Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Materiały ...

Materiały dodatkowe z botaniki Dr n. biol. Henryk Różański

Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie

Mikroskop

Odczynniki do badań mikroskopowych

1. 5% roztwór wodorotlenku sodu lub potasu; badanie skrawków roślinnych bogatych w 1,8-dwuhydroksyantrachinony reakcja Bornträgera; czerwone zabarwienie.

2. Roztwór wodziany chloralu. Do 80,0 g wodzianu dodać 20 ml wody i lekko ogrzewać do chwili rozpuszczenia. Prześwietlacz. Preparat ogrzać krótko przed obserwacją.


3. Roztwór chlorku żelazowego. 10 g chlorku żelaza rozpuścić w 100 ml wody. Przed użyciem 1 ml rozcieńczyć 9 ml wody. Dla stwierdzenia obecności grup fenolowych (garbniki, flawonoidy) niebieskie lub granatowe zabarwienie, czasem zielone.

4. Glicerol z żelatyną. 10 g sproszkowanej żelatyny zalać 60 ml wody. Po dwóch godzinach dodać 70 ml glicerolu, w którym uprzednio rozpuszczono 1,5 g fenolu. Mieszaninę ogrzewać na łaźni do jednolitego roztworu. Do utrwalania i zatapiania preparatów między szkiełkami.


5. Roztwór floroglucyny w kwasie solnym. Roztwór 1: 0,1 g floroglucyny rozpuścić w 10 ml 96% etanolu. Roztwór 2: 25% kwas solny lub 70% kwas nadchlorowy. Do wykrywania ligniny i innych pochodnych hydroksyfenylopropanu. Najpierw preparat zwilżyć odcz. I, potem po 3 minutach dodać roztwór kwasu (odczynnik 2). Zdrewniałe ściany komórkowe barwią się karminowoczerwono. Preparat uprzednio wytrawić etanolem.


• Jod z gliceryną. 0,3 g jodu i 1 g jodku potasu rozpuścić w małej ilości wody, dodać 10 ml roztworu glicerol-woda 1:1. Do wykrywania saponin (żółte bryłki lub grudki).

• Roztwór chlorku cynkowego z jodem. 40 g chlorku cynku rozpuścić w roztworze zawierającym 13 g jodku potasu i 1 g jodu w 21 ml wody. Dla wykrycia celulozy – niebieskie zabarwienie.


• Roztwór jodu. Wybarwianie skrobi, glikogenu. Białka, lipidy, celuloza barwią się na żółto-brunatno. Skrobia – niebieska-granatowa.

• Czerwień rutenowa. 80 mg chlorku czteroaminohydroksyrutenowego rozpuścić w 100 ml roztworu octanu ołowiu lub w wodzie zawierającej kilka kropli amoniaku. Błony komórkowe zawierające pektyny, śluzy kwaśne, glikogen – barwią się na czerwono.

http://reynoldsscienceonline.wordpress.com/biography-links/ http://www.ucmp.berkeley.edu/history/hooke.html

Robert Hooke 1635-1703

http://www.arspublik.com/public-domain-images-antique-microscopes/

http://reynoldsscienceonline.wordpress.com/biography-links/



• Robert Brown (1773-1858) – odkrył jadro komórkowe w 1831 r.

• 1827 r., ruchy Browna

http://www.scientific-web.com/en/Biology/Biographies/RobertBrown01.html

Hugo von Mohl 1805-1872

• 1844 r. odkrycie protoplazmy

http://www.liveinternet.ru/users/kakula/post160421632/

Karl Wilhelm von Nägeli 1817-1891

• Ugruntował teorię micelarną budowy ściany komórkowej; badania podziału komórek i procesu zapylenia.

http://www.sciencephoto.com/media/227327/enlarge

Camilo Golgi 1843-1926

• 1898 r. opisał diktiosomy =

aparat Golgiego

Cellula

• Protoplazma – zawartość komórki, otoczona plazmolemmą, zawiera jadro i cytoplazmę wraz z organellami.

• Protoplast obejmuje protoplazmę i martwe substancje ergastyczne, sok komórkowy.

• Błony: tonoplast, plazmolemma

• Hialoplazma = matrix cytoplazmatyczne

Plants cell

http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/plant_cell.html

http://www.malebolge.net16.net/science10/main.html

Plazmodesmy

• Połączenia komórek za pomocą cienkich pasemek cytoplazmy otoczonych plazmolemmą

http://genesdev.cshlp.org/content/19/2/189.long

Plasmolyse - plazmoliza

http://azolla.fc.ul.pt/aulas/fotos_aulas07-08.htm

Broda B. 1998 r.

http://fr.wikipedia.org/wiki

Plastydy

• Leukoplasty

• Chromoplasty

• Chloroplasty

• Proplastydy

http://plantphys.info/plant_physiology/basiccytology2.shtml

Chloroplasty

• Średnica 5-200 um • Białkowa stroma • Zielone kuliste grana • Podwójna błona (plastydolemma) • Woreczkowate utwory zamknięte

bonami – tylakoidy ustawione w stosy tworzą grana

• Nici plazmatyczne wewnętrzne – plastodesmy

• Chlorofil jest w granach

http://micro.magnet.fsu.edu/cells/chloroplasts/chloroplasts.html

Chromoplasty

• Powstają z proplastydów, leukoplastów lub chloroplastów

• Zawierają karoteny C40H56 – nienasycone węglowodory, pomarańczowe, nierozpuszczalne w wodzie, np. karoten.

• Zawierają ksantofile C40H56O2 – produkty utlenienia karotenoidów, żółte, np. luteina.

• Podwójna błona

• Budowa ziarnista lub włóknista

Broda B. 1998 r.

http://web2.mendelu.cz/af_211_multitext/obecna_botanika/texty-cytologie-rostlinna_bunka.html

Leukoplasty

• Bezbarwne organelle powstające z proplastydów

• Mogą przekształcać się w chromo- i choroplasty.

• Odmiany to elejoplasty, amyloplasty, proteinoplasty

Broda B. 1998 r.

Wakuole

• Zbiorniki substancji hydrofilowych

• Oddzielone od cytoplazmy tonoplastem

• Powstają w retikulum endoplazmatycznego

• Utrzymują napięcie komórki, zwiększają ciśnienie osmotyczne

• Zapewniają turgor

Cystolity

• Postać soli mineralnych w komórkach roślinnych, np. węglan wapnia, szczawian wapnia, odkładany na wewnętrznej powierzchni ściany komórki skórki.

• Mają kształt kulisty, groniasty lub podługowaty.

• Zawierają krzemionkowo-celulozowy trzonek.

Włoski - trichomata

1. Włoski okrywające – funkcje ochronne, zmniejszają transpirację, tworzą niekiedy kutner lub filcowate osłonki. Osłona dla szparek; funkcje lotne dla nasion, czepne. Włoski jednokomórkowe za młodu żywe, później obumierające, różnego kształtu, pokryte kutikulą - Szczecinki – włoski małe o zgrubiałych ścianach - Włoski czepne - Włoski cystolitowe - Włoski parzące

Włoski - trichomata

Włoski wielokomórkowe, żywe lub martwe, rozgałęzione lub nierozgałęzione. Zbudowane z komórki podstawnej, trzonka i komórki szczytowej.

Włoski główkowe

Włoski bezgłówkowe

Funkcje okrywające i wydzielnicze

Emergencje • Wyrostki skórki, jednakże przy ich

powstawaniu biorą udział tkanka miękiszowa i przewodząca, np. kolce róży, ciernie tarniny

Broda B. 1998 r.

Tkanka twórcza pierwotna

• Formują się z tkanki embrionalnej

• Zlokalizowane w szczytowych częściach organów

• Merystemy interkalarne wzrost wstawowy

• Zgodnie z teorią histogenową stożek wzrostu korzenia:

- Dermatogen (protoderma), tworzy skórkę, zewnętrzna warstwa komórek

http://www.fed.cuhk.edu.hk/~biology/photomicrographs/plant/root/apical_meristem.htm

Merystemy

- Peryblem – kilka warstw komórek, tworzy korę pierwotną i endodermę.

- Plerom – wielowarstwowy, zlokalizowany centralnie, tworzy perycykl (perykambium) i walec osiowy z pierwotnymi wiązkami przewodzącymi.

http://www.mun.ca/biology/desmid/brian/BIOL3530/DB_06/DBNPlant.html

Czapeczka - kaliptria

• Pokrywa stożek wzrostu.

• Powstaje z kaliptrogenu (jednoliścienne) lub z dermatogenu (dwuliścienne).

• Środkowa część nosi nazwę kolumienki z komórkami zawierającymi skrobię statolitową.

http://botit.botany.wisc.edu/Resources/Botany/Root/Old%20Collection/Triticum%20(wheat)%20root%20tip/Apical%20meristem%20MC.jpg.html

Wierzchołki wzrostu pędu

• Wynikiem działalności promerystemu są:

- Praskórka (protoderma) – tworzy epidermę

- Merystem zasadniczy (pramiękisz) – tworzy korę pierwotną i tkanki miękiszowe.

- Pramiazga (prokambium) – tworzy pierwotne wiązki sitowe (protofloem) i naczyniowe (protoksylem).

http://www.zmirr.info/eng/Photogalleries/Shoot-apical-meristems/Longitudinal-median-section-of-the-shoot-apical-meristem-SAM-of-coniferous-tree-Abies-sp

http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap6apmer/6.1-4.htm

Tkanki twórcze wtórne

• Miazga (kambium) – dzielą się tworząc układy promieniste. Formują pierścienie oddzielają łyko od drewna. Zapewnia przyrosty wtórne łodyg i korzeni.

- Miazga wiązkowa

- Miazga międzywiązkowa razem tworzą czynny pierścień miazgowy.

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/primsec/primarysecondary3.htm

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/primsec/primarysecondary3.htm

http://www.apsnet.org/edcenter/illglossary/Pages/N-R.aspx

http://newbotany.mihanblog.com/post/author/602323/page/3

Tkanki twórcze wtórne

• Felogen – wytwarza perydermę i korek

• Kalus

• Merystemoidy, np. w skórce tworzą włoski, aparaty szparkowe.

Tkanka przewodząca • Miękisz nie wystarcza do transportu wody, soli

mineralnych i metabolitów.

• Im większe ciało rośliny tym bardziej wyspecjalizowane tkanki przewodzące.

• Tkanka sitowa.

• Tkanka naczyniowa.

http://www.tutorbene.com/index.aspx?PageID=85

Broda B. 1998 r.

Tkanka sitowa

• Rurki sitowe zbudowane ą z żywych komórek, ułożonych pionowo jedna nad drugą.

• W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły lub wielokątny.

• Wewnątrz są otwarte, bowiem w ścianach poprzecznych występują otworki (perforacja) – sita.

• Przez rurki sitowe transportowane są związki organiczne: białka proste, aminokwasy, sacharydy.

http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/plant-histology/phloem.php http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot201/angiosperm/magnoliophytalab99/magnoliosidalab.htm


Tkanka sitowa

• Ściany perforowane poprzeczne leżą prostopadle lub skośnie.

• Również w ścianach podłużnych występują pola sitowe.

• U roślin nagonasiennych i paproci występują komórki sitowe, w których brak wyraźnych sit między członami. Wszystkie ściany zawierają delikatne pola sitowe. Komórki sitowe są na końcach zaostrzone, wąskie.

http://www.dr-evans.com/advancedbiology/phloem.html

http://bio1151.nicerweb.net/Locked/media/ch35/

http://www.sciencephoto.com/media/29000/view

Tkanka sitowa

• Człony rurek sitowych zawierają żywą cytoplazmę, mitochondria, leukoplasty, ziarna skrobi. Sok posiada odczyn zasadowy, jądra zanikają z czasem.

• Ściany komórkowe rurek sitowych są cienkie, błonnikowe, elastyczne i rozciągliwe.

• Protoplazmy sąsiadujących ze sobą komórek są połączone plazmodesmami.

http://biology.uco.edu/bidlack/botany/botanypics/default.htm

Tkanka sitowa

• Rurki sitowe u roślin dwuliściennych najczęściej są czynne przez jeden sezon wegetacyjny. Ulegają potem zgnieceniu lub przekształceniu w keratenchymę.

• Na okres zimowy otworki sit zostają zatkane warstwą kalozy (zasklepki cukrowe).

• W nowym okresie wegetacyjnym powstają nowe rurki sitowe lub kaloza zostaje rozpuszczona, a sita udrożnione.

• U roślin jednoliściennych rurki sitowe funkcjonują wiele lat.

http://cronodon.com/BioTech/Plant_Transport.html

Tkanka sitowa

• Komórki przyrurkowe są krótsze od członów rurek sitowych (z powodu podziałów poprzecznych).

• Komórki przyrurkowe są żywe, pozbawione plastydów, ale zawierają obfitą cytoplazmę mitochondria. Jądra są poliploidalne.

• Poprzez jamki, za pośrednictwem plazmodesmów łączą się z rurkami sitowymi. Brak ich u nagonasiennych i paprotników. Przewodzą cukry i gromadzą substancje organiczne.

http://sbi3u1tdoust.edublogs.org/2010/06/04/circulation/

http://www2.puc.edu/Faculty/Gilbert_Muth/botglosc.htm

http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/biobookplantanat.html

http://www.csus.edu/indiv/l/loom/lect%2017.htm

Tkanki naczyniowe

• Naczynia – tracheje to komórki wydłużone, ułożone w podłużne rzędy w postaci rur.

• W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły lub wielokątny.

• Transportują wodę i sole mineralne, od korzeni do liści (kierunek wstępujący).

• Są zdrewniałe i usztywnione przez zgrubienia, które zostały wytworzone wtórnie lub powstały po zaniku ścian poprzecznych.

http://science.kennesaw.edu/~jdirnber/Bio2108/Lecture/LecPhysio/PhysioCirculatory.html

http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/biobookplantanat.html

Tkanki naczyniowe

• Zgrubienia zapobiegają przed zgnieceniem.

• Są martwe.

• Zgrubienia nie są ciągłe, zupełne; ich ciągłość jest poprzerywana jamkami lejkowatymi.

• Nazwa naczyń pochodzi od rodzaju ich zgrubienia na ścianach: pierścieniowate, siatkowate, drabinkowe, jamkowate, cętkowate.

http://theworldofplants.wordpress.com/category/plant-physiology/xylem/


Tkanki naczyniowe

• Zgrubienia mają najczęściej kształt T-owaty i przyrastają do ściany naczynia zwężoną częścią – listewką.

• Naczynia pierścieniowate i spiralne są elastyczne, zdolne do rozciągania i naginania. Występują w rosnących i młodych częściach; stanowią elementy pierwotne.

• Ściany naczyń siatkowatych, cętkowatych i jamkowatych są sztywne, mało rozciągliwe. Spotykane w starszych naczyniach; elementy wtórne.

http://rafalm.iswift.eu/images/dtp/mywebalbum/tracheids-vessel-elements&page=3

http://www.phschool.com/science/biology_place/labbench/lab9/xylem.html

Tkanki naczyniowe

• Naczynia powstają przez podział komórek inicjalnych miazgi. Morfologicznie to wielokomórkowe rury bez ścian poprzecznych; bez żywej zawartości.

• U dębu tracheje maja długość do 2 m, u innych roślin przeciętnie do 10 cm dł.

• Średnica trachei: u dębu 0,3 mm, u lipy 0,06 mm.

http://lylscience.blogspot.com/2010/09/xylem-and-phloem.html

http://leavingbio.net/FLOWERING%20PLANTS.htm

Tkanki naczyniowe • Naczynia są czynne do 1 roku, starsze ulegają z

biegiem czasu zatkaniu. Zatykanie naczyń zachodzi pod wpływem wcistek (thylles).

• Wcistki – thylles powstają przez wpuklanie się komórek miękiszu drzewnego otworkami jamek do wnętrza naczyń.

http://www.landi.ch/fra/6547051088_news-artikel.aspx

http://www.lenaturaliste.net/forum/galerie/image-23793.php

http://www.cegep-ste-foy.qc.ca/freesite/index.php?id=chenes

http://www.lenaturaliste.net/forum/galerie/image-23795.php

http://www.fusagx.be/pp/Phytopat/Partie0/glossaire.htm

Tkanki naczyniowe; tracheidy

• Cewki – tracheidy są jednokomórkowe; występują łącznie z trachejami.

• Tracheidy ściśle do siebie przylegają.

• Służą do gromadzenia i transportu wody.

• Przenoszą wodę na krótsze odległości.

• Tracheidy są mniej sprawne niż tracheje.

• Końcowe ściany są zaokrąglone lub skośnie ustawione.

• Długość – do kilku cm.

http://bio1151b.nicerweb.com/Locked/media/ch35/plantcells_xylem.html

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/plantcellwalls00/Meristems-10bXylemDiffer.htm

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot470/plantwatmove/watmovplntnotheme-03.htm

http://www.color-pic.com/engine/showfulljpeg.php?imid=VHB57E1276

http://www.geraniumsonline.com/anatom8.jpg

Tracheidy

• Cewki o zgrubieniach spiralnych, częściowo zdrewniałe;

• Cewki jamkowate – z jamkami, zdrewniałe.

• Jesion i klon nie zawierają tracheidów.

• Nagonasienne – zawierają głównie tracheidy w drewnie.

• Ewolucyjnie są starsze od trachei.

http://www.geraniumsonline.com/anatomy.htm

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot201/rootstemstele/rootstemstele.htm

http://lima.osu.edu/biology/archive/celltype.html http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/library/webb/BOT410/410Labs/LabsHTML-99/Xylem/Labxyphlo99.html

Włóknocewki

• Wąskie światło

• Zgrubiałe ściany

• Obecność jamek lejkowatych

• Przewodzą wodę

• Wzmacniają organy.



Wiązki przewodzące

• Tkanki sitowe i naczyniowe nie występują oddzielnie, lecz są zebrane w wiązki przewodzące.

http://eu.art.com/products/p14312327-sa-i2921166/posters.htm?ui=43D85FEF7F444B089A1C27B8F7744F80


• Przebieg wiązek jest ciągły.

• Łączą się ze sobą tworząc system wiązek.

• Z tkanki twórczej pierwotnej (pramiazga) powstają wiązki pierwotne.

• Z tkanki twórczej wtórnej (miazga) – kształtują się wiązki wtórne.

• W przekroju poprzecznym wiązki są okrągłe lub eliptyczne.

http://estheris.onsugar.com/Companion-cells-sieve-tube-elements-phloem-xylem-9868779


• W tkankach pierwotnych część sitowa (wiązka sitowa) i część naczyniowa (wiązka naczyniowa) są zwykle połączone razem w jedną wiązkę złożona – sitowo-naczyniową.

• W tkankach wtórnych wiązki sitowe i naczyniowe są rozdzielone; w łyku występują wiązki sitowe; w drewnie – wiązki naczyniowe.

Wiązka sitowa - floem

• Rurki sitowe

• Komórki przyrurkowe

• Komórki miękiszowe

• Włókna (łykowe, kambiformowe)

Wiązka naczyniowa - ksylem

• Naczynia – tracheje

• Cewki – tracheidy

• Komórki miękiszowe

• Włókna drzewne

Wiązki przewodzące • Przy wzroście rośliny na grubość z tkanki

twórczej (kambium) wytwarzają się wtórne tkanki przewodzące (ksylem i floem wtórny).

http://botit.botany.wisc.edu/botany_130/Anatomy/secondary_growth/pri_vs_sec.html


• U roślin jednoliściennych wiązki są zamknięte; część naczyniowa bezpośrednio graniczy z częścią sitową; brak miazgi między nimi; wiązka może być otoczona pochwą wiązkową złożoną z włókien sklerenchymatycznych

http://www.ccss.edu.hk/subjects/biology/F.6/Gallery%20of%20Photomicrographs/Plants/6.%20Monocot%20stem/

Zea


• U roślin dwuliściennych wiązki są otwarte: między naczyniami i rurkami sitowymi występuje miazga; są zdolne do wzrostu na grubość; otoczone pochewką z miękiszu.

http://www.biofachforum.ch/BIOPIC/questplant/kamb.html

Typy wiązek

• Wiązka promienista – pasma sitowe i naczyniowe są ułożone w wiązce jak promienie koła – jedno pasmo na przemian z drugim. Środek wiązki zajmuje rdzeń lub duże naczynie.

http://sols.unlv.edu/Schulte/Anatomy/Roots/RanunculusBundle.jpg

Typy wiązek

• Wiązka koncentryczna – jedna wiązka centralna jest otoczona na obwodzie przez drugą.

http://www.deanza.edu/faculty/mccauley/6a-labs-plants-02.htm; wiązka wewnątrzksylemowa – hydrocentryczna; Pteridium

http://www.sciencephoto.com/media/28526/enlarge; Convallaria – wiązka leptocentryczna = zewnątrzkyslemowa – wiązka sitowa leży centralnie!!!

http://www.deanza.edu/faculty/mccauley/6a-labs-plants-02.htm








Typy wiązek • Wiązki kolateralne (obokległe) maja pasma sitowe i

naczyniowe leżące obok siebie. U jednoliściennych są zamknięte; u dwuliściennych są otwarte; część naczyniowa leży centralnie, a łykowa obwodowo.

http://lima.osu.edu/biology/archive/roots.html; Ranunculus radix

http://lima.osu.edu/biology/archive/roots.html

Typy wiązek • Wiązki bikolateralne – dwuobokległe – część

sitowa leży po dwóch stronach części naczyniowej, np. Cucurbitaceae, Gentianaceae.

http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/library/webb/BOT410/410Labs/LabsHTML-99/Xylem/Labxyphlo99.html

Walec osiowy

• Walec osiowy – stela) to układ miękiszu z wiązkami przewodzącymi o regularnym rozmieszczeniu.

• Powstaje z pierwotnych tkanki twórczych: w korzeniach z pleromu, w łodygach z korpusu, na obwodzie jest otoczony warstwą kory pierwotnej.

• Część wewnętrzna kory w postaci endodermy styka się bezpośrednio z walcem osiowym, który zwykle jest otoczony perycyklem.

Broda B. 1998 r.

• Perycykl (okolnica) jest tkanką najczęściej jednowarstwową, zbudowaną z żywych cienkościennych komórek o właściwościach twórczych pierwotnych.

• Perycykl może przekształcić się w tkankę mechaniczną w postaci włókien perycyklicznych.

• Perycykl może wytwarzać miazgę, felogen i miękisz.

Perycykl, korzeń hiacynta

http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/roots/WaterHyacinth.htm

Perycykl

• W korzeniach perycykl nosi nazwę perykambium, bowiem przyjmuje charakter tkanki twórczej dającej początek korzeniom bocznym.

• W części środkowej walca osiowego. Otoczonej wiązkami, znajduje się rdzeń. Od rdzenia odchodzą pierwotne promienie rdzeniowe.

http://www.imperial.edu http://home.earthlink.net/~dayvdanls/plant_structure.html

• Walec osiowy jest stałym składnikiem młodych korzeni.

• Jeśli występują w korzeniu dwa pasma ksylemu – powstaje korzeń diarchiczny, jeśli 3 – korzeń triachiczny, 4- tetrarchiczny.

• Korzeń poliarchiczny zawiera liczne pasma (wiązki) ksylemu i floemu.

• U paproci jest zjawisko polisteli: występuje kilka walców osiowych.

Hydatody

• Szparki wodne służące do usuwania wody kroplami (gutacja).

• Mają budowę jedno- lub wielokomórkową.

• Przypominają aparaty szparkowe.

http://www.mn.uio.no/bio/tjenester/kunnskap/plantefys/anatomi/fiblad.html

Hydatody

• Są martwe lub żywe.

• Często stale otwarte.

• Wydzielona woda zawiera sole mineralne, które mogą wytrącać się na brzegach liści.

http://www.extension.org/pages/32028/guttation

Miodniki

• Miodniki (nectaria) wydzielają roztwory wodne sacharozy oraz inne substancje, często wonne, zwane nektarem.

http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/online-resources/glossaries/vascular/images/flnectar.jpg

Miodniki

• Utwory żywe.

• Występują najczęściej u podstawy płatków kwiatów w postaci pojedynczych komórek, tarczek lub włosków wydzielniczych.

• Czasem występują na ogonkach liściowych, przylistkach

http://accessscience.com/overflow.aspx?searchStr=Flower&stype=10&topic=BIO:PLANT:PLANAT&term=Flower

http://www.gardenguides.com/201-hellebores-part-3.html

Nectaria

http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/online-resources/glossaries/vascular/efnect.html

http://www.bbc.co.uk/schools/ks2bitesize/science/living_things/plant_life_cycles/read5.shtml

Tkanki wzmacniające • Zbudowane są ze zwartych komórek o zgrubiałych

ścianach, bez przestworów międzykomórkowych.

• Są pochodzenia pierwotnego lub wtórnego.

http://www.nicerweb.com/bio1152/Locked/media/ch35/plantcells_collenchyma.html

Tkanki mechaniczne

• Nadają roślinom wytrzymałość i elastyczność fizyczną.

• Rozmieszczone są na obwodzie i wewnątrz organów, zgodnie z zasadami mechaniki.

• Kolenchyma (zwarcica)

• Sklerenchyma (twardzica)

• Sklereidy (twardziczki)

http://botit.botany.wisc.edu/botany_130/Anatomy/Cells_tissues/Coleus_collenchyma_more.html

Schematic Cross Section of the stem of the monocotyledon Zea mays (Corn)

http://kentsimmons.uwinnipeg.ca/cm1504/15lab404/15lb4p3a.htm

Sklereidy

• Twardziczki mają rozmaite kształty

• Występują pojedynczo lub w grupach

• W ścianach zawierają liczne jamki proste, najczęściej rozgałęzione.

• W komórkach mogą gromadzić kryształy szczawianu wapnia (jedyńce).

http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/plant-histology/sclerenchyma.php

• Brachysklereidy (komórki kamienne) – elementy grubościenne, równowymiarowe, często w postaci wielościanów.

• Zdrewniałe i zaopatrzone w jamki proste, zazwyczaj rozgałęzione

• Występują w owocach.

http://sta.uwi.edu/fsa/lifesciences/BL11F/IMAGES/Support%20Tissue%20C/13%20Sclereid%20drawing.html

http://eu.art.com/products/p360641373-sa-i4011127/posters.htm?ui=FAE57BF800F44B269352096BC834E2A2

Sklereidy

• Makrosklereidy – wydłużone komórki, ustawiono palisadowo. Występują w łupinach nasiennych.

• Astrosklereidy – komórki gwiaździste o zaostrzonych końcach.

• Osteosklereidy – komórki przypominające piszczele lub hantle o kształtach wydłużonych lub cylindrycznych, na końcach rozszerzone,.

http://kentsimmons.uwinnipeg.ca/ysesp/comeco4.htm

Twardzica - sklerenchyma • Występuje w starszych częściach rośliny, o

zakończonym wzroście.

• Jest martwa, twarda i zdrewniała.

• Zgrubienia ścian obejmują całą komórkę.

• Tworzy włókna – stereidy.

http://www.nicerweb.com/bio1152/Locked/media/ch35/plantcells_sclerenchyma.html

Stereidy – włókna sklrenchymatyczne

• Komórki martwe o wąskim świetle, kształtu prozenchymatycznego lub wrzecionowatego.

• Zwykle są jamkowane i zawierają skąpe, ukośne jamki proste lub lejkowate.

• Kształt komórek włókien na przekroju poprzecznym jest okrągły lub wieloboczny.

• Ściany są zdrewniałe.

Kolenchyma = zwarcica

• Występuje w nadziemnych częściach, wzrastających.

• W łodygach zielnych zlokalizowana pod skórką lub w częściach żebrowych łodygi.

• W liściach wzmacnia ogonki liściowe i wiązki przewodzące.

http://www.uel.education.fr/consultation/reference/biologie/module1/observer/chapitre1/angio_morpho/angio_morpho1det.htm

Kolenchyma • Jest żywa, pochodzenia

pierwotnego.

• Komórki są wydłużone, jasno połyskujące, często przypominają miękisz.

• W ścianach są jamki proste.

• Zawiera chloroplasty.

http://bio1152.nicerweb.net/Locked/media/ch35/

Zwarcica = kolenchyma

• Ściany są zgrubiałe, błonnikowe i protopektynowe, zdolne do pęcznienia.

• Jeśli mamy zgrubienia w kątach komórek – zwarcica kątowa.

• Jeśli są zgrubienia w ścianach bocznych – zwarcica płatowa.

• Jeśli są przestwory międzykomórkowe – zwarcica luźna.

• Jest odporna na rozciąganie.

Tkanka miękiszowa

• Miękisz asymilacyjny – chlorenchyma jest bogaty w chlorofil. Jego główne zadanie to fotosynteza i transpiracja. Znajduje się w nadziemnych częściach rośliny: liście, łodygi. W liściach znajduje się między skórką dolna i górną, w śródliściu – mezofil, jako miękisz gąbczasty i palisadowy.

Miękisz spichrzowy

• Jest bezbarwny i występuje w częściach podziemnych (bulw, kłącza, korzenie, cebule).

• Zbudowany z komórek dużych.

• Tkanka żywa, bogata w składniki odżywcze.

• Gromadzi skrobię, wodę i gazy.

• Występuje też w bielmie i liścieniach.

• U drzew występuje w postaci miękiszu drzewnego i łykowego, promieni rdzeniowych i rdzenia. Jednocześnie transportuje metabolity.

Miękisz przewietrzający

• Aerenchyma występuje u roślin wodnych i bagiennych.

• Komórki cienkościenne.

• Przestwory międzykomórkowe szerokie.

• Tkanka wentylacyjna.

• Umożliwia zanurzenie i wypływanie roślin (zima-wiosna).

Aparaty szparkowe - stomata

• Występują w epidermie, w częściach nadziemnych.

• Zbudowane z pary komórek kształtu fasolkowatego, tworzących między sobą szczelinę.

http://kish.in/stomata/ http://www.bcb.uwc.ac.za/ecotree/leaves/insideleaf2.htm

Stomata - budowa • 2 komórki szparkowe

• Przedsionek przedni i tylny

• Komora powietrzna

• Komora powietrzna kontaktuje się z przestworami międzykomórkowymi.

Broda B. 1998 r.

Stomata • Aparaty szparkowe to to łącznik systemu

wentylacyjnego rośliny z powietrzem atmosferycznym.

• Umożliwia wymianę gazową

• Transpiracja

Broda B. 1998 r.

Stomata • Komórki szparkowe często zawierają

chloroplasty z ziarenkami skrobi.

• Ściany komórkowe komórek szparkowych są nierównomiernie zgrubiałe.

http://agritech.tnau.ac.in/crop_improvement/crop_imprv_screen.html

Stomata

• Od strony szparki w obu komórkach znajdują się 2 zgrubienia: górne i dolne.

• Część środkowa ścian brzusznych (doszparkowych) są cienkie.

• Możliwa jest dzięki temu zmiana kształtu komórek.

http://www.sparknotes.com/biology/plants/plantstructures/section4.rhtml

Stomata

• Skrobia komórek szparkowych może być przekształcana w glukozę.

• Gdy to nastąpi zwiększa się ich jędrność, następuje wzrost ciśnienia osmotycznego i silniejsze wchłanianie wody.

• Następuje wtedy otwarcie aparatów.

http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iv/plant-water-relations/stomatal-mechanism.php

Stomata

• Przy zamianie glukozy w skrobię, spada turgor i komórki zamykają się.

http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/BIOBK/BioBookPLANTHORM.html



Stomata

• Utwory żywe, reagujące na czynniki zewnętrzne.

• Komórki szparkowe otoczone ś niekiedy przez komórki przyszparkowe.

http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/Commercial-Gardening-1/Structure-And-Contents-Of-A-Leaf.html

Typy stomata

• Anomocytyczne – zmienna liczba komórek przyszparkowych, np. jaskrowate, pierwiosnkowate.

• Anizocytyczne – zwykle 3 komórki przyszparkowe, np. pokrzywa, psiankowate.

• Diacytyczne – 2 komrki przyszparkowe, ułożone prostopadle do osi szparki, np. wargowe, goździkowate, werbenowate.

Stomata - typy

• Paracytyczne – 2 komórki przyszparkowe ustawione równolegle do osi szparki, np. marzannowate, dziurawcowate.

• Tetracytyczne – 4 komórki przyszparkowe, 2 są mniejsze, np. baldaszkowate i trawy.

• Cyklocytyczne – większa liczba komórek przyszparkowych, pierścieniowato otaczające komórki szparkowe.

Stomata - położenie

• Wgłębione

• Wzniesione

• Równe z powierzchnią epidermy.

Przetchlinki

• Przetchlinki – lenticellae znajdują się w korkowicy (peryderma).

• Umożliwiają wymianę gazową.

• Kształt soczewkowaty, okrągławy lub wydłużony w kierunku osi pędu.

• Mogą występować w gałązkach i na korzeniach.

• Wypełnione są komórkami miękiszowymi.

http://www.uri.edu/cels/bio/plant_anatomy/144.html

http://www.biologia.edu.ar/botanica/tema19/Tema19-7Lenticelas.htm

Broda B. 1998 r.

Organografia • Organy generatywne: kwiaty,

owoce, nasiona

• Organy wegetatywne: korzenie, łodygi, liście

http://www.pub22.net/view.php?d=6&id=20421 http://wallpaperstock.net/fruits-and-leaves_wallpapers_13085_1600x1200_1.html

http://good-wallpapers.com/nature/4637

Korzeń - radix • Umocowanie rośliny w podłożu

• Pobieranie wody i soli mineralnych

• Gromadzenie materiałów zapasowych

• Rozmnażanie wegetatywne

• Symbioza z bakteriami, glonami, grzybami

http://kevinsonger.blogspot.com/2010/10/green-roof-plant-root-architecture.html

Radix, root

• System korzeniowy: korzeń główny, korzenie boczne, włośniki.

• Korzeń główny rozwija się z korzonka zarodkowego.

• Korzenie boczne wyrastają z korzenia głównego (z walca osiowego - perycyklu, stąd są pochodzenia endogenicznego).

• Korzenie boczne I-, II-, III- i dalszych rzędów.

Radix, root

• Korzenie przybyszowe wyrastają z łodyg i są pochodzenia egzogenicznego (z tkanek obwodowych pędu), niektóre pełnią funkcje czepne.

Morfologiczny i funkcjonalny podział korzeni

• Wrzecionowate, z bocznymi drobnymi korzeniami bocznymi.

• Burakowate – rozwinięte, pogrubione w części środkowej.

• Wiązkowe, powstają po zaniku korzenia bocznego, liczne i najczęściej cienkie.

• Bulwiaste – silnie zgrubiałe.

• Podporowe – wzmacniają rośliny na grząskich lub luźnych podłożach.

Rodzaje korzeni

• Szkarpowe – deskowato spłaszczone, podpierające drzewa.

• Oddechowe – wyrastają w postaci stożków nad powierzchnię ziemi i uczestniczą w wymianie gazowej, np. na terenach zalewowych.

• Powietrzne – chłoną wodę deszczową i parę wodną z powietrza, np. u storczyków.

Strefy korzenia

• W rozwoju korzenia wyróżnia się:

- Strefa wzrostu

- Strefa włośnikowa

- Strefa umacniająca

Strefa wzrostu korzenia

• Obejmuje wierzchołek korzenia,

• Długość ok. 0,5-1 cm

• Wzrost elongacyjny i różnicowanie tkanek

Strefa włośnikowa

• Jest nad strefą wzrostu.

• Ryzoderma tworzy włośniki o dł. 0,1-8 mm.

• Włośniki są jednokomórkowe i nie rozgałęzione.

• Zwiększają powierzchnię chłonną.

• Włośniki żyją 10-20 dni, rzadko, np. u drzew do 2 lat.

• U roślin wodnych i błotnych mogą nie występować.

Strefa włośnikowa

• Warstwa gleby przerośnięta włośnikami to ryzosfera.

• Za pośrednictwem włośników możliwa jest symbioza z bakteriami i grzybami (mikoryza, np. u olchy).

Strefa umacniania

• Obejmuje części bez włośników.

• Zawiera korzenie boczne

• Ryzoderma zanika, a na jej miejsce wchodzi egzoderma, pod którą znajduje się miękisz kory pierwotnej.

Powstawanie korzeni bocznych

• Korzenie boczne wyrastają z części wewnętrznej korzenia głównego, czyli są pochodzenia endogennego.

• Tkanką bezpośrednio biorącą udział w tworzeniu korzeni bocznych u roślin nasiennych jest perycykl (perykambium), znajdujący się na obwodzie walca osiowego.

• Podziałowi ulegają komórki przylegające do wiązki przewodzącej pierwotnej.

Powstawanie korzeni bocznych

• Formujące się korzenie boczne przy dalszym wzroście naciskają na endodermę i wyginają ją ku obwodowi, następnie wraz z endodermą, utrzymującą się na jej powierzchni, przebijają korę pierwotną.

• Czynności te wspomagają enzymy, rozkładające tkankę kory pierwotnej.

Budowa pierwotna korzenia

• Korzenie w odróżnieniu od łodyg mają szeroką korę pierwotną, wąski walec osiowy, mały rdzeń lub nie zawierają rdzenia.

• Układ wiązek sitowych i naczyniowych jest naprzemianległy.

• Elementy wzmacniające w korzeniach są zlokalizowane w części środkowej, podczas gdy w łodygach są rozmieszczone głównie na obwodzie.


• Młody korzeń powstaje z merystemu pierwotnego.

• Młody korzeń jest pokryty skórką – ryzodermą.

• Ryzoderma zawiera komórki cienkościenne, pozbawione kutikuli i aparatów szparkowych, wytwarza natomiast włośniki.

• W starszych korzeniach ulega zmarnieniu i odpada ustępując egzodermie.


• Egzoderma pełni funkcje ochronne i powstaje z komórek miękiszu korowego.

• Komórki egzodermy mogą ulegać korkowaceniu lub drewnieniu.

• Kora pierwotna posiada komórki cienkościenne, żywe, między nimi rozciągają się przestwory.

• Przewodzi roztwory wodne od włośników do wiązek przewodzących.


• W starszych korzeniach kora pierwotna przekształca się w miękisz spichrzowy.

• U roślin wodnych kora pierwotna tworzy tkankę powietrzną.

• Najbardziej wewnętrzna część kory pierwotnej to endoderma, granicząca z walcem osiowym. Jest żywa, choć fragmenty ścian mogą ulegać skorkowaceniu w postaci pasemek Caspary’ego lub jak u roślin jednoliściennych – z trzech stron zgrubienia zdrewniałe (U-owate).


• Wówczas w endodermie naprzeciw wiązek naczyniowych występują komórki przepustowe, a endoderma nosi nazwę śródskórni i może przejąć funkcje ochronne.

• Walec osiowy zawiera na obwodzie perycykl (okolnica) w postaci 1-2 lub kilku warstw cienkościennych komórek.

• Perycykl nosi nazwę omiażdża = perykambium, gdyż ma właściwości tkanki twórczej i daje początek korzeniom bocznym.


• Część środkową walca osiowego wypełnia jedna centralna wiązka przewodząca, złożona naprzemianlegle z pasm floemu i ksylemu.

• Ksylem pierwotny rozwija się od zewnątrz do środka walca.

• Protoksylem zawiera naczynia wąskie, o budowie spiralnej i pierścieniowej i znajduje się na obwodzie walca, tuż pod peryklem.


• Mataksylem natomiast powstaje później i zawiera naczynia o większej średnicy, o budowie siatkowatej i jamkowatej. Występuje bliżej rdzenia.

• Protofloem jest trudny do odróżnienia, bo ulega zgnieceniu i deformacji.

• Floem wtórny obok komórek przewodzących zawiera komórki wzmacniające.


• Budowa anatomiczna korzenia roślin dwuliściennych jest najczęściej terarchiczna – 4 pasma ksylemu.

• Budowa korzenia roślin jednoliściennych jest poliarchiczna, liczba pasm (wiązek) ksylemu wynosi zwykle od 7 do 30.


• Schemat budowy:

1. Ryzoderma lub egzoderma

2. Kora pierwotna (miąższ kory, endoderma)

3. Walec osiowy (perycykl = perykambium, wiązki ksylemu i floemu, rdzeń lub brak rdzenia).

Budowa wtórna korzenia

• Przyrost wtórny jest związany z działalnością miazgi – kambium.

• Po sformowaniu metaksylemu rozwija się kambium.

• Komórki miękiszu metaksylemu zaczynają się dzielić tworząc miazgę wiązkową.

• Komórki perycyklu tworzą miazgę międzywiązkową.


• Powstała, scalona miazga wytwarza do obwodu łyko, a dośrodkowo drewno.

• Jeśli występuje rdze to ulega on redukcji.

• Floem wtórny zawiera rurki sitowe, komórki przyrurkowe, miękisz łykowy i włókna łykowe.

• Ksylem wtórny zawiera naczynia – tracheje, cewki – tracheidy, miękisz drzewny i włókna drzewne.


• Schemat budowy wtórnej korzenia:

1. Peryderma lub martwica korkowa

2. Kora wtórna (łyko): floem wtórny, promienie rdzeniowe, miazga

3. Drewno: ksylem wtórny, promienie rdzeniowe, ksylem pierwotny (protoksylem, metaksylem), wąski rdzeń lub brak rdzenia.


• W budowie wtórnej korzeń zaczyna się upodabniać do budowy łodygi (układ kolateralny wiązek).

• Jednakże w korzeniu brak rdzenia lub w rdzeń w zaniku.

• Słoje przyrostu rocznego w korzeniach niewyraźne.

• Z perycyklu na zewnątrz walca osiowego tworzy się felogen, który daje początek perydermie.


• Perycykl może wytarzać włókna pierwotne i pierścień wzmacniający.

• Powstający korek odcina korę pierwotną, która odpada w postaci martwicy korkowej.

• Na obwodzie utrzymuje się łyko, wytworzone przez miazgę, czyli tzw. kora wtórna.

Pęd - turio

• Pęd składa się z łodygi – caulis i stanowi część osiową pędu i nadaje roślinie typowy wygląd i kształt, oraz z liści, które stanowią boczne twory osi pędu.

• Oprócz wytwarzania liści i kwiatów pęd transportuje asymilaty, niekiedy je kumuluje.

• Pędy mają zdolność fotosyntezy.

• Służą do rozmnażania wegetatywnego.

Pęd - turio

• Strefa przejściowa pomiędzy pędem i korzeniem znajduje się w szyjce korzeniowej.

• Pęd główny bierze początek ze stożka wzrostu w trakcie kiełkowania nasienia.

• Pędy boczne wyrastają z pączków w katach liści (na węzłach).

• W zależności od wymiarów występują krótkopędy i długopędy.

Rozgałęzienia pędów

• Monopodialne (jednoroślowe): pęd główny jest prosty i wysoki, wykazuje nieograniczony wzrost w kierunku wierzchołkowym, rośnie i grubieje znacznie silniej niż pędy boczne, które są cieńsze i krótsze (np. świerk).


• Sympodialne (wieloroślowe) – gdy pęd główny przestaje rosnąć i wydłużać się lub zamiera, a zamiast niego z pączka niżej położonego wyrasta pęd boczny, który kontynuuje wzrost pędu głównego. Z kolei pęd boczny przestaje wzrastać, a z boku rozwija się następny pęd boczny. Powstaje pozorna os główna; pęd nie jest prosty, lecz rozłożysty, kształtu kolankowatego, np. u drzew owocowych.


• Pseudodichotomiczne – gdy pod pączkiem szczytowym wyrastają 2 naprzeciwległe pączki boczne, które dają początek nowym pędom, podczas gdy pączek szczytowy zanika, np. jemioła.


• Dichotomiczne – widlaste występują u roślin niższych, np. glonów.


• Głąbik – bezlistna, kwiatonośna łodyga, która wyrasta bezpośrednio z części podziemnych rośliny, np. konwalia.

Pędy nadziemne

• Mogą być zielone lub zdrewniałe.

• Pędy zielone nie są trwałe, czyli z reguły monokarpiczne i zamierają na zimę. Należą tu rośliny roczne o okresie wegetacyjnym 1 roku, 2-letnie o okresie 2 lat i byliny.

• Byliny są roślinami wieloletnimi, tracącymi na zimę pędy nadziemne, podczas gdy pędy podziemne i korzenie są trwałe.

Pędy nadziemne

• Do pędów zielonych należą również rozłogi nadziemne, wici i wąsy.

• Wąsy powstają często jako modyfikacje liści lub przylistków i spełniają funkcje organów czepnych, np. groch.

http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/angiosperm-families/subfamily-papillionatae.php

Drzewa i krzewy • Mają pędy zdrewniałe,

gałęzie.

• Są polikarpiczne.

• Drzewo składa się ze strzały pnia i rozgałęzionej korony, np. lipa.

• Pień nierozgałeziony nosi nazwę kłodziny (palma).

http://www.besplatne-slike.net/biljke/drvece/palma/slides/debele-visoke-palme-tropske-biljke-stala.html

Krzewy • Krzewy tym różnią się od drzew, że są niskie,

nie mają głównego pnia i rozgałęziają się tuż przy ziemi na podobne sobie pędy, np. porzeczka.

Półkrzewy lub krzewinki • Są mniejsze od krzewów, niekiedy o liściach

zimotrwałych, np. barwinek

http://www.frogsonice.com/photos/flowers1/

Liany i pnącza

• Należą do roślin drzewiastych

http://eaufildutemps.net/

Pędy podziemne • Cebule – bulbus – silnie skrócone pędy. Łodyga ma

postać piętki, z której wyrastają korzenie przybyszowe. Z węzłów rozwijają się liście w postaci soczystych łusek, ściśle do siebie przylegających.

Wewnątrz cebuli znajduje się pączek, z którego wyrasta łodyga, liście nadziemne i kwiaty.

Na powierzchni cebuli występują zmarniałe łuski o funkcjach ochronnych.

http://www.afd-ld.org/~fdp_bio/content.php?page=autres_tiges&skin=modiia

Pędy podziemne • Kłącze – Rhizoma jest pędem spichrzowym, np. u

kosaćca. Posiada węzły, międzywęźla i pączki.

Z pączków wyrastają pędy nadziemne.

Liście są często łuskowate, zmarniałe, lub pozostają po sobie jedynie ślad.

Z kłączy wyrastają korzenie przybyszowe.

http://www.clipart.dk.co.uk/1311/subject/Natural_World/Rhizome http://immanentterrain.wordpress.com/2011/05/18/

Pędy podziemne • Bulwa – tuber jest skróconym pędem,

bulwiasto zgrubiałym o znaczeniu spichrzowym, pokryty drobnymi łuskowatymi liśćmi, które często łatwo i wcześnie odpadają.

• Swoistą bulwą jest okryta łuskami bulwo-cebula, np. mieczyk, szafran.

http://www.srgc.org.uk/bulblog/log2006/260706/log.html

Pędy podziemne • Rozłóg – stolo to płożące się i zakorzeniające pędy i

długich międzywęźlach, np. poziomka, trawy.

http://omodeo.anisn.it/omodeo/sistangiosperme.htm

http://www.scuolamediacesareo.com/cdvertiamo/scienze/riproduzione_asess.htm

Pączek - Gemma

• Zawiązek pędu, pokryty łuskowatymi liśćmi.

• Wewnątrz pączka znajduje się stożek wzrostu, z którego powstają wszystkie stałe tkanki łodygi, takie jak skórka, kora pierwotna, wiązki przewodzące i rdzeń.

• Z pączków liściowych wyrastają liście, a z pączków kwiatowych – kwiaty.

• Istnieją również pączki liściowo-kwiatowe.

Gemmae - pączki

• W zależności od położenia:

- Pączki szczytowe (pędy główne i boczne – szczyty).

- Pączki kątowe – między liściem a łodygą (stąd również nazwa pączki pachwinowe).

Gemmae - pączki

• Pączki śpiące – pozostają w stanie spoczynku wiele lat, w razie uszkodzenia głównych pąków rozwijają się w pędy.

Łodyga roślin jednoliściennych

• Zbudowana z tkanek pierwotnych.

• Nie zawiera miazgi i felogenu.

• Nie posiada przyrostu wtórnego

• Niewielkie grubienie łodygi na skutek rozrostu komórek miękiszowych.

• Wiązki sitowo-naczyniowe są nieregularnie rozrzucone w całym miękiszu łodygi.

• Kora pierwotna silnie zredukowana lub brak (w kłączach występuje).


• Skórka jest jednowarstwowa i pokryta kutikulą.

• Pod skórką występuje jedno- lub kilkurzędowa hipoderma zbudowana z kolenchymy lub sklerenchymy.

Łodyga roślin jednoliściennych nadziemna

1. Skórka (epiderma)

2. Hipoderma

3. Miękisz zasadniczy

4. Wiązki przewodzące

Łodyga roślin jednoliściennych podziemna

1. Skórka

2. Kora pierwotna (hipoderma, komórki miękiszu, endoderma)

3. Walec osiowy (perycykl, miękisz, wiązki przewodzące)


• Miękisz w łodygach nadziemnych wypełnia całą część centralną aż do obwodu. Zawiera komórki cienkościenne, które tworzą przestwory międzykomórkowe. Miękisz pełni funkcje spichrzowe.


• Wiązki sitowo-naczyniowe są rozrzucone w miękiszu zasadniczym. Najczęściej typu kolateralnego, zamkniętego. Wiązki są otoczone pochewką wiązkową złożona z komórek sklerenchymatycznych lub miękiszowych. Pochewka zawiera komórki przepustowe.


• Rdzeń najczęściej nie występuje lub zastąpiony jest kanałem powietrznym, powstałym przez rozerwanie się miękiszu w centralnej części łodygi.


• W łodygach podziemnych roślin jednoliściennych występuje kora pierwotna, np. u konwalii, dzięki czemu wyróżnicowuje się walec osiowy. W korze pierwotnej rozmieszczone są wiązki przewodzące. Na wewnętrznej granicy kory zlokalizowana jest endoderma z komórkami przepustowymi.

Walec osiowy występuje, choć perycykl jest słabo zaznaczony. Wiązki przewodzące kolateralne i zamknięte zlokalizowane są w walcu.

Łodyga roślin drzewiastych

• Młoda gałązka jednoroczna, zazwyczaj zielonawa jest pokryta skórką, która pod koniec okresu wegetacyjnego brunatnieje i jest zastąpiona przez perydermę.


• W miarę starzenia gałązka wykształca martwicę korkową. Kora pierwotna ulega wtedy zwężeniu lub odpada.


• Wyróżnicowany w budowie pierwotnej pierścień miazgowy wytwarza w zwartym układzie nowe warstwy łyka i cylindra drewna, często z wyraźnymi słojami przyrostu rocznego.

• Od rdzenia do kory pierwotnej przebiegają promienie rdzeniowe pierwotne i coraz liczniejsze promienie wtórne.

• Rdzeń jest dobrze rozwinięty.

Łodyga roślin drzewiastych 1. Peryderma lub martwica korkowa

2. Kora pierwotna (kolenchyma, komórki miękiszowe)

3. Kora wtórna (łyko, włókna perycykliczne – pierścień łykowo-twardzicowy; floem wtórny, promienie rdzeniowe – łykowe pierwotne i wtórne; miazga)

4. Drewno (ksylem wtórny, promienie rdzeniowe – drzewne pierwotne i wtórne, ksylem pierwotny (protoksylem i metaksylem), rdzeń)

Łodyga roślin dwuliściennych

• Budowa pierwotna

1. Epiderma

2. Kora pierwotna: hipoderma (zwarcica), miękisz, endoderma (pochewka skrobiowa)

3. Walec osiowy: perycykl, wiązki przewodzące, promienie rdzeniowe, rdzeń.


• Budowa wtórna

1. Peryderma lub skórka

2. Kora pierwotna

3. Włókna perycykliczne

4. Wiązki przewodzące floem – kambium – ksylem

5. Promienie rdzeniowe

6. Rdzeń


• Łodyga roślin zielnych:

1. Skórka

2. Kora pierwotna: kolenchyma, miękisz, endoderma skrobiowa

3. Walec osiowy: perycykl z włóknami perycyklicznymi, wiązki przewodzące otwarte z miazgą; promienie rdzeniowe pierwotne, rdzeń

Folium • Liść to organ pędu, najczęściej

spłaszczony, składający się z blaszki i ogonka.

• Liście kserofitów (rośliny lądowe przystosowane do rozwoju w warunkach o skąpej wilgotności) są drobne, niekiedy łuskowate lub szpilkowate.

• Rośliny o liściach przystosowanych do wilgotnej atmosfery, rosnące na mokrych glebach i zazwyczaj w cieniu to higrofity. http://www.schulbilder.org

Folium - morfologia

http://images.yourdictionary.com/leaf

Folium • Rośliny soczyste, zawierające w liściach lub

łodygach tkankę wodną to sukulenty.

• Liście dzięki spłaszczeniu mają większą powierzchnię pochłaniającą światło.

• Zorganizowane rozmieszczenie liści na pędzie umożliwia utworzenie mozaiki liściowej; liście są ustawione prostopadle do promieni słonecznych, bez wzajemnego zacieniania się. http://www.coloring-pictures.net/drawings/Autumn/leaf.php

Folium

• Liście powstają z tkanki twórczej stożka wzrostu pędu.

• Zaczątek liścia różnicuje się na blaszkę liściową, ogonek i niekiedy przylistek.

• Liść ma wzrost ograniczony, rośnie początkowo wierzchołkiem, a potem strefa zrostu przenosi się do jego podstawy.

http://www.paulnoll.com

Folium • Ogonek liściowy powstaje zwykle po

rozwinięciu się blaszki liściowej w procesie wzrostu wstawowego.

• Grubienie ogonka jest rezultatem wzrostu komórek tkanki miękiszowej.

http://www.adpic.de

Folium - morfologia

• Kształt liści jest dostosowany do warunków środowiskowych.

• Heterofilia – różnorodność liści w poszczególnych strefach łodygi tej samej rośliny.

Rodzaje liści

• Liście właściwe – pojedyncze lub złożone o funkcji asymilacyjnej.

• Liście łuskowate – nie mają ogonka, są bezbarwne lub zielonkawe, najczęściej drobne; występują w dolnej części łodygi i na pędach podziemnych.

Rodzaje liści

• Liście przykwiatowe są często barwne i ulokowane w pobliżu kwiatów. Pełnią funkcje ochronne i powabni. Dzielimy je na przysadki (przykwiatki) pod kwiatami; podsadki – pod kwiatostanami; podkwiatki – na szypułkach kwiatowych.

Morfologia liści

• Liść składa się z ogonka – petiolus, blaszki liściowej – lamina, niekiedy pochewki – vagina obejmującej łodygę; u podstawy liści są przylistki – stipulae.

• Stipulae to różnie wykształcone wyrostki lub drobne listki, najczęściej para; trwałe lub odpadające; niekiedy przekształcone w ciernie (robinia) lub łuskowatą gatkę, czyli tutkę – ochrea, np. u Polygonum.

Morfologia liści

• Liście ogonkowe mają ogonek mocujący blaszkę do łodygi. Jeśli blaszka zbiega po ogonku, to liść jest oskrzydlony. Jeżeli ogonek liściowy jest spłaszczony w postaci blaszki to mówimy o liściaku phyllodium

Phyllodium longipes (Craib.) Schindl

http://baike.soso.com/v86618.htm

Morfologia liści

• Gdy całe pędy przypominają liście – są to gałęziaki phyllocladia, np. Ruscus (myszopłoch)

http://www.pendernursery.com/Catalog/Detail/opuntiaellisiana.html

http://www.cellulite.co.za/butchersbroom-extract.htm

Ruscus aculeatus L.

Ulistnienie

• Phyllotaxis – ustawienie liści na łodydze:

- Różyczkowe

- Skrętoległe

- Równoległe

- Okółkowe

Ulistnienie

• Liście wyrastają z węzłów – nodi, między którymi znajdują się międzywęźla – internodia.

Broda B. 1998 r.

Kwiat - Flos

• Skrócony, przekształcony i wyspecjalizowany pęd zbudowany z listków przystosowanych do rozmnażania płciowego.

• Rozwijają się z pączków kwiatowych.

Flos

• Działki kielicha = kielich

• Płatki korony = korona

• Pręcikowie

• Słupkowie

Części te osadzone są na szypułce.

Flos

• Układ elementów kwiatowych może być spiralny lub okółkowy

• Kielich i korona tworzą okwiat podwójny.

• Jeśli brak zróżnicowania na kielich i koronę to mamy okwiat pojedynczy.

• Kwiaty bez okwiatu to kwiaty nagie.

Flos • Kwiaty obupłciowe (słupkowie i pręcikowie)

• Kwiaty jednopłciowe albo pręciki, albo słupkowie.

• Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe i słupkowe są na tym samym pniu – rośliny jednopienne

• Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe lub słupkowe są na dwóch pniach to rośliny są dwupienne.

Owoc - Fructus

• Owoc tworzy się z zalążni (owoc rzeczywisty) lub z elementów pozazalążkowych, np. dna kwiatowego owoc pozorny.

• Owoc złożony powstaje ze zrośnięcia się kilku zalążni tego samego kwiatu.

• Owocostan wykształca się z kwiatostanu; złożony jest z poszczególnych mięsistych owoców, często ze sobą zrośniętych.

Owoce

• Owoce dzielimy na suche pękające: mieszek, strąk, łuszczyna, torebka, rozłupnia;

• Suche niepękające, np. ziarniak, niełupka, orzech, skrzydlak

• Mięsiste: pestkowiec, jagoda.

Pestkowiec

• Pestkowiec – drupa jest owocem mięsistym jednonasiennym.

• Owocnia zawiera 3 warstwy: zewnętrzną – exocarpium, epicarpium, czyli skórkę; śródowocnie – mesocarpium i warstwę wewnętrzną silnie zdrewniałą – pestkę – endocarpium, zamykającą nasienie – semen.

Jagoda

• Jagoda – bacca jest owocem mięsistym, wielonasiennym.

• Powstaje z kilku owocolistków;

• Brak części stwardniałej wewnątrz

• Wnętrze wypełnia soczysta śródowocnia z nasionami.

• Okryte są epicarpium.

Nasienie

• Owocnia – pericarpium stanowi dla nasion osłonę, chroniącą przed szkodliwymi czynnikami.

• Nasiona służą do generatywnego rozmnażania roślin.

• Nasienie – semen rozwija się z zalążka w wyniku zapłodnienia.

• Nasiona dzielimy na bielmowe i bezbielmowe.

• Zalążek może być prosty, odwrócony lub zgięty i wpływa to na budowę nasienia.

Broda B. 1998 r.

Nasiona

• W skład nasienia bielmowego wchodzą łupina nasienna – testa semins, bielmo – endospermum i zarodek – embryo.

• Zarodek rozwija się z zapłodnionej komórki jajowej. Zawiera liścienie – cotyledones w liczbie jednego, dwu lub kilku, pączuszek – plumula, korzonek – radicula i łodyżka podliścieniowa – hypocotylum.

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Materiały ...

Documents