1 ORTA ASYA’DA VE AVRUPA’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ BÜYÜK HUN DEVLETİ İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK KAVİMLER GÖÇÜ VE AVRUPA HUN DEVLETİ I. KÖKTÜRKLER DEVLETİ II. KÖKTÜRKLER DEVLETİ UYGUR DEVLETİ
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
ORTA ASYA’DA VE AVRUPA’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ
BÜYÜK HUN DEVLETİ
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
KAVİMLER GÖÇÜ VE AVRUPA HUN DEVLETİ
I. KÖKTÜRKLER DEVLETİ
II. KÖKTÜRKLER DEVLETİ
UYGUR DEVLETİ
2
Orta Asya Türklerinin günlük yaşamını gösteren temsilî resim
3
Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri hangileridir?
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Orhun Abideleri’nin Türk tarihi açısından önemi nedir?
4
İKİLİ TEŞKİLAT
ONLU SİSTEM
FEODALİTE
KURULTAY
KURGAN
BALBAL
TÖRE
KUT
TEMEL KAVRAMLAR
Yanda verilen kavramlar size neleri
çağrıştırmaktadır?
5
BÜYÜK HUN DEVLETİ (ASYA HUN DEVLETİ) (MÖ 220-MS 216)
Teoman (Tu-man) Dönemi (MÖ 220-MÖ 209)
Asya Hun İmparatorluğu
arması ve temsili Teoman
resmi
6
7
Bilgi Hazinesi
ÇİN SEDDİ
Çin Seddi, 2450 km uzunluğunda, 11 m yüksekliğinde ve 7,5 m
genişliğinde duvardan oluşmakta, 100 metrede bir gözetleme kulesi
bulunmaktadır. Çinliler Hun akınlarını durdurabilmek için büyük
emek ve sermaye harcayarak “Çin Seddi” adıyla anılan dünyanın en
büyük savunma sistemini meydana getirdiler. Dünyanın hiçbir
yerinde savunma amacıyla yapılmış böylesine muazzam bir eser
bulunmamaktadır. Bu da zamanın en güçlü en mükemmel ve en
süratli ordusunun Hunlar tarafından eğitilmiş olduğunu gösterir. Çin
Seddi ile birlikte Çinliler arasında ilk defa devlet sınırı fikri doğmuş ve
gelişmiştir. Ayrıca bu surlar, Çinliler için hem güvenlik açısından hem
de ekonomik bakımdan çok büyük yararlar sağlamıştır.
Prof. Dr. Salim KOCA
Türkler (C 1, s. 689’dan düzenlenmiştir.)
8
Mete Han Dönemi (MÖ 209-MÖ 174)
9
yorumlayalım
METE HAN’IN ÇİN İMPARATORUNA MEKTUBU
Batıda Yüe-çileri, göğün yardımı ile askerlerimizin üstün yetenekleri
ve dayanıklı atlarımızın gücü ile yendim. Bundan sonra yirmi altı
kavmi daha hâkimiyetim altına aldım. Bunların hepsi Hun oldu. Yay
çekebilen bütün kavimler tek bir aile gibi birleştiler. Şimdi kuzeydeki
bütün ülkelerde dirlik ve düzeni kurdum. Artık silahları bir tarafa
koymak, subay ve birliklerimi dinlendirmek, atlarımızı beslemek
istiyorum. Çocuklarımız ve gençlerimiz büyüsünler, yaşlılarımız rahat
ve huzur içerisinde yaşasınlar.
Prof. Dr. Salim KOCA
Türkler (C 1, s. 702-703’ten düzenlenmiştir.)
10
yorumlayalım
İKTİDAR MÜCADELESİ
Teoman’ın diğer hanımı, kendi oğlunu tahta geçirmek istedi. Bu
yüzden Teoman, Mete’yi Yüe-çilere rehin olarak verdi. Bir fırsatını
bulan Mete kaçarak ülkesine geri döndü. Teoman, Mete’nin on bin
atlıya komuta etmesi için emir çıkardı. Mete ıslık çalan bir ok yaptı.
Eğittiği askerlere, “Islıklı ok nereye atılırsa herkes aynı hedefe ok
atacaktır. Okunu atmayanların ise başı kesilecektir.” dedi. Mete, bir
gün babası Teoman ile ava çıktı. Avda ıslıklı okunu babasına attı.
Mete’nin askerleri Mete’nin yaptığını yaptılar ve Teoman’ı öldürdüler.
Böylece Mete Teoman’dan sonra hakan oldu.
Prof. Dr. Bahaettin ÖGEL
Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi I
(s. 216-217’den düzenlenmiştir.)
11
cevaplayalım
Mete Han’ın Çin’e yerleşmeyip Çin’i sadece vergiye bağlamasının
sebepleri neler olabilir?
12
13
Asya Hunları ile Çinliler arasında yaşanan en büyük sorun aşağıdakilerden hangisinden kaynaklanmıştır?
A) Çinlilerin Hunlara bağlı kavimler arasında yaptıkları propa-gandalar
B) Çin sınır boylarında Hun ticaretinin denetlenmesiC) Hun ileri gelenlerinin Çin ipeğine düşkün olmasıD) Bazı Hun hükümdarlarının Çin prensesleriyle evlenmesiE) Hunlularla Çinliler arasında İpek Yoluna egemen olma
mücadelesi
İLK TÜRK DEVLETLERİ
Asya’da kurulanlar Asya ve Avrupa’da kurulanlar
Avrupa’da kurulanlar
Asya Hun Devleti Hunlar Avrupa Hun Devleti
Göktürkler Avarlar Avarlar
Kutluk Sibirler Peçenekler
Uygur Oğuzlar Bulgarlar
Akhun Sibirler
Kırgız Hazarlar
Türgiş Kumanlar(Kıpçak)
Karluk Macarlar
Oğuzlar
14
15
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
Devlet Yönetimi
Veraset anlayışı
16
Kağan
17
Hatun
18
Kurultay
19
İkili teşkilat
20
Kut anlayışı
21
TARTIŞALIM
İlk Türk devletlerindeki kut anlayışının devletin devamlılığı açısından
ne gibi etkileri olmuştur?
22
yorumlayalım
HÜKÜMDARLARIN GÖREVLERİ
Orhun Kitabeleri’nde hükümdarın görevleriyle ilgili şu ifadeler yer almaktadır:
Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Küçük kardeşim Kül Tigin
ile, iki şad ile öle yite kazandım.
Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için ölecek
milleti diriltip besledim. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım.
Az milleti çok kıldım. Değerli illiden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım. Dört
taraftaki milleti hep tabi kıldım, düşmansız kıldım.Prof. Dr. Muharrem ERGİN
Orhun Abideleri (s. 25’ten düzenlenmiştir.)
23
etkinlikYukarıdaki metinden edindiğiniz bilgilerden hareketle
hükümdarın görevlerini verilen örnekteki gibi söyleyiniz.
• Sosyal devlet anlayışı ile ülkeyi idare eder.
• ………………………………………………………………..
• ………………………………………………………………..
• ………………………………………………………………..
24
Bağımsızlık anlayışı
Türklerin en büyük özelliklerinden biri de bağımsızlıklarına son derece düşkün
olmalarıdır. Bağımsızlık duygusunun oluşmasında bozkır kültürünün etkisi
büyüktür. Türkler bağımsızlıklarını kaybetmeyi çok büyük bir felaket olarak
görürlerdi. Bağımsızlık duygusu, Türklerin millî benliklerini günümüze kadar
korunmalarında etkili olmuştur.
25
Türklerde Askerlik
26
Türk ordusunun savaş taktiklerinden en
önemlisi yandaki resimde temsilî çizimleri
gösterilen turan taktiği (Çember taktiği, hilal
taktiği adları da verilir.) denilen sahte geri
çekilme sistemi idi. Buna göre merkez de ki
kuvvetler kaçıyor görünerek geri çekilir ve
onları izleyen düşman diğer kuvvetler
tarafından çember içine alınarak yok
edilirdi.
27
Askerliğin bir vatan hizmeti veya vatan borcu olması sözünden neler anlıyorsunuz?
28
Sosyal ve ekonomik hayat
29
cevaplayalım
İlk Türklerin konargöçer bir yaşam sürmelerinde hangi faktörler
etkili olmuştur?
Atın, Türklerin sosyal, iktisadi ve askerî hayatlarındaki önemi
hakkında neler söylenebilir?
30
Dini inanış
Balbal
Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet’ten önce, Türkler-
de ölen kişinin eşyalarıyla birlikte gömüldüğü
mezarlara verilen addır?
A) Yuğ B) Şad C) Kurgan
D) Toy E) Tigin
Başlatan: Hunlar (Balamir komutasında)
En çok etkilenen: Roma İmparatorluğu
Yerl. oynayan kavimler: Alan, Vizigot, Ostrogot, Vandal, Germen vs.
32
KAVİMLER GÖÇÜ VE AVRUPA HUN DEVLETİ
.
33
34
etkinlikKavimler Göçü’nün Avrupa’daki siyasi, sosyal, kültürel ve
dinî sonuçlarını söyleyiniz
35
Derebeyi şatosu
Aşağıdakilerden hangisi, Hunların neden olduğu
Kavimler Göçü’nün sonuçlarından biri değildir?
A) Avrupa’nın etnik yapısının değişmesi
B) Avrupa’da bir Hun Devleti kurulması
C) Roma İmparatorluğu’nun bütünlüğünü ve
üstünlüğünü yitirmesi
D) Avrupa’da skolastik düşüncenin egemen olması
E) Göktürk Devleti’nin yıkılması
AVRUPA HUN İMPARATORLUĞU ( 375- 469)
Kurucusu: Balamir/ Uldız
37
38
ATTİLA
Avrupa Hun Hükümdarı Attila’nın kişisel özellikleriyle ilgili
çeşitli görüşler vardır:
Hristiyanların günahlarından dolayı Allah’ın kendilerini
cezalandırmak maksadıyla Attila’yı gönderdiğini
düşünmüşlerdir ve ona Flagellum Dei (Allah’ın kamçısı)
unvanını vermişlerdi. Got efsanelerinde Attila; harpten
hoşlanan, ılımlı tabiatta ve keskin zekâlı bir hükümdardı.
Galya’da meydana gelen menkıbelerde Attila, genellikle
çok kan dökücü ve merhametsizdir.
Buna karşılık Cermen efsanelerinde Attila, çok büyük ve
alicenap bir hükümdardır. Attila’nın sarayında birçok
Cermen hükümdarı yaşar. Macarlar arasında Attila ve
Hunların çok değişik bir yeri vardır. Bir zamanlar Hunlarla
Onogurların karışarak yeni bir siyasi Türk topluluğu
meydana getirdiği sırada onlarla beraber yaşadıkları
sanılan eski Macarlar, Hunları Macarların ceddi sayar ve en
eski Macar kroniklerinde bu görüş yer tutar.
Prof. Dr. Şerif BAŞTAVTürkler (C 1, s. 878’den özetlenmiştir.)
TANIYALIM
ATTİLA
40
Papa I. Leo’nun Attila’yı karşılayışı (temsil î resim), Mihály Munkácsy
41
Bilgi Hazinesi
AVRUPADA HUN İZLERİ
Avrupa Hun Devleti, Avrupa’da yaklaşık 100sene hâkimiyet kurdu. Bu dönemde Avrupa’nınsiyasi, kültürel ve askerî hayatında etkili oldu.Avrupalılar, Türklerden savaş tekniklerini öğrendiler.Ayrıca pantolon, ceket ve iç çamaşırı giymeyi, at koşumları ve atları eyerlemeyi Türklerdenaldılar. Hunlarla yaptıkları mücadeleleri anlatan destanlar meydana getirdiler (NibelungenDestanı, Hun-Burgant çatışmalarını anlatmaktadır.).
Prof. Dr. Gyula NEMETHTürkler (C 1, s. 900’den düzenlenmiştir.)
42
Kurucusu: Bumin Kağan
Kurulduğu yer: Ötüken
I. KÖKTÜRKLER DEVLETİ (552-659)
43
Tarih şeridine göre I. Köktürk Devleti hangi devletlerle siyasi ilişkilerde
bulunmuştur?
44
45
46
yorumlayalım ERGENEKON DESTANI
Bu dağların arasında sıkışarak çoğalmaya başlayan halklar, artık bu dağ ve
ormanlıklar içinde yaşayamaz hâle geldiler. Dağlar arasında tek geçitten
geçmek de yine çok zor idi. Hepsi bir araya gelip bu dar geçitten nasıl
geçeceklerini düşündüler ve kurtuluş için bir yol aradılar.
Bu geçitte bir demir madeni vardı. Bu madeni işletir ve demir çıkarırlardı.
Başka bir yol bulamayınca bu demir kapıyı eritip oradan çıkmaya karar
verdiler. Hepsi bir araya gelip ormandan odunlar topladılar ve eşeklerle yük
yük kömürler getirdiler. Ayrıca da körükler yaptılar. Topladıkları dağ gibi odun
ve kömürleri geçidin önüne yığdılar. Körükleri öyle dizdiler ki ateş yanıp da
körükler üflenmeye başlayınca dağ hemen eriyip delinecekti.
En sonunda ateşler yandı, körükler işledi ve geçitte eriyip parçalandı. Tabii
olarak yolda açılınca içeride hapsolan halkın hepsi dışarıya kolaylıkla
çıkabildiler. Bu suretle bozkırlara yayılıp her biri bir yerde yerleştiler.
Prof. Dr. Bahaettin ÖGEL
Türk Mitolojisi (C I, s. 62-63’ten özetlenmiştir.)
47
48
Kurucusu: Kutluk Kağan (İlteriş, derleyen- toplayan)
Kurulduğu yer: Ötüken
II. KÖKTÜRKLER DEVLETİ (682-744) (KUTLUK DEVLETİ)
49
50
51
cevaplayalım
Kürşat ve arkadaşlarının bağımsızlık mücadelesi, esaret
altındaki Türk boylarını nasıl etkilemiş olabilir?
52
yorumlayalım KÖKTÜRK KİTABELERİ (ORHUN YAZITLARI)
Orhun Nehri civarında bulunan Köktürk Kitabeleri ile Güney Sibirya’da Talas
şehri havzasında bulunan Talas ve Yenisey Yazıtları, Türk dili ve tarihinin
en eski örnekleridir. Bu yazıtlar 1893 yılında Danimarkalı dil bilimci Wilhelm
Thomsen (Vilhem Tomsen) tarafından okundu. Orhun Yazıtları Tonyukuk, Kül
Tigin ve Bilge Kağan adına Yolluğ Tigin tarafından yazıldı.
Bilge Kağan yazıtında Köktürk Devleti’nin kuruluşu ve elli yıllık tutsaklık
dönemi şöyle anlatılmaktadır: “Üstte mavi gök , altta yağız yer kılındıkta, ikisi
arasında insanoğlu kılınmış. İnsanoğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan,
İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk ilini, töresini tutuvermiş düzene sokuvermiş.
Beyleri milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekâr ve sahtekâr olduğu
için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti
karşılıklı çekiştirdiği için Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı
kağanının kaybedivermiş.
Prof. Dr. Muharrem ERGİNOrhun Abideleri (s 11-12, 17-24’ten özetlenmiştir.)
53
cevaplayalım
Orhun Kitabelerinin Türk tarihindeki önemi hakkında neler
söylenebilir?
Çin, Türk devletlerini yıkmak için nasıl bir siyasi politika
izlemektedir?
BİLGE KAGAN HAZİNESİ54
55
etkinlikAşağıda İpek Yolu’nun Asya güzergâhı ve kullanılan ulaşım
araçlarına göre tahminî ulaşım süreleri gösterilmektedir. Siz
de İpek Yolu merkezlerinden hareketle, İpek Yolu
güzergâhını yukarıdaki harita üzerinde çiziniz.
Göktürkler’le ilgili bilgilerden bazıları şunlardır:
I. İlk kez “Türk” adını taşıyan kavim olarak ortaya çıkmışlardır.II. Doğu batı olmak üzere iki koldan yönetilmişlerdir.III. Kendilerine özgü yazıyı kullanmışlardır.IV. Orta Asya’da devlet kurmuşlardır.V. Hükümdarları, komşu ülke hanedanlarıyla akrabalık kurmuştur.
Bu bilgilerden hangilerine dayanarak Göktürkler’de ulusçu birdevlet anlayışı olduğu söylenebilir?
A) I ve III B) II ve III C) II ve IVD) III ve IV E) IV ve V
57
Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan
Kurulduğu yer: Ötüken
UYGURLAR DEVLETİ (744-840)
58
Bilgi HazinesiMANİ DİNİ
Mani dini, hayvan eti yemeyi yasaklayan, savaşa karşı
çıkan, askerliğe önem vermeyen bir felsefeye sahipti.
Minyatür: Mani rahipleri
59
TARTIŞALIM
Mani dini Türk inançlarını ve yaşantısını nasıl etkilemiş olabilir?
60Uygurlu Budist rahipler
61
yorumlayalım UYGUR SANATI
Uygurlar yerleşik hayata geçince mimari alanda gelişmişlerdir. Genellikle iki kanatlı
kapı ile açılan ve küçük bir evcik şeklinde giriş yeri olan yarı yükseklikte duvarla
çevrili evlerde oturuyorlardı. Evler yarım metre yüksek bir tuğla duvar üzerinde
yükseliyor, uzun kenarın ortasında bir merdiven yukarı götürüyordu. Asıl ev çok
defa tek katlı, pencereler ilk zamanlarda yuvarlak kemerli, sonraları dört köşelidir.
Uygurlar eski Türk resminin asıl temsilcileridir. VII. ve IX. yüzyıllardan kalma
Budizm ve Manihaizmle ilgili duvar resimleri ile minyatürler Türk resminin bugüne
kadar bilinen en eski örnekleridir. Heykel sanatı alanında da benzersiz eserler
bırakan Uygurlar daha çok dinî heykeller ve hayvan heykelleri yapmışlardır. At,
deve, keçi, fil gibi hayvanların başları şaşılacak bir doğrulukla resmedilmiştir.
Uygurlarda gelişmiş olan sanat gittikçe kuvvetlenerek devam etmiş, Uygur devleti
dağılınca bu kabiliyetli Türklerin parlak mirası yeni hâkimiyet kuran Moğollarla
Batı’ya ve İslam dünyasına geçmiştir.
Turk Dünyası El Kitabı (C 2, s. 302-306’dan düzenlenmiştir.)
Genel olarak Türklerde sanat Uygurlara kadar taşınabilirmalzemeden deri, ahşap, metal ve taş işçiliğine dayalıdır.Uygurlarda ise sanat manastır, saray yapımı ve bunların içdonanımı biçiminde gelişme göstermiştir.
Türklerde sanatta görülen bu gelişme, aşağıdakilerdenhangisinin bir göstergesidir?
A) Göçebe hayattan yerleşik hayata geçildiğininB) Ülke sınırlarının genişlediğininC) Komşu devletlerle ilişkilerin zayıfladığınınD) Ticaret anlayışının değiştiğininE) Ülkenin istilalardan korunduğunun
63
YAZILI ÜRÜNLER
II. GÖKTÜRKLER
KIRGIZLAR
UYGURLAR
UYGURLAR
64
o Kaşgarlı Mahmut, ……… ………… ………… adlı eserinde Türk
kelimesinin ‘’ olgunluk çağı’’ anlamına geldiğini söyler.
o Türklerin ilk ana yurdu …… ..….. ‘dır.
o Orta Asya’da siyasi birlik kuran ilk Türk devleti ………. Devleti’dir.
o Türkler Orta Asya’da ilk siyasi birliği ………. Han öncülüğünde
kurmuştur.
o Türk devletlerinde siyasi teşkilatlanmanın en üst basamağı ……
yani devlettir.
o Türk hükümdarlarına devleti yönetme hakkının Gök Tanrı
tarafından verildiğine inanmaya …… denir.
İl
Orta Asya
Divan-ı Llügati-t- Türk
kut
Mete
Hun
o İlk Türk devletlerinde ülkeyi daha kolay yönetmek amacıyla doğu-
batı şeklinde ayırarak yönetmeye ….... teşkilat (federe sistem)
denir.
o Türklerde kadın erkek farkı gözetmeden herkesin asker
sayılmasına ……… …… anlayışı denir.
o Türk tarihinde ilk düzenli ordu ………. Han tarafından kurulmuştur.
o Türklerde mezarın başına ölen kişinin öldürdüğü düşman sayısı
kadar dikilen heykelciklere ……….. denilmiştir.
o …… …………..., tarihçiler tarafından İlk Çağ’ı bitiren Orta Çağ’ı
başlatan olay olarak kabul edilir.
Mete
Kavimler Göçü
Ordu millet
ikili
balbal
Related Documents
