Omdat het werkt

1. Omdat 11 praktijk - casussen over leren het met sociale mediawerkt! De Losmakers

2. Omdathet werkt!11 praktijk asussen over cleren met sociale mediaDe Losmakers

3. redactieHannelore DekeyserSibrenne WagenaarJoitske HulseboschSimon KoolwijkeindredactieMieke van Damme, HadossHannelore Dekeyser, Ter Wadding Educational Technologyontwerp en boekverzorgingErik Vos, Het Lab - ArnhemdrukwerkDrukkerij De Groot, Goudriaan 2012 de losmakersContact: [email protected] uitgave valt onder de Creative Commons Licentie Naamsvermelding Gelijk delen 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl)De Creative Commons Licentie Naamsvermelding Gelijk delen houdt in dathet toegestaan is voor de gebruiker van dit werk om het werk te kopiren,te verspreiden en door te geven; te remixen of afgeleide werken te maken;gebruik te maken van het werk voor commercile doeleinden mits naamsver-melding en gelijk delen en met inachtneming van afstandname van rechten,publiek domein rechten en overige rechten.Naamsvermelding: de gebruiker dient bij het werk de door de makers aangegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordtdat zij daarmee instemmen met uw werk of uw gebruik van het werk).Gelijk delen: Indien de gebruiker het werk bewerkt kan het daaruit ontstanewerk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie of eengelijksoortige licentie worden verspreid.Afstandname van rechten: De gebruiker mag afstand doen van een of meer-dere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming van de rechthebbende.Publiek domein: Indien het werk of een van de elementen in het werk zichin het publieke domein onder toepasselijke wetgeving bevinden, dan is diestatus op geen enkele wijze benvloed door de licentie.Overige rechten: Onder geen beding worden volgende rechten door delicentieovereenkomst in het gedrang gebracht: Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. De morele rechten van de auteur De rechten van anderen; ofwel op het werk zelf ofwel op de wijze waarop het werk wordt gebruikt; zoals het portretrecht of het recht op privacy.Every effort has been made to trace and clear copyright of the images reproducedin this book. If any omissions will occur, please contact the publisher.isbn978-90-815418-0-0eerste druk2012, 1000 exemplaren

4. Inhoud Voorwoord 4 Leeswijzer 6 Classrooms without walls! 10 Platteland 2.0 14Crossanalyse deel 1 Ontwerpprincipes 19 Online een training starten 22 Social Learning Policy 28Crossanalyse deel 2 - De toolkeuze 32 Snellere acculturatie door een online community 34 23 Dingen 44Crossanalyse deel 3 - De rol van de facilitator 50 Teamblog zorgt voor inhoudelijke uitwisseling 52 Multimediale broedplaats in het HBO 58Crossanalyse deel 4 - De rol van de deelnemer: zelforganisatie en zelfsturing 61 Zonder sociale media was het niet op deze schaal gelukt! 62 Online je eigen leerproces vormgeven 68Crossanalyse deel 5 - Meerwaarde van sociale media 74 Laat het zien! 76 Wie zijn de Losmakers? 84 Andere betrokkenen 90 Verklarende woordenlijst 92 Meer lezen over dit onderwerp? 95

5. Voorwoord Vragen stellen en enkele momenten later antwoord krijgen. Handig. Maar hoe doe je dat als je ver weg bent van internet. Kun je nog wel leren als je offline leeft? Het mooie van Omdat het werkt! is dat de auteurs enthousiast samen verkennen hoe sociale media een rol kunnen spelen bij het delen en ontwikkelen van ervaringen en inzichten. Het gaat om kennismaken met sociale media in de Nederlandse en Vlaamse context, met enkele uitstap- jes in een breder, internationaal verband. Het inspireert als je de elf casussen leest: je krijgt inzicht in hoe experts zich bewegen in een wereld van opleiden, leren, ontwikkelen en organiseren, die voor veel beleidsmakers, onderzoekers en beslissers nog nieuw is. Het is aanstekelijk om te lezen hoe zij collegiaal met elkaar op verkenning gaan, slim gebruikmaken van de energie die hen in beweging brengt, en elkaar versterken in hun kwaliteiten. Dat is met sociale media mogelijk. Het boek is een vorm van collegiale uitwisseling van ervaringen en inzichten op basis van experimenten en al dan niet geslaagdeomdat het werkt! innovaties. Ophouden met praten en gaan doen en maken, dt is het leidende principe dat aan de verschillende casussen ten grond- slag ligt. 4 Er is moed voor nodig om tijdens een wetenschappelijk congres de plenaire inleiding voor een volle zaal in te zetten met eenlosmakers twitterfontijn. Sociale media als blogs en LinkedIn zijn allang geen exclusieve gadgets meer voor de grootstedelijke professional. Een mooi voor- beeld is hoe plattelandsontwikkeling in een hogere versnelling kan komen als de deelnemers actief participeren in de uitwisseling van ervaringen en inzichten rond themas zoals de teelt van aardbeien, vrouwen in de landbouw en veeteelt, en megastallen. Sociale media maken zaken zichtbaar en verbinden mensen met elkaar, onafhankelijk van tijd en plaats, rang en positie, zolang er over en weer maar interesse bestaat. Veel van de casussen in dit boek spreken over contact leggen, communitys vormen, uitwisselen, elkaar informeren, op de hoogte houden, en attent maken op actuele zaken. Het zijn uitingen van contacten tussen leden, teamspelers, lotgenoten en gelijkge stemden. Een boeiende vraag is of we veel kunnen plannen, sturen, beheersen en controleren bij het werken met sociale media. Bij formele leertrajecten spelen doorgaans voorgeschreven doelen, leerstof en toetsen een belangrijke rol. Is dat het soort leren waarvoor sociale media het voertuig kunnen zijn? Misschien is het anarchistische karakter van sociale media wel de krachtigste ei- genschap. Daar valt weinig aan te managen, en je kunt er anderen zeker niets mee opleggen. Maken sociale media dan wel een kans in de school? Maakt de school nog wel een kans als zij offline is?

6. Deze verzameling casussen en hun beschouwingen makennieuwsgierig naar de toekomst van leren en samenwerken. Alshet gebruik van sociale media een vanzelfsprekende taal wordt,waaraan deelname geen enkele inspanning kost en vooral energiegeeft, wat zal dat gaan betekenen voor de formele wereld van op-leiden en managen? Er ontwikkelt zich een ongrijpbare en leven-dige verzameling van gemeenschappen en gevarieerde contacten,vrienden en profielen met inspirerende ervaringen, uitwisselingen gedeelde kennis. Kan daarnaast nog wel een officile wereldbestaan van onderwijzen, instrueren, examineren en hirarchienvan wetenden en onwetenden?Hoe zal het de gecontroleerde intranetten en afgeschermde yammers vergaan? Blijven die inspireren als er daarbuiten ook vrijeruimtes bestaan met oneindige mogelijkheden tot verbinden?Sociale media staan ook voor vrijheid, zelfsturing en autonomie.Zij zullen waarschijnlijk vooral gedijen waar ze zich kunnen onttrekken aan toezicht, inspectie en controle. omdat het werkt!Voor de geregisseerde wereld van opleiden en managen zal hetsteeds moeilijker worden om geloofwaardig gezag uit te oefenenen deelnemers aan zich te verplichten. Het zijn themas waaroverik graag nog eens zou willen doorpraten met de auteurs van dit 5boek: de Losmakers. losmakersJoseph Kessels

7. Leeswijzer Ben je een beginner, of heb je al meer ervaring in het gebruik van sociale media voor leren, trainen, coachen, persoonlijke groei of onderwijs? Dit boek is geschreven voor iedereen die wil leren van de ervaringen van anderen. Elke casus in dit boek is een bron van inspiratie. Heb je een specifieke interesse in een bepaald onderwerp? Wellicht geeft de volgende tabel je al een richting. Meer weten over gebruik van sociale media in een Lees dan de volgende casussen: specifiek onderwerp? Gebruik van sociale media Teamblog zorgt voor inhoudelijke uitwisseling binnen netwerken en communitys Zonder sociale media was het niet op deze schaal gelukt! Gebruik van sociale media Social Learning Policyomdat het werkt! binnen organisaties 23 Dingen Laat het zien Gebruik van sociale media Online je eigen leerproces vormgeven binnen een leertraject Online een training starten 6 Snellere acculturatie door een online community Gebruik van sociale media Classrooms without wallslosmakers binnen specifieke sectoren Snellere acculturatie door een online community (onderwijs) Multimediale broedplaats in het HBO (onderwijs) 23 Dingen (bibliotheken, archieven, onderwijs) Platteland 2.0 (plattelandsontwikkeling) Waarom een boek over discussies. Het boek is een product van een net- sociale media? werk van pioniers dat zijn kennis en ervaringen Een boek over sociale media? Terwijl we voort- graag met anderen deelt. In welke vorm dan ook. durend pleiten voor het principe Practice what Waarom dan toch een gedrukte versie, een boek? you preach? Waarom geen kennisbank, een Wiki, Volgens ons om meerdere redenen: een reeks blogs, een online community of een ang nog niet iedereen maakt gebruik van L website? sociale media en dit boek kan misschien een opstap zijn, een inspiratiebron of het laatste Geen zorgen. Er is een website, en een gratis duwtje in de rug. downloadbare versie (losmakers.nl). We raden je oewel lezen vanaf schermbeeld comfortabeler H dus zeker aan om de online versie te gebruiken wordt via iPad, e-book of e-reader, vinden als naslagwerk, om er in te zoeken, om ons te anderen het nog steeds fijn om grotere hoe- citeren, of om het in je netwerk door te sturen. veelheden tekst gewoon in een boek te lezen. En uiteraard vind je ons terug op onze blogs en rukken is nog altijd goedkoper dan de volle- D communitys (zie voor een verwijzing naar de dige pdf-file uit te printen. bios achterin dit boek). Hier vind je ook weer en boek is nog altijd een leuk cadeau. E actuele informatie, nieuwe casussen, reacties of et is prettig om letterlijk iets in je handen te H

8. hebben en erin te kunnen bladeren, van voor De elf voorbeelden uit dit boek maken duidelijk naar achter, om omgekeerd, of lukraak open te dat sociale media krachtige middelen zijn om slaan en even een casus te lezen en je te laten permanente, dagelijkse en intensieve leer inspireren. processen te ondersteunen. We bestrijken antekeningen maken in een boek, en aan A diverse toepassingsgebieden en een verscheiden- strepen met een markeerpen, kan online ook heid aan vormen, zoals studiedagen, lezingen, wel, maar het is toch een andere ervaring. langlopende leertrajecten, leernetwerken, leren en boek naast je bed, in de kast, op je bureau E rond maatschappelijke themas en persoonlijke of in je tas blijft steeds in je vizier. groeitrajecten. Deze voorbeelden illustreren hoe je sociale media kunt inzetten om als persoon, Crossanalyse team of organisatie antwoorden te vinden op deDe casussen in dit boek zijn zo geschreven dat je permanente kennisintensieve vragen die dage-ze zelfstandig van elkaar kunt lezen. Als je ze ech- lijks op ons afkomen.ter allemaal naast elkaar legt, kom je tot de con- Het gebruik van sociale media als ondersteuningclusie dat bepaalde observaties en vragen steeds van leerprocessen is nog relatief jong. De casusterugkomen. Deze observaties kun je vinden door eigenaren zijn dan ook vaak pioniers. We willenhet boek heen. De crossanalyses herken je aan deze ervaringen graag ontsluiten, met anderende gele ondergrond. delen en er lessen uit trekken. Een crossanalyse maakt duidelijk dat bepaalde vragen steedsNederland, Belgi en onze omringende landen terug omen. Wat zijn de leidende en werkzame k omdat het werkt!evolueerden al geruime tijd naar een kennis principes van sociale media voor succesvol leren?economie. Waar we ooit toegevoegde waarde Wat betekent dat voor een ontwerper of facilita-uit onze productiecapaciteit haalden, moeten tor van leer- en veranderprocessen? Hoe kies jewe die nu vooral uit onze innovatiekracht put- de juiste tool? Welke rol vervult een facilitator?ten, zowel op het vlak van producten en diensten Wat betekent het leren en werken met sociale 7als processen (Kessels, 2001)1. Als individuen media voor de deelnemers van een leertraject? losmakersen organisaties zich willen handhaven in een Waar ligt de meerwaarde van het gebruik vansteeds sneller evoluerende samenleving, dan is sociale media?het cruciaal om fors in te zetten op een continu Op basis van onze bevindingen uit de crossproces van verbeteren en vernieuwen. Dat vraagt analyse geven we tussen de casusbeschrijvingenook iets van personen en teams: zij zullen mee alvast enkele antwoorden op deze vragen. Wemoeten bewegen en steeds vaardiger moeten zien graag je reacties, nieuwe vragen en eigenworden om kennis te blijven ontwikkelen en deze voorbeelden tegemoet op Losmakers.nl.in de organisatie ook toe te passen. Permanenteen dagelijkse intensieve leeractiviteit is hiertoe We wensen je veel leesplezier en inspiratie!noodzakelijk. Een innovatie bereid je niet voordoor een vooropleiding: hiervoor heb je elke dagweer ondersteuning nodig. 1 essels, J.W.M (2001). Verleiden tot kennis K productiviteit [Tempting towards knowledge productivity]. Inaugural lecture. Enschede: Universiteit Twente.

9. losmakers omdat het werkt! 8

10. omdat het werkt! 9 losmakersIt mostly helps me to link to new, unexpected thoughts, people, websites

11. Classrooms Het begon met een uitnodiging voor de EAPRIL2 conference in november 2010 in Lissabon. Ik without wou er mijn keynote Classrooms without walls bespreken. Die beschrijft de impact van sociale walls! media en andere internetontwikkelingen op onze kijk op leren, ontwikkelen en onderwijs. Want met deze ontwikkelingen vinden leerprocessen steeds meer plaats buiten de formele setting van Bouwen aan een klaslokaal opleidingen, onderwijs, klaslokalen en leertrajec- zonder muren ten. Applicaties zoals Twitter, Facebook, YouTube en Quora bieden heel wat mogelijkheden om wat is het nieuwe inzichten op te doen. Eender wanneer en Sociale media gebruiken tijdens eender waar, dus ook buiten het klaslokaal. Dat presentaties en conferenties heeft natuurlijk invloed op hoe leerprofessionals voor wie naar leren kijken, en hoe zij deze leerprocessen European Association for Practitioner ontwerpen. Research on Improving Learning in Walk the Talk. Dit principe was een van de groot- Education and Professional Practice ste uitdagingen in de keynote Classroom without aantal deelnemers walls. Praten over een klaslokaal zonder muren 250 offline, 800 online is immers n ding, ervaren hoe zon klaslokaalomdat het werkt! tool er dan uitziet, is een andere zaak. Want tijdens Livestream van Twitter de keynote een klaslokaal zonder muren bouwen waarom om de boodschap goed te ondersteunen, was Leerprofessionals laten ervaren hoe het is inderdaad niet zo eenvoudig.10 om in een klaslokaal zonder muren te leren rol van de casuseigenaars Bij de voorbereiding van mijn lezing dacht ik nalosmakers Spreker/presentator over het opzet. Ik zag het zo voor mij: enkele casus door honderden mensen verzamelen zich in de zaal. Niel Van Meeuwen De stoelen staan in rijen opgesteld, en kijken allemaal naar dezelfde kant. Iedereen gaat braaf op een stoel zitten. Ik verschijn op het podium en begin mijn verhaal. Mijn publiek luistert aan- dachtig. Ik merk dat ze dingen noteren en zlf nieuwe elementen uit de keynote halen. Kortom, ik fantaseerde in mijn gedachten een klassiek klaslokaal om te praten over hoe leren en oplei- ding met sociale media (in een klaslokaal znder muren) er kan uitzien. Een paradox, die snel duidelijk maakte dat de boodschap van de keynote alleen goed overkomt als de vorm naadloos aan- sluit. Dus paste ik de setting aan: ik zou mijn keynote bespreken in een klaslokaal zonder muren. 2 APRIL is de European Association for Practitioner E Research on Improving Learning in Education and Professional Practice. Deze organisatie brengt praktijkonderzoekers in het veld van leren en in- structie samen, en biedt hen een platform.

12. Tjip @tjipIt mostly helps me to link to new, unexpected thoughts, people,websites.#EAPRIL2010joitske @joitskePersonally I use social media all the time for personal learning-blog, twitter, social bookmarking key #EAPRIL2010Tjip @tjipIt mostly helps me to link to new, unexpected thoughts, people,Sibrenne Wagenaar @sibrennewebsites.#EAPRIL2010Learning takes place at the edges social media help me to stretchjoitske @joitskethese #EAPRIL2010Personally I use social media all the time for personal learning-Tjip @tjipNaomi den Bestento link to new, key #EAPRIL2010blog, twitter, social bookmarking unexpected thoughts, people,It mostly helps me @naomidenbestenLearning sometimes happens at moments I least expect itwebsites.#EAPRIL2010#EAPRIL2010Sibrenne Wagenaar @sibrennejoitske @joitskeLearning takes place at the edges social media help me to stretchJoseph Kessels social media all the time for personal learning-Personally I use @josephwmariethese #EAPRIL2010Tjip @tjip lot in groups; not only real life groups but virtual groups asI learn ablog, twitter, social bookmarking key #EAPRIL2010It mostly helps mewell #EAPRIL2010 to link to new, unexpected thoughts, people,Naomi den Besten @naomidenbestenwebsites.#EAPRIL2010Learning Wagenaar happensSibrenne sometimes @sibrenne at moments I least expect itHans de Gruijter @hansdegruijter#EAPRIL2010 place at the edges social media help me to stretchLearning takesjoitskemedia is a way of sharing what my passion and interest is.Social @joitskethese #EAPRIL2010 media all the time forPersonally I for socialI get invited usecool projects based on what personal learning-Joseph Kessels @josephwmarie I share on linkedinblog, twitter, social bookmarking key #EAPRIL2010#EAPRIL2010 groups; not only real life groups but virtual groups asI learn a lot inNaomi den Besten @naomidenbestenwell #EAPRIL2010 happens at moments I least expect itLearning sometimesBert Smits @bertsmits @sibrenneSibrenne Wagenaar#EAPRIL2010Usually get good @hansdegruijter more practical the question stretchLearning takes place at the edges social media help me to is, theHans de Gruijter answers. Themore answers you get of sharing what my passion and interest is.Social#EAPRIL2010 frm people. Twitter=HandsOn #EAPRIL2010these media is a wayJoseph Kessels @josephwmarieI get invited for cool projects based on what I but virtual groupsI learn a lot in groups; not only real life groups share on linkedin asVrijstaat Thialf @vrijstaatthialfNaomi den Besten @naomidenbesten#EAPRIL2010well #EAPRIL2010We use social media happens at with and get inspired by itLearning sometimes to connect moments I least expect peoplewho are also into #Talent in #Education #EAPRIL2010#EAPRIL2010Bert de Gruijter @hansdegruijterHansSmits @bertsmitsUsually get good way of sharing what my passion and interest is.Social media is a answers. The more practical the question is, theNVO2answers you get frm people. Twitter=HandsOn #EAPRIL2010Joseph Kessels @josephwmarie @nvo2 omdat het werkt!moreinvited for cool projects based on what I share on linkedinI getWe use social groups; not only real life groupsinspired by groups asI learn a lot in media to connect with and get but virtual people#EAPRIL2010who #EAPRIL2010well are also into #Talent in #Education #EAPRIL2010Vrijstaat Thialf @vrijstaatthialfWe use social media to connect with and get inspired by peopleBert Smits @bertsmitsVOV are also into @hansdegruijterwho lerend good answers. The more practical the question is, the netwerk @vovnetwerkHans de Gruijter #Talent in #Education #EAPRIL2010Usually getUse social media way of all kindswhat myposts, articles, videos toSocial media is a to find sharing of blog passion and interest is.more answers you get frm people. Twitter=HandsOn #EAPRIL2010inspire@nvo2 for coolvia friends and colleagues share on linkedin my learning projects based on what I #EAPRIL2010I get invitedNVO2#EAPRIL2010We use social media to connect with and get inspired by peopleVrijstaat Thialf @vrijstaatthialfKaren Philipsinto #Talent in #Education #EAPRIL2010who are also @philipskarenWe use social media to connect with and get inspired by peopleWonderful things happen on #LinkedIn and #Twitter; people sendBert Smits @bertsmits 11who are also into #Talent in #Education #EAPRIL2010me wonderful, interesting and valuable info, ideas and so on theUsually get netwerk @vovnetwerkVOV lerend good answers. The more practical the question is, losmakers#EAPRIL2010 you get frm people. Twitter=HandsOn #EAPRIL2010more answersUse social media to find all kinds of blog posts, articles, videos toNVO2 @nvo2inspire social media to connect with and get #EAPRIL2010We usemy learning via friends and colleaguesinspired by peopleMark Turpin @markturpinVrijstaat Thialf @vrijstaatthialfwho are also into #Talent in #Education #EAPRIL2010Insure Philips @philipskarenif yes: how? and howinspired taxes? IWe use social media to connect with Or: get do I do by peopleKaren my business. Andhave are also followers and I #Education and #Twitter; people sendwho a lot things #Talent on #LinkedIn RT #EAPRIL2010Wonderful of into happen in ask them to#EAPRIL2010VOV lerend netwerk @vovnetwerkme social media to find all kinds of blog posts, articles, videos toUsewonderful, interesting and valuable info, ideas and so onPaul de Bruijn @PaulJdeBruijnNVO2 @nvo2#EAPRIL2010inspire my learning via friends and colleagues #EAPRIL2010I also use twitter and to connect collect and store insightspeopleWe use social media linkedin to with and get inspired byand ideas I have. It is a way #Education #EAPRIL2010 ideaswho are also@markturpin in of collecting thoughts andMark Philipsinto #TalentKarenTurpin @philipskaren#EAPRIL2010Insure my business. And if yes: how? Or: how do I do taxes?sendWonderful things happen on #LinkedIn and #Twitter; people IVOV a lot of followers and I askhave lerend netwerk @vovnetwerk them to RT #EAPRIL2010onme wonderful, interesting and valuable info, ideas and soErik social media to find all kinds of blog posts, articles, videos toUse Vos @misterdiabolo#EAPRIL2010I use de Bruijn @PaulJdeBruijn and colleagues #EAPRIL2010Paul socialmedia to find relevant info and knowledge on myinspire my learning via friendsprofessiontwitter and linkedin toin my network #EAPRIL2010I also Turpin @markturpin myself collect and store insights and to brandMark useKaren Philips @philipskaren of collecting thoughts and ideasand ideas business. And if yes: how? Or: how do I do taxes? IInsure my I have. It is a wayWonderful things happen on #LinkedIn and #Twitter; people send#EAPRIL2010have a lot of followers and I ask them to RT #EAPRIL2010me wonderful, interesting and valuable info, ideas and so on#EAPRIL2010Erik de @misterdiaboloPaulVosBruijn @PaulJdeBruijnI use use twitter to linkedin to collect and store insightsI also socialmediaandfind relevant info and knowledge on myMark Turpin @markturpin myself in my network #EAPRIL2010profession have. brandand ideas I and to It is a way of collecting thoughts and ideasInsure my business. And if yes: how? Or: how do I do taxes? I#EAPRIL2010have a lot of followers and I ask them to RT #EAPRIL2010Erik Vos @misterdiaboloPaul de Bruijn @PaulJdeBruijnI use socialmedia to find relevant info and knowledge on myI also use twitter and linkedin to collect and store insightsprofession and to brand myself in my network #EAPRIL2010and ideas I have. It is a way of collecting thoughts and ideas#EAPRIL2010Erik Vos @misterdiaboloI use socialmedia to find relevant info and knowledge on myprofession and to brand myself in my network #EAPRIL2010Tjip @tjipIt mostly helps me to link to new, unexpected thoughts, people,websites.#EAPRIL2010joitske @joitskePersonally I use social media all the time for personal learning-blog, twitter, social bookmarking key #EAPRIL2010Sibrenne Wagenaar @sibrenneLearning takes place at the edges social media help me to stretchthese #EAPRIL2010Naomi den Besten @naomidenbestenLearning sometimes happens at moments I least expect it#EAPRIL2010

13. Verbazingwekkende resultaten waarover ik sprak, ook live gebeurde. Ik zag men- Met of zonder muren, je hebt altijd deelnemers sen in de zaal naar bepaalde tweets wijzen, en via nodig die aan je leerproces meewerken. Ik was hun smartphone reageren. Ik zag andere mensen zeker van enkele honderden deelnemers in de verbaasd reageren als er een tweet geprojecteerd zaal. De deelnemers buiten de muren van het werd van iemand net voor hen in de zaal. Ik zag lokaal zocht ik op Twitter. Daarvoor creerde ik de deelnemers nadenken over dingen die ik zei, en hashtag #eapril2010. Twee dagen voor de key- over tweets die voorbijkwamen. Mensen spra- note nodigde ik mensen op Twitter uit om via de ken hun buren aan, of begonnen spontaan mee hashtag over de conferentie mee te denken. Een te tweeten. Dit leidde dan weer tot reactie van half uur voor de start tweette ik twee vragen over mensen op Twitter Kortom, er ontstonden heel het thema van de keynote: krachtige leerprocessen. Veel mensen keken verwonderd naar deze ma- 1. at betekent sociale media voor jouw W nier van leren, samenwerken en kennisdeling. En professionele ontwikkeling? tegelijkertijd was het ook spannend. Moet ik dat 2. at kan sociale media betekenen voor W ook gaan doen? Hoe controleer ik dan wat daar het onderwijs? gebeurt? Kost dat niet enorm veel tijd? Dan kan ik toch niet meer opletten als ik ook daarmee Alle tweets met deze hashtag projecteerde bezig ben? Allemaal herkenbare gedachten. Het ik simultaan met enkele slides die mijn zijn net die gedachten die samenhangen met verhaal visueel ondersteunden. Zo konden de diepgewortelde dingen in ons onderwijs. Neemomdat het werkt! deelnemers in de zaal niet alleen mijn verhaal nu de relatie leerkracht-leerling. In het conven- volgen, maar ook de reacties via Twitter. Een tionele onderwijs staat de leerkracht vooraan en greep uit de reacties: bijna altijd recht. Hij weet wat goed is voor het leerproces van zijn leerlingen, stelt toetsen op en12 It mostly helps me to link to new, verbetert ze zodat hij de ontwikkeling van leerlin- unexpected thoughts, people, websites. gen kan meten en voorschrijven. Net dt lukt nietlosmakers bij sociale media. Gelukkig maar!? Personally I use social media all the time for personal learning: blog, twitter, social Werkzame principes bookmarking key. Waarom was deze conferentie zo geslaagd? Een antwoord vinden, is niet eenvoudig. Het was Learning takes place at the edges; social in de eerste plaats een experiment. Ik wilde de media help me to stretch these. deelnemers de link tussen sociale media en leren laten ervaren. Maar er speelden nog andere fac- Im using Twitter to learn practical things toren een rol. De tweets en blogs over de keynote for the company. I started this yr (zzp). geven een duidelijker beeld. E.g. I ask: do I have to . Eerst en vooral slaagde ik erin om de boodschap van mijn leerinterventie ook in de vorm ervan te Learning sometimes happens at moments vertalen. Practice what you preach en the method is I least expect it. the message zijn daarbij heel werkzame principes. Een ander krachtig principe is de belangstelling Children spend 80% of their free time van de mensen. De keynote en de bijbehorende online, they log off the moment they go tweets creerden een (virtuele) ontmoeting en to school prikkelden de nieuwsgierigheid. En dat is een bij- zonder krachtige motor voor leren. Een derde en Het resultaat was overdonderend. Ongeveer laatste werkzame principe is de voorstelling van honderdveertig twitteraars deden mee aan het sociale media als aantrekkelijk leerinstrument om experiment. Ze verstuurden samen meer dan je eigen leren, of dat van anderen, vorm te geven. zeshonderd tweets vr en tijdens de presen- Want zo krijgen professionals ook cht zin om er- tatie. Het was prachtig om te zien dat hetgene mee aan de slag te gaan. Het werkt helemaal niet

14. om met het vingertje omhoog aan leerkrachten enandere professionals voor te schrijven waarom enhoe ze sociale media moeten gebruiken. Belofte voor de toekomstTot slot wil ik nog iets vertellen over wat dezeconferentie met mij als leerprofessional deed. Ikgeef het grif toe: het was eigenlijk wel spannend.Want ik gaf ook heel wat controle en comfort uithanden. Het was voor mij veel veiliger om eensterk onderbouwd en strak getimed verhaal tehouden. Dat zou ik als leerprofessional heel goedkunnen, want dat was jarenlang mijn vak.Toch koos ik ervoor om vooral de ruimte tescheppen waarin mensen impulsen krijgen enkunnen leren. Boeiend en gedurfd! Maar het pak-te fantastisch uit. Ik hoefde tijdens de conferentiegeen leerkracht of pedagoog te zijn. Twitteraarsdachten mee, reageerden op elkaar, bouwdenelkaars gedachten op, En iedereen in de con- omdat het werkt!ferentiezaal kon alles live volgen. Net daarin zitheel wat potentieel voor leerprofessionals in detoekomst. Energie en goesting 13Wat zijn de duurzame leereffecten van onze in- losmakersterventie? Dat is de vraag die we ons als leerpro-fessional altijd stellen. Maar op die vraag moet ikhet antwoord schuldig blijven. Ik heb natuurlijkwel wat vermoedens. Voor veel mensen was heteen fantastische ervaring om de kracht van soci-ale media live mee te maken. Heel wat mensenbeloofden mij om te gaan tweeten, of wildenmeteen een facebookaccount aanmaken. Ik benlater inderdaad veel mensen uit het publiek opTwitter tegengekomen. Zijn ze vandaag nog over-tuigd van het nut van sociale media in leerpro-cessen? Tweeten ze nog altijd mee? Dat weet ikniet. Maar ik weet wl dat de krachtige combina-tie van boodschap en ervaring zorgt voor heel watenergie en goesting om aan de slag te gaan!

15. Platteland 2.0 22 oktober 2008. Midden in een weiland van de Eemlandhoeve in Spakenburg staan grote, witte tenten. In de tenten: bezoekers van de European Netwerken voor Eemland Conference, een meerdaagse bijeenkomst over het creren van een veelzijdig plat- plattelandsontwikkeling teland. Tussen de vele bezoekers laveren in groen geklede mensen met laptops op steekwagentjes. wat is het Op de opengeklapte laptops is de kersverse web- Netwerk voor betrokkenen bij (de ontwikkeling site van het initiatief GUUS (www.guus.net) te van) plattelandsregios; online community zien. Een website met een bundeling van blogs, vorming over platteland fotos, filmpjes en bookmarks over landbouw en voor wie plattelandszaken. (Agrarische) ondernemers, adviseurs, maat- Diverse mensen uit het werkveld van plattelands- schappelijke organisaties, ambtenaren, (groen) ontwikkeling en (multifunctionele) landbouw onderwijs, actieve bewoners maken die dag voor het eerst kennis met sociale aantal deelnemers media, en de betekenis ervan voor kennisuitwis- Enkele honderden, waarvan tientallen online seling binnen hun werkveld. De actie wordt op actief zijn kleinere schaal tijdens diverse andere bijeen waarom deze casus komsten herhaald. Eind 2008 en begin 2009 Multiplatform, door meerdere organisaties gefi- wordt zo een begin gemaakt van een bredeomdat het werkt! nancierd op projectbasis en met core funding online community over landbouw en platteland. tools Een community die door diverse mensen, ver- Twitter, LinkedIn, weblog schillende projecten en daarmee verschillende rol van de casuseigenaars financiers wordt ondersteund en uitgebouwd.14 Facilitator casus door Kennis delen overlosmakers Josien Kapma en Dorine Rter plattelandsontwikkeling 2008 vormde de start van GUUS, een project van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Het ministerie orinteerde zich via een quickscan op het speelveld van actoren en kennisuitwisselingsprocessen die aan een vitaal platteland bijdragen. Het uitgangspunt? Er is veel kennis over plattelandsontwikkeling in rapporten en databases, op websites en vooral in hoofden van mensen. Maar deze kennis wordt niet breed toegepast. De uitwisseling vindt vooral plaats binnen een kleine kring van professionals. Sociale media kunnen een oplossing bieden. Want zo kan kennis doorstromen om de praktijk van landbouw- en plattelandsprofessionals te ondersteunen. De slagzin van het project was dan ook toepasselijk: GUUS, mijn kennis van het platteland. De doelstellingen van GUUS? Informatie toe- gankelijk maken en mensen met verschillende expertise over plattelandsontwikkeling verbinden. Aan het roer: een communitymanager en een groep van vijftien meemakers mensen uit de

16. omdat het werkt!praktijk van dorpswerk, advies en onderwijs, aan- netwerkplatteland.nl/np20) dat verdergaat met 15gevuld met web2.0-techneuten. Zij kregen een het faciliteren van een brede kenniscommunity losmakerstraining om te bloggen en via GUUS.net informa- rond plattelandsontwikkeling. We zien ook eentie beschikbaar te maken. Dit eerste platform was significante en actieve deelname in het onlinebedoeld om bookmarks te delen. Toch bleek het netwerk van ondernemers op het platteland:al snel niet de juiste keuze. Tweehonderd men- de boeren en boerinnen.sen maakten een profiel aan, maar het platformsprak nooit veel leden aan. Desondanks was het Zondagavond, twitteravondgrootste voordeel dat GUUS zichtbaar werd. Sinds maart 2011 wordt er elke week een twitter hat georganiseerd rond een specifiek c De groei van een netwerk thema, zoals female agro-power, seizoenswerk-De onbekendheid van veel mensen met sociale zaamheden, multifunctioneel ondernemen,media vormde een obstakel. Daarom startten PR en communicatie. Plattelandsontwikkeling,drie online leertrajecten over sociale media en landbouw en lokale initiatieven doen goed meeplatteland. In totaal namen hieraan 235 mensen als themas. Ook beleidsonderwerpen komendeel. Als gevolg daarvan ontstond er een breed aan bod, zoals de megastallen. De twitterchatscala aan webplaatsen waarop mensen zich rond maakt deze themas zichtbaar in een omgevingplattelandsontwikkeling groepeerden. Over al die die meestal door stadse onderwerpen overheerstwebplekken en verschillende tools groeide een wordt.netwerk. Op dit moment zijn vooral de@Guusnet twitteraccount (met zon 1600 De deelname wisselt per onderwerp van eenvolgers) en de linkedingroep (met 914 leden) handvol tot tientallen deelnemers. De com-het belangrijkst voor de uitwisseling. Maar dat is munitymanager startte de twitterchat op. Zijconstant in beweging. inspireerde zich op de Engelstalige #agchatIntussen kent het initiatief meerdere sponsors, (twitterchat over agriculture). De chat vindt altijdwaaronder het Netwerk Platteland (http://www. plaats op een vast tijdstip, in eerste instantie

17. omdat het werkt!16 zondagavond, inmiddels op dinsdagavond. Het Dwarsverbanden en nieuwelosmakers onderwerp wordt meestal kort van tevoren be- initiatieven paald, zodat de deelnemers ook op de actualiteit Heeft dit geleid tot innovatie en een vitaal platte- kunnen inspelen. De twitterchat is een belang- land? De impact van deze community op de initi- rijke activiteit, vooral voor de ondernemers op het atieven tot plattelandsontwikkeling is onduidelijk. platteland. Want wat is de verdienste van de community? Wat was er anders ook wel gebeurd? Wel duide- Een breed scala aan tools lijk is dat er allerlei dwarsverbindingen ontstaan: In het begin was er een website met informatie mensen vinden elkaar gemakkelijker. Zo kwamen via aangemelde weblogs en social bookmarking. zestig bevlogen deelnemers, genspireerd door de Later breidde de digitale habitat zich uit naar een community, afgelopen zomer naar de unconfe- linkedingroep, een twitteraccount (@Guusnet) rence Platteland 2.03. en een twitterhashtag (#guusnet). De bestaande Mensen volgen elkaar op Twitter, wisselen in- weblog Foodlog is een belangrijke aanpalende formatie uit, weten van elkaars bestaan en bou- habitat, met een overlapping in de community. wen wellicht zelfs onbewust begrip op voor Dat geldt ook voor de site van het weekblad de ander. Dit is een belangrijk resultaat, want Boerderij of de linkedingroep Duurzaam Voedsel. het Nederlandse platteland kenmerkt zich door De communitymanager besteedt gemiddeld een verschillende, soms tegengestelde belangen. We tot twee uur per dag aan het netwerk. Zij leest en merken het ook in online discussies: vele mensen scant vele bronnen. Zij geeft interessante berichten op Twitter door. En modereert en doet mee 3 en unconference is een door deelnemers E aan discussies, zoals in de linkedingroep. Ook de gemaakte bijeenkomst waar nadelen van for- voorbereiding, promotie, begeleiding en verslag- mele conferenties zoals dure toegangskaarten, geving van de twitterchat vraagt ongeveer acht voorgebakken toespraken en dichtgetimmerde uur per chat. programmas vermeden worden.

18. praatten mee in de recente dialoog over mega Een ander resultaat is dat de landbouw als breedstallen. Bovendien leidt dit begrip tot nieuwe onderwerp dichter bij Netwerk Platteland is ko-samenwerkingsverbanden en nieuwe initiatieven. men te staan. Er zijn nu meer contacten tussen landbouwers en plattelandontwikkelaars. Maar Hallo partner omdat het werkt! de grootste verdienste van deze community? DatDe community geeft mensen de mogelijkheid is de radarfunctie. Het maakt zichtbaar wie waar-om elkaar te ontdekken als potentile samenwer- mee bezig is, en waar de knooppunten zitten.kingspartners, als netwerkpartners. Er spelen ookandere factoren, maar de community levert zeker Werk aan de winkel 17een belangrijke bijdrage. Enkele voorbeelden: In het begin liep GUUS tegen het probleem aan losmakers an Robben, aardbeienteler, ontwikkelde zijn J dat er niet veel deelnemers met sociale media onderneming via sociale media tot Aardbeien konden omgaan. De leertrajecten waren daarom Academie. Hij houdt contact met de afnemers heel belangrijk voor de communityvorming. Het van zijn aardbeienplanten, en voorziet hen van bood mensen de mogelijkheid om online vaardig- teelttips. heden te ontwikkelen en tegelijkertijd een sociaal ster van Aalst begon een twitterlijst van boe- E netwerk op te bouwen. Toch blijft de verbinding ren en burgers. Ze koppelt hen aan elkaar, zorgt moeilijk tussen de agrarische ondernemers en de ervoor dat boeren op burgervragen antwoorden, professionals die zich met het platteland bezig- en laat kritische geluiden in het debat horen. Ze houden (zoals ambtenaren, experts en adviseurs). maakt nu plannen om Twitter, Facebook en real Zo vonden de twitterchats eerst vooral plaats op life-activiteiten met elkaar te verweven onder de zondagavond tussen 9 en 10 uur een prima de vlag van haar initiatief Boerenfluitjes. tijd voor boeren en boerinnen, maar wellicht treekhuis Kromme Rijn organiseerde via S minder geschikt voor de professionals die dan crowdsourcing4 een picknick in de streek. Het nog van hun vrije weekend genieten haalde zijn inspiratie bij de eerdergenoemde De initile gedachtegang was ook dat lokale unconference. Het budget? Nul euro. Maar netwerken online versterkt zouden kunnen wor- dankzij de strategische communicatie via blog den. Bijvoorbeeld voor de regios Hoogeland, en Twitter kwam er een prachtige picknick met de Lauwers, de Kempen en Drenthe. De com- zeventig deelnemers tot stand. munitymanagers dachten hierbij aan een online streekhuis waar je nieuwtjes, (buren)diensten en producten kunt uitwisselen. Dit idee blijft sterk, 4 ij Crowdsourcing maak je gebruik van een groot B aantal bijdragen van een crowd of een niet vooraf maar de praktijk is weerbarstig en websites met gedefinieerde groep van mensen, ofwel gebruik een sterke spilfunctie laten in de praktijk nog op je de massa als bron. zich wachten.

19. Geleerde lessen van GUUS Uniek aan deze community is de losse, cloud- achtige aanpak. Het netwerk zwermt uit over verschillende platforms, zonder dat precies duidelijk is wie er wel of niet bij horen. Dat versterkt de reikwijdte en de diversiteit van het netwerk. Het vergroot ook het vermogen om heel verschillende betrokkenen met elkaar in contact te brengen. Nadeel is dat het lastig blijft om de bijdrage van de community aan het vitale platteland zichtbaar te maken. Het verzamelen en documenteren van succesverhalen mot beter. Nog een ervaring van deze community: het is goed om te weten waar mensen uit de doelgroep zich online bevinden. Want zo kun je naar een ander platform overstappen, of een nieuw platform toevoegen. Maar d succesfactor van deze community was dat het team bleef doorgaan, ook als er af en toe geen financiering was. Dat kan alleen als je er alsomdat het werkt! mens echt zelf bij betrokken bent. Het is dus belangrijk een vast team te hebben en verschillende financiers. Want dat creert onafhankelijkheid.18losmakers

20. Crossanalyse deel 1OntwerpprincipesOntwerpprincipes bieden een houvast bij het 2. et in op meerdere paarden. De casus- Zontwerp en de vormgeving van leer- en verander- sen Platteland 2.0 en Teamblog zorgt voorprocessen. Deze principes komen voort uit eer- inhoudelijke uitwisseling laten zien dat hetdere succesvolle praktijkervaring en onderzoek, vaak helpt om ruimte te maken voor meerderetheorien en overtuigingen over hoe mensen initiatieven (twitterchat, blog, social bookleren5 en verandermanagement. En soms gaat marking), die samen krachtig werken aanhet alleen maar om een werkwijze waar je je als communityvorming en verbinding van men-ontwerper of facilitator prettig bij voelt. sen, en dus aan het leren dat daar ontstaat.Hoe dan ook is een ontwerpprincipe een uit- Inzetten op meerdere kanalen heeft als grotegangspunt dat bij ontwerpkeuzes houvast biedt voordeel dat mensen kunnen kiezen waarbij zeen aan je ontwerp richting geeft. De casussen aansluiten. Daarnaast gaat de kracht vanin dit boek laten een diversiteit aan ontwerp- de interventie niet verloren, mocht een vanprincipes zien (iedere casuseigenaar hanteert de kanalen niet werken.eigen ontwerpprincipes). Maar we zien ook een omdat het werkt!gemeenschappelijk ontwerpprincipe: verbinding 3. eelnemers aan het stuur. Zelfsturing Dstimuleren en ondersteunen. Die verbinding en zelforganisatie zijn twee enorm belangrijkevan mensen baseert zich op een gemeenschap- concepten in de vormgeving van online leer-pelijke passie of interesse, een gedeelde vraag processen. Deelnemers bepalen in tal vanof een vraag-antwoordrelatie. Tevens valt op dat casussen zlf hoe ze omgaan met alle infor- 19verschillende casuseigenaren werken vanuit het matie die ze op sociale media vinden, met wie losmakersprincipe van zelfsturend leren. Zien ontwerpers ze hierover in discussie gaan, en hoe ze datdie kiezen voor zelfsturend leren eerder de kracht doen. Dit gegeven is niet nieuw. Veel onder-van sociale media in? Of zijn sociale media bij zoekers die over de social learning publiceren,uitstek geschikt voor zelfsturend leren? Wellicht benadrukken het belang van leren als eenzijn beide waar. Hieronder beschrijven we de sociaal proces waarin deelnemers interagerenprincipes die uit de verschillende beschreven met, in dit geval online peers op basis van aan-casussen naar voren springen. trekkelijkheid en invloed (YanYu et al., 2010)6.1. egin daar waar energie is. In veel casus- B 4. erken in kleine stappen. De casussen W sen heeft het goed gewerkt om online aan in dit boek leren ons om in kleine stappen te te sluiten daar waar energie zit. Er tweeten werken. Ze tonen aan dat het vaak veel krach- vandaag al heel wat mensen. Facebook kende tiger is om kleine successen te boeken die de voorbije jaren een recordgroei. En ook plat- uiteindelijk steeds grotere resultaten hebben, formen zoals Mindz, Ning en Quora genereren dan wel groots in te zetten qua instrumenten veel (leer-)energie. Bij een nieuw online initia- en opzet, met het risico dat hier weinig inter- tief komt het erop aan om die mensen te be- actie uit voortkomt. De tip is hier: start klein, trekken die al warm lopen voor het gebruik van bevattelijk en overzichtelijk en behaal succes- sociale media en/of het inhoudelijke thema sen. Innovaties zijn namelijk beter te managen waarover het in de leerinterventie gaat. 6 an Yu, A., Wen Tian, S., Vogel, D., & Chi-Wai Y 5 ransford, J., A. Brown and R. Cocking (editors), B Wok, R. (2010). Can Learning be Virtually boos- How People learn (Brain, Mind, Experience and ted? An investigation of online social networking School), Washington, National Academy Press, impacts. Computers and Education, 55, pp. 1494- 1999. 1503.

21. via een cyclische, incrementele management weg. Bij een leerproces kunnen we de neiging aanpak, dan via de klassieke, lineaire water hebben om weer in een leerstand te komen valmodellen (Dekeyser et al., 2009)7. die gekenmerkt wordt door afwachten en deelnemen. Onze generatie komt voort uit 5. erken met sociale media start vanuit W een heel gestructureerde leerachtergrond, wat nieuwsgierigheid. Waarover heb je wel onze relatief passieve houding verklaart. Het eens iets gehoord? Waarnaar ben je benieuwd? gebruik van sociale media doet een beroep op Waarmee zou je eens willen experimenteren? authenticiteit, jezelf laten zien, empowerment, Alle casustiek laat zien dat het belangrijkste initiatief. Als ontwerper is het belangrijk om je criterium voor succes is dat de deelnemers bewust te zijn van deze dynamieken, en je te intrinsiek gemotiveerd zijn, nieuwsgierigheid realiseren dat je hierin kunt faciliteren. Heb je hebben naar, zin hebben in of het leuk vinden te maken met deelnemers die structuur pret- om met sociale media te (leren) werken. Als tig vinden, dan kun je een wat strakkere en ontwerpers ga je op zoek waarnaar mensen intensieve begeleidingsstijl hanteren. Bij deel-omdat het werkt! nieuwsgierig zijn. Dat is een krachtig vertrek- nemers die bij eigen ruimte en vrijheid gebaat punt voor het gebruik van sociale media. Dit zijn, kies je voor een losse begeleidingsstijl. vertrekpunt kan een bepaalde socialemedia- Hierbij helpt het wanneer deelnemers het wer- tool zijn, waarnaar mensen nieuwsgierig zijn ken met sociale media kunnen organiseren,20 en die de aanleiding vormt om hiermee te en in hun dagelijkse werk integreren. Daardoor experimenteren. Maar je kunt je vertrekpunt voelt het minder snel als iets extras, iets watlosmakers ook inhoudelijk inrichten: wat is een vraagstuk ook nog moet. De casus Platteland 2.0 laat waarnaar men nieuwsgierig is en hoe kunnen zien dat wat voor de boerinnen een gunstig we sociale media hierbij inzetten? Zo kiest tijdstip is voor een chat, een lastig tijdstip is de casus Classrooms without walls als ver- voor ondersteuners die op kantoordagen en trekpunt het inhoudelijke vraagstuk Hoe zou -tijden werken. In Multimediale broedplaats in een klaslokaal zonder muren eruit zien? Het het HBO moeten de ondersteunende docent publiek van onderwijsvernieuwers die op dit en de studenten in hun werkritme opnemen vraagstuk afkomen, kan vervolgens aanhaken dat zij heel regelmatig alle tweets volgen, en op de online conversatie die op dat moment de facebookpagina checken, om zo elkaars plaatsvindt. En ook in de casus Snellere ac- voortgang te kunnen volgen. Dat geldt ook culturatie door een online community zien we voor de deelnemers en facilitators bij de casus dat communitys het meest succesvol zijn als Online een training starten. En ook in Snel- ze onmiddellijk aansluiten bij vragen en erva- lere acculturatie door een online community ringen van de deelnemers, zoals nieuwsgierig- zien we dat het helpt om een wekelijkse regel- heid van studenten naar hun nieuwe woon- en maat aan te brengen in updates van de com- studieomstandigheden. munity. Een nieuwe routine opbouwen, vraagt discipline en blijvende nieuwsgierigheid. 6. erken = (informeel) leren. In het werk W hebben we veel eigen verantwoordelijkheid, 7. ouwen vanuit laagdrempeligheid. B nemen we initiatief, en zoeken we onze eigen Laagdrempeligheid lijkt in heel wat casussen in dit boek een belangrijke leuze te zijn. Soci- 7 ekeyser H., G. Nielissen, T. Kallenberg en D. van D ale media hebben, hoe weinig ook, allemaal der Veen. Kennis van Kennisbanken, Ruud de Moor een bepaalde mate van techniek in zich. Hoe Centrum, Heerlen, 2009.

22. upload je nu een mooie foto op je profiel? naren kleine, eenvoudige cameras die je zo bijHoe werkt een hashtag? Hoe koppel ik mijn je kunt steken en gemakkelijk in gebruik zijn.twitteraccount aan mijn facebookaccount? Enwat zijn widgets en plugins? Tegelijkertijd zijn 8. eren door ervaren. De gedachte hierbij is Lsociale media heel gebruikersvriendelijk. Het dat mensen sneller leren door iets te ervarenis vaak veel gemakkelijker om sociale media dan door erover te praten, en dat het dus nut-te gebruiken, dan bijvoorbeeld het intranet of tig is om meteen in praktijk te brengen watinterne softwaresystemen. Dit is een kans voor je aan je deelnemers wilt overbrengen. Ditmensen om online aan te haken. Maar op dit principe zien we bijvoorbeeld terug in Snel-moment is het gebruik van sociale media voor lere acculturatie door een online community.veel mensen nog nieuw. Heel wat mensen Een van de doelen van acculturatie van inter-leven zelfs nog met angsten om online aan nationale studenten die in Nederland komende slag te gaan (Van Meeuwen, 2010)8: Wat studeren en leven, is hen voor te bereiden opgebeurt er met mijn persoonlijke gegevens? de Delftse onderwijsmethode waarin project- omdat het werkt!Niet alleen voor individuen zijn sociale media werk, zelfsturing, grotere proactiviteit en ver-spannend, heel wat bedrijven bieden geen antwoordelijkheid voor je eigen leerproces vanondersteuning aan hun medewerkers bij de wezenlijk belang zijn. Vandaar ook de keuzenieuwe technologie. Twitter, Facebook, You- voor een medium als een zelforganiserendeTube en blogs worden zelfs regelmatig met community, waarin meteen deze doelen in 21een firewall buiten de deur gehouden. Sociale de praktijk worden gebracht (weliswaar met losmakersmedia in leer- en verandertrajecten zijn dus voldoende ondersteuning in het begin en meernog niet meteen evident. Dat betekent dat je zelfwerkzaamheid op het einde).als ontwerper dient te streven naar een zo laag En zo is in Classroom without walls ervoormogelijke drempel in je leerinterventie: een- gekozen om niet te praten over een klasvoudig inloggen, gemakkelijk je weg vinden, zonder muren, maar om dit idee meteen ingoede inhoudelijke structuur, niet alles nieuw, praktijk te brengen en de kracht ervan via eenaansluiten bij tools die al gebruikt worden, en experiment te laten ervaren. Bepaalde nieuwevooral veel voordoen en voorbeelden geven. concepten zijn namelijk moeilijk te trainen ofEen nieuwe tool kan namelijk voelen als het uit te leggen, zonder dat je ze zelf ervaart. Enhuis van een ander. De casus over de HR ingeslepen gewoontes, vooroordelen of aan-community Zonder sociale media was het niet names kun je nauwelijks ontkrachten door erop deze schaal gelukt maakt gebruik van een louter over te praten.linkedingroep, een laagdrempelige tool voorHR-professionals die veelal toch al op LinkedInzitten. In het geval van de NVO2-communityTeamblog zorgt voor inhoudelijk uitwisselingblijkt een weblog voor de leden duidelijk laag-drempeliger om te lezen en op te reageren,dan een online platform. In Laat het zien!wordt met video gewerkt en kregen de ambte- 8 an Meeuwen, N. (2011). #socialmedia en #hnw: V of waarom Twitter meer dan leuk is. Tijdschrift voor Opleiden en Ontwikkelen, 2(3), pp. 45-49.

23. Online een Zomer 2010. Een klant benadert ons met de vraag om voor een internationale groep een leer- training traject te ontwerpen en te faciliteren. Alle deelnemers werken bij niet-gouvernementele organi- starten saties (ngos) die duurzame energie promoten. Ze komen uit Bolivia, Tanzania, Vietnam, Botswana, Cambodja, Uganda, Mali, Senegal, Nepal, Sri Lanka en Nederland. De doelstelling van het leer- Een blended leertraject voor traject? Kennis en vaardigheden verwerven om in een groep organisaties uit ontwikkelingssamenwerking beter gebruik te ma- verschillende landen ken van sociale media ten behoeve van kennis- delen, netwerken en een sterkere profilering als organisatie. De klant wil bovendien dat de ngos wat is het ook een socialemediastrategie ontwikkelen. Een hybride leertraject (online en face to face) over het strategische gebruik van sociale media Een mooie vraag, waarbij we het passend vonden door organisaties uit verschillende landen om vanuit het principe practice what you preach te voor wie werken. Het leertraject ging over sociale media, ETC, ontwikkelingsorganisatie dus maakten we daarvan in de didactiek zoveel aantal deelnemers mogelijk gebruik. Resultaat? Een leertraject waar-omdat het werkt! 65 online, 15 in de face-to-facetraining in deelnemers uit Afrika, Azi, Latijns-Amerika en waarom deze casus Europa online startten. Vier weken later stond er De online start heeft grote positieve impact ge- een week face-to-facetraining op het program- had op het leertraject. In eerste instantie was er ma. We werkten met een kerngroep van vijftien22 de vraag naar een reguliere face-to-facetraining. deelnemers. Die groep kwam ook een week tools naar Nederland. Online sloten zich vierenvijftiglosmakers Social network (Ning) en VOIP (Skype), gecom- collegas van de deelnemers aan: Online uitwis- bineerd met een phonebridge en microblogging seling nodigt uit tot bredere deelname en biedt (Twitter) flexibiliteit aan deelnemers om op verschillende rol van de casuseigenaars manieren met de aangeboden onderwerpen aan Ontwerpers, facilitatoren, en trainers en coaches de slag te gaan. casus door Joitske Hulsebosch, Sibrenne Wagenaar en Josien Uiteenlopende behoeftes Kapma Om het leertraject inhoudelijk goed in te rich- Interview door ten, voerden we met iedere deelnemer van de Simon Koolwijk kerngroep een intakegesprek via Skype. De kern- vragen lagen vast. Wat is je rol in jouw netwerk/ organisatie? Welke ervaring heb je al met sociale media? Bij welke concrete activiteiten in jouw netwerk/organisatie spelen sociale media een rol? Wat zijn voor jou belangrijke inhoudelijke vraagstukken? En wat gaat dit leertraject voor jou tot een succes maken? De variatie in bekendheid met sociale media was groot. Hierdoor lagen de behoeftes van de deelnemers soms ver uit elkaar. Ik wil leren skypen. Ik wil de mogelijkheden van sociale media leren kennen en dit kunnen inzetten voor mijn werk. Ik wil leren tijd in mijn werk vrij te maken voor

24. omdat het werkt! 23 losmakerssociale media en dit in mijn werkroutine in te Voor de drie online weken gebruikten we hetbedden. Uit ervaring weten we dat zo een situ- sociale netwerk Ning. De omgeving richtten weatie vraagt om een online start. Voordelen? Je vooraf in zodat het heel helder is waar je wat kankunt naast een aantal gezamenlijke onderwerpen vinden, hoe het online leertraject is opgebouwd,redelijk gemakkelijk de inhoud variren door en wat er per week van je gevraagd wordt. Engelsverschillende discussies en opdrachten te for- was de voertaal. Elke week kreeg een eigen the-muleren. Bovendien leent online leren zich goed ma, respectievelijk persoonlijk gebruik van socialevoor de onderlinge uitwisseling van ervaringen media, professioneel gebruik van sociale mediaen kenniscreatie. Als trainer/facilitator heb je dan en sociale media in de organisatie. Alle discus-ook minder nadrukkelijk de rol om kennis over te sies in het forum waren op deze themas gericht.dragen. Daarnaast werden elke week ongeveer drie sociale media tools gentroduceerd (e.g. Wiki, social Gezamenlijk leertraject bookmarking (Delicious), fotodelen (Flickr), blogs,Het leertraject is in feite een combinatie van Twitter, Skype, Ning, Facebook en online liste-training en organisatieadvies een mooie naam ning), met daarbij de vraag aan de deelnemershiervoor is cohort-consulting. Hierbij ondersteu- om met minstens n tool in de eigen praktijk tenen we een groep organisaties gelijktijdig via een experimenteren. Elke week werd afgesloten metgezamenlijk traject. Dat bestaat uit drie elemen- een skypesessie: een synchrone online bijeen-ten: komst, waarbij ervaringen en vragen rondom het1. drie weken online training; specifieke thema werden uitgewisseld.2. een week face-to-facetraining in Nederland;3. drie maanden online coaching voor elke deel- Onze taken als trainer/facilitator:nemende organisatie. deelnemers ondersteunen bij het gebruik van

25. de online omgeving (bijvoorbeeld veel online internet access and was reading at home. aanwezig zijn bij de start zodat je snel kunt Sometimes I was in the middle of a contribution assisteren als iets niet lukt); when the hour was finished and the internet uimte bieden voor kennismaking, zowel op r connection stopped! De eerste helft van het persoonlijk als inhoudelijk vlak; leertraject bestond uit de uitwisseling van de pdrachten zo duidelijk mogelijk formuleren o voor- en nadelen van verschillende sociale zodat deelnemers er gemakkelijk zelfstandig media, oefening en kennismaking met voor- mee aan de slag kunnen; beelden van communicatiestrategien. Door de iscussies online faciliteren: initiren, d online voorbereiding kwamen meteen de urgente reageren, waarderen, samenvatten; vragen op tafel: Hoe motiveer je collegas om bserveren en luisteren Zijn alle deelnemers o ervaringen te delen?, Wat kun je met sociale regelmatig online? Lukt het deelnemers om media als je doelgroep dit nog niet gebruikt? en aangehaakt te blijven? Is er iemand met een Hoe vind je een balans tussen persoonlijke en waardevolle ervaring om online te delen? professionele communicatie? Later in de week Kun je deelnemers specifiek met elkaar in gingen de deelnemers aan de slag met de uit- verbinding brengen? Waar is het goed om iets werking van een strategie voor het gebruik van aan te bieden? sociale media in hun eigen organisatie. Bouwen aan een De face-to-faceweek volgden we op met een socialemediastrategie online coaching. De deelnemers gingen naaromdat het werkt! De face-to-faceweek in het najaar van 2010 huis met een eerste versie van een sociale media was energiek. We ontmoetten onze internatio- strategie, en de opdracht om in de eigen organi nale groep op een moderne locatie in Vathorst, sa ie een draagvlak voor deze strategie te cre- t Amersfoort. De vijftien vertegenwoordigers had- ren. Als trainer/facilitator hadden we ieder vijf24 den de drie weken online als een goede start deelnemers onder onze hoede, waarmee we via ervaren. De online weken hadden duidelijk bijge- Skype contact hielden. Daarnaast had elke deel-losmakers dragen aan een groepsgevoel; men kwam binnen nemer een buddy iemand waar je veertig dagen met het idee dat men elkaar eigenlijk al kende. mee optrok om een nieuwe toepassing binnen de Frederick: This is a very luxurious way of learn- sociale media onderdeel te maken van je eigen ing. Whenever you ask a question, you always werkpatroon. Want als je veertig dagen na elkaar get a response within one or two hours.. Maar een moment bewust bezig bent met die nieuwe we leren ook dat niet iedereen even gemakkelijk toepassing, dan wordt dit een onderdeel van je toegang heeft tot internet. Sarah uit Oeganda dagelijkse werkritme, en voelt het niet meer aan werkt vooral thuis: I bought a card for one hour als veel en extra.

26. onjuiste timing en een gebrek aan passie aan de basis. Een deelnemer uit Cambodja gaf ons aan dat doelgroepen en partners in zijn land nog te weinig bekend waren met het gebruik van sociale media om dit nu al uitgebreid toe te passen. Door het intensieve contact hebben we beter zicht op de ontwikkelingen. We krijgen ook nu nog positieve berichten: Hows life?? I am doing good. I just wanted to share the progress I have made on social media in my organization. I am at- taching our monthly newsletter with news about social media. Our organization is starting a blog on our website and we are creating our organiza- tions facebook account too. I sincerely believe my colleagues are better informed about socialWe kozen voor Ning als belangrijkste platform media now ... , thanks to the training and knowomdat dit gebruikersvriendelijk is. Skype combi- ledge I gained.neerden we met een telefoonbrug (www.hidef-conferencing.com). Door deze brug konden wij Online start geeft voorsprongals facilitator het geluid uitzetten. Dit was nood- Wat we duidelijk merkten, is dat we in de face- omdat het werkt!zakelijk bij een internationale verbinding met to-faceweek goed konden voortbouwen op deveel storingen en gekraak. We kozen in het begin ervaringen die we met elkaar online al haddenniet voor Twitter als publiek kanaal dit ontstond opgedaan. In deze week werden themas per-spontaan na de face-to-facetraining. soonlijker, kwamen meer praktijkvoorbeelden naar voren en kregen onderwerpen diepgang 25 Duurzame eindresultaten door stevige discussies en onderlinge uitwisse- losmakersWe zijn trots op het eindresultaat. Door de 3 ling. Het online gedeelte was hier een heel waar-weken online training kwamen we met de groep devolle opstap, wat maakte dat we in de face-to-veel verder dan via een face-to-facetraining al- faceweek veel sneller tot de kern van ervaringenleen. Door de virtuele uitwisseling waren we in en gedachtes kwamen.staat om de deelnemers op een gelijker startni-veau te brengen. We konden de koplopers sig- In totaal hadden we 95 uur nodig om het onlinenaleren en ook hen uitdagen. En we realiseerden

Omdat het werkt

Documents