Jan 11, 2016
POZYTYWIZM Pojęcie wieloznaczne
Filozofia: dążenie dostworzenia programunaukowej filozofii inaukowego światopoglądu Koncepcja pedagogiki
jako dyscypliny naukowej
Służy do opisania stylu myślenia o edukacji i oświacie w ramach „filozofii pozytywnej”
Nowa forma myślenia o edukacji- NAUKOWE obok potocznego i filozoficznego
ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA
• Wiedza najbardziej godna zaufania - wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe i posługujące się metodologią badań empirycznych.
• Ponieważ oprócz opisywania rzeczywistości wiedza ta pozwala prognozować wydarzenia, procesy, stany, które muszą / mogą się pojawić.
• Ujawniła się w całym obszarze nauki• Istotą: przesunięcie w sferze wartości związanych
z ludzkim poznaniem osłabienie autotelicznej wartości poszukiwania prawdy (takiej, która jest celem samym w sobie) na rzecz wytwarzania wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu konkretnych problemów.
ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA
W PEDAGOGICEDążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, która będzie przydatna do przewidywania tego co się wydarzy wiedza umożliwiająca skuteczne (racjonalne) projektowanie działań pozwalająca w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi
• Postulat bezpośredniego związku z praktyką • METODOLOGIA EMPIRYCZNA
przedmiot badań ograniczony do „faktów” poddających się pomiarowi empirycznemu
• Wyznacza granice problematyce badawczej – marginalizuje problemy o charakterze dyskursywnym (oparte na wnioskowaniu z przyjętych przesłanek, wymianie poglądów, dyskusji)
• Redukcja pedagogiki do wytwarzania „wiedzy pozytywnej” dzieło „użyteczności społecznej”
Podstawowe tezy filozofii pozytywnej
• Jej cechą jest koncentracja na problemach epistemologicznych (zajmujących się istotą poznania, badaniem procesów poznawczych)
- Poznanie naukowe – najbardziej wartościowy rodzaj oswajania świata na drodze poznawczej
- Wartość poznania naukowego zapewnia stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych.
- Najlepsze wzory badań nauki przyrodnicze szczególnie fizyka
- Dzięki tej metodologii – nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, przedmiotem badań – „nagie fakty” – poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji (uogólnienia) co pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić zdarzeń.
• Cd- Jeśli ludzie będą wiedzieć jak jest i jak będzie –
podejmą racjonalne działania korzystne zarówno z punktu widzenia jednostek jak i społeczeństwa (zgodność z oświeceniową ideą postępu)
- Wiedza pozytywna gwarantuje racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i ludzkości
- Z filozofii i nauki odrzucić należy metafizykę i spekulacje oraz niepotrzebne spory, jałową krytykę innych poglądów.
Należy skoncentrować się na wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”, która przydatna jest w rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych.
FAZA EKSPANSJI PROGRAMU BADAWCZEGO POZYTYWIZMU
• Program pozytywizmu i jego nazwa August Comte „ Kurs filozofii pozytywnej”
• Społeczna misja czynienia świata lepszym przewaga kolektywistycznych koncepcji człowieka nad indywidualistycznym założenie, że każdy człowiek dba o swoje interesy, ale egoizm ludzki dobrze służy pomyślności wspólnotowej.
FAZY ROZWOJU LUDZKOŚCI I NAUKI WEDŁUG COMTE’A:
I. Teologiczna – odwoływanie się do sił nadprzyrodzonych lub istoty boskiej przy wyjaśnianiu zjawisk, myśleniem rządziły uczucia.
II. Metafizyczna- współczesna, wyjaśnianie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, myśleniem rządzi intelekt
III. Pozytywna- rozpoczynająca się, formułowanie twierdzeń opartych na faktach i zależność współistnienia, wolna od złudzeń poznawczych, „happy end historii”
• Rolą nauki – skonstruowanie jednolitego obrazu świata (teorii „wszystkiego”), gdzie jednostka jest abstrakcją, a świat społeczny jedyną rzeczywistością realną i aktywną.
• Zadanie praktycznej działalności – doskonalenie człowieka – ludzkości – świata
• XIX \ XX w ewolucja poglądów pozytywistycznych; dostrzeżono ograniczenia w wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”
EMPIRIOKRYTYCYZM
- Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, przedmiotem badań naukowych – „czyste” doświadczenie; nauka- opisem świata doświadczalnego
- Przezwyciężenie dualizmu świata psychicznego i fizycznego (są to bowiem dwie strony tego samego doświadczenia i nie należy ich rozdwajać) obrona monizmu wrażeń
- Przezwyciężenie dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania
- Cel uwolnienie nauki od wartościowań estetycznych i etycznych oraz od elementów właściwych dla poznawania potocznego
NEOPOZYTYWIZM
• Nauki logiczno – matematyczne nieempiryczne i analityczne
• Wszystkie nauki empiryczne sprowadzone do jedności na podłożu języka fizykalnego (później jednak dopuszczał odrębność językową)
• Sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (charakter behawiorystyczny)
• Likwidacja metafizyki oraz innych nauk filozoficznych • Pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka
(później dopuszczał także semantykę)• Z dorobku neopozytywizmu korzystało wiele prądów,
kierunków i szkół filozoficznych.
CHARAKTERYSTYKA ORIENTACJI
POZYTYWISTYCZNEJ W PEDAGOGICE
• Proces wyodrębnienia się pedagogiki z filozofii = wytwarzanie wiedzy filozoficznej o edukacji i oświacie wiedza naukowa
Utopijne myślenie o lepszym świecie
„Utopia miejsca” (raju)
Idea społecznej służebności pedagogiki
„Utopia czasu” (przyszłego)
• Afirmacja wiedzy pozytywnej
redukcja przedmiotu pedagogiki oraz aprobata funkcji wytwarzania pedagogii
zakwestionowanie wiedzy dyskursywnej o edukacji i oświacie; nie jest ona praktyczna, służebna względem „potrzeb społecznych”
WSKAŹNIK ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W MYŚLENIU
O EDUKACJI I OŚWIACIE• Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji;
najwyższa wartość – wiedza naukowa (wytworzona na podst. zasad scjentyzmu)
• Najwartościowszym typem wiedzy o edukacji – twierdzenia formułowane w ramach badań opartych na regule metodologii badań empirycznych (twierdzenia o „nagich” faktach)
• Przewaga badań ilościowych nad jakościowymi • Bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych
z praktyką edukacyjną• Zadaniem pedagogiki – tworzenie projektów
edukacyjnych i oświatowych i bezpośrednie ich stosowanie w praktyce
Cd.
• Postęp w praktyce edukacyjnej polega na coraz lepszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych
• Wykorzystywanie wyników innych badań empirycznych (zwłaszcza psychologii) do projektowania pedagogii – systemów pedagogicznych
• Praktyczność pedagogiki. Wychowanie – działanie projektowane przez
specjalną subdyscyplinę pedagogiczną – teorię wychowania; takie wychowanie cenione najwyżej.
PEDAGOGIA A PEDAGOGIKA
• PEDAGOGIA – „zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; nauczanie, wychowanie” (Szymczak „Słownik języka polskiego”) oraz paradygmat edukacyjny w postaci doktryny pedagogicznej ideologii edukacyjnej
• PEDAGOGIKA – teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.
• Praktyczność pedagogiki tworzenie projektu działań – zespołu metod i środków do realizacji celów wychowania Odwołanie się do wartości (a nie do teorii) niebezpieczeństwo instrumentalnego traktowania i wykorzystania pedagogiki i pedagogów.
• Redukcja pedagogiki do pedagogii zgoda na instrumentalne wykorzystanie kapitału pedagogiki
• Orientacja pozytywistyczna: eliminuje z myślenia o edukacji kontekst filozoficzny,
historyczny i teoretyczny
pozbawienie pedagogiki charakteru dyskursywnego
Pedagogia wytwarzająca wiedzę pozytywną – kształtowanie umysłu, a przede wszystkim
wychowanie
PRZEJŚCIE OD PEDAGOGII DO PEDAGOGIKI
• pedagogia ≠ pedagogika
PEDAGOGIA PEDAGOGIKA
Proces unaukowienia myślenia
o edukacji
• Myślenie o edukacji do XIX w nie spełniało warunków myślenia naukowego. Najważniejsze formy myślenia przednaukowego:
1) myślenie potoczne2) myślenie fizjologiczne3) myślenie teleologiczne Wiedza wytwarzana w tych typach
myślenia istnieje do dzisiaj i służy praktyce Pedagogika uzyskała status nauki
w XIX w.
TWORZENIE INSTYTUCJONALNYCH
PODSTAW UNAUKOWIENIA MYŚLENIA O EDUKACJI
I OŚWIACIE
JOHAN FRIEDRICH HERBART (1776-1841)
• Stworzył instytucjonalne podstawy uprawiania pedagogiki jak dyscypliny wytwarzającej wiedzę.
• Standardy wiedzy naukowej: 1) wykreowanie przedmiotu
badań 2) stworzenie systemu
kategorialnego i struktury dyscypliny naukowej
3) określenie metodologii badań 4) stworzenie instytucjonalnej
struktury wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej
• Twórca pedagogiki naukowej
• Herbartowski system pedagogiczny NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE
• Pomost między myśleniem filozoficznym
a naukowym
Cele sformułowane w kategoriach „cnót”(uzasadnienia w etyce)
Realizacja „nauczania wychowującego”(uzasadnienie w twierdzeniach naukowych psychologii eksperymentalnej)
• Spełnienie warunku orientacji pozytywistycznej „wiedza pozytywna” w postaci całościowego systemu pedagogicznego (pedagogii).
• Zorganizował w Królewcu Eksperymentalny Instytut Pedagogiczny – program przygotowania nauczycieli do zreformowanego systemu oświatowego
WILHELM VON HUMBOLDT (1767 – 1835)
• Reformator oświaty w Niemczech • Traktat „Idee dotyczące próby
określenia granic działalności państwa”
• Poglądy na sprawy edukacji i oświaty:
- Zrównoważony rozwój człowieka; różnorodność sytuacji służy temu rozwojowi
- Ograniczenie ingerencji państwa w kształcenie
- Ingerencja państwa w obronę praw dzieci przed rodzicami
- Działanie zmierzające do uczynienia świata lepszym
• Zwieńczenie działalności – powołanie uniwersytetu w Berlinie.
• Twórca podstaw rozwoju nowoczesnych nauk humanistycznych
Związek pedagogiki z orientacją pozytywistyczną
Działalność Herbarta i Humboldta oraz reforma oświaty w Niemczech
PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY
UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ
PSYCHOLOGII
Kategoria „nauczania wychowującego” Herbarta wyznacza paradygmat pedagogiki ortodoksyjnej – pedagogicznego myślenia o edukacji i oświacie poszukiwanie skutecznego systemu działań edukacyjnych dla kształtowania człowieka określonej jakości wpisuje się to w poznawczą orientację pozytywistyczną i w zadanie wytwarzania „wiedzy pozytywnej”.
O związku tym zdecydowało wykorzystanie osiągnięć psychologii w zaprojektowaniu działań służących realizacji „nauczania wychowującego”
Zaistnienie psychologizmu pedagogicznego o czym świadczy przekonanie, że psychologia daje narzędzia do zaprojektowania systemu pedagogicznego.
PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY U HERBARTA:
- Ujawnia się w projekcie systemu nauczania wychowującego
- Projekt działań służących osiągnięciu celów („cnót”) uzasadniony twierdzeniami zwłaszcza „psychologii uczenia się”
- Założenie podstawowe: umysł ludzki podatny na ćwiczenie (manipulację, zmianę, indoktrynację) poprzez dwa czynniki:
-horyzont poznania (zakres treści) -punkt widzenia (dobór treści)
Cd.
- APERCEPCJA- u Herbarta: spostrzeganie cechy nowego przedmiotu, zdarzenia, idei zostają przyswojone do już istniejącej wiedzy.
- MASA APERCEPCYJNA- uprzednio nabyta wiedza
- Uczenie się i rozumienie rozpoznawanie relacji między nową a istniejącą wiedzą
- Herbartyzm – uznanie w Europie w II poł. XIX w
• Psychologizm pedagogiczny Herbarta – postać umiarkowana osiągnięcia psychologii wykorzystane jedynie do zaprojektowania skutecznej pedagogii, jej cele nie wyprowadzone z żadnej teorii psychologicznej
• Opozycję do Herbarta i herbartyzmu stworzyły: pajdocentryzm pedologia (nauka o dziecku) ruch Nowego Wychowania (typ ideologiczny
dominującej praktyki edukacyjnej w Europie na przełomie XIX \ XX w)
HERBARTYZM NOWE WYCHOWANIE
Konserwatyzm
Intelektualizm
Autorytet
Uspołecznienie
Zachowanie ciągłości
Długa perspektywa czasowa
Liberalizm
Aktywizm
Niezależność i samodzielność
Indywidualizm
Zmiana
Krótka perspektywa czasowa
• Różnice te – podstawą do ukształtowania się 2 ideologii edukacyjnych
konserwatywnej (transmisji kulturowej) i liberalnej (romantycznej)
• PSYCHOLOGIA ROZWOJOWO - WYCHOWAWCZA
połączenie teorii psychologicznej z konstruowaniem pedagogii (psychologizm radykalny)
SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY
UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ
SOCJOLOGII
Socjologia – jedyna wiedza abstrakcyjna, która wytwarza wiedzę dla wszystkich innych nauk konkretnych o człowieku (Comte)
Socjologizm pedagogiczny w myśleniu o edukacji-
wersja skrajna i umiarkowana
„osobowość społeczna” zdeterminowana uwarunkowaniami społecznymi, marginalizacja czynników pozaspołecznych
droga do zastąpienia pedagogiki socjologią wychowania
nie absolutyzuje wpływu uwarunkowań społecznych
warunki społeczne – szeroki układ społeczny, w centrum – szkoła lub rodzina obok społeczność lokalna, grupa rówieśnicza, środowisko przyrodnicze, środki masowego przekazu, instytucje władzy i urzędy, kultura
SOCJOLOGICZNA SZKOŁA FRANCUSKA
• Emil Durkheim, wersja umiarkowana• Socjologia ma wytwarzać „metateorię” i zająć miejsce filozofii.• Jej rolą – dostarczenie innym naukom społ. uniwersalnego „klucza” do
badania i rozumienia rzeczywistości społecznej• Główną kwestią: określenie relacji jednostka społeczeństwo
(poszukiwanie równowagi między aspiracjami jednostek a potrzebami społeczeństwa)
• Krytyka konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu• Ostrzeżenie przed bezkrytyczną akceptacją procesu emancypacji
(zagrożenie anarchią)• Trudności związane ze zharmonizowaniem aspiracji jednostek z potrzebami
większych grup społecznych• Edukacja może podtrzymywać tę równowagę, wprowadzać ład i porządek
(normy i zasady)• Nauka ma możliwości wskazania strategii efektywnego rozwiązania
ważnych problemów społecznych• Badanie „faktów społecznych” jak świata „rzeczy”, a nie wyobrażeń ludzi
PODSUMOWANIE
SCJENTYZM
• Nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, programu społeczno – filozoficznego, stanowiska filozoficznego, podejścia metodologicznego
• Optymizm związany z nauką światopogląd i ideologia cywilizacji zachodniej przełomu XIX \ XX w.
Oparty na założeniach:- filozofii pozytywnej- materializmu- ewolucjonizmu- utylitaryzmu (pragmatyzmu)
RECEPCJA I KRYTYKA POZYTYWIZMU
Krytyka – przełom XIX \ XX w, odrzucenie psychologizmu i socjologizmu oraz naturalizmu metodologicznego
Zarzuty:• Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, są konwencjami• Wiedza humanistyczna ≠ wiedza przyrodnicza• Wiedza wspiera się nie tylko na faktach, pewne prawdy ujmujemy
bezpośrednio• Przyroda nie jest jedyną i pierwotną postacią bytu• Kultura nowożytna nie jest doskonała, ale wręcz zła
Krytyka podstawowych tez pozytywizmu – przejście od ortodoksyjnej dominacji orientacji pozytywistycznej do ujawnienia się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.
człowiek integralną częścią świata jako całości,
wiara w złożony porządek świata;
Proces poznawania i tworzenia wiedzy racjonalnej potrzebny do zrozumienia miejsca w świecie oraz zobowiązań
wiara w rozum,
odrzucenie irracjonalności,
człowiek podmiotem poznania,
świat przedmiotem poznania,
Nauka ma dostarczać narzędzi do panowania w świecie
Epoka przednowoczesna
Epoka nowoczesna
Cd• Zmiana charakteru utopii: utopia miejsca („raju”)
utopia czasu (przyszłego)
Zjawisko UTOPIZACJI DZIEJÓW (B. Baczka)Wiara w sens dziejów określany oświeceniową
wizją postępuDominująca postawa ludzi epoki nowożytnejUpowszechnienie ideologii liberalnych, w edukacji
– pajdocentryzmu
Pozytywizm nie był nowym całościowym systemem filozoficznym, ale wizją nowej i bardziej racjonalnej formy poznania
XIX w
Europa- pozytywizm
Stany Zjednoczone - pragmatyzm
Pod koniec XIX w. i w XX w. pojawił się niepokój, że typ racjonalności wykorzystujący instrumentalnie autorytet nauki może obrócić się przeciwko człowiekowi. Historia XX w. potwierdziła zasadność tych obaw.
Atrakcyjne dla myślenia o edukacji w sposób ortodoksyjny
KONIEC
Prezentację wykonały:
Justyna Gwizdak
Katarzyna Rączka