Pabarazitë në Tiranën e madhe - Kreu | Instatmail.instat.gov.al/media/1482/6-_pabarazit__n... · Piramidat e popullsisë, Census 2011 14 0 -4 10-14 20-24 30-34 40-44 50-54 60-64

Pabarazitë në Tiranën e madheAnalizë e dinamikës së ndryshimeve sociale dhe ekonomike të

bashkisë së re

Report paraprak

Arjan Gjonça (LSE)

Pranvera Elezi (INSTAT)

Lantona Sado

1

Përmbajtja e raportit

I. Karakteristikat socio-demografike të popullsisë së Tiranës

II. Përjashtimi social, arsimi, të ardhurat dhe varfëria, dhe shëndeti

III. Burimet e të ardhurave, punësimi dhe aktiviteti ekonomik në

kryeqytet

2

Qëllimi i raportit

3

Raporti ka si qëllim të analizojë me detaje pabarazitë dhe grupet sociale të

përjashtuara të popullsisë së Tiranës në të gjitha nivelet, përfshirë dhe bashkitë.

Burimet e të dhënave: Census 2001, Census 2011, Anketa të tjera pranë

familjeve LSMS 2012, HBS 2014, HBS 2016.

Rajonet: Prefektura Tiranë, bashkitë e Prefekturës Tiranë

(sipas ndarjes së re administrative territoriale të vitit

2015); në nivel mini-bashkish (sipas ndarjes së vjetër

administrative territoriale; pjesa tjetër e Shqipërisë

I. Karakteristikat socio-demografike

të popullsisë së Tiranës

4

Hyrje

• Kryeqyteti i Shqipërisë, Tirana, është një nga qytetet që në Ballkanin jug-

perëndimor po rritet më shpejt, madje edhe krahasuar me vende të tjera me të

ardhura të ulëta e të mesme.

• Popullsia e këtij qyteti është trefishuar në një periudhë të shkurtër kohore prej

22 vjetësh.

• Në kohën kur u përmbys regjimi komunist në rrethin e Tiranës banonin 280

mijë persona (sipas Censusit të vitit 1989), ndërsa rezultatet e Censusit të vitit

2001 treguan se popullsia e Tiranës u dyfishua dhe arriti në 596.704 banorë

(brenda 12 vjetësh), dhe në Censusin e fundit të vitit 2011 popullsia arriti në

763.560 banorë, thuajse tre herë më shumë se në Censusin e vitit 1989.

• Norma vjetore e rritjes së popullsisë për këtë periudhë ishte e padëgjuar më

parë - 4,56 %

• Kjo bëhet akoma më e rëndësishme kur krahasohet me normën negative të

rritjes së popullsisë së vendit gjatë të njëjtës periudhë me një normë rritjeje

vjetore prej - 0,58 % në vit.

5

Pabarazitë

6

• Një nga karakteristikat e rritjes së kryeqytetit të Shqipërisë lidhet me

lëvizjet e paplanifikuara të popullsisë që paralelisht u shoqëruan dhe me

ndërtimet ligjore dhe joligjore në qytet dhe në rrethinat e tij.

• U krijuan komunitete të tëra në ato zona që më parë ishin toka bujqësore.

Por ky fenomen nuk u shoqërua me planifikimet e nevojshme për

zhvillimin infrastrukturor.

• Rritja e popullsisë nuk u shoqërua me rritjen e menjëhershme të

shërbimeve, si shëndetësore, të arsimit ose të transportit, duke krijuar një

situatë fillestare kaotike.

• Kjo rritje kaotike e pashoq, lidhej me rritjen e pabarazive në të gjithë

sektorët jetikë, që nda deprivimi në shërbimet shëndetësore e të arsimimit

deri tek pabarazia në të ardhurat dhe rritja e varfërisë në disa zona.

Rritja e Tiranës

• Ndërsa popullsia e vendit u zvogëlua si pasojë e migracionit ndërkombëtar i

cili vazhdon akoma dhe sot e kësaj dite, popullsia e Tiranës është rritur si

pasojë e migracionit të brendshëm.

• Duke qenë kryeqytet i vendit, njerëzit aspirojnë për mundësi më të mira

punësimi, shërbime më të mira dhe një standard jetese të përmirësuar.

• Gjatë kësaj periudhe në Tiranë kanë ndryshuar dhe kufijtë administrativë.

• Krahasimi i të dhënave midis Censuseve në këtë raport i referohet 11 mini-

bashkive që përbënin Bashkinë e Tiranës deri në reformën territoriale të vitit

2015 ku Tiranës iu shtuan dhe një numër fshatrash rreth saj.

• Ndërsa ka dhe një nivel më të lartë të ndarjes administrative që është

prefektura e Tiranës, e cila përfshin gjithashtu bashki të tjera si Kamëz, Vorë,

Kavajë dhe Rrogozhinë.

7

Norma vjetore e rritjes së popullsisë

8

Census

1989

Norma

vjetore e

rritjes në

% (1989-

2001

Census

2001

Norma vjetore

e rritjes

në % (2001-

2011)

Census

2011

Shqipëria 3,182,417 -0.30 3,069,275 -0.92 2,800,138

Prefektura Tiranë 438,755 2.58 597,899 2.26 749,365

Tiranë 324,532 2.35 430,407 2.59 557,422

Kamëz 10,799 15.02 65,498 4.64 104,190

Vorë 18,128 2.27 23,815 0.69 25,511

Kavajë 52,510 -0.37 50,246 -2.26 40,094

Rrogozhinë 32,786 -1.33 27,933 -2.32 22,148

Pjesa tjetër e Shqipërisë 2,743,662 -0.87 2,471,376 -1.87 2,050,773

• Dy bashkitë në kufi me bashkitë e Tiranës, Vora dhe në veçanti Kamza, kanë

pasur rritjen më të madhe gjatë periudhës në studim.

• Bashkia Kamëz është rritur mesatarisht me 15,02 % në vit gjatë periudhës së

parë 1989-2001 dhe me 4,6 % në periudhën e dytë 2001-2011.

Shpërndarja e popullsisë (1)

9

Shpërndarja e popullsisë së Tiranës sipas mini-bashkive në 2001 dhe 2011

5,4

9,9

6,77,8

9,7

7,28,9

5,56,9

3,0

8,3

20,7

4,8

10,5

5,67,5

8,4

6,3

9,2

5,0

7,4

2,7

7,7

24,9

Tirana 1 Tirana 2 Tirana 3 Tirana 4 Tirana 5 Tirana 6 Tirana 7 Tirana 8 Tirana 9 Tirana 10 Tirana 11 Other Tirana

2001 2011

• Ndërkohë që popullsia e Tiranës si e tërë është rritur me shpejtësi, kjo rritje

nuk është e shpërndarë në mënyrë të barabartë midis mini-bashkive të saj.

• Krahasuar me popullsinë e Tiranës, njësitë bashkiake 3, 4, 5, 6, 8, 10 dhe 11

janë reduktuar në madhësi proporcionalisht.

• Njësitë bashkiake, pesha specifike e të cilave është rritur dukshëm, janë ato në

periferi të njësive bashkiake 2, 7 dhe pjesës tjetër të Tiranës.

Shpërndarja e popullsisë(2)

10

Shpërndarja e popullsisë së Tiranës sipas mini-bashkive në 2001 dhe 2011

5,4

9,9

6,77,8

9,7

7,28,9

5,56,9

3,0

8,3

20,7

4,8

10,5

5,67,5 8,4

6,3

9,2

5,0

7,4

2,7

7,7

24,9

Tirana 1 Tirana 2 Tirana 3 Tirana 4 Tirana 5 Tirana 6 Tirana 7 Tirana 8 Tirana 9 Tirana 10 Tirana 11 Other Tirana

2001 2011

• Zonat më të populluara vazhdojnë të jenë njësitë bashkiake 2, 5, 7, 11 dhe

pjesa tjetër e Tiranës, dhe kjo radhë nuk ka ndryshuar mes dy censuseve.

• Të dhënat tregojnë që një fenomen i mundshëm “largimi nga qyteti” sapo ka

filluar në Tiranë, i cili është i ri në rastin e Shqipërisë.

• Njësitë bashkiake 5 dhe 10, të cilat përfaqësojnë qendrën e Tiranës, kanë

filluar të ulen në numër në periudhën mes censuseve.

Struktura dhe ndryshimi i Popullsisë

11

Përqindja e popullsisë së re dhe të moshuar në Tiranë dhe njësitë bashkiake

të saj sipas Censusit 2011

17,515,6 16,1

18,1

15,1

21,0

16,0 16,6 16,3

12,6

21,4

17,1

11,6 11,8 11,79,5

12,8

10,311,3

13,111,4

17,4

8,7

11,4

Tirana 1 Tirana 2 Tirana 3 Tirana 4 Tirana 5 Tirana 6 Tirana 7 Tirana 8 Tirana 9 Tirana 10Tirana 11 Tirana (all)

Children 0-14 Elderly 65+

• Njësitë bashkiake me popullsinë më të re janë ato që pozicionohen në rrethinat

e kryeqytetit dhe bashkitë në periferi (6 dhe 11).

• Popullsia më e vjetër gjendet kryesisht në dy zonat qendrore të Tiranës të cilat

janë gjithashtu më të pasurat, njësitë bashkiake 5 dhe 10.

• Popullsia më e re është në njësitë bashkiake 11, dhe popullsia më e vjetër

është në qendër të Tiranës (njësia bashkiake 10).

Tirana krahasuar me pjesën tjetër të

vendit

12

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Tirana 2011

Female Male

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

The Rest of Albania 2011

Female Male

• Në përgjithësi, popullsia e Tiranës është relativisht e re me një numër të madh njerëzish në

popullsinë në moshë pune (71,53 %). Krahasuar me pjesën tjetër të Tiranës, dy gjëra

duken qartazi:

I. Efekti i migracionit në moshat e mesme nuk është shumë i theksuar në kryeqytet siç

është në vend, për faktin se Tirana është pikë përqendrimi për migracionin e brendshëm

ku të rinjtë e qyteteve të tjera vazhdojnë të migrojnë në Tiranë.

I. Tirana ashtu si pjesa tjetër e vendit, vazhdon të ketë më pak fëmijë që hyjnë në bazën e

saj të piramidës së popullsisë

Tirana krahasuar me pjesën tjetër të

vendit (2)

13

Në periudhën afatgjatë kjo do të ketë një efekt të dyfishtë.

Së pari, në 20-40 vitet e ardhshme, lindshmëria e ulët do të ndikojë

akoma më shumë popullsinë aktive dhe Shqipëria e Tirana do të

përballen me problemin e varësisë, dhe nuk do të mund ta përdorin

“dividentin demografik”.

Efekti i dytë është që popullsia e Tiranës do të plaket jo vetëm si

rezultat i lindshmërisë së reduktuar, por kryesisht si rezultat i

migracionit të popullsisë së moshave taksë-paguese.

Piramidat e popullsisë, Census 2011

14

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Tirana 2011

Female Male

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

The Rest of Albania 2011

Female Male

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Kamëz 2011

Females Males

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Vorë 2011

Female Male

Tirana krahasuar me bashkitë periferike

(Kamëz dhe Vorë)

15

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Kamëz 2011

Females Males

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100+

Vorë 2011

Female Male

Dy bashkitë periferike, Kamza dhe Vora, kanë popullsi shumë të re krahasuar

me Tiranën dhe pjesën tjetër të vendit.

Popullsia e Kamzës është rritur me dhjetëfish kryesisht si rezultat i migracionit

të popullsisë nga rrethet në veri të vendit. Fakti që në këtë bashki nuk ka efekt

në moshat e mesme tregon që migracioni i brendshëm është bërë nga e gjithë

familja dhe jo vetëm nga anëtarët në moshë të re të familjes.

II. Përjashtimi social, arsimi, të ardhurat

dhe varfëria, dhe shëndeti

16

Arsimimi

17

• Niveli arsimor i popullsisë influencon evoluimin e një shoqërie në shumë

aspekte.

• Nxitja e barazisë gjinore në arsimim agresohet si një nga faktorët më të

rëndësishëm që shpjegon tranzicionin e lindshmërisë në Shqipëri

(Falkingham dhe Gjonça, 2001).

• Niveli arsimor i popullsisë është gjithashtu një tregues i stokut të kapitalit

human në dispozicion për të influencuar zhvillimin ekonomik.

• Gjatë 10 viteve të fundit sistemi arsimor në Shqipëri ka ndryshuar.

• Paralelisht me këto ndryshime të rëndësishme në ofertën e arsimimit

(ofrimi i mundësive), pritet që të jetë ndryshime të rëndësishme dhe në

anën e kërkesës (vendimet e familjeve rreth arsimimit), duke çuar në

modele të reja të shkollimit dhe pjesëmarrjes në të.

Arsimimi (2)

18

• Duke përdorur treguesit standardë, fokusohemi në disa burime të

mundshme të pabarazisë në këtë fushë: gjinia, origjina sociale dhe

vendodhja hapësinore.

• Metodologjia e përdorur këtu është e thjeshtë: janë përdorur vetëm

treguesit standardë të arsimimit.

• Treguesit e ndjekjes së arsimit masin rezultatin e procesit të formimit të

kapitalit human.

• Treguesit e pjesëmarrjes në arsim (p.sh. raportet e regjistrimit) janë

transversale, matje të menjëhershme të pjesëmarrjes aktuale të një grupi

në aktivitetet arsimore.

Niveli arsimor i përfunduar i popullsisë mund të shihet në disa këndvështrime.

Shkalla e analfabetizmit është tregues i parë më i thjeshtë për të matur

aftësitë bazë. Ajo mund të konsiderohet si një mënyrë alternative i matjes së

pjesës së popullsisë që nuk ka ndjekur shkollën.

Shkalla e analfabetizmit

19

97,3%98,4% 97,9% 97,5%

96,3%95,3%

97,0%

2,7%1,6% 2,1% 2,5%

3,7%4,7%

3,0%

Census 2011: A dini të shkruani dhe lexoni?

Yes No

98,4% 98,5%97,9% 97,8% 98,0% 97,9%

98,4%

1,6% 1,5%2,1% 2,2% 2,0% 2,1%

1,6%

Census 2001: A dini të shkruani dhe lexoni?

Yes No

• Të diturit shkrim e këndim konsiderohet si arritje bazë e arsimit fillor. Sipas

përkufizimit të UNESCO-s, analfabetizmi është aftësia që ka dikush të

lexojë dhe shkruajë me kuptim një deklaratë të thjeshtë për jetën e

përditshme të tij/saj.

• Në vitin 2011, situata lidhur me cilësinë e aftësive elementare të shkollimit

të popullsisë që jeton në Tiranë duket që është përkeqësuar në nivel

prefekture dhe po ashtu dhe mes qyteteve. Vihet re një rënie prej 1.1 pikë

përqindje.

Shkalla e analfabetizmit sipas gjinisë,

Census 2001

20

95%

96%

97%

98%

99%

100%

Tira

na

Tira

na

1

Tira

na

2

Tira

na

3

Tira

na

4

Tira

na

5

Tira

na

6

Tira

na

7

Tira

na

8

Tira

na

9

Tira

na

10

Tira

na

11

Oth

er

Tira

na

Tira

na

Tira

na

1

Tira

na

2

Tira

na

3

Tira

na

4

Tira

na

5

Tira

na

6

Tira

na

7

Tira

na

8

Tira

na

9

Tira

na

10

Tira

na

11

Oth

er

Tira

na

male female

yes no

A dini të shkruani dhe lexoni?

Shkalla e analfabetizmit sipas gjinisë,

Census 2011

21

95%

96%

97%

98%

99%

100%

Tira

na

Tira

na

1

Tira

na

2

Tira

na

3

Tira

na

4

Tira

na

5

Tira

na

6

Tira

na

7

Tira

na

8

Tira

na

9

Tira

na

10

Tira

na

11

Oth

er

Tira

na

Tira

na

Tira

na

1

Tira

na

2

Tira

na

3

Tira

na

4

Tira

na

5

Tira

na

6

Tira

na

7

Tira

na

8

Tira

na

9

Tira

na

10

Tira

na

11

Oth

er

Tira

na

male female

yes no

A dini të shkruani dhe lexoni?

Niveli arsimor më i lartë i arritur i

popullsisë 10 vjeç e lart, 2001 dhe 2011

22

Gjatë periudhës midis dy censuseve të fundit, popullsia me arsim të lartë është

rritur në mënyrë të rëndësishme në të gjithë vendin. Rreth një në 10 individë (14

%) ka të paktën arsim të lartë në 2001 në qytetin e Tiranës dhe kjo përqindje

thuajse është dyfishuar në vitin 2011, në mënyrë homogjene midis bashkive.

.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Shqië

ria

Tirana

Kam

ëz

Vorë

Kavaja

Rro

gozhin

ë

Pje

sa t

jetë

r e v

endit

Shqië

ria

Tirana

Kam

ëz

Vorë

Kavaja

Rro

gozhin

ë

Pje

sa t

jetë

r e v

endit

2001 2011pa diplomë arsim fillorarsim 7/8/9 vjeçar e mesme e përgjithshmee mesme profesionale arsim i lartë Nuk e kanë ndjekuar asnjëherë shkollën

III. Burimet e të ardhurave, punësimi dhe

aktiviteti ekonomik në kryeqytet

23

Raporti mes shkallëve të papunësisë

meshkuj-femra

24

0,66 0,630,56

1,08

0,55

0,830,67

0,89 0,91 0,85

0,680,78 0,72

0,88

Albania Tirana Kamëz Vorë Kavaja Rrogozhinë Other AlbaniaCensus 2001 Census 2011

• Raporti mesatar në nivel vendi i shkallëve të papunësisë meshkuj-femra ishte 0,89 në

vitin 2011 krahasuar me 0,66 që ishte në vitin 2001 (respektivisht sipas të dhënave të

dy censuseve të fundit)

• Në të gjitha bashkitë e prefekturës së Tiranës, raporti i shkallëve të papunësisë

meshkuj-femra është poshtë njëshit në të dy censuset, përveçse në bashkinë Vorë në

vitin 2011.

• Edhe pse rezultatet e censusit të vitit 2011 tregojnë një trend në rritje të raportit mes

shkallëve të papunësisë meshkuj-femra në të gjitha bashkitë e prefekturës së Tiranës

(përveç asaj të Vorës), pabarazia gjinore në pasjen e një pune mbetet persistent.

Trendet gjinore në

shkallët e papunësisë

janë matur si raport i

treguesve për meshkujt

dhe femrat, ku një raport

i lartë tregon për një

barazi të madhe gjinore

(në favor të femrave).

Papunësia

25

Bashkitë brenda prefekturës së Tiranës ndryshojnë në aspekte të ndryshme.

Shkallët e papunësisë janë matur në raport me madhësinë e forcës së punës.

Në nivel kombëtar, sipas të dhënave të Censusit 2001, shkalla e papunësisë

ishte 22,7 %. Shkalla e papunësisë në bashkinë Kamëz ishte 11,8 pikë

përqindje më a lartë se shkalla kombëtare.

Për bashkinë Kamëz, i njëjti trend shfaqet në vitin 2011, ku një në dy individë

banorë në bashkinë Kamëz në forcë pune deklaruan se ishin të papunë, duke

e thelluar akoma më shumë diferencën me shkallën e papunësisë në nivel

vendi prej 29,3 %.

Indeksi Theil për shkallën e papunësisë

26

Indeksi Theil i shkallës së papunësisë, dekompozuar sipas komponentëve të

pabarazisë brenda dhe midis bashkive të reja.

Dispersioni rajonal i shkallës së

papunësisë

2001 2011 Ndryshimi

në p.p

Indeksi Theil -1,7% 3,4% 5,2%

Theil i pabarazizë brenda rajoneve -3,2% -2,6% 0,6%

Indeksi Theil i pabarazisë midis rajoneve 1,5% 6,0% 4,6%

• Indeksi u rrit nga -1,7% në vitin 2001 në 3,4% në vitin 2011, një rritje prej 5.2

pikë përqindje.

• Dispersioni në rritje i shkallës së papunësisë duket që ka një dimension të

qartë rajonal.

Burimi: Llogaritje të autorëve bazuar në të dhënat e censuseve 2001 dhe 2011

Papunësia dhe Arsimimi

27

Shkalla e papunësisë ulet me rritjen e nivelit arsimor

0

10

20

30

40

50

60

70

Sh

qip

ëria

Tira

na

Ka

më

z

Vo

rë

Ka

va

ja

Rro

go

zh

inë

Pje

sa

tje

tër

e v

en

dit

Sh

qip

ëria

Tira

na

Ka

më

z

Vo

rë

Ka

va

ja

Rro

go

zh

inë

Pje

sa

tje

tër

e v

en

dit

2001 Census 2011 Census

Arsim bazë Arsim i mesëm Arsim i lartë

Shkalla e papunësisë & migracioni i

brendshëm

28

• Lëvizjet e brendshme të popullsisë

u drejtuan drejt qendrave rajonale

në rritje.

• Faktorët shtytës dhe tërheqës të

lëvizjeve të brendshme të

popullsisë konvergjojnë në

mundësitë më të mira për punësim

në zonat qendrore.

• Por, në vend të një rezultati më të

mirë në vendin pritës, shihet se

migrantët e brendshëm kanë më

shumë gjasa që të gjejnë veten e

tyre si të papunë.

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

Shqip

ëria

Tirana

Kam

ëz

Vorë

Kavaja

Rro

gozhin

ëP

jesa tje

tër

e v

endit

Jo migrantë të brendshëm Migrantë të brendshëm

Shkalla e papunësisë & migracioni i

brendshëm

29

• Bashkitë ndryshojnë në mënyrë

të rëndësishme mes tyre.

• Diferenca midis shkallës

maksimale dhe minimale të

punësimit midis bashkive të

Tiranës është më shumë se 15

pikë përqindje.

• Sipas të dhënave të Censusit

2011, bashkia Kamëz është

rajoni me papunësinë më të

lartë, ku shkalla e papunësisë

është dy herë më e lartë se

shkalla e papunësisë në

bashkinë e Tiranës.

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

2001

2011

Shqip

ëria

Tirana

Kam

ëz

Vorë

Kavaja

Rro

gozhin

ëP

jesa tje

tër

e v

endit

Jo migrantë të brendshëm Migrantë të brendshëm

Migracioni i brendshëm dhe shkallët e

punësimit

30

Koefiçienti i variacionit i ponderuar, shkallët e punësimit 2011

• Rajonet ndryshojnë në mënyrë të rëndësishme mes bashkive

të Tiranës dhe migrantëve dhe jo-migrantëve të brendshëm

6,1%

3,1%

0,6% 0,5% 0,3%

2,6%

5,2%

3,8%

1,9%1,3%

0,9%

8,6%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

Tirana Kamëz Vorë Kavaja Rrogozhinë Other Albania

Jo-migrantë të brendshëm Migrantë të brendshëm

Kujdes

31

Puna për raportin final është në progres.

Rezultatet e paraqitura në këtë studim janë paraprake dhe mund të

ndryshojnë gjatë përfundimit të kërkimit.

.

Faleminderit për vëmendjen

tuaj!

32