LITERATURA · ANTZERKIA· ARTEA· ZINEMA· MUSI KA· DISEINUA· PUBLIZIT ATEA· ARKITEKTU RA · INTERNET· KOMIKIA · BID AIAK· ZIE NTZIA· DANTZA · IRI TZI A · KRITIKA · LITERATURA · ANTZERKIA· ARTEA· ZINEMA· MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA · ARKITEKTURA · INTERNET · KOMIKIA · BIDAIAK · ZIENTZIA · DANTZA · IRITZIA · KRITIKA · LITERATURA · ANTZERKIA · ARTEA · ZINEMA · MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA · ARKITE KTU RA· INTERNET· KOMIK IA· BID AIAK· ZIE NTZIA· DANTZA · IRI TZI A · KRI TIKA · LITERA TURA · ANTZERKIA· ARTEA· ZINEMA· MUSI KA· DIS EINUA· PUBL IZI TATEA· ARKITE KTU RA· INTERNET· KOMIK IA· BID AIAK · 06 // Ortzadar Larunbata, 2011ko azaroaren 5a zinema ANEUNDURRAGA Iur re T ell eri a eta En ara Goi ko etxea he rna niarren ‘ Azk en bid aia ’ do ku mentala hi lar en 11n estrei nat uk o da B B IGARREN Mundu Gudan sortutak o Reseau Comète ihes-lerroari buruzk o dokumentala da Iurre Telleria eta Ena- ra Goik oetxea hernaniarrek zuzendu duten Az k e n bid a i a dokumentala. Irailean Donostiak o Zinemaldian pantailaratu ostean, azaroaren 11n estreinatuk o da Euskal Herrian, Madrilen eta Bartzelonan. Naziek ok upaturik o Europatik aliatuei alde egi- ten laguntzek o, belgikar gazte idealistek 1940 urte aldera sortu zuten Comète sarea erak unde f ran- k o-belgikarra. Oso zabala eta k onplexua izan zen, 3.000 k olaboratzaile inguruk parte hartu zutela k alk ulatzen da, horien artean eusk aldunak zeu- dela. Belgikan hasi eta Frantzia zeharkatu ostean azk en pausua Euskal Herrik o muga zeharkatzea zen, horrela Gibraltarrera iritsi eta Ingalaterra- rantzak o bidea hartzek o. Euskalmuga hori Bida- soa ibaiaren inguruan zegoen eta mugalariak “Donibane Garazi eta inguruetan Guda Zibiletik alde e gindak o euskal erref uxiatuak ziren, k on- trabandora dedikatzen zirenak , Frank oren aurkariak eta Bidasoatik jendea pasatzen ibili zirenak ”, Juan Carlos Aberasturi historialariak eta gaian espezializatuak desk ribatu duenez. Florentino Goik oetxea mugalari hernaniarraren historia ezagututa, 2005az geroztik gaian mur- gildu eta gordeta egon den historiak o atala berreskuratu nahi i zan dute Iurre Telleriak eta Enara Goik oetxeak . Izan ere, Bigarren Mundu Gudan eusk aldunek bete zuten paperari buruz ezer gutxi jak in izan da. “Une hartak o egoera politik oa tartek o ez zegoen gaiaz hitz egitek o auk erarik , azk en batean Franco bera nazien bidailaguna zen”, dio historialari donostiarrak . Ik ertzen hasita, k ondairek zenbat zuten erreali- tatetik eta zein iturri zen f idagarria jak itea k os- ta egin zaiela a itortu dute zuzendariek . Iturri amerikarrek , ingelesek eta f rantsesek euren tes- da bere istorioa. Beste k onnotazio batzuk ditu”. Dokumentalean hainbat ikuspegi daude eta narrazioa ez da lineala. Zuzendariek aurreratu dutenez, “detentzioa dagoen une esanguratsu batera bueltatzen da behin eta berriz k ontak izu- na”.Hala ere, argazk iek eta a nimazioek haria jarraitzen laguntzen dute eta Joxan Goik oetxeak ek oiztu duen musikak pertsonaiek k ontatzen dutena emozionalk i sentitzen. “Ez naiz inoiz damutuk o egindak oagatik ” diote sarean k olaboratu zuten ia denek . Biziraun, ihes egin eta jendea ha rrapa ez zezaten elkar lagun- du. Helburu hauek in bat zetorren jendea aurk i- tu eta talde lanari esk er Hitlerren Alemaniari eta Francoren Espainiari erresistentzia egitek o k onpromisoa izan zuten Comèten parte hartu zutenek . Kuraia handik o jendea izan zen eta bel- durrik gabe hitz egiten dute dok umentalean. Izan ere, “Europak o erresistentzia ek intzak ospa- tuak eta goraipatuak izan ziren, garaik o Espai- nian izan ezik ”, gogorarazten du Aberasturik . Eusk al Herrian gaia ezk utatuta egotearen ondo- rioz, sareari buruzk o datu a sk orik ez da egon. Az k e n Bi d a i a dok umentalak laguntzen du atxi- lok etak , deportazioak eta f usilamentuak tartek o jende ask o ebakuatu zuen sarea ulertzen. Euro- pak o erresistentzia-sare k landestino ezagun eta eragink orrenetarik oa izan zena. SENTIMENDUEN UNIBERTSO MELODIKOA Joxan Goikoetxea (Hernani, 1967) musikar iak bere ibilbide profesio- nal anitzean lehenengoz ekoitzi du luzemetraia bateko musika. ‘Azken Bidaia’ dokumen taleko doinuak konpos atzen zortzi hila- betez aritu da. Erronka profesio- nala izateaz gain, gertuko istorio bate an murg iltzeak esan ahi berezia izan du beretzat. Zineak mugak baditu eta denbora oso neurt uare kinlan egite n bad a, zor- tea izan duela esan du musika- riak. T eknikaasko eskatzenduen lan konstantea izan da. “Senti- mendu eta sentsazio aldetik his- tor ia hon etansartze a erra zaizan da, oso barneratua daukad ala- ko”. Norbere munduaz ahaztu eta istorioaren mende egotean besteperspektibabat behardela dio.“Gerratikalde egineta pertso- naia bakoitzaren bihotzean sar- tze n sai atunaiz, zer arigare n kon - tatzen ahaztu gabe”. Pertsonaia bakoitza unibertso bat denez, “emotib itatearenunibertso melo- dikoa” da sortu duena. Ihesbideko azken muga Lek uk o en t est i ga nt z ek , a r ga z k i ek na hi z musi k a k ho r ni t u d ut e d o k ument a l a . tuinguruaren arabera inf ormazio desberdina eskaintzen dute, “baina iturriak f idagarriak dira eta hori hemen ez da horrela”, azpimarratu dute zuzendariek . Frantzian eta Belgik an, aldiz, sarea- ri buruzk o datu a sk o dago eta istorioa lehenen- go pertsonan k onta diezak ezunik bada. Euskal Herrian ez bezala, harremanak mantendu dituz- te sarea osatu zutenen artean. “Kontak tua egin eta urteen poderioz f amiliak oak bezala bihurtu garenez, aurrez sarrerarik ez genuen inf orma- zio k onplexuetara heltzek o auk era izan dugu”. TESTIGANTZEN INDARRA Sarek o eusk al k olabo- ratzaileen lana garrantzitsua izan zen, euren lana ezin da ulertu Belgika eta Frantzia testuinguru bezala hartu gabe. Historia lokalean zentratu beharrean mundura zabaldutak oa k ontatzen digu dok umentalak eta Belgik an, Frantzian, Euskal Herrian eta Erresuma Batuan f ilmatu dute. Pilotuek eta k olaboratzaile zein erresis- tenteek eta euren f amiliak ideek hitz egiten dute ia ordu t’erdi irauten duen dokumentalean. “Pertsonaiek zer bizimodu zeuk aten ulertzen laguntzen du f ik zioak , baina transmititzen dute- na da garrantzitsua” dio Iurre Telleriak , lek uk o- tzek duten garrantzia a zpimarratuz. Testigan- tza guztiak oso indartsuak dira, adibidez, Stan- ley Hope abiadorearena. “Ez da sarek oek in erla- zioan egon. Atxilotua izan zen eta gordeta egon HERNANI