Vernatten en akkerbouw? Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra)
Vernatten en akkerbouw?
Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving)
Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra)
Inhoud
� Vormen van vernatten
� Modelberekeningen
� Veldexperimenten
� Conclusies en discussie
� Stellingen
Waarom vernatten?
� Ecologische hoofdstructuur: Anti*verdroging
� WB21: Opvangen van afvoerpieken en waterconservering
Landbouw: Voldoende drooglegging
� Boeren moeten het land op kunnen
� Vuistregel: evapotranspiratie > capillaire opstijging
� Veel drains nu dieper dan volgens Cultuurtechnisch Vademecum (Huinink, 1988)
� Boeren draineren liever te droog dan te nat
� Landbouw kan ondieper draineren
Vormen van vernatten
� Structureel vernatten
� Verhogen slootbodem, weghalen drainage
� Verlagen drainagediepe met hogere draindichtheid
� ‘Periodiek’ vernatten (piekberging, waterconservering ed.)
� Peilopzetten zonder wateraanvoer
� Peilopzetten met wateraanvoer (subirrigatie)
Structureel vernatten: Opbrengstderving
Bij HELP+ wordt rekeninggehouden met bouwplanwijzingen en extra bemesting (Van Wenum, 2003)
Gemiddelde opbrengstderving €300/ha van Gt VI naar Gt III*
Regio HELP HELP+NO-zand 336 316ZO-zand 305 332ZW-klei 82 216N-zeeklei 355 280
opbrengstdervingen (€/ha)
Structureel vernatten: N* en P*emissies
� Invoer� Bodemtype (PAWN*eenheden)
� Landgebruik (LGN3)
� Hydrologie
� Nutriëntenbelasting
� P*toestand
� Uitvoer� Nitraatconcentraties in het grondwater
� N* en P*vrachten naar het oppervlaktewater
Regionaal metamodel Mol*Dijkstra e.a. (1998) aangepast door Vreman en de Vos (2005)
� Akkerbouw� Huidige GHG van 60 cm *mv
� N*overschot 100 kg N/ha /j
� P*overschot 8 kg P/ha/j
� Vernatting resp. 10, 20 en 40 cm
� Neerslagoverschot 300 mm
Structureel vernatten: nitraatconcentraties grondwater
0
200
400
600
0 10 20 40
vernatten (cm)
NO3 (mg/l) zand
0
1
2
3
4
5
0 10 20 40
vernatten (cm)
klei
Structureel vernatten: N*vrachten oppervlaktewater
0
10
20
30
0 10 20 40
vernatten (cm)
N-vracht (kg/ha)
zand
0
10
20
30
0 10 20 40vernatten (cm)
klei
Structureel vernatten: P*vrachten oppervlaktewater
0
2
4
6
8
10
12
0 10 20 40
vernatten (cm)
P-vracht (kg/ha) zand
0
2
4
6
8
10
12
0 10 20 40vernatten (cm)
klei
� Wat zijn de effecten op:
� Landbouwkundige opbrengsten
� Waterverbruik
� Milieu: uitspoeling N, P
� Experimenten Vredepeel en Veulen met 2 slootwaterpeilen op
zandgrond
Vernatten door subirrigatie: Veldexperimenten
Subirrigatie: Opzet veldonderzoek
Normaal peil
Hoog peil
Subirrigatie: Landbouwkundige opbrengsten
Gemiddelden van 7 proeven in 5 jaar
Normaal peil advies bemesting = 100%
N-afvoer gewas
0
20
40
60
80
100
120
geen advies bemesting
P-afvoer gewas
0
20
40
60
80
100
120
geen advies bemesting
opbrengst gewas
0
20
40
60
80
100
120
normaal peil
hoog peil
geen advies bemesting
Rel
atie
ve w
aard
en (
%)
Subirrigatie: N en P in grondwaterGemiddelde van 7 proeven in 5 jaar
nitraat conc. (mg/l)
0
20
40
60
80
100
120
140
normaal hoogpeil
totaal-P conc. (mg/l)
0
0.05
0.1
0.15
0.2
normaal hoogpeil
Subirrigatie: Beregenen (mm)
0
40
80
120
160
00 01 02 03 04 00 01 02 03 04
normaal peil
hoog peilsn
ijmaï
s
suik
erbi
et
stam
slab
oon
aard
appe
l
snijm
aïs
aard
appe
l
c. e
rwt
was
peen
snijm
aïs
snijm
aïs
Vredepeel Veulen
Subirrigatie – Drainage 2004*2005
Hoeveelheid drainwater (mm)
-200
-100
0
100
200
300
normaal hoog
uit
indrainage
irrigatie
peil
N* en P*metingen in drainwater
� Debietproportionele metingen
� Metingen aan infiltrerend slootwater (hoog peil)
� Metingen aan uitstromend drainwater (normaal peil)
Subirrigatie: nitraatconcentraties en vrachten
Drainwater (1 april 2004 t/m 31 maart 2005)
Nitraat-conc. drainwater (mg/l)
-100
-80
-60
-40
-20
0
20
40
normaal hoog
uit
indrainage
irrigatie
peil
nitraat-N-vracht drainwater (kg/ha)
-40
-30
-20
-10
0
10
normaal hoog
uit
in
peil
drainage
irrigatie
Subirrigatie: P*concentraties en *vrachten
Drainwater (1 april 2004 t/m 31 maart 2005)
P- conc. drainwater (mg/l)
-0.1
0
0.1
0.2
0.3
normaal hoog
uitin
irrigatie
drainage
peil
P-vracht drainwater (kg/ha)
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
normaal hoog
uitin
peil
drainage
irrigatie
Subirrigatie: N en P in grondwaterGemiddelde van 7 proeven in 5 jaar
nitraat conc. (mg/l)
0
20
40
60
80
100
120
140
normaal hoogpeil
totaal-P conc. (mg/l)
0
0.05
0.1
0.15
0.2
normaal hoogpeil
Vernatten en akkerbouw?
� Structureel vernatten
� Verwijderen van drainage: niet
� Ondieper draineren: ja, maar met fors saldoverlies
� Verlies > 35 kg N/ha voor gewasgroei
� ‘Periodiek’ vernatten � Peilopzetten zonder wateraanvoer: baten te gering??
� Peilopzetten met wateraanvoer: ja, maar….
� Verlies ca. 15 kg N/ha voor gewasgroei
Aanvullen grondwatervoorraad?
� Zomerconservering: veel gebiedsvreemd water nodig
� Winterconservering: vasthouden locale neerslagoverschotten
� Winterconservering: voorjaarswerkzaamheden bottleneck
� Grondwater
� lagere N*concentraties
� hogere P*concentraties
Vernatten en waterkwaliteit: Structureel vernatten
� Oppervlaktewater
� iets hogere N*vrachten
� veel hogere P*vrachten
� Grondwater
� lagere N*concentraties door aanvoer N*arm water
� hogere P*concentraties door aanvoer P*rijk water
Vernatten en waterkwaliteit: Subirrigatie Vredepeel
� Oppervlaktewater
� lagere N*Vrachten
� lagere P*vrachten
� wat bij hevige regenval?
� wat bij anticiperend peilbeheer?
Stellingen
� Akkerbouw heeft (terecht) watervrees
� Vernatten gaat niet samen met goede water* en bodemkwaliteit
Afsluiting
© Wageningen UR