Op weg naar inclusiever onderwijs? - Berseba€¦ · onderwijs als de jeugdhulp/zorg een noodzakelijke partner die de school moet zien als werkplaats. •Scholen en samenwerkingsverbanden

STUDIEDAG BERSÉBA20 SEPTEMBER 2018

ECHTELD

Op weg naar inclusiever onderwijs?Theorie, praktijk en de verbinding met jeugdzorg

Dolf van Veen (Windesheim/NCOJ)

NAAR INCLUSIEVER ONDERWIJS?INHOUD BIJDRAGE

• Doel is vooral een bijdrage te leveren aan het ‘verder doordenken van het verlangen naar meer inclusief onderwijs’ (zie de ontwikkeldoelen visie en ambitie, Berséba)

• Lijn van de presentatie, na lezing van uw ondersteuningsplan en het informatieve gesprek met dhr. René Dek, is a. Nederlandse context va passend onderwijs, b. kennisbasis/leerervaringen m.b.t. inclusief onderwijs, en c. belang van verbinding met jeugdzorg

• Tijdbeperking, dus keuzen; altijd bereid tot verdere samenwerking.

MIJN ACHTERGROND

• Kinder- en jeugdpsychiatrie, kinderbescherming, samenwerking onderwijs/zorg

• Verbetering zorgstructuur, (extra) ondersteuning leren en onderwijzen, ontwerp en implementatie

• Daghulp, Zorg/onderwijsarrangementen, ZAT’s, observatie/tijdelijke opvang, ‘moeilijk-plaatsbare’-leerlingen, EMB, preventie en aanpak gedragsvraagstukken, samenwerken en integratie so/sbo en vso/vo, geïntegreerd gemeentelijk beleid en .. opleidingen

• Wetenschap/onderzoek (Nottingham), praktijkverbetering/zorgstructuur en methodiek (LPOJ/NCOJ), beleidsontwikkeling landelijke overheid (OCW, VWS en VNG) en gemeenten/provincies, en verbetering opleidingen (Windesheim)

• Inclusiever onderwijs: i) leren omgaan met/waarderen van diversiteit, ii) identificeren en wegnemen hindernissen voor leren/onderwijzen, iii) toegang, participatie en resultaten voor alle leerlingen, en iv) verantwoordelijkheid voor kwetsbare leerlingen

PASSEND ONDERWIJS …

➢Beleidsarme invoering per schooljaar 2014/15: geen stip op de horizon, schoolbesturen en samenwerkings-verbanden PO en VO zijn aan zet; ontwikkeling moet van onderop komen.

➢Brancheorganisaties (PO-, VO-, MBO-raad) bieden enige richting met referentiekader passend onderwijs, landelijk beperkte ondersteuning.

➢Van segregatie via WSNS en rugzakjes, naar passend onderwijs; (nog) geen sprake van doorontwikkeling naar inclusiever onderwijs; positie van SO/VSO blijft gehandhaafd (wel ontvlechten) en inzet op verbinding met jeugdhulp/zorg; recent aandacht voor (beginnende) samenwerking regulier/speciaal.

PASSEND ONDERWIJS EN DE JEUGDHULP/ZORG WAAROM OOK AL WEER SAMENWERKEN?

▪ betere resultaten voor kinderen met extra ondersteuningsbehoeften (SEN/ASN)

▪ minder onderwijs en jeugdzorg in speciale voorzieningen, ook kostenkant

▪ snellere, betere/passende en afgestemde en waar nodig nieuwe en ‘geïntegreerde’ dienstverlening in basisvoorzieningen (transformatie)

▪ herstel van het gewone leven (Wim ter Horst)

✓ versterken van de opvoeding, eigen kracht en sociale netwerk

✓ ondersteuning van professionals in de frontlinie

✓ niet exporteren van jeugdigen maar importeren van oplossingen

▪ kinder-/mensenrechtenverdragen (zie College voor de Rechten van de Mens, 2017; DfC)

VERBETERING SAMENWERKING ONDERWIJS-JEUGDHULP/ZORG? INLEIDING – MIJN ONDERZOEK 1996-2018

Kwaliteit ondersteuning voor leren en onderwijzen? Kwetsbaar, vooral de externe support van jeugdhulp en gezondheidszorg én speciale onderwijszorg! [mismatch tussen

behoeften en aanbod, kwaliteitsvragen hulp; weinig steun voor leerkrachten; focus op gedrag en niet breedte SEN!]

Kwaliteit ondersteuning voor leerlingen op school? Grote verschillen, soms is school risicofactor! [ook: pedagogiek, keuzebegeleiding en mentoraat, schoolklimaat]

Beschikbaarheid/omvang en type jeugdhulp en zorg? Beperkt! [focus op bestaande interventies

en niet op geïntegreerde diagnostiek en (gebundelde) inzet, samenwerking en preventie in en om school als werkplaats]

Inzicht in extra ondersteuningsbehoeften van leerlingen? Beperkt! [achterstanden,

ontwikkelingsstimulering, hindernissen/bedreigingen voor leren en ontwikkeling]

Kwaliteit van de lerarenopleiding? Moet beter, grote verschillen tussen opleidingen! [pedagogiek versus vakinhoudelijke kennis, weinig aandacht voor aanpassing richting ‘passend en inclusiever’ onderwijs]

Kennistransfer/duurzame praktijkontwikkeling? Beperkt! [projectitis; inhoudelijk beleidskader en

implementatiesteun steeds meer op achtergrond, geen cultuur van samen leren en benutten veelbelovende praktijken]

PASSEND ONDERWIJS IN DE PRAKTIJKENKELE CITATEN …

‘Gelukkig maak ik deze ontwikkeling nog mee, op weg naar inclusief onderwijs?’

‘Het gaat te snel; we moeten het pas doen als alle leerkrachten in het team vaardig zijn!’

‘(Nog) meer leerlingen met gedrags- en ontwikkelingsproblemen is niet goed voor de prestaties van andere leerlingen in de groep!’

‘Er is veel veranderd en de ambities zijn hoog (..) maar de externe ondersteuning staat nog steeds op een laag pitje!’

‘We willen wel als team en school maar hebben te weinig middelen en tijd; ik sta als intern begeleider gedeeltelijk weer voor de groep!’

‘We hebben het goede spoor gevonden, nu gaan we snel meters maken.’

‘Waar is de ondersteuning? Ik ben er niet voor opgeleid!’

PASSEND ONDERWIJS IN DE PRAKTIJK

• In po 95% regulier, 5% special; met beperking en chronische ziekte 71% versus 29%, en van de ingeschrevenen met een lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke beperking gaan ongeveer 8 van de 10 naar het speciaal onderwijs (CvdRvdM, 2016; Inzicht in Inclusie)

• (onderzoek) Positieve of neutrale houding van leraren t.o.v. inclusiever onderwijs, maar bij plaatsing in de eigen groep en zeker zonder steun en klassenassistenten, negatiever; onbekend maakt onbemind, ervaring in opleiding van belang, niet alleen kennis (ook bij ouders)

• De attitude van basisschoolleerlingen (4-8) is het meest negatief ten opzichte van leeftijdsgenoten met meervoudige beperkingen, in vergelijking met leeftijdsgenoten met lichamelijke of verstande-lijke beperking; positief beïnvloed door contact met leeftijdsgenoten met beperkingen (1,5 jaar)

• Circa 30 procent van de kinderen met een beperking die nu al in het regulier onderwijs zijn opgenomen, vinden geen aansluiting bij hun klasgenoten

PASSEND ONDERWIJS OF ..?

INCLUSIEVER ONDERWIJS?ENKELE ONDERSTEUNENDE PRINCIPES EN ONDERWIJSPRAKTIJKEN

• Principes die inclusieve praktijk ondersteunen: i) leren omgaan met en waarderen van diversiteit (proces), ii) identificeren/wegnemen hindernis-sen voor leren/onderwijzen, iii) toegang, participatie en resultaten voor alle leerlingen, en iv) verantwoordelijkheid voor kwetsbare leerlingen

• Onderwijsstrategieën: i) Co-operative teaching and learning within mainstream classrooms, ii) Collaborative problem-solving activities, iii) Heterogeneous group work, iv) Differentiation, v) Interventions to promote social and emotional competence, vi) Embedding Information and Communications Technology (ICT) in teaching, learning and assessment

. .

Inclusive education

Vision

Placement

Adapted curriculum

Adapted assessment

Adapted teaching

Acceptance

Access

Support

Resources

Leadership

Inclusive education is a multi-faceted concept

Winter en O’Raw (2010) tien thema’s die samenhangen met inclusief onderwijs:

1. Provision of information

2. Physical features

3. Inclusive school policies

4. The IEP

5. Student interactions

6. Staffing and personnel

7. External links

8. Assessment of achievement

9. Curriculum

10. Teaching strategies.

INCLUSIEVER ONDERWIJS IN NEDERLANDSPOORZOEKEN VOOR EEN COMPLEX VRAAGSTUK

KRITISCHE OBSERVATIES ANNO 2018

❑ verschillende en weinig concrete beelden bij passend en inclusiever onderwijs en geen fasering van invoering; nog veel bestuurlijke drukte rondom passend onderwijs

❑ ‘ondersteuningsplan’ voor leerkrachten, intern begeleiders en schoolleiders / besturen ontbreekt in de regel

❑ het regulier onderwijs kan het niet alleen: sociale en professionele hulpbronnen benutten (gezin, omgeving, speciaal onderwijs, jeugdhulp, zorg e.d.)

❑ transitie jeugdzorg biedt kansen én risico’s: (meer) tekorten maatschappelijk werk, opvoedingshulp, jeugd-GGz en (para)medische zorg (zie ook Wlz)

❑ ‘projectitis’: te veel programma’s en cursussen/scholing die naast elkaar ingevoerd worden en niet zijn ingebed in de zorgstructuur en schoolontwikkeling

LEERERVARINGEN

• Uitgelijnde zorgstructuur is belangrijk maar voorkom escalatieladder/stepped care: kwaliteit in eerste lijn, vroeg en tijdig, met opvolging begeleiding!

• Benut expertise (diagnostisch en uitvoering) van swv, speciaal onderwijs en jeugdhulp/j-ggz in scholen: steun vanuit deze expertise boven primaat scholing!

• Overtuig gemeenten/zorgverzekeraars van belang van genoemde punten!

• Scholen verschillen in startpositie: realisme en menselijke maat en tijdelijke observatie-/extra begeleidingscapaciteit is belangrijk (versus permanente speciale klassen)!

• Benutten van ervaringskennis van collega’s én ouders! (zie bijv. NCOJ ‘Leer-Kracht’)

• Primaat behandeling boven onderwijs kan (korte of langere tijd) aan de orde zijn, flexibele vormgeving!

NAAR INCLUSIEVER ONDERWIJS

• Visie en inspiratie – bereidheid te kiezen voor een meer inclusieve benadering, partners meekrijgen, geen bypasses maar voorwaarden realiseren om onderwijsdeelname mogelijk te maken; samen met ouders/leerlingen, het schoolbestuur, het samenwerkingsverband, gemeenten, zorgpartners!

• Gezamenlijk leren van voorbeelden/praktijkontwikkeling – zorg/onderwijs/opvang, speciale klassen/campus/integratie/inclusie, de kennisbasis, buitenlandse ervaringen en samenwerking met opleidingen!

• Majeure beleidsvraagstuk en implementatievraagstuk (visie/draagvlak, infrastructuur, spoorzoeken, fasering/stappen zetten ..); scholen hebben verschillende startposities en ontwikkelingssnelheid, kwalitatief sterk SWV belangrijk!

ENKELE STELLINGEN VOOR DE DISCUSSIE

• Voor het realiseren van inclusiever onderwijs zijn zowel het speciaal onderwijs als de jeugdhulp/zorg een noodzakelijke partner die de school moet zien als werkplaats.

• Scholen en samenwerkingsverbanden zijn onvoldoende in staat om aan te geven wat kinderen en het onderwijs nodig hebben van de jeugdhulp/zorg.

• Inclusiever onderwijs vraagt om andere competenties van de leraar, scholen zijn nu nog niet klaar om dit pad te bewandelen.

ENKELE STELLINGEN VOOR DE DISCUSSIE

• Kinderen die speciale onderwijszorg behoeven, zullen in inclusiever onderwijs te weinig aandacht krijgen.

• Inclusiever onderwijs gaat ten koste van de aandacht voor de andere kinderen in de klas, en het is een te zware belasting voor de toch al drukke leerkracht.

• Inclusiever onderwijs start met het verlangen een herbergzame school te willen zijn voor alle kinderen en een zoektocht naar de architectuur en pedagogische kwaliteit van de leeromgeving die dit mogelijk maakt.

DANK VOOR UW AANDACHT!

Contactadres

[email protected]

[email protected]

www.ncoj.nl

www.evaluatiepassendonderwijs.nl