part_04.pdf

Ծնվել է 1919 թվականին, Հար�թյ�ն և

Շ�շանիկ Սահարյանների գերդաստան�մ:

Գրաճանաչ է դարձել հայրենի գյ�ղ�մ,

երկ� տարի հաճախել է տեղի տերտերի

կողմից կազմակերպված մասնավոր դաս-

ընթացին, որը գործել է ոչ թե եկեղեց�ն կից

դպրանոց�մ, այլ՝ �նևոր խանդոցիների

հարմարավետ գոմ-օդաներ�մ կամ էլ սեն-

յակներ�մ: 1928 թվականին �ս�մը շար�-

նակել է գյ�ղի նորաբաց յոթնամյա դըպ-

րոց�մ, որն ավարտել է 1935 թվականին:

Տասնվեցամյա Վարդգեսը իրենց ընտանիքի կարիքները հոգալ�

նպատակով հոր` Հար�թյ�նի հետ մեկնել է Արևմտյան Վրաստան

արտագնա աշխատանքի: Նրանց աշխատանքային հանգրվանն է

հանդիսացել Ս�խ�մի քաղաքը, իր հարակից ավաններով �

գյ�ղերով հանդերձ:1941 թվականի հ�նիսին սկսված Հայրենական

Մեծ պատերազմը ստիպել է երիտասարդ խանդոց�ն իր ծնողի հետ

միասին վերադառնալ հայրենի գյ�ղ և հաջորդ օրն իսկ կամավոր

ներկայացել է շրջանային զինկոմիսարիատ, դիմելով զինկոմին,

խնդրել է, որ իրեն անհապաղ վերցնեն հաշվառման ՚ «Ուզ�մ եմ

մեկնել գործող բանակ» կարճ � լակոնիկ զինվորական կեցվածքով

դիմել է զինկոմին: Որը և բախտորոշ է դառն�մ Վարդգես Սահարյանի

համար: Զինկոմիսարը �շադիր լս�մ է երիտասարդ խանդոց�ն, մի

պահ վարան�մ, ապա ինչ որ տեղեկանք լրացնելով տալիս է նրան

ասելով՝ «կտանես զորամաս» և նշ�մ, թե �ր պիտի տանի գր�թյ�նը,

«կհանձնես գրասենյակ�մ գտնվող որևէ մի սպայի նրանք կզբաղվեն

քեզնով»: Վարդգեսը գր�թյ�նը ձեռքին հասն�մ է զորամաս, մտն�մ

պարեկային ծառայ�թյան գրասենյակ և հանձն�մ զինկոմի կողմից

�ղարկված գր�թյ�նը առաջին պատահած սպային: Այդ սպան

Մորոզովն էր, որը հետագայ�մ պիտի դառնար Վարդգեսի ընկերն �

57

àâ àø âÆ Øàè²òºÈ, àâÆÜâ âÆ Øàè²òìºÈ

ê²Ð²ðÚ²Ü ì²ð¸¶ºê вðàôÂÚàôÜÆ

խորհրդատ�ն, իսկ զինվորական երդման արարող�թյ�նից հետո

ընկեր�թյ�նը պիտի վերաճեր սրտակից եղբայր�թյան: Շարքային

Սահարյանն � կապիտան Մորոզովը ոչ միայն սրտակից եղբայրներ

էին դարձել, այլև �շիմ աշակերտ � վարպետ էին: Մորոզովի

օգն�թյամբ, հոգատար վերաբերմ�նքի շնորհիվ Վարդգեսը սովոր�մ

է կապավորի, թնդանոթային հրաձիգի և այլ զինվորական

մասնագիտ�թյ�ններ, մի խոսքով դառն�մ է կադրային

զինվորական: 1941 թվականի սեպտեմբերին այն զորամասը որտեղ

ծառայ�մ էր Վարդգես Սահարյանը Ուկրաինական երկրորդ բանակի

թիվ 47 մարտական դիվիզիայի թիվ 559 հրաձգային գնդի կազմ�մ

մասնակցել է Պոլտավայի ճակատամարտին: Այն�հետև 1942

թվականի մայիսի վերջը մասնակցել է ն�յն տարածաշրջանի համար

մղվող պաշտպանական մարտերին, Խարկովի համար մղվող

ճակատամարտ�մ Վարդգեսենց գ�նդը ընկն�մ է շրջափակման մեջ:

Գնդի հրամանատար�թյ�նը որոշ�մ է կազմակերպված նահանջել,

որը, ցավոք, մատնվ�մ է անհաջող�թյան, միայն 11 զինվորի է

հաջողվ�մ իրենց սպայի գլխավոր�թյամբ դ�րս գալ շրջափակ�մից,

շատերը զոհվ�մ են այր�նահեղ մարտեր�մ, ոմանք էլ գերեվարվ�մ

են գերմանացիների կողմից: Իսկ այն 11 զինվորներն � սպան, որոնց

թվ�մ էր Վարդգեսը, Տագանռոգ քաղաքի շրջակայք�մ մի կերպ

ճեղքելով թշնամ� խիտ շղթան միան�մ են նահանջող խորհրդային

զորքերին, որտեղից էլ սկս�մ է նրանց ոդիսականը նահանջող

զորքերի հատ�կ քննչական հանձնաժողովը, որը կազմված էր երեք

հոգ�ց: Նրանց նկատմամբ հար�ցվ�մ է մեղադրական գործ, որպես

դասալիքի, բայց ապաց�յցների անբավարար լինել� պատճառով,

այն ձգձգվ�մ է և միայն նահանջող զորքերի գ լխավոր

հրամանատարի միջամտ�թյամբ գործը կարճվ�մ է: Ավելին, այն

երեք ռազմադաշտային դատախազ�թյան աշխատակիցներին էլ

ազատելով զբաղեցրած պաշտոններից 11 հոգ� հետ միասին

�ղարկ�մ են Կոնտոմիրյան բանակի դիրքեր�մ կռվել�: 1942

թվականի կեսերից մինչև 1943 թվականի հ�նվար ամիսը,

Կոնտոմիրյան բանակի կազմ�մ մասնակցել է �կրաինայի համար

մղվող ինքնապաշտպանական մարտերին, իսկ 1943 թվականի

փետրվարից ն�յն բանակի կազմ�մ մասնակցել է Ստալինգրադի

ազատագրման համար մղվող կատաղի մարտերին:

58

Այն�հետև շարքային Սահարյանը իր մարտական ընկերների

հետ ծառայ�թյ�նը շար�նակելով վերը նշված զորամաս�մ

մասնակցել է մի շարք բնակավայրերի համար մղված ազատա-

գրական մարտերին, հասել է մինչև լեհական Կրակովո քաղաք: 1945

թվականի մարտի 27-ին Կոնտոմիրյան բանակի դիվիզիաներից

մեկը տեղափոխվ�մ է հեռավոր արևելք և դիրքավորվ�մ խորհրդա-

ճապոնական սահմանագծ�մ, Վլադիվոստոկ քաղաքի հարե-

վան�թյամբ: Այդ դիվիզիայի գնդերից մեկ�մ էր նա 943 գ�մար-

տակը, որտեղ ծառայ�մ էր 26 ամյա խանդոցին: Հայրենական Մեծ

պատերազմ�մ ց�ցաբերած խիզախ�թյան և հերոս�թյան համար

Վարդգեսը պարգևատրվել է «Կարմիր աստղի», «Հայրենա-կան Մեծ

պատերազմի երկրորդ աստիճանի» շքանշաններով և մի շարք այլ

մեդալներով և գովասանագրերով:

Զորացրվել�ց հետո Վարդգեսը աշխատել է հայրենի գյ�ղի

կոլտնտես�թյ�ն�մ: 1951-52 թվականներին սովորել է Ախալցխայի

շրջանի Վալե քաղաքի արհեստագործական �ս�մնարան�մ,

ստացել է հյ�սնի մասնագիտ�թյ�ն: Վերադառնալով գյ�ղ՝

աշխատել է իր մասնագիտ�թյամբ: 1959 թվականի վերջին,

առաջիններից մեկն էր, որ իր ձեռքն է վերցրել օտար�թյան ճամփա-

ները տեգերողի ց�պը, և թափառել Ռ�սաստանի անծայրածիր

տափաստաններով: Երկար տեգերել�ց հետո, բնավորվել է

Կրասնոդարի երկրամասի Անապա քաղաք�մ, որտեղ երկ� տարի

աշխատել է իր մասնագիտ�թյամբ, այն�հետև մասնակցել է

շինարարական աշխատանքներին:

Այսօր 96-ամյա խանդոցի Վարդգես Սահարյանը վայել�մ է

իմաստացած ծեր�թյ�նն � հարգված�թյ�նը իր չորս երեխա-

ների,տասնվեց թոռների և ինը ծոռների հետ: Վարդգեսը արժանացել է

Անապայի հայ համայնքի հարգանքին, այստեղ բնակվող

ջավախքցիների համար նա բարի խորհրդատ� է � սիրված պապ:

Նյ�թը գրի է առելՌաֆիկՄկրտիչի Սահարյանը

Ք. Անապա-Արմավիր

15.08.2012-2014թթ.

59

Խանդոյի մանկավարժական մտքի նըշա-

նավոր անհատներից մեկը մաթեմատիկայի

հայտնի �ս�ցիչ Կարապետ Հակոբյանն էր,

ով իր ստեղծագործ աշխատանքով բազ�մ

սեր�նդներ է կրթել � դաստիարակել իր

�ր�յն մանկավարժական մոտեցմամբ:

Կարապետ Միսակի Հակոբյանը ծնվել է

1919 թվականին, աշխատավոր գյ�ղաց�

ընտանիք�մ: Սկզբնական կրթ�թյ�նը ստա-

ցել է տեղի ոչ լրիվ միջնակարգ դպրոց�մ,

ապա �ս�մը շար�նակել է Ախալքալաքի մանկավարժական

�ս�մնարան�մ և այն ավարտել է գերազանց գնահատականներով:

1937 թվականին, �ս�մնարանն ավարտել�ց հետո, մաթեմատի-

կա է դասավանդել նախ Բավրայի, ապա Խանդոյի ոչ լրիվ միջնակարգ

դպրոցներ�մ:

1941 թվականի մայիսին Կարապետը զորակոչվել է կարմիր բա-

նակ և պատերազմի առաջին օրվանից մինչև նրա հաղթական ավարտը

ակտիվորեն մասնակցել է մարտական գործող�թյ�ններին:

Կարապետ Հակոբյանն առանձնապես ակտիվ մասնակց�թյ�ն է

�նեցել Լենինգրադի, մերձբալթյան հանրապետ�թյ�նների, և

Քյոնիսբերգի ազատագրմանը: Դրանից հետո Կարապետը մասնակցել

է Կվանտ�նյան բանակի դեմ մղվող մարտական գործող�թյ�ններին

և փառքով ավարտել է իր մարտական �ղին:

Կարապետ Հակոբյանը զորացրվել է 1945 թվականի նոյեմբերին:

Պատերազմի հաղթական ավարտից հետո հայրենի գյ�ղ�մ

շար�նակել է մատաղ սերնդի դաստիարակ�թյան կիսատ թողած

գործը, որին անմնացորդ նվիրվել է մինչև իր կյանքի վերջը:

Աշխատանքի հետ համատեղ նա ավարտել է Երևանի

մանկավարժական ինստիտ�տի ֆիզիկամաթեմատիկական

ֆակ�լտետի հեռակա բաժինը:

Կարապետ Հակոբյանը պարգևատրվել է «Կարմիր աստղի», «Հայ-

րենական Մեծ պատերազմի երկրորդ աստիճանի» շքանշաններով

60

вÎà´Ú²Ü βð²äºî ØÆê²ÎÆ

և բազմաթիվ մարտական � աշխատանքային այլ մեդալներով �

պատվոգրերով:1973 թվականին Վրացական ԽՍՀ գերագ�յն

խորհ�րդը Հակոբյանին շնորհել է Հանրապետ�թյան վաստակավոր

�ս�ցչի կոչ�մ: Կարապետ Հակոբյանը ամ�սնացել է 1938 թվականին

Մերգելի և Ար�սյակի դ�ստր Իգիթխանյան Շ�շանի-կի հետ: Նրանք

�նեցել են չորս երեխա՝Լիդան,Անժիկը,Ռաֆիկը և Սարգիսը: Պատերազմի և աշխատանքի վետերան, Վրացական ԽՍՀ

վաստակավոր �ս�ցիչ, հանրապետական կարգի անհատական

կենսաթոշակառ�, գյ�ղի հասարակ�թյան կողմից հարգված և

սիրված �ս�ցիչ Կարապետ Հակոբյանը կյանքից հեռացավ 1989

թվականին: Ալբերտ Մելիքյան

Խոտոտել է ջրին ճամփան...

61

«ՂՈՉԱԶ ՍԱՐԻ ԱՐԾԻՎԸ»

Ճիշտն ասած նպատակ չ�նեի այս ակ-

նարկ- հերոսապատ�մը ներկայացնել ծա-

վալ�ն տեսքով, չառանձնացնելով նրան

մեր մյ�ս նահատակված ազատամարտիկ-

ներից, որոնք իրենց կյանքի գնով կերտե-

ցին Ղարաբաղի անկախ�թյ�նը: Բայց

երբեմն, ոչ թե ստիպված, այլ պարտավոր-

ված ես զգ�մ ներակայացնել� իրական�թ-

յ�նը,սերը հայրենիքի, ազգի, ծննդավայրի

հանդեպ, որի գնահատականը համամարդ-

կային է, ինչից անմասն չէր նաև «Ղոչազ

Աշոտը»: Նրա անցած մարտական �ղին, գործած սխրանքները

մտապահվ�մ են նրա ֆիդային ընկերների հ�շեր�մ` ջավախքցի

Կիմիկ Ալվերցյանը, կիրովաբադցի Յ�րա Դալաքյանը, Գավառից

Աշոտ Հովհաննիսյանը (Թափան) և «ծ�ռ-վիզ» Կարենը Նորքից,

որոնք ժամանակին կողք-կողքի կռվել են «Ղոչազի» հետ միասին նենգ

� դաժան վարձ� իսլամիստների և թափթփ�կ ազերների դեմ: Իրենց

հ�շերը վերապատմելով՝ ահա թե ինչպես բն�թագրեցին մեր

համագյ�ղացուն.

-Անվախ էր � քաջ, խղճի հիվանդ էր, բացի իրենից, բոլորի մասին

մտած�մ, օգն�մ ծանոթ-անծանոթին, սկզբ�նքային էր, միայնակ

հարյ�րի դեմ դ�րս կգար… և պատմեցին Ղոչազ սարի գրավման

պատմ�թյ�նը.

-Լաչինից հարավ, մոտավորապես 20-25կմ հեռավոր�թյան վրա,

է գտնվ�մ Ղոչազ սարը, իր սարավանդներով � խորխորատ

կիրճերով շրջապատված: Հրամայական պահանջ էր սարը գրավել

սեղմ ժամկետ�մ, որից հետո, ինչպես նշվ�մ էր այն ժամանակ,

ճանապարհը բաց էր դեպի Կասպից ծով:

Ընդ�նված կարգի համաձայն, նախքան մարտական գործող�թ-

62

ʲܸàÜ ²ðò²ÊÚ²Ü Ðºðàê²Ø²ðîàôØ

²Þàî ÐàôܲÜÆ ÂàôزêÚ²Ü

1956-2008

յ�ն սկսելը` կատարվ�մ է հետախ�զ�մ: Աշոտին, որը ՀՀՇ-ի հա-

տ�կ գնդից էր , հանձնարարվեց կատարել վերը նշված

առաջադրանքը: Այն բարդ � դժվարին հանձնարար�թյ�ն էր, ինչը

մեր տղաները Աշոտի գլխավոր�թյամբ կատարեցին պատվի մեծ

զգաց�մով : Ճշտվել էր ոչ միայն հակառակորդի դիրքերի

դասավորված�թյ�նը, այլև հայտնաբերել էին հակառակորդի

թաքստոցները, նրա զինամթերքով պահեստավորված քարայրները:

Ժամանակ չկորցնելով այդ մասին տեղյակ է պահվ�մ մեր

հրամանատար�թյանը և առաջարկվ�մ է այն երթ�ղով, որով անցել

էին իրենք թշնամ� թիկ�նք, ն�յն �ղիով լրաց�ցիչ �ժեր

տեղափոխել իրենց մոտ, որը հնարավոր�թյ�ն կտար, ոչ միայն

առգրավել հակառակորդի զինապահեստները, այլև առանց

մարդկային կոր�ստների գրավել սարը: Գնդի հրամանատար�թ-

յ�նը �ս�մնասիրելով հետախ�յզների կողմից �ղարկված

քարտեզ-սղագր�թյ�նն � նրանց առաջարկ�թյ�նը, մանրա-զննին

վերլ�ծելով թեր � դեմ կողմերը, որոշ�մ են գնալ վճռորոշ քայլի:

Գալով ընդհան�ր հայտարարի, կապի միջոցով հրա-հանգավորվ�մ

է խմբին աննկատ դիրքավորվել և սպասել հրամանի: Այն �ժերը,

որոնց սպաս�մ էին մեր տղաները, չեն �շան�մ, բարեհաջող

հասնելով նախանշված վայրը, դիրքա-վորվ�մ և սպաս�մ են

կենտրոնի հրահանգին, այն չի �շան�մ:

Թշնամին անտեղյակ ստեղծված իրավիճակից նախապատրաստ-

վ�մ է անցնել հարձակման, բայց կատարվ�մ է աներևակայելին,

նրանց թիկ�նքը անցած մեր հետախ�զական խ�մբը Աշոտի

գլխավոր�թյամբ և հնարամտ�թյամբ գերազանց�մ են իրենք

իրենց. նախ անաղմ�կ կարողան�մ են հսկող�թյան տակ վերցնել

ռազմամթերքով պահեստավորված քարայրները և այնտեղից հրե

կրակ թափել հակառակորդի ետնապահ դիրքերի վրա, որը և

նպաստել է փախ�ստի մատնել առաջապահ դիրքեր�մ կռվող

թ�րք--ազերի խաժամ�ժին � իսլամ վարձկաններին : Ղոչազ

սարը գրաված էր, առաջադրանքը կատարված, այս մարտական

գործող�թյան ժամանակ մեր կողմից էլ եղան զոհեր � վիրավորներ:

Իսկ հակառակորդի դիրքեր�մ, որտեղ գործել էր մեր հետախ�զա-

կան խ�մբը ամեն ինչ կատարվել էր հավ�ր պատշաճի, «ակն ընդ

ական» այս էր հանդիսացել Աշոտի և նրա ընկերների �ղենիշն �

63

գործելակերպը:Աշոտը անխնա էր թշնամ� նկատմամբ , ինչի համար

էլ նա հարգված � սիրված էր թե հրամանատար�թյան և թե իր

ազատամարտիկ ընկերների կողմից: Եվ ի հիշատակ վերջին

մարտական գործող�թյ�նների, նրա կողմից կատարված

սխրանքների, Աշոտի ընկերները նրան անվանակոչեցին «Ղոչազ» այն

սարի ան�նով, որի ազատագրման համար իր ծանրակշիռ ավանդն

էր ներդրել իրենց հրամանատարը:

Գնահատվել են պապ � թոռ, առաջինը Անդրանիկ փաշայի, երկ-

րորդը իր ազատամարտիկ ընկերների կողմից: «Խելառ»-ն � «Ղոչազ»

անվան�մներն ավելի պատվաբեր են քան բազ�մ մեդալներն �

գովասանագրերը, սա իրող�թյ�ն է, որ պիտի դառնա մասնիկը

գյ�ղիս պատմ�թյան:

Աշոտ Հ�նանի Թ�մասյանը ծնվել է 1956 թվականի հ�նիսի 22-ին

Ախալքալաքի շրջանի Խանդո գյ�ղ�մ: 1964-65 թվականներին

ընտանիքով տեղափոխվել են մայր Հայրենիք, բնակ�թյ�ն

հաստատել Աշտարակ քաղաք�մ: Դպրոցն ավարտել�ց հետո

ծառայել է Խորհրդային բանակ�մ, 1988 թվականից մասնակցել է

Ղարաբաղի անկախ�թյան համար կազմակերպված հանրահավաք-

ներին: 1989 թվականից անդամագրվել է ՀՀՇ կ�սակց�թյանը: 1990

թվականի սեպտեմբերից ծառայ�թյան է անցել Աշտարակի ՀՀՇ-ի

հատ�կ գնդ�մ և մեկնել Ղարաբաղ, մասնակցել է մի շարք

բնակավայրերի ինքնապաշտպանական մարտերին: 1991 թվականի

ձմեռվանից մինչև մայիս մասնակցել է Մեղրիի և Սիսիանի

պաշտպանական մարտերին: 1991 թվականի հ�նիսին նա իր

նորաստեղծ վաշտի հետ մեկն�մ է Շահ�մյանի շրջան և մասնակց�մ

շրջանի պաշտպանական մարտերին: 1999 թվականի հ�նիսից իր

մարտական ընկերների հետ միասին մասնակց�մ է Կարաչինարի,

Վերինշենի և մյ�ս գյ�ղերի ինքնապաշտպանական մարտերին:

1992 թականի հ�նիս-հ�լիս ամիսներին նա իր ազատամարտիկ

ընկերների հետ միասին մասնակցել է Կիչանի և Սրխավենդ գյ�ղերի

ազատագրման համար մղված մարտերին: Այն�հետև իր վաշտով

մասնակցել է Մարտակերտի շրջանի, Մատաղիս-Կարմիր ավանի

պաշտպանական մարտերին:

1992 թվականի հ�նիս-դեկտեմբեր ամիսներին մասնակցել է

Լաչինի միջանցքի , 1993 թվականի գարնանը Կ�բաթլ�ի, Ջեբրայելիի

64

ազատագրման մարտերին, հետագայ�մ իր վաշտով հատ�կ գնդի

կազմ�մ մասնակցել է Օմարի լեռնանցքի գրավմանը: 1993

թվականին տեղափոխվելով Արթիկի երկրապահ կամավորական-

ների ջոկատ, մասնակցել է Կրասնոսելսկի ինքնապաշտպանական

մարտերին , Կ�բաթլ�ի, Աղդամի ազատագրման և Կապանի

ինքնապաշտպանական մարտերին:

1994 թվականի զինադադարից հետո Աշոտը ծառայ�թյան է անցել

նորաստեղծ Հայոց բանակ�մ, ծառայել է N զորամաս�մ, որպես

վաշտի հրամանատարի տեղակալ, որոշ ժամանակ անց նա արդեն

գ�մարտակի հրամանատարի տեղակալն էր սպառազին�թյան

գծով, �ր աշխատել է մինչև 2006 թվականը: Արդեն կադրային

զինվորականը 50 տարեկան�մ անցն�մ է թոշակի, սակայն ապրել �

վայելել խաղաղ կյանքը նրան չհաջողվեց: 2008 թվականի

դեկտեմբերի 27-ին դադարեց բաբախել 52 ամյա «Ղոչազ» Սարի

արծվի սիրտը: Հարգելով Աշոտ Հ�նանի Թ�մասյանի հիշատակը`

պիտ ասենք, որ նրա նմանները կան � կմնան մարտական

ընկերների , հարազատների նրան ճանաչողների հ�շեր�մ:

Աշոտ Թ�մասյանը արժանացել է կառավարական մի շարք

պարգևների և գովասանագրերի, այդ թվ�մ, պարգևատրվել է 1992-

94թթ. «Մարտական գործող�թյ�նների մասնակից» կրծքանշանով:

2005 թվականին Հայաստանի Հանրապետ�թյան զինված �ժերի

նախարարի հրամանով պարգևատրվել է «Անդրանիկ Օզանյան»

մեդալով: 2006 թվականին արժանացել է «Հայաստանի երկրապահ»

հ�շամեդալին և «Մայրական Երախտագիտ�թյ�ն» մեդալին:

Մեզ մն�մ է հիշել նրանց ան�ն առ ան�ն, քանզի նրանք

նահատակվել են հան�ն Հայրենիքի:

Սեդրակ Խաչատրյան

65

60-ական թավականներին հեռ�ստաց�յցը նոր էր մ�տք գործել

գյ�ղ: Այն ժամանակ Հայաստանի հեռ�ստաալիք չկար: Շատերը

ստիպված Վրաստանի և Մոսկվայի ալիքներն էին նայ�մ: Մի

անգամ, երբ հեռ�ստաց�յցով սիմֆոնիկ երաժշտ�թյ�ն էր գն�մ և

մենք էլ ընտանիքով հավաքվել էինք երեկոյան սեղանի շ�րջ. ոչ ոք

�շադր�թյ�ն չէր դարձն�մ հեռ�ստաց�յցին: Հանկարծ, տատս

դարձավ դեպի ինձ և հարցրեց. էս որ փատը թափ կ�տա ինչ գործի «

է : Պատասխանեցի` երաժիշտների ղեկավարն է: Է՜ -թաղեմ էդման »

ղեկավարին, երբ իրեն հեչ հաշվի չեն առնե. ինքը փատը թափ կ�-

տա, կսե սո՜ւս, սո՜ւս՝ իրենք ավելի կ�ժեղացնեն չալելը: Հաշվի չեն

առնէ, իրեն շան տեղ չեն դնե: Խեղճ տատս որտեղից իմանար, որ

դիրիժորի աշխատանքը այդպիսին է:

* * * * *

Մի անգամ էլ մի հետաքրքիր կինո էին ց�ցադր�մ: Բոլորս լարված

նայ�մ էինք: Տատս էլ երկար ժամանակ նայել�ց հետո հանկարծ

հարցրեց.

- Իդի կինոն ինչերե՞ն է:

- Ռ�սերեն, -պատասխանեցի ես.

–Հըբը գիտես թը հայերեն կ�լային, -քթի տակ հանգիստ ինքն

իրեն խոսեց տատս:

* * * * *

Ուսանող ժամանակ մի լավ ընկերոջ հետ նկարվել էինք: Շատ սիր�ն

նկար էր ստացվել` ընկերս մոր�քով, իսկ ես մի քիչ երկար մազերով

երիտասարդ: Տատս երկար նայեց նկարին և ասաց.

-Էս փռչոտը վէվ է.

-Ընկերս է, -պատասխանեցի ես...

-Իսկ իսիկա էնոր կնիկն է, - մատը իմ նկարին դնելով՝ ասաց

տատիկս…

ä²îàôØܺð ʲܸàòÆܺðÆ ÎÚ²ÜøÆò

66

* * * * *

Տատը թոռների հետ ընտանեական ալբոմն է նայ�մ... Մեկ-մեկ

հարցն�մ է, թե սա ո՞վ է, մյ�սն ո՞վ է: Երեխաները սիրով

պատասխան�մ են: Երեխաներից մեկի ան�նը Երվանդ է, և երեխեքը

նրան Էրիկ են անվան�մ:

Տատը հարցն�մ է, թե այս սի�ն տղան ո՞ւմ տղան է.

-Էրիկն է, -պատասխան�մ են թոռները.

-Ո՞ւմ Էրիկն է, -զարման�մ է տատիկը.

(Էրիկ մեր բառբառով` ամ�սին)

Թոռնիկները �րախ քրքրջ�մ են...

Տատը թոռների հետ զր�ցելիս նախատ�մ է, որ հիմա խելքները

տվել են համակարգչին և գիրքը կարդալը մոռացել են:

-Ես համոզված եմ, որ դ�ք հայ գրողներին չեք էլ ճանաչ�մ:

-Հայ լինելով ոնց կարելի է չիմանալ մեր Թ�մանյանին, Իսահակ-

յանին, Չարենցին և մեր այլ գրողներին:

Թոռներից փոքրիկ Աշոտը լս�մ է և անմիջապես պատասխան�մ.

-Ես գիտեմ Թ�մանյանին:

Տատիկը շատ է �րախան�մ և հարցն�մ Աշոտիկին, թե ինչ գիտի

Թ�մանյանից:

-Թ�մանյանի <<շա�րման>> - հետև�մ է Աշոտի հստակ

պատասխանը:

Գրի առավ ̀ Գոռ Մանասյանը

Æñ³Ï³Ý ÑáõÙáñ

67

Այս խորագրի տակ տպագրել� ենք մեր համագյ�ղացիների

հորինած բանաստեղծ�թյ�նները, որոնք ստեղծվել են առօրյա

կյանք�մ` պահի ազդեց�թյան տակ: Դրանք խանդոցիների մասին

են, որոնք լինելով կատակ բանաստեղծ�թյ�ններ, իրենց մեջ

արտացոլ�մ են նաև իրական կյանքը` իր պարզ � շիտակ կողմերով:

Հետաքրքիրն այն է, որ այդ բանաստեղծ�թյ�նների մեծ մասը

երբևիցե գրի չեն առնվել: Դրանք մեզ են հասել մեր համագյ�ղացի-

ներ շ�րթերով: Կարծ�մ ենք, որ ճիշտ ժամանակն է անդառնալի

կորստից փրկել � գալիք սեր�նդներին փոխանցել մեր գյ�ղի

կոլորիտը ներկայացնող այդ ստեղծագործ�թյ�նները: Սիրելի խանդոցիներ, հ�սով ենք, որ կօգնեք մեզ և միասին

կիրականացնենք այդ ամենը: Իր հորինած նմանատիպ

ստեղծագործ�թյ�նն մեծ սիրով մեզ տրամադրեց Հակոբ Շիրինյանը,

որն էլ ստորև տպագր�մ ենք.

Ձմռան մի ց�րտ առավոտ

Օնոն եկավ Թաթոյի մոտ,

-Թաթո ան�շ, գիտե՞ս որ

Քաղաք գնալ է հարկավոր:

Ց�րտ ձմեռ էր` բ�ք-բորան,

Մարդիկ կանգնած ց�րտ պատի տակ,

Առած սետկա � ս�մկա`

Սպաս�մ էին, սպաս�մ,

Ավտոբ�սի գալն էին երազ�մ:

Թաթոն ասավ. «ընկերներ,

Իմ սիրելի բարեկամներ,

Մեզանից մեկը թող գնա,

Ավտոբ�սի գալն իմանա:

Ով կարող է թող նա գնա:

Գնա, Օնո ան�շ ջան»:

68

κê Èàôðæ , κê βî²Î

ʳݹáóÇÝ»ñÁ ³íïáµáõëÇÝ ëå³ë»ÉÇë

-Տեսեք` դարձել եմ բադրիջան:

-Արսեն աղա, երկար բեղ...

-Ես չեմ գնա ոչ մի տեղ:

-Բադաս տաց�, դ� գնա:

-Ազնիվս ինձի թ�յլ չի տա...

-Գիրքոր ան�շ, դ� գնա,

Զոռ տ�ր խելքիդ անխնա:

-Խոսքդ մերժել չեմ �զ�մ,

Բայց այնպես եմ ես մրս�մ...

Ահա եկավ մի աչքանի մեծը, գյ�ղի

Բացեց փակած շորն իր աչքերի:

Բարի լ�յսով դիմեց խմբին.

-Գալդ բարի,- խմբով ասին,

Ց�րտ պատի տակ տեղ տվեցին,

Սըրթն ի վեր աչք պահեցին:

Երևի թե չճանաչեց ծեր Եղիշին,

Քեֆը տնկոզ Օնոն խմած դիմեց մեծին.

-Ասա ո՞վ ես սիր�նս:

-Պզին Եղիշ է ան�նս:

Խմած խոսքից նեղացած՝

Պզին Եղիշը մոտեցավ,

Համբ�յր տվեց, հեռացավ...

Ափսոս, Եղիշ, ափսո՜ս խեղճ,

Կմոլորվես ձյ�նի մեջ…

Որպեսզի ավելի պարզ լինի, թե խոսքն �մ մասին է՝

կփորձենք բացել փակագծերը.

Օնո ան�շ – Ալագ�լենց Օնոն է

Թաթո ան�շ – Պապոյենց Թաթոն է

Արսեն աղա – Պիլալենց Արսենն է

Բադաս տաց� – Բաղդասար Սահարյանն է

Ազնիվ – Բաղդասար տաց�ի աղջիկն է

Գիրքոր ան�շ – Ջլավենց Գրիգորն է

Պզին Եղիշ – Մաքոյան Եղիշն է

69

70

************

Շատ տարիներ առաջ մեր համագյ�ղացի երջանկահիշատակ Ար-

շակ Իգիթխանյանը աշխատելով տրակտորիստ`կատակ բանա-

ստեղծ�թյ�ն է հորինել իր գործընկերներ Գևորգ (Գըծըլ) Հակոբ-

յանի (�մ Նազդո է անվանել) և Գրիգոր (Գիրքոր) Իգիթխանյանի (�մ

Լընգըր է անվանել) մասին: Բանաստեղծ�թյան մեջ հիշատակվող

Ալոշը, Եփրեմը և Գոտեն հարևան վրացական Թոկ գյ�ղից են:

Թոկի դաշտ�մ մենք վար անենք,

Աշնանը դոլիսբ�րի ցորեն ցանենք,

Էս մեր տղերքը իրար անցան,

Վարդցխայ�մ հավաքվեցան,

-Ինչ ես կանգնել շշմած նայ�մ,

Ամբողջ օրն ենք էստեղ բան�մ,-

Ասավ Նազդոն, ձայնը գցեց,

Դեպի Թոկի ճամփան բռնեց,

-Դե շ�տ արեք, վեդրո առեք,

Գնանք յ�ղ � պանիր բերենք,

Հետներդ էլ �րիշ աման առեք՝

Ֆիշնն բաղից քաղենք, բերենք:

Արագ-արագ Թոկ գնացին,

Ճամփին Ալոշին հանդիպեցին:

Նազդոն կանգնեց նրա դիմաց

Առաջարկեց այսպիսի պայման.

-Դ� մեզ հետ ես հիմա գալ�`

Յ�ղ � պանիր ստանալ�:

Լընգըրն էլ Նազդոյի հետ

Կողքին կանգնած էր ոնց որ մի փետ,

Ալոշը բաներ է խոստան�մ,

Վրացերեն չեն հասկան�մ:

Ալոշն ասաց. «Մենք ինչ անենք,

Պահեստը դատարկ է, ոչինչ չ�նենք:

Թե �զ�մ եք իջեք ձորը՝

Ֆիշնով լցրեք ձեր փորը»:

71

Ասաց Ալոշը, ձին մտրակեց,

Նազդոն վիզը ծռեց-կանգնեց:

Էս մեր տղերքը ոլոր-մոլոր,

Ճամփա ընկավ դեպի Մեծ ձոր,

Շ�տով եկան բաղը հասան.

Գոտեին � Եփրեմին այնտեղ տեսան:

-Ինչ կա Գոտեն դիմեց նրանց:

Նազդոն կամաց առաջ եկավ.

-Ալոշը մեզ ձեզ մոտ է ղրկել,

Ֆիշնը ենք �զ�մ քաղել-տանել:

-Էն ո՞վ եղավ Ալոշն հիմա.

Թող իր տեղ�մ հանգիստ մնա,

Եփրեմը կանգնած էր Նազդոյի դիմաց,

Բաղից դ�րս կորեք կամաց-կամաց,

Եկել եք էստեղ ֆիշնը տանեք,

Որ Թոկի դաշտը վարեք,

Էդ ես եմ թոկցի Գոտեն,

Հավքը չի անցել իմ մոտեն:

Խեղճ Նազդոյի լեղին ճաքեց ,

Վախը ֆիշնին տեղը լցրեց,

Ու մեր գեղի ճամփան բռնեց...

Սիրելի խանդոցիներ,եթե այս կատակ բանաստեղծ�թյ�նները

կարդալով վերհիշեցիք նմանատիպ ստեղծագործ�թյ�ններ՝ գրի

առեք և �ղարկեք մեզ:

Բարեգործ�թյ�նը, կարծես թե, մտել է խանդոցիների

առօրյայի մեջ, որը աստվածահաճո գործ է, այն արմատավոր-

վելով մարդկային կենսակերպի մեջ՝ դարձել է ապրելակերպ:

Ամեն ոք չէ, որ ցանկան�մ է իր �նեցածից բաժին հանել

հաշմանդամներին, անապահով ընտանիքներին և բարի գործ

կատարել հասարակ�թյան համար:Սակայն կան մարդիկ,

որոնց համար բարեգործ�թյ�նը հոգ� պարտք է դարձել:

Դրանցից է արմատներով խանդոցի, մոսկվաբնակ Համբարձ�մ

Ռաֆիկի (Սեթիկի) Մելիքյանը: 2014թ. 2 անգամ 300-ական

ամերիկյան դոլար է հատկացրել 33 կարիքավոր ընտանիքների,

ինչպես նաև 4 հաշմանդամների՝ նրանց տրամադրելով 1000-

ական ամերիկյան դոլար: Համբարձ�մը այսքանով չի

սահմանափակվել. նրա հովանավոր�թյամբ գյ�ղի միջնակարգ

դպրոց�մ կահավորվել է հայոց լեզվի և գրական�թյան

դասասենյակ, միաժամանակ նրա գործ�ն միջամտ�թյամբ �

հովանավոր�թյամբ շրջան�մ առաջիններից մեկն էր, որ գյ�ղի

դպրոց�մ բացվել է Հայ Առաքելական եկեղեց� կրոնի

պատմ�թյան դասարան: Դպրոցի համար ձեռք է բերել

անհրաժեշ տեխնիկական միջոցներ՝ ի նպաստ մատաղ սերնդի

դաստիարակ�թյան համար:

Եկեք շնորհակալ լինենք երիտասարդին և ցանկանանք, որ

նրա օրինակին հետևեն մյ�ս խանդոցիները, հատկապես՝

դպրոցին օժանդակել� առ�մով:

72

ʲܸàòÆ ´²ðºð²ðܺðÀ

ÞÝáñѳϳÉáõÃÛáõÝ µ³ñ»ñ³ñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ

73

74

75

76