Welke frames gebruiken Nederlandse en Belgische media in hun
berichtgeving omtrent dopingdokter Chris Mertens?
Onderzoek naar framing in de berichtgeving van Nederlandse en
Belgische media omtrent de Belgische dopingdokter Chris Mertens, in
de periode van 20 januari 2015 tot en met 14 maart 2015.
Door: Ties ClevenMediaredactie MR202Fontys Hogeschool
JournalistiekStudentnummer: 2220284Begeleider onderzoek: Jules
Seegers
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave2
Inleiding3
Theoretisch kader5
Onderzoeksopzet7
Kwantitatieve onderzoeksresultaten8
Kwalitatieve onderzoeksresultaten10
Conclusie12
Kwaliteitsanalyse13
Bronnenlijst14
Artikelen onderzochte kranten15
InleidingDe Belgische dokter Chris Mertens uit Rotselaar kwam
begin 2013 voor het eerst publiekelijk in opspraak. Het Laatste
Nieuws bracht op 9 januari dat jaar naar buiten dat de politie de
camper van veldrijder Tom Meeusen doorzocht had. Meeusen, eveneens
Belg, was een klant van dokter Mertens. Die dag kwam ook nog iets
anders naar buiten: Al twee weken eerder doorzochten speurders van
de Belgische politie de woning en praktijk van dokter Mertens.
Dossiers, een computer en een aantal producten werden daarbij in
beslag genomen. Het onderzoek naar de arts was gestart na een
anonieme tip, waarin de huisarts werd beschuldigd van ongeoorloofde
praktijken. Dat onderzoek loopt, inmiddels 2,5 jaar later, nog
steeds. Onder anderen Jurgen van den Broeck, Greg van Avermaet,
Kevin de Weert en voetballer Carl Hoefkens werden in die tijd aan
Mertens gelinkt.
Mertens is een zogenaamde ozondokter. Hij voert ozontherapien
uit. Daarbij wordt bloed verrijkt met zuurstof, en daarna middels
een infuus terug het lichaam in gepompt. Volgens de ene expert is
dit niet tegen de dopingregels in, ozon is immers geen verboden
product, volgens de andere expert wel, aangezien bloedtransfusies
en injecties verboden zijn. Dat maakt de zaak zo lastig voor de
autoriteiten. Zelf beweert Chris Mertens in januari 2013 gewoon een
huisarts te zijn van wie slechts 0,5 procent van de klanten
professioneel sporter is, en die enkel homeopathische middelen
toedient. Saillant detail is dat de vader van Chris Mertens, Jules
Mertens, wielerploegen begeleidde gedurende de beruchte
dopingjaren.
Voorlopig hoogtepunt in de berichtgeving rondom Mertens is de
week na het weekend van 28 februari en 1 maart. Dat weekend staan
met de Omloop het Nieuwsblad en Kuurne-Brussel-Kuurne de eerste
twee wielerkoersen in Belgi op het programma. Een ideaal moment om
iets spraakmakends over wielrennen te publiceren dus, aangezien de
sport op dat moment vol in de belangstelling staat. Het Nieuwsblad,
hoofdsponsor van de koers diezelfde dag, meldt op 28 februari dat
toprenner Greg van Avermaet ervan verdacht wordt verboden injecties
van Chris Mertens te hebben gekregen, in 2011. Een gevalletje van
priming van Het Nieuwsblad?
Het is bekend dat Belgische kranten al jaren een goede band
hebben met de wielersport. Zo was de Gazet van Antwerpen lange tijd
hoofdsponsor van een belangrijk veldritklassement (1987-2012) en
sponsort Het Nieuwsblad n van de belangrijkste wedstrijden in het
voorjaar (Omloop het Nieuwsblad). Laatstgenoemde krant schreef
hierover 28 februari dit jaar nog: Als krant die de koers in het
DNA heeft zitten, is het telkens weer een bijzonder voorrecht dat
die allereerste koers, met al zijn traditie, onze naam draagt. Hier
kan sprake zijn van belangenverstrengeling, en het wegvallen van
objectiviteit bij de Belgische kranten. En dus ook van framing, het
presenteren van bepaalde invalshoeken aan het publiek. Het individu
kan hierdoor benvloed raken, en anders tegen sporters aan gaan
kijken. Vandaar dat het van belang is dat framing in deze zaak
onderzocht wordt.
De verschillende frames in de berichtgeving van de media uit
Belgi en Nederland worden in dit onderzoek in kaart gebracht.
Daarbij wordt uitgegaan van de periode van 20 januari 2015, het
moment dat de eerste namen uit het dossier werden genoemd in de
Belgische kranten, tot 13 en 14 maart 2015, de dagen waarop
duidelijk werd dat de zaak tot april en juni (verschilt per
sporter) wordt uitgesteld.
De kranten die worden meegenomen zijn: Het Laatste Nieuws, Het
Nieuwsblad, het Brabants Dagblad, het Algemeen Dagblad en De
Telegraaf: twee uit Belgi en drie uit Nederland. Meer uitleg over
de keuze voor juist deze kranten kunt u vinden in het hoofdstuk
Onderzoeksopzet.
De onderzoeksvraag luidt: Welke frames gebruiken Nederlandse en
Belgische media in hun berichtgeving omtrent dopingdokter Chris
Mertens, in de periode van 20 januari 2015 tot en met 14 maart
2015?
Allereerst wordt in het theoretisch kader de nodige
achtergrondinformatie gegeven, en worden enkele begrippen
uitgelegd. Op die manier worden onduidelijkheden voorkomen.
Vervolgens wordt de onderzoeksopzet uitgelegd. Daarna volgen de
kwantitatieve onderzoeksresultaten en de kwalitatieve
onderzoeksresultaten. Daar wordt vervolgens een conclusie aan
verboden. Tot slot volgen een kwaliteitsanalyse, een bronnenlijst
en een lijst geselecteerde krantenartikelen.
Theoretisch kaderDit onderzoek achterhaalt het antwoord op de
vraag: Welke frames gebruiken Nederlandse en Belgische media in hun
berichtgeving omtrent dopingdokter Chris Mertens, in de periode van
20 januari 2015 tot en met 14 maart 2015? In dit hoofdstuk van het
onderzoek wordt een aantal belangrijke begrippen uitgelegd. Deze
begrippen komen veelvuldig voor in het onderzoek. Het is daarom
voor de lezer van belang dat hij of zij de betekenis hiervan kent.
Dit vergemakkelijkt het begrijpen van het onderzoek. Op deze manier
roept het onderzoek zo min mogelijk vragen op.
Agendasettingtheorie/media-agenda/publieksagenda: De media
kiezen zelf de onderwerpen waarover zij berichten; dat heet de
media-agenda. Ze bepalen daarmee ook wat het publiek te horen
krijgt, en wat niet. Indirect betekent dat, dat de media de keuze
hebben waarover het publiek het heeft en wat het publiek belangrijk
vindt; de publieksagenda. De theorie over deze agendas heet de
agendasettingstheorie (Max McCombs en Donald Shaw). De aandacht die
de journalistiek aan onderwerpen besteedt, bepaalt de perceptie van
het publiek van wat de belangrijkste actuele onderwerpen zijn. De
begrippen priming en framing hebben hiermee te maken.
Framing: De manier waarop media hun nieuws naar buiten brengen,
heet framing (De Boer en Brennecke, 2009), (De Bruijn, 2011). Ieder
medium bepaalt voor zichzelf op wat voor manier zij over het nieuws
bericht. Dit kan op verschillende wijzen. De manier hoe een medium
naar een onderwerp kijkt, hun perceptie, heeft invloed op de manier
hoe dat medium nieuws selecteert, verwerkt en ordent. En dus ook op
de suggesties die een nieuwsartikel, al dan niet bewust, oproept:
dat is framing. Dat frame kan vervolgens weer bepalen hoe het
publiek naar een onderwerp kijkt.
In dit onderzoek is framing van belang. Wanneer het ene medium
namelijk kopt: Sporter X snoept mogelijk uit dopingpot, en het
andere medium over hetzelfde nieuws Sporter X genoemd in zaak
Mertens (verzonnen voorbeelden), wordt daarmee erg op de perceptie
van het publiek ingespeeld. Omdat dat mogelijk gebeurt in de zaak
rondom Chris Mertens, is het van belang dat dit wordt
onderzocht.
Priming: Priming (De Boer en Brennecke, 2009) kan verward worden
met framing. Toch is het wel degelijk is iets anders. Framing is
namelijk, zoals reeds uitgelegd, de manier hoe media over een
onderwerp berichten. Priming is wannr en hoeveel media over een
onderwerp berichten. De media hebben hiermee invloed op het
publiek. Wanneer er bijvoorbeeld erg veel (of groots) over een
bepaalde sporter, die klant is van Mertens, wordt bericht, krijgt
hij een slechtere naam dan een sporter, ook klant van Mertens,
waarover veel minder wordt bericht. Dit terwijl de sporters
hetzelfde hebben gedaan. De manier waarop wordt bericht maakt dan
niet eens zoveel uit. Ook het moment waarop media besluiten te
berichten, is van belang. Wanneer er vlak voor een belangrijke
koers over een wielrenner die mogelijk doping heeft gebruikt wordt
bericht, gaat hier namelijk meer aandacht naar uit dan wanneer er
buiten het seizoen over wordt bericht. Nogmaals: het is belangrijk
om priming en framing niet met elkaar te verwarren.
Uses and Gratification Theorie:Volgens deze theorie (Marianne
Dainton en Elaine D. Zelley, 2011) kan het publiek de keuze maken
tussen verschillende media. Er zijn tal van mediakanalen. Mensen
hebben ieder individueel de vrijheid om te kiezen welke daarvan zij
gebruiken. Deze theorie zegt dus ook dat niet de media bepalen wat
een persoon te lezen krijgt, maar hij of zij zelf (door de
mogelijkheid voor een andere krant te kiezen). Dit is van belang in
dit onderzoek. Mogelijk gebruiken de kranten in Belgi namelijk
andere frames dan die in Nederland. In dat geval kan het publiek
ervoor kiezen om eens een krant uit een buurland te lezen. Zo
bekijkt het publiek het nieuws op meerdere manieren en kan het,
indien nodig, een objectievere mening vormen.
Bij een frame-onderzoek is het nodig dat je met een aantal
vragen werkt om het frame te kunnen ontdekken. Dit stelt een
college van Harmen Groenhart, aan de Fontys Hogeschool voor de
Journalistiek. Om een frame te ontdekken in een artikel, hanteert
dit onderzoek de volgende vragen uit dat college:1. Wat is het
probleem?2. Wat is de oorzaak?3. Wat is de oplossing?4. Wie is
verantwoordelijk?
In dit onderzoek is met deze vier vragen gekeken naar framing in
vijf kranten uit Nederland en Belgi: Het Algemeen Dagblad, De
Telegraaf, Het Brabants Dagblad, Het Laatste Nieuws en Het
Nieuwsblad.
In het volgende hoofdstuk wordt de onderzoeksopzet
uitgelegd.
OnderzoeksopzetVoor dit onderzoek naar de frames in de
berichtgeving rondom dokter Chris Mertens is de periode van 20
januari 2015 tot en met 14 maart 2015 geselecteerd. Hiervoor is
gekozen omdat op 20 januari naar buiten kwam dat enkele Belgische
toprenners van de Belgische bond niet mochten deelnemen aan het WK
veldrijden 2015. Daarmee kwam Mertens opnieuw in de belangstelling
te staan. Voor de einddatum 14 maart is gekozen omdat op die dag de
uitspraak in de zaak zou zijn. Deze uitspraak is inmiddels
verplaatst naar april en juni.
De kranten die worden meegenomen zijn: Het Laatste Nieuws, Het
Nieuwsblad, het Brabants Dagblad, het Algemeen Dagblad en De
Telegraaf: twee uit Belgi en drie uit Nederland. Vier van deze
kranten zijn gekozen omdat zij zich meer op sportberichtgeving
toeleggen dan andere landelijke kranten. Zo heeft het AD het katern
Sportwereld, De Telegraaf het katern Telesport, Het Laatste Nieuws
het motto 24U Nieuws & Sport en Het Nieuwsblad het katern
Sportwereld (toevallig dezelfde naam als AD). Tot slot is het
Brabants Dagblad uitgekozen, omdat deze krant uit de regio van
Nederland komt waar wielrennen het populairste is, en die het
dichtste bij Vlaanderen (waar de zaak speelt) aan ligt.
Uit deze kranten zijn via de online krantenarchieven LexisNexis
en Library Pressdisplay dertig artikelen geselecteerd. Hierbij is
zo goed mogelijk rekening gehouden met het feit dat dit een
afspiegeling van het totaal aan artikelen moest zijn. Vandaar ook
de keuze om 9 artikelen uit Nederlandse kranten te selecteren, en
21 uit Belgische kranten. Belgische kranten berichtten namelijk
meer over de zaak, dan Nederlandse.
Vervolgens zijn deze artikelen onderzocht aan de hand van vier
vragen, die in het hoofdstuk Theoretisch kader aan bod kwamen. De
resultaten hiervan zijn uitgewerkt in een kwantitatief en een
kwalitatief onderzoek. In het hoofdstuk Kwantitatieve
onderzoeksresultaten is cijfermatig te zien wie er door welke
kranten verantwoordelijk worden gehouden voor de dopingproblemen.
In het hoofdstuk Kwalitatieve onderzoeksresultaten zijn een aantal
gevonden frames uitgewerkt.
Kwantitatieve onderzoeksresultatenIn dit hoofdstuk van het
onderzoek komen de kwantitatieve onderzoeksresultaten aan bod. De
artikelen die zijn behandeld, uit de vijf eerdergenoemde kranten,
zijn allen gevonden via de digitale krantenarchieven LexisNexis en
Libraby PressDisplay. De zoektermen die hiervoor zijn gebruikt,
zijn: Chris Mertens, Ozondokter, Van Avermaet en Meeusen.
Uit alle gevonden artikelen is een selectie gemaakt van dertig
artikelen. Deze selectie bevat meer stukken uit Belgische kranten,
dan uit Nederlandse kranten (9 tegenover 21). Dit is een bewuste
keuze. De Belgische kranten berichtten namelijk veel meer over de
zaak. Om een representatief beeld te schetsen, is deze keuze
gemaakt. De artikelen gaan over de belangrijkste gebeurtenissen in
de zaak, gedurende de onderzochte periode (20 januari 2015 tot en
met 14 maart 2015).
In het theoretisch kader is al uitgelegd welke vier vragen er
zijn gehanteerd om frames in artikelen te ontdekken. De vierde
vraag (Wie is er verantwoordelijk?) is daarvan de belangrijkste.
Hierin komt de perceptie van de journalist namelijk het meeste naar
voren. Het onderzoek focust zich voor dit hoofdstuk daarom op die
vraag.
In de grafieken in dit hoofdstuk vindt u de kwantitatieve
onderzoeksresultaten. U kunt zien wie er verantwoordelijk wordt
gehouden voor de problemen waar de berichten over gaan. Om het
overzichtelijk te houden, is hierin onderscheid gemaakt tussen drie
categorien: sporters, onderzoeksinstanties (politie,
onderzoekscommissies, UCI, de Belgische Wielerbond etc.) en dokter
Chris Mertens.
U kunt in de absolute grafiek hierboven al zien dat er per krant
andere groepen verantwoordelijk worden gehouden voor de
dopingproblemen. Hier is dus sprake van framing; verslaggevers
verwerkten hun eigen mening in de artikelen. Dit is echter nog niet
het landelijke verschil waarnaar onderzoek is gedaan. We tellen de
resultaten per land daarom bij elkaar op, en maken daar een nieuwe
absolute grafiek van:
Wat hierboven opvalt, is dat de staven bij de Belgische kranten
in totaal hoger uitkomen. Dit komt omdat er, zoals eerder gezegd,
in dit onderzoek meer Belgische artikelen zijn gebruikt dan
Nederlandse artikelen (21 tegenover 9). Om een nog beter beeld te
krijgen van de verschillende frames in de berichtgeving, zijn
daarom grafieken gemaakt met daarin het procentuele aandeel van elk
van de verantwoordelijk gehouden groepen.
Zoals u nu kunt zien, houden de onderzochte Nederlandse kranten
vooral de sporters verantwoordelijk voor de problemen. In bijna
driekwart van de onderzochte artikelen is dat het geval. Belangrijk
om hierbij te vermelden is dat de Nederlandse kranten niet
impliceren dat de sporters schuldig zijn, maar meer dat het hun
eigen verantwoordelijkheid is, indien ze schuldig blijken te zijn.
Bij de onderzochte Belgische artikelen daarentegen, zien we dat de
sporters met afstand het minste verantwoordelijk worden gehouden.
Slechts n artikel van Belgische hand wijst naar de sporters. Een
groot verschil. Meer hierover in de conclusie.Kwalitatieve
onderzoeksresultatenIn dit hoofdstuk van het onderzoek komen de
kwalitatieve onderzoeksresultaten aan bod. In de selectie van
dertig artikelen, waarover al wordt gesproken in het hoofdstuk
Kwantitatieve onderzoeksresultaten, bevonden zich vier frames. Dit
hoofdstuk gaat op elk van die vier frames dieper in. Deze frames
zijn gevonden door het gebruik van de vier vragen uit het college
van Harmen Groenhart aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek,
die eerder genoemd werden in het theoretisch kader.
De dertig artikelen die onderzocht zijn staan verderop in dit
onderzoek. De cijfers in dit hoofdstuk, bijvoorbeeld: (1),
verwijzen naar de genummerde artikelen uit die lijst.
De gevonden frames zijn:- Door toedoen van de instanties worden
de namen van sporters beschadigdDit frame komt het sterkst naar
voren in de stukken Dit is zo oneerlijk (4) uit Het Laatste Nieuws
van 20 januari 2015 en Ze zoeken een zondebok (7) uit het
Nieuwsblad van 21 januari 2015. Twee Belgische kranten. Alleen al
aan de koppen van artikelen 4 en 7 kun je zien dat er framing
plaatsvindt in deze stukken. De koppen, allebei over Meeusen,
insinueren namelijk dat de veldrijder onschuldig is, terwijl er nog
onderzoek naar hem gedaan wordt. Dat nieuws zou juist aanleiding
moeten zijn om eens kritischer naar een sporter te kijken.
Ook in de rest van de tekst wordt er genoeg geframed. Door
termen te gebruiken als Meeusen zijn reputatie wordt besmeurd, en
enkel de verdachten aan het woord te laten, wordt het verhaal in
artikel 4 slechts van n kant verteld. De dopinginstanties worden
niet aan het woord gelaten. Er is dus geen hoor en wederhoor
toegepast, terwijl dit erg belangrijk is voor objectieve
journalistiek.
In artikel 7 is de framing nog duidelijker. Dat stuk opent als
volgt: Stil, zuchtend, met ogen die een en al onbegrip uitstralen,
zichtbaar aangeslagen zit Tom Meeusen erbij. Meteen wordt er op die
manier medelijden met Meeusen gekweekt, door op het gevoel van het
publiek in te spelen. De toon is zo meteen gezet. Dit, in
combinatie met de kop die er in koeienletters boven staat,
impliceert onschuld. Op die manier heeft de verslaggever ervoor
gezorgd dat het niet meer opvalt dat slechts twee van de zeven
vragen in het vraag-antwoord-interview kritisch zijn. In de overige
vijf vragen krijgt Meeusen alle gelegenheid om zijn onschuld uit te
spreken. Er zelfs gevraagd naar manieren om toch nog in wedstrijden
te kunnen starten, iets dat erop duidt dat de verslaggever er van
uit gaat dat Meeusen onschuldig is.
Tot slot neemt ook het stuk Twee jaar schorsing voor babyvoeding
(14), uit het Nieuwsblad van 25 februari 2015, het op voor de
sporters. Niet geheel toevallig ook uit een Belgische krant. Hierin
wordt gezegd: Bij Mertens zijn infusen Vaminolact aangetroffen met
bloedresten in. Sweeck stond evenwel DNA af en er was geen match
tussen zijn bloed en de infusen met bloedresten. En zelfs alsSweeck
zich had laten injecteren, zegt Maeschalck, valt hem niets aan te
wrijven. Van een toegelaten product mag maximaal 50 milliliter in
een tijdspanne van zes uur worden ingespoten. Tel uit: met enkele
eetlepels kom je daar lang niet aan. Dit is puur de onschuld van de
veldrijder verdedigen, terwijl de zaak nog loopt.
- De sporters zijn nog niet schuldig bevonden, maar zijn
inmiddels wel slachtoffer van de instanties die hen in onzekerheid
houden. Dit frame is het duidelijkst in de column Amateurisme (10),
in Het Nieuwsblad van 24 januari 2015. Het begint al zo: Wat heeft
de wielerbond bezield om drie renners uit een selectie te weren
zonder zeker te zijn van de zaak? Was de juridische cel op
vakantie? Het schrijnende amateurisme waarmee de federatie deze
casus heeft aangepakt doet het imago van het Belgische wielrennen
geen goed. Meteen wordt de schuld bij een van de instanties gelegd,
in dit geval de Belgische wielerbond. Daarna volgt onder meer de
passage: Rennersnamen worden beschadigd, de sport in een slecht
daglicht gesteld. Die zin impliceert dat de instanties
reputatieschade toebrengen aan de renners, terwijl helemaal niet
duidelijk is of ze dit niet zelf gedaan hebben, door de regels te
overtreden. Wederom dus een Belgische verslaggever die niet naar de
sporters zelf kijkt.
- Het is jammer dat de wielersport kapot wordt gemaakt.Dit frame
komt alleen voor in de column Hoogdag?, die op zaterdag 28 februari
2015 in Het Nieuwsblad verscheen (18). Dat is ook het artikel
waarin het meest geframed wordt van alle dertig geselecteerde
artikelen. De column is geschreven door eindredacteur Liesbeth van
Impe en Chef Sport Guy Fransen van Het Nieuwsblad, op de dag dat
bekend wordt dat ook Greg Van Avermaet in het onderzoek vermeld
wordt. In de column staat onder andere: Als krant die de koers in
het DNA heeft zitten, is het telkens weer een bijzonder voorrecht
dat de eerste koers, met al zijn traditie, onze naam draagt. Omloop
Het Nieuwsblad, we zijn er trots op. In die passage spreekt de
redactie haar liefde voor de sport al uit. Hieruit zou kunnen
voortkomen dat er minder kritisch naar de sport wordt gekeken.
De zin: Greg van Avermaet, een van onze topfavorieten voor
vandaag, driemaal uitgeroepen tot onze Flandrien van het jaar, we
hadden hem zo graag een overwinning in Gent gegund. gaat nog een
stapje verder. Hierin wordt bijna letterlijk de steun uitgesproken
voor een verdachte coureur.
- De sporters zijn nog niet schuldig bevonden, maar het is hun
eigen schuld dat ze in opspraak komen. Bij dit frame is het
belangrijk om te vermelden dat er niet wordt gesteld dat de
sporters schuldig zijn, maar vooral dat de mogelijkheid er is. Dit
is in tegenstelling tot de, voornamelijk Belgische, frames die wel
voor onschuldige sporters pleiten.
Dit frame komt vooral voor in Nederlandse kranten. Een voorbeeld
hiervan is een artikel (21) in het Brabants Dagblad van 2 maart
2015. Hierin staat: Het toegediende herstelmiddel Vaminolact
(aanvullende babyvoeding) is niet verboden. Hij zou het zich alleen
hebben laten inspuiten en onder de no-needle-policy is dat
verboden. Het is echter nog maar de vraag of het spul genjecteerd
is.
ConclusieIn dit hoofdstuk van het onderzoek naar frames in de
berichtgeving van Nederlandse en Belgische media omtrent Chris
Mertens wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag: Welke frames
gebruiken Nederlandse en Belgische media in hun berichtgeving
omtrent dopingdokter Chris Mertens, in de periode van 20 januari
2015 tot en met 14 maart 2015?
Wat vooral opvalt, is dat de onderzochte Belgische kranten, Het
Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws, de verantwoordelijkheid voor de
dopingproblemen vooral leggen bij de instanties en bij dokter Chris
Mertens, en amper bij de verdachte sporters. De instanties zouden
namen van sporters beschadigen, terwijl zij misschien wel helemaal
niets fout hebben gedaan. Zowel de kwantitatieve als het
kwalitatieve onderzoeksresultaten wijzen dit uit. Dit is een
frame.
De opmerking dat het een domper was voor de redactie (Het
Nieuwsblad) dat Van Avermaet werd opgeroepen, is bijvoorbeeld
opmerkelijk. Als objectieve en onafhankelijke redactie zou je hier
toch eigenlijk niets van moeten vinden. Het is zoals het is, en als
krant hoor je dat aan je publiek te melden. Of dat nou een domper
voor je is of niet, doet er niet toe.
De onderzochte Nederlandse kranten, De Telegraaf, het Algemeen
Dagblad en het Brabants Dagblad, legden de verantwoordelijkheid
vooral bij de sporters, en juist wat minder bij de instanties en
dokter Chris Mertens. Ook dit is een frame. Uitzonderingen
daargelaten, heeft ieder land dus zijn eigen ondertoon.
Dit onderzoek biedt twee mogelijke verklaringen voor dit
verschil in framing.- Het feit dat de zaak vooral in de Belgische
sportwereld speelt, is mogelijk de oorzaak van het verschil in
framing tussen Belgische en Nederlandse media. Belgische kranten
hebben, onder meer vanwege sponsordeals (denk aan de Omloop het
Nieuwsblad), hechtere banden met de Belgische sportwereld dan
Nederlandse kranten. Mogelijk is daarom de objectiviteit en een
kritische houding ten opzichte van de sportwereld voor een deel
weggevallen, en is daarom framing ontstaan. De Nederlandse kranten
hebben die banden met de Belgische sportwereld niet. Voor hen was
het daarom makkelijker om kritisch naar de zaak te kijken, en
voorlopig in het midden te laten wie er schuldig is. Dit houdt in:
schuldigheid van de sporters niet uitsluiten.- Dopingproblematiek
speelt al jaren in de (wieler)sport. Na het bekennen van
dopinggebruik van Lance Armstrong, begin 2013, heeft de Nederlandse
wielerjournalistiek er flink van langs gekregen. Het publiek voelde
zich door hen verkeerd genformeerd. In Belgi keerde het publiek
zich nooit zo massaal tegen de journalistiek. Mogelijk dat dit een
verklaring is voor het feit dat de Nederlandse pers tegenwoordig
kritischer tegenover de sportwereld staat dan de Belgische
pers.
De frames die dit onderzoek heeft aangetoond, kunnen gevolgen
hebben voor de denkwijze van het publiek. Deze gevolgen zouden dan
inhouden dat het Belgische publiek in de onschuld van de sporters
gaat/blijft geloven, en het Nederlandse publiek het onderzoek
afwacht, alvorens conclusies te trekken.
Kwaliteitsanalyse
BetrouwbaarheidDit onderzoek is betrouwbaar omdat alle gelezen
artikelen te controleren zijn. Ook is het onderzoek herhaalbaar
(Verhoeven, 2011). Daarnaast is dit onderzoek onafhankelijk
uitgevoerd, de onderzoeker kon dus objectief te werk gaan.
Er zijn dertig artikelen onderzocht. Mogelijk verschilt de
uitkomst van eenzelfde onderzoek met dit onderzoek. Dat kan komen
doordat dat onderzoek een andere selectie van artikelen heeft
gemaakt. Bij de selectie van de dertig artikelen in dit onderzoek
is echter rekening gehouden met het geven van een zo goed mogelijk
beeld van het totaal aan artikelen.
RelevantieDit onderzoek is van belang, omdat de media een grote
invloed hebben op het publiek. De media bepalen voor een deel wat
het publiek belangrijk vindt, en hoe ze over dat onderwerp denken
(agendasettingstheorie). Indien er verschil zit in de frames die
media gebruiken, kan het publiek van het ene medium anders gaan
denken over een onderwerp dan het publiek van het andere medium.
Dit zou gebeurt kunnen zijn in de casus Chris Mertens, aangezien de
Belgische media andere frames gebruikten dan de Nederlandse. Dit
onderzoek hoopt de lezer bewust te hebben gemaakt van deze
verschillende frames.
BronnenlijstInleiding:http://dopingzaak.nl/blog/2013/01/12/chris-mertens/http://www.tmeeusen.be/
Theoretisch kader:College op de Fontys Hogeschool Journalistiek,
Harmen Groenhart (2015)De Boer, C. & Brennecke, S.I. (2009).
Media en Publiek. Theorien over media-impactDe Bruijn, H. (2011).
Framing. Over de macht van taal in de politiekNel Verhoeven (2010).
Wat is onderzoek? www.wetenschap.infonu.nl
Kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek:LexisNexis Academic
(2015)Library Pressdisplay (2015)
Kop, auteur, bron, datum en aard van het artikel(artikelen van
de vier eerdergenoemde kranten)Wat is het probleem?Wat is de
oorzaak?Wat is de oplossing?Wie is verantwoordelijk?
1. Meeusen, Wellens, Sweeck. En dat is nog maar het begin;
Huyberechts, Jacobs, De Vlieger en Vos; Het Nieuwsblad; 20 januari
2015; NieuwsverhaalMeeusen, Wellens en Sweeck zijn drie van de
negentien namen uit het dossier van de Belgische politie die bekend
worden gemaakt. Politie heeft 2,5 jaar lang onderzoek
gedaan.Mogelijk een gerechtelijke vervolging van Mertens. Niet
tegen de sporters.Mertens, politie.
2. Dokter Ozon houdt toppers thuis van WK, maar zij schreeuwen
onzin uit; Ghyselinck; Het Laatste Nieuws; 20 januari 2015;
NieuwsverhaalDrie renners in opspraak, zonder dat ze schuldig zijn
bewezen. Zij blijven thuis van WK.Mertens behandelde hen. Mertens
mogelijk de cel in, en sporters mogelijk geschorst.Mertens.
3. Na drie jaar onderzoek dreigen bekende koppen te rollen; Het
Nieuwsblad; 20 januari 2015; Alle feiten chronologisch op
rijMertens voert verboden ozontherapien uit.-Mertens gaat vervolgd
worden.Mertens.
4. Dit is zo oneerlijk; Het Laatste Nieuws; 20 januari 2015;
AchtergrondverhaalDrie veldrijders lijken niet naar het WK te mogen
gaan. Dit kregen ze slechts een week van tevoren te horen. Krant
kweekt medelijden met de renners.De Belgische politie doet te lang
over het onderzoek.Sneller werken, om duidelijkheid voor sporters
te krijgen.Politie.
5. In twee jaar van getuige naar verdachte; Het Laatste Nieuws;
20 januari 2015; Alle feiten chronologisch op rijChris Mertens
wordt verdacht van toedienen van verboden ozontherapien aan 19
sporters. Veldrijder Meeusen heeft veel pech, met de keuze voor
zijn huisarts.-Vervolging van Mertens, en mogelijk ook de
sporters.Het parket van Leuven (soort Openbaar Ministerie).
6. Meeusen in beroep tegen schorsing; Het Nieuwsblad; 21 januari
2015; kort nieuwsberichtMeeusen is de eerste genoemde die in beroep
gaat.Hij heeft, naar eigen zeggen, niets met die onzin te
maken.Vrijspraak.Het Belgisch Arbitragehof Sport.
7. Ze zoeken een zondebok; Wim Vos; Het Nieuwsblad; 21 januari
2015; Interview met MeeusenMeeusen is zielig en onschuldig.
Het parket van Leuven zoekt een zondebok.Vrijspraak.Het Parket
van Leuven.
8. Meeusen zoekt in Alphen steun bij de Nederlanders; Pertijs;
Brabants Dagblad; 22 januari 2015; Sfeerverslag voorbereiding WK
NederlandersMeeusen kan niet meetrainen bij de Belgen omdat hij
dopingverdachte is, en doet dat daarom bij de Nederlanders.Meeusen
heeft mogelijk doping gebruikt.-Meeusen misschien
9. Cynische Farce; Luc van Loon; Het Laatste Nieuws; 23 januari
2015; ColumnMeeusen kiest niet zomaar voor een huisarts die 90
kilometer verderop zit. Waarom dan?-Een meer plausibele verklaring,
waarom Meeusen naar Mertens ging.Meeusen, Mertens.
10. Amateurisme; Vannieuwkerke; Het Nieuwsblad; 24 januari 2015;
columnDe Belgische wielerbond maakt zich belachelijk door eerst
renners niet op te stellen en daarna toch weer wel.Onduidelijkheid
over al dan niet schorsingen van renners.Duidelijkheid creren en
geen namen besmetten tot ze schuldig zijn bevonden.De Belgische
wielerbond.
11. Veldrijders Tom Meeusen, Bart Wellens en Laurens Sweeck
worden toch ingeschreven op de deelnemerslijst van de Wereldbeker
in Hoogerheide en het WK in Tabor; Het Laatste Nieuws; 24 januari
2015; groot nieuwsverhaalEen renner kan niet worden geschorst op
basis van vermoedens alleen. Het BAS heeft dit aangetoond, daardoor
renners toch opgesteld.Onzekerheid bij de Belgische
wielerbond.Renners opstellen en onderzoek afwachten.De Belgische
wielerbond.
12. Wel naar WK, nog lang niet vrijgepleit; Jacobs, Huygebrechts
en De Vlieger; Het Nieuwsblad; 24 januari 2015; groot
nieuwsverhaalEr is geen reden om de drie eerstgenoemde sporters
(voorlopig) niet op te stellen in de nationale selectie.Ze zijn nog
niet schuldig.Opstellen totdat duidelijk is dat ze echt schuldig
zijn.De Belgische wielerbond.
13. Ook voetballer Belgi dopingverdachte; Brabants Dagblad; 23
februari 2015; nieuwsberichtVoormalig Belgisch international Karel
Geraerds is de eerste voetballer die in aanraking komt met
Mertens.Hij wordt inderdaad behandeld, geeft hij zelf
toe.-Voetballer Geraerds
14. Twee jaar schorsing voor babyvoeding; Jacobs; Het
Nieuwsblad; 25 februari 2015; groot nieuwsverhaalCoureur Sweeck
geeft toe vijf infusen Vaminolact gekocht te hebben. Toch meerdere
argumenten voor zijn onschuldigheid (gedronken ipv
ingespoten).Sweeck was niet op de hoogte van de exacte regels, en
heeft bovendien niets genjecteerd. -De onduidelijke regels.
15. Tien eetlepels Vaminolact? Dan drink je beter een glas melk;
Het Nieuwsblad; 26 februari 2015; interview expertOf Sweeck nou wel
of geen Vaminolact heeft gebruikt, het zou nooit zijn prestaties
bevorderd hebben.Hij nam te weinig, en injecteerde niets maar dronk
het op.Veroordeel hem niet.Mertens, in ieder geval niet Sweeck.
16. Baxter met babymedicijn gevonden in camper Meeusen; Het
Nieuwsblad; 27 februari 2015; nieuwberichtInfusen met Vaminolact
gevonden in camper Meeusen. Heeft niets met ozontherapie te
maken.-Meeusen moet binnenkort voor de bond verschijnen.-
17. Topfavoriet verdacht van dopinggebruik; Het Nieuwsblad; 28
februari 2015; nieuwsverhaal
Ook toprenner Greg Van Avermaet wordt verdacht injecties
gekregen te hebben van Mertens. Op 13 maart moet hij naar de
Belgische dopingcommissie. Hij blijft wel koersen.-Snel naar de
dopingcommissie.-
18. Hoogdag?; Het Nieuwsblad; 28 februari 2015; grote column van
hoofdredacteur en chef sport.
(zeer geframed artikel)De koers is van ons allemaal en het is
jammer dat er steeds dopingverhalen naar buiten komen. De redactie
gunt van Avermaet de overwinning.Steeds nieuwe
dopingperikelen.Oproep aan renners om weg te blijven van
dokters.-
19. Van Avermaet in opspraak; Kerckhoffs; De Telegraaf; 1 maart
2015; nieuwsberichtVan Avermaet wordt verdacht van dopinggebruik.
Hij ontkent.-Snelle verduidelijking.Van Avermaet.
20. Ja, ik was patint bij dokter Mertens. Maar ik ben
onschuldig; Klifman en Vos; Het Nieuwsblad; 2 maart 2015;
AchtergrondverhaalMertens wordt steeds verdachter. Van Avermaet,
die ook klant van hem was, zegt niets verkeerd gedaan te
hebben.Nieuw onderzoek.Straffen van dokter Mertens.Mertens.
21. Greg van Avermaet zegt dat hij zuiver is; Pertijs; Brabants
Dagblad; 2 maart 2015; NieuwsverhaalHet is lastig te duiden of Van
Avermaet schuldig is. Vaminolact is niet verboden, maar het
toedienen met injectienaalden wel.De No-needle policy.-Niet
duidelijk, maar Van Avermaet wist dat injecteren niet mag.
22. Die dopingzaak is een druppel, niet d druppel Bart Wellens
stopt; Het Nieuwsblad; 4 maart 2015; nieuwsberichtBart Wellens
stopt per direct met veldrijden.In ieder geval niet de
dopingzaak.Stoppen.-
23. De Weert, geen verdenking; Algemeen Dagblad; 4 maart 2015;
nieuwsberichtKevin de Weert staat niet op verdachtenlijst. Hij was
wel kort klant van Mertens.Hij stopte als klant zodra hij wist dat
Mertens onderzocht werd door politie. Hij heeft nooit iets fout
gedaan.Hij is al als klant gestopt.-
24. Oude rot Wellens beindigt loopbaan; Pertijs; Brabants
Dagblad; 4 maart 2015; nieuwsberichtWellens stopt met
veldrijden.Hij kwam onlangs in opspraak, want hij werd genoemd in
de dopingzaak rond dokter Chris Mertens.-Veldrijder Wellens.
25. Viagra, babymedicijnen, pijnstillers, neusdruppelsDe nieuwe
doping?; Ghysselink; Het Laatste Nieuws; 6 maart 2015;
Achtergrondartikel
De creativiteit van sportartsen is ongelimiteerd. Dokters geven
zowel voetballers en wielrenners nog altijd allerhande pillen en
middelen.Ook dit soort middelen verbeteren in tal van sporten de
prestaties.-Sportartsen.
26. Sweeck weet pas in mei meer over dopingzaak; Het Laatste
Nieuws; 10 maart 2015; NieuwsverhaalZaak van veldrijder Laurens
Sweeck wordt tot 12 mei uitgesteld.Er moeten misschien nog meer
getuigen gehoord worden.Wachten tot mei.De Disciplinaire commissie
van de Vlaamse Gemeenschap.
27. Ozonzaak rond Van Avermaet, Wellens en Meeusen uitgesteld;
Het Nieuwsblad; 13 maart 2015; groot nieuwsverhaalDopingzaak van
deze drie coureurs wordt weer uitgesteld. Van Avermaet en Meeusen
moeten terugkomen in april. Wellens in juni.De advocaten van
Wellens en Van Avermaet vroegen hierom. Meeusen niet, hij baalt
omdat hij nog altijd geen duidelijkheid heeft. Meeusen wordt in
slachtofferrol geplaatst.Sneller onderzoek en duidelijkheid voor
Meeusen. Helaas is dit moeilijk voor de desbetreffende
instanties.De advocaten van Wellens en Van Avermaet en de
disciplinaire commissie.
28. Uitstel in de zaak Van Avermaet; De Telegraaf; 13 maart
2015; NieuwsverhaalVan Avermaet geeft toe dat hij klant is geweest
van Mertens, maar ontkent met klem dat hij ooit doping heeft
gebruikt. Daarom wordt de zaak uitgesteld tot april.De advocaat van
Van Avermaet heeft hierom gevraagd. Hij wil meer tijd om Van
Avermaet te verdedigen in de zaak.Uitstel, langer wachten.-
29. Belangrijkste zege Van Avermaet; De Telegraaf; 14 maart
2015; NieuwsverhaalTerwijl het onderzoek loopt, wint Van Avermaet
een koers in Itali. Hij is niet bang voor vervolging, hoewel hij
geen naalden had mogen gebruiken.Het overreageren op dopingkwesties
anno 2015.-Van Avermaet, de UCI.
30. Van Avermaet laat dopingzaak schieten en wint een rit in
Tirreno; Hakkenberg; Algemeen Dagblad; 14 maart 2015;
NieuwsverhaalVan Avermaet wint rit in Tirreno-Adriatico, op de dag
dat zijn zaak eigenlijk gepland stond.De zaak is uitgesteld.De zaak
afwachten. Tot dan mag Van Avermaet van de regels gewoon koersen.
Hij had zich namelijk netjes afgemeld.-
1