Onderzoek over de samenwerking tussen AABN met ANC

Waarom steunde de Anti Apartheidsbeweging Nederland het gewelddadig verzet van het

ANC in Zuid-Afrika terwijl zij zelf in Nederland uitsluitend geweldloze acties voerde?

Jens Wierzoch

Fruitlaan 11

6515CA Nijmegen-Noord

Tel.:06-49288571

Student: 3002721

Bachelorwerkstuk begeleid door bij Martijn Eickhoff

Studierichting Geschiedenis

Radboud Universiteit Nijmegen

1 december 2013

Inhoudsopgave

Inleiding ............................................................................................................................. 1

1. De historische dimensie van apartheid..................................................................... 5

1.1. De Apartheid in Zuid-Afrika.................................................................................... 5

1.2. Nederland tegen apartheid ....................................................................................... 6

2. Het ontstaan van de AABN ...................................................................................... 7

2.1. Belangrijke discussiestukken binnen de AABN ...................................................... 8

2.2. De zeven categorieën van activiteiten binnen de AABN ......................................... 9

3. Het creëren van aandacht voor Apartheid .............................................................. 10

3.1. De tentoonstelling in het Anne-Frank huis ............................................................ 10

3.2. Bezoek van ANC-leden aan Nederland ................................................................. 11

3.3. De actie Beat tegen apartheid................................................................................. 12

4. Hulpverlening aan ANC ........................................................................................ 13

4.1 Het eerste steunfonds van de AABN aan het ANC ............................................... 14

4.2 De morele ondersteuning ....................................................................................... 15

4.3 Radio Freedom actie .............................................................................................. 16

5. Conclusie ................................................................................................................ 17

6. Literatuurlijst .......................................................................................................... 19

1

Inleiding

‘Education is the most powerful weapon which you can use to change the world. ‘1

Nelson Mandela 1993 Nobel Peace Prize laureate

Het is nu al meer dan 60 jaar geleden dat de apartheid in Zuid-Afrika werd ingevoerd. 19 jaar

geleden werd Nelson Mandela tot de eerste zwarte president van Zuid-Afrika gekozen. De

tussenliggende periode van 40 jaar verzet tegen het apartheid-regime heeft veel internationaal

onderzoek opgeleverd. Nederland speelde door hun zogenaamde ‘stam’-verwantschap met de

witte bevolking van Zuid-Afrika, een belangrijke rol in de anti-apartheid strijd. In Nederland

waren in de jaren 1971 tot 1994 Nongovernmental organisations (NGO’s)2, die als doel

hadden actief strijd te voeren tegen het apartheidsbeleid in Zuid Afrika. De Nederlandse

regering voerde in hun ogen geen goed anti-apartheidsbeleid.3 Een van deze organisaties was

de in 1971 opgerichte Antiapartheidsbeweging Nederland (AABN). Deze organisatie

onderhield nauwe banden met het African National Congres (ANC) in Zuid-Afrika. Het

actievoeringsbeleid van het ANC veranderde na het bloedbad van Sharpeville in 1960 van een

geweldloos actiebeleid naar een gewelddadig actiebeleid. De AABN bleef in Nederland

vasthouden aan een geweldloos actiebeleid.

Uit de beschikbare literatuur blijkt dat de AABN, vanwege hun onvoorwaardelijke steun aan

het ANC, als een links radicale beweging werd gezien.

Carry van Lakerveld geeft in 1994 als verklaring voor de samenwerking tussen de AABN en

het ANC in de maatschappelijke verhoudingen binnen Nederland en Zuid-Afrika. Volgens

haar ligt de oorzaak bij de gebeurtenissen in Zuid-Afrika en de reactie van de Nederlandse

regering en de Nederlandse bevolking daarop. Doordat de Nederlandse regering na het

bloedbad in Sharpeville en Soweto nog steeds een neutrale houding tegenover het

Apartheidsregime in Zuid-Afrika vasthield, ging de AABN uit solidariteit samenwerken met

het ANC. Het politieke klimaat in Zuid-Afrika zou het ANC gedwongen hebben om tot een

gewelddadige opstand over te gaan. Na Soweto golden ze als een illegale organisatie in Zuid-

Afrika. Op basis van dit concludeert Van Lakerveld dat in Zuid-Afrika de rol van het

1 Verenigde Natie, Resource for Speaker on global issues,

http://www.un.org/en/globalissues/briefingpapers/efa/quotes.shtml. Geraadpleegd op 9.11.2013. 2 Kelly-Kate S. Pease, International Organisations (5de druk; New York 2012) 3-6.

3 M. van Leeuwen en D.A. Leurdijk e.a., Het woord is aan Nederland (Den Haag 1983) 78-83.

2

geweldloos verzet was uitgespeeld. In Nederland kon de AABN door het geweldloos verzet

de mensen nog wel bereiken en daardoor veranderingen tot stand brengen. 4

De sociaal wetenschapper Frank J. Buijs legt in 1995 een verband tussen de samenwerking

van de AABN en het ANC met het links activisme. In zijn onderzoek komt de AABN naar

voren als een communistische beweging die het ANC ondersteunde omdat het

Apartheidsbeleid symbool zou staan voor het kapitalisme en onderdrukking van de mens. De

AABN voerde volgens hem geweldloze acties in Nederland, omdat dit een voorwaarde was

om subsidie te ontvangen. Dit was ook de oorzaak van het uit elkaar gaan van de gematigde

en radicale leden van de AABN in de latere jaren tachtig. Hieruit is de Revolutionaire Anti-

Racistische Actie (RaRa) ontstaan, die wel gewelddadige actie in Nederland pleegde, zoals

bijvoorbeeld de brandstichting bij Makro-supermarkten. Hierbij moet wel opgemerkt worden

dat het hierbij om een relatief kleine groep ging en dat hun acties uitsluitend materiële schade

veroorzaakten en geen doden of gewonden.5

Het zeer recente onderzoek uit 2008 van S.W. Couwenberg blijkt de bron van samenwerking

bij de politieke theorie van het communisme te leggen. De AABN is als links-radicaal te

classificeren en hierdoor is ook te verklaren waarom zij hun geweldloze actievoering vooral

tegen bedrijven richtten. Deze golden namelijk als voorvechters van het zo gehate kapitalisme

en zouden hierdoor aan de ondragelijke situatie van het apartheidsbeleid in Zuid-Afrika

hebben bijgedragen. Het interessante aan dit onderzoek is ook dat het een vergelijking maakt

tussen het verzet van Nederland onder de Duitse bezetting en het verzet van het ANC tegen

apartheid. De AABN zou volgens Couwenberg door het gelijkstellen van het

nationaalsocialisme aan het apartheidsregime een nog grotere reden hebben gehad om samen

te werken met het ANC. De basis hiervoor was solidariteit.6

Een andere belangrijke bijdrage vormt het proefschrift “Van Sharpeville tot Soweto” van S.

de Boer uit 1999. Hij kijkt vanuit het perspectief van het beleid van het Ministerie van

Buitenlandse Zaken naar de AABN. Hij komt tot de conclusie dat de sociale achtergrond van

de AABN een belangrijke rol heeft gespeeld in de samenwerking met het ANC. Door de

werkwijze van de AABN en de verhouding tussen de AABN en andere Anti-apartheid

actiegroepen te vergelijken, stelt hij vast dat de actiegroepen verzuild waren net zoals de

4 Carry van Lakerveld (ed.), Nederland tegen apartheid. (Amsterdam, 1994).

5 Frank Jaap Buijs, Overtuiging en geweld. Vreedzame en gewelddadige acties tegen de apartheid (Amsterdam,

1995). 6 S.W. Couwenberg (ed.), Apartheid,Anti-apatheid, Post-apartheid (z.p. 2008) 28.

3

Nederlandse samenleving. Iedere zuil zou volgens hem een eigen actiegroep hebben. De

AABN viel hierbij onder de communistische zuil.7

Uit de analyse van de literatuur blijkt dus dat de historici uit gaan van een diepe

verbondenheid tussen de AABN en het ANC. Volgens deze onderzoeken kwam

verbondenheid voort uit de overeenkomst in de politieke ideologie, zijnde het communisme.

De onderzoekvraag in dit werkstuk is: Waarom steunde de AABN het gewelddadig verzet van

het ANC in Zuid-Afrika terwijl zij zelf in Nederland uitsluitend geweldloze acties voerde?

Om de onderzoekvraag te kunnen beantwoorden heb ik deze in twee vragen onderverdeeld.

De eerste vraag is: Waarom ondersteunde de AABN het ANC en maakte zij bij haar

ondersteuning onderscheid in welke acties van het ANC zij ondersteunden? De tweede vraag

is: Waarom voerde de AABN uitsluitend geweldloze acties in Nederland?

In mijn onderzoek wil ik op basis van een archiefonderzoek van de besluitvormingen van het

bestuur en de raadgevende vergadering van de AABN nagaan hoe de verbondenheid met het

ANC tot uitdrukking kwam. Welke redenen hadden ze om het ANC te ondersteunen?

Waarom voerde zij geweldloze acties in Nederland? Waarom kozen ze voor deze acties? Het

eindpunt van mijn onderzoek is 1994. Dit is het jaar waarin in Zuid-Afrika de eerste vrije

verkiezingen werden gehouden. Mijn werkstuk is in vier hoofdstukken ingedeeld.

In hoofdstuk één staat de oorsprong van de apartheid in Zuid-Afrika en de reactie van

Nederland hierop centraal. Hierbij wordt de situatie in Zuid-Afrika en in Nederland van 1948

tot 1971 beschreven. De deelvragen hierbij zijn vooral gericht op hoe de maatschappelijke

situatie heeft kunnen leiden tot het oprichten van het ANC en de AABN.

Hoofdstuk twee behandelt de opbouw van de AABN met als doel de achterliggende ideologie

en hun doelstellingen te analyseren. De deelvragen geven aandacht aan de kwestie of door de

fusie van de studentengroep Pluto met het Comité Zuid-Afrika tot de AABN de

communistische ideologie intocht nam in de beweging. De uiteindelijke doelstellingen van de

AABN vormen de tweede deelvraag van dit hoofdstuk. Hoe verhielden deze zich met de

ideologie van het communisme.

In hoofdstuk drie geef ik een nadere beschouwing op drie activiteiten van de AABN in

Nederland. Hoe waren hun geweldloze acties opgebouwd en hoe werden deze uitgevoerd?

7 Stefan de Boer, Van Sharpeville tot Soweto (Den Haag 1999).

4

Hebben ze met anderen bewegingen in Nederland samen gewerkt en wat wilden ze met deze

activiteiten bereiken?

In hoofdstuk vier staat beschreven welk soort steun de AABN aan het ANC gaf. Was het

alleen morele of ook financiële steun of participeerde ze ook daadwerkelijk bij de

gewelddadige acties van het ANC?

De scriptie wordt door mij afgesloten met het uiteindelijke beantwoorden van mijn

onderzoeksvraag. Hiervoor komen de in twee gesplitste hoofdvragen weer samen tot een

geheel. Waarom steunde de AABN het ANC en waarom voerde de AABN alleen geweldloze

actie in Nederland uit?

5

1. De historische dimensie van apartheid

In dit hoofdstuk schets ik het historische kader. Hierbij wordt de vraag beantwoord welke

maatschappelijke ontwikkelingen aanleiding waren voor het ontstaan van de AABN en het

ANC. Dit doe ik voornamelijk om te kijken welke rol het apartheidsbeleid van Zuid-Afrika in

de Zuid-Afrikaanse en Nederlandse maatschappij speelde.

1.1. De Apartheid in Zuid-Afrika

Vanaf 1948 is apartheid of rassensegregatie in Zuid-Afrika op juridisch niveau vastgelegd.8 In

Zuid-Afrika bestond de apartheid op sociaal en cultureel niveau al eerder maar pas door de

Nasionale Party (NP) werd ze ook vastgelegd in het wettelijk onderbouwde politieke kader.9

Het concept apartheid werd onderverdeeld in een kleine en een grote apartheid. Bij de kleine

apartheid handelt het zich vooral om het wettelijke kader, dat de ongelijkheid tussen blank en

zwart op papier mogelijk maakte, zoals het verbod op een gemengd huwelijk in 1949.10

Met

de grote apartheid worden vooral de uitgevoerde regeringsprogramma’s bedoeld zoals het

stichten van de thuislanden in 1951.11

Dit waren door de NP onafhankelijk opgerichte

gebieden binnen Zuid-Afrika bestemd voor de zwarte bevolking. Hierdoor werden de

werkende zwarten in de overige gebieden van Zuid-Afrika juridisch gezien als

vreemdelingen. Waardoor zij ongelijk konden worden behandeld ten opzichte van de blanke

bevolking. Het doel van apartheid was het behouden van de superioriteit van het blanke ras

tegenover het snel groeiende en in de meerderheid zijnde zwarte ras in Zuid-Afrika. De

counterpart hiertegen was het African National Congress (ANC), die door de zwarte

middenklasse in 1911 werd opgericht.12

Zij vormde zich in het verloop van de tijd om tot een

verzetsbeweging tegen de apartheid. De partij werkte ook nauw samen met de blanke Zuid-

Afrikaanse Communistische partij (SACP). Door hun nauwe samenwerking met de SACP

werden ze beschouwd als een communistische beweging.13

Hun gezamenlijke geweldloze

georganiseerde demonstratie, tegen de pasjeswet van de thuislanden in 1960 in Sharpeville,

8 Nelson Mandela, De lange weg naar de vrijheid (5de druk; z.p. 2008).

9 Leonard Thompson, A history of South Africa. (Londen 1994).

10 Digital Innovation South Africa, Prohibition of Mixed Marriages Act, Act No 55 of 1949,

http://www.disa.ukzn.ac.za/index.php?option=com_displaydc&recordID=leg19490708.028.020.055

Geraadpleegd op 23.11.2013. 11

Aluka, Bantu Authorities Act, Act No. 68 of 1951,

http://www.aluka.org/action/showContentImage?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.leg19510615.028.020.068


ANC, A brief history of the African National Congress http://www.anc.org.za/show.php?id=206 Geraadpleegd

22.11.2013 13

Mandela, vrijheid 97.

6

liep uit in een bloedbad.14

Hierna verklaarde de regering het ANC tot een verboden

organisatie. Daardoor moesten zij voortaan hun acties in het geheim voeren. Dit verbod leidde

ertoe dat zij van geweldloze actievoering over gingen naar gewelddadige actievoering. Dit

werd gedaan door een bewapende tak op te richten, die onafhankelijk was van het ANC, de

Umkhonto we Sizwe (MK). Deze tak stond onder de leiding van Nelson Mandela.15

Ze

werkten hierin nauw samen met SACP die ervoor zorgden dat leden trainingen volgden in de

Sovjet Unie.16

In 1990 werd de apartheid uiteindelijk afgeschaft en werd het ANC-lid Nelson

Mandela bij de verkiezingen in 1994 tot de nieuwe president van Zuid-Afrika gekozen.

Tegenwoordig is het ANC in Zuid-Afrika nog steeds de grootste partij.

1.2. Nederland tegen apartheid

In Nederland begon het verzet tegen de apartheid vooral na de gebeurtenissen in Sharpeville

en Soweto op gang te komen. In 1945 gold de stamverwantschap tussen Nederland en Zuid-

Afrika nog als een belangrijkere factor in de Nederlandse samenleving.17

De

stamverwantschap was een nauwe historische band tussen Nederland en de Zuid-Afrikaanse

boeren op het gebied van geloof, taal en normen en waarden. Vooral de Nederlandse regering

probeerde deze stamverwantschap te benadrukken. Hun achterliggende motieven hiervoor

waren vooral hun economische belangen in Zuid-Afrika.18

Het apartheidsprobleem wilde zij

vooral door diplomatische onderhandelingen oplossen. In 1951 werd dit wederzijdse

vertrouwen bekroond met het culturele verdrag waarin zich beiden landen tot vriendelijke

culturele uitwisseling verplichtten.19

De kerken en NGO’s in Nederland echter waren voor een

op sanctie gebaseerd beleid en voor het opzeggen van het culturele verdrag. De Nederlandse

regering moest in hun ogen Zuid-Afrika door economische sancties dwingen af te zien van

hun apartheidsbeleid. Hun doel probeerden de organisaties vooral te bereiken door

voorlichtingscampagnes te houden over de situatie in Zuid-Afrika. Ze gingen er namelijk

vanuit dat dit de Nederlandse regering tot het herzien van haar standpunten zou dwingen.

Omdat deze in de gunst van de kiezer wilden blijven. Het Comité Zuid-Afrika (CZA) speelde

hierin vanaf 1960 een belangrijke rol. Hun actievoering was vooral het schrijven van

14

Tom Lodge, Sharpeville: An apartheid massacre and its consequences. (New York 2011) 1-28. 15

Mandela, vrijheid, 248-251. 16

Eric Louw, The Rise, Fall, and Legacy of Apartheid (z.p. 2004) 121. 17

Gerrit Schutte, Stamverwantschap onder druk. De betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, 1940-1947

(Amsterdam 2011). 18

M. van Leeuwen en D.A. Leurdijk e.a., Het woord is aan Nederland (Den Haag 1983) 74-103. 19

Overheid.nl, Cultureel Verdrag tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Unie van Zuid-Afrika

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/trb-1951-76.html Geraadpleegd op 24.11.2013.

7

maandkranten over de situatie in Zuid-Afrika en deze in verband te brengen met de

internationale afspraken over embargo’s. Hun actievoering leidde niet tot een grote aanhang

onder de Nederlandse bevolking. Door de arrestatie van 156 apartheidstegenstander in 1956 in

Zuid-Afrika werd ook in de rest van de wereld duidelijk dat apartheid ook een gewelddadige

kant had. In Engeland werd het Defence and Aid Fund (DAF) opgericht. Hun doel was geld

inzamelen om zo voor de verdachten een goede verdediging te kunnen betalen. De DAF kreeg

in 1964 ook een afdeling in Nederland, die in 1968 ging samenwerken met het CZA. In de

jaren zeventig ontstonden ook andere actiegroepen zoals de kerkelijke werkgroep Kairos en

de door de gevluchte Zuidafrikaan, Esau du Plessis, in het leven geroepen Bozcot Outspan

Actie(BOA). Ook het Angola Komitee ging na de onafhankelijkheid van Angola verder onder

de naam Komitee Zuidelijk Afrika (KZA).20

2. Het ontstaan van de AABN

Uiteindelijk veranderde de manier van actievoering door de komst van de studentenbond

Pluto in 1971. Deze werd opgericht door de blanke naar Nederland gevluchte Zuidafrikaan,

Berend Schuitema. Hun ideologische oorsprong was het communisme. Deze politieke

ideologie gaat uit van een permanente klassenstrijd tussen de heersende klassen (bourgeoisie)

en de werkenden klassen (het proletariaat). Volgens hen is de enige oplossing voor de

klassenstrijd dat het proletariaat deze strijd wint. De heersende klassen wordt volgens de

aanhangers puur geleid door economische winst. Zij duiden dit aan door kapitalisme. Het

kapitalisme zou uiteindelijk zelf ten ondergaan. Voor de precieze definities zijn binnen de

ideologie verschillende verklaringsmodellen. De belangrijkste zijn het Leninisme, Stalinisme

en Trotskisme.21

De studentenbond Pluto had vooral als doel aanhang voor hun

Antiapartheidsbeweging te krijgen door een actieve actievoering. Hun eerste actie was het

verstoren van het waterpolotoernooi, tijdens de wedstrijd van Zuid-Afrika tegen Nederland in

1971, door rookbommen te werpen.22

Hierna fuseerde Pluto met het CZA, dat hiervoor DAF

20

Carla Edelenbos e.a., Defence and Aid Fund 1965-1991 (Utrecht 1991 )9-17. 21

David Priestland, Weltgeschichte des Kommunismus. Von der Französischen Revolution bis heute. (München

2009). 22

Conny Braam, De Bokkeslachter. ‘Het verhaal van een Afrikanerzoon, die de kwellende banden met zijn land

niet kan verbreken.’ (Amsterdam 1993).

8

van zich los moest maken, in de Antiapartheidsbeweging Nederland (AABN). De standpunten

van Pluto zijn bij de fusie één op één overgenomen. De standpunten van de AABN waren: 23

• Het strijden voor een gelijke behandeling van de zwarte bevolking door de Zuid-

Afrikaanse regering.

• Afkeuring van de bevoordeling van andere rassen in Zuid-Afrika zoals kleurlingen of

de Indische bevolking door de Zuid-Afrikaanse regering omdat dit ten kosten ging van

de zwarte bevolking.

De structuur van de AABN werd in 1971 vastgelegd. Aan het hoofd stond een dagelijks

bestuur (DB) bestaande uit negen leden, die de dagelijkse politieke leiding hadden. Hieronder

stond de raadgevende vergadering (pleno) waarin actieve leden, leden van het DB,

stafmedewerkers en alle vrijwilligers waren vertegenwoordigd. De taak van het pleno was het

opzetten en later ook het evalueren van activiteiten en campagnes. Verder waren er nog

verschillenden werkgroepen. Zij hadden tot doel informatie te verzamelen over de situatie in

Zuid-Afrika, de mening van de Nederlandse regering en de mening van de Verenigde Natie.

De frequentie van vergaderen was verschillend. Het DB kwam twee keer per week bijeen, de

werkgroepen meestal één keer per week en het pleno werd één keer per twee maanden

gehouden.24

2.1. Belangrijke discussiestukken binnen de AABN

In 1972 circuleerde binnen de AABN een discussiedocument, geschreven door Berend

Schuitema, over de plaats van de AABN als solidariteitsbeweging. 25

In dit document komt

duidelijk de Leninistische argumentatiewijze naar voren. De AABN zou aan het ANC

politieke en tactische ondersteuning moeten bieden. Militaire steun kon volgens hem alleen

door socialistische landen verleend worden en niet vanuit West-Europa. De AABN moest

haar doel proberen te bereiken door het uitgroeien tot een massa beweging.26

Een tweede document over hoe de AABN hun strijd tegen apartheid moest voeren komt

tijdens de DB notulen op 17 oktober 1973 aan de orde. In dit document beargumenteren de

23

International instituut voor sociale Geschiedenis (IISG), Archief van Antiapartheidsbeweging Nederland

(AABN), Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's en andere

algemene vergaderingen van de AABN. 1971-1994 Inv. nr. 1. 24

Ravage, Interview met Fulco van Aurich internetpagina van 9 MAART 1989

http://www.ravagedigitaal.org/1989/25/12.html Geraadpleegd op 21.11.2013. 25

DB notulen van 13-12-1972, IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het Dagelijke

Bestuur. 1971-1994. 1Inv. nr. 7. 26

Intern discussiestuk AABN Des. 1972 IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het

Dagelijke Bestuur. 1971-1994. 1Inv. nr. 7.

9

auteurs en DB-bestuursleden Pim Jufferman en Ton Korver waarom er geen revolutie in

Nederland moet komen om de situatie in Zuid-Afrika te verbeteren. Ze vinden namelijk dat de

AABN niet als een politieke partij naar Zuid-Afrika moet kijken maar eerder naar een

pragmatische oplossing moet zoeken. De situatie in Nederland verschilt hierin met de situatie

in Zuid-Afrika. In het document staat bijvoorbeeld, dat de AABN alleen een economische

boycot tegen het apartheidsregime kan ondersteunen als hierbij de werkgelegenheid in

Nederland niet wordt aangetast. De schrijvers van dit document concluderen, dat de AABN

vanuit een antikapitalistisch oogpunt iedere bevrijdingsbeweging moet ondersteunen. Bij een

boycotactie moet erop gelet worden, dat de AABN niet de Nederlandse vakbonden tegen zich

krijgt, omdat hierdoor de doelstelling, het verkrijgen van een grote aanhang in de bevolking in

het gevaar komt.27

In beiden documenten is het communisme een belangrijk onderdeel van hun argumentatie.

Het gedachtegoed gaat uit van een klassenstrijd tussen de bourgeoisie en het proletariaat.

Hierbij vormt de bourgeoisie de heersende politieke klassen en het proletariaat de werkende

niet heersende klasse. In deze twee documenten kan ookde motivatie voor geweldloze acties

in Nederland worden gevonden. Omdat zij een grote aanhang onder de bevolking wilde

bereiken waren zij voor geweldloze acties. Door het gebruik van geweld zouden zij een slecht

imago in de media krijgen wat niet zou bijdragen aan het verkrijgen van een grote aanhang

onder de bevolking. Ook zou door het voeren van uitsluitend geweldloze acties een verbod op

de AABN worden voorkomen.

2.2. De zeven categorieën van activiteiten binnen de AABN

De AABN nam in februari 1974 een besluit om hun activiteiten vanwege de omvang van haar

actieveld onder te verdelen in zeven categorieën.28

De eerste categorie was

financieringscampagnes voor het ANC. Hiertoe behoorden alle activiteiten en fondsen die tot

doel hadden geld voor het ANC in te zamelen. De tweede categorie was de presentatie van de

Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbeweging. Hieronder vielen dus activiteiten waar ANC leden zich

voorstelden aan AABN leden. De derde categorie was een informatiegroep, die zich met het

verzamelen van belangrijke informatie over de apartheid in Zuid-Afrika zelf en ook het

verzamelen van de reactie van het buitenland op de apartheid bezig hield. De boekuitgeverij

was de vierde categorie, die het publiceren van eigen boeken over apartheid mogelijk moest

27

Over investeren en nog zo wat., IISG, AABN, Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's

en andere algemene vergaderingen van de AABN. 1971-1994 Inv. nr. 2. 28

Beleidsnota AABN 1-2-1974, IISG, AABN, Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's en

andere algemene vergaderingen van de AABN. 1971-1994 Inv. nr. 2.

10

maken. Verder was er een vijfde categorie voor het uitgeven van de “Apartheid Nieuws” krant

verantwoordelijk, die algemeen nieuws over het apartheidsregime in Zuid-Afrika aan de

Nederlandse burgers gaf. Scholenprojecten vormden de belangrijke zesde categorie binnen de

AABN. Door deze probeerde de AABN in scholen voorlichting te geven over apartheid.

Hierdoor werd de jonge generatie bewust gemaakt over de ongelijkheid in Zuid-Afrika. Ook

probeerde men via de schoolkinderen het thema apartheid onder de aandacht van hun ouders

te krijgen. De zevende categorie was onder de naam sport bekend. Het doel hiervan was de

Nederlandse sport voor de ongelijkheid in Zuid-Afrika te sensibiliseren. Maar ook om de

sport als internationaal forum te gebruiken om het bezwaar tegen het apartheidsregime

duidelijk te maken door verstoring van sportieve ontmoeting van Nederland met Zuid-Afrika.

Ook werd gepoogd Nederlandse sporters door middel van brieven op te roepen niet deel te

nemen aan een wedstrijd tegen Zuid-Afrika.

3. Het creëren van aandacht voor Apartheid

In dit hoofdstuk worden drie verschillende activiteiten beschreven die door de AABN werden

uitgevoerd met als doel bewustwording van het Nederlandse volk. Hierbij wordt vooral de

besluitvorming van het DB beschreven. Maar ook wordt beschreven hoe het pleno de

activiteiten organiseerde en welk doelen ze daarbij hadden.

3.1. De tentoonstelling in het Anne-Frank huis

Met deze activiteit had de AABN het doel om mensen ervan bewust te maken dat apartheid

equivalent is aan nationaalsocialisme. Hierdoor hoopten zij een makkelijke verbondenheid

voor de strijd tegen de apartheid in de Nederlandse bevolking te creëren. Het was een van de

eerste activiteiten van de AABN überhaupt en ze stonden hierdoor enorm onder druk. Het

doel van deze activiteit was een fototentoonstelling van de situatie in Zuid-Afrika binnen het

Anne Frank huis te houden. Ze hielden drie tentoonstellingen met verschillende accenten. In

1971 legden zij een verband tussen het opzetten van de thuislanden in Zuid-Afrika met de

Endlösung van de Nazi’s. De nadruk lag hierbij op het rassenprobleem en de daarmee

verbonden verplichte hervestiging van de zwarte bevolking in Zuid-Afrika. Hierop volgde in

1972 de focus op de Nederlandse investeringen in Zuid Afrika die bijdroegen aan de

instandhouding van het apartheidsbeleid in Zuid-Afrika. In 1973 lag de nadruk op de

bevrijdingsbewegingen in Zuid-Afrika.29

Uit de DB notulen van 17 december 1973 komt naar

29

IISG, Chronologie Anti-Apartheids Beweging Nederland 1971-1994,

http://www.iisg.nl/archives/docs/ChronologieAABN.pdf Geraadpleegd op 21.11.2013.

11

voren dat ze nog meer tentoonstellingen wilden doen in het Anne Frank huis.30

Ook in de

informatiebrochure van november 1973 geven zij aan dat zij voortaan ieder jaar in de

zomermaanden tentoonstellingen zullen gaan houden in het Anne Frank Huis.31

Aan deze

activiteiten kan worden afgeleid, dat de AABN probeerde door een vergelijking te maken met

het oorlogsverleden op de gevoelens van de Nederlandse bevolking in te spelen.

3.2. Bezoek van ANC-leden aan Nederland

Het bezoek van ANC leden aan Nederland vond plaats op drie tot acht oktober 1977 en werd

door alle Antiapartheidsbewegingen in Nederland samen organiseert (KZA, DAF, BOA en de

AABN). Het was het eerste bezoek van ANC leden aan Nederland en was hierdoor heel

bijzonder voor de AABN. Tussen de verschillenden Antiapartheidsbewegingen zorgde dit

bezoek echter voor twisten. Het ANC hoofdkwartier in Londen was hiervoor

verantwoordelijk. Zij hadden zowel aan de AABN en als het KZA gevraagd om als

organisator voor het bezoek op te treden.32

Dit probleem losten de verschillenden

Antiapartheidsbewegingen op door een gezamenlijke vergadering te houden. Bij deze

vergadering maakte zij samen een gedetailleerd programma voor het bezoek. De AABN kreeg

hierin het recht om voor een tijdsduur van anderhalve dag voor de ANC delegatie activiteiten

te organiseren. De overige tijd moesten de anderen Apartheidsbewegingen onder elkaar

verdelen.33

Door dit akkoord werd het grondbeginsel van het KZA niet aangenomen. Het

KZA wilde namelijk een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het bezoek van de ANC

delegatie. Het voorstel van de AABN was een separate verantwoordelijkheid. Dit werd

aangenomen omdat zij anders dreigden op te stappen. Uit deze onderhandelingen tussen de

AABN en de anderen Nederlandse Apartheidsbewegingen kunnen wij zien hoe de AABN de

andere bewegingen beschouwde. Ze zagen deze bewegingen namelijk niet als bondgenoten

maar meer als een last voor zich zelf. Dit blijkt ook duidelijk uit hun brief aan het ANC.34

Uit

30

IISG, AABN, Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's en andere


Stichitng AABN november 1973, IISG, AABN, Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's

en andere


Brief van ANC aan KZA 4-8-1977 en Brief van AABN aan ANC op 18-8-1977, IISG, AABN, Notulen,

besluitenlijsten en vergaderstukken van het Dagelijke Bestuur

1971-1994., Inv. nr. 8. 33

Vergadering van 14-9-1977, IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het Dagelijke

Bestuur.

1971-1994., Inv. nr. 8. 34

Brief van AABN aan ANC 28-8-1977, IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het

Dagelijke Bestuur.

1971-1994., Inv. nr. 8.

12

deze brief blijkt dat de AABN het enige aanspreekspunt voor het ANC in Nederland wilde

zijn.

Voor de ANC delegatie regelde de AABN een activiteit op zes oktober in Amsterdam. Op

deze activiteit lichte de ANC-leden de AABN in over de situatie in Zuid-Afrika en werd ook

een toespraak gehouden. Wat er precies tijdens de vergadering is besproken is niet te

achterhalen. Maar het document met de hoofdlijnen van de inhoud van de toespraak geeft ons

een globale indruk. 35

Hierin werden vijf problemen beschreven die het ANC in hun strijd

tegen apartheid in Zuid-Afrika vaststelde. Aan het eind van ieder probleem staat ook wat de

AABN volgens het ANC moet doen. Een groot probleem is dat het ANC niet voldoende

middelen heeft om alleen tegen het apartheidsbeleid te strijden. Daarom moet het AABN het

ANC onvoorwaardelijke steunen. Ook de economische ondersteuning van Nederlandse

bedrijven aan het apartheidsregime vormde een probleem voor het ANC. De AABN werd

opgeroepen meer boycotacties tegen Nederlandse bedrijven te voeren. En meer voorlichting

over apartheid in de media en in het Nederlandse parlement te geven. Hiermee verwachte het

ANC dat de Nederlandse bedrijven hun steun aan het apartheidsregime zouden opzeggen. Het

ANC beschouwde deze soort van inmenging in Zuid-Afrika als neokolonialisme.

Wij kunnen hieruit dus afleiden dat op deze vergadering communistische theorieën zijn

besproken. De neokolonialismetheorie is namelijk een toepassing van de communistische

ideologie, ontwikkelt door de Ghanese president Kwame Nkrumah, op Afrika.36

Inhoudelijk

zegt de theorie dat voormalige Europese kolonies in Afrika, nadat ze onafhankelijk zijn

geworden opnieuw worden bedreigd door het Westen. De westerse bourgeoisie probeert

volgens Nkrumah door economische en militaire hulp aan niet democratische Afrikaanse

regeringen te geven deze weer afhankelijk te maken van het Westen. Deze toespraak, die op

zes oktober is gehouden, laat ons zien op welke manier communistische ideeën binnen de

AABN en het ANC werden uitgewisseld.

3.3. De actie Beat tegen apartheid

Deze actie werd uitsluitend door de AABN georganiseerd. Het doel van deze actie was het

organiseren van een commercieel concert met het thema verzet tegen apartheid. De opbrengst

zou uiteindelijk aan het ANC worden gedoneerd. Hierdoor zou gelijktijdig het Nederlandse

35

Hoofdlijnen Toespraak Organisatoren Zuid-Afrika Meeting 6 Oktober., IISG, AABN, Notulen, verslagen en

vergaderstukken betreffende de pleno's en andere


Kwame Nkrumah, Neo-Colonialism, The Last Stage of Imperialism (London 1965).

13

volk alert gemaakt worden over de situatie in Zuid-Afrika en het ANC zou financiële

ondersteuning ontvangen. In de planningsfase werd ook duidelijk dat het niet financieel

haalbaar was om alle artiesten die men wilde naar Nederland te halen. Uiteindelijk wordt,

vanwege de hoge kosten besloten, Bob Marly niet uit te nodigen. Maar ook de zanger Makabe

werd niet uitgenodigd. De reden hiervoor was dat hij geen goede relatie met het ANC had.37

.

De opbrengst van dit concert was zeer teleurstellend voor de AABN. Het leverde een gat in de

begroting op van 60.000 gulden. Dit kwam doordat er niet genoeg kaarten waren verkocht en

de AABN zich ook niet tegen een tekort had ingedekt.38

We kunnen hieraan dus zien, dat ten

eerste niet alle activiteiten van de AABN succesvol waren en ten tweede dat bij iedere actie

ook rekening met het ANC werd gehouden.

4. Hulpverlening aan ANC

Uit de acties van de AABN in Nederland die in het voortgaande hoofdstuk zijn beschreven

blijkt dat deze geweldloos waren. In dit hoofdstuk beschrijf ik hoe de AABN actieve steun gaf

aan het ANC. Het ging hier dus voornamelijk om financiële steun. Zonder deze financiële

middelen afkomstig van NGO’s van over de hele wereld had het ANC zich niet zo lang tegen

het apartheidsregime kunnen verzetten. Een stakingsactie door het ANC in Zuid-Afrika

bijvoorbeeld was alleen haalbaar als ze lang genoeg duurde om de regering tot concessies te

dwingen. De werknemers werden in de tijd van de staking niet uitbetaald. In West-Europa

wordt dit door de vakbonden opgevangen die hiervoor een stakingskas hebben waaruit ze een

deel van het loon van de werknemer kunnen betalen zolang de staking doorgaat. In Zuid-

Afrika konden de zwarte werknemers niet op een vakbond terugvallen. Voor hun belangen

kwam het ANC op, zij betaalden de werknemer, bij staking, lonen uit hun eigen kas. Deze kas

moest dus worden aangevuld door financiële middelen uit het buitenland omdat het ANC zelf

in Zuid-Afrika verboden was. De leden die zelf meestal in armoedige toestanden leefden of op

de vlucht waren konden geen of vrijwel geen bijdrage geven. Hierdoor was het moeilijk om

de beweging uitsluitend op leden bijdragen draaiende te houden. Daarom was financiële steun

afkomstig van de rest van de wereld noodzakelijk. Deze financiële steun werd meestal door

NGO’s gegeven in sommige gevallen ook door regeringen. In Nederland werd dit gedaan

37

IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het Dagelijke Bestuur.

1971-1994., Inv. nr. 10. 38

Financiële situatie naar Beat Apartheid 16-8-1981, IISG, AABN, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken

van het Dagelijke Bestuur.

1971-1994., Inv. nr. 10.

14

door de antiapartheidsbewegingen AABN, KZA, BOA, KAIRO en DAF. Het AABN stelde

aan het ANC wanneer zij geld doneerde, geen voorwaarden wat zij met het geld mochten

doen. Hierdoor konden ze zelf niet met zekerheid garanderen dat hun geld niet voor het kopen

van wapens werd gebruikt.

4.1 Het eerste steunfonds van de AABN aan het ANC

Het ANC-noodkreet fonds was het eerste materiële steunfond van de AABN aan het ANC. De

aanleiding was een aanvraag van het ANC hoofdkwartier in Londen. Ze ontvingen namelijk

de verontrustende mededeling dat voor de stijgende vluchtelingen stroming uit Zuid-Afrika

naar de buurlanden van Zuid-Afrika meer hulp nodig was dan het ANC kon bieden. In het

pleno van 14 december 1976 wordt voor het eerst besproken om een werkgroep op te richten

voor de vluchtelingen.39

In de daarop volgende vergadering op 15 december 1976 van het DB

werd Conny Braam aangewezen om een voorstel voor de structuur van deze werkgroep uit te

werken. Zij diende haar voorstel in, nadat ze van 16 tot 18 december 1976 op een vergadering

in Londen met de Britse Antiapartheidsbewegingen Anti Apartheid Movement (AAM), de

Duitse, Franse en het ANC had overlegd. Het resultaat van deze ontmoeting in Londen

verwerkte ze in haar voorstel. Uit haar voorstel blijkt duidelijk dat de situatie toen al tien keer

erger was dan het ANC eerder had medegedeeld.40

Op de volgende pleno op 21 januari 1977

wordt er uiteindelijk vermeld dat de werkgroep is opgestart en dat deze zich alleen met het

inzamelen van kleding bezig gaat houden. Later werd op het DB overleg op 26 januari 1977

een taakverdeling voor de werkgroep vastgesteld.41

De taakverdeling omvatte de

organisatorische opzet zoals het ledenaantal, de tijdsduur van de groep en het schema voor de

inzameling en het vervoer naar Zuid-Afrika. De belangrijkste punten hieruit waren, dat er

tenminste één lid van het DB in moest zitten en dat de groep minimaal drie maanden actief

moest zijn. Op 16 februari 1977 wordt bij de DB vergadering medegedeeld, dat er

verschillenden kerkelijke instellingen en het Humanistisch verbond benadert zijn voor

financiële ondersteuning. Ook zijn Amsterdamse scholen benadert om kleine projecten op te

starten voor het inzamelen van kleding.42

Verder werd erover nagedacht het ANC-noodkreet

fonds te combineren met het tournee van de Zuid-Afrikaanse Jabula band van april tot mei.43

39


1971-1994., Inv. nr. 8. 40

Ibidem. 41




1971-1994., Inv. nr. 8. 43


15

Uiteindelijk kreeg de werkgroep groen licht voor hun actie op 15 maart 1977. Ook het idee

om het ANC-noodkreet fonds te combineren met de muziektournee van Jabula op acht april

tot zes mei werd uitgevoerd.44

In de evaluatie van het pleno op 31 mei 1977 werd er heel

positief terug gekeken op deze actie. Het combineren van fondsverwerving en popconcerten

werd als goed concept geprezen.45

4.2 De morele ondersteuning

Het verzamelen van handtekeningen waren activiteiten van de AABN om de Zuid-Afrikaanse

regering te dwingen uitgesproken doodvonnissen voor vrijheidsstrijders weer in te trekken

en/of de gevangenen vrij te laten. Tijdens hun demonstraties riepen zij de Nederlandse

overheid op diplomatieke druk op het apartheidsregime in Zuid-Afrika uit te oefenen. Ik heb

een actie gevonden die de AABN samen met het Britse AAM heeft gevoerd. Helaas moet ik

ook bekennen dat ondanks dit soort acties veel doodvonnissen wel volstrekt zijn.

De demonstratie van de AABN en het Britse AAM werd bekend onder de naam “Pretoria 12”.

Het ging hierbij om twaalf ANC leden, die onder het Terrorisme Act van 1961 in 1977

werden aangeklaagd.46

Zes van hun werden uiteindelijk vrijgesproken. De andere kregen

straffen variërend van zes en tot achttien jaar opgelegd.47

Het proces zelf liep van tien mei

1977 tot zeven april 1978 en is na het Rivonia proces (waar Nelson Mandela werd

veroordeeld) één van de belangrijkste processen in de Apartheidsgeschiedenis.48

Hierdoor

werd namelijk voor de wereld duidelijk, dat niet alleen de gevangen maar ook de getuigen

door folteren tot uitspraken werden gedwongen. Helaas bestaan er weinig documenten over

het proces zelf. De AABN besluit zelf meteen na de aanhouding van de ANC-leden een

handtekeningenactie op te starten. Het doel hiervan was om de gevangen te helpen en het

proces onder de aandacht van de Nederlandse media te krijgen. Uit de notulen van het pleno

blijkt dat uiteindelijk vanaf 16 december 1977 er genoeg handtekeningen waren verzameld

om ze aan de Nederlandse regering aan te bieden.49

In de daaropvolgende notulen van 22


International Instituut voor sociale Geschiedenis, ChronologieAABN,

http://www.iisg.nl/archives/docs/ChronologieAABN.pdf 26.11.2013. 45



47

South African History Online, Joe Nzingo Gqabi, http://www.sahistory.org.za/people/joe-nzingo-gqabi


South Arfikan History Online, Lele Jacob Motaung, http://www.sahistory.org.za/people/lele-jacob-motaung



algemene vergaderingen van de AABN. 1971-1994 Inv. nr. 3.

16

november 1977 van het DB werd besloten deze handtekeningen samen met die van de Britse

AAM op 11 december 1977 ook aan de VN aan te bieden. De AABN hadden uiteindelijk tot

22 november al 3760 handtekeningen verzameld. De invloed van deze handtekeningenactie

was uiteindelijk minimaal. Maar ze kregen wel gehoor bij de VN die onderzocht of de

aangeklaagde vrijheidsstrijders als krijgsgevangen konden worden aangemerkt. Hierdoor

zouden de gevangenen de doodsvonnissen kunnen ontlopen en ook een betere behandeling in

de gevangenissen was te verwachten.

Aan deze handtekeningenactie zien wij vooral dat er door de AABN heel veel tijd en moeite

werd gestoken in dit soort acties. De nauwe samenwerking tussen de AABN en het Britse

AAM toont aan dat de AABN ook over de grenzen heen keek en hun verzet tegen apartheid

door samenwerking met andere bewegingen probeerde te vergroten.

4.3 Radio Freedom actie

De Radio Freedom actie opgezet door de AABN was een van de materiële steunpilaren voor

het ANC. Het verschil van deze actie met de eerder genoemde activiteiten was dat het nu om

logistieke steun in de strijd van het ANC ging en niet alleen om humanitaire of financiële

steun. Met deze acties werden mobiele radiostations naar Zuid-Afrika verscheept. Hierdoor

kon het verzet beter werden gecoördineerd en gelijktijdig konden meer mensen worden

bereikt. De AABN begon de eerste radiostations te financieren met de opbrengst van een

benefietconcert dat op 29 mei 1985 in Amsterdam plaatsvond. Dit benefietconcert was

gelijktijdig ook voor het radiostation Venceremos voor El Salvador. De opbrengst van het

concert was zo goed dat op de prioriteitendiscussie van het pleno voor het jaar 1983, op 25

august 1982, werd besloten er mee door te gaan.50

Tijdens het op 14 februari 1984

uitgevoerde prioriteiten debat van de DB werd geconcludeerd dat door de Radio Freedom

actie wederom veel geld was ingezameld. 51

Daarom werd besloten om het ook het volgende

jaar door te laten lopen. Het was namelijk een goede mogelijkheid om de Nederlandse en later

ook de Zuid-Afrikaanse bevolking over de schrijnende situatie in Zuid-Afrika voor te lichten

en gelijktijdig geld in te zamelen voor het ANC. Voor deze actie had de AABN een

samenwerkingsverband gesloten met de Hilversumse omroep. De omroep gaf de Zuid-

Afrikanen opleidingen in het bedienen van radio’s. Later werd er ook een Radio-Freedom

tour-bus in het leven geroepen die tot 16 juni 1985 door Nederland heeft gereden om zo veel

50




1971-1994.Inv. nr. 13.

17

mogelijk geld voor het ANC in te zamelen.52

Door hun grote succes werd dit een zelfstandige

stichting die heeft bestaan vanaf juni 1987 tot 1996.

Uit deze actie van de AABN kan de verbondenheid met het ANC worden afgeleid. Het toont

verder aan dat de AABN een actieve rol in de strijd voor het ANC wilde spelen. De mobiele

radiostations hielpen het ANC enorm in hun strijd omdat ze hiermee hun leden in heel Zuid-

Afrika beter konden bereiken.53

5. Conclusie

Zoals in mijn inleiding is aangegeven is de onderzoeksvraag in dit werkstuk: Waarom steunde

de AABN het gewelddadig verzet van het ANC in Zuid-Afrika terwijl zij zelf in Nederland

uitsluitend geweldloze acties voerde?

Om de onderzoekvraag te kunnen beantwoorden heb ik deze in twee vragen onderverdeeld.

De eerste vraag is: Waarom ondersteunde de AABN het ANC en maakte zij bij haar

ondersteuning onderscheid in welke acties van het ANC zij ondersteunden? De tweede

hoofdvraag is waarom voerde de AABN uitsluitend geweldloze acties in Nederland?

Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden heb ik archiefstukken van het bestuur en de

raadgevende vergaderingen van de AABN geanalyseerd. Op basis van de door mij

geanalyseerde stukken kan ik de volgende conclusies geven.

De motivatie van de AABN om aan het ANC steun te geven vinden wij in het delen van

dezelfde politieke ideologie, het communisme. Dit hebben ook ander wetenschappelijke

onderzoeken aangetoond. Ook uit mijn onderzoek blijkt dat de verbondenheid tussen het ANC

en de AABN op de communistische theorie gebaseerd is. Dit blijkt uit de geanalyseerde

Pluto-standpunten en de twee discussiestukken uit de jaren 1972 en 1973. Ook blijkt dat het

ANC hun motivatie voor steun verzoeken en de AABN het verlenen van steun baseerde op

deze theorie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het verzoek van ANC aan de AABN om boycotacties

tegen bedrijven te voeren.

Een tweede motivatie van het AABN om het ANC te ondersteunen was solidariteit. Dit blijkt

vooral uit de tentoonstelling in het Anne Frank huis in het jaar 1971. De AABN beschouwde

het verzet tegen apartheid gelijk aan het Nederlands verzet tegen de Nazi’s. Het

52

Idem, 14. 53

Conny Braam, Operatie Vula (Amsterdam 1992) 221-222.

18

apartheidsregime zou het zelfde zijn als het nationaalsocialisme van de Nazi’s. Hierdoor

voelden zij zich ook geroepen om het ANC te helpen op grond van solidariteit. Ook

humanitaire overwegingen speelde een rol bij het steunen van het ANC. De ANC-noodkreet

actie van 1976 zou niet in die mate zijn uitgevoerd als humanitaire hulp niet belangrijk zou

zijn gevonden. Bij deze actie ging het namelijk in eerste instantie om het verstrekken van

humanitaire hulp aan de slachtsoffers van apartheid.

De financiële steun van de AABN was onvoorwaardelijk. Dus het ANC kon zelf beslissen wat

ze met het gedoneerde geld deed. Uit de notulen kan niet worden afgeleid of hierover binnen

de AABN discussies hebben plaatsgevonden. Wij kunnen ons dus de vraag stellen of de

AABN de kwestie van gewelddadige acties van het ANC niet als logisch gevolg van hun

politieke ideologie zag.

Het beantwoorden van de tweede hoofdvraag, waarom voerde de AABN uitsluitend

geweldloze acties in Nederland, kan ik ten delen beantwoorden door hun doelstelling te

beschouwen en door uitgevoerde acties. De AABN had zich als doel gesteld om een massa

organisatie te worden omdat ze daardoor een zo groot mogelijk deel van de Nederlandse

bevolking kon bereiken. Deze doelstelling blijkt uit de twee discussiedocumenten van de

AABN, zoals beschreven is in hoofdstuk twee. De situatie waarin zich het ANC bevond was

volgens hen totaal niet te vergelijken met hun eigen situatie in Nederland. De AABN kon in

Nederland namelijk wel demonstraties voeren tegen apartheid. De drie in hoofdstuk drie

beschreven activiteiten tonen aan dat hun insteek vooral gericht was op het geven van

voorlichting aan het Nederlandse volk. Door het aankaarten van de misstanden in Zuid-Afrika

in de media konden meer mensen worden overtuigd dan met het plegen van geweld tegen

Nederlandse bedrijven en de overheid. Dit zou eerder een tegenovergesteld effect hebben

gehad. Door een gewelddadige actie zou de Nederlandse bevolking geen aandacht geven aan

de situatie in Zuid-Afrika maar aan hen als organisatie.

19

6. Literatuurlijst

Beuren, van J. en Chris Huinder, De vinger op de zere plek (Amsterdam 1996).

Boer de S., Van Sharpeville tot Soweto (Den Haag 1999).

Braam C., De Bokkeslachter. Het verhaal van een Afrikanerzoon, die de kwellende banden

met zijn land niet kan verbreken. (Amsterdam 1993).

Braam C., Operatie Vula (Amsterdam 1992).

Buijs, F. J., Overtuiging en geweld Vreedzame en geweldadige acties tegen apartheid

(Amsterdam 1995).

Couwenberg S.W. ed., Apartheid,Anti-apatheid, Post-apartheid (Amsterdam 2008).

Edelenbos C. e.a., Defence and Aid Fund 1965-1991 (Utrecht 1991 ).

Lakerveld, van C. ed., Nederland tegen Apartheid (Amsterdam 1994).

Leeuwen, van M. e.a., Het woord is aan Nederland (Den Haag 1983).

Lodge T., Sharpeville: An apartheid massacre and its consequences. (New York 2011).

Louw E., The Rise, Fall, and Legacy of Apartheid (z.p. 2004) .

Mandela, N., De Lange weg naar de vrijheid( 5de druk; z.p. 2008).

Marx C, Oxwagon Sentinel: Radical Afrikaner Nationalism and the History of the

"Ossewabrandwag" (Munster 2009).

Nkrumah K., Neo-Colonialism, The Last Stage of Imperialism (Londen 1965).

Pease K.-K. S., International Organisations (5de druk; New York 2012).

Priestland D., Weltgeschichte des Kommunismus. Von der Französischen Revolution bis heute.

(München 2009).

Thompson L., A history of South Africa. (Londen 1994).

20

Lijst van archivalia:

International instituut voor sociale Geschiedenis

Archief van Antiapartheidsbeweging Nederland (AABN)

Inv. nr. 1-6, Notulen, verslagen en vergaderstukken betreffende de pleno's en andere

algemene vergaderingen van de AABN. 1971-1994.

7-17, Notulen, besluitenlijsten en vergaderstukken van het Dagelijke Bestuur.

1971-1994.

Internetbronnen:

Aluka, http://www.aluka.org Geraadpleegd op 24.11.2013.

ANC, http://www.anc.org.za Geraadpleegd 22.11.2013.

Digital Innovation South Africa, http://www.disa.ukzn.ac.za Geraadpleegd op 23.11.2013.

International Instituut voor sociale Geschiedenis, http://www.iisg.nl Geraadpleegd op

26.11.2013.

Overheid.nl, https://zoek.officielebekendmakingen.nl Geraadpleegd op 24.11.2013.

Ravage, http://www.ravagedigitaal.org Geraadpleegd op 23.11.2013.

South Arfican History Online, http://www.sahistory.org.za Geraadpleegd op 26.11.2013.

Verenigde Natie, http://www.un.org Geraadpleegd op 11.11.2013.

Onderzoek over de samenwerking tussen AABN met ANC

Documents