-
ORDO
MISSAE CELEBRANDAE
ET DIVINI OFFICII PERSOLVENDI
SECUNDUM
ANTIQUAM VEL EXTRAORDINARIAM
RITUS ROMANI FORMAM
Volumen I
Pars generalis
complectens documenta, tabellas et schemata
ad sacram liturgiam ordinandam
Danielis Di Sorco cura et studio
Associazione Culturale Rinascimento Sacro
www.rinascimentosacro.com.
SENAE
Sumptibus et typis CANTAGALLI
MMIX
-
PONTIFICIA COMMISSIO
ECCLESIA DEI
Spettabile Associazione Rinascimento Sacro,
Mi gradito esprimere da parte di questa Pontificia
Commissione viva soddisfazione e sincero apprezzamento per
liniziativa di pubblicare anche per il prossimo anno
liturgico
2010 ledizione in lingua latina dellORDO MISSAE
CELEBRANDAE ET DIVINI OFFICII PERSOLVENDI SECUNDUM
ANTIQUAM VEL EXTRAORDINARIAM RITUS ROMANI FORMAM.
Anche grazie a tale strumento codesta Associazione
contribuisce a diffondere il patrimonio liturgico cresciuto
nella
fede e nella preghiera della Chiesa e, cos facendo, si mette
al
servizio della promozione delluso venerabile e antico della
lex
orandi, considerato, insieme con luso del Messale promulgato
da Paolo VI, due forme dello stesso unico Rito Romano.
Auspicando che, anche attraverso limpegno della
Associazione Culturale Rinascimento Sacro, il Motu Proprio
Summorum Pontificum trovi accoglienza e fedele recezione
nella vita della Chiesa, formulo i pi fervidi auguri,
affidando
alla Vergine Maria le nostre sante intenzioni per il bene e
ledificazione della Chiesa.
Roma, 16 settembre 2009.
Mons. GUIDO POZZO,
Segretario della Pontificia
Commissione Ecclesia Dei
-
EXPLICATIO ABBREVIATIONUM
Decr. = Decretum Sacrae Rituum Congregationis.
occ. = occurrens.
R = responsorium. RB = Rubricae generales Breviarii romani.
RG = Rubricae generales.
RM = Rubricae generales Missalis romani.
S. R. C. = Sacra Rituum Congregatio.
V = versus, versiculum.
-
LITTERAE APOSTOLICAE1
MOTU PROPRIO DATAE
De usu extraordinario antiquae formae Ritus Romani
Summorum Pontificum cura ad hoc tempus usque semper
fuit, ut Christi Ecclesia Divinae Maiestati cultum dignum
offerret, ad laudem et gloriam nominis Sui et ad utilitatem
totius Ecclesiae Suae sanctae.
Ab immemorabili tempore sicut etiam in futurum, principium
servandum est iuxta quod unaquaeque Ecclesia particularis
concordare debet cum universali Ecclesia non solum quoad
fidei doctrinam et signa sacramentalia, sed etiam quoad usus
universaliter acceptos ab apostolica et continua traditione,
qui
servandi sunt non solum ut errores vitentur, verum etiam ad
fidei integritatem tradendam, quia Ecclesiae lex orandi eius
legi
credendi respondet2.
Inter Pontifices qui talem debitam curam adhibuerunt, nomen
excellit sancti Gregorii Magni, qui tam fidem catholicam
quam
thesauros cultus ac culturae a Romanis in saeculis
praecedentibus cumulatos novis Europae populis
transmittendos
curavit. Sacrae Liturgiae tam Missae Sacrificii quam Officii
Divini formam, uti in Urbe celebrabatur, definiri
conservarique
iussit. Monachos quoque et moniales maxime fovit, qui sub
Regula sancti Benedicti militantes, ubique simul cum
Evangelii
annuntiatione illam quoque saluberrimam Regulae sententiam
vita sua illustrarunt, ut operi Dei nihil praeponatur (cap.
43).
Tali modo sacra liturgia secundum morem Romanum non
solum fidem et pietatem sed et culturam multarum gentium
fecundavit. Constat utique liturgiam latinam variis suis
formis
Ecclesiae in omnibus aetatis christianae saeculis permultos
1 A. A. S. 99 (2007) 777-781.
2 Institutio generalis Missalis Romani, Editio tertia, 2002,
397.
-
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI 4
Sanctos in vita spirituali stimulasse atque tot populos in
religionis virtute roborasse ac eorundem pietatem
fecundasse.
Ut autem Sacra Liturgia hoc munus efficacius expleret,
plures alii Romani Pontifices decursu saeculorum peculiarem
sollicitudinem impenderunt, inter quos eminet Sanctus Pius
V,
qui magno cum studio pastorali, Concilio Tridentino
exhortante,
totum Ecclesiae cultum innovavit, librorum liturgicorum
emendatorum et ad normam Patrum instauratorum editionem
curavit eosque Ecclesiae latinae usui dedit.
Inter Ritus Romani libros liturgicos patet eminere Missale
Romanum, quod in Romana urbe succrevit, atque succedentibus
saeculis gradatim formas assumpsit, quae cum illa in
generationibus recentioribus vigente magnam habent
similitudinem.
Quod idem omnino propositum tempore progrediente
Pontifices Romani sunt persecuti, cum novas ad aetates
accommodaverunt aut ritus librosque liturgicos
determinaverunt, ac deinde cum ineunte hoc nostro saeculo
ampliorem iam complexi sunt redintegrationem3. Sic vero
egerunt Decessores nostri Clemens VIII, Urbanus VIII,
sanctus
Pius X4, Benedictus XV, Pius XII et beatus Ioannes XXIII.
Recentioribus autem temporibus, Concilium Vaticanum II
desiderium expressit, ut debita observantia et reverentia
erga
cultum divinum denuo instauraretur ac necessitatibus nostrae
aetatis aptaretur. Quo desiderio motus, Decessor noster
Summus Pontifex Paulus VI libros liturgicos instauratos et
partim innovatos anno 1970 Ecclesiae Latinae approbavit; qui
ubique terrarum permultas in linguas vulgares conversi, ab
Episcopis atque a sacerdotibus et fidelibus libenter recepti
sunt.
Ioannes Paulus II, tertiam editionem typicam Missalis Romani
recognovit. Sic Romani Pontifices operati sunt ut hoc quasi
3 IOANNES PAULUS PP. II, Litt. ap. Vicesimus quintus annus (4
Decembris 1988), 3: AAS 81 (1989), 899.
4 Ibid.
-
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI 5
aedificium liturgicum [...] rursus, dignitate splendidum et
concinnitate appareret5.
Aliquibus autem in regionibus haud pauci fideles
antecedentibus formis liturgicis, quae eorum culturam et
spiritum tam profunde imbuerant, tanto amore et affectu
adhaeserunt et adhaerere pergunt, ut Summus Pontifex Ioannes
Paulus II, horum fidelium pastorali cura motus, anno 1984
speciali Indulto Quattuor abhinc annos, a Congregatione pro
Cultu Divino exarato, facultatem concessit utendi Missali
Romano a beato Ioanne XXIII anno 1962 edito; anno autem
1988 Ioannes Paulus II iterum, litteris Apostolicis Ecclesia
Dei Motu proprio datis, Episcopos exhortatus est ut talem
facultatem late et generose in favorem omnium fidelium id
petentium adhiberent.
Instantibus precibus horum fidelium iam a Praedecessore
Nostro Ioanne Paulo II diu perpensis, auditis etiam a Nobis
Patribus Cardinalibus in Consistorio die XXIII mensis Martii
anni 2006 habito, omnibus mature perpensis, invocato Spiritu
Sancto et Dei freti auxilio, praesentibus Litteris
Apostolicis
DECERNIMUS quae sequuntur:
Art. 1. Missale Romanum a Paulo VI promulgatum ordinaria
expressio Legis orandi Ecclesiae catholicae ritus Latini
est.
Missale autem Romanum a S. Pio V promulgatum et a beato
Ioanne XXIII denuo editum habeatur uti extraordinaria
expressio eiusdem Legis orandi Ecclesiae et ob venerabilem
et antiquum eius usum debito gaudeat honore. Hae duae
expressiones legis orandi Ecclesiae, minime vero inducent in
divisionem legis credendi Ecclesiae; sunt enim duo usus
unici
ritus Romani.
Proinde Missae Sacrificium, iuxta editionem typicam
Missalis Romani a beato Ioanne XXIII anno 1962 promulgatam
et numquam abrogatam, uti formam extraordinariam Liturgiae
Ecclesiae, celebrare licet. Condiciones vero a documentis
5 S. PIUS PP. X, Litt. Ap. Motu proprio datae Abhinc duos annos
(23 Octobris 1913): AAS 5 (1913), 449-450; cfr. IOANNES PAULUS II,
Litt. ap. Vicesimus quintus annus (4
Decembris 1988), 3: AAS 81 (1989), 899.
-
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI 6
antecedentibus Quattuor abhinc annos et Ecclesia Dei pro
usu huius Missalis statutae, substituuntur ut sequitur:
Art. 2. In Missis sine populo celebratis, quilibet sacerdos
catholicus ritus Latini, sive saecularis sive religiosus, uti
potest
aut Missali Romano a beato Papa Ioanne XXIII anno 1962
edito, aut Missali Romano a Summo Pontifice Paulo VI anno
1970 promulgato, et quidem qualibet die, excepto Triduo
Sacro.
Ad talem celebrationem secundum unum alterumve Missale,
sacerdos nulla eget licentia, nec Sedis Apostolicae nec
Ordinarii
sui.
Art. 3. Si communitates Institutorum vitae consecratae atque
Societatum vitae apostolicae iuris sive pontificii sive
dioecesani
quae in celebratione conventuali seu communitatis in
oratoriis propriis celebrationem sanctae Missae iuxta
editionem
Missalis Romani anno 1962 promulgatam habere cupiunt, id eis
licet. Si singula communitas aut totum Institutum vel
Societas
tales celebrationes saepe vel plerumque vel permanenter
perficere vult, res a Superioribus maioribus ad normam iuris
et
secundum leges et statuta particularia decernatur.
Art. 4. Ad celebrationes sanctae Missae de quibus supra in
art. 2 admitti possunt, servatis de iure servandis, etiam
christifideles qui sua sponte id petunt.
Art. 5, 1. In paroeciis, ubi coetus fidelium traditioni
liturgicae antecedenti adhaerentium stabiliter exsistit,
parochus
eorum petitiones ad celebrandam sanctam Missam iuxta ritum
Missalis Romani anno 1962 editi, libenter suscipiat. Ipse
videat
ut harmonice concordetur bonum horum fidelium cum ordinaria
paroeciae pastorali cura, sub Episcopi regimine ad normam
canonis 392, discordiam vitando et totius Ecclesiae unitatem
fovendo.
2. Celebratio secundum Missale B. Ioannis XXIII locum
habere potest diebus ferialibus; dominicis autem et festis
una
etiam celebratio huiusmodi fieri potest.
-
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI 7
3. Fidelibus seu sacerdotibus id petentibus, parochus
celebrationes, hac in forma extraordinaria, permittat etiam
in
adiunctis peculiaribus, uti sunt matrimonia, exsequiae aut
celebrationes occasionales, verbi gratia peregrinationes.
4. Sacerdotes Missali beati Ioannis XXIII utentes, idonei
esse debent ac iure non impediti.
5. In ecclesiis, quae non sunt nec paroeciales nec
conventuales, Rectoris ecclesiae est concedere licentiam de
qua
supra.
Art. 6. In Missis iuxta Missale beati Ioannis XXIII
celebratis
cum populo, Lectiones proclamari possunt etiam lingua
vernacula, utendo editionibus ab Apostolica Sede recognitis.
Art. 7. Ubi aliquis coetus fidelium laicorum, de quo in art.
5
1 petitam a parocho licentiam non obtinuerit, de re
certiorem
faciat Episcopum dioecesanum. Episcopus enixe rogatur ut
eorum optatum exaudiat. Si ille ad huiusmodi celebrationem
providere non vult res ad Pontificiam Commissionem Ecclesia
Dei referatur.
Art. 8. Episcopus, qui vult providere huiusmodi petitionibus
christifidelium laicorum, sed ob varias causas impeditur,
rem
Pontificiae Commissioni Ecclesia Dei committere potest,
quae ei consilium et auxilium dabit.
Art. 9, 1. Parochus item, omnibus bene perpensis, licentiam
concedere potest utendi rituali antiquiore in administrandis
sacramentis Baptismatis, Matrimonii, Paenitentiae et
Unctionis
Infirmorum, bono animarum id suadente.
2. Ordinariis autem facultas conceditur celebrandi
Confirmationis sacramentum utendo Pontificali Romano
antiquo, bono animarum id suadente.
3. Fas est clericis in sacris constitutis uti etiam
Breviario
Romano a beato Ioanne XXIII anno 1962 promulgato.
Art. 10. Fas est Ordinario loci, si opportunum iudicaverit,
paroeciam personalem ad normam canonis 518 pro
celebrationibus iuxta formam antiquiorem ritus Romani
erigere
-
LITTERAE APOSTOLICAE BENEDICTI PP. XVI 8
aut rectorem vel cappellanum nominare, servatis de iure
servandis.
Art. 11. Pontificia Commissio Ecclesia Dei a Ioanne Paulo
II anno 1988 erecta6, munus suum adimplere pergit.
Quae Commissio formam, officia et normas agendi habeat,
quae Romanus Pontifex ipsi attribuere voluerit.
Art. 12. Eadem Commissio, ultra facultates quibus iam
gaudet, auctoritatem Sanctae Sedis exercebit, vigilando de
observantia et applicatione harum dispositionum.
Quaecumque vero a Nobis hisce Litteris Apostolicis Motu
proprio datis decreta sunt, ea omnia firma ac rata esse et a
die
decima quarta Septembris huius anni, in festo Exaltationis
Sanctae Crucis, servari iubemus, contrariis quibuslibet
rebus
non obstantibus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die septima mensis
Iulii, anno Domini MMVII, Pontificatus Nostri tertio.
BENEDICTUS PP. XVI
6 Cfr IOANNES PAULUS PP. II, Litt. ap. Motu proprio datae
Ecclesia Dei (2 Iulii
1988), 6: AAS 80 (1988), 1498.
-
IEIUNII ET ABSTINENTIAE LEX
iuxta Codicem Iuris Canonici anno 1983 promulgatum
CAN. 1251 Abstinentia a carnis comestione vel ab alio cibo
iuxta conferentiae Episcoporum praescripta, servetur
singulis
anni sextis feriis, nisi cum aliquo die inter sollemnitates
recensito occurrant; abstinentia vero et ieiunium, feria
quarta
Cinerum et feria sexta in Passione et Morte Domini Nostri
Iesu
Christi.
CAN. 1252 Lege abstinentiae tenentur qui decimum
quartum aetatis annum expleverint; lege vero ieiunii
adstringuntur omnes aetate maiores usque ad annum inceptum
sexagesimum. Curent tamen animarum pastores et parentes ut
etiam ii qui, ratione minoris aetatis ad legem ieiunii et
abstinentiae non tenentur, ad genuinum paenitentiae sensum
informentur.
CAN. 1253 Episcoporum conferentia potest pressius
determinare observantiam ieiunii et abstinentiae, necnon
alias
formas paenitentiae, praesertim opera caritatis et
exercitationes
pietatis, ex toto vel ex parte pro abstinentia et ieiunio
substituere.
-
DE CALENDARIO IN OFFICIO ET MISSA ADHIBENDO
7
(Excerpta ex RG, nn. 38-58; RB, nn. 148-157; RM, nn.
274-284)
I De festis et calendario in genere
38. Festa sunt universalia aut particularia; particularia
autem sunt propria aut indulta.
39. Festa universalia ea sunt quae a Sancta Sede in
calendario Ecclesiae universae inscribuntur.
Haec festa ab omnibus, qui ritum romanum sequuntur,
celebrari debent iuxta rubricas.
40. Festa particularia ea sunt quae ex iure aut ex indulto
Sanctae Sedis in calendariis particularibus inscribuntur.
Haec festa ab omnibus, qui illo calendario tenentur,
celebrari
debent, iuxta rubricas, et nonnisi ex speciali Sanctae Sedis
indulto e calendario expungi vel gradu mutari possunt.
41. Festa particularia, ipso iure in calendario inscribenda,
sunt festa propria:
a) cuiusque nationis et regionis seu provinciae sive
ecclesiasticae sive civilis (n. 42);
b) cuiusque dioecesis seu territorii ecclesiastici cui
praeficitur Ordinarius loci (n. 43);
c) cuiusque loci seu oppidi vel civitatis (n. 44);
d) cuiusque ecclesiae aut oratorii publici vel semipublici,
quod locum tenet ecclesiae (n. 45);
e) cuiusque Ordinis seu Congregationis (n. 46).
42. Festa propria cuiusque nationis et regionis seu
provinciae sive ecclesiasticae sive civilis sunt:
a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis);
b) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis).
7 Numeros marginales relinquimus prout in Codice rubricarum
exstant.
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 11
43. Festa propria cuiusque dioecesis seu territorii
ecclesiastici cui praeficitur Ordinarius loci sunt:
a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis);
b) anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis (I
classis);
c) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis);
d) festa Sanctorum et Beatorum, qui in Martyrologio vel
eius Appendice rite sunt inscripti, qui ad dioecesim
peculiares
habent relationes, ut sunt origines, commorationis
longioris,
obitus (II vel III classis, aut commemoratio).
44. Festa propria cuiusque loci seu oppidi vel civitatis
sunt:
a) festum Patroni principalis rite constituti (I classis);
b) festum Patroni secundarii rite constituti (II classis).
45. Festa propria cuiusque ecclesiae aut oratorii publici
vel
semipublici, quod locum tenet ecclesiae, sunt:
a) anniversarium Dedicationis, si sint consecrata (I
classis);
b) festum Tituli, si sint consecrata aut saltem solemniter
benedicta (I classis);
c) festum Sancti, in Martyrologio vel eius Appendice rite
descripti, cuius corpus ibi asservatur (II classis);
d) festum Beati, item in Martyrologio vel eius Appendice
rite descripti, cuius corpus ibi asservatur (III classis).
46. Festa propria cuiusque Ordinis seu Congregationis sunt:
a) festum Tituli (I classis);
b) festum Fundatoris canonizati (I classis) vel beatificati
(II classis);
c) festum Patroni principalis rite constituti totius Ordinis
seu Congragationis, in universo Ordine vel Congregatione;
aut
Patroni principalis item rite constituti cuiusque provinciae
religiosae, in singulis provinciis (I classis);
d) festum Patroni secundarii, ut supra (II classis);
e) festa Sanctorum et Beatorum, qui illius Ordinis vel
Congregationis sodales fuerunt (II vel III classis, vel
commemoratio).
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 12
47. Festa particularia indulta sunt festa quae, ex indulto
Sanctae Sedis, in calendariis particularibus inscribuntur.
48. Calendarium est universale aut particulare seu proprium.
49. Calendarium universale est calendarium in usum
Ecclesiae universae, quod Breviario ac Missali romano
praeficitur.
50. Calendarium particulare seu proprium est dioecesanum
aut religiosum; et conficitur inserendo calendario
universali
festa particularia.
Huiusmodi autem calendarium particulare perpetuum
conficiendum est respective ab Ordinario loci aut a supremo
religionis Moderatore de consilio sui Capituli vel Consilii
generalis, et approbari debet a S. Rituum Congregatione.
51. Calendarium dioecesanum habet quaelibet dioecesis et
quodlibet aliud territorium ecclesiasticum cui praeficitur
Ordinarius loci.
52. In calendario dioecesano, praeter festa universalia,
inscribi debent:
a) festa propria (n. 42) et indulta universae nationi et
regioni seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis;
b) festa propria (n. 43) et indulta universae dioecesi.
53. Super huiusmodi calendario dioecesano conficitur:
a) calendarium cuiusque loci, addendo festa propria (n.
44) et indulta;
b) calendarium cuiusque ecclesiae aut oratorii, item
addendo festa loci propria (n. 44) et indulta, atque festa
ipsi
ecclesiae propria (n. 45) et indulta;
c) calendarium Congregationum religiosarum seu
Institutorum iuris pontificii, quae ad recitationem divini
Officii
non obligantur; et Congregationum iuris dioecesani, addendo
festa loci propria (n. 44) et indulta; necnon et alia ipsis
propria
(nn. 45 et 46) et indulta.
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 13
54. Calendarium religiosum habent:
a) Ordines regulares, et Moniales ac Sorores eiusdem
Ordinis, necnon Tertiarii eidem aggregati in communi
viventes
et vota simplicia emittentes;
b) Congregationes religiosae seu Instituta utriusque sexus,
iuris pontificii, et sub regimine unius praesidis generalis
constituta, si ad recitationem divini Officii, ex quovis
capite,
tenentur.
55. In calendario religioso, praeter festa universalia,
inscribi
debent festa propria (n. 46) et indulta ipsi Ordini seu
Congregationi.
56. Super huiusmodi calendario religioso conficitur:
a) calendarium cuiusque provinciae religiosae, addendo
festa propria (n. 46) et indulta;
b) calendarium cuiusque ecclesiae aut oratorii, item
addendo festa propria (n. 45) et indulta, necnon et alia de
quibus
numero sequenti: quod calendarium vocatur etiam domus
religiosae.
57. In singulis dioecesibus et locis, Religiosi, ii etiam
qui
alium ritum ac romanum sequuntur, celebrare tenentur, una
cum
clero dioecesano:
a) festum Patroni principalis nationis, regionis seu
provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, loci
seu
oppidi vel civitatis (I classis);
b) anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis (I
classis);
c) alia festa actu feriata [idest de praecepto, etiam
suppresso], si quae sint, eodem gradu quo in calendario
dioecesano inscribuntur.
58. Religiosi, in celebrandis festis Sanctorum Ordinis seu
Congregationis quoad diem et Officium magis proprium, clero
dioecesano se conformare tenentur, sicubi iidem Sancti
tamquam Patroni principales (n. 57 a) recoluntur.
Item, si festa Sanctorum aut Beatorum alicuius Ordinis seu
Congregationis gradu superiore aut Officio magis proprio a
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 14
clero alicuius dioecesis vel loci celebrantur, ibidem etiam
a
Religiosis eiusdem Ordinis seu Congregationis eodem gradu
superiore aut Officio magis proprio celebrari possunt,
dummodo
eadem festa, in utroque calendario, eodem die inscripta
sint.
II De calendario adhibendo
in recitatione divini Officii
148. Officium divinum absolvendum est iuxta calendarium
proprium vel, eo deficiente, iuxta calendarium Ecclesiae
universae, prout numeris sequentibus indicatur.
149. Beneficiarii sequi tenentur calendarium suae ecclesiae
(n. 53 b).
150. Clerici dioecesani sequi debent calendarium ecclesiae
vel oratorii cui stabiliter sunt addicti (n. 53 b); vel, si
nulli
ecclesiae vel oratorio sint stabiliter addicti, aut si extra
suam
dioecesim diutius versentur, calendarium suae dioecesis,
additis
festis loci in quo domicilium habeant (n. 44), aut
calendarium
loci in quo commorantur.
151. Religiosi utriusque sexus choro adstricti servant
calendarium suae domus (n. 56 b); aut, quando choro
intersunt
in alia domo sui Ordinis, calendarium illius domus in qua
actu
versantur.
152. Religiosi calendarium proprium habentes, sed choro non
adstricti, servant calendarium suae domus (n. 56 b); aut, si
in
alia domo suae Congregationis seu Instituti Officium in
communi recitant, calendarium illius domus in qua actu
versantur.
153. Religiosi qui calendarium proprium non habent, servant
calendarium suae ecclesiae (n. 53 b), additis tamen festis
propriis et indultis.
154. In seminariis et collegiis clericorum dioecesanis,
Religiosis commissis, pro absolutione divini Officii in
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 15
communi, sive a clericis sive a Religiosis qui una cum
clericis
Officium in communi dicunt, adhibendum est calendarium loci
(n. 53 a), additis festis ecclesiae seminarii vel collegii (n.
45),
data insuper facultate adiungendi festa Tituli necnon sancti
Fundatoris Religiosorum quibus regimen seminarii commissum
est.
155. In seminariis et collegiis clericorum interdioecesanis,
regionalibus, nationalibus et internationalibus, pro
absolutione
Officii divini in communi, adhibendum est calendarium
Ecclesiae universae, additis festis Patroni principalis
nationis,
regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis,
dioecesis, oppidi vel civitatis, anniversario Dedicationis
ecclesiae cathedralis dioecesis et aliis festis actu feriatis
[idest
de praecepto, etiam suppresso], si quae sint, necnon festis
ecclesiae seminarii vel collegii (n. 45).
Si autem huiusmodi seminariorum regimen Religiosis
commissum sit, calendarium Ecclesiae universae adhibendum
est etiam a Religiosis qui una cum clericis Officium in
communi absolvunt, data tamen facultate addendi festa Tituli
Ordinis seu Congregationis necnon sancti Fundatoris
Religiosorum quibus regimen seminarii commissum est.
156. In collegiis et domibus interprovincialibus,
nationalibus
et internationalibus Religiosorum, pro absolutione divini
Officii
in choro vel in communi, adhibendum est calendarium
proprium Ordinis seu Congregationis universae (n. 55),
additis
tantum festis propriae ecclesiae (n. 45) necnon festis de
quibus
n. 57.
157. Quivis tamen clericus dioecesanus, aut quivis
religiosus
utriusque sexus, Officio divino quolibet titulo adstrictus,
qui
Officio participat in choro vel in communi iuxta aliud
calendarium aut alium ritum quam suum, hoc modo suo muneri,
quoad hanc partem Officii, satisfacit.
Item cum quis Vesperis votivis alicuius solemnitatis
externae
participat, suo muneri, quoad hanc partem Officii,
satisfacit,
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 16
dummodo praedictae Vesperae integrae et servatis rubricis
celebratae fuerint.
III De calendario adhibendo
in Missae celebratione
274. Missa dicenda est iuxta calendarium aut ecclesiae vel
oratorii in quo Missa celebratur, aut loci, aut ipsius
sacerdotis
celebrantis8, aut Ecclesiae universae, prout infra
exponitur.
275. In ecclesia vel oratorio publico, quilibet sacerdos,
tam
dioecesanus quam religiosus, celebrare tenetur iuxta
calendarium ipsius ecclesiae vel oratorii publici.
Idem servetur in oratorio semipublico principali seminarii,
domus religiosae, collegii, nosocomii, carceris et similium.
276. In oratoriis secundariis seminarii, domus religiosae,
collegii, nosocomii, carceris et similium, quilibet sacerdos
sequi
potest aut calendarium ipsius oratorii aut proprium.
277. In oratoriis privatis, et cum celebrat super altare
portatile extra locum sacrum, quilibet sacerdos sequi potest
aut
calendarium loci (n. 53 a) aut proprium.
278. De festis Patroni principalis nationis, regionis seu
provinciae sive ecclesiasticae sive civilis, dioecesis, oppidi
seu
civitatis, necnon de anniversario Dedicationis ecclesiae
cathedralis et aliis festis actu feriatis [idest de praecepto,
etiam
suppresso], si quae sint, quilibet sacerdos Missam celebrare
debet, etiamsi secus calendarium proprium sequi posset.
279. Oratorium fixe constitutum in navibus est oratorium
publicum; et in eo adhiberi debet calendarium Ecclesiae
universae. Cum autem quis celebrat extra huiusmodi
oratorium,
super altare portatile, adhibere potest vel calendarium
Ecclesiae
8 Nomine calendarii ipsius sacerdotis celebrantis vel proprii
calendarii, hic intellegitur calendarium quo sacerdos, iuxta
rubricas, in recitatione divini Officii utitur
(cfr. RB 148-157).
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 17
universae vel calendarium proprium. Idem facere potest qui
legitime celebrat in itinere areo, fluviali vel viae
ferreae.
280. In seminariis et collegiis clericorum dioecesanis,
Religiosis commissis; necnon in seminariis et collegiis
clericorum interdioecesanis, regionalibus, nationalibus et
intemationalibus, etiam Religiosis commissis, idem adhibetur
calendarium, quod praecipitur pro recitatione divini Officii
in
communi (nn. 154-155).
281. In collegiis et domibus interprovincialibus,
nationalibus
et internationalibus Religiosorum, adhibendum est
calendarium
proprium Ordinis seu Congregationis universae (n. 55),
additis
tantum festis de quibus n. 57.
282. Calendarium dioecesanum, additis festis loci et
ecclesiae vel oratorii propriis, adhiberi debet:
a) in ecclesiis cathedralibus, etsi Religiosis sint
commissa;
b) in ecclesiis et oratoriis propriis cleri dioecesani, etsi
chorum Religiosorum adnexum habeant, qui cum ecclesia per
crates tantum communicat;
c) in ecclesiis et oratoriis Religiosorum utriusque sexus,
qui calendarium proprium non habent, additis tamen festis
ipsis
propriis et indultis;
d) in ecclesiis et oratoriis Religiosorum, quae clero
dioecesano commissa sunt, aut adnexum habent chorum
Canonicorum; non autem si ecclesia vel oratorium alicui
sacerdoti in particulari est commissum;
e) in ecclesia et oratorio principali seminarii, etsi
Religiosis sit commissum, data tamen facultate addendi festa
de
quibus n.154.
283. Calendarium religiosum, additis festis de quibus n. 57
atque festis ecclesiae vel oratorii propriis, adhiberi
debet:
a) in ecclesiis et oratoriis principalibus Religiosorum, qui
calendarium proprium habent, etsi sint paroecialia;
b) in ecclesiis et oratoriis cleri dioecesani, quae
Religiosis
commissa sunt, aut ipsis Religiosis inserviunt pro publica
divini
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 18
Officii recitatione, etsi sint paroecialia; non autem si
ecclesia
vel oratorium alicui Religioso in particulari est commissum;
c) in ecclesiis et oratoriis Tertiariorum utriusque sexus,
etsi solum Officium parvum B. Mariae Virg. recitent;
d) in oratoriis secundariis seminarii Religiosis commissis,
si haec oratoria ipsis Religiosis tantum inserviunt.
284. Sacerdos qui celebrat in ecclesia vel oratorio ubi
ritus
diversus viget, stare debet calendario ipsius ecclesia, vel
oratorii
quoad festa eorumque gradum, commemorationes et collectam
imperatam. In ordinanda autem Missa, sumere debet partes
variabiles proprias illius ritus, retentis caeremoniis et
Ordinario
proprii ritus.
-
DE CALENDARIO ADHIBENDO 19
Animadvertenda
In conficiendo calendario particulari antiquae ritus romani
formae accommodato, prae oculis habenda est Instructio S.
Rituum Congregationis de calendariis particularibus et
Officiorum ac Missarum Propriis ad normam et mentem
Codicis rubricarum revisendis die 14 februarii 1961
promulgata (A. A. S. 53 [1961] 168-180), nec non Proprium
Officiorum et Missarum pro respectivis dioecesibus aut
Ordinibus vel Congregationibus anno 1962 vel circiter
vigens.
Privilegiis liturgicis a rubricis recensitis gaudent
tantummodo
Patroni rite constituti nationis, regionis seu provinciae
(sive
ecclesiasticae sive civilis), dioecesis, loci seu oppidi vel
civitatis, ecclesiae aut oratorii, et Ordinis seu
Congregationis
(cfr. RG 42-46). Patroni vero pietatis causa constituti
(confraternitatum, seminariorum, associationum, etc.) nullo
privilegio liturgico fruuntur, nisi ex peculiari Sanctae
Sedis
indulto.
-
TABELLA DIERUM LITURGICORUM
I cl.
II cl.
III cl.
IV cl.
Dominicae
Adventus
Quadragesimae
Passionis
Paschatis
In albis
Pentecostes
Omnes aliae
Festa
Iuxta
calendarium
Iuxta
calendarium
Iuxta
calendarium
Feriae
IV cinerum
Hebdomadae
sanctae
Adventus
(17-23 dec.)
IV Temporum:
Adventus
Quadrages. Septembris
Adventus ante
17 dec.
Quadragesimae
Passionis
Nativitatis
Epiphaniae
Septuagesimae
Paschatis
Ascensionis
Per annum
Vigiliae
Nativitatis Dni
Pentecostes
Ascensionis
Assumptionis
Ioannis Bapt.
Petri et Pauli
Laurentii
Octavae
Paschatis
Pentecostes
Nativitatis Dni
-
TABELLA DIERUM LITURGICORUM
SECUNDUM ORDINEM PRAECEDENTIAE DISPOSITA
Dies liturgici I classis
1. Festum Nativitatis Domini, dominica Resurrectionis et
dominica Pentecostes (I classis cum octava).
2. Triduum sacrum.
3. Festa Epiphaniae et Ascensionis Domini, Ss.mae
Trinitatis,
Corporis Christi, Cordis Iesu et Christi Regis.
4. Festa Immaculatae Conceptionis et Assumptionis B. Mariae
Virg.
5. Vigilia et dies octavus Nativitatis Domini.
6. Dominicae Adventus, Quadragesimae et Passionis, et
dominica in albis.
7. Feriae I classis superius non nominatae, nempe: IV
cinerum
et II, III et IV Hebdomadae sanctae.
8. Commemoratio omnium Fidelium defunctorum, quae
tamen locum cedit dominicae occurrenti.
9. Vigilia Pentecostes.
10. Dies infra octavas Paschatis et Pentecostes.
11. Festa I classis Ecclesiae universae superius non
nominata.
12. Festa I classis propria, nempe:
1) Festum Patroni principalis rite constituti: a) nationis,
b)
regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis,
c) dioecesis.
2) Anniversarium Dedicationis ecclesiae cathedralis.
3) Festum Patroni principalis rite constituti loci seu
oppidi
vel civitatis.
4) Festum et anniversarium Dedicationis ecclesiae
propriae, aut oratorii publici vel semipublici, quod
locum tenet ecclesiae.
5) Titulus ecclesiae propriae.
6) Festum Tituli Ordinis seu Congregationis.
7) Festum Fundatoris canonizati Ordinis seu
Congregationis.
-
TABELLA DIERUM LITURGICORUM 22
8) Festum Patronis principali rite constituti Ordinis seu
Congregationis, et provinciae religiosae.
13. Festa indulta I classis, primum mobilia, deinde fixa.
Dies liturgici II classis
14. Festa Domini II classis, primum mobilia, deinde fixa.
15. Dominicae II classis.
16. Festa II classis Ecclesiae universae, quae non sunt
Domini.
17. Dies infra octavam Nativitatis Domini.
18. Feriae II classis, nempe: Adventus a die 17 ad diem 23
decembris inclusive, et feriae Quatuor Temporum
Adventus, Quadragesimae et mensis septembris.
19. Festa propria II classis, nempe:
1) Festum Patroni secundarii rite constituti: a) nationis,
b)
regionis seu provinciae sive ecclesiasticae sive civilis,
c) dioecesis, d) loci seu oppidi vel civitatis.
2) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 43 d.
3) Festa Sanctorum alicui ecclesiae propria (RG, n. 45 c).
4) Festum Fundatoris beatificati Ordinis seu
Congregationis (RG, n. 46 b).
5) Festum Patroni secundarii rite constituti Ordinis seu
Congregationis et provinciae religiosae (RG, n. 46 d).
6) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 46 e.
20. Festa indulta II classis, primum mobilia, deinde fixa.
21. Vigiliae II classis.
Dies liturgici III classis
22. Feriae Quadragesimae et Passionis, a feria V post
cineres
usque ad sabbatum ante dominicam II Passionis inclusive,
exceptis feriis Quatuor Temporum.
23. Festa III classis, in calendariis particularibus inscripta,
et
quidem primum festa propria, nempe:
1) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 43 d.
2) Festa Beatorum alicui ecclesiae propria (RG, n. 45 d).
3) Festa Sanctorum aut Beatorum, de quibus RG, n. 46 e;
deinde festa indulta, primum mobilia, deinde fixa.
-
TABELLA DIERUM LITURGICORUM 23
24. Festa III classis, in calendario Ecclesiae universae
inscripta,
primum mobilia, deinde fixa.
25. Feriae Adventus usque ad diem 16 decembris inclusive,
exceptis feriis Quatuor Temporum.
26. Vigilia III classis.
Dies liturgici IV classis
27. Officium sanctae Mariae in sabbato.
28. Feriae IV classis.
-
TABELLA OCCURRENTIAE
(cfr. RG 92-102)
Festum I cl. univ.
0
7
1
1
1
1
6
8
1
7
3
3
3
7
3
7
Festum I cl. part.
3
7
1
1
1
1
8
7
1
7
3
3
3
7
3
7
Festum II cl. univ.
3
2
4
4
4
0
2
2
4
2
3
3
3
2
5
2
Festum II cl. part.
0
2
4
4
9
5
2
2
4
2
3
3
5
2
5
2
Festum III cl. univ.
0
2
5
0
5
5
2
2
5
2
5
3
5
2
2
2
Festum III cl. part.
0
2
9
4
5
5
2
2
5
2
5
3
5
2
2
2
Vigilia II cl.
0
0
4
4
5
5
2
2
0
0
0
0
0
0
2
0
Vigilia III cl.
0
0
5
0
5
0
2
0
0
0
0
0
0
0
2
0
1 Officium de 1,
nihil de 2.
2 Officium de 2,
nihil de 1.
3 Officium de 1,
comm. de 2 in
Laud. et Vesp.
4 Officium de 1,
comm. de 2 in
Laud.
5 Officium de 2,
comm. de 1 in
Laud.
6 Officium de 1,
translatio de 2.
7 Officium de 2,
translatio de 1.
8 Officium de no-
biliori, translatio
de alio.
9 Officium de
festo mobili,
comm. de alio in
Laud.
d
ies octav
ae II classis
d
ies octav
ae I classis
festu
m III cl. p
articulare
festu
m III cl. u
niv
ersale
festu
m II cl. p
articulare
festu
m II cl. u
niv
ersale
festu
m I cl. p
articulare
festu
m I cl. u
niv
ersale
v
igilia II classis
v
igilia I classis
feria III cl. Q
uad
r. et Pass.
feria III cl. A
dven
tus
feria II classis
feria I classis
d
om
inica II classis
et dom
inica I classis
-
TABELLA CONCURRENTIAE
(cfr. RG 103-105)
Dominica I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
1
0
0
Dominica II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
2
0
0
Feria I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
1
0
0
Feria II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
2
0
0
Feria III classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
2
0
0
Feria IV classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
3
0
0
Festum I classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1
1
1
Festum II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
3
1
3
Festum III classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
3
3
3
Dies octavae II classis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
2
3
0
1 Vesperae de Officio currenti, comm. sequentis.
2 Vesperae de Officio sequenti, comm. currentis.
3 Vesperae de sequenti, nihil de currenti.
cum
festo
I classis
cum
dom
inica
II classis
cum
dom
inica
I classis
Notanda in tabellas occurrentiae et concurrentiae
1. Festum Domini I aut II classis, in dominica occurrens, locum
tenet
ipsius dominicae cum omnibus iuribus et privilegiis: de
dominica, proinde,
nulla fit commemoratio.
2. Si duo festa eiusdem divinae Personae aut duo festa eiusdem
Sancti vel
Beati simul occurrunt, fit de festo quod in tabella
praecedentiae superiorem
obtinet locum, et aliud omittitur.
3. Si festum Domini I vel II classis concurrat cum quavis
dominica, vel
vicissim, Vesperae ordinantur iuxta tabellam concurrentiae, sed
nunquam fit
commemoratio dominicae concurrentis in Vesperis festi Domini,
nec vicissim.
-
OFFICIUM Ad I Vesperas: omnia ut in Psalterio de sabbato
praecedenti, ii
exceptis quae propria assignantur.
Completorium subsequens: de sabbato. a) invitatorium, hymnus,
antiphonae, psalmi
et versus ut in Psalterio de dominica;
Ad Matutinum: b) absolutio Exaudi; benedictiones Ille nos,
unicus Nocturnus Divinum auxilium, Per evangelica dicta;
(9 psalmorum et 3 1a de Scriptura occ.9,
lectionum) ut in c) lectiones 2a cum suis RR; Psalterio et in 3a
de homilia10;
Proprio: d) Te Deum, qui omittitur in dominicis
DOMINICALE Adventus, et a dominica in Septuagesima competit
usque ad dominicam II Passionis; quo in
dominicis casu, dicitur 3um R. Ad Laudes: antiphonae, nisi
propriae assignentur, de Psalterio; psalmi e Psalterio dominicae (e
1o vel 2o schemate, iuxta diversi-
tatem temporum); capitulum, hymnus et versus ut in Psalterio
aut
Proprio; reliqua ut in Proprio. Ad Primam: antiphona (nisi
propria habeatur), psalmi, capitulum et
reliqua e Psalterio de dominica; lectio brevis de Tempore.
Ad Tertiam, Sextam et Nonam: omnia ut in Psalterio, iis exceptis
quae propria assignantur.
Ad II Vesperas: omnia ut in Psalterio de dominica, iis exceptis
quae
propria assignantur. Completorium: de dominica.
Ad I Vesperas: omnia e Proprio vel Communi.
Completorium subsequens: de dominica.
Ad Matutinum: tres Nocturni (9 psalmorum et 9 lectionum): omnia
e Proprio vel Communi; et dicitur semper hymnus Te Deum.
Ad Laudes: omnia ex Proprio vel Communi, cum psalmis de
FESTIVUM dominica (semper e 1o schemate). competit Ad Primam:
antiphona propria (1a e Laudibus); psalmi 53, 1181 et
festis I cl. 1182; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio
brevis de
Tempore. Ad Tertiam, Sextam, Nonam: antiphona propria (2a, 3a et
5a e
Laudibus, per ordinem); psalmi de dominica; reliqua e
Proprio
vel Communi. Ad II Vesperas: omnia e Proprio vel Communi.
Completorium: de dominica.
9 Lectio prima et secunda dicuntur de Scriptura occurrenti, ut
in Proprio. Prima autem lectio Sacrae Scripturae ea est, quae in
veteribus Breviarii editionibus ut prima
notabatur; altera vero efficitur ex secunda et tertia in unam
coniunctis, omisso
responsorio intermedio. 10 Lectio tertia dicitur de homilia in
Evangelium diei; et sumitur ea quae in veteribus
Breviarii editionibus ponebatur tamquam prima tertii
Nocturni.
-
OFFICIUM 27
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino. Ad Matutinum et Laudes:
omnia ut in Officio festivo (v. supra).
Ad Primam: antiphonae et psalmi e Psalterio de currenti
hebdo-
madae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis
de SEMIFESTIVUM Tempore.
competit Ad Tertiam, Sextam et Nonam: antiphonae et psalmi e
Psalterio de
festis II cl. currenti hebdomadae die; reliqua de festo, ut in
Proprio vel Communi.
Ad Vesperas: omnia ut in Officio festivo (v. supra).
Completorium: de dominica.
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino. a) invitatorium et hymnus
e Proprio vel Com-
muni;
b) antiphonae, psalmi et versus e Psalterio de Ad Matutinum:
currenti hebdomadae die (nisi propria aut
unicus Nocturnus de Communi assignentur);
(9 psalmorum et 3 c) absolutio et benedictiones ut in Ordinario
lectionum) ut in vel Psalterio;
Psalterio et Proprio 1a de Scriptura occ.11,
ORDINARIUM vel Communi: d) lectiones 2a cum suis RR; competit 3a
de festo12;
festis III cl. e) Te Deum semper dicitur.
ac Officio Ad Laudes: antiphonae et psalmi ut in Psalterio de
currenti S. Mariae hebdomadae die (semper e 1o schemate), nisi
propria aut de
in sabbato Communi assignentur; reliqua ut in Proprio vel
Communi.
Ad Primam: antiphona et psalmi e Psalterio de currenti
hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in Ordinario; lectio brevis
de
Tempore;
Ad Tertiam, Sextam et Nonam: antiphona et psalmi ut in Psalterio
de currenti hebdomadae die; reliqua de festo, ut in Proprio vel
Communi.
Ad Vesperas: antiphonae et psalmi ut in Psalterio de currenti
hebdo- madae die (nisi propria aut de Communi assignentur); reliqua
ut
in Proprio vel Communi.
Completorium: de currenti hebdomadae die.
11 Lectio prima et secunda, cum suis responsoriis, dicuntur de
Scriptura; et quidem
ordinarie de Scriptura occurrenti, nisi propriae vel specialiter
assignatae habeantur. Prima autem lectio Sacrae Scripturae ea est,
quae in Breviario ut prima notatur; altera
vero efficitur ex secunda et tertia in unum coniunctis, omisso
responsorio intermedio.
12 Lectio tertia dicitur de festo, scilicet propria (quae antea
communiter vocabatur contracta); qua deficiente, dicuntur lectiones
propriae (olim secundi Nocturni) simul
coniunctae; si vero festo careat lectionibus propriis, pro
tertia lectione sumitur quarta de
Communi.
-
OFFICIUM 28
Caret I Vesperis. Incipit a Matutino.
a) invitatorium et hymnus e Psalterio vel Or- dinario, iuxta
diversitatem temporum;
Ad Matutinum: b) antiphonae, psalmi et versus e Psalterio de
unicus Nocturnus currenti hebdomadae die; (9 psalmorum et 3 in
feriis, de Scriptura occ.
lectionum) ut in vel de homilia in Evange-
Ordinario et Psalterio c) lectiones lium diei, cum suis RR;
iuxta diversitatem in vigiliis, de homilia cum
temporum: RR de feria currenti; d) Te Deum dicitur tantum in
feriis temporis natalicii et paschalis; aliis temporibus
FERIALE dicitur 3um R. competit Ad Laudes omnia ut in Psalterio
de currenti hebdomadae die, iuxta feriis ac diversitatem temporum,
iis exceptis quae propria assignantur. In
vigiliis feriis, sumitur oratio propria si habeatur, secus de
dominica
praecedenti; in vigiliis autem dicitur oratio propria. Ad
Primam: antiphona, nisi propria assignetur, et psalmi e
Psalterio
de currenti hebdomadae die; capitulum et reliqua ut in
Ordinario; lectio brevis de tempore. Ad Tertiam, Sextam et
Nonam: antiphona, nisi propria assignetur,
et psalmi e Psalterio de currenti hebdomadae die; capitulum
et
reliqua ut in Ordinario, iuxta diversitatem temporum; oratio ut
ad Laudes.
Ad Vesperas: omnia ut in Psalterio de currenti hebdomadae
die,
iuxta diversitatem temporum, iis exceptis quae propria
assignantur; oratio ut ad Laudes, nisi alia assignetur.
Completorium: de currenti hebdomadae die.
-
COMMEMORATIONES
IN OFFICIO
a) privilegiatae dicuntur ad Laudes et ad Vesperas; ordinariae
ad Laudes
tantum;
b) numquam plures quam duae sunt;
c) fiunt hoc modo:
1) ad Laudes: post orationem Officii diei, dicitur antiphona
quae
ponitur ad Benedictus in Officio commemorato, versus qui eam
praecedit et
oratio;
2) ad Vesperas, post orationem Officii diei, dicitur antiphona
quae
ponitur ad Magnificat in Officio commemorato, versus qui eam
praecedit et
oratio;
3) altera commemoratio, si facienda sit, dicitur statim post
primam;
hoc in casu, conclusio orationis (cfr. RG 115-116) primae
commemorationis
omitti debet;
4) ante orationem cuiuslibet commemorationis semper dicitur
Oremus,
numquam vero Dominus vobiscum vel Domine, exaudi;
5) dicta commemoratione, recitatio Horae concluditur more
solito,
scilicet per versus Dominus vobiscum (vel Domine exaudi),
Benedicamus
Domino et Fidelium animae.
d) in Officio S. Petri semper fit commemoratio S. Pauli et
vicissim, hoc
peculiari modo: orationi diei additur, sub unica conclusione,
oratio alterius
Apostoli, absque antiphona, versu vel Oremus.
e) de qualitate et numero commemorationum in Officio divino vide
RG,
106-114 et RB 250-259; cfr. etiam RB 249.
-
MISSA
Dominicalis semper propria.
a) propria in feriis temporis Quadragesimae et Passionis
Ferialis necnon Quatuor Temporum Adventus et septembris;
b) dominicae praecedentis in reliquis feriis.
a) sensu proprio, scilicet de Mysterio Domini, Sancto vel
Beato, secundum ordinem Officii;
IUXTA 1) de festo III classis ab alio festo
ORDINEM eiusdem gradus impedito; OFFICII 2) de Mysterio, Sancto
vel Beato cuius fit
Festiva commemoratio in Officio diei, sed tan-
b) sensu tum in diebus liturgicis IV classis;
latiore 3) de Mysterio, Sancto vel Beato cuius
elogium eo die habetur in Martyrologio
vel eius Appendice pro respectivis Ec-
clesiis approbata, sed tantum in diebus
liturgicis IV classis.
1) de SS.ma Trinitate;
2) de SS.mo Nomine Iesu;
3) de SS.mo Corde Iesu ;
4) de pretios. Sanguine D.N.I.C.;
5) de Christo Rege;
a) De 6) de SS.mo Eucharistiae Sacramento; Mysteriis 7) de
D.N.I.C. summo atque aeterno Sac.;
Domini 8) de sancta Cruce;
9) de Passione Domini;
10) de S. Familia Iesu, Mariae, Ioseph;
11) de Spiritu Sancto;
Votiva 12) de festis Domini in calendario particu-
EXTRA lari inscriptis.
ORDINEM b) De beata Maria Virgine: de sancta Maria in sabbato
OFFICII (iuxta temporum diversitatem) et de festis B. Mariae
Virg.
in calendario universali et particulari inscriptis.
c) De Angelis: de singulis festis Ss. Angelorum et votiva de
Ss. Angelis feriae III assignata.
d) De Sanctis: de quolibet Sancto canonizato elogium ha-
bente in Martyrologio vel eius Appendice pro respectivis
Ecclesiis approbata. e) De Beatis: ex Apostolico Indulto, unice
in triduo quod in
eorum honore intra annum a beatificatione celebratur.
d) Ad diversa: pro peculiaribus circumstantiis vel neces-
sitatibus.
Defunctorum13
13 Excipiuntur Missae pro defunctis diei Commemorationis omnium
Fidelium
defunctorum, quae sunt iuxta ordinem Officii.
-
MISSA VOTIVA
1. de Dedicatione in actu consecrationis ecclesiae;
2. de SS.mo Eucharistiae Sacramento in solemnioribus celebratio-
I cl. nibus Congressus eucharistici (dummodo sit in cantu);
3. de Mysteriis Domini, B. Mariae Virg., Sancto vel Beato,
occasione
celebrationis extraordinariae ex indulto Sanctae Sedis peractae
(dummodo sit in cantu).
1. in solemni benedictione ecclesiae vel oratorii, et in
consecratione altaris;
2. Rogationum in Litaniis tam maioribus quam minoribus;
3. occasione orationis Quadraginta Horarum aut alterius
expositionis SS. Sacramenti;
4. in solemnitate externa festorum;
5. in die coronationis Papae et in anniversariis Papae et
Episcopi dioe- cesani;
6. pro re gravi et publica simul causa;
II cl. 7. pro Fidei propagatione; a) paroeciis;
b) scholis, collegiis, seminariis, etc.;
8. in quibusdam c) domibus religiosis; occasionibus d) diversis
coetibus;
particul. pro e) domibus exercitiorum spiritualium;
f) nosocomiis, castris, carceribus, etc.; 9. in sanctuariis;
10. pro sponsis et pro gratiarum actione in 25 et 50
anniversario a celebratione Matrimonii.
1. de D. N. I. C. summo atque aeterno Sacerdote, prima feria V
vel III cl. primo sabbato mensis (unica);
2. de SS.mo Corde Iesu, prima feria VI mensis (duae);
3. de Immaculato Corde B. M. V., primo sabbato mensis
(unica).
IV cl. Quaelibet Missa quae a rubricis tamquam votiva
permittitur.
Normae ad singulas Missas votivas celebrandas vide in RM, nn.
306-389.
N. B. In omnibus Missis votivis sequentia, si qua habeatur,
omittenda est.
-
MISSA VOTIVA 32
a) permittitur omnibus diebus liturgicis, iis exceptis qui sub
nn. 1-8 in tabella praecedentiae recensentur;
1. dicitur cum Gloria et Credo;
2. excludit omnes commemorationes non privi- legiatas et
collectam ab Ordinario loci
I cl. imperatam;
b) 3. oratio Missae votivae impeditae additur sub unica
conclusione orationi Missae diei
currentis, modo ne occurrat dies sub nn. 1, 2, 3
et 8 in tabella praecedentiae recensitus; 4. si in cantu
celebratur, adhibetur tonus
solemnis.
a) permittitur diebus liturgicis II, III et IV classis; Missa
tamen pro Sponsis et Missa in 25 et 50 anniversario
matrimonii prohibentur omnibus diebus dominicis.
1. dicitur cum Gloria (nisi adhibeatur color violaceus
paramentorum), sed sine Credo (nisi
dicendum sit ratione dominicae aut octavae
occurrentis); II cl. 2. admittit unam tantum commemorationem,
et
excludit collectam ab Ordinario loci
b) imperatam; TEMPUS et 3. oratio Missae votivae impeditae
additur sub
MODUS unica conclusione orationi Missae diei
celebra- currentis, modo ne occurrat dies sub nn. 1, 2, 3 tionis
et 8 in tabella praecedentiae recensitus;
Missae 4. si in cantu celebratur, adhibetur tonus
votivae solemnis.
a) permittitur diebus liturgicis III et IV classis;
1. dicitur cum Gloria, sed semper sine Credo; 2. admittit duas
commemorationes, aut unam
commemorationem et collectam ab Ordinario
III cl. loci imperatam; b) 3. si in cantu celebratur, adhibetur
tonus
solemnis;
4. quoties prohibetur, non commemoratur in Missa diei.
a) permittitur tantum diebus liturgicis IV classis;
1. dicitur sine Gloria (nisi in Missa de Angelis, quocumque die,
et in Missa de B. M. V., in
sabbato) et sine Credo;
2. praeter orationem Missae, dici possunt duae IV cl. b) aliae
orationes, inter quas adnumerandae sunt
sive commemorationes de Officio diei aut in
Officio diei occurrentes, sive collecta ab Ordinario loci
imperata, sive oratio votiva;
3. si in cantu celebratur, adhibetur tonus
ferialis.
-
MISSA DEFUNCTORUM I cl. 1. in die Commemorationis omnium
Fidelium defunctorum;
2. exsequialis.
1. pro die obitus;
II cl. 2. post acceptum mortis nuntium;
3. in ultima defuncti sepultura.
1. in die III, VII et XXX ab obitu vel sepultura defuncti;
III cl. 2. in anniversario; 3. in ecclesiis et sacellis
coemeterii;
4. intra octiduum Commemorationis omnium Fidelium
defunctorum.
IV cl. cotidiana.
Normae ad singulas Missas defunctorum celebrandas vide in RM,
nn. 390-423.
TEMPUS ET MODUS CELEBRATIONIS MISSAE DEFUNCTORUM
I 1. Missa defunctorum I classis prohibetur: a) diebus sub nn.
1, 2, 3, 4,
5 et 6 in tabella praecedentiae recensitis; b) diebus festis de
praecepto, inter
festa sub n. 11 in tabella praecedentiae comprehensis; c) in
anniversario
Dedicationis et in festo Tituli ecclesiae, in qua funus
peragitur; d) in festo
Patroni principalis oppidi vel civitatis; e) in festo Tituli et
Sancti Fundatoris
Ordinis seu Congregationis, ad quem pertinet ecclesia in qua
funus peragitur.
2. Missa defunctorum II classis prohibetur omnibus diebus
liturgicis I
classis et dominicis.
3. Missa defunctorum III classis prohibetur diebus liturgicis I
et II classis.
4. Missa defunctorum IV classis celebrari potest in feriis IV
classis
tantum, extra tempus natalicium.
II 1. In die Commemorationis omnium Fidelium defunctorum,
quilibet
sacerdos tres Missas celebrare potest, ut in Missali hoc
die.
2. Prima Missa ex iis quae habentur in Commemoratione omnium
Fidelium defunctorum, adhibitis orationibus propriis in Missali
inter
orationes diversas pro defunctis assignatis, sumitur: a) pro
defunctis Summo
Pontifice, Cardinalibus, Episcopis, et Sacerdotibus, in omnibus
Missis I, II et
III classis; b) in anniversariis omnium defunctorum alicuius
Ordinis vel
Congregationis clericalis.
3. Missa quae inscribitur In die obitus seu depositionis
defuncti dicitur
pro defunctis non sacerdotibus: a) in Missa exsequiali; b) in
Missis pro die
obitus; c) in Missis post acceptum mortis nuntium; d) in ultima
defuncti
sepultura; e) in die III, VII et XXX, adhibitis tamen
orationibus propriis. In
Commemoratione omnium Fidelium defunctorum pro Missa
exsequiali
sumitur prima Missa diei cum orationibus pro respectivo defuncto
in Missa
-
MISSA DEFUNCTORUM 34
exsequiali dicendis. Si vero prima Missa celebratur pro Officio
diei, pro Missa
exsequiali sumitur secunda, aut denique tertia.
4. Missa quae inscribitur In anniversario defunctorum sumitur
in
anniversariis defunctorum qui non sunt sacerdotes.
5. Missa cotidiana sumitur pro omnibus defunctis cuiusque
ordinis vel
gradus, extra dies supra recensitos.
III 1. Quoad orationes in Missis defunctorum, haec serventur: a)
omnes
Missae defunctorum, sive in cantu sive lectae, per se dicuntur
cum unica
oratione, nisi oratio imperata pro defunctis, iuxta RM, n. 458,
addi debeat, vel
oratio votiva pro defunctis, iuxta RM, n. 464, addi possit; b)
in Missis
defunctorum IV classis, si pro certis defunctis applicentur,
dicitur oratio
conveniens, ut in Missali inter orationes diversas pro
defunctis; si applicentur
pro defunctis in genere, vel designatio ignoretur, dicitur
oratio Fidelium; c) in
Missis defunctorum prohibetur quaevis oratio, quae non est pro
defunctis.
2. Sequentia Dies irae: a) dici debet tantum in Missis
defunctorum I
classis. Attamen in Commemoratione omnium Fidelium defunctorum,
cum
quis tres Missas sine intermissione celebrat, sequentiam dicere
debet tantum
in Missa principali, secus in prima Missa; in aliis Missis, nisi
sint in cantu,
eam omittere potest; b) omitti potest in Missis defunctorum II,
III et IVclassis.
3. Quaelibet Missa defunctorum potest esse aut in cantu aut
lecta.
-
DE ORATIONIBUS IN MISSA
a) Oratio Missae quae celebratur.
b) Orationes Officii commemorati et alicuius commemorationis
occurrentis (cfr. RG 106-114).
a) consecratione Episcopi;
b) collatione Ss. Ordinum; 1. rituales, c) benededictione
Abbatis;
c) Orationes connexae d) bened. Abbatissae;
Nomine a rubricis cum e) consecr. Virginum; orationum
praescriptae f) benedictione coemeterii;
in Missa sub unica g) reconcil. ecclesiae;
intellegi conclusione h) reconcil. coemeterii; debent cum
oratione 2. in die coronationis Summi Pontificis et in
Missae anniversariis Papae et Episcopi dioecesani;
3. pro seipso sacerdote in anniversario propriae Ordinationis
sacerdotalis;
4. pro Fidei propagatione, paenultima do-
minica octobris. d) Oratio ab Ordinario loci imperata.
e) Oratio votiva ad libitum sacerdotis in diebus liturgicis
IV
classis.
1. Per se una tantum dicitur oratio, sed fieri debent
commemorationes
et orationes a rubricis praescriptae vel ab Ordinario loci
imperatae; dici possunt, iuxta rubricas (RM 461-465), orationes
votivae. Normae pro
singulis diebus liturgicis vide in sequenti n. 2.
2. Numerus orationum post orationem Missae:
a) in diebus liturgicis I classis, in Missis votivis I classis
et in Missis in
cantu non conventualibus, nulla alia admittitur oratio, praeter
orationem sub
unica conclusione dicendam et unam commemorationem
privilegiatam, salvo
praescripto RM 333;
b) in dominicis II classis, nulla alia admittitur oratio,
praeter
commemorationem festi II classis, quae tamen omittitur si
commemoratio
privilegiata facienda sit;
c) in aliis diebus liturgicis II classis et in Missis votivis II
classis, una
tantum alia admittitur oratio, scilicet aut una privilegiata aut
una ordinaria;
d) in diebus liturgicis III et IV classis et in Missis votivis
III et IV
classis, duae tantum admittuntur orationes.
3. Quaelibet oratio, quae numerum pro singulis diebus liturgicis
statutum
superet, omittitur: profecto numerum ternarium orationum nullo
praetextu
excedere licet.
-
DE ORATIONIBUS IN MISSA 36
4. Oratio dicenda sub unica conclusione cum oratione Missae una
cum
illa computatur; et dicenda est etiam in Missis in cantu.
5. Oratio propria Missae semper dicitur sub sua conclusione
(cfr. RG
115-116), nisi ipsi alia oratio, sub eadem conclusione, iungenda
sit.
Sub altera conclusione semper dicuntur:
a) commemorationes faciendae14;
b) oratio ab Ordinario loci imperata;
c) oratio votiva.
Conclusio, proinde, dicitur tantum in fine primae et ultimae
orationis.
6. Dominus vobiscum dicitur ante primam orationem tantum; Oremus
vero
ante primam et secundam (aut tertiam, si secunda oratio iungenda
sit primae
sub unica conclusione).
7. Orationes secretae et orationes post Communionem dicuntur
eodem numero, modo, ordine et conclusione ac orationes in initio
Missae;
ante secretas autem non dicitur Dominus vobiscum vel Oremus.
14 Excepta commemoratione S. Pauli in Missa S. Petri, et
vicissim (RG, n. 110).
-
DE HIS QUAE CLARA VOCE
AUT SECRETO AUT IN CANTU
DICENDA SUNT IN MISSA
1. Missarum species duae sunt: Missa in cantu et Missa
lecta.
Missa dicitur in cantu, si sacerdos celebrans partes ab ipso
iuxta
rubricas cantandas revera cantu profert; secus dicitur
lecta.
Missa in cantu porro, si celebratur cum assistentia
ministrorum
sacrorum (scilicet diaconi et subdiaconi)15
, appellatur Missa
solemnis; si celebratur absque ministris sacris, vocatur
Missa
cantata.
Missa solemnis demum, quae ab Episcopo vel ab aliis
facultatem
habentibus celebratur cum solemnitatibus in libris liturgicis
statutis,
dicitur Missa pontificalis16
.
2. Sacerdos autem maxime curare debet ut ea quae clara voce
dicenda sunt, distincte et apposite proferat, non admodum
festinanter,
ut advertere possit quae legit, nec nimis morose, ne audientes
taedio
afficiat; neque etiam voce nimis elata, si in altari secundario
celebrat,
ne perturbet alios, qui fortasse in eadem ecclesia tunc
temporis
celebrant; neque tam submissa, ut a circumstantibus audiri non
possit.
Quae vero secreto (idest submissa voce) dicenda sunt, ita
pronuntiet, ut ipsemet se audiat, et a circumstantibus non
audiatur17
.
3. In Missa lecta
18:
a) dicuntur clara voce (sine cantu):
1. verba In nomine Patris, etc.; psalmus Iudica me, Deus,
cum sua antiphona; confessio et ea quae sequuntur
usque ad Oremus inclusive; orationes vero Aufer a nobis
et Oramus te, Domine dicuntur secreto;
2. antiphona ad Introitum cum suo versu et Gloria Patri
necnon Kyrie, eleison;
15 Missa solemnis sine subdiacono vel sine cantu celebrari
nequit.
16 RM 271. Episcopus, quotiescumque in cantu celebrat, formam
pontificalem adhibere tenetur.
17 Cfr. RM 512.
18 Ad hanc speciem pertinet etiam Missa dialogata vel cum
canticis vel praelatitia vel similis. Cfr. RM 511, Ritus servandus
in celebratione Missae et Ordo
Missae, passim.
-
DE MISSA LECTA AUT IN CANTU 38
3. hymnus Gloria in excelsis;
4. Dominus vobiscum, Oremus, Flectamus genua - Levate
(quando dicendum est), orationes;
5. lectiones, Epistola, graduale, tractus, Alleluia cum suo
versu, sequentia et Evangelium cum versibus qui eum
praecedunt (Dominus vobiscum, etc.);
6. symbolum (Credo);
7. Dominus vobiscum, Oremus et antiphona ad
Offertorium, necnon verba Orate, fratres (verba autem
ut meum ac vestrum sacrificium, etc. dicuntur secreto).
8. verba Per omnia saecula saeculorum in fine ultimae
secretae, praefatio et Sanctus - Benedictus;
9. verba Nobis quoque peccatoribus; Per omnia saecula
saeculorum in fine Canonis; oratio dominica (Pater
noster) cum sua praefatione (Oremus. Praeceptis
salutaribus moniti, etc.); Per omnia saecula saeculorum
et Pax Domini sit semper vobiscum; Agnus Dei, etc.;
verba Domine, non sum dignus ante Communionem
sacerdotis celebrantis (verba autem ut intres sub tectum
meum, etc. dicuntur secreto); formulae ad
Communionem fidelium; antiphona ad Communionem;
Dominus vobiscum, Oremus et postcommuniones;
necnon verba Oremus. Humiliate capita vestra Deo et
oratio super populum (quando dicenda sunt);
10. Ite, missa est vel Benedicamus Domino aut Requiescant
in pace; benedictio et ultimum Evangelium.
b) dicuntur secreto cetera omnia, Canone non excepto.
4. In Missa cantata (absque ministris sacris):
a) Sacerdos
1. dicit in cantu: Dominus vobiscum, quoties occurrit,
praeterquam in versibus post confessionem; Oremus,
Flectamus genua - Levate (quando dicendum est),
orationes; Evangelium cum versibus qui eum
praecedunt; Oremus ante antiphonam ad Offertorium,
Per omnia saecula saeculorum et praefationem; Per
omnia saecula saeculorum cum Pater noster et sua
praefatione; Per omnia saecula saeculorum cum Pax
-
DE MISSA LECTA AUT IN CANTU 39
Domini; Oremus et postcommuniones; necnon verba
Oremus. Humiliate capita vestra Deo et orationem
super populum (quando dicenda sunt); Ite, missa est vel
Benedicamus Domino aut Requiescant in pace;
2. incipit in cantu: Gloria et Credo, quando sunt dicenda;
3. dicit clara voce formulas ad Communionem fidelium et
verba benedictionis in fine Missae;
4. dicit voce convenienti partes quibus soli ministrantes
respondere debent, dum schola vel populus cantat (ex.
gr. preces ad gradus altaris);
5. dicit secreto cetera omnia, ea etiam quae in Missa lecta
dicuntur clara voce;
6. omittit ea quae a ministrante vel a lectore proferuntur.
b) Schola vel populus aut cantores
1. respondunt in cantu sacerdoti celebranti: Amen; Et cum
spiritu tuo; Gloria tibi, Domine; Habemus ad
Dominum; Dignum et iustum est; Sed libera nos a malo;
Deo gratias;
2. cantant: antiphonam ad Introitum cum suo versu et
Gloria Patri; Kyrie, eleison; hymnum Gloria in excelsis
(a verbis Et in terra pax); graduale, tractum vel Alleluia
cum suo versu aut sequentiam; symbolum (a verbis
Patrem omnipotentem); antiphonam ad Offertorium;
Sanctus - Benedictus; Agnus Dei; antiphonam ad
Communionem.
c) Epistola a lectore (etiam laico), veste ecclesiastica et
cotta
induto, cani potest. Quod si non cantetur a lectore, satius erit
quod
legatur sine cantu ab ipso celebrante, qui tamen potest
Epistolam more
solito cantare19
.
N. B. Epistola proferri potest a lectore tantummodo in
Missis
cantatis; in Missis lectis semper a celebrante legenda est.
5. In Missa solemni, omnia fiunt ut in Missa cantata. Sed
Evangelium cum versibus qui eum praecedunt et Ite, missa est
vel
Benedicamus Domino aut Requiescant in pace, necnon verba
Flectamus genua - Levate et Humiliate capita vestra Deo
(quando
19 Cfr. RM 513-514.
-
DE MISSA LECTA AUT IN CANTU 40
dicenda sunt), canantur a diacono; Epistola vero a subdiacono.
Omnia
quae ministri sacri vel lector proferunt, celebrans
omittit20
.
6. Missa partim lecta partim in cantu celebrare non licet.
Proinde:
a) In Missa lecta omnes partes Ordinarii et Proprii dicendae
sunt clara voce aut secreto, prout a rubricis statuitur (cfr.
supra, n. 3),
sed semper sine cantu. Dum autem sacerdos secreto orat aut silet
(ex.
gr. in accessu et recessu sacerdotis, ad Offertorium, post
Consecrationem, durante fidelium Communione), cani possunt a
fidelibus aliqui cantus populares religiosi, latino vel vulgari
sermone.
b) In Missa in cantu (cantata vel solemni) canendae sunt
omnes
partes Ordinarii et Proprii pro quibus rubricae cantum
praescribunt
(cfr. supra, nn. 4-5). His addi possunt, si tempus superest (ex.
gr. post
cantatam antiphonam ad Offertorium vel ad Communionem),
aliqui
cantus populares religiosi, latino dumtaxat sermone (nisi
contraria
adsit consuetudo)21
.
7. Quoad cantum, haec insuper animadvertantur:
a) Si ob rationabilem causam, ex. gr. ob deficientem numerum
cantorum, vel propter eorum non plenam artis cantandi peritiam,
vel
etiam quandoque propter alicuius ritus vel cantilenae
longitudinem,
unus alterve textus liturgicus, qui ad scholam pertinet, cantari
nequeat
prout in notationibus librorum liturgicorum exhibetur22
, hoc unum
permittitur, ut textus illi integre, aut recto tono, aut ad
modum
psalmorum cantentur, organo, si placet, comitante.
b) Nullus textus liturgicus, in linguam vulgarem verbotenus
conversus, cani licet, salvis concessionibus particularibus.
c) Ubi in Missis in cantu, sacerdos celebrans, diaconus aut
subdiaconus, vel lector, textibus Epistolae seu Lectionis et
Evangelii
latino sermone gregorianisque modulis decantatis, eosdem
textus
20 Cfr. ibid., Ritus servandus et Ordo Missae, passim.
21 Cfr. Decr. S. R. C. 2521; 3031, 1; 3066, 1; 3576, 7; Ritus
servandus in celebratione Missae; Graduale Sacrosanctae Romanae
Ecclesiae, De ritibus servandis in cantu
Missae; Toni communes.
22 Putamus nihil impedire quominus, hisce in casibus, cantilenae
gregorianae simpliciores adhibeantur, quas Graduale simplex a. 1967
editum exhibet, dummodo
textus sint Missalis editioni typicae a. 1962 plane
conformes.
-
DE MISSA LECTA AUT IN CANTU 41
lingua quoque vernacula proclamant, hoc fieri debet legendo alta
et
clara voce, exclusa quavis cantilena gregoriana, authentica
vel
adsimulata23
.
8. Tonus solemnis, in cantu orationum, praefationis et
orationis
dominicae, adhibetur:
a) in dominicis;
b) in Missis festivis et in Missa de Officio S. Mariae: in
sabbato;
c) in vigiliis I classis;
d) feria V in Cena Domini et in Missa Vigiliae paschalis;
e) per octavas;
f) in Missis votivis I, II et III classis.
Tonus ferialis vero adhibetur:
a) in feriis;
b) in vigiliis II et III classis;
c) in Missis votivis IV classis;
d) in Missis defunctorum24
.
23 S. R. C., Instructio de Musica sacra et sacra Liturgia (A. A.
S. 50 [1958] 630-663), nn. 13, 14, 16, 21, 25-34.
24 Cfr. RM 515-516; Graduale Sacrosanctae Romanae Ecclesiae,
Toni communes.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE
SACROSANCTO MISSAE SACRIFICIO
(Excerpta ex Instructione Sacrae Rituum Congregationis de Musica
sacra et
sacra Liturgia, 3 sept. 1958, nn. 13, 14, 22-34)
I Praenotanda
1. a) Lingua actionum liturgicarum est latina, nisi in
libris
liturgicis, sive generalibus, sive particularibus, pro
quibusdam
actionibus liturgicis alia lingua explicite sit admissa, et
salvis illis
exceptionibus, quae infra ponuntur.
b) In actionibus liturgicis in cantu celebratis, nullus
textus
liturgicus, in linguam vulgarem verbotenus conversus, cani
licet25
,
salvis concessionibus particularibus.
c) Exceptiones particulares, a lege linguae latinae in
actionibus
liturgicis unice adhibendae, a Sancta Sede concessae, vim
suam
retinent; sed absque eiusdem Sanctae Sedis auctoritate non licet
eas
latius interpretari vel ad alias regiones transferre.
d) In Missis [...] celebratis cum populo, Lectiones
proclamari
possunt etiam lingua vernacula, utendo editionibus ab Apostolica
Sede
recognitis26
.
2. a) In Missis in cantu non solum a sacerdote celebrante et
ministris, sed etiam a schola aut fidelibus unice lingua latina
est
adhibenda.
Verum tamen, ubi saecularis vel immemorabilis consuetudo
fert
ut in sollemni Sacrificio Eucharistico [id est in Missis in
cantu], post
sacra verba liturgica latine cantata, nonnulla popularia
vulgaris
sermonis cantica inserantur, locorum Ordinarii id fieri sinere
poterunt,
si pro locorum ac personarum adiunctis existiment eam
[consuetudinem] prudenter submoveri non posse (can. 5),
firma
tamen lege qua statutum est ne ipsa verba liturgica vulgari
lingua
canantur27
.
25 S. PIUS PP. X, Motu proprio Tra le sollecitudini, diei 22
Novembris 1903, n. 7: A. A. S. 36 (1903-1904) 334: Decr. auth. S.
R. C. 4121.
26 BENEDICTUS PP. XVI, Motu proprio Summorum Pontificum, diei 7
iulii 2007, art. 6:
A. A. S. 99 (2007) 780. 27 PIUS PP. XII, Litterae encyclicae
Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48 (1956) 16-
17.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE 43
b) In Missis lectis sacerdos celebrans, eius minister, et
fideles
qui una cum sacerdote celebrante actioni liturgicae directe
participant,
id est, clara voce illas partes Missae dicunt quae ad ipsos
spectant (cfr.
infra, n. 12), unice linguam latinam adhibere debent.
Si autem fideles, praeter hanc participationem liturgicam
directam,
precationes quasdam vel cantus populares, secundum locorum
consuetudinem, addere cupiunt, hoc fieri potest lingua
quoque
vernacula.
c) Partes Proprii, Ordinarii et Canonis Missae elata voce
dicere
una cum sacerdote celebrante, lingua latina vel verbotenus
conversas,
sive ab omnibus fidelibus sive a quodam commentatore,
stricte
prohibetur, exceptis iis quae infra, n. 12, recensentur.
II Principia generalia
3. Missa natura sua postulat, ut omnes adstantes, secundum
modum
sibi proprium, eidem participent.
a) Quae quidem participatio praeprimis interna esse debet,
nimirum pia animi attentione et cordis affectibus exercitata,
qua
fideles una cum Summo Sacerdote arctissime coniugentur ...
atque
una cum Ipso et per Ipsum [Sacrificium] offerant, unaque cum Eo
se
devoveant28
.
b) Adstantium vero participatio plenior evadit, si internae
attentioni externa accedat participatio, actibus scilicet
externis
manifestata, uti corporis positione (genuflectendo, stando,
sedendo),
gestibus ritualibus, maxime vero responsionibus, precationibus
et
cantu.
De hac participatione Summus Pontifex Pius XII, in Litteris
encyclicis de sacra Liturgia Mediator Dei, generaliori modo
haec
collaudando habet:
Ii laudibus exornandi sunt, qui efficere contendunt, ut
Liturgia
externo etiam modo actio sacra fiat, quam reapse adstantes
omnes
communicent. Id quidem non una ratione contingere potest;
cum
nimirum universus populus, ex sacrorum rituum normis, vel
sacerdotis
verbis recto servato ordine respondet, vel cantus edit, qui cum
variis
Sacrificii partibus congruant, vel utrumque facit, vel denique
cum in
28 PIUS PP. XII, Litterae encyclicae Mediator Dei, diei 20
Novembris 1947: A. A. S.
39 (1947) 552.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE 44
Sacris solemnibus alternas Iesu Christi administri precibus dat
voces
unaque simul liturgica cantica concinit29
.
Harmonicam hanc participationem pontificia intendunt
documenta,
cum de participatione actuosa agunt30
, cuius praecipuum exemplar
habetur in sacerdote celebrante eiusque ministris, qui, debita
pietate
interna atque rubricarum et caerimoniarum exacta observantia,
altari
deserviunt.
c) Perfecta demum participatio actuosa obtinetur, quando
sacramentalis quoque participatio accedit, per quam scilicet
fideles
adstantes non solum spirituali affectu, sed sacramentali
etiam
Eucharistiae perceptione communicant, quo ad eos sanctissimi
huius
Sacrificii fructus uberior proveniat31
.
d) Cum vero conscia at actuosa fidelium participatio absque
eorum sufficienti institutione obtineri non possit, in
memoriam
revocare iuvat sapientem illam a Tridentinis Patribus conditam
legem,
qua praescribitur: Mandat sacra Synodus pastoribus et
singulis
animarum curam gerentibus, ut frequenter inter Missarum
celebrationem [id est in homilia post Evangelium, seu cum
catechesis
plebi christianae traditur], vel per se vel per alios, ex his
quae in
Missa leguntur, aliquid exponant, atque inter cetera sanctissimi
huius
Sacrificii mysterium aliquod declarent, diebus praesertim
dominicis et
festis32
.
4. Varios autem modos, quibus fideles sacrosancto Missae
Sacrificio actuose participare possunt, ita oportet moderari,
ut
periculum cuiusvis abusus amoveatur, et praecipuus eiusdem
participationis finis obtineatur, plenior scilicet Dei cultus et
fidelium
aedificatio.
29 A. A. S. 39 (1947) 560.
30 Litterae encyclicae Mediator Dei: A. A. S. 39 (1947) 530-537.
31 S. Conc. Trid. Sess. 22, cap. 6. Cfr. etiam Litteras encyclicas
Mediator Dei (A. A.
S. 39 [1947] 565): Valde opportunum est, quod ceteroquin
Liturgia statuit, populum ad
sacram accedere Synaxim, postquam sacerdos divinam Dapem ex ara
libaverit. 32 S. Conc. Trid. Sess. 22, cap. 8; Litterae encyclicae
Musicae sacrae disciplina: A. A.
S. 48 (1956) 17.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE 45
III De fidelium participatione
in Missis in cantu
5. Forma nobilior eucharisticae celebrationis habetur in
Missa
solemni in qua caerimoniarum, ministrorum, atque Musicae
sacrae
cumulata solemnitas, divinorum mysteriorum magnificentiam
patefacit, et adstantium mentes ad piam eorundem mysteriorum
contemplationem conducit. Adnitendum proinde, ut fideles
hanc
celebrationis formam, ea qua par est aestimatione
prosequantur,
congrue eidem participando, prouti infra exponitur.
6. In Missa itaque solemni, actuosa fidelium participatio
tribus
gradibus perfici potest:
a) Primus gradus habetur, cum omnes fideles responsa
liturgica
cantando reddunt: Amen; Et cum spiritu tuo; Gloria tibi,
Domine;
Habemus ad Dominum; Dignum et iustum est; Sed libera nos a
malo;
Deo gratias. Omni cura adlaborandum est, ut fideles omnes,
ubique
terrarum, haec responsa liturgica in cantu reddere valeant.
b) Secundus gradus habetur, cum omnes fideles partes quoque
ex Ordinario Missae decantant, scilicet: Kyrie, eleison; Gloria
in
excelsis Deo; Credo; Sanctus-Benedictus; Agnus Dei.
Adnitendum
sane, ut fideles easdem partes ex Ordinario Missae,
simplicioribus
praesertim gregorianis modulis, decantare sciant. Si omnes vero
partes
cantari nequeant, nihil prohibet quominus faciliores, uti
Kyrie,
eleison; Sanctus-Benedictus; Agnus Dei, seligantur a
fidelibus
omnibus decantandae, Gloria in excelsis Deo vero et Credo a
schola
cantorum.
Ceterum curandum est, ut ubicumque terrarum sequentes
faciliores
gregoriani moduli a fidelibus addiscantur: Kyrie, eleison;
Sanctus-
Benedictus, et Agnus Dei iuxta num. XVI Gradualis romani; Gloria
in
excelsis Deo una cum Ite, Missa est - Deo gratias, iuxta modum
XV;
Credo autem iuxta num. I vel III. Hac sane via illud maxime
optabile
obtineri potest, ut Christifideles, ubicumque terrarum,
communem
Fidem in actuosa participatione sacrosancto Missae
Sacrificio,
communi quoque laetoque concentu manifestare valeant33
.
c) Tertius denique gradus habetur, si omnes adstantes ita sint
in
cantu gregoriano exercitati, ut partes quoque ex Proprio
Missae
cantare valeant. Quae quidem plena in cantu participatio urgenda
est
praesertim in communitatibus religiosis et in seminariis.
33 Litterae encyclicae Musicae sacrae disciplina: A. A. S. 48
(1956) 16.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE 46
7. Magni quoque facienda est Missa cantata, quae, etsi
sacris
ministris et plena caerimoniarum magnificentia careat,
decoratur
tamen cantus et Musicae sacrae venustate.
Optandum est, ut dominicis et diebus festis, Missa paroecialis
vel
principalis sit in cantu.
Quae vero de fidelium participatione in Missa solemni
superiore
numero dicta sunt, eadem prorsus valent etiam pro Missa
cantata.
8. In Missis in cantu, haec insuper animadvertenda sunt:
a) Si sacerdos cum ministris introitum facit in ecclesiam
per
viam longiorem, nil prohibet quominus, decantata antiphona
ad
Introitum cum suo versu, plures alii eiusdem psalmi versus
cantentur;
quo in casu, post singulos vel binos versus repeti potest
antiphona, et,
quando celebrans ante altare advenerit, abrupto psalmo, si opus
sit,
cantatur Gloria Patri, et ultimo repetitur antiphona.
b) Post antiphonam ad Offertorium canere licet antiquos
gregorianos modulos illorum versuum, qui olim post
antiphonam
decantabantur.
Si vero antiphona ad Offertorium a quodam psalmo desumpta
sit,
licet alios eiusdem psalmi versus decantare; quo in casu, post
singulos
vel binos versus psalmi, repeti potest antiphona, et, Offertorio
expleto,
psalmus clauditur cum Gloria Patri, et repetitur antiphona. Si
vero
antiphona e psalmo non sit desumpta, seligi potest alius
psalmus
solemnitati congruens. Cani tamen potest, expleta antiphona
ad
Offertorium, etiam aliqua cantiuncula latina, quae tamen huic
Missae
parti congruat, nec protrahatur ultra Secretam.
c) Antiphona ad Communionem per se canenda est dum
sacerdos celebrans Ss.mum Sacramentum sumit. Si autem
fideles
communicandi sint, cantus eiusdem antiphonae inchoetur dum
sacerdos sacram Communionem distribuit. Si eadem antiphona
ad
Communionem e quodam psalmo desumpta sit, licet alios
eiusdem
psalmi versus decantare; quo in casu, post singulos vel binos
versus,
repeti potest antiphona, et, Communione expleta, psalmus
clauditur
cum Gloria Patri, et repetitur antiphona. Si vero antiphona non
sit de
psalmo, seligi potest psalmus solemnitati et actioni
liturgicae
congruens.
Expleta autem antiphona ad Communionem, praesertim si
fidelium
Communio diu protrahitur, licet quoque aliam cantiunculam
latinam,
sacrae actioni congruam, decantare.
Fideles praeterea ad sacram Communionem accessuri, ter
Domine,
non sum dignus, una cum sacerdote celebrante, recitare
possunt.
-
DE ACTUOSA FIDELIUM PARTICIPATIONE 47
d) Sanctus et Benedictus, si modulis gregorianis
decantentur,
continue canendi sunt, secus vero, Benedictus post
Consecrationem
ponatur.
e) Dum Consecratio peragitur, omnis cantus cessare debet,
et,
ubi consuetudo viget, etiam sonus organi et cuiusvis musici
instrumenti.
f) Consecratione peracta, nisi Benedictus adhuc sit
canendus,
sacrum suadetur silentium usque ad Pater noster.
g) Dum sacerdos celebrans in fine Missae fidelibus
benedicit,
organum sileat; sacerdos autem celebrans verba Benedictionis
ita
pronuntiare debet, ut ab omnibus fidelibus intellegi
possint.
IV De fidelium participatione
in Missis lectis
9. Sedulo curandum est, ut fideles non tamquam extranei vel
muti
spectatores34
Missae quoque lectae intersint, sed illam praestent
participationem, quae a tanto mysterio requiritur, et quae
uberrimos
affert fructus.
10. Primus autem modus, quo fideles Missae lectae
participare
possunt, habetur, cum singuli, propria industria,
participationem
pr