Atmosferaren geruzak
edo IONOSFERA
ATMOSFERAREN FUNTZIOAK
Izpi ultramoreetatik babestu Oxigenoaren gordailua
Behar dugun beroa gorde Fenomeno atmosferikoak
40. orrialdea
Liburuko 40. orrialdea irakurri
Proportzioa %Atmosferaren osagaiak
Nitrogenoa % 78
Oxigenoa % 21
Beste batzuk % 1
Atmosfera
Troposfera
a) Bataz besteko lodiera, 12 kmb) Gas kopururik handiena, guztien % 85 inguruc) Altueraren arabera tenperatura jaitsid) Fenomeno metereologikoak
Estratosfera
a) 12 km – 50 km lodierab) Gas kopurua troposferan baino murritzagoa ...c) Tenperaturak gora altuera igotzeand) Ozono geruza kokatzen da, bizidunontzat ezinbestekoa
Mesosfera
a) 50 km – 80 km, hau da 30 kmko lodiera
b) Gas kopuru oso txikiac) Gora egiten dugun neurrian tenperatura jeitsid)
Ionosfera
a) 80 km – 500 kmb) Gas kopuru txikia (nitrogenoa, oxigeno atomikoa...
c) Tenperaturak igo altueraren arabera, 2000ºCd) Aurora polarrak fenomenoa gertatzen dira
Exosfera
a) Oso zaila espazioarekin dituen mugak finkatzeab) Ia ez dago gasikc) Tenperaturak jeitsi oso maila baxuetarainod)
43. orr.
3. ariketa
T E s M e I o E x
h a u e k d i r a
G E . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
N i O x
a d i b i d e z
B e s
h a u e k d i r a
O S . . . . . . . . . . . . . . . . .
b a d i t u
A T M O S F E R A K
Atmosfera
baditu
hauek dira hauek dira
LURRA PLANETA
egiten ditu
Mugimenduak
Errotazioa
Ardatzaren inguruan
ondorioa
Eguna
Argitasuna
Gaua
Iluntasuna
Orduak-24
ErrotazioaEguzkiaren inguruan
Urtaroak
banatzan da
Lerro irudikariakParaleloak eta meridianoak posible egiten dute
Lurreko puntuak kokatzea Plano batean
errepresentatzea
Mapak
Proiekzioen bidez
Mercator Peters Zilindrikoa Konikoa
Eguna
Gaua
Lurraren ardatzaren inklinazioa 23 5´
Biraketa edo errotazioa
LURRA planeta inklinatuta dago eta horrek ondorioak ditu
Lurraren mugimenduak
1.- Biraketa edo errotazioa: ardatzaren inguruan birak ematen ditu
Ondorioa: eguna eta gaua
Lurraren mugimenduak
2.- Translazioa: Eguzkiaren inguruan birak ematen ditu
Ondorioa, urtaroa: udaberria, uda, udazkena, negua
Zergatik ?
Ipar hemisferioan ala Hego hemisferioan jotzen du zuzenago?
Beraz:
Ipar hemisferioan ................izango da eta
Hego hemisferioan ....................
udanegua
Eguzkia
Ipar hemisfe
rioan zuzen jotzen
duenez, uda
Hego hemisferi
oan zeharka jotzen
duenez, negua
Translazio mugimendua
Eguzkia
Ipar hemisferioan udabarria.
Hego hemisferioan udazkena.
Ipar hemisferioan negua.
Hego hemisferioan uda.
Ipar hemisferioan uda.
Hego hemisferioan negua.
Ipar hemisferioan udazkena.
Hego hemisferioan udaberria.
Ipar hemisferioan udako solstizioaGarai honetan, udan, ipar
poloen inguruan argitasuna dago hilabete luzeetan,
eguna da.
Solstizioa“Urteko egunik luzeena eta laburrena ematen den unea”
Ipar hemisferioan:• Udako solstizioa, ekainak 21ean
• Neguko solstizioa, abenduak 21ean
Ipar hemisferioan neguko solstizioaGarai honetan, neguan,
ipar poloen inguruan iluntasuna dago hilabete
luzeetan, gaua da.
EkinozioakEkinozioak
“Eguna eta gaua luzera berdinekoak diren unea”
Udaberrikoa noiz ?
Udazkenekoa noiz ?
Eguzkiak zuzen jotzen du. Lurralde txikia hartzen du
Berotasun handiagoa
Eguzkiak ez du zuzen jotzen. Lurralde handia hartzen du.
Berotasun txikiagoa
Udaberriko EKINOZIOAMartxoak 21
Gaua eta eguna 12 ordukoak
Udazkeneko EKINOZIOA:Irailak 21
Gaua eta eguna 12 ordukoak
Neguko solstizioaAbenduak 21
Egunik laburrena, gaurik luzeena
Udako solstizioaEkainak 21
Egunik luzeena, gaurik laburrena
Eguzkia
Translazio mugimendua dela eta
Zein klima daude
Eguraldia eta klima Eguraldia toki eta une jakin bateko
atmosferaren egoera da, egunekoa.
Klima, berriz, leku jakin bateko atmosferaren bataz besteko egoera da, urtean zeharkoa.
Zein klima daude ?
Zona klimatikoak
Ekuatorea
Kantzer Tropikoa
Zirkulu polar Artikoa
Zirkulu polar Antartikoa
Kaprikornio Tropikoa
Beroa
Epela
Epela
Hotza
Hotza
Klima motak
Ekuatoriala
Tropikal euritsua
Tropikal lehorra
Basamortukoa
Mediterrneoa eta antzekoak
Txinatarra
Ozeanikoa
Kontinentala
Polarra
Goi mendietakoa
Beroak
Epelak
Hotzak
BEROAK
HOTZA
EPELAK
EPELAK
HOTZA
Klimaren elementuak
Klimaren elementuak
Tenperatura
Latitudearen araberakoa -
Altitudearen araberakoa -
Latitudearen araberakoa -
Ekuatorearen inguruan beroagoa
Zenbat eta gorago hotzago
Itsasotik hurbil epelago
PrezipitazioakLatitudearen araberakoa - Ekuatorearen inguruan gehiago
Altitudearen araberakoa - Zenbat eta altuago gehiago
Latitudearen araberakoa - Itsasotik hurbil euri gehiago
Presioa Atmosferako aireak lurrazalean egiten duen indarra
Haizeak Airearen mugimendua, toki bateko eta besteko presio aldeen ondorioz.
Klimaren elementuak 1 - Tenperatura : leku guztietan ez da berdina
Faktore eragileak :
1.- Latitudea
3.- Itsasoaren hurbiltasuna
2.- Altitudea (- 0,5º 100 m igo ezkero)
Klimaren elementuak 1 - Tenperatura
Latitudearen arabera Tenperatura altuagoa da ekuatorean.
Poloetara hurbildu ahala tenperatura jaitsi egiten da.
Ekuatorean eguzkiak zuzen jotzen du Poloetarantz eguzkiak zeharka jotzen
du.
Klimaren elementuak 1 - Tenperatura
Altitudearen arabera
Gutxi gorabehera, 100 metroko, 0,50 jaisten da tenperatura.
Klimaren elementuak 1 - Tenperatura
Itsasoaren hurbiltasunaren arabera
Kontinenteetako kostaldean leunagoa da barrualdean baino.
Itsasoak tenperatura epeltzen du.
Itsas korronteen arabera Pentsa ez arren itsasoan
ur korronte handiak daude Korronteak hotzak edo
beroak izan daitezke
Tenperatura zelan neurtzen da ?
Tenperatura termometroarekin neurtzen da.
Isoterma lerroen bidez irudikatzen da.
”Iso” = berdin
Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak
Atmosferan ura dago, laino gisa.
Hoztu ondoren kondentsatuko ura Lurraren gainazalera erortzea prezipitazioa da, euria.
Leku batetik bestera aldatzen dira.
Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak
Altitudearekin ugaritu egiten dira.
Horregatik egiten du euri asko mendietan.
Zer forma dauka euri horrek ?
.
Klimaren elementuak 2 - Prezipitazioak
Ugariagoak dira kontinenteetako kostaldean barrualdean baino.
Izan ere, itsasoak hezetasuna sortzen du.
Klimaren elementuak 3 - Prezioa
Atmosferako aireak Lurraren gainazalean egiten duen indarra da presioa. Altitudearen araberakoa da.
Klimaren elementuak 3 - Prezioa
Airearen presioa barometroaren bidez neurtzen da eta ¡sobara deituriko lerroen bidez irudikatzen da.
Klimaren elementuak 4 - Haizea
Lurra berotu egiten da
Sortu da haizea !
Aire beroak igo egiten du
Lekua betetzen airea hotzagoa etorriko da
Klimaren elementuak 4 - Haizea
Haizeak Haizea airearen
desplazamendua da eta toki bateko eta besteko presio aldeen ondorioz sortzen da.
Haize orratzak haizearen norabidea adierazten du
Anemometroak haizearen abiadura.
Klimograma bat zelan egin
917483644232697770688590Litroak
8º11º15º18º19º19º17º13º10º9º5º5ººC
AAUIAUEMAMOU
1.- DATUEN ANALISIA:
• Tenperaturarik altuena eta baxuena
• Prezipitaziorik altuena eta baxuena
Zertarako ? Koordenatuetan eskala egiteko
Klimograma bat zelan egin
Tenperaturarik handiena
Euri litrorik gehien
Klimograma bat zelan aztertuBartzelona Tenperaturaren azterketa
Altuena noiz ? ............................... Zenbat gradu ? ................
Txikiena noiz ? .............................. Zenbat gradu ? ...............
Urteko bataz bestekoa ? Kalkulatu egin behar da
9+11+12+14+17+23+24+23+22+17+13+10 = 195
Bataz bestekoa hau da: 195 : 12 hilabete = 16,25 ºC
Zenbat gradutako bitartea edo diferentzia hotzenetik
beroenera ? ..............º C
Iparraldeko edo hegoaldeko tokia da ? ..............................
(Ipar hemisferioan uda, sasoi beroa, uztailean eta
abuztuan izaten da eta Hego hemisferioan urtarrila eta otsailean)
Klimograma bat zelan aztertuBartzelona Prezipitazioen azterketa
Gehien noiz ? ..........................................
Zenbat litro ? ...................
Gutxien noiz ? ..........................................
Zenbat litro ? ...................
Beraz, urteko bataz besteko prezipitazioa ?
30+40+56+46+53+40+30+46+81+78+55+46= 601 litro/urtean
Zein da hilabete lehorrena ? .......................................
Beraz, zein da urtaro lehorra ? ...................................
Tenperaturaren azterketa – 65. Orr.
Urteko bataz besteko tenperatura zelan neurtzen da ?
• Hilabete guztietako batuketa egin eta emaitza 12az zatituz lortzen da.
“ Bilboko eredua “
9+9+11+12+16+18+20+21+19+16+12+10 = 177
177 : 12 = 14,75º C
Aurreko azalpenaren arabera zer tenperatura da Bilbokoa?
Hotza, epela ala beroa?
Aurreko azalpenaren arabera nolakoa da tenperatura bitartea?
• TXIKIA – 3º C baino txikiagoa
• ERTAINA – 3 – 10 ºC artean
• HANDIA – 10ºC-tik gora
Prezipitazioen azterketa-65. orr.
Urte osoko prezipitazio kopurua jakiteko, hilabete guztietako prezipitazio-zifrak batu behar ditugu.
“ Bilboko eredua “
110+100+110+105+90+85+50+55+90+120+125+175 = 1015 litro
• Onolakoa da bilboko klima?
• OSO HEZEA – 1.750 mm-tik gora
• HEZEA – 1.000 – 1.750 mm artean
• LEHORRA – 250 – 1.000 mm artean
• OSO LEHORRA – 0 – 250 mm artean
Zein klima daude
Munduko klimak
Beroa
Epela
Hotza
Epela
Hotza
Munduko klimak
B E R O A K E P E L A K H O T Z A K
K L I M A K
Ekuatoriala Tropikal euritsua
Basamortu koa Ozeanikoa
Mediterranearra
TxinatarraKontinen
talaPolarra Goi
mendietakoaSiberia
rra Tropikal lehorra
Klima beroak - Tropikoen artean
Ekuatorea
Kantzer Tropikoa
Kaprikornio Tropikoa
Beroa
Klima beroak – Ekuatoriala
Bataz besteko tenperatura: altua, 25-27ºC
Hedadura termikoa: txikia, 1 – 3ºC
Prezipitazio-kopurua: oso handia, 1000tik 4.000mm/urteko
Prezipitazio-banaketa: erregularra
Klima beroak – Ekuatoriala
Klima beroak – Tropikala
Bataz besteko tenperatura: altua, 23-26ºC Hedadura termikoa:
txikia, baina ekuatoriala baino handiagoa, 3-5º
Prezipitazio-kopurua: nahiko handia, 600-1000 mm/urteko
Prezipitazio-banaketa: irregularra
Zein da Tropikal hezea ?Eta Tropikal lehorra?
A B
Klima tropikal hezea
Klima tropikal lehorra
Klima beroak-Tropikala-Eredu bat
Oihan tropikal hezea, AustraliaEuri asko egiten duen tropikoetako lurralde batzuetan oihan handiak eta badaude, ekuatoreko oihanaren itsura har dezaketenak
Klima beroak-Tropikala-Eredu bat
Oihan lehorra, TanzaniaUrtaro euritsuan prezipitazio handiak dituzten lurraldeetan, oihan handiak eta zuhaitz altuak sortu daitezke.
Klima beroak-Basamortukoa Bataz besteko tenperatura: altua, 20ºC inguru. Hedadura termikoa:
oso handia, urtean zehar eta egun eta gauaren artean.
Prezipitazio-kopurua: oso txikia, 250 mm/urteko baino gutxiago.
Klima beroak-Basamortukoa-Eredu bat
Basamortu subtropikala, SenegalSahel aldeko lur lehorrak explotazio handiegiak eragiten dien kalteek jasatzen dituzte, eta areagotu egiten da urtaro lehorretan
Klima beroak-Basamortukoa Paisaia
Klima epelak
Kantzer Tropikoa
Zirkulu polar Artikoa
Zirkulu polar Antartikoa
Kaprikornio Tropikoa
Epela
Epela
Klima epelak Non ? Tropikoen eta
zirkulu polarren artean. Klima horien ezaugarria
lau urtaroak dira. Urtaro horien artean
desberdintasun nabariak daude tenperaturari eta prezipitazioei dagokienez.
Klima epela-Mediterraneo
Bataz besteko tenperatura: epel-beroa: 18º.
Hedadura termikoa: handia, 14-15ºC.
Neguak: epelak, 6-7º. Udak: beroak, 23-24º Prezipitazio-kopurua:
nahiko urria, 400-500mm/urteko Prezipitazio-banaketa: guztiz
irregularra
Mediterraneo zonaldeko produkturik ezagunenak
mahatsa
garia
oliboa
Benidorm-era joaten dira aitaita-amamak negu partean. Zergatik?Neguak epelak eta udak oso beroak eta lehorrak
Klima epela - txinatarra Bataz besteko tenperatura:
epela/beroa, 15-20ºC Hedadura termikoa: handia,
14-15ºC Neguak: epelak, 10ºC-tik gora Udak: oso beroak, 20-25ºC-tik
gora Prezipitazio-kopurua: handia,
1.000 mm/urteko inguruan Prezipitazio-banaketa: nahiko
erregularra, gehien udaberrian eta udan
Klima epela – Ozeanikoa edo Atlantikoa
Bataz besteko tenperatura: epela, 7-15ºC
Hedadura termikoa: ertaina, 10ºC
Neguak: nahiko epelak, 5-7ºC Udak: ez oso beroak, 20 bat ºC Prezipitazio-kopurua: handia,
700-2.000mm/urteko
Klima ozeanikoa - Geurea
Klima epela-Kontinentala
Bataz besteko tenperatura: hotz samarra, 5-10ºC
Hedadura termikoa: oso handia, 15-20ºC
Neguak: hotzak, 0ºC azpitik Udak: beroak, 20ºC-tik gora Prezipitazio-kopurua:
aldakorra, batzueten nahiko urriak
Prezipitazio-banaketa: irregularra
Klima kontinentala
Klima hotza - Goi mendietakoa
Bataz besteko tenperatura: oso hotza, 0ºC-tik beherakoa
Hedadura termikoa: oso handia
Neguak: oso hotzak Udak: hotzak, 10ºC-tik behera Prezipitazio-kopurua:
ugariak, 1500-2000 mm/urteko (elurra)
Prezipitazio-banaketa: irregularra
Klima hotza - Goi mendietakoa
Klima hotza - Polarra Bataz besteko tenperatura: oso hotza, beti 0ºC azpitik Hedadura termikoa: nahiko
handia, 10ºC-tik gora, betiere Neguak: hotz-hotzak, 0º
azpitik beti eta askotan oso azpitik
Udak: oso hotzak, nekez pasatzen da 10ºc-tik gora
Prezipitazio-kopurua: oso aldakorra da, normalean 300 mm/urteko baino gutxiago, nahiko urria beraz
Prezipitazio-banaketa: irregularra, batez ere udan egiten du euria edo elurra
Klima hotza - Polarra
Klima hotza - Siberiarra
Novosibirsk Siberiako hiririk handiena da.Siberian hotz handia egiten du, klima polarra eta kontinentalaren artekoa dauka. Neguak oso hotzak izaten dira.
Ea zer ikasi dugun1. Emandako orrian galderak dituzu.
2. Hemen diapositibak pasatzen joango gara, bakoitza bere zenbakiarekin.
3. Zuk pasa ahala erantzun egingo duzu.
4. Batenbat ez baduzu egiten ... lasai, azkenean berriro pasatuko ditugu.
5. Adi, prets, ia !!!
1. galderaZer da ?
Toki eta une jakin bateko atmosferaren egoera da, egunekoa.
Leku jakin bateko atmosferaren bataz besteko egoera da, urtean zeharkoa.
2. galdera
Mundua bost zona klimatikotan banatzen da.
Idatzi argazkian falta diren zona klimatikoak
3. galdera
Tenperatura desberdina izaten da. Zeren arabera ?
3. ........................... arabera
5. ........................... arabera
7. ........................... arabera.
4. galderaa) Tenperatura berdineko
lekuak lotzen dituzten lerroak nola deitzen dira ?
.............................
a) Presio berdina duten lekuak loten duten marrak zelan deitzen dira ?
....................................
5. galderaPrezipitazioak edo euria:
c) Zenbat eta altuago (mendietan) euri gehiago ala gutxiago egiten du ? ..............................
e) Kontinenteen kostaldean euri gehiago edo gutxiago egiten du ? .................................
g) Ekuatoretik urrundu ahala euri gehiago ala gutxiago egiten du ? ..............................
6. galdera
Zer da presioa ?
c) Atmosferan dagoen airean sortzen duen haizea.
e) Atmosferan dagoen aireak Lurraren gainazalean egiten duen indarra.
g) Atmosferako aireak mendietan daukan tenperatura.
7. galdera
Zenbat eta altuera handiagoa, (Anboto punta esate baterako) presioa.......................da
8. galderaNeurgailuak
Tenperatura .......................... neurtzen da.
Haizearen abiadura ........................... neurtzen da.
Haizearen norabidea ......................... neurtzen da
9. galderaZein klima da hau ?
Hilik hotzeneko bataz besteko tenperatura 18°-tik gorakoa izaten da.
Tenperatura oso beroa beti, prezipitazio konstanteak eta ugariak, urtean 2.000 mm-tik gorakoak. (Ginea)
10. galdera Lurreko tenperaturarik
baxuenak. Ez dago udarik: hilik
beroenean batazl besteko tenperatura ez da inoiz 10º-ra iristen.
Prezipitaziorik ere ez dago ia. (Groenlandia)
11. galdera Negua oso hotza
izaten da, eta uda oso beroa eta oso hezea.
(Gaztela, Moscu)
12. galdera Oso tenperatura
berokoa da eta prezipitazio ugarikoa.
Bi urtaro: hezea eta lehorra.
Prezipitazioak garai hezean ematen dira gehienbat. (Afrika, Kuba, India)
Tenperatura epelak eta prezipitazio ugari ditu urte osoan. (Durango)
13. galdera
Neguak epelak eta udak oso beroak eta lehorrak (Benidorm, Espainiako alderik nagusiena)
Zonaldeko produkturik ezagunenak : olibondoak (olioa) mahastiak (ardoa) eta zerealak (garia)
14. galdera
Tenperatura hotza eta euri ugari izaten dira, askotan elurra ere bai, batez ere neguan.
(Pirineoak, Alpeak, Himalaya)
15. galdera