Overstromingen en ruimtelijke structuur

Overstromingen… een milieuprobleem in Vlaanderen

1

Overzicht

1. Af en toe actueel

2. Risicozones voor overstromingen in Vlaanderen

3. Casestudy: Het Demerbekken

2

Overzicht

1. Af en toe actueel

2. Risicozones voor overstromingen in Vlaanderen

3. Casestudy: Het Demerbekken

3

1. Af en toe actueel

4

5

Overzicht

1. Af en toe actueel

2. Risicozones voor overstromingen in Vlaanderen

3. Casestudy: Het Demerbekken

6

2. Risicozones voor overstromingen in Vlaanderen

• Alluviale vlakten bakenen grofweg risicozones af

• Meestal niet volledig overstroomd

• Oeverwallen en sikkelbanken bij matige overstromingen droog

---> soms tijdelijke verblijven gebouwd

• Later permanent bewoond

= nu risicogebied

7

8

Vb: De Heulebeek ten oosten van Dadizele

= overstroming gemiddeld om de 4 jaar

= overstroming gemiddeld om de 10-20-50-100 jaar

9

Overzicht

1. Af en toe actueel

2. Risicozones voor overstromingen in Vlaanderen

3. Casestudy: Het Demerbekken

10

3. Casestudy: Het Demerbekken

• Waterscheidingskammen bakenen rivierbekken af

= verbinding tss hoogste punten 2 verschillende naburige rivieren

• Problemen ↑ wanneer bekken onder verschillende landen, gewesten,… valt

• Totale opp Demerbekken = 1920 km²

• 3 geografische gebieden:

- Zandstreek - Zandleemstreek - Leemstreek

11

Karteren van het type overstromingsgebied

• 3 bronnen van overstromingen:

- vanuit waterloop die buiten oevers treedt

---> alluvium wordt afgezet

- vanuit modderstromen, door hevige neerslag, vanaf hellingen

---> colluvium

- combinatie waterloop + neerslag:

---> alluvium + colluvium

12

13

Studie veranderingen natuurlijke gedrag afvloeiend water

• Bestaande grachtenstelsels = dichtgegooid of in afvoerbuizen

Toename neerslag niet opgevangen

• Opp infiltratiegebied = ↓

Betonnering opritten, wegen,…

• Risico verandert naargelang gebieden waar rivier doorgaat

• Snellere afvoer stroomafwaarts door rechttrekking, verdieping en betonnering oevers

14

Te grote debieten

15

Mogelijke oplossingen

---> rekening houden met:

- grensoverschrijding stroombekkens

- kennis ondergrond

- plaats nieuwe inplantingen

(= wegen, verkavelingen)

- plaats technische ingrepen

(=dijken, wachtbekkens)

16

---> Ook kleinschalige oplossingen helpen:

- opvangen regenwater in putten

- gescheiden riolering

= afstromend regenwater (wegen, parkeerterreinen)

↔ vervuild water (huishoudelijk verbruik)

Meeste problemen ruimtelijk verbonden

= goede ruimtelijke ordening

17

Besluit: zie blz 71 !!

De ruimtelijke structuur van onze leefruimte

18

Overzicht

1. Onze ruimte is versnipperd

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

3. Gevolgen van versnippering

4. Samenvatting

19

Overzicht

1. Onze ruimte is versnipperd

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

3. Gevolgen van versnippering

4. Samenvatting

20

Dimensies van versnippering

21

Zie handboek blz 72

22

Steeds minder open ruimte • Versnippering = ruimtelijke gehelen raken verbrokkeld Vb: - snelweg door bosgebied, verplaatsing dieren tss natuurgebieden verhinderd door verkeer • Uitgebreide infrastructuur + lintbebouwing open ruimte sterk gecompartimenteerd

Totale lengte aan wegen 50 000 km

Totale lengte lintbebouwing 2 000 km

Dichtheid spoorwegnet nr 1 in Europa

Dichtheid waterwegennet nr 2 in Europa

• Intensief bodemgebruik en menselijke activiteiten

---> natuur- en bosgebieden doorgaans klein

= bijna als eilanden

23

Oppervlakte

Erkende natuurreservaten 24 ha

Gemiddeld bos 19 ha

24

Steeds meer bebouwde ruimte

• Ook woningbouw en industrie = versnipperd

• Globaal gezien ---> 40 % van bebouwing buiten stedelijk gebied:

- in kernen

- in linten

- als verspreide bebouwing

25

• Vooral lintbebouwing + verspreide bebouwing

= sterk versnipperend

• Aantal bouwvergunningen schommelt rond 30 000 per jaar

26

Overzicht

1. Onze ruimte is versnipperd

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

3. Gevolgen van versnippering

4. Samenvatting

27

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

• Landschap Vlaanderen sterk veranderd door:

- versnippering

- grootschalige ingrepen: ruilverkaveling, recreatieparken

28

Overzicht

1. Onze ruimte is versnipperd

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

3. Gevolgen van versnippering

4. Samenvatting

29

3. Gevolgen van versnippering

• Verdwijnen kleine landschapselementen

vb: struiken en hagen

---> spelen rol bij migratie en verspreiding planten en dieren

30

• Ontstaan van verschraling, zgn. landschapsvervlakking

= vervagen of onherkenbaar worden van kenmerken landschapstypes

• Toename van verkeer: wonen, werken, recreatie komen niet

in zelfde ruimte voor

• Ingrepen voor waterbeheersing en verkeersinfrastructuur

---> erg duur (onteigeningen)

31

Overzicht

1. Onze ruimte is versnipperd

2. Kaart van versnippering in Vlaanderen

3. Gevolgen van versnippering

4. Samenvatting

32

4. Samenvatting

• Versnippering = complex komt voor in ≠ systemen en niveaus

33

Systemen Niveaus

Morfologisch Het landschap

Ruimtelijk-functioneel Tussen landschapselementen

Ecologisch Binnen landschapselementen

Systemen

• Morfologisch: visuele vervuiling

vb: bebouwing

• Ruimtelijk-functioneel : verstoort een geheel

vb: landbouwbedrijf: ≠ afzonderlijke grondstukken

---> meer verplaatstingen nodig

• Ecologisch: doorbreekt ecologische processen of samenhang

vb: geen verbinding tss 2 natuurgebieden

34

Niveaus

• Het landschap:

vb: Versnijding open gebied door wegen

• Tussen landschapselementen:

vb: verspreid liggende bossen

• Binnen landschapselementen:

vb: 1 natuurgebied door ≠ eigenaars anders beheerd

35

Relaties tussen systeem en niveau

36

Versnippering als milieuprobleem

• Enkel milieuprobleem als systeem belangrijk voor biodiversiteit en landschappelijke samenhang doorbroken wordt

Zoals: - verspreide bebouwing met grotere verkeersstromen

• Versnippering hangt samen met ≠ andere milieuthema’s

Belangrijkste: - verlies aan biodiversiteit

- verdroging

- verontreiniging opp.water

37

38

Meer info

Handboek blz 68-75

•

•

•

•

39