-
Inleiding: De Waal is één van de belangrijkste rivieren van
Nederland. Hierdoor heeft een groot deel van ons land met deze
rivier en al zijn voor- en nadelen te maken. Maar wat nog veel
belangrijker is, de rivier kan voor veel mensen een gevaar
betekenen. Want de natuur is onvoorspelbaar en daarmee dus ook de
Waal. Gelukkig is men zich in Nederland bewust van deze gevaren en
worden er dus ook maatregelen genomen om te voorkomen dat we in
Nederland ooit met deze gevaren geconfronteerd worden. Hierbij moet
je denken aan dijkverzwaringen, kribverlagingen enzovoorts. Het
nadeel van deze maatregelen is alleen dat het vaak zo is dat deze
het uiterlijk van het Waallandschap niet ten goede komen. Dit is de
reden dat het project “WaalWeelde” in het leven is geroepen. Dit
project is er op gericht om het Waalgebied zo veilig mogelijk te
maken, en te houden, maar hierbij ook het uiterlijk van het
Waalgebied in acht te nemen. Zo wil men er voor zorgen dat er nog
jaren lang veilig van het Waalgebied genoten kan worden. Binnen het
project WaalWeelde zijn de volgende clusters te onderscheiden:
• Oost: Overbetuwe, Nijmegen en Beuningen, Westelijk begrensd
door de gemeentegrenzen van Overbetuwe/Neder-Betuwe en
Beuningen/Druten.
• Midden: Neder-Betuwe, Tiel, Druten en West Maas en Waal,
Westelijk begrensd door de gemeentegrenzen van Tiel/Neerijnen en
West Maas en Waal/Maasdriel.
• West: Neerijnen, Lingewaal, Maasdriel en Zaltbommel. (
Mogelijk ontstaat er in de toekomst nog een vierde cluster,
“OOST-OOST”, bestaande uit de bovenstroomse Waalgemeenten
Rijnwaarden, Millingen, Lingewaard en Ubbergen.)
http://www.ru.nl/contents/pages/457197/wwprojectgebied.gif
-
Hoofdvraag: Sluiten de doelstellingen van het project WaalWeelde
aan bij de wensen van de bewoners van het Waalgebied?
1. Wat is en wat doet WaalWeelde? 2. Wat is de aanleiding voor
het project? 3. Wat staat er in de PKB over het project WaalWeelde?
4. Welke processen binnen het project zijn al gaande? 5. Welke
andere projecten zijn actief op dit gebied? 6. Hoe willen ze het
project bekostigen? 7. Wat doet de WaalWeelde om tot een
ontwerpplan te komen? 8. Hoe denken omwonenden over het Waalgebied
zelf? 9. Welke functie vervult het Waalgebied voor hen? 10. Hoe
denken omwonenden van de Waal over dit project? 11. Wat moet er
volgens de omwonenden van de Waal nog veranderen aan het
project?
http://www.westmaasenwaal.nl/upload/88827_340_image002.jpg
Wij denken dat het project WaalWeelde een zeer goed initiatief
is om het Waalgebied te verbeteren en dat de doelstellingen van het
project aansluiten bij de wensen van de meeste bewoners van het
Waalgebied. Dit omdat wij denken dat uiteindelijk iedereen toch wel
streeft naar een veilige leefomgeving. Maar niet alleen veiligheid
is belangrijk, voor de meeste mensen speelt ook uiterlijk een
belangrijke rol. Wie wil er nou niet mooie natuur om zijn huis? En
laat dit nu net één van de doelstellingen van het project zijn.
Daarom denken wij dat de doelstellingen zo goed aansluiten bij de
wensen van de bewoners. Wij denken echter ook dat het project nog
wel wat moet sleutelen aan hun naamsbekendheid. Het project
WaalWeelde is namelijk in onze leefomgeving uiterst onbekend en
weinig besproken, terwijl het dat wel verdiend te zijn.
-
Sluiten de doelstellingen van het project WaalWeelde aan bij de
wensen van de bewoners van het Waalgebied? 1. Wat is en wat doet
het project WaalWeelde? Het doel van WaalWeelde is letterlijk: het
vergroten van de maatschappelijke effectiviteit voor het concept
van Leven met Water, door betere participatie van belanghebbenden
in het uiterwaardengebied langs de Waal tussen Nijmegen en Brakel.
Het project moet leiden tot ruimtelijke kwaliteit, in combinatie
met economische groeimogelijkheden. Het project WaalWeelde wil de
Waal mooier maken en tegelijkertijd ook de kans op overstromingen
verlagen. Ook willen ze kans voor de Waal op ruimtelijke
ontwikkeling vergroten. De doelstellingen op het gebied van de
veiligheid van de Waal willen ze voor 2015 gerealiseerd hebben. De
vertrekpunten van het project WaalWeelde zijn de vier R’s:
Vergroting van de Ruimtelijke kwaliteit, vergroting van de
Rivierwaterafvoercapaciteit, perspectief voor Regionale economische
ontwikkelingen en Regionale samenwerking. Het project WaalWeelde is
een initiatief van het Waalfront, een groep betrokken bestuurders,
vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, wetenschap en
maatschappelijke organisaties. Het Waalfront treedt hierbij op als
opdrachtgever. WaalWeelde wil de vier B’s beter in staat stellen om
hun doelen te bereiken. De vier B’s zijn burgers/belangengroepen,
bedrijven, bestuurders en beambten. Burgers en belangengroepen zijn
vaak geïnteresseerd in projecten als de WaalWeelde. Maar ze hebben
simpelweg te weinig kennis en te weinig middelen om ook
daadwerkelijk iets te kunnen doen. Door hen al in een vroeg stadium
te betrekken bij het project WaalWeelde hopen ze dit te kunnen
verminderen. Bedrijven daarentegen hebben juist genoeg financiële
middelen en ondernemerschap om hun ideeën te realiseren maar voelen
zich vaak gebonden aan de regelgeving. Bestuurders uit de
omliggende gemeenten van de Waal zijn vaak niet groot en machtig
genoeg en hebben te weinig kennis en kunde om ook maar enige druk
uit te oefenen op het landelijke beleid. Dit wil de WaalWeelde
veranderen door kennis aan te bieden en door organisatorische
ondersteuning. Beambten kampen vaak met het probleem dat er een te
laag budget is om de vier R’s te realiseren (de vier R’s komen in
de volgende alinea aan bod). Ook kampen ze vaak met het feit dat ze
te weinig bevoegdheden hebben om hun initiatieven verder uit te
werken. Omdat ook deze initiatieven bij zouden kunnen dragen aan
het realiseren van de vier R’s, ondersteunt WaalWeelde de
ambtenaren evenzeer als de bestuurders. Maar voor dit project is
ook geld nodig, namelijk: € 1.931.900,- Dit wordt gefinancierd door
enkele organisaties als Stichting Leven met Water, Rijkswaterstaat,
TNO, Habiforum en Innovatienetwerk. Het Project WaalWeelde is
officieel op 23 november 2006 van start gegaan.
-
Het veiliger maken van het Waalgebied bestaat voornamelijk uit
het voorkomen van overstromingen en wateroverlast. Hierbij kun je
denken aan dijkverhogingen, dijkverzwaringen, maar ook aan
bijvoorbeeld kribverlagingen. Andere onderwerpen van het veiliger
maken van de Waal betreffen recreatieve doeleinden. Zo wil men
bijvoorbeeld het Waalgebied veiliger maken voor fietsers en
voetgangers door voetpaden en fietspaden aan te leggen. Dit wordt
uiteraard ook op zo’n manier gedaan dat het het uiterlijk van het
Waalgebied niet negatief beïnvloed. Het is de bedoeling dat het
Waalgebied zijn authentieke uiterlijk behoudt, maar wel binnen zijn
grenzen blijft. Als de Rijn op dit moment 16.000m³/s water ons land
binnen zou voeren, zou dat betekenen dat het water 15cm hoger tegen
de dijken zou staan dan veilig is. Ook kijkt WaalWeelde naar
bijvoorbeeld klimaatveranderingen om het Waalgebied toch zo veilig
mogelijk te maken.
Zoals gezegd is het doel van het project WaalWeelde het
Waalgebied zijn authentieke uiterlijk te laten behouden, ondanks
alle veiligheidsmaatregelen die genomen moeten worden om allerlei
bedreigingen van de rivier te voorkomen. Het uiterlijk van de Waal
waar hier steeds over gesproken wordt bestaat uit een grote
hoeveelheid natuurlandschap met alle bijbehorende flora en fauna.
De veiligheidsmaatregelen die getroffen worden ten opzichte van de
Waal komen dit uiterlijk meestal niet ten goede. Het vormt in
sommige gevallen zelfs een bedreiging. Dit is zonde, aangezien de
Bommelerwaard al zo veel van zijn natuur in moet leveren voor
nieuwbouw. Dit doordat er zoveel mensen in de Bommelerwaard wonen
en willen wonen, dat het huidige aantal huizen simpelweg niet
toereikend is. Als de Bommelerwaard dan ook nog zijn kenmerkende
natuur in het Waalgebied in moet leveren, blijft er niks meer van
over. Dat zou een doodzonde zijn. Het project moet niet alleen de
plannen in de toekomst wijzigen, ook moet het zich bekommeren om de
situatie zoals hij nu is. Op dit moment zijn er ook verschillende
aandachtspunten wat betreft het mooier maken van de Waal. Hierbij
wordt niet alleen gekeken naar flora en fauna binnen het
Waalgebied, maar ook naar bestaande huizen, bedrijventerreinen en
andere gebouwen. Zo is er bijvoorbeeld het plan om in Zuilichem
twee bedrijventerreinen van de uiterwaard naar een andere plaats
verhuizen. Dit om het collectieve uiterlijk van deze uiterwaarden
te verbeteren. Je kunt dus stellen dat WaalWeelde een project is
dat gericht is op het zo efficiënt mogelijk veiliger maken van de
Waal, zonder daarbij het natuurlijke uiterlijk van de Waal te
beschadigen. En dat men dit wil bereiken door middel van
samenwerking tussen initiatiefnemers, overheid en burgers.
-
2. Wat is de aanleiding voor het project? Na perioden van
hoogwater en dreigende overstromingen in 1993 en 1995 heeft de
rijksoverheid de rivierendijken laten verstevigen. Het verhogen en
verbreden van de dijken werkt niet waterstandsverlagend en kan
hierdoor niet oneindig worden ingezet. Andere methoden zijn
noodzakelijk om het rivierengebied op een lange termijn te
beschermen. Vooral het teruggeven van ruimte aan de rivier is
belangrijk. Zoals op de vorige pagina staat, als de Rijn op dit
moment 16 000 m³/s ons land binnen zou binnenvoeren, staat het
water in de Waal 15 centimeter hoger tegen de dijken dan veilig is.
Met andere woorden: er is een waterstandsdaling nodig van 15
centimeter bij een maatgevend hoogwater van 16 000 m³/s.
Sommige van de “Waalgemeenten” willen bouwen op hoogwatervrije
plaatsen in het winterbed en 4 van dit soort plekken hebben al een
EMAB status (Experimenten Met Aangepast Bouwen). Er zijn ook
gemeenten die een stadsfront aan de rivier willen, oude
bedrijventerreinen willen opruimen, meer natuur en doorgaande
wandelroutes willen en nog veel meer. En er moet natuurlijk ook
rekening gehouden worden met de wensen en plannen van ondernemers
en burgers. Met het oog op dit alles heeft de regering destijds
vastgelegd dat “Ruimte voor de Rivier” niet alleen rivierveiligheid
moet opleveren maar ook ruimtelijke kwaliteit. Het programma Ruimte
voor de Rivier bestaat uit 40 maatregelen die het Nederlandse
stroomgebied van de Rijn en een gedeelte van de Maas
(stroomafwaarts van Hedikhuizen, nabij Den Bosch) beter zullen
beschermen tegen overstromingen. Tegelijkertijd bieden de
maatregelen kansen om de omgeving van de rivieren mooier en
aantrekkelijker te maken. Het rivierengebied moet er in economisch,
ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden.De
maatregelen zijn vastgelegd in de PKB Ruimte voor de Rivier. Een
vervelende bijkomst is dat er een maximum budget van €2,2 miljard
aan dit project is gekoppeld, wat vooral is gebaseerd op de
schattingen van de kosten om alleen rivierveiligheid te realiseren.
De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR)
geeft aanvulling aan dit nieuwe beleid. Om de ruimte voor de rivier
te vergroten zijn er de komende jaren tientallen ingrepen gepland
langs de Rijntakken. Deze ingrepen bestaan onder andere uit
uiterwaardverlagingen, het verwijderen van obstakels zoals
terreinen van voormalige steenfabrieken, het graven van strangen,
nevengeulen en hoogwatergeulen en dijkterugleggingen. In de PKB is
voor de Waal kribverlaging gepland. WaalWeelde zoekt een methode om
de maatschappelijke effectiviteit van de uitvoering van dit “Leven
met Water”-concept te vergroten. Dit gebeurt door een verband te
leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en
economische groei. Hierbij moeten alle partijen in alle fasen
betrokken worden.
-
Een initiatiefgroep met de Stadsregio Arnhem Nijmegen, Regio
Rivierenland, Radboud Universiteit Nijmegen, Provincie Gelderland,
het Hoogwaterplatform, Stichting Symbiose tussen Veiligheid en
Natuur en Dekker van de Kamp startte het project WaalWeelde doordat
burgers, bedrijven, bestuurders en professionals in de
Waalgemeenten denken dat het beter kan. Het doel ervan is om een
alternatief te bedenken dat minstens zoveel rivierveiligheid
oplevert, ruimte laat voor initiatieven vanuit het bedrijfsleven,
tijdig en financieel te realiseren is en bovendien wel ruimtelijke
ontwikkelingskansen en ruimtelijke kwaliteit oplevert. Er is een
afspraak gemaakt met de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat
dat WaalWeelde tot september 2008 de tijd krijgt om een volledig
alternatief plan voor kribverlaging te ontwikkelen. Als aanleiding
voor het project wordt dus gezien, het feit dat eerdere maatregelen
die genomen zijn met betrekking tot de veiligheid van de Waal niet
effectief zijn gebleken. En dat ze bovendien het authentieke
uiterlijk van het Waalgebied hebben beinvloed.
-
3. Wat staat er in de PKB over het project WaalWeelde? Sinds
kort (2006) is een Planologische Kernbeslissing (PKB) opgesteld
voor de rivieren. In een PKB geeft de rijksoverheid globaal aan wat
er met de ruimte in Nederland moet gebeuren: Waar mag worden
gebouwd, waar mogen wegen andere infrastructuur worden aangelegd,
waar is ruimte voor landbouw en natuur? Er zijn bijvoorbeeld PKB’s
voor Schiphol en het project Mainportontwikkeling Rotterdam, en
sinds kort dus ook voor de rivieren. In de komende jaren werken
provincies, gemeenten, waterschappen en Rijkswaterstaat de
maatregelen, die in de PKB “Ruimte voor de Rivier” staan, uit. In
de PKB is besloten dat een grotere hoeveelheid water veilig door de
rivier moet kunnen stromen. De PKB heeft drie doelen:
- In 2015 kan een afvoer van 16.000 kubieke meter water per
seconde veilig door de rijntakken stromen.
- Door de maatregelen die hiervoor nodig zijn, verbetert ook de
ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied.
- De extra ruimte die de rivier in de loop der eeuw nodig kan
hebben als klimaatveranderingen verder doorzetten, blijft daarvoor
beschikbaar.
De basis-PKB bestaat zoveel mogelijk uit maatregelen die de
rivier meer ruimte geven en hoge waterstanden verlagen. Voorbeelden
daarvan zijn uiterwaardverlaging, dijkteruglegging, kribverlaging
en zomerbedverdieping. Dijkversterking is alleen van toepassing als
andere maatregelen te duur of niet geschikt zijn. Voor de Waal is
vooral gekozen voor kribverlaging en het verwijderen van obstakels.
Dit zijn relatief goedkope en eenvoudig uit te voeren maatregelen
die veel effect hebben op de waterstandverlaging. Er is besloten
dat er een waterstandsverlaging van 15cm in de Waal gerealiseerd
moet worden. Alleen op enkele plaatsen is gekozen voor
dijkteruglegging, zoals bij Lent en Munnikenland, en
uiterwaardverlaging, bij Millingerwaard. Het project WaalWeelde
vindt kribverlagingin het algemeen wel effectief, maar zijn er aan
de andere kant uit principe toch op tegen omdat kribverlaging het
Waalgebied niet mooier maakt. Maar uiteindelijk is er toch besloten
om, binnen het kader van de PKB, 750 kribben in de Waal te
verlagen. De totale kosten hiervan bedragen 117miljoen euro. Ook
hebben de betrokken partijen een inrichtingsplan voor de
Waaluiterwaarden opgesteld dat veiligheid koppelt aan
sociaal-economische ontwikkeling. Dit plan houdt in dat
waterstandsverlaging moet samengaan met de economische
ontwikkeling, zodat de scheepvaart er niet onder leidt. Maar dit
plan moet nog in de PKB worden opgenomen. De PKB maakt onderscheid
tussen korte termijn maatregelen en lange termijn maatregelen.
-
Voor de Boven-Rijn en de Waal tot Vuren zijn de volgende
maatregelen op korte termijn vastgesteld:
• Obstakelverwijdering Suikerdam en polderkade • Extra
uiterwaardvergraving Millingerwaard • Dijkteruglegging Lent •
Kribverlaging Waalbochten • Kribverlaging Midden-Waal •
Kribverlaging Waal Fort St.Andries • Kribverlaging Beneden Waal •
Uiterwaardvergraving Brakelse Benedenwaarden • Dijkverlegging
Buitenpolder Het Munnikenland
Geplande opslagplaatsen voor het opslaan van schone, licht of
sterk verontreinigde grond:
• Oosterhoutse waarden • Gouverneursche Polder • Kerkenwaard
Ruimtelijke reserveringen voor de lange termijn:
• retentiegebied Rijnstrangen • dijkverlegging Oosterhout-Slijk
Ewijk • dijkverlegging Loenen • dijkverlegging Hesselt •
dijkverlegging Brakelse Benedenwaarden
De PKB “Ruimte voor de Rivier” bevat dus een behoorlijk aantal
maatregelen en doelstelling met betrekking tot het veiliger maken
van de Waal, en dus met betrekking tot het project WaalWeelde.
Zowel op de lange termijn, als op de korte termijn.
-
4. Welke processen binnen het project WaalWeelde wil men gaan
opstarten? Nog op te starten processen: Cluster Oost Overbetuwe
• Landgoed Loenen, binnendijkse zandwinning met aansluitende
activiteiten buitendijks.
• Buitendijks speelt de Vogelrichtlijn een belangrijke rol, nog
weinig bekend over de realisering hiervan.
• Buitendijks liggen ook twee campings, waarvoor het beleid
recreatie en toerisme nog vastgesteld moet worden.
• Eventueel is er ten westen van de A50 mogelijk ruimte voor
rivierverruimende ingrepen, zoals dijkverlegging. Dit ten bate van
uitruil met mogelijk gewenste maatregelen ten oosten van de A50,
waar deze ruimte niet is: tussen Slijk-Ewijk en Oosterhout is het
binnendijks gedeelte bebouwd.
• Inrichten van de gehele Waaldijk (van grens tot grens) als 60
km-zone • Versterking landschapsstructuur van het landgoed Loenen
en
ontwikkeling recreatievoorzieningen rond de ontzanding nabij
Slijk-Ewijk (gebied ligt pal achter en aan de Waaldijk)
• Ontwikkeling woningenbouw Oosterhout tussen de Breeakker en de
Waaldijk
• Verbreding A-50 (project van Rijkswaterstaat)
Nijmegen • Dijkverlegging Veur, Lent • Oosterhoutse uiterwaarden
• Koers West
Beuningen • Bunswaard, EMAB-locatie van de gemeente Beuningen,
10-16 woningen
op een oud steenfabrieksterrein door ondernemer BOEI. Er is een
grote tijdsdruk vanuit de overheid om de EMAB-locatie te
realiseren, dus er is niet veel tijd voor afstemming met andere
EMAB-locaties en randvoorwaarden af te spreken.
• Staartjeswaard: gewenste verplaatsing van een fabriek, speelt
al jaren, maar er kan door overheid en provincie geen vervangende
locatie binnen Nederland gevonden worden.
• Overnachtinghaven Weurt (RWS ON), grenzend aan de
EMAB-locatie. Rond oktober moet er duidelijkheid komen of deze
doorgaat. De gemeente wil deze RWS-ontwikkeling koppelen aan
voordelen voor Weurt, zoals een betere ontsluiting van de
EMAB-locatie.
-
• Zandwinning ten bate van een te graven laadhaven op de grens
Winssum-Deest; 120 schepen per dag, door middel van transportband
(door de uiterwaard) of persleiding. De winning gaat 12 jaar duren,
en levert 30 miljoen ton zand op. Inrichtingswensen gemeente
(vogelvluchtschets Stroming).
Cluster Midden Neder-Betuwe
• Willemspolder (IJzendoorn); Natuurontwikkelingsproject door
Dekker/K3. Plan is al vrij ver in de planontwikkeling.
• Hiensche Waard (Dodewaard); Natuurontwikkelingsproject in
combinatie met ontzanding. Is al afgesproken en is klaar om
uitgevoerd te worden. Waarschijnlijk een financiële bottleneck.
• Gouverneurspolder (Echteld); Moet nog helemaal uitgewerkt
worden. • Hooge Waard (Echteld/Dodewaard); Nog geen concrete
plannen.
Hydrologisch liggen hier grote kansen. Wel wil de eigenaar ook
delen in de opbrengsten.
• Kerncentrale (Dodewaard); Te saneren functie, gepland over
35/40 jaar. Te onderzoeken valt of sanering eerder financieel
haalbaar is.
Tiel
• Waalfront (stad naar de rivier), inclusief herinrichting
Kleine Willemspolder/ drijvende woningen EMAB.
Druten
• Drutense waarden; projectbesluit zal op 1 jan 2009 vallen (dus
sluit aan op planning WaalWeelde = sept 2008). WaalWeelde heeft een
meerwaarde voor Druten als WaalWeelde onderzoek kan aanbieden ten
bate van dit project.
• Afferdense en Deestse waarden • Toeristische toegankelijkheid
veerdam
West Maas en Waal (Waalzijde van de gemeente) • Waalfront
Beneden-Leeuwen • ‘Waaier van Geulen’ Beneden-Leeuwen • Recreatie
Beneden-Leeuwen: strang, opwaardering jachthaven,
struinroutes, fietsroute over de dijk • Nevengeul Wamel •
Dreumelse waard, vergraving ten bate van recreatievaart (parallelle
geul) • Maas- Waal connectie • Drutense en Leeuwense waarden
(deels)
-
Cluster West Neerijnen
• Fort St. Andries. Hier loopt een discussie tussen de
rivierveiligheid en cultuur landschap. Deze is naar lange termijn
verschoven.
• Dijkverlegging Heeselt, ook lange termijn; hier ligt een bocht
in de rivier, met groot effect op waterstanden.
• Heesseltsche uiterwaarden • Steenfabriek Haaften (geen
project, deze steenfabriek hoort in het
landschap thuis!) • ‘Bitumarien’, Heijmans asfaltfabriek bij
Oppijnen, staat (deels) te koop;
€3.000.000 excl saneringskosten. Groot deel hoogwatervrij
terrein. Jan-Dirk Duivenbode van RWS WINN werkt hieraan en is
bezig, werkateliers op bestuurlijk niveau op te starten en bezig de
betrokken gemeenten langs te gaan.
Lingewaal
• Heuffterrein, dhr. Klop heeft het plan om hier 300 woningen te
plaatsen (drijvend/ op palen). De gemeente vindt de hoeveelheid erg
hoog voor een kleine woonkern als Vuren (géén groeigemeente). Het
behoud van de natuurwaarden in dit gebied is opgenomen in het
bestemmingsplan
• Hollandse waterlinie: in de buurt van gemeente Lingewaal
liggen drie forten; één ligt in de gemeente zelf, fort Vuren.
Maasdriel
• Hurweense kil/ Hurweense uiterwaarden: herinrichtingproject
van de provincie. Adviesgroep bestaat uit (conservatieve) bewoners;
de gemeente sluit zich hierbij aan.
• Bato’s Erf, plannen van Willem de Bruijn • Steenfabriek
Hurwenen; afbraak en afgraven.
-
Zaltbommel • EMAB-locatie Zaltbommel. Sanering van
bedrijventerrein de Waal en de
herontwikkeling van dit terrein; • Bedrijfslocatie HOWA: saneren
/ verplaatsen van dit bedrijf en
herontwikkeling van de betreffende gronden; • Bedrijfslocatie
Van Oord ACZ: saneren / verplaatsen van dit bedrijf en
herontwikkeling van de betreffende gronden; • Haven Brakel;
Maatregel Munnikenland: Dijkverlegging, waarbij heel
nadrukkelijk ook wordt gekeken naar landschap, recreatie en
toerisme, ecologie, verkeer en de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
• Dijkteruglegging Brakel: Rijkswaterstaat heeft voor de lange
termijn een dijkverlegging bij Brakel gereserveerd. Deze
veiligheidsmaatregel hoeft niet voor 2015 uitgevoerd te worden,
maar met het oog op klimaatsverandering is het waarschijnlijk dat
deze op de middellange termijn doorgang zal vinden. De
dijkteruglegging sluit aan op de dijkverlegging bij
Munnikenland
Binnen het project WaalWeelde zijn er dus een groot aantal
plannen voor projecten die de veiligheid van de Waal zouden moeten
verbeteren. Deze zijn eigenlijk nog geen van allen opgestart, omdat
het project nog vrij jong en pril is. De grondlegging is er al, de
uitvoering moet nog komen.
-
5. Welke andere projecten zijn actief op dit gebied? Er zijn al
een groot aantal projecten in uitvoering langs de Waal. WaalWeelde
zal niet remmend werken op de uitvoering van deze projecten, maar
zal, waar het mogelijk is, hun ideeën geven die tot een ruimtelijke
meerwaarde leiden. Sinds juli 2006 ligt er een nieuwe beleidslijn
voor de grote rivieren die de veiligheid waarborgt en kansen biedt
voor de vernieuwing van ruimtelijke ontwikkelingen. Dit heet
Beleidsplan Grote Rivieren. Deze beleidslijn biedt meer
mogelijkheden voor wonen, werken en recreëren in het
riviergebied.
Eind 2005 zijn door de minister van VROM en de Staatssecretaris
van V&W 15 gemeenten aangewezen die onder voorwaarden in de
uiterwaarden mogen bouwen. Dit moet op een overstromingsbestendige
manier gebeuren en samen met rivierverruiming. Gemeenten Tiel,
Beuningen, Lingewaal en Zaltbommel bevinden zich in het WaalWeelde
project en zijn betrokken bij “Experimenten Met Aangepast Bouwen”
(EMAB). EMAB biedt veel mogelijkheden voor WaalWeelde. De
beleidslijn Grote Rivieren is een aanvulling op de beleidslijn
Ruimte voor de Rivier, met het project “Ruimte voor de Rivier”. Het
project is een initiatief van de ministeries Verkeer &
Waterstaat (V&W), Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer (VROM) en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en
Voedselkwaliteit (LNV). De belangrijkste doelstellingen van “Ruimte
voor de Rivier” zijn veiligheid en ruimtelijke kwaliteit. Niet
alleen verbetering van de veiligheid staat op de agenda van dit
project, ook het zo goed en aangenaam mogelijk inrichten van het
Waalgebied is een belangrijk aandachtspunt. Het project is vooral
gericht op duurzame oplossingen en het inspelen op lange termijn
ontwikkelingen. De maatregelen van dit project zijn vastgelegd in
de Planologische Kernbeslissing.
Het advies van de Rijksadviseurs is overgenomen om Masterplannen
per riviertak op te stellen. In nauwe samenwerking tussen de regio
en het rijk worden het nationaal en het regionaal ruimtelijk kader
per riviertraject nader uitgewerkt. Dat samen met de geselecteerde
maatregelen en ruimtelijke reserveringen wordt samengevoegd tot een
“Masterplan” waarin concrete ruimtelijke beelden worden gegeven.
Inmiddels is gestart met een pilot voor de IJssel, een initiatief
van de provincie Overijssel. Als deze methode van werken aanslaat,
kan zij ook worden toegepast voor het opstellen van een handreiking
voor de andere riviertakken. WaalWeelde zal dan de methodiek van
deze pilot gebruiken en dit integreren in het ruimtelijk
ontwerpproces.
-
Natura 2000-gebied zijn de uiterwaarden van de Waal.
Rivierhabitants, vogels en andere dieren krijgen hierdoor extra
bescherming. In Natura 2000-gebied wordt per gebied de
beschermingsopdracht voor habitants en soorten beschreven. De
doelen die gehaald zullen worden, worden uitgewerkt in een Natura
2000-beheerplan. Het belangrijkst is het behouden van de
natuurwaarden van bestaande parels. De Waaluiterwaarden zijn van
groot belang voor doortrekkende vogels. Zulke soorten hebben veel
ruimte nodig. De Waal uiterwaarden moeten hun functie als
broedgebied voor bijzondere vogels als Kwartelkoning en
Porseleinhoen behouden. Er zijn dus een groot aantal andere
projecten en belangengroepen die op dit gebied actief zijn.
Natuurlijk zijn er nog wel meer projecten draaiende die een aantal
raakvlakken hebben met het project WaalWeelde en de andere genoemde
projecten, maar dit zijn vaak wat kleinere en voor ons onderzoek
onbekendere projecten. Deze zijn vaak ook wat meer lokaal
gericht.
-
6. Hoe wil men het project WaalWeelde bekostigen? Het project
WaalWeelde is een ambitieus project, maar daarmee ook een duur
project. De financiering van de start van het project is
grotendeels al gepland. Voor deze start is volgens berekeningen
circa 1.931.900 euro nodig. Deze financiële middelen verkrijgt men
uit sponsoring en financiële hulp van bedrijven en instellingen. De
verdeling hiervan staat in onderstaande tabel. Start Project
Donor Omvang te financieren middelen
Omvang inkind middelen
overhead CSMR 10%
Subtotalen
Provincie Gelderland
€ 100.000 € 100.000 € 20.000 €220.000
RU € 90.000
Gemeenten € 480.000 € 480.000
Leven met Water € 350.000 € 350.000
Don RWS € 200.000 * € 50.000 € 25.000 € 275.000
WINN € 200.000 € 20.000 € 220.000
InnovatieNetwerk € 50.000 € 5.000 € 55.000
Habiforum € 100.000** € 20.000 € 120.000
Totalen € 450.000 € 1.270.000 € 90.000 € 1.720.000
www.waalweelde.nl Vervolgtraject Na afronding van de geplande
processen is het Waalgebied nog niet af. Er moeten dan nog
verschillende dingen gebeuren en ook die moeten worden bekostigd .
Dit kan doordat men met de resultaten van het project tot dan toe
geld bij het Fonds Versterking Economische Structuur aangevraagd
kan worden, waarmee mogelijk het vervolgtraject van het project kan
worden gefinancierd. Ook kan men mogelijk voor een 2e periode van
het project nog meer sponsoring krijgen.
-
Van kosten naar opbrengsten Het project brengt uiteraard ook
veel kosten met zich mee. In het project WaalWeelde probeert men
van deze kosten juist opbrengsten te maken. Dit doet men met behulp
van de vijf motoren, deze worden hieronder uitgelegd. De Kleimotor
In het verleden was de Waal een vlechtende rivier: ze had niet
zoals nu één hoofdstroom, maar verschillende geulen. In de
ondergrond zijn deze nog aanwezig maar deze zandige, oude beddingen
zijn nu bijna overal afgedekt door een laag klei. Een van de punten
van het project is om deze laag klei af te graven. Dit is een duur
proces, maar hier heeft men een oplossing voor gevonden. Als ze het
afgraven laten doen door een kleiwinner die van deze klei bakstenen
kan maken, vormt dit herstel van de natuur geen kostenpost, maar
juist een inkomstenbron. Dat de kleimotor werkt, blijkt uit de
praktijk. In bijvoorbeeld de Millingerwaard tovert hij hectare na
hectare reliëfrijk landschap tevoorschijn en ontstaat een
natuurgebied dat jaarlijks 100.000 bezoekers trekt. Er zit één
nadeel aan de kleimotor. En dat is dat het een relatief trage motor
is. Dit komt doordat de vraag naar klei voor bakstenen is niet al
te groot. Er kan dan ook maar zo’n 25 hectare uiterwaarden worden
opgeleverd. De Zandmotor In veel gebieden langs de Waal is de
kleilaag al afgegraven. Daar kan dus geen gebruik meer worden
gemaakt van de kleimotor. Daar komt de zandmotor in beeld.
Zandwinning kan overigens ook in combinatie met kleiwinning worden
gebruikt, bijvoorbeeld om geulen die door de kleimotor zijn
opengegraven, uit te diepen tot op het niveau van het zomerbed. De
zandmotor kan vooral worden in gezet in het traject tussen de
landsgrens en Tiel, want daar zit grof zand in de bodem, waarvan
kostbaar industriezand kan worden gemaakt. Dat zand zit tot op
grote diepte en om rendabel te kunnen winnen, werden in het
verleden dan ook diepe zandwinplassen gemaakt. De uitdaging is dus
om een subtiele wijze van winnen toe te passen,waarbij de wens om
een mooi landschap te leveren voorop staat en niet het
zandwinbelang. Uiteraard moet een project wel rendabel zijn. Dit
kan worden bereikt met een slimme combinatie van ondiep en diep
winnen. Daarnaast hoeft in een integraal project niet per definitie
alles uit de zandwinning te worden betaald: er kan een combinatie
met andere motoren worden gezocht.Omdat de vraag naar industriezand
relatief groot is en de markt dus vrij veel kan opnemen zonder dat
de prijs zakt, is zandwinning een relatief krachtige motor. Het kan
jaarlijks circa 190 hectare Waallandschap met geulen inrichten.
-
De Groene Motor Ongeveer eenderde van de uiterwaarden van de
Waal is aangewezen als Ecologische Hoofdstructuur. In totaal gaat
het om 3.298 hectare. Daarvan is 1.841 ha al aangekocht en
gedeeltelijk ingericht. Het resterende deel, 1 457 ha, is begrensd
in het provinciale gebiedsplan Natuur en Landschap en het budget
hiervoor is beschikbaar, maar de terreinen zijn nog niet
aangekocht. Voor 2018 moet dit echter wel het geval zijn. De
gemiddelde snelheid van aankoop en inrichting zal in de komende
jaren dus liggen op circa 135 hectare per jaar. De Blauwe Motor In
het kader van de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier
is € 117 miljoen beschikbaar voor het bereiken van de gewenste
rivierverruiming. Dit budget is nu vooral gereserveerd voor
kribverlaging. Als dit zou worden gebruikt voor het realiseren van
het afgraven van de uiterwaarden, zou in totaal circa 3 900 hectare
uiterwaard kunnen worden verworven en ingericht. Uiteraard kan dit
geld alleen worden ingezet als daarmee de gewenste rivierverruiming
wordt gerealiseerd: voor de Waal is dat een waterstandsdaling van
circa 15 centimeter bij een maatgevende afvoer van 16.000 m3/s, te
bereiken voor 2015. Een analyse met de Watermanager en Blokkendoos
van Rijkswaterstaat leert dat vergraving in 5 tot 10 strategisch
gekozen uiterwaarden een met de kribverlaging vergelijkbaar effect
heeft. Indien geulen worden aangelegd in alle uiterwaarden waar dit
mogelijk is en geen nieuwe volstrekt hoogwatervrije ‘eilanden’
worden gemaakt, levert dit zelfs een waterstandsdaling op van circa
50 centimeter. Dit blijkt uit een globale toetsing door
Rijkswaterstaat RIZA. De Rode Motor Het (nieuwe) Waallandschap is
niet alleen een fantastische plek om te recreëren, het is ook
prachtig om er te wonen. Natuurlijk is de opgave om zo te bouwen
dat de kwaliteiten van het landschap door de rode ontwikkeling niet
worden aangetast maar juist versterkt. De landschappelijke
‘onderlegger’ zoals hij in deze InspiratieAtlas wordt voorgesteld,
biedt met zijn geulenpatronen zoveel afvoercapaciteit dat bouwen in
het winterbed hier en daar mogelijk wordt zonder de afvoer van
hoogwaters in gevaar te brengen, mede omdat dit deels kan worden
ingevuld door herinrichting van de bestaande hoogwatervrije
terreinen (ca. 450 ha). De inkomsten uit deze rode ontwikkeling
kunnen gebruikt worden om lelijke plekken in het landschap, zoals
verlaten bedrijvencomplexen, te saneren. Plannen daarvoor zijn
bijvoorbeeld al in ontwikkeling bij Druten. Inkomsten van de rode
motor kunnen ook worden gebruikt voor natuurontwikkeling. 100
gemiddelde woningen aan het water (verkoopprijs circa € 300 000)
kunnen de verwerving en inrichting van ongeveer 150 hectare
financieren.
-
Men wil het project dus grotendeels financieren door van de
kosten die het project met zich meebrengt, opbrengsten te maken.
Verder wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van subsidies en
sponsoren. Deze verkrijgt men zowel van de overheid als uit het
bedrijfsleven.
-
7. Wat doet WaalWeelde om tot een ontwerpplan te komen? Eind
2008 wil WaalWeelde een breed georiënteerd ontwerpplan presenteren.
Het ontwerp zou mooi, duurzaam, natuurlijk en betaalbaar moeten
worden. Om dit te kunnen bereiken hebben ze een aantal activiteiten
opgestart.
Clusterbijeenkomsten Deze clusters komen regelmatig bij elkaar.
Dan komen de vier B’s per werkeenheid samen (drie of vier
gemeenten). Op deze manier hopen ze een samenwerking te creëren die
goede ideeën tot stand kan brengen. De resultaten van deze
clusterbijeenkomsten worden vervolgens samengebracht op
WaalWeelde-niveau om zo de samenhang te kunnen bewaken.
WaalWeeldeWiki De WaalWeeldeWiki is een internetsite waar
betrokkenen en geïnteresseerden informatie kunnen vinden en hun
mening kunnen geven over WaalWeelde. Ook kan iedereen plannen en
ideeën om het project te verbeteren indienen. Op deze manier
ontvangen wethouders ook directe feedback van de kiezers. Op iedere
WaalWeelde wethouderbijeenkomst worden de reacties van kiezers op
het internet besproken.
WaalWeelde publieksbijeenkomsten WaalWeelde organiseert ook
laagdrempelige bijeenkomsten voor het publiek zodat iedereen mee
kan praten over het project. Tijdens deze bijeenkomsten krijgen de
vier B’s de gelegenheid om hun visie aan het publiek te presenteren
en kan het publiek hier vervolgens ook hun mening over geven. Deze
bijeenkomsten worden voor het publiek opgeleukt met speelse en
educatieve nevenactiviteiten.
WaalWeelde-wethoudersbijeenkomsten Bij de
WaalWeelde-wethoudersbijeenkomsten zijn alle wethouders aanwezig,
samen met hun ambtelijke ondersteuning. Bij deze bijeenkomsten
wordt gesproken over bepaalde knelpunten en vragen waar de gemeente
mee zit. Deze bijeenkomsten zorgen ervoor dat gemeenten elkaars
situatie beter leert kennen en dat men kan leren van elkaars
ideeën, argumenten en fouten. Dit vooral doordat iedere bijeenkomst
een andere gemeente gastheer is. Zo kan men bijvoorbeeld naar
buiten gaan om de situatie in het echt te bekijken. De Radboud
Universiteit Nijmegen stelt een concept agenda op, faciliteert de
gemeenten bij hun presentaties, zorgt voor deskundige gastsprekers
en verslaglegging. De reactie die door het publiek geplaatst worden
op de WaalWeeldeWiki worden ook gebruikt bij het opstellen van de
agenda. Na iedere bijeenkomst zetten de gemeenten nieuwe stellingen
op de website naar aanleiding van de nieuwe inzichten en besproken
items. Doordat de
-
WaalWeeldeWiki elke twee maanden aangevuld wordt blijft deze
interessant voor frequente bezoekers. Waalweelde Kennismotor Voor
het oplossen van inhoudelijke vraagstukken, wordt een WaalWeelde
kennismotor ingericht. Dit is een netwerk van kennisinstituten, die
vragen kunnen beantwoorden of knelpunten kunnen oplossen voor de
clusters. Bijvoorbeeld “Hoe beïnvloedt de Europese natuurwetgeving
onze plannen?” “Wat zijn de technische mogelijkheden van drijvende
huizen?” “Hoe betrek ik de inwoners van onze gemeente bij de
plannen?” De WaalWeelde kennismotor bestaat uit het Nederlands
Centrum voor Rivierkunde (NCR), de Radboud Universiteit Nijmegen,
Waterinnovatiebron en het InnovatieNetwerk. Indien nodig zal de
Kennismotor experts inhuren om specifieke problemen te bestuderen.
Onderzoek Om WaalWeelde wetenschappelijk te onderbouwen, koppelt
het twee onderzoekstrajecten aan het project: ten eerste de
ontwikkelingen wat betreft de EMAB-locaties en ten tweede de
betrokkenheid van de omwonenden in het rivierbeleid. Bij het tweede
traject zullen de reacties van burgers op de WaalWeeldeWiki een
belangrijke rol spelen. Deze onderzoeken zullen pas in 2010
volledig afgerond zijn, maar de eerste resultaten worden binnen de
looptijd van WaalWeelde (twee jaar) gepresenteerd. Ondersteunende
Middelen Naast ondersteuning bestaat de belangrijkste ondersteuning
voor de gemeenten uit kennis. De WaalWeelde kennismotor is rijk aan
specialisten en kan zeer uiteenlopende zaken beantwoorden of
(laten) uitzoeken. Om het proces te vergemakkelijken kunnen ze een
aantal gereedschappen gebruiken:
- HNS/ Stroming/ TNO maken een ontwerp dat kan dienen als
inspiratie voor de ontwikkelrichtingen waaraan de
samenwerkingsverbanden binnen WaalWeelde zouden kunnen denken.
- Rijkswaterstaat zorgt voor de digitale ontwerptafel. Hiermee
kunnen niet-deskundigen de rivierkundige gevolgen van voorgestelde
ingrepen doorrekenen, zoals de invloed op de waterstand beneden- en
bovenstrooms.
De gemeenten zetten zelf hun burgers aan om actief mee te
denken. De WaalWeeldeWiki is hier een middel voor, maar er zal ook
gewerkt moeten worden aan direct contact met de inwoners. Een
methode om alle betrokkenen vanaf een zeer vroeg stadium actief bij
het proces te betrekken, is uitgewerkt in de Joint planning
Approach (‘gezamenlijke-plan-benadering’, of kort JPA). Dit is een
principe waarbij alle stakeholders en burgers meedenken in alle
fasen van de planvorming.
-
Het principe bestaat uit de volgende stappen: 1. Leren van
elkaar 2. Ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie 3. Binnen
regels en kaders plaatsen 4. Oplossingsrichtingen verkennen 5.
Gezamenlijke ontwerp-en besluitvorming
Als de gemeenten dat willen, zal de universiteit een cursus
verzorgen om deze methode toe te lichten, en hen helpen om de
publieke participatie via deze methode op gang te brengen. Zoals
eerder gezegd is het project WaalWeelde er dus vooral op gericht om
de burgers en andere belanghebbenden te betrekken bij het project,
om zo tot een zo goed mogelijk ontwerpplan te komen. Dit doet men
grotendeels door middel van bijeenkomsten.
-
8. Hoe denken omwonenden over het Waalgebied zelf? Vanaf deze
deelvraag beantwoorden we eerst de vraag per cluster en daarna het
totaal. Voor de tabellen van de clusters, zie onze tabelbijlagen.
Voelt u zich veilig voor hoog water? Cluster West In dit cluster
voelt 53% van de ondervraagden zich geheel veilig voor hoog water
en 37% voelt zich gedeeltelijk veilig. 10% voelt totaal niet veilig
voor hoog water. Cluster Midden In cluster Midden voelt iedereen
zich veilig. 63% van de ondervraagden voelt zich geheel veilig en
de rest voelt zich gedeeltelijk veilig. Cluster Oost In dit cluster
zijn de antwoorden hetzelfde verdeeld als in cluster Midden. Dus
63% voelt zich geheel veilig en 37% van de ondervraagden voelt zich
gedeeltelijk veilig. Totaal De omwonenden van het Waalgebied in
zijn geheel, voelen zich over het algemeen veilig voor hoog water.
60% van de ondervraagden voelt zich geheel veilig, 37% zich
gedeeltelijk veilig en slechts 3% voelt zich helemaal niet veilig.
De grote meerderheid mag zich dan wel veilig voelen voor hoog
water, maar er is toch nog steeds 3% die zich helemaal niet veilig
voelt. In de clusters Midden en Oost hadden we geen personen die
zich niet veilig voelen maar in het cluster West, met daarin onze
woonplaatsen, voelt maar liefst 10% zich absoluut niet veilig voor
hoog water. Hier zullen de betreffende instanties dan ook wat aan
moeten doen. Totaal
Voelt u zich veilig voor hoog water?
60%
37%
3% Ja, ik voel me geheelveilig
Ja, ik voel megedeeltelijk veilig
Nee, ik voel mehelemaal niet veilig
-
Vindt u het Waallandschap een mooi landschap? Cluster West De
volle 100% van de ondervraagden vindt het Waallandschap mooi.
Cluster Midden Bijna iedereen in West vindt het Waallandschap een
mooi landschap. Dit is 90% van de ondervraagden. 7% vindt het
landschap niet mooi en 3% weet het niet. Cluster Oost In cluster
Oost is het percentage mensen dat het Waallandschap niet mooi vindt
het grootst, namelijk 10%. Maar de meeste mensen, 83%, vinden ook
hier het Waallandschap mooi. 7% van de ondervraagden weet het niet.
Totaal Bij de vraag of men het waallandschap een mooi landschap
vindt, antwoordde bijna alle ondervraagden, 91%, dat ze het
Waallandschap een mooi landschap vinden. 6% vindt het Waallandschap
niet mooi en 3% weet het niet. In cluster West was iedereen het er
mee eens dat het Waallandschap een mooi landschap is. In de
clusters Midden en Oost vindt een klein deel van de ondervraagden
het Waallandschap toch niet mooi. Misschien dat hier iets aan
gedaan kan worden door bijvoorbeeld het project Waalweelde maar
misschien houden deze mensen sowieso niet van dit landschap. Ieder
heeft natuurlijk wel zijn eigen smaak. Totaal
Vindt u het Waallandschap een mooi landschap?
91%
6% 3%
Ja
Nee
Ik weet het niet
-
Vindt u dat er genoeg maatregelen worden getroffen met
betrekking tot de veiligheid van de Waal? Cluster West Meer dan de
helft van de omwonenden vindt dat er genoeg maatregelen worden
getroffen met betrekking tot de veiligheid van de Waal. Dit
percentage is 54%. 23% vindt dat er niet genoeg maatregelen worden
getroffen en nog eens 23% weet het niet. Enkele maatregelen die
genomen zouden moeten worden zijn:
• Dijken verstevigen • Ruimte aan de rivier • Nevengeulen •
Natuurontwikkeling • Waterscooters verbieden • Toegankelijkheid
voor natuurliefhebbers vergroten • Goed veiligheidsplan ontwikkelen
en testen • Dijken elk jaar controleren • Geen bebouwing direct aan
de Waal • Uiterwaarden afgraven • Meer overloopgebieden • Transport
van gevaarlijke stoffen veiliger maken
Cluster Midden Slechts 3% in dit cluster vindt dat er niet
genoeg maatregelen worden getroffen. 60% is tevreden met de
maatregelen die er nu zijn en 37% weet het niet. De ondervraagden
in cluster Midden gaven ook aan dat er maatregelen genomen moeten
worden, namelijk:
• Het Waalgebied schoner maken • De uiterwaarden beschermen
tegen het stijgende waterniveau
Cluster Oost In dit cluster vindt 73% dat er voldoende
maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid en
10% vindt van niet. 17% van de ondervraagden weet het niet.
Maatregelen die onder andere genomen zouden moeten worden zijn:
Dijkversteviging Wandelpaden aanleggen Extra sluizen Aanleggen
van strandjes Watervervuiling tegengaan Scheepvaart verminderen
-
Totaal Een groot deel van de ondervraagden, namelijk 26%, weet
niet of er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot
de veiligheid van de Waal. 62% van de ondervraagden is tevreden met
de getroffen maatregelen en 12% wil dat er meer maatregelen worden
getroffen. Het grote deel van de ondervraagden die niet weet of er
genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de
veiligheid van de Waal moet weggewerkt worden. Zo zullen mensen er
ook achter kunnen komen dat er genoeg gedaan wordt en deze zullen
zich dan automatisch ook veiliger gaan voelen. Veel voorkomende
maatregelen die genomen zouden moeten worden, zijn de dijken
verstevigen en controleren, natuur schoon houden en meer ruimte
voor de rivier. Totaal
Vindt u dat er genoeg maatregelen worden getroffen met
betrekking tot de veiligheid van de
Waal?
62%12%
26%
Ja
Nee
Ik weet het niet
Vindt u dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de
veiligheid van de Waal? Cluster West Bijna een kwart van de
ondervraagden, 13%, vindt dat er geen goede balans is tussen het
uiterlijk en de veiligheid van de Waal. Hiertegenover staat de 57%
die wel vindt dat er een goede balans is. 30% van de ondervraagden
weet het niet. Cluster Midden In cluster Midden vindt precies de
helft van de omwonenden van de Waal dat er een goede balans is en
vindt maar 3% dat deze balans niet goed is. De overige 47% weet het
niet. Cluster Oost In vergelijking met de andere clusters vinden
hier meer ondervraagden dat er een goede balans is tussen het
uiterlijk en de veiligheid van de Waal, namelijk
-
80%. Verder vindt slechts 3% dat er geen goede balans bestaat
tussen het uiterlijk en de veiligheid en 17% weet het niet. Totaal
Alle clusters bij elkaar gaf de volgende resultaten: 62% vindt dat
er wel een goede balans is en 7% vindt van niet. 31% van de
ondervraagden weet het niet. Wat bij deze resultaten opvalt, is dat
een zeer groot percentage (31%) van de ondervraagden niet weet of
er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de
Waal. Misschien komt dit omdat de vraag te moeilijk was, omdat er
te weinig informatie is of misschien omdat er te weinig gedaan
wordt om de aspecten van de Waal aan de man te brengen. Totaal
Vindt u dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de
veiligheid van de Waal?
62%7%
31%
Ja
Nee
Ik weet het niet
De meeste omwonenden voelen zich veilig voor hoog water. De één
voelt zich geheel veilig en de ander maar gedeeltelijk. Ook is er
een klein gedeelte dat zich niet veilig voelt. De betreffende
instanties moeten eraan gaan werken om ervoor te zorgen dat
iedereen zich geheel veilig gaat voelen. Dit zal, naar onze
bevindingen, vooral moeten gebeuren in het cluster West. Wel vinden
bijna alle omwonenden het Waallandschap een mooi landschap. Dit is
natuurlijk heel positief. Er zullen altijd wel personen blijven die
het landschap niet mooi vinden. Dit is een kwestie van smaak. Heel
misschien dat er iets aan gedaan kan worden maar dat betwijfelen
we. Een minder positief punt is dat er veel omwonenden niet weten
dat er genoeg maatregelen worden genomen met betrekking tot de
veiligheid van het Waalgebied. Er moet meer informatie verleend
worden over de Waal. Dit kan doordat de gemeente zelf en/of de
instanties die over de Waal gaan, meer informatie over de Waal naar
buiten brengen en dit dan ook efficiënt en gericht doen. Het eerste
punt van deze deelvraag ging over hoog water. Als de betreffende
instanties hier ook meer informatie over verschaffen, zal het
-
percentage ondervraagden dat zich absoluut niet veilig voelt,
naar alle waarschijnlijkheid verlagen. Dit is dus een belangrijk
aandachtspuntje. De meerderheid van de ondervraagden vindt dat er
een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de
Waal. Maar een klein deel is het hier niet mee eens. Zoals al
gezegd kan dit komen doordat men de vraag niet helemaal begreep,
doordat er te weinig informatie over is of doordat er gewoon te
veel/te weinig gedaan wordt aan óf het uiterlijk óf de veiligheid
van de Waal. Al met al vindt men het Waalgebied mooi, maar er
zitten ook wat verbeterpuntjes aan. Eén ervan is de veiligheid. 9.
Welke functie vervult het Waalgebied voor hen? Het Waalgebied biedt
verschillenden functies aan de omwonenden, zoals werk, wonen,
transport over water, recreatie en alternatieven. Voor de meeste
omwonenden heeft het Waalgebied als functie wonen en recreatie.
Helaas hebben de ondervraagden die ‘Anders’ hebben ingevuld, geen
uitleg gegeven.
Welke functies vervult het Waalgebied voor u?
65
18
75
29
6
0 20 40 60 80
Recreatie
Transport over het water
Wonen
Werk
Anders
10. Hoe denken omwonenden van de Waal over dit project? Heeft u
weleens over het project WaalWeelde gehoord? Cluster West In
cluster West heeft 20% van de ondervraagden weleens gehoord van het
project WaalWeelde. Maar het overgrote deel, de overige 80%, heeft
nog nooit van dit project gehoord. Cluster Midden In cluster Midden
heeft slechts 7% van de ondervraagden gehoord van het project
WaalWeelde. 93% heeft er nog nooit iets over gehoord. Cluster
Oost
-
In cluster Oost heeft zelfs nog nooit iemand van het project
WaalWeelde gehoord. Totaal Gezamenlijk heeft maar 9% ooit gehoord
van het project WaalWeelde en 91% heeft er nog nooit van gehoord.
Dit is erg weinig. Het project is natuurlijk nog erg pril, dus
misschien dat in de toekomst er meer mensen van gaan horen.
Totaal
Heeft u weleens van het project WaalWeelde gehoord?
9%
91%
Ja
Nee
-
Komen de doelstellingen van het project WaalWeelde overeen met
uw visies? De doelstellingen van het project WaalWeelde zijn:
- Waal veiliger maken - Waal mooier maken - Waal in economische
ontwikkelingen stimuleren
Cluster West Het grootste deel van dit cluster vindt dat de
doelstellingen overeenkomen met hun eigen visies. Dit percentage
van de ondervraagden bedraagt 87%. De overige 13% vindt dat de
doelstellingen niet overeen komen met hun visies. Cluster Midden In
cluster Midden zegt 90% dat de doelstellingen overeenkomen met hun
eigen visies en 10% vindt dat de doelstellingen niet overeenkomen.
Cluster Oost In dit cluster vindt 17% dat de doelstellingen van het
project niet overeenkomen met hun eigen visies. 83% vindt dat de
doelstellingen wel overeenkomen met hun visies. Totaal In totaal
vindt 87% dat de doelstellingen van het project WaalWeelde wel met
hun eigen visies overeenkomen, maar 13% vindt dat de doelstellingen
niet overeenkomen. Dit is niet iets waar het project echt iets aan
kan doen. Wij zijn het wel eens met de doelstellingen maar ieder
heeft zijn eigen mening en het is heel moeilijk om iedereen
tevreden te stellen. Op de vraag of men nog een doelstelling mist,
waren de antwoorden:
Betere bereikbaarheid van het Waalgebied Vervoer over het water
verbeteren
• Milieu vriendelijker maken • Wonen op het water • Waal
gezelliger maken • Woningbouw • Milieuverbetering
-
Totaal
Komen de doelstellingen overeen met u visies?
87%
13%
Ja
Nee
Aan welke doelstelling hecht u de meeste waarde? Cluster West In
cluster West vindt 57% van de ondervraagden de Waal veiliger maken
het belangrijkste. Dit gevolgd door de Waal mooier maken met 30% en
13% vindt de waal in economische ontwikkelingen stimuleren het
belangrijkste. Cluster Midden In cluster Midden hecht meer dan de
helft van de ondervraagden, 53%, de meeste waarde aan de Waal
veiliger maken. 30% vindt de Waal mooier maken het belangrijkste en
de overige 17% hecht de meeste waarde aan de Waal in economische
ontwikkelingen stimuleren. Cluster Oost Ook hier hecht meer dan de
helft van de ondervraagden de meeste waarde aan de Waal veiliger
maken, namelijk 54%. De overige 46% is gelijkmatig verdeeld over de
Waal mooier maken en de Waal in economische ontwikkelingen
stimuleren. Totaal Gezamenlijk vindt 54% van de ondervraagden dat
de Waal veiliger maken het belangrijkste is. Iets meer dan een
kwart, 28%, hecht de meeste waarde aan de Waal mooier maken en 18%
hecht de meeste waarde aan de Waal in economische ontwikkelingen
stimuleren. Wat opvalt, is dat de minste ondervraagden de Waal in
economische ontwikkelingen stimuleren het belangrijkste vindt. Dit
is opvallend omdat de economie heel belangrijk is voor Nederland.
Maar ondervraagden hechten toch de meeste waarde aan hun eigen
veiligheid.
-
Totaal
Aan welke doelstelling hecht u de meeste waarde?
54%28%
18%Veiliger maken
Mooier maken
Economischeontwikkelingen
Aan welke doelstelling hecht u de minste waarde? Cluster West De
minste waarde hecht men in dit cluster aan de Waal in economische
ontwikkelingen stimuleren. Dit percentage is namelijk 67%. De
overige 33% is verdeeld in 20% die de minste waarde hechten aan de
Waal veiliger maken en 13% die de minste waarde hecht aan de Waal
mooier maken. Cluster Midden In cluster Midden vindt 60% de Waal
veiliger maken het minst belangrijk. 27% hecht de minste waarde aan
de Waal mooier maken. En 13% vindt de Waal in economische
ontwikkelingen stimuleren het minst belangrijk. Cluster Oost 57%
van de ondervraagden in cluster Oost hecht de minste waarde aan de
Waal mooier maken. 40% hecht de minste waarde aan de Waal in
economische ontwikkelingen stimuleren en slecht 3% hecht de minste
waarde aan de Waal veiliger maken. Totaal Het totaal van de
ondervraagden ligt wat meer verdeeld dan in de clusters zelf. Dit
komt doordat in cluster West de meeste ondervraagden de minste
waarde hechten aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren
en in cluster Midden is dit de Waal veiliger maken. In cluster Oost
hechten de meeste ondervraagden de minste waarde aan de Waal mooier
maken. De doelstellingen zijn dus mooi verdeeld. Het resultaat is
dat 40% de minste waarde hecht aan de Waal in economische
ontwikkelingen stimuleren en 32% aan de Waal mooier
-
maken. 28% van de ondervraagden hecht de minste waarde aan de
Waal veiliger maken. Totaal
Aan welke doelste lling hecht u de minste waarde?
28%
32%
40%Veiliger maken
Mooier maken
Economischeontwikkelingen
Welke doelstellingen kunnen volgens u binnen 5 jaar gerealiseerd
worden? Bij deze vraag konden de ondervraagden meerdere antwoorden
aankruisen. Cluster West Zeven ondervraagden gaven aan dat de Waal
in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar gerealiseerd
kan worden. Dertien ondervraagden vinden dat de Waal mooier maken
binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en twintig ondervraagden
vinden dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar haalbaar moet zijn.
Cluster Midden In cluster Midden denken dertien ondervraagden dat
de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar
haalbaar moet zijn. Zestien ondervraagden vinden dat de Waal mooier
maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en negen ondervraagden
vinden dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar gerealiseerd kan
worden. Cluster Oost In dit cluster denken achttien ondervraagden
dat de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar
gerealiseerd moet kunnen worden. Tweeëntwintig ondervraagden denken
dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en
twintig ondervraagden denken dat de Waal veiliger maken binnen
5jaar haalbaar moet zijn. Totaal Wat opvalt, is dat in cluster Oost
meer ondervraagden meerdere antwoorden hebben gegeven dan in
clusters West en Midden. Gezamenlijk vinden 38
-
ondervraagden dat de Waal in economische ontwikkelingen
stimuleren binnen 5jaar haalbaar moet zijn. 51 ondervraagden vinden
dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd moet kunnen
worden en 49 ondervraagden vinden dat de Waal veiliger maken binnen
5jaar haalbaar moet zijn. Totaal
Welke doelstellingen kunnen volgens u binnen 5 jaar gerealiseerd
worden?
49
51
38
0 10 20 30 40 50 60
Veiliger maken
Mooier maken
Economischeontwikkelingen
Hoe omwonenden van het Waalgebied over het project WaalWeelde
denken, loopt niet erg uiteen. Van tevoren kende bijna niemand het
project Waalweelde maar nu onze ondervraagden in aanraking zijn
gekomen met het project zijn ze het over het algemeen wel eens met
de doelstelling van het project. Sommige ondervraagden hadden nog
wat aanvulling op de doelstellingen. De meeste waarde hechten de
ondervraagden toch wel aan de Waal veiliger maken. Ze willen
zekerheid en zeker geen evacuaties meer. Er is geen duidelijke
conclusie te halen uit de antwoorden op de vraag aan welke
doelstelling men de minste waarde hecht. In elk cluster hecht men
de minste waarde aan een andere doelstelling. Onze ondervraagden
vinden over het algemeen wel dat alle doelstellingen binnen 5jaar
gerealiseerd moeten kunnen worden. Uit deze antwoorden was niet
duidelijk een conclusie te halen van welke doelstelling het meest
werd gedacht dat deze binnen 5jaar gerealiseerd kan worden. Al met
al denken we, naar aanleiding van onze enquêtes, dat de omwonenden
van het Waalgebied vertrouwen hebben in het project WaalWeelde. 11.
Wat moet er volgens de omwonenden van de Waal nog veranderen aan
het project? Dit was een open enquêtevraag. Cluster West
• Uiterwaarden toegankelijker maken voor wandelaars • Meer
ruimte voor de natuur • Meer recreatieruimte
-
• Kassenbouw verminderen Cluster Midden
• Het Waalgebied natuurlijk houden • Het Waallandschap schoner
maken • Waallandschap moet behouden worden als een mooi stuk natuur
• Nog groener maken • Meer recreatie
Cluster Oost
• Geen bouw in de uiterwaarden • Meer recreatiemogelijkheden •
Betere openstelling voor het publiek, zoals bijv. de duinen •
Mestboringen moeten in de gaten gehouden worden • Water schoner
maken
Totaal In elk cluster is wel een keer geantwoord met meer
recreatie. Ook wordt het Waalgebied mooier en schoner maken veel
geantwoord. Hier moet misschien binnen het project nog wat aan
worden gesleuteld.
Vindt u dat omwonenden voldoende op de hoogte worden gehouden
van de ontwikkelingen binnen het project?
Cluster West In cluster West waren de antwoorden gelijk
verdeeld. 50% van de ondervraagden vindt dat men voldoende op de
hoogte wordt gehouden van de ontwikkelingen binnen het project en
50% vindt van niet. Cluster Midden Tweederde van de ondervraagden,
67%, in cluster Midden vindt dat men voldoende op de hoogte wordt
gehouden en éénderde, 33%, vindt dat niet. Cluster Oost In cluster
Oost zijn de rollen omgedraaid. Hier vindt namelijk 63% dat men
niet voldoende op de hoogte wordt gehouden van ontwikkelingen
binnen het project en 37% vindt dat dit wel het geval is. Totaal
Doordat cluster West en Oost elkaar volledig tegenspreken en in
cluster Midden de antwoorden gelijkmatig verdeeld zijn, zijn de
totale antwoorden bijna in evenwicht. 51% van de ondervraagden
vindt namelijk dat men voldoende op de hoogte wordt gehouden van de
ontwikkelingen binnen het project en 49% vindt van niet. Hieruit is
wel te concluderen dat er door de het project WaalWeelde nog wat
gedaan moet worden om het project ook aan de man te brengen.
-
Wat zouden de betreffende instanties kunnen doen aan het op de
hoogte houden van de omwonenden van het Waalgebied? Cluster
West
• Folders versturen • Nieuwsbrief met ontwikkelingen verspreiden
• Aandacht aan de ontwikkelingen van het Waalgebied op tv/radio
besteden • Meer informeren over de ontwikkelingen op het internet •
Waalweelde moet meer naamsbekendheid krijgen • Meer inlichtingen
geven aan de omwonenden
Cluster Midden
• Meer informatie folders maken en verspreiden • Meer huis aan
huis folders maken en verspreiden
Cluster Oost
• Informatiefolders maken en verspreiden • Huis-aan-huis folders
maken • Voorlichting geven over wat te doen bij dreigend gevaar van
het water • Speciale nieuwsbrief • Berichten plaatsen in de
plaatselijke kranten • De internetsite meer promoten
Totaal Veel ondervraagden vinden dat er meer folders verspreid
moeten worden en er moet meer informatie verleend worden aan
omwonenden door middel van radio, televisie en internet. Ook dit is
een aandachtspunt voor het project WaalWeelde. Wat er volgens
omwonenden nog moet veranderen aan het project WaalWeelde, is dat
er meer recreatie binnen het Waalgebied moet komen en het
Waalgebied moet schoner en mooier worden. Maar dit laatste is al
een doelstelling van het project dus waarschijnlijk hebben de
ondervraagden dit niet goed gelezen en dachten ze dat ze moesten
antwoorden op de vraag wat er nog moet veranderen aan het
Waallandschap. Wat wel duidelijk moet veranderen is de
naamsbekendheid van het project WaalWeelde. Bijna niemand kent het
project, dus daar moet wat aan gedaan worden. Waar ook iets aan
gedaan moet worden, is meer informatie geven aan omwonenden van de
Waal over de ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Dit kan door
bijvoorbeeld folders te verspreiden en informatie te verlenen met
behulp van de radio, televisie en het internet.
-
Nabespreking Conclusie Het project WaalWeelde is gericht op het
zo efficiënt mogelijk veiliger maken van de Waal, zonder daarbij
het natuurlijke uiterlijk van de Waal te beschadigen. De aanleiding
voor dit project is het feit dat eerder genomen maatregelen met
betrekking tot de veiligheid van de Waal niet effectief zijn
gebleken. En bovendien hebben ze het authentieke uiterlijk van het
Waalgebied beïnvloed. De PKB “Ruimte voor de Rivier” bevat een
behoorlijk aantal maatregelen en doelstellingen met betrekking tot
het veiliger, mooier maken en het economisch ontwikkelen van de
Waal. Dit heeft dus ook betrekking tot het project WaalWeelde.
Zowel op de lange termijn, als op de korte termijn. Binnen het
project WaalWeelde zijn er een groot aantal plannen voor projecten
die de veiligheid van de Waal zouden moeten verbeteren. Deze zijn
nog niet opgestart, omdat het project nog vrij jong en pril is. Er
is een groot aantal projecten en belangengroepen actief op dit
gebied. Men wil het project grotendeels financieren door van de
kosten die het project met zich meebrengt, opbrengsten te maken mbv
de 5 motoren. Verder wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van
subsidies en sponsoren. Deze verkrijgt men zowel van de overheid
als uit het bedrijfsleven. Het project WaalWeelde wil de burgers en
andere belanghebbenden zoveel mogelijk betrekken bij het project,
om zo tot een goed ontwerpplan te komen. Dit doet men grotendeels
door middel van bijeenkomsten. De meeste omwonenden van de Waal
voelen zich veilig voor hoog water. De mate waarin zij zich veilig
voelen verschilt wel weer van persoon tot persoon. Want er is een
groep die zich geheel veilig voelt en er is een groep die zich
gedeeltelijk veilig voelt voor hoog water. Er is echter nog wel een
klein deel van de omwonenden dat zich niet veilig voelt voor hoog
water. Dit is vooral het geval in cluster West. Een heel positief
punt is dat bijna alle ondervraagden het Waallandschap een mooi
landschap vinden. Een heel groot deel van de ondervraagden weet
niet of er genoeg maatregelen worden genomen met betrekking tot de
veiligheid van de Waal. Er is slechts een kleine groep die vindt
dat er geen goede balans is tussen de veiligheid en het uiterlijk
van de Waal. De meerderheid vindt dat er wel een goede balans
is.
-
Volgens de omwonenden van het Waalgebied moet er dus door de
betreffende instanties vooral meer worden gedaan aan de veiligheid
van het Waalgebied en aan het verlenen van informatie over de
ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Het Waalgebied vervult
verschillende functies voor de omwonenden, zoals werk, wonen,
transport over water, recreatie en alternatieven. Bijna alle
ondervraagden hebben nog nooit van project WaalWeelde gehoord. Door
het invullen van onze enquêtes hebben ze kennis kunnen maken met
dit project. De meerderheid is het eens met de doelstellingen van
het project WaalWeelde. Het veiliger maken van de Waal bleek over
het algemeen de meest belangrijk gevonden doelstelling onder de
ondervraagden. Een heel grote groep ondervraagden denkt dat alle
doelstellingen binnen 5 jaar kunnen worden gerealiseerd. De meeste
ondervraagden vinden het project WaalWeelde een goed project. De
omwonenden van het Waalgebied vinden dat er meer gedaan moet worden
aan recreatie. Er moet ook veel gedaan worden aan de
naamsbekendheid van dit project. Er wordt door de omwonenden verder
aangegeven dat ze meer informatie over de ontwikkelingen binnen het
Waalgebied zouden willen krijgen. Dit kan op veel verschillende
manieren, bijvoorbeeld met behulp van radio, televisie, kranten en
internet. De doelstellingen van het project WaalWeelde zijn het
mooier en veiliger maken van de Waal en de Waal stimuleren in
economische ontwikkelingen. De meerderheid van de door ons
ondervraagde omwonenden van de Waal (87%) is het eens met de
doelstellingen van dit project. De doelstelling waaraan de meeste
waarde wordt gehecht, is het veiliger maken van de Waal. Dit is bij
het project WaalWeelde ook één van de belangrijkste doelstellingen.
Maar er wordt ook veel waarde gehecht aan het mooier maken van de
Waal. Ook hebben de bewoners van het Waalgebied er vertrouwen in
dat die doelstellingen binnen 5 jaar kunnen worden gerealiseerd. De
omwonenden van de Waal geven wel aan dat ze recreatie en het
schoner maken van de Waal ook heel belangrijk vinden. Zij willen
graag dat het project WaalWeelde hier iets mee doet. Bovendien
geven de ondervraagden aan dat ze beter op de hoogte willen zijn
van de ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Slechts enkele
ondervraagden wisten van het project WaalWeelde af. Hier moet
verandering in komen. Vooral omdat het Waalgebied voor zijn
bewoners veel verschillende functies vervult. Dus de doelstellingen
van het project WaalWeelde sluiten aan bij de wensen van de
bewoners van het Waalgebied.
-
Onze conclusie sluit aan bij onze hypothese. De bewoners van het
Waalgebied zijn het inderdaad eens met de doelstellingen van het
project WaalWeelde. Onze verwachting dat dit project bij weinig
mensen bekend is, klopt ook. Dus onze conclusie en hypothese komen
met elkaar overeen. Wij vinden het onderwerp van ons
profielwerkstuk heel interessant en zijn blij dat we er nu veel
meer over weten. Wij zijn omwonenden van het Waalgebied en voor ons
is het ook belangrijk dat de Waal veilig en mooi is. Het was daarom
heel leuk om meer over dit nieuwe project te weten. Wij hebben
besloten een doorlopende presentatie te houden. We gaan een lokaal
inrichten. Er komen veel posters met foto’s van de Waal en
verschillende kaarten ervan. We gaan er ook grafieken opzetten. We
zullen al onze deelvragen in PowerPoint zetten om ons onderwerp zo
duidelijk mogelijk te maken. Er zal een persoon bij de presentatie
aanwezig zijn, die aan het project WaalWeelde meewerkt. Hij zal de
vragen van de bezoekers kunnen beantwoorden die wij niet kunnen
beantwoorden. Er zullen ook folders van dit project zijn. Hiermee
willen we de naamsbekendheid van het project WaalWeelde vergroten.
Voor diegenen die er geïnteresseerd in zijn, zal er ook een laptop
in de lokaal aanwezig zijn waarop de site van dit project bezocht
kan worden. We gaan het lokaal zo creatief mogelijk aankleden om de
sfeer van ons presentatie goed te maken. Evaluatie De samenwerking
verliep over het algemeen goed. De afspraken werden nagekomen en we
vonden het leuk om er samen aan te werken. We konden makkelijk de
nodige informatie vinden en een contactpersoon van het project
WaalWeelde bereiken. Maar er waren natuurlijk ook wat problemen.
Tijdens het uitdelen en het verwerken van de enquêtes kwamen we
erachter dat het niet handig was om voor de opsomming van de
doelstellingen van het project WaalWeelde een open rondje te
gebruiken. Hierdoor dachten sommige mensen dat ze dat ook moesten
aankruisen, terwijl het gewone uitleg was voor de vragen die erop
volgden. Verder was het ook heel jammer dat het zo lang duurde voor
we de enquêtes, die we aan sommige leraren hebben uitgedeeld,
terugkregen. Hierdoor konden we de enquêtes minder snel verwerken.
Het onderzoek verliep verder goed en we waren op tijd klaar met ons
verslag.