http://www.euskararenjatorria.eu/ El origen del Euskara / The origin of the Basque language ONGI ETORRI bienvenidos / welcome ( I. Congreso / Congress II. Congreso / Congress III. Congreso / Congress IV Congreso / Congress Opiniones / Opinions Libros / Books Enlaces / Links Noticias / News Diccionario / Dictionary Coloquios ) Object 1 ( V. Congreso ) IRUÑA VELEIA ARGITU BATZORDEAREN BERRIPAPERA.doc (1.18 MB) LA OTRA CARA DEL PUEBLO BASKO.pps (4,97 MB) BLOGARI.NET/ELEIKER (Euskararenjatorrikoen eztabaidatzeko gunea) IMANOL AGIRRE IRUÑA OKA (Veleia) http://www.blogari.net/iruinaoka http://www.blogari.net/euskjatorria * azken berriak * * últimas noticias *
103
Embed
ONGI ETORRI - · PDF filerqueologos-veleia_20070209.html
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
http://www.euskararenjatorria.eu/
El origen del Euskara / The origin of the Basque language
ONGI ETORRI
bienvenidos / welcome
( I. Congreso / Congress II. Congreso / Congress III. Congreso / Congress IV Congreso / Congress Opiniones / Opinions Libros / Books Enlaces / Links Noticias / News Diccionario / Dictionary Coloquios )
Object 1
( V. Congreso )
IRUÑA VELEIA ARGITU BATZORDEAREN BERRIPAPERA.doc (1.18 MB)LA OTRA CARA DEL PUEBLO BASKO.pps (4,97 MB)
Webgune hau kaleratu dugunok aspaldidanik Euskararen jatorriaz kezkatuta genbiltzan talde bat gara eta eskuartean duzun webgune hau gure ekarpena da. Euskararen Jatorriaren Biltzarrekook hemen agertzen diren txosten guztiekin ez gara zertan bat etorri behar. Gure helburua zera da:
jatorriaz ikertzen ari diren guztiei leku bat eskaini haien teoria eta azalpenak kokatzeko.
• Diccionario Ibérico-Euskera-Castellano Autor: Prof. Dr. Antonio Arnaiz Villena (Editorial Fundación de Estudios Genéticos-Lingüísticos 2007 Madrid)
• Diccionario Etrusco-Euskera-Castellano Autor: Prof. Dr. Antonio Arnaiz Villena (Editorial Fundación de Estudios Genéticos-Lingüísticos 2008 Madrid)
• Tradiciones vasco-cantabras. Egilea J.V. de Araquistain (biblio manias) Itxaropena S.A. Araba kalea 45 Zarauz
• PREHISTORIA E HISTORIA de la CIVILIZACION INDIGENA DE AMERIKA I de su DESTRUCCION por los BARBAROS del ESTE Egilea F. de BASALDUA 1925 editorial "La baskonia" belgrano 1389 Buenos Aires
• La Senda Aborigen Egile; Guillermo Piquero e-mail: [email protected]
• El Mito de la Diosa Egile:-Anne Baring eta Jules Cashford Ediciones Siruela
• 5000 años de euskera. Francisco Garcia Berlanga. 1980 La Gran Enciclopedia Vasca. Bilbo.
• A Língua Basca. Jorge Bertolaso Stella. 1954 Säo Päolo.
• Crítica del problema sobre el origen y prehistoria de la raza vasca. Miguel de Unamuno. 1997 Ediciones Beitia. Luzarra, 1416 Deustu.
• Curiosa leyenda sobre el origen de los vascos. Francis Jammes. (18681938) La Gran Enciclopedia Vasca.
• De la antigüedad y universalidad del vascuence. Larramendi. Origen de la nación vascongada y de su lengua. Perotxegi. 2000 Roger Editor. El txoko de Josetxo.
• El Euskera Arcaico. Extensión y parentesco. Luis Núñez Astrain. 2003. Txalaparta Navas y Vides, 1 2 31300 Tafalla. Tf. 948 703 934
• El misterio vasco desvelado. Paul Arnold. 1986. Ediciones Mensajero. Azpeitiko Santxo, 2 48014 Bilbo.
• El Misterio Vasco. Louis Charpentier. 1976 Plaza Janes.
• El origen del vasco y de su idioma. Gabino de Seijo y de Zarrandikoetxea. Data barik.
• El origen ibérico de la lengua vasca. Juan L. Román del Cerro. Colección amalgama. 1993. Editorial Aguaclara tato, 6 bajos. 03005 Alacant tf. 96 512 16 75.
• En torno a un mito: el euskara y el indoeuropeo. Roslyn m. Frank. Hordago. 1980
• Euskal Populuaren jatorrietaz. Michel Duvert. 2005. Elkar. Portuetxe kalea, 88 bis tf : 943 31 02 67.
• Euskal Zibilizazioa (Gure herriaren sustraien bila). Alfontso Martinez Lizarduikoa. 1998. Gaiak Argitaldaria. San Bartolome, 36 behea. 2007 Donostia. Tffaxa: 943 471 304.
• Euskaldun bat Marten. Iñaki Zubeldia. 1985 Elkar. Esterlines kalea. Donostia.
• Euskaldunon jatorriaz. Sobre origen de euskaldunes. Irrintzia. Urtzi Ihitza. 1993. Lemuria.
• Euzko Elea, etorburuko esan naia. Imanol Mujika. Donostia
• Folin Markesa. Maraskiloak eta euskaldunak uharte galduan. Kepa Altonaga. Elhuyar. 1988.
• Historia lingüística vascorománica. Intento de aproximación. Maria Teresa Etxenike. 1984 Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala.
• Historia lingüística vascorománica. Maria Teresa Etxenike Elizondo. 1987. Paraninfo. Magallanes, 85 28015 Madril.
• Irlandeses y Vascos. Julio Cesar Santoyo. 1979 Leopoldo Zugaza editor. Montevideo etorbidea, 11 48200 Durango.
• La raza vasca y el vascuence. En torno a la lengua española. Miguel de Unamuno. 1974. Colección Austral. EspasaCalpe.
• Lingüistika Baska. Txorten. Imanol Mujika. 1966. Editorial Kier. Avenida Santa Fe, 1260 Buenos Aires. Argentina.
• Los Enigmas del Euzkera. Angel Naberan Ormaetxea. 1987 Gráficas Ibarsusi. Ibarsusi Bidea, z/g. 48004 Bilbo.
• Los Vascos. Ramon Nieto. 1996 Editorial Acento. Joaquin Turina 28044 Madril.
• Mintzoaren memoria Xabier Gartzia Arguello. 2005. Bilbo.
• Mitologia e ideología de la lengua vasca. Antonio Tovar 1980 Alianza Editorial. Milan,38 Madril.
• Noiz arte iraungo du euskarak? Imanol Zaldua. 2000. GeroMensajero. Azpeitiako Santxo, 2 48014 Bilbo.
• Origenes Prearios del Pueblo Vasco. E. de Gandia.
• Que dicen de los vascos. Jesus Basañez. 2 bolumen. 1975. Itxaropena Victor Pradera, 2 Zarautz.
• Sobre el origen de los vascos. Xavier Peñalver. 1999. Txertoa Olaetaplaza, z/g behea 20011 Donostia. 943 45 97 5746 09 41.
• Sobre la lengua vasca. Julio Caro Baroja. 1988 Txertoa. Donostia.
• Sobre Origenes del Pueblo Vasco. Juan de Zumelzu. 1962. Grafiocas Ellakuria. Buenos Aires, 13 Bilbo.
• Teoria de la formación de las lenguas vista a la luz del euskera. Imanol Mujika. 1975. Oiartzun. Itxaropena Zarautz.
• The uskomediterranean languages. A. Arnaiz Villena and J. Alonso Garcia. Universidad Complutense. Madril Fundación de Estudios Genéticos y Linguísticos.
• Vasconia y la nueva Europa. Federico Krutwing. 1976
• Vínculos de la lengua vasca con las lenguas de todo el mundo Imanol Agirre. 1980. La Gran Enciclopedia Vasca.
• EL ORIGEN DE LOS VASCOS Y OTROS PUEBLOS MEDITERRANEOS. Jorge Alonso y Antonio
Arnaiz, Editorial Complutense.1999 • MINOICOS, CRETENSES Y VASCOS. Jorge Alonso y Antonio Arnaiz. Editorial Complutense 1999
• EGIPCIOS, BEREBERES, GUANCHES Y VASCOS. Jorge Alonso y Antonio Arnaiz. Editorial Complutense 2000
• CAUCASICOS, TURCOS, MESOPOTAMICOS Y VASCOS. Jorge Alonso y Antonio Arnaiz. Editorial Complutense 2001
• APOLOGIA DE LA LENGUA VASCONGADA Pedro de Astarloa. 1803
• APELLIDOS IBEROEUSKERIKOS. Francisco Berlanga Garcia. Autoediccion 1989
• DIOSAS Y DIOSES DE LA ANTIGUA EUROPA. Marija Gimbutas. Editorial Istmo. 1982
• Iruña-Veleia ¿verdadero? .doc (39KB) (Diario Noticias de Álava)• EUSKAL OSTRAKA Iruña-Veleiako euskarazko grafitiak .PDF (4MB) • 'The Origins of the British' (El origen de los británicos) • Euskara eta Ogam idazkera • El arte rupestre de la cornisa cantábrica, en el camino del Patrimonio de la
Humanidad• Ribero-Meneseseren erreportaia (pdf) • Tres de los diez arqueólogos de Veleia abandonan por sorpresa las
Aiurri/adiurre/ariurre aria-urrui - izaera edo nortasun bizia duena
Josu Naberan Aizen ai-zen - aurrean dagoenarekiko senaJosu Naberan Aizina aise-nahi - itxaropenaJosu Naberan Aizkora/haizkora aizto-ora - oratzeko lekua duen aiztoa
Josu Naberan Aizto
haitz-to; haitz-tor - haitz txikia; haitz burua (-to, 18.1)
Josu Naberan Aiztur/haiztur haizto-tur - haizto dorreduna; artaziakJosu Naberan Aizun, -izun ai-zun - zen hori falta zaiona; faltsuaJosu Naberan Akain kapar-ino - kaparra txikiaJosu Naberan Akats (aia)-akha-tz - epai edo koska antzekoa (auz/tz)Josu Naberan Aker kara-er; ada-oker;
ar-ker- adar okerra (kare/aker alderanzketarekin); ar nabarmena
Josu Naberan Akha(tu)/akabatu ha-ka; ago-ga - GOE eta AGOren kontrakoaJosu Naberan Akitu, ahitu ago-itu - jarioa agortu; cf., agotarJosu Naberan Al al - eri/el eta –ul erroen kontrakoa; boterea,
eskumenaJosu Naberan Ala a-l-a - "a" mugagabea "l" hotsak ebakita. AldaiaJosu Naberan Ala (lokailua) ale-a(la) - alea jacta est, bata edo bestea aukeraJosu Naberan Alaba al-aba - aba izan ahal dena, abagaia (ahal/al, 28.1) Josu Naberan Albo ala-abo - aldaiaren ertz (sarrera) bata nahiz besteaJosu Naberan Aldabide alda-bide - artaldeak aldatzeko bideaJosu Aldaira, aldai alda-ira - mendialdearen eratorria; mazela
NaberanJosu Naberan Aldaka alda-gara - izterren goiko aldeaJosu Naberan Aldapa alda-boa - alde boroa, mendialde konbexua; aldatsaJosu Naberan Aldats alda-ts - aldapa handia; asso/ts, 18.1Josu Naberan Alde, alda ala-ide - larrearen alde bata nahiz besteaJosu Naberan Aldi alde-ei - aldearen antzekoa (in/ei, 8.1)Josu Naberan Aldra talde-ara - leku bete jendeJosu Naberan Ale ale - bihia, zitua, garaua; ald., lea/aleJosu Naberan Aletu ale-tu - garandu, bihitu, burutu, urkulduJosu Naberan Alfer/alper ala-er; al-behe-
behe - hegala, saihetsaldeaJosu Naberan Alu al-u(ku) - ahal guneaJosu Naberan Altxa altzu-ara - altxatu, altzura eraman; goratu, eraikiJosu Naberan Altxor altzo-urre - urrea altzoanJosu Naberan Altzari altzu-ari - eraikitzearen jardueraJosu Naberan Altzo altzu-o - leku jasoa eta segurua; magalaJosu Naberan Altzu/altu anda-tzu; ala-tzu - gorune handia; aldai handia (auz/tzu, 7.2)Josu Naberan Ama a-m-a; abaJosu Naberan Amagi(n)arreba ama-gi(z)-arreba;
ama-(e)gin-arreba - arrebaren
Josu Naberan
parteko ama (giz, 2; gi, 3); arrebak dakarren ama (egin, 40)
Josu Naberan Amaia amu-aia - ama-gunea hasi edo amaitzen den aiaJosu Naberan Amaitu amaia-itu - burutu, bukatu, akabatu, finituJosu Naberan Amama amu-ama - amaren ama edo jatorria; amonaJosu Naberan Amara amu-ara - jatorrizko lekua; itsasoa (alderatu, mar)Josu Naberan Amatatu (l)ama-itaitu - printzipioa edo lama etenJosu Naberan Amets amu-etsi - ama-guneak edo kontzientziak etsi; mahumaJosu Naberan Amil(du) amu-ira-(tu) - jatorrizko lekutik beheraJosu Naberan
Amona ama-anu; ama- - amaren goitikoa; amama
o(i)naJosu Naberan Amore ama-oren - azken ordua; zerbaiten amaieraJosu Naberan Amorru/amurru amu-urru - barnealdeko oldarra (amu, 21.1)Josu Naberan Amu(ne)/mun amu-une - sin.: muin; leku-izenetan, sorrera gunea
negatiboaJosu Naberan Artazi (t)arte-ziri - elkar loturiko bi zirizko tresnaJosu Naberan Artazi/zi arte-zi(tu) - artearen ezkurraJosu Naberan Arte gar-eitzeJosu Naberan Arte, arrate arro-ate - arroarako atea, mendate nahiz arte
(tranpa)Josu Naberan Artez arro-ate-z - lasterbidetik, mendatezJosu Naberan Arto/artho ale-to; gara-to - ale handia edo kalitate handikoaJosu Naberan Asaba asso-aba - arbasoa; asabeaita nahiz asabeamaJosu Naberan Asago azua-aho - bailararen hasieran edo amaieran dagoenaJosu Naberan Asaldu(ra) azu-alda-u(ne) - barneko aldaketa aldia (azu, 7.3)Josu Naberan Asaro ase-aro - euri zirinaJosu Naberan Asaska ase-aske-an; ase-
daitekeJosu Naberan Aztura auz-ohitura - ohitura zaharraJosu Naberan Azua, asua azu-ara - toponimian ugaria; ibarraJosu Naberan Ba ba - izatea baiezten du; a mugagabea b hotsak
edan-e(n); edu-en; edan-behe - edan behar ez dena; pozoia
Josu Naberan Ediren/ediro/idoro ide-ira-en; ide-ira-o - kidea kausituJosu Naberan Edo edu-o - izaite edo ukaitearen guneaJosu Naberan Edontzi edan-ontzi - edateko ontzia; untzi/ontzi, 32.1Josu Naberan Edoski edan-ausiki - auska (ausikika) edateaJosu Naberan Edozein edo-zein - bata nahiz bestea daitekeJosu Naberan Edu e-du - izaitea edo ukaitea (ald., adu/edu) Josu Naberan Eduki edu-uku-i - dena delakoa norberarentzat gordeJosu Naberan Edun/ekun edu-un(e) - du aditz laguntzailearen jatorriaJosu Naberan Eduru, duru edu-buru - “edu” aleaJosu Naberan Eduz edu-tz - erara, modura, gisara, neurriraJosu Naberan Ega ijjo-ara - ibai arroa (topon., Ega, Ejea, Ea...)Josu Naberan Egarri e-garr-eiJosu Naberan Egia ageria; egu-ira - agerian edo argi dagoenaJosu Naberan Egin ego-in; ekai-in; e-
gin - eitea eman; gauzatu (ald. egin/in)Josu Naberan Egintza egin-tza - egitearen ondorioa (-tza, 7.3)Josu Naberan Egitada egin-ada - -ada, ikus ara, 22.2Josu Egitura egi(n)-dura - -dura, ikus edu 23.1
NaberanJosu Naberan Egoitz ego-hegi-tz - egoteko egi aproposa (auz)Josu Naberan Egoki ego-gai - ekai/-ki, 4.3; berbereraz “ego da”=oso ondoJosu Naberan Egon goe-on Josu Naberan Egosi eko-su-in - suarekin ekoitzi (ekoitzi, 4.3)Josu Naberan Egu e-uku; e-gu - leku ezkuturik ez duena; gu ez den beste
guztiaJosu Naberan Eguen egu-guren - Egu gurena, larunbateko egun nagusiaJosu Naberan Egun egu-une - argi uneaJosu Naberan Egur e(itz)-gur - zuhaitz makurraJosu Naberan Egurats egu-era-tse - eguera mota (atse/-tse, 18.1)Josu Naberan Eguzki egu-iz-ki - egunaren argi gaia (ald., ilazki)Josu Naberan Ehiza in-eixa - in (ikus 8.1)Josu Naberan Eho (irun) hari-aho - haria ahokatzeko jardunaJosu Naberan Ehun(e) irun-une - telaJosu Naberan Ei e-i(n) - izan daiteke; omenJosu Naberan Eiki ei-ki - daitekeena, gertagarria; egiazki, baiki (ekai/-
ki, 4.3); gr., eikosJosu Naberan Eite ei-te - antza (grekeraz, eideos)Josu Naberan Eitz ei-zi - zuhaitz ororentzat hizki generikoaJosu Naberan Eitzi, utzi ira-etsi-inJosu Naberan Eixa in-uxa - uxa bidezko ehizaJosu Naberan Ekai eko-ai - lehengaia, “aia” egokiaJosu Naberan Ekaitz ekai-gaitz - ekai gaiztoaJosu Naberan Ekarri/ekharri e(n)-karro-in - karroan garraiatuJosu Naberan Ekin ike-(eg)in - gauza bera eginJosu Naberan Ekoitzi, egosi ekai-so-eitzi - kalitate handiagoko (auz) ekai bihurtuJosu Naberan Ekosaria, egoskariaegos-aria - egosteko jaki mota (aria, 22.2)Josu Naberan Ekuru e-kurJosu Naberan
Ekus, ikus, kuxian leku-so; uku-so - lekua altutik begiratuta (auz/-so)
Josu Naberan Elbarri el-barren - hanketan eriJosu Naberan Ele eli-era - jendearen ele era; hitza, berbaJosu Naberan Eli eli - talde, aldra, aralde; hainbat, batzuk
Josu Naberan Elikatu eli-gaitu - taldea indartuJosu Naberan Eliza eli-tza - alderatu eliza/zelai (tza, 7.3)Josu Naberan
NaberanJosu Naberan Erru erro-u; errai-u - errorik ez; errairik ez Josu Naberan Erruki errai-ukhi - erraiak hunkituJosu Naberan Errun er-(arro-aro)-un - (arrautza) kanporatzea (un, 20.7)Josu Naberan Ertain erdi-adin - erdiko tamaina; duin/doi/adin, 23.3Josu Naberan Ertz er-tz - er erpinena edo hurbilena (auz/tz, 7.2)Josu Naberan Esan hitz-an - hitzaren jardueraJosu Naberan Eseki/eskegi azu-ike-in - leku ikean ipiniJosu Naberan Eseri atse-in - arnasa hartzeko, sikeranJosu Naberan Esetsi ez-eitzi - bakean ez utzi;eraso, jazarriJosu Naberan Eska(tu) esku-a(ra)-(tu) - eskua hedatuJosu Naberan Eskain(i) eska-in-i - eskua zabaldu eskuzabalakJosu Naberan Eskaratz ezka-ara-tz - ezka antzeko eremua, supazterraJosu Naberan Esker esku-ager - eskuekin (esker ona) adieraziJosu Naberan
Eskilara, eskailera ezka-ilara - hegal ilaraz osatutako mailadia
Josu Naberan Esku edu-uku; erhi-
uku - edukitzeko “ukua”; erhien guneaJosu Naberan Eskuin esku-in - egiten duen eskuaJosu Naberan Esna iz-anu-an - argi nabarmenera igaro (anu, 25; -an, 8.3)Josu Naberan Esne zi-ene; zi-eme -bi bokal batzean is/es bilakatutaJosu Naberan Estekatu herste-ika-tu;
herste-gara-tu - lotu, atxikiJosu Naberan Eta ide-ta - grekoz, eti; latinez, et, itemJosu Naberan Eten e-teink - hasierako e- hori ez daJosu Naberan Etor(ri) ira-tor -(i)Josu Naberan Etsai etsi-ai - asmoa etsiarazten duenaJosu Naberan Etse/etxe hetseaße-zeha - zehar zabala mugatzen duena (?)Josu Naberan Etsi ira-eitzi - uztearen (amore ematearen) ondorioaJosu Naberan Etxola hetse-ola - etxe eraikia; hortik agian txabolaJosu Naberan Etzan eitzi-anJosu Naberan Etze e-eitze - zuhaizkirik ez dagoen eremuaJosu Naberan Etzi bihar-atze; bihar-
eitzi - bigarren arrastiaJosu Naberan Euli ahul-eli - multzo ahula
elea - euskoen mintzairaJosu Naberan Eusko/euzko auz-uku-o - goiko haranetakoak (uku, 32.1; “o”, lekua)Josu Naberan Eutsi ez-utzi - ez etsi; agian etsi/eutsi hitz jokoaJosu Naberan Ez e-zi - jarduerari (zi) ezetza eman (e)Josu Naberan Ezagun ira-az(u)a-gune - azua berean bizitzearen ondorioaJosu Naberan Ezarri eitzi-ira-in - kanpotikoa kokatuJosu Naberan Ezelan e-zelan - ezein eratara ere ezJosu Naberan Ezer ez-ere - ere, 8.5Josu Naberan Ezetsi ez-iritzi - ezeztatu, errefusatu, atzera botaJosu Naberan Ezin, etsi ez-i(n) - halere, ez du behar aditz laguntzailerik
Josu Naberan Gingil gi-dingil - dingilizka dagoen haragiaJosu Naberan Girgil gi-ira-(din)gil - aurrekoaren eratorriaJosu Naberan Giri gi-in - behorra arreskeJosu Naberan Giz(e) gu-iz; gi-iz - gu gara; u edo i irekia, g hotsak mugatutaJosu Naberan Giza giz-a(ra) - ara erroak azalera adierazten du (22)Josu Naberan Gizaki giza-ekai - "giz" izaerakoa; ikus ekai (gero –ki), 4.4 Josu Naberan Gizarte gize-arte - jendarteJosu Naberan Gizatzar gize-zar-arre - ikus arre, 37 (zar-arre: -tzar atzizkiaren
sorrera?)Josu Naberan Gizelan gize-lan - gizakiak egun batean egin dezakeenaJosu Naberan Gizeli gize-eli - giza aldraJosu Naberan Gizen gi-zi-en; giza-en - gorputzean ur gehiegiJosu Naberan Gizon giz-on - gu, iz eta -on aditza: bizi garenokJosu Naberan Gizotso gize-otso - kondairetako pertsonaia Josu Naberan Glaziare jela-zi-ara(ne) - ur izoztuaren azalera zabalaJosu Naberan Goe go-e - izaera edo leku printzipala; sin.: amaJosu Naberan Gogaitu gogo-ahi-tu - gogoa amaituJosu Naberan Gogo goe-goe; ago-goe Josu Naberan Gogor agor-agor - hezetasunik gabeko solido trinkoaJosu Naberan Gogoratu gogo-ira-tu - gogora ekarri, bururatu
Josu Naberan Goi goe-i(hi) - gorunea, gailurraJosu Naberan Goibel goi-bel - goia nahiz norbere burua beltzJosu Naberan Goilare ago-in-lera; goi-
NaberanJosu Naberan Higuin gi-uku-gin - erraiak aztoratuJosu Naberan Hil ijjo-il; iz-il - korronte ahulezia; energia ahuleziaJosu Naberan Hilaur hil-aurre - hilurren, hilagin, agoniaJosu Naberan Hildu hil-adu - adorez nekatua, ahula, sorra Josu Naberan Hilhor/hilor hil-or - (k)umea galdu, abortua (or, 35.1)Josu Naberan Hiltamu hil-ate-amu - (ikus hil, 8.2)Josu Naberan Hinka(tu) in-ahoka(tu) - zoruan, zurean edo nonahi Josu Naberan Hira iro-ira - irona (ira ona) galbidean dagoeneanJosu Naberan Hiri, uri ili/uli - lehen adiera hedatuz, altueran eraikitako hiriaJosu Naberan Hiros hira-auz - hira edo erresumin handia duena; auz/-so, 7.2Josu Naberan Hiru/iru ha-ilu; hatz-ilu - ilu, toponimian nabari denez, altua daJosu Naberan Hiruren, heren hiru-en - osoaren hirugarren zatiaJosu Naberan Hits iz-il; hitz-isil - argi motela; hitz/hits aurkaketaJosu Naberan Hitz aho-iz - eta argia hitz egin zen; jatorrizko hizkuntzaJosu Naberan Hoba, hobe obo-en; on-en; obo-
ide; obo-ara - opariaren ondorioaJosu Naberan Hobi aho-bi; oba-behe-ei - hortik berehala irtetea zailaJosu Naberan Hobiak/oiak/uiak - hortz-haginen
hobiak Josu Naberan Hodei ijjo-dei - agian hedoi/hodei alderanzketa; hedoi (4.5)Josu Naberan Hodi aho-din - bi aho dituen tresnaJosu Naberan Hogei (k)oro-erhi - esku-oinetako erhiak guztiraJosu Naberan Hogen/hoben goe-en; ago-en - gune printzipaletik aldendu Josu Naberan Hondar hondo-arre - hondoko gauza arrea (arre, 38)Josu Naberan Hondo aho-ondo; hobi-
ondo - ahoaren behea edo barrenaJosu Naberan Hontz gau-or-oz - gau ora itzela (auz/oz/so, 7.2)Josu Naberan Hor aho-hur - gauden lekutik hurJosu Naberan Hordi koro-erdi - ehun litroko upela; mozkorraJosu Naberan Hori ha-o-ide - haren kidea horJosu Naberan Hori (hare)-ore-ei; kori - harearen antzekoa; goriaJosu Naberan Horma kor-ama - material gogorraJosu Naberan Horni oro-bi; khoro-in - dena bildu; khoroa osotu
Josu Naberan Hornitu/ornidu oro-bil-du; khoro-
in-(tu)- horni egin (-du-tu, 23.1); khoroa osotu (khoro, 33)
isuria - (ur) isuriak epaia eginJosu Naberan Ithai e-tai - etena, epea, tartea (ez dago tairik)Josu Naberan Ito, itto ittu-o - leku itoan itotzen da bat (23.4)Josu Naberan Itogin zi-aho-in; itai-aho-
in - urak ahoa edo epaia egin (itai, 4)Josu Naberan Itoi itu-ohi - ukuilua, korta (ohiko itua)Josu Itoin, ithoitz itoi-in - itoinak itua (zuloa) egiten du.
ora - haurdunaJosu Naberan Izotz zi-hotz - hoztutako uraJosu Naberan Izpegi itsas-begi - itsasoa ikusten den lekua Josu Naberan Izpi iz-ttipi - iz ttipiaJosu Naberan Izpil/ispil itsas-bil - itsasoan inguraturiko lurraJosu Naberan Izpiritu izpi-ira-itu; izpi-
ide-tui- barrenetik datorren izpia; goikoaren antzeko izpia
in - arrai izatearen ondorioa; jare iraunJosu Naberan Jarri (ira)-harri-in (?) - harria ipini?Josu Naberan Jasa ijjo-assoa - edo ijjo-ase akaso; euri zaparrada handiaJosu Naberan Jasan ira-auz-an - goitikoari eutsiJosu Naberan Jaso ira-auz - gora altxatuJosu Naberan Jatorri aria-etorri; ira-
ago-un - ele gunean edo elkergunean dihardutenakJosu Naberan Lahar larre-gara - landa amaitzen den goi aldea; sin.: sasia, Josu Naberan Laia lur-daila - lurra iraultzeko tailuaJosu Laido lau-iro - laudo/laido hitz jokoa
NaberanJosu Naberan Laino hedoi-anu - altu dagoen hedoia (anu, 25)Josu Naberan Laiotz laino-tz - laino heze ugaria; ospelaJosu Naberan Laira adar-ira - aihenaJosu Naberan Lakar lea-kar; latz-arre - gune harritsua; laztura handikoaJosu Naberan Lakatz hel-gaitz - heltzeko edo oratzeko zaila
Josu Naberan Laket/lakhet
laket; placet (lat); like it (ing) - ald., lekat/laket hitz jokoa
Josu Naberan Lakio lot-azu-zio - lotzeko helburua duen arteaJosu Naberan Laku lea-ago; lea-uku - ur zelai agoa edo gunea (uku, 32.1)Josu Naberan Lama su-ama - su printzipalaJosu Naberan Lan lau-an - harria edo zura leundu; sin.: behar, laboratuJosu Naberan Lanabes lana-beso - lan egiteko beso artifizialaJosu Naberan Lanbro laino-boro - laino burua edo lainoa buru gaineanJosu Naberan Landa lea-anda; lau-ara - zelaia, belardia, pentzeaJosu Naberan Landar landa-arre - lugorri, lur etze, arrotu gabeaJosu Naberan Landare landa-aria - landako begetazioaJosu Naberan Lander landa-er - landa ertzekoa; behartsua, eskaleaJosu Naberan
Langara/langa/laga
landa-haga; landa-gara - landaburua eta bertako muga
Josu Naberan Maratz manea-tz - maneatzen oso bizkorraJosu Naberan Mardo/mardul mana-uri - mana ugari duenaJosu Naberan Marea amara-ijjo - itsasgora eta behera
Josu Naberan Marra amu-arraia - jatorrizko gunea markatzen duen arraiaJosu Naberan Marraga, marga marra-ga - marrarik ez duena; ehun zarpaila Josu Naberan Marrazki marra-zki - gizakiak egindako marrak (zki=zi-ekai?)
Josu Naberan Marrazo
marro-auz; abo-arre-azu - marra antza ala aho ikaragarria?
Josu Naberan Marro marra-o - marran huts edo amarruJosu Naberan
Masail/matrail/matela mami-sail - mami gunea edo gune mamitsua
mahats-azu-aria - behe aldeko mats mota txikia Josu Naberan Mata behe-ara-ta - azua parajean dagoena (azua/-ta, 7.3)Josu Naberan Mataza mata-tza - mata ugari (alderatu “maza” toponimoa)Josu Naberan Mazal mami-azal - azal mamitsua duena, pertsona nahiz soroJosu Naberan Mazo/Maza- (top.) behe-azu - uharana, erriberaJosu Naberan Mehar mehe-arro - leku estua: arro (ikus 37.2)Josu Naberan
Mehatxu, amenazu
men-(anu)-azu; men-abisu - goitiko mezua
Josu Naberan Men buru-en - aginpide, mende, eskumen, ahalmenJosu Naberan Mende men-ide - belaunaldiaJosu Naberan Mende(an) men-hede; men-
era-an - menera ekartzeko arteaJosu Naberan Mendeku mende-gura - menean hartzeko irrikaJosu Naberan Mendi, menhir men-ida - tontorraren barreneko aldaiaJosu Naberan Mendre mende-en - menderen dagoenaJosu Naberan Ments buru-en-ts - burutik (eginda) neurri handianJosu Naberan Mentu men-ira-azu - buruari adaska txertatu (men, 16.2)Josu Naberan Merkatu merke-azu - ekaien trukea egiteko plaza (azu, 7.3)Josu Naberan Merke behere-ike - mota baxua, beherapenaJosu Naberan Mezu men-azu - amenazu (ikus MEN, 16.2)Josu Naberan Mihi muin-gi; bi-gi - haragi muina; haragi bikoitzaJosu Naberan Mihise mehe-iz(ara) - ehun mehezko izaraJosu Naberan Mikatz mihi-latz - mihirako latzaJosu Naberan Min pu(i)-in; pupu-in - barruan arantza bat bailegoenJosu Naberan Mingar mihi-gar - mihia garrazten duenaJosu Naberan Mingots min-aho-ts - ahoan min berezia eragiten duenaJosu Naberan Mintz mehe-gi-tz - haragiaren azpiko ehun meheaJosu Naberan Mintzaira mintzo-era - mintzatzeko eraJosu Naberan Mintzo mintz-aho - eta hortik mintzatu, hitz eginJosu Naberan Mirabe mira-behe - behatzaileetarik behekoaJosu Naberan Mirotz miru-auz - miru antzekoa
buru-zi-in - buru eta gorputz sartu; must eginJosu Naberan Murko/morko buruko - buru gainean eramateko ontziaJosu Naberan Murritz buru-urri-tz - buru motza oso (auz/-tz)Josu Naberan Musika musu-ika - musua ateraz edo puztuzJosu Naberan Musin musu-in - mainak, murria
Josu Naberan Musker musu-oker - beldur itzela izan dioguJosu Naberan Muskil musu-kila - kimu, ernamuin; mutxikin; muki (-kila, 4.3)Josu Naberan Muskuilu/muskilo musu-ike-ilu - oso musu ikea duen itsaskiaJosu Naberan Must musu-azu - musu behera; sin.: kapen=kara-beheraJosu Naberan Musu abo-auz - aboa mutur; abo muturrak Josu Naberan Mutil buru-tila; manu-tila - buru heldu gabea
oraindik; zerbitzariaJosu Naberan Mutu amu-itu - ahoa edo amua butxatutaJosu Naberan Mutur, mustur musu-tur - musuan dugun dorreaJosu Naberan Mutxurdin musu-urdin - neskazaharraJosu Naberan Naba nau-ara - lur azalera laua (ara, 22.2)Josu Naberan Nabar naba-arre - laugune arrea (arre, 37.1)Josu Naberan Nabari nabar-ei - nabar itxuraJosu Naberan Nagi nahi-ahi - nahia amaitutaJosu Naberan Nagusi anu-gusu - senide gorena (gu/gusu, 31.1)Josu Naberan Nahas(i) anu-azu-(in) - goia behera ekarriJosu Naberan Nahi ni-ai-i(n) - aurrean dagoena erdietsi nahiJosu Naberan Nahiko nahi-ago; nahi-
gogo - nahi beste
Josu Naberan Naka nahi-ka; men-
akha - nahiaren kontra; desobedientziaJosu Naberan Nakan, natu, nata naka-anu - goikoari burlaJosu Naberan Nakar nahi-ka-ario - gogo gabeko aldarteaJosu Naberan Nare nau-era - leun samarJosu Naberan Naro anu-aro; nare-o - aparteko aroaJosu Naberan Narra narru-era - larruaz baliatuz nar egiteko era; leraJosu Naberan Nata, natu nahi-tai; nahi-itu - nahia eten edo itoJosu Naberan Naza/nasa uha-azua - ur azalera leku konkaboan; erretenaJosu Naberan Nazka anu-azu-gara - barrenekoa gora ekarriazoJosu Naberan Neba anai-eba - ebaren *anu-ide, jaiotzatiko kide anaiaJosu Naberan Negar nini-garJosu Naberan Negu ge-egu - egu ez denaJosu Naberan Nehor/inor e-nor - norrik ezJosu Naberan
Neke/nekhe (u)ne-ke; nahi-ge - agian unhe/neke alderanzketa; bigarren
hipotesian, “nahigabe”-ren laburdura da “neke”.
Josu Naberan Neska emeska - emakume ezkongabea (-ska, 32.6)Josu Naberan Neurri ge-urrui - ugaritasunari mugaJosu Naberan Ni(z) (e)i-ni(z) - ni naizJosu Naberan Noiz en-ao-iz; une-izJosu Naberan Nola on-ao-era - jarduteko era (“on” aditza, 20.7; ao/aho, 20.3)Josu Naberan Non/nun en-ao-un(e) - “zein lekutan” galderari erantzunaJosu Naberan Nor en-ao-or; ni-or - zein jatorritakoa; ni-animaliaJosu Naberan Nozi(tu) anu-iz-(tu) - goitiko izpia pairatuJosu Naberan Nungo/nongo une-uku - zein lekutakoa?Josu Naberan Ñabar ino-nabar - “ñ” txikikaria “ino” errotik datorke (ino,
25.1)Josu Naberan Oba, oma o-(a)ba; o-bao - jatorrizko gunea (aba), aba/oba hots
jokoarekin; leku konkaboaJosu Naberan Objektu opa-edu-turu - tratuan opatzen dena (oba/opa, 20.2)Josu Naberan Obo oba-o - husgunea, zirkulua; akatsaJosu Naberan Odol ijjo-ol - gorputzeko korronte edo orio nagusiaJosu Naberan Odoljario odol-jario - gure barneko oriolaren jarioaJosu Naberan Odoluri odol-uri - odol ugari dagoen unea, odolbilduaJosu Naberan Ogi ore-jalgi - ore jalgiaJosu Naberan Ohar aho-har - esango dena jasoJosu Naberan Ohara or(a)-ara - txakur edo katu emea or eske (or, 35.1)Josu Naberan Ohatze, ohe lo-atze; ohol-atse - lo egiteko oholaJosu Naberan Ohi oro-in; oro-ari - orok egiten duJosu Naberan Ohil ohi-il - ohi denerako eriJosu Naberan Ohitura ohi-edun-era - edu/eduru, 23.2 (latin., -turus)Josu Naberan Ohoin oho-in - ohi denari oho egin; ohi/oho jokoaJosu Naberan Ohol zur-ol - zuhaitzetik ateratako olaJosu Naberan Ohore aho-ore - ahoz emandako loriaJosu Naberan Oi oi - ustekabea edo oinazeaJosu Naberan Oi(ak) oreak - ahoko oreakJosu Naberan Oies ohi-ez - ohizkoa errespetatzen ez duenaJosu Naberan Oihal eho-ira - ehuntzearen ondorioa
gara - paraje konkaboa; ibaiondoaJosu Naberan Okasio oka-zio - oka xedea, aukera (zio, 3.2)Josu Naberan Okela or(a)-gi-aria - animali haragi jangarria (aria, 22.3)Josu Naberan Oker/oiher ohi-er; oka-er -ohitura erratua; oka erratuaJosu Naberan Okil/okilo moko-ilu; xori-
uku-ilu - moko nabarmena duen txoriaJosu Naberan Okin ogi-in - ogia egiten duenaJosu Naberan Okitu ok-in-azu - ok eraginJosu Naberan Okre kar-ore - gar antzeko koloreaJosu Naberan Ol(a) lo-ara - “lo” saileko azalera; ugaritasunaJosu Naberan Olatu ola-auz - oso altua; uhinaJosu Naberan Oldar ola-adu-arre - adore (adu) nabarmen (arre) handia (ola)Josu Naberan Olde ola-ide - kide ugari (ola, 10.6)Josu Naberan Olha ohol-ara - basoaJosu Naberan Olio li-orio - landare (li) oriola; latinez oleum Josu Naberan Olo/olho bo(ro)-lo - burua, bihia duen landareaJosu Naberan Olomolo olo-molo - olo mota bat; “oiloari oloa, Josu Naberan Oltza, olatze olha-oxa - oihanaJosu Naberan Omen auz-men - ospe handia; ospe denez (men=buru-en)Josu On on; (ab)o-une; boa- - egoera edo leku estrategikoa (une/on, 20.7);
Naberan une; anu-o cf. bon; agian anu/on(u) hitz jokoaJosu Naberan Onar(tu) on-har - ondo hartuJosu Naberan Onddo, hongo ondo-oin - zuhaitz azpian dauden perretxikoakJosu Naberan -ondo oin-do - -ondo atzizkiak zuhaitz enborra adierazten
duJosu Naberan Ondo, ontsa on-asso - on, maila altuan (asso/to-do, 18.1)Josu Naberan Ondo(an) obo-aro-(an) - zirkulu barruanJosu Naberan Ondorio ondo-orio - jarioaren ostea (erion/jario, 9.1)Josu Naberan Onetsi on-iritzi - ontzat joJosu Naberan Ongi on-ki - ekai oneko egoera (ekai/ki, 4.3)Josu Naberan Ontzi edu-azu-zi - likidoa edukitzeko azalera konkaboa (edu,
23.1)Josu Naberan Onura on-dura - on aldikada (edu/dura/tura, 23)Josu Naberan Opa obo-a(n) - oparia eskainiJosu Naberan Opari oba-ari - esku ahurrean eskaintzen den gauzaJosu Naberan Oparo oba-aro - sasoi emaritsua (oba/opa, 20.2)Josu Naberan Opil ogi-biribil; opa-in - (opari egiteko) ogi biribil gozoaJosu Naberan Opor obo-arre - husgune nabarmena edo bereziaJosu Naberan Or(a) or-au; au-or - au egiten duen animalia; zakurra
Josu Naberan Orain oren-ai-une; aho-
ara-in
- ororen edo orenaren unea, gehi AI-asmoen tenorea (oro/oren, 22.5; ai, 4.2); nahi dena egiteko unea (gazteleraz, ahora)
Josu Naberan Orainen/orin ore-in-en - egindako ore gunea; orezta, natu Josu Naberan Oratu ore-tu - orea egin (orhatu, ikus 20.1)Josu Naberan Oratu, hartu ora-tu - orak bezala helduJosu Naberan Orban/orbain ore-epai-ira-an - orainen, orinJosu Naberan Orbel orri-behe-el - hosto eroria (eri/-el)Josu Naberan Orburu erro-buru - alkatxofaJosu Naberan Ordain orde-adin - ordea hornitzeko adina (duin/adin, 23)Josu Naberan Orde (n)or-ide - beste nor “ide” batJosu Naberan Ordena orde-enda - enda txandatzean
Josu Naberan Ordo
dor-do; oru-do - dor apala, ordeka; agian dor/ord hitz jokoz sortua
Josu Ordoki, ordeka ordo-ara-ika; - azalera konkaboko zabaldia; zelaia,
ska - atximurka (pizco); muinetiko gaia (migaja)Josu Naberan Piztia bizi-tui-ira - jatorria basoan duena biziduna.Josu Naberan Plater apala-er - ertz jasoak dituen azpila (er, 37); lat., platusJosu Naberan Plaza apala-azua - merkataritzarako lekua (apale, 25.3)Josu Naberan Plazer apare-zehar; apala-zio-erJosu Naberan Polit boa-li-ide - lili burua bezalakoa (ald., bonito)Josu Naberan Porazu(z) boro-azu-(z) - dena delako buruak eragindaJosu Naberan Porrot boro-arro-itu - buru harroaren gainbeheraJosu Naberan Porru boro-erro - erro buruaJosu Naberan Potin poto-din - poto antzekoa; murkoaJosu Naberan Poto boa-to - borotxo itxurako ontzi konbexuaJosu Naberan Poxi boa-xehe - burutxo soila; apur batJosu Naberan Poz/boz abu-oz; boa-auz - animoa (abu) edota burua (boa) jasota Josu Naberan Pozoi boa-zoro-in; boa-
azu-il; poz-oi - burua erotu edo hil; poza akaboJosu Naberan Prakak apare-hankak - hankak apailatzeko jantzia; galtzakJosu Naberan Premia apare-nahia - parera heldu nahiaJosu Naberan Premu apare-buru - oinordekoaJosu Naberan Premura apare-gura - parera heldu guraJosu Naberan Prezio apare-zio - parra lortzeko neurria (zio, 3.2)Josu Naberan Probe/pobre boro-behe - mendi apala; burumakur bizi denaJosu Naberan Produktu boro-edu-turu - tratuaren xede den “edu” (ekai) aleaJosu Naberan Progru abo-dolu - elez lagundurik egiten den doluaJosu Naberan Puga pui-ga(ra) - mentu, txertaziriJosu Naberan Puia buru-ihia; buru-
ziria - ernamuin, kimu, bürnoJosu Naberan Puntu muna-tui; muna-itu - munan leku jakin bat Josu Naberan Puska buru-ska - burutxoa; poxi bat, apur bat (eska/-ska, 32.6)Josu Putz abo-utz(e); aho- - ahoko airea hustutzetik
Naberan hutsJosu Naberan Putzu abu-azu; bao-tzu - aho sakona; bao zulo handiaJosu Naberan Puxika putz-ekai - maskuria; umeek jolasean puzten duteJosu Naberan Puxtarri putz-harri - umeek jolasean putz egiteko bolatxoakJosu Naberan Puzker putz-(uzki)-er - uzkitik kanporatzen den putzaJosu Naberan Sabai/sapai etsea-boa-aia(ra) - etxearen gainaldeko lekuaJosu Naberan Sabel soin-ara-behe - soinaren beheko guneaJosu Naberan Sagailo itsas-gailo - itsaso zakarraJosu Naberan Sagar sara-gara - sara goieneko frutaJosu Naberan Sagaratu sara-gara-auz - sara konsakratua (lat. sacratum)
Josu Naberan Sagarroi
sagu-arro-ihi - ihiak arrotuta dituen sagua; kirikiñoa
Josu Naberan Sagu musu-ago - musu osoa aho duen animaliaJosu Naberan Sahats/sarats zi-ara-eitz - erreka ondoko zuhaitza (zuhaitz/eitz, 7.9)Josu Naberan Sai so-ai - zer ikusiko beha, goitik beheraJosu Naberan Saia(tu) sail-ari-(tu) - sailean jardunJosu Naberan Saihets sail-ertz - sailaren ertzaJosu Naberan Sail sara-ilu - sara asko osatzen duenaJosu Naberan Sakan sara-oka-ara - lur azalera konkaboa (oka, 32.7)Josu Naberan Sakela sara-oka-edu-a - (gauzak) gordetzeko azalera konkaboaJosu Naberan Sakon sakan-une - sakan uneaJosu Naberan Salatu sala-ra-tu - jendearen bistan jarri (ira/-ra, 8)Josu Naberan Saldo zaldi-do - zaldi talde handia (asso/-do, 18.1)Josu Naberan Saldu sara-ira-tu - sarako produktua ateraJosu Naberan Sama soin-ama - soina hasten den lekua; gune printzipala Josu Naberan Samalda zamal-ada - zamari multzoa; saldoaJosu Naberan Samar xehe-abar - abar xeheaJosu Naberan Samats, sats soro-ama-atse - soroa ontzeko satsa; zimaurraJosu Naberan Samin azu-an-min - barnean mina izanJosu Naberan Samur zi-amu-urru - berezko ur (zi-amu) ugariduna (urru)Josu Naberan Sapa pats-a - pats/sap alderanz.; sargoria, landare izerdia, Josu Saratu/sarhatu sara-area-tu - soroa landu (sala/sara, 29)
NaberanJosu Naberan Sarde sar-are - (saran) sartzeko area (are, 22.4); txardankoaJosu Naberan Sardina sarde-din-(ora) - sardearen antzeko arrainaJosu Naberan Sare/xare xehe-hare - hare xehe (egina)Josu Naberan Sari sara-ari - saran aritzeagatikJosu Naberan Saroi sara-oin - sara berrena; sarobeaJosu Naberan Sarri(a) sara-arre-ihi - hertsia, zarratua, üsüaJosu Naberan Sasoi hazi-zio-une - ereiteko unea (ald., sazón)Josu Naberan Sartu sara-ra-tu - sarara joan, arlora joanJosu Naberan Sasi sara-etsi - sara amaitzen denekoaJosu Naberan Saski sahats-ekai - sahatsa lehengai erabilita eginaJosu Naberan Satan sara-ate-anu - goiko sarako ateaJosu Naberan Satitsu sagu-itsu - sagu itsuaJosu Naberan Sator sagu-tor; sara-tor - sagu muturduna; landa tontortzen duenaJosu Naberan Sats sara-ts; sara-atse;
txiza-ts - sararako oso ona (asso/ts, 18.1)Josu Naberan Sega zeha-gai - zehar ebakitzeko gailuaJosu Naberan Sehi zen-ei; zen-ai - pertsona dirudiena; geroa bere esku duen
pertsona izaitea aurrean daukanaJosu Naberan Segi sehi-higi - sehia mugituJosu Naberan Sei sein - bigarren eskuko hatz txikiaJosu Naberan Sein zen-in(o) - pertsona txikitxoaJosu Naberan Senar sen-(ide)-ar Josu Naberan Senbe/seme zen-behe - zenaren oinordekoaJosu Naberan Sendatu zen-oro-tu - osatuJosu Naberan Sendo zen-do - energia bere osoan duena (asso/-do, 18.1)Josu Naberan Senide/sendi zen-ide - zenaren kideaJosu Naberan Senti sen-azu-in; sen-tui - sena piztuazoJosu Naberan Serora zain-ora - señoraJosu Naberan Sesio isi-zio - desiraren karizko istiluaJosu Naberan Seta zio-itu - desira itsuaJosu Naberan Setio hesi-itu-o - hesi hertsiaren gunea, etsaia itotzekoJosu Naberan
Josu Naberan Uku (topon) u-ku - U espazio mugagabea K hotsak mugatuta;
guneaJosu Naberan Ukuilu uku-ilu - gune hesitua, kortaJosu Naberan
Ukuzi/ukhuzi/ikuzi uku-zi - garbitzeko lekua errekan
Josu Naberan Ume umo-e(z) - umotu edo heldu gabeaJosu Naberan Umel umo-el - ondo umatu gabea (eri/el, 8.9)Josu Naberan Umil amu-il; u-pui-eri - berezko izaera hila; handikeriarik ezJosu Naberan Umo, uma- umo - agian amu/uma hitz jokoa dago; helduaJosu Naberan Umore umo-ore - ore umoa; tenore, olde (lat. humorem)Josu Naberan Unada une-ara - une tartea (ara/ada, 22.2)Josu Naberan Unda uha-anu-ara - ibarburua, azalera konbexua, olatua Josu Naberan Une, un, on u-en; ijjo-(e)n - urutik edo ijjotik eratorriaJosu Naberan Unhatu/unatu unhe-tu - nekatu, ahuldu, abaildu, akituJosu Naberan Unhe en-ul; une-e Josu Naberan Unhide/Inude uga-ide - ugatza emateagatik ideJosu Naberan Untsa/ondo on-asso - oso ondo (asso/to-do, 18.1)Josu Naberan Untxi (aku)-anu-ziri - belarri (ziri) luze (anu); lat., cuniJosu Naberan Untzi/ontzi uha-ontzi - uretan nabigatzeko ontziaJosu Naberan Upa uha-(edu)-boa - likidoa edukitzeko ontzia (boa, 15.2)Josu Naberan Ura u(ru)-en; u-an; u-
ira - uru edo uranotik datorrenaJosu Naberan Uranu, uru ur-anu - goiko urak; sin.: urtziaJosu Naberan Urburu ur-buru - iturria, ur sorburuaJosu Naberan Urde urru-ide - kide ugariko animalia, oso ugalkorraJosu Naberan Urdin uru-din; zeru-din - goiko uren antzeko koloreaJosu Naberan Urduri kuru-uri - ekururen kontrakoa, oso “kurua”
Josu Naberan Urgatzi/hurgatzi hurko-atxiki - hurko sorostuJosu Naberan Urgun egur-dun - makila eskuan duena; sin.: herren, koxuJosu Naberan Uri, uli uru-i - ugari (ikus ilu/hiru, 13.1)Josu Naberan Urka hirurka; buru-ka - burua ez mugitzeko tresna (bi palu bertikal
eta zeharreko beste batez osatua); lat., furcaJosu Naberan Urkabe/urkhabe urka-behere - urkamendiaJosu Naberan Urki zur-ki - zura ematen duena (ekai/-ki, 4.3)Josu Naberan
(din)gil - dingilizka dagoen zaina edo gauza ganbilaJosu Naberan Zaku azal-uku - gauzak sartzeko lekua (uku, 32.1)Josu Naberan Zakur/zakor zain-or; jagon-
or - zaintzen duen animalia (or/orots, 35.1)
Josu Naberan Zala/Sara auza-ara; etsa-ara;
zia-ara - leku altu samarra; etxeari dagokion soroa; uharana
Josu Naberan Zapo zapal-boro - zapaburuen motakoaJosu Naberan Zapore dasta-abo-ore - jakia “dast” ahoan (ore, 20.1)Josu Naberan Zaputz sama-buru-tz - saman daukagun koska antzekoaJosu Naberan Zarama, zama sara-ama - sarako zaborraJosu Naberan Zardai zur-ardatz - 1) haga luzea; 2) gizaki lirainaJosu Naberan Zarpail/zapi zahar-pilda - ald., zarpail/piltzar (pilda zahar)Josu Naberan Zarratu zarrada-itu - sarria, itxia, trinkoa (itu, 23.4)Josu Naberan Zati osa-ti; osa-ide - osoaren parte bat (tui/-ti, 23.4; ide, 8.5)Josu Naberan Zaunk zakur-au - zakurraren adausiaJosu Naberan Zauri azal-erio - azalari odola darioJosu Naberan Zazpi hatz-azpi - zortziren azpikoaJosu Naberan Zehaldo/zealdo zeha-alda-o(ro) -zabu aerodinamikoaJosu Naberan Zehar zeha-ara - kanpo libreaJosu Naberan Zeharo zeha-o(ro) - inguru osoaJosu Naberan Zehatu zeha-itu - zeharra itsutu, eragotziJosu Naberan Zein zer-in - egindako hau ala huraJosu Naberan Zeinuru/zeinu dei-anu-uru - zeruko seinalea; uru (24.1)Josu Naberan Zekale/zalke zi(tu)-ore-ale - orea ematen duen alea (Cf., cereal)Josu Naberan Zekor zezen-or - animalia ziri-zuzenaJosu Naberan Zelai zala-eli - giza taldea biltzen den zala edo landa Josu Naberan Zelan zer-era-an - zein erataraJosu Naberan Zelatan so-eri-auz-an - auzatik asmo okerrez so (eri, 8)Josu Naberan Zemai zeha-amai - zeharra amaituko den mehatxuaJosu Naberan Zen/sen/zan (bi)zi-en - bizi izan dena; guantx.: fai-zan=apaizaJosu Naberan Zenbait zein-bade-(ide) - “zeinbeste ugari” galderari erantzunaJosu Naberan Zenbaki zenbat-
ekaiàzenbat-ki - ekai/-ki, 4.5Josu Naberan Zenbat zein-bade - bade kopurua (bade, 11.1)Josu Naberan Zendu zen-du - zen bihurtu denaJosu Naberan Zentzu zen-auz - zen handia duena (auz/tzu, 7)Josu Naberan Zer(a) zi-era - izaite motaJosu Naberan Zerbait zer-bade-(itu) - poxi bat
Zuzter, sustrai/sustrei zur-ter - lurpeko zur erroak; r/z bilakaera
Josu Naberan Zuzuan uzi-uzi-an; zio-uzi-
an - zioaren atzetik
HITZALDIAK
Hemen agertzen diren hizlariak prest leudeke tokian toki beren teoriak agertzeko, hortarako aski da zuzenean harremanetan jartzea edo baita Webgune honen bitartez.
Los conferenciantes que aquí se mencionan están dispuestos a exponer sus tesis y para ello es suficiente ponerse en contacto bien directamente con ellos o por medio de esta Web.
FELIX ZUBIAGA Tfno. 946 730486
Euskararen sorrera eta lehen kosmologia
Euskaren sorkuntza mitoen jakinduriakin bateratsu dator. Gizakiak izadira begiratu, ausnartu eta haren edertasunaz zoragarritzen denean, haren jatorriaz galdetzen du: Nork egin du? Zein da sortzaile? Zeru urdinaren magia ikusi eta handik ixuritako ura edan, zeruko eguzkia egunsentian irteten ikusi, haren eguerdiko beroa jastatu edo jasan, eta biri beteka eguratzeko airea hartzean, haren bizitazunaz oju egin du. Lurraren emankortasuna ohartu, haren udaberriak eta udazkenak ikusi, lurraren heriotza susmatu eta norbere etorkiiiiizunaz arduratzen da.
Lau elementuak: Ikuskizun harrigarrion aurrean, aurreneko kosmologiak lau gaiki edo elementu bereiztu zituan izadian: ura, sua, airea eta lurra. Laurok dute iturburuan bere sortzailea eta izenez deitzen ditu: INU ³zeru² da eta Inu/uin lotzen ditu hizkunez. ³Uin² bai-da euskaraz uren multso geldia, eta ur/ud xortak dira handik ixuriak. Izadi Ama sortzaileak INU egin zuan gizakion INUDE. Hagatik Inu amatar arkektipoa da eta haren altsotik UTU iduzkia bidaltzen du zeru-lurrak inguratu ditzan eta bizidunen argi eta berotasun izan daiten: ³Utu/su² hizkune egiten bai-du.Era berean, ERRA dager bizidunen arnasa, ³Erra/aire² bai-dator hizkunez eta azkenik, ILU lurtarren bizilekua, ³Ilu/loi² datorrela. Dagoneko mito asmatzaileek ba zituzten eztabaidarako nahiko pertsonaia: Inu/Ni, Utu/Tu>Zu, lehen nortasunak eta hirugarren pertsonarako Erra/Era edo Ilu/Él aukeran gelditzen zan. Erro edo arketipo hoiekin moldatu zan aurreko euskara edo protoeuskara ere.
Hizkuntzaren gizakundea: Baina goiko elementuen elkarrizketan ez zan ondo nabaritzen gizaki beraren parteletza, bada, bere izatasuna jainko uraz, suaz, aireaz eta loiaz egina zekusanarren, bere nortasuna falta zan hitzaren erroetan. Orduan, gizakiak bere konplexua aztertuz, bere duen Ka kai>gai ukikorra eta bere baitan duen Ba ba/baita kontzientzia, bere gorputz-arimak bezala, aurreratu zituan, eta bien arteko bizia ziurtatzen duen As/Ats arnasa lortzen zuan goikoengandik erritoaren buruz. Horrela gertatu zan hizkuntzaren gizakundea. Horrela osatu zan hizkuntza, zazpi arketipo edo errodun, goiko eta beko entzun-erantzuleen osotasuna egiten duela, ahalik eta elkarrizketa zabalenean.
Mitoazterketa eta gonbaraketa: Guzti honen oinarriak herriko eta herrien mitoetan aurkitzen dira, direla ahoz-ahozko edo idatzizko agiriak. Euskara ahoz-ahozko mitoak oroitza zabala du eta Sumer eta Egiptoko kulturak, ordea, idatzitako dokumentuetan agertzen dira. Elgarrekin gonbaratu eta harigarria!, bateratsu datoz. Ez dago paleontologia ziurragorik hizkuntzaren lekukotasuna baino, ez eta metodo zientifikoagorik mitoazterketa eta kulturen gonbaraketa baino.
Ondorea: Euskara bera da bere hotsetan gordetzen dituen oroitzaz bere burua eta bere sorrera aztertzeko lain. Euskarak, lehen kosmologiako jakintzan galdetuez gero, erantzuten daki. Nork adieraziko digu guri euskararen jatorria zertan den? Ordenadore erraldoiren batek? Galdetu euskarari. Ez dago bera baino ordenadore argiagorik.
Hitzaldia Silgo eta Iglesiasekin Gasteizen Charla con Silgo e Iglesias en Gasteiz
Iruña Veleiari buruz martxoaren 25ean egin zen hitzaldiari buruzko informazioa duzu hemen.
Hizlariak Luis Silgo arkeologoa eta Hector Iglesias hizkuntzalariak izan dira.
Luis Silgo Gauche
Luis, ostraken egiazkotasunaren alde egin den 14. txostenaren egilea, EHUko Arkeologia sailak osatutako Lurmen enpresaren indusketei buruzko txostena kritikatu egin zuen, objektibitate faltagatik, kontraesanetan jausteagatik, kontrasta-tutako argudioen faltagatik eta aurkikuntza arkeologikoak orain gutxi aldatuak izan direla ez frogatzeagatik.
EHUko taldea ez zen indusketara joan, egiten ari ziren lanak ez zituen ikuskatu, induskatutako sektoreetan ez zituen egiaztapen katarik egin eta, egia izango ez balitz harrigarria dena, materialak ez zituzten aztertu patinak ikusi ahal izateko eta egiaztatzeko. Guzti horregatik, unibertsitateak egindako azterketa baliogabetu egiten du.
Ondoren adibide askorekin aurkitutako testuek koherentzia handia dutela azaldu zuen eta ez du uste, inolaz ere ez faltsuak direnik.
Hector Iglesias
Hectorrek adibide batzuk azaldu zituen, faltsifikazio kaskar baten aurrean ez gaudela frogatzeko, Batzordeko kide batzuek aipatu zuten moduan. Izan ere, faltsuak balira, ia %100ean sinesten ez duena, balizko faltsifikatzaileek jakintza maila ikaragarria izango lukete, nahiko handiagoa Batzordeko kideek duten jakintza maila baina. Eta hori gertatzea ia ezinezkoa da.
Hectorrek hainbat hitz aipatu zituen eta zergatik Lakarra, Gorrotxategi eta Velazquezek esandako esanahia ez dator bat izan daitekeen
Información sobre la charla científica sobre Iruña Veleia que ha tenido lugar el 25 de Marzo.
Los ponentes han sido el arqueólogo Luis Silgo y el filólogo Héctor Iglesias.
Luis Silgo Gauche
Luis, arqueólogo que ha elaborado el informe nº 14 a favor de la veracidad de las ostracas, criticó en la charla el informe sobre las excavaciones de Lurmen elaborado por el Área de Arqueología de la UPV debido a la falta de objetividad, al incurrir en contradicciones, a la carencia de argumentos contrastados y a la falta de pruebas de que los depósitos arqueológicos hubieran sido alterados recientemente.
El equipo de la UPV no visitó el yacimiento, no inspeccionó los trabajos que se seguían realizando, no practicó catas de comprobación en los sectores excavados e incluso, lo que parece increíble si no fuera cierto, no examinaron los materiales para comprobar las pátinas. Todo esto invalida el mencionado estudio.
A continuación explicó con numerosos ejemplos la total coherencia de los textos hallados y no cree de ninguna manera que puedan ser falsos.
Hector Iglesias
Héctor seleccionó unos cuantos ejemplos que permiten afirmar que no estamos ante una burda falsificación, tal como comentaron miembros de la Comisión, sino que en el caso de que fueran falsas, cosa que duda casi al 100%, los presuntos falsificadores habrían tenido un nivel de erudición verdaderamente impresionante, bastante superior al nivel de erudición de los expertos de la Comisión, hipótesis prácticamente imposible.
Héctor fue aportando explicaciones de palabras y por qué significan algo distinto a lo que dijeron Lakarra, Gorrotxategi y Velazquez: Miscart,
esanahiarekin: Miscart, Denos…
Horretarako, nahiz eta Hectorrek Batzordeko hiru kide hauek bezala hauetako hitz askoren esanahia ez ezagutu, arlo desberdinetako mundu mailako aditu onenekin harremanetan jarri da (hizkuntza zelta, kultura kartaginesa, latin bulgarra, etab.) eta hitz hauetako gehienak deszifratu izan dizkiote, eta hasieran datatu ziren garaian hitz horiek espero daitekeenarekin erabat bat datorrela aipatu zuen Hectorrek.
Hitzaldiaren kronika
Hitzaldia Sos Iruña Veleia plataformak antolatu zuen eta 120-140 lagun inguru izan ziren Goikuri jauregian.
EHUtik bi irakasle etorri ziren: Vallejo eta Gorrotxategi. Lehenengoak modu desegokian eta erantzuna entzun barik joan bazen ere, Gorrotxategik eurek egindako txostenak defendatu zituen eta, une batean honen antzekoa esan zuen: “ba beste batzorde bat izendatu behar bada egin dadila eta arqueometristak etorri behar badira etor daitezela”. Orduan publikoak txalo zaparrada bota zuen, datazioak baitira modu bakarra gai hau behingoz argitzeko.
Bestetik, hizlariek aipatu zuten Euskaltzaindiako kidea den eta IKER ikerketa zentroko arduraduna izandakoaren J.B. Orpustan hizkuntzalaria eta Txillardegi hizkuntzalaria ere bat datozela ostrakak egiazkoak izan daitezkeenarekin.
Gero eta hizkuntzalari gehiagok ostraketan dauden idazkunak ez direla zertan faltsuak izan behar uste dute.
Denos…
Para ello, aunque él, al igual que estos tres miembros de la Comisión, no conocía anteriormente el significado de muchas de estas palabras, se ha puesto en contacto con diferentes expertos en sus respectivas áreas a nivel mundial (lengua celta, cultura cartaginesa, latín vulgar, etc.), y le han ido descifrando la mayor parte de dichas palabras, las cuales concuerdan perfectamente con lo previsible para la época en que fueron datados inicialmente.
Crónica de la charla
La charla fue organizada por la plataforma Sos Iruña Veleia y participaron unas 120-140 personas en el centro de Villa Suso.
Vinieron dos profesores de la UPV: Vallejo y Gorrotxategi. Aunque el primero hizo una intervención y se fue un poco de malas maneras sin escuchar la respuesta, Gorrotxategi defendió los informes elaborados por ellos y en un momento dijo: “pues si se tiene que designar otra comisión que se haga y si tienen que venir los arqueometristas que vengan”. En ese momento el resto del público asistente rompió en aplausos ya que realizar de nuevo las dataciones es la única manera de aclarar definitivamente este tema.
Así mismo, los ponentes comentaron que el lingüista miembro de Euskaltzaindia y anterior director del centro de investigación IKER J.B. Orpustan y también el lingüista Txillardegi son de la opinión de que las ostracas pueden ser perfectamente verdaderas.
Cada vez son más los lingüistas que consideran que las inscripciones de las ostracas no tienen por qué ser falsas.
Hitzaldiaren bideoak Videos de la charla
Luis Silgo 1/4Luis Silgo 2/4Luis Silgo 3/4Luis Silgo 4/4
Imanol Agirre (Bilbao, 31 de diciembre de 1913 - circa 1983), también conocido como Manuel Aguirre, fue un lingüista, lexicógrafo y epigrafista autodidacto, miembro de la diletante Sociedad Epigráfica de los Estados Unidos presidida por el zoólogo y controvertido epigrafista Barry Fell (1917-1994), con el cual había entrado en contacto por medio del bonaerense Augusto Aboitiz.
Desde muy temprana edad sintió vocación por la literatura, ya que escribió sus primeros ensayos cuando apenas contaba con dos lustros. A los dieciocho años había aprendido francés, inglés, castellano, alemán, ruso y árabe, conocimientos que más tarde extendió al chino y otros idiomas.
Su novela "Sinfonía incompleta" vio la luz en San Sebastián en 1936 y fue reeditada en Barcelona poco después de terminada la Guerra Civil. También publicó durante esa época un buen número de trabajos (incluyendo poesías, cuentos, novelas cortas y trabajos lingüísticos e históricos) en diversas publicaciones periódicas.
Tras la Segunda Guerra Mundial, en la que también tomó parte, centró sus estudios preferentemente en la lingüística. Viajó por muchos países y adquirió en todos ellos gramáticas, diccionarios y monografías diversas de su especialidad, formando así en el transcurso de medio siglo una completa biblioteca lingüística con libros en centenares de idiomas.
En 1961 publicó en Madrid "La escritura en el mundo: Iniciación al estudio de las lenguas literarias", reeditada en 1973. Era la obra más completa publicada hasta la fecha sobre el origen, evolución y expansión en el mundo de la escritura.
Con un propósito fundamentalmente didáctico daba noticia de la escritura cuneiforme, los jeroglíficos egipcios, la escritura cretense, el silabario chipriota, los jeroglíficos hititas, las escrituras ibéricas, la escritura protoindia, los caracteres chinos, el japonés, las escrituras originales americanas, el lolo, el miaotse, la transición del silabario al alfabeto, el hebreo, las escrituras bereberes, el arameo, el palmireño, el nabateo, el siríaco, el árabe, la escrituras iranias, el afgano, el urdu, el malayo, el armenio, el georgiano, el devanagari, el hindi, el marathi, el gujarati, el bengalí, el tamul, el malayalam, el cingalés, el camboyano, el tai, el mon, el birmano, el tibetano, el sudarábigo, el etiópico, el griego, las escrituras asiánicas, el copto, el gótico, el glagolítico y cirílico, el ruso, el búlgaro, el ucranio y bielorruso, el serbio y croata, las escrituras caucásicas, los alfabetos turcos, las escrituras de las lenguas urálicas, las escrituras tunguses, las escrituras uigures y mongoles, las escrituras paleosiberianas y esquimales, los alfabetos itálicos, el alfabeto latino, los runas, el español, el italiano, el portugués, el francés, el catalán, el rumano, el euskera, el inglés, el alemán, el antiguo escandinavo, el islandés, el danés, el noruego, el sueco, el holandés, el irlandés, el galés, el lituano, el letón, el polaco, el checo y eslovaco, otras lenguas eslavas de escritura latina, el albanés, el turco, el húngaro, el estonio, el finés, las escrituras de las lenguas níger-congo, el pamue, el yoruba, el annobonés, el kômbé, el swahili, el afrikaans, las escrituras modernas de los indígenas de América, el anamita, el malgache, las escrituras de Oceanía, las inscripciones orjono-yeniseianas, el coreano, el esperanto, la taquigrafía, las escrituras y alfabetos especiales, así como los números.
En 1980 publicó en Bilbao "Vínculos de la lengua vasca con las lenguas de todo el mundo". En esa obrá trató de demostrar que el euskera no es una lengua "isla", sino que, por el contrario, está emparentada con
todas las lenguas conocidas; que se trata de un idioma proto-mundo cuyo origen se remonta al paleolítico y que todas las demás lenguas, vivas o muertas, conservan algunos de sus elementos estructurales y léxicos. Ello implicaría el origen común o monogénesis del lenguaje. Sin embargo, las hipótesis de Agirre respecto a la primogenitura del vascuence o euskera no tienen crédito alguno entre los lingüistas y vascólogos actuales. El impulso para crear esta obra, de todos modos, se encuentra en el estudio que Agirre hizo de las lenguas paleoasiáticas del Golfo de Yeniséi en Rusia. Agirre se sorpendió al encontrar coincidencias morfológicas entre las lenguas yeniseianas (o ket) y el vascuence. A partir de ahí trató de describir elementos comunes, tales como correspondencias fonéticas y léxicas, al euskera y otras lenguas. El voluminoso libro se completaba con una historia de del euskera y los vascos a través de las edades hasta el siglo XX.
Una obra de mayor envergadura, el "Diccionario etimológico de la lengua vasca y de las lenguas de todo el mundo", en el que Agirre compara los elementos estructurales y léxicos vascos con otros cientos de idiomas, permanece aún inédito. Los idiomas estudiados en esa obra incluyen a las lenguas paleosiberianas, las tunguses, las mongoles, las túrquicas, las urálicas, las drávidas, las sino-tibetanas, las caucásicas, las afro-asiáticas, las malayo-polinesias, las níger-congo, las amerindias, las indoeuropeas (grupos anatolio, indo-iranio, griego, itálico, balcánico-armenio, eslavo, báltico, germánico, romance y celta), así como a las lenguas aisladas.
La revista de la Sociedad Epigráfica de los Estados Unidos, con la que Agirre mantenía una estrecha colaboración, se hizo eco de la su muerte en 1983, concretamente, en el segundo número del volumen 11.
Bibliografía [editar]
• 1936 . Sinfonía incompleta. San Sebastián: Navarro y Del Teso. 32 pp. • 1961 . La escritura en el mundo: Iniciación al estudio de las lenguas literarias. Madrid: Reliex. 514
pp. • 1980 . Vínculos de la lengua vasca con las lenguas de todo el mundo. Bilbao: La Gran Enciclopedia
Vasca. 629 pp. • 1981 . "The Origin of Writing and of Language". Epigraphic Society Occasional Publications 9(1). 19
pp. • 1986 . "La escritura vasca". Epigraphic Society Occasional Publications 15. 13 pp. Póstumo. • Diccionario etimológico de la lengua vasca y de las lenguas de todo el mundo. Inédito.
Obtenido de "http://es.wikipedia.org/wiki/Imanol_Agirre"