ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2011 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 56 Nr kol. 1845 Krzysztof PAŁUCHA Politechnika Śląska Wydział Organizacji i Zarządzania Instytut Zarządzania i Administracji WYBRANE PROBLEMY URUCHAMIANIA NOWEJ PRODUKCJI Streszczenie. Współczesne zarządzanie produkcją wymaga dobrej organizacji procesów związanych z przygotowaniem i uruchamianiem nowej produkcji. Problematyka zarządzania rozwojem nowych produktów i wprowadzania ich na rynek ma swoje znaczące miejsce w literaturze marketingowej. Znacznie mniej uwagi poświęca się przygotowaniu produkcji od strony technicznej i organizacyjnej. SELECTED PROBLEMS OF NEW PRODUCTION STARTING UP Summary. Modern production management requires good organization of the processes associated with the preparation and launching of new production. Managing the new products development and market has a significant place in the marketing literature. Much less attention is paid to the technical and organizational preparation of production. 1. Wstęp Doskonalenie procesów uruchamiania i wprowadzania nowych produktów i technologii jest wymogiem czasu, pozwalającym przedsiębiorstwu na utrzymywanie korzystnej pozycji konkurencyjnej. Zachowanie pozycji konkurencyjnej na rynku, wzrost i rozwój firmy są często centralnym problemem kształtowania polityki przedsiębiorstwa. Analiza przewidywanych trendów i kierunku zmian czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych ma pozwolić na odpowiednio wczesne przygotowanie strategii, która pozwoliłaby przedsię- biorstwu utrzymać dotychczasową pozycję rynkową bądź ją poprawić.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2011
Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 56 Nr kol. 1845
Krzysztof PAŁUCHA
Politechnika Śląska
Wydział Organizacji i Zarządzania
Instytut Zarządzania i Administracji
WYBRANE PROBLEMY URUCHAMIANIA NOWEJ PRODUKCJI
Streszczenie. Współczesne zarządzanie produkcją wymaga dobrej organizacji procesów
związanych z przygotowaniem i uruchamianiem nowej produkcji. Problematyka zarządzania
rozwojem nowych produktów i wprowadzania ich na rynek ma swoje znaczące miejsce
w literaturze marketingowej. Znacznie mniej uwagi poświęca się przygotowaniu produkcji od
strony technicznej i organizacyjnej.
SELECTED PROBLEMS OF NEW PRODUCTION STARTING UP
Summary. Modern production management requires good organization of the processes
associated with the preparation and launching of new production. Managing the new products
development and market has a significant place in the marketing literature. Much less
attention is paid to the technical and organizational preparation of production.
1. Wstęp
Doskonalenie procesów uruchamiania i wprowadzania nowych produktów i technologii
jest wymogiem czasu, pozwalającym przedsiębiorstwu na utrzymywanie korzystnej pozycji
konkurencyjnej. Zachowanie pozycji konkurencyjnej na rynku, wzrost i rozwój firmy są
często centralnym problemem kształtowania polityki przedsiębiorstwa. Analiza
przewidywanych trendów i kierunku zmian czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych ma
pozwolić na odpowiednio wczesne przygotowanie strategii, która pozwoliłaby przedsię-
biorstwu utrzymać dotychczasową pozycję rynkową bądź ją poprawić.
K. Pałucha 216
Problematyka budowy trafnych strategii rozwojowych w dużej mierze bazuje na
innowacjach produktowych (nowe bądź zmodyfikowane wyroby), systemach ich wdrażania
i dopasowywania do tych rozwiązań nowej organizacji produkcji. Budowa strategii opartych
na innowacjach musi zakładać, że proces taki z reguły trwa długo i wymaga odpowiedniego
przygotowania oraz przeprowadzenia. Zatem coraz większą popularność zyskuje między
innymi koncepcja zarządzania projektami.
Przykładowo, już w książce F. Kramera i H.G. Appelta [1], jednej z pierwszych na
polskim rynku wydawniczym, możemy wyróżnić sześć podstawowych faz, których
uwzględnienie jest konieczne przy wprowadzaniu do produkcji nowych wyrobów. Fazami
tymi są:
1. analiza parametrów wyrobu – jest to proces porównywania potrzeb społecznych
z wytwórczymi możliwościami przedsiębiorstwa, jest to więc wyszukiwanie
i formułowanie idei nowych produktów,
2. wyszukiwanie, ocena i selekcja nowych produktów – proces ten ma umożliwić ocenę
i wybór idei nowego wyrobu,
3. analiza i szczegółowy opis nowego produktu – prace rozwojowe nad nowym
wyrobem,
4. dojrzałość wdrożeniowa – charakteryzuje się budową i oceną prototypu,
wypuszczeniem i przetestowaniem serii informacyjnej,
5. ocena efektywności ekonomicznej i rentowności nowego produktu – szczególnie
ważny jest tutaj prawidłowy wybór kryteriów oceny ekonomiczności nowego wyrobu,
6. przygotowanie i wdrożenie produktu – proces ten dotyczy umiejętnego poprowadzenia
całego przedsięwzięcia, szczególnie w sferze produkcyjnej, dystrybucyjnej oraz
rynkowej.
Bardziej rozbudowaną koncepcję rozwoju innowacji produktowych przedstawiono
w książce pod redakcją B. Sojkina [2]. Wyróżniono tam:
1. poszukiwanie idei nowych produktów,
2. selekcję idei nowych produktów,
3. opracowanie i testowanie koncepcji nowego produktu,
4. analizę ekonomiczno-finansowa koncepcji nowego produktu,
5. testowanie prototypów, serii próbnej nowego produktu,
6. testy marketingowe nowego produktu,
7. wprowadzenie na rynek nowego produktu i jego komercjalizację.
Podobnych mniej lub bardziej rozbudowanych procesów możemy znaleźć w literaturze
przedmiotu więcej. Własne procedury opracowały duże koncerny. Generalnie, dąży się do
ustrukturalizowania zadań związanych z projektowaniem, przygotowaniem, uruchomieniem
Wybrane problemy uruchamiania nowej produkcji 217
i rozruchem nowej produkcji, mając na uwadze potrzeby klienta, działania konkurencji,
rozwój techniki i technologii itp.
Prace nad doskonaleniem procesów rozwojowych i wdrożeniowych trwają nadal,
a wspomagane są nowoczesnymi koncepcjami zarządzania, takimi jak: zarządzanie
Literatura przedmiotu przedstawia wiele definicji pojęcia nowy produkt. Interesujące
wydaje się określenie, że „każda modyfikacja wyrobu, która zwiększa jego konkurencyjność
i atrakcyjność dla nabywców, jest równoznaczna z uznaniem zmodyfikowanego wyrobu za
nowy produkt”1. Tak więc produkty, czy nawet ich idee, technologie, opracowane
i zaoferowane klientom należy uważać za nowe, jeżeli klienci ci potraktują to rozwiązanie
jako nowość.
Każdy nowy produkt, będący ofertą rynkową, staje się innowacją2. Do podstawowych
przyczyn wprowadzania innowacji można zaliczyć:
szybkie zmiany technologii,
zmiany potrzeb klientów,
działania konkurentów,
chęć wyróżnienia się na tle konkurentów,
wymogi strategii firmy, np. wzrost sprzedaży, wejście na nowe rynki, wzrost udziału
w rynku itp.,
regulacje prawne (rządowe),
inne.
Nowe produkty spełniają pewne cechy, które wyróżniają je od dotychczas
produkowanych, np. lepsza jakość, niższe koszty eksploatacji, atrakcyjność rynkowa,
bezpieczeństwo użytkownika, ochrona środowiska pracy i środowiska naturalnego.
Rozprzestrzenianie się innowacji od miejsc, gdzie się narodziły, zostały opracowane
i wytworzone do miejsc ich eksploatacji czy użytkowania, nazywa się procesem dyfuzji
innowacji3. Proces ten jest rozłożony w czasie i jest zależny od nabywców, do których oferta
1 Białecki K., Dorosz A., Januszkiewicz W.: Słownik handlu zagranicznego. PWE, Warszawa 1996, s. 177.
2 Haffer M.: Determinanty strategii nowego produktu w polskich przedsiębiorstwach przemysłowych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1998, s. 28. 3 Karcz K.: Proces dyfuzji innowacji. Podejście marketingowe. Akademia Ekonomiczna w Katowicach,
Katowice 1997.
K. Pałucha 218
jest kierowana. Szybkość dyfuzji zależna jednak jest także od cech danej innowacji, one
bowiem w dużym stopniu przyczyniają się do ewentualnego sukcesu nowego produktu.
Proces adaptacji innowacji w decydującej mierze zależy jednak od dostosowania produktu do
preferencji i oczekiwań nabywców.
Siła konkurencyjna przedsiębiorstwa zależy nie tylko od posiadanego potencjału
innowacyjnego. Przedsiębiorstwo musi posiadać umiejętność przekształcania innowacji
w produkty rynkowe. Problemem nie jest brak pomysłów, ale nieumiejętne ich dopracowanie
i wykorzystywanie. Trzeba pamiętać, że innowacyjność to zadanie o charakterze
interdyscyplinarnym. Sukcesy rynkowe odnoszą przede wszystkim te firmy, które wywołują
i kształtują zmiany, a dopiero potem przedsiębiorstwa, które potrafią szybko dostosować się
do zmian otoczenia.
Wiele znanych firm, celem utrzymania swojej przewagi konkurencyjnej, szczególną
uwagę kieruje na rozwój nowego produktu. Angażuje się w te działania kadra kierownicza
różnych szczebli zarządzania, a także personel wykonawczy. Istotne jest, jakie są źródła
pomysłów na nowy produkt. Coraz częściej źródła zewnętrzne stają się inicjatorem zmian.
W procesie rozwoju nowego produktu uczestniczą już bowiem nie tylko klienci (odbiorcy),
ale i dostawcy, a więc firmy, które specjalizują się w produkcji określonych wyrobów
i stosują do ich wytworzenia najnowocześniejsze technologie. Ułatwia to producentom
finalnym działanie, gdyż z jednej strony rozpoznając docelowe segmenty rynku mogą na nich
oferować nowoczesne produkty zgodne z oczekiwaniami klientów, a z drugiej mogą
stosować nowoczesne rozwiązania technologiczne, które oferują im wyspecjalizowani
dostawcy czy poddostawcy. Determinantami sukcesu są z reguły:
poziom niepowtarzalności produktu,
znajomość rynku,
umiejętności marketingowe,
biegłość techniczna (szybkie przechodzenie poszczególnych faz procesu rozwoju
nowego produktu),
biegłość w produkcji,
synergia realizowanych procesów,
orientacja międzynarodowa.
Głównymi czynnikami, które zaliczamy do przeszkód w osiągnięciu sukcesu, są:
mała atrakcyjność cenową,
mała atrakcyjność technologiczną,
dynamiczność rynku,
silnie konkurencyjny rynek,
niepełna identyfikacja oczekiwań i potrzeb rynku,
Wybrane problemy uruchamiania nowej produkcji 219
niedojrzałość techniczna nowego produktu,
mały zestaw cech wyróżniających produkt od produktów konkurentów,
zła ocena i selekcja pomysłów, odrzucenie pomysłów ryzykownych, kosztownych, ale
w przypadku sukcesu dających duże korzyści, pozostawienie zaś projektów
wymagających relatywnie niższych nakładów i o niższym stopniu ryzyka,
nieprofesjonalne prowadzenie prac rozwojowych nad nowym produktem, co prowadzi
do wydłużenia procesu uruchomienia nowej produkcji i wyprzedzenia przez
konkurentów,
niedoszacowanie potrzeb finansowych, co utrudnia pełną realizację wszystkich prac
nad nowym produktem i wprowadzeniem go na rynek,
niewłaściwy czas wprowadzenia nowego produktu na rynek,
zła organizacja procesów produkcyjnych.
Wynika z tego, że produkt jest głównym elementem w strategiach marketingowych,
a sukces nowego produktu jest zależny od silnej orientacji rynkowej firmy, posiadającej
jednocześnie znaczny potencjał techniczny i produkcyjny i działającej z wykorzystaniem
nowoczesnych koncepcji organizacji i zarządzania, w tym zarządzania łańcuchem dostaw [6].
3. Przykładowy proces organizacji przygotowania i uruchamiania
nowej produkcji
Organizacja procesów przygotowania produkcji i jej uruchomienia wymaga rozwiązania
wielu problemów organizacyjnych i sprawnego zarządzania tymi procesami. Pełnia
problemów z tym związana jest wyraźnie widoczna w przedsiębiorstwach przemysłu
maszynowego, elektromaszynowego itp. Specyfika tych przedsiębiorstw jest bardzo
różnorodna. Trudno tym samym znaleźć wspólne cechy w zachodzących tam procesach,
a jeszcze trudniej poddać je pełnej standaryzacji. Przedsiębiorstwa zaliczane do tych branż
oferują na rynku zróżnicowany asortyment produktów, a tym samym różnią się dość wyraźnie
parkiem maszynowym, rozwiązaniami organizacyjnymi w obszarze zarządzania produkcją
itp. Przedsiębiorstwa te mocno różnią się także co do typu produkcji. Wiele z nich cechuje się
produkcją jednostkową i małoseryjną, najwięcej typem produkcji średnioseryjnej,
a zdecydowanie mniej produkcją wielkoseryjną czy masową. Również formy organizacji
produkcji są dość mocno zróżnicowane. W firmach mamy do czynienia ze strukturami
produkcyjnymi o charakterze technologicznym, przedmiotowym oraz mieszanymi. W jednym
zakładzie mogą występować gniazda czy oddziały technologiczne, a jednocześnie wydziały
o strukturze przedmiotowej nakierowane na produkcję określonych wyrobów. Praktyka
K. Pałucha 220
pokazuje jednak, że z reguły mamy do czynienia zarówno z komórkami specjalizowanymi
technologicznie (w formie gniazd technologicznych) jak i specjalizowanymi przedmiotowo
(gniazda przedmiotowe i linie produkcyjne). Rzadziej mamy do czynienia z technologią
grupową, chociaż takie przypadki także mają coraz częściej miejsce, a są pochodną potrzeb
minimalizacji kosztów. Obserwacje autora poczynione w przedsiębiorstwach zaliczanych do
przemysłu maszynowego i elektromaszynowego pokazują, że w niewielkim stopniu wdrożyły
one współcześnie obowiązujące standardy, dotyczące organizacji systemów produkcyjnych.
Nawet jeżeli wykorzystywane są określone metody czy techniki, to w formie uproszczonej
i wybiórczej. Można odnieść wrażenie, że jest to częściowo moda, aby wdrożyć jakąś
koncepcję czy metodę, a nie rzeczywista potrzeba wynikająca z zapisów strategii firmy czy
realizowanych procesów. Widoczna jest też ograniczoność wiedzy na temat tych metod
i efektów, jakie mogą przynieść tym, którzy je wdrożyli. Ograniczoność wiedzy rozumiana
jest tutaj jako ograniczenie, będące wynikiem znajomości metod przez kadrę pracowniczą
różnych szczebli zarządzania. Do analizy procesów związanych z rozwojem nowego
produktu i organizacją procesów produkcyjnych wybrano przedsiębiorstwa, należące do
grupy firm pracujących dla potrzeb przemysłu samochodowego. Wśród przyczyn takiego
wyboru należy wyróżnić:
Przemysł samochodowy, który szeroko wykorzystuje nowoczesne koncepcje i metody
organizacji i zarządzania, w tym zarządzania produkcją.
Wprowadzenie na rynek nowego produktu powoduje z reguły potrzebę zmian
w technologii produkcji, zmianę organizacji pracy linii produkcyjnej, itp. (mamy do
czynienia z sekwencją: nowy produkt – nowa technologia – nowa organizacja pracy
i nowa organizacja produkcji).
Produkty oferowane na rynek relatywnie szybko starzeją się i wymagają stałej
modyfikacji i doskonalenia.
Wymagania rynku, a głównie klienta i zachowania konkurentów, które powodują,
że producent zmuszony jest oferować na rynku szeroki, ciągle zmieniający się
asortyment produkowanych wyrobów.
Produkcja w tym przemyśle ma charakter masowy i wielkoseryjny, a jednocześnie jest
nakierowana na indywidualnego odbiorcę (konsumenta).
Produkcja realizowana jest w liniach produkcyjnych z wymuszonym taktem i ma
charakter produkcji asynchronicznej rzadziej synchronicznej.
Szybkie tempo pracy, minimalizowany takt produkcji wymagają dobrej organizacji
pracy i dobrej organizacji systemu zasileń materiałowych.
Wybrane problemy uruchamiania nowej produkcji 221
Zorganizowana potokowa linia produkcyjna grupuje w sposób uporządkowany wiele