Open lesson in Mrgavan Secondary school,8th grade,04.05.15

Քաղցրահամ ջրի հիմնախնդիրը

Ջուրը ծածկում է Երկրի  մակերևույթի 2/3-ը և կենսականորեն

անհրաժեշտ է կյանքի բոլոր ձևերի hամար։ Երկիր մոլորակի ջրի

96.5%-ը պատկանում է  օվկիանոսներին։

Քաղցրահամ ջրի պաշարները կազմում են ողջ ջրային

 զանգվածի 3 %-ը, ընդորում դրա միայն մի մասն է պիտանի խմելու համար:

Ջրի համաշխարհային պաշարները

Աղի ջուր 97 %

Քաղցրահամ անհասանելի ջուր(սառած) 2 %

Քաղցրահամ հասանելի ջուր 1 %

1%Քաղցրահա

մ(հասանելի

)

2%Քաղցրահամ(անհասանել

ի,սառած)

97%Աղի ջուր

Ջրի համաշխարհային պաշարները

Ամբողջ քաղցրահամ ջրերի 0.3%-ից պակաս մասը գտնվում  է գետերում,

  լճերում և մթնոլորտում,

իսկ ավելի քիչ՝ 0,003 % քանակությունը գտնվում է կենդանի օրգանիզմներում։

Կյանք գոյություն ունի միայն այնտեղ, որտեղ ջուր

կա։ Բույսերը հողից յուրացնում են ջուրը և

նրա մեջ լուծված նյութերը։

Ջրի միջոցով կենդանի օրգանիզմներից հեռանում են ոչ

պիտանի նյութերը։ Ջրային կենդանիները

ջրի միջոցով ստանում են նաև ցամաքում գտնվող

իրենց անհրաժեշտ նյութերը։ 

Ջուրն անհոտ, անհամ, անգույն, հաստ շերտում կանաչաերկնագույն երանգով թափանցիկ հեղուկ է: Գազային ջուրը կոչվում է գոլորշի, իսկ պինդը՝ սառույց:

Հին ժամանակներում ջուրը եղել է նաև պաշտամունքի առարկա, և ջրի աստծուն

զոհեր են մատուցվել: Հայկական լեռնաշխարհում ջրանցքների ակունքներում

կանգնեցնում էին քարակերտ «վիշապներ», որոնք պետք է կենարար

ջրանցքը պահպանեին չար աչքից:

Բնության մեջ բացարձակ մաքուր ջուր

չկա: Ըստ լուծված նյութերի քանակի՝ ջուրը

լինում է

աղի և քաղցրահամ:

Ջուրը քաղցրահամ է, երբ

1 լիտրում պարունակվում են մինչև

1 գ լուծված նյութեր: 1 գ-ից ավելիի դեպքում

այն կոչվում է աղի: Խմելու համար պիտանի է այն ջուրը, որի 1 լիտրում

աղերի քանակը չի անցնում 200–250 մլգ-ից:

Ծովի ջրում չափազանց շատ ու բազմատեսակ աղեր են

լուծված, այդ պատճառով էլ այն խմելու համար պիտանի չէ:

Ջրում պարունակվող կալցիումի, մագնեզիումի,

երկաթի, ածխաթթվական և ծծմբաթթվական աղերի

պարունակությունը պայմանավորում է ջրի

կոշտությունը:

Այդ նյութերի ոչ մեծ քանակության դեպքում ջուրը համարվում է փափուկ, իսկ շատի դեպքում՝ կոշտ: Կոշտ

ջրում վատ են եփվում բանջարեղենն ու միսը: Թեյը

կոշտ ջրում վատ է թրմվում, և նրա համային արժեքը նվազում է: Կոշտ ջրով

սպիտակեղենը լվանալիս մեծանում է օճառի ծախսը:

Քաղցրահամ ջրի հսկայական պաշարներ են պարունակում սառցադաշտերը, որոնց ջուրը մարդուն առայժմ մատչելի չէ: Քաղցրահամ ջուր ունենալու նպատակով փոխում են գետերի հունը` ջրառատ վայրից դեպի սակավաջուր շրջան, այսբերգներ են տեղափոխում և աղազերծում ծովի ջուրը: Օրինակ՝ Քուվեյթում արդեն գործում են աղազերծման 5 խոշոր գործարաններ:

Կան երկրներ, որտեղ ջուրն առատ է. օրինակ՝ Հյուսիսային Ամերիկայի

հյուսիսային մասը հարուստ է ջրերով, իսկ Հյուսիսային Աֆրիկան գրեթե զուրկ է

ջրից (Սահարա անապատ):

Երկրի վրա եղած ջրի ընդհանուր քանակը չի փոխվում և անընդհատ շարժման մեջ է: Ծովերի ու օվկիանոսների, գետերի ու լճերի մակերևույթից ջուրը գոլորշիանում է, մթնոլորտի վերին շերտերում խտանալով՝ առաջացնում է ամպեր, որոնք անձրևի կամ ձյան տեսքով թափվում են Երկրի վրա: Սա ջրի փոքր կամ տեղական շրջապտույտն է:

Ավելի բարդ է ջրի համաշխարհային կամ մեծ շրջապտույտը. օվկիանոսից գոլորշիացած ջրի մի մասը թափվում է օվկիանոսի վրա, իսկ մյուս մասը քամիների միջոցով տարվում է ցամաքի խորքը և տեղումների ձևով թափվում այնտեղ: 

Քաղցրահամ ջուրը սահմանափակ եւ խոցելի ռեսուրս է: Երկրագնդի ցամաքում ջրային պաշարները չափազանց անհավասար են բաշխված: Համաձայն որոշ գնահատականների, զարգացող երկրներում մեկ մլրդ մարդ զրկված է մաքուր ջուր օգտագործելու հնարավորությունից, իսկ աշխարհի բնակչության 20 տոկոսը զգում է նրա անբավարարությունը:

Ջրի անբավարարությամբ են տառապում Հյուսիսային Աֆրիկայի, Մերձավոր

արեւելքի, Ասիայի երկրները: Ջուրը վճռորոշ

սահմանափակող գործոն է դարձել Հարավային Աֆրիկայի

զարգացման համար: Հսկայական քանակի ջուր է օգտագործում Եվրոպան:

Ներկայումս Պարսից ծոցի արաբական

երկրներում մեկ լիտր հում նավթի

փոխանակումը մեկ լիտր ջրի հետ համարվում է

շահավետ գործարք:

Քաղցրահամ ջրերի հետագա դեֆիցիտը չխորացնելու համար

անհրաժեշտ է բարձրացնել նրա օգտագործման

արդյունավետությունը: Մի շարք երկրներ արդեն

անցել են կաթիլային ոռոգման համակարգին:

21-րդ դարում նավթի փոխարեն քաղցրահամ ջուրը կդառնա Երկրի

գլխավոր ռազմավարական

ռեսուրսը:

Ջրի անբավարարության մշտական աճը կարող է վերածվել ավելի սուր

հիմնախնդրի, քան գլոբալ տաքացումը:

Ըստ կանխատեսումների, 2050 թվականին 50

երկրներում ջրի անբավարարությունից

կտառապի 3 մլրդ մարդ:

Աֆրիկայում եւ Մերձավոր արեւելքում ջրի հարցն

արդեն սրված է եւ պատճառ է հանդիսանում

ոչ միայն հետամնացության եւ աղքատության, այլեւ

քաղաքական անկայունության, էթնիկական եւ միջպետական

կոնֆլիկտների:

Մշտապես թշնամանքի մեջ են ՝ Եգիպտոսը, Սուդանը և Եթովպիան Նեղոսի ջրերի համար,

պաղեստինցիներիը և հրեաներիը Հորդանանի ջրերի համար,

Թուրքիան և Իրաքը Տիգրիս գետի ջրերի համար,

Թուրքիան և Սիրիան Եփրատի ջրերի համար,

Հնդկաստանը և Բանգլադեշը Գանգես գետի հոսքի համար: 

Քաղցրահամ ջրի պաշարները բավարար չեն ողջ մարդկության համար: Մարդիկ ջուրը օգտագործում են շատ

անխնայողաբար և աղտոտում են այն: 

Աշխարհի ջրային ռեսուրսների

էկոլոգիական վիճակի եւ օգտագործման ֆոնի

վրա Հայաստանի համանուն պատկերը

ահագնացող է:

Մեր ընդհանուր ջրային մուտքը տեղումների միջոցով

կազմում է մոտ 18 մլրդ խորանարդ մետր, որից 10

մլրդ-ը գոլորշիանում է, 5 մլրդ-ը կազմում է մակերեսային հոսքը, մնացածը ներծծված ջրերն են, որոնք սնում են աղբյուրներն ու գետերը,

լրացնում արտեզյան ավազանը:

Երևան մտնող խմելու ջրի 77 տոկոսը կորչում է:

Նույն պատկերն է նաեւ մյուս մարզերում եւ քաղաքներում:

Արարատյան հարթավայրի մի շարք բնակավայրերում ճնշումային արտեզյան ջրերը խմելու եւ ոռոգման նպատակով խոշոր տրամաչափի խողովակներով մակերես են դուրս գալիս առանց պոմպերի՝ ինքնաբուխ, եւ փականներ չունենալու պատճառով ամբողջ տարին անարգել հոսում են գյուղամիջյան եւ դաշտամիջյան առուներով դեպի գետերը` միաժամանակ բարձրացնելով գրունտային ջրերի մակարդակը եւ ուժեղացնելով հողերի էրոզիան եւ երկրորդային աղակալումը:

 Խմելու ջրի եւ ընդհանրապես ջրային ռեսուրսների վրա պետական վերահսկողության իսպառ բացակայությունն ու բարձիթողի վիճակը անմիջականորեն շոշափում է մեր ժողովրդի կենսական ու պետական անվտանգությունը: Անհապաղ ու հրատապ խնդիր է դարձել այդ կորուստները կասեցնելու անհրաժեշտությունը, քանի դեռ աղետի առաջ չենք կանգնել: 

Արարատյան դաշտի արտեզյան ստորգետնյա ավազանի ինքնաշատրվանող ջրհորները, որ բազմաթիվ գյուղերի ջրի միակ աղբյուրն են, շատ նվազել ու ցամաքել են, քանի որ ցածրադիր մասում ձկնաբուծության համար փորված հորերը խլում են վերին հատվածի ջրհոր-շատրվանների ճնշումը:

Ջուրը  միայն  քանակապես  է  վերականգնվում, իսկ որակապես  սպառվում է: Յուրաքանչյուրս  ջուրը  անխնա կերպով ենք  օգտագործում՝ չմտածելով  այն  մասին,  թե որքան  կարևոր է այն:

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային 

կազմակերպության հիվանդությունների մոտ 

90% -ը անորակ ջրի օգտագործումից է: Հիմա մարդկանց խորհուրդ է տրվում օգտագործել շշալցված ջուր, որը

մաքրվում է:

Ջուրը մեծ ազդեցություն ունի մարդու վրա: Որպեսզի մարդ լինի առողջ, պետք է օգտագործի մաքուր և որակյալ ջուր: Խմելու համար ջրամատակարարման աղբյուրը պետք է հեռու լինի աղտոտման հավանական վայրերից: Գիտնականները պարզել են, որ մեծ է մարդու կյանքի տևողության վրա ջրի ներգործությունը:

Ըստ ջրի մաքրության պահպանության և վերարտադրության ապահովման օրենքների` արգելվում է ամեն մի գործողություն, որը, փոխելով ջրերի ֆիզիկական, քիմիական, կենասաբանական հատկությունները, նվազեցնելով բնական ինքնամաքրման ունակությունը, կարող է վնաս պատճառել մարդկանց առողջությանը, հանգեցնել ձկների պաշարների նվազմանը, ջրամատակարարման պայմանների վատթարացմանը կամ ջրամբարի ինքնամաքրման գործընթացի խախտմանը:

Չի թույլատրվում գործարկել նոր ձեռնարկություններ , արտադրամասեր և այլ օբյեկտներ, որոնք չեն ապահովում հոսքաջրերը արդյունավետ ձևով մաքրող միջոցներով, նույնիսկ նախատեսվում է քրեական պատասխանատվության ենթարկել գետերը, լճերը և մյուս ջրամբարներն ու աղբուրները չմաքրված ու չվնասազերծված արդյունաբերական ու կենցաղային հոսքաջրերով ու թափոններով աղտոտելու, առանց աղտոտումը կանխող կառույցների ու սարքավորումների ձեռնարկություններ, կոմունալ և այլ օբյեկտներ վարձակալության հանձնելու համար:

Յուրաքանչյուր ոք պետք է խնայի ջուրը աննպատակ վատնելուց: Իսկ ինչպե՞ս հասնել դրան, ինչպե՞ս

ստիպել մարդկանց գիտակցել հարցի կարեւորությունը,

գիտակցաբար խնայել ջուրը եւ փրկել այն` հանուն իր եւ

ողջ մարդկության ապագայի:

Ինչպե՞ս խնայել ջուրը

Այո՛, փրկել, քանզի քաղցրահամ ջրի օրեցօր զգացվող սակավությունը կարեւորագույն խնդիր է

դառնում բոլոր պետությունների համար եւ

սպառնալիք` ողջ մարդկության ապագայի

հանդեպ:

Կաթիլ առ կաթիլ

Ժամանակակից մարդու մոտ ջրախնայման

հմտություններ ձևավորելը մեծ խնդիր է այսօր:

Եթե մեր երկրի յուրաքանչյուր բնակիչ կարողանա պահպանել ջրի խնայողական օգտագործման տարրական կանոնները,ապա դա թույլ կտա զգալիորեն նվազեցնել ջրի կենցաղային ծախսը:

Տեղադրե՛լ ջրաչափեր

Հետևել,որ

ծորակը անհարկի չհոսի:

Ծորակից ջրի կորուստը,երբ կաթում է

լավ չփակելու հետևանքով

Ժամանակ Ջրի կորուստ

10 րոպե 1 բաժակ

40 րոպե 1 լիտր

24 ժամ 36 լիտր

Բաց թողնված ծորակի կողքով անցնելիս աշակերտների

միայն 7 %-ն է փակել ծորակը:

Լոգարանում ժամերով պառկելու փոխարեն ընդունել ցնցուղ, որը կխնայի ջուրը 2-3

անգամ: Կրճատել ցնցուղ ընդունելու ժամանակը:

Ընթացքում պարբերաբար անջատել ջուրը:

Աղջիկը ընտրել է ցնցուղը:

Պարբերաբար ստուգել խողովակները՝ արտահոսքը

կանխելու համար: Լոգարանի պարագաներն էլ ընտրելիս

ուշադրություն դարձնել ծավալին: Ցանկալի է ,որ լինեն տնտեսող և միևնույն

ժամանակ բազմաֆունկցիոնալ:

Ծորակի ջրային շիթը միացնել միջին արագությամբ:

Ատամները մաքրելու ընթացքում

անջատել ջուրը կամ ամանի մեջ հավաքել

հոսող ջուրը:

Հնարավոր է խնայել 3 լիտր ջուր, եթե ատամները

խոզանա-կելիս ջուրը անտեղի

չհոսի:

Լոնդոնում բնակվող երիտասարդ դիզայներ

Սիմի Ցիուն ջրի արտասովոր ծորակ է ստեղծել, որը ոչ միայն

գեղեցիկ տեսք ունի, այլև նախատեսված է ջուրը

խնայելու համար:

Քաղցրահամ ջրի պաշարները շատ քիչ են,

եւ պետք է ակտիվ գործընթաց ծավալել ջրային ռեսուրսների

պահպանման ու վերականգնման

ուղղությամբ:

Պետք է մշակել բավարար միջոցներ

քաղցրահամ ջրի հնարավոր աղբյուրները

հայտնագործելու ուղղությամբ, զերծ պահել

բնության այդ անփոխարինելի պարգեւը

աղտոտվածությունից:

Պետք է կառուցել մաքրման կայաններ, ջրամբարներ: Չէ՞, որ դեպի գետերն են

ուղղված բազմաթիվ գործարարնների արտադրական

թափոնները, թունաքիմիկատներն ու

ջրահեռացման խողովակները:

Ավելի հեշտ չէ՞ զերծ մնալ աղտոտումից, քան թե պայքարել

դրանցից առաջացած հիվանդությունների ու համաճարակների դեմ:

Մենք ինքներս պետք է պահպանենք ջուրը,

հնարավորին չափ այն խնայելով և

օգտագործելով հարկ եղած դեպքերում` մտածելով շրջակա

միջավայրի և ապագայի մասին:

Ջրի վատնումը սպանում է ապագան:

Եթե ջուրը կյանքի աղբյուր է, ապա

էկոլոգիապես մաքուր ջուրը առողջության

պահպանման գրավականն է:

Ճապոնիայի բժշկական ասոցիացիան հաստատել է առավոտյան ջուր խմելու

բուժիչ ազդեցությունը՝ գլխացավի, սրտի հետ կապված

խնդիրների, ստամոքսի խանգարումների և այլ

հիվանդությունների դեպքում։

Առավոտյան սոված փորին խմեք չորս բաժակ ջուր։ Սա անհրաժեշտ է

օրգանիզմի ամբողջական մաքրման համար։ Առավոտյան ջուր

խմելուց  հետո 45 րոպե ոչինչ մի կերեք և մի

խմեք։ 

Շնորհակալություն