DIVINA ADFULGENTE GRATIA, DISSERTATIO PHILOSOPHICA SISTENS Quam, SUFRAG. AMPLISS. ORD. PHILOSOPH. IN REG. ACAD. UPSALIENSI, PR^SIDE VIRO AMFLISSiMO ET , MOKal. Et Polit. PROFESS. REG. ET Orü- PUBL1CÖ EXAMINI DEFER Ί, v PRO GR A DU, OLAVUS EVELIUS, WESTMANKO - DAIEKARLUS, V.' D. M, IN AUDIT. CAROL. MIN. DIE XII JUNII ANNI MDCCLXI. II II M. S. UPS Ä L I JE.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
DIVINA ADFULGENTE GRATIA,DISSERTATIO PHILOSOPHICA
SISTENS
Quam,SUFRAG. AMPLISS. ORD. PHILOSOPH.
IN REG. ACAD. UPSALIENSI,PR^SIDE
VIRO AMFLISSiMO ET ,
MOKal. Et Polit. PROFESS. REG. ET Orü-PUBL1CÖ EXAMINI DEFER Ί,v PRO GR ADU,
OLAVUS EVELIUS,WESTMANKO - DAIEKARLUS,
V.' D. M,IN AUDIT. CAROL. MIN. DIE XII JUNII
ANNI MDCCLXI.
II II M. S.
UPS Ä L I JE.
:enam hujus mundi oculis & a-nlmo acrioribus conterrpteturus >
# ) 3 ( #mines cupiditatibns indulgentes committunt, conicien-tiam eo ίρίο vulnerintes, ejusque morfus provocantes.Hos lev! penicllio adumbrare mecuni conftitui. Vifavero η Ihi eft hicc maferles eo potlori jure digna, in qvamproiequeodam aüqitam conferrem feribendi operam, quocenius eß, in illis ciendif optime faluci noßrac profpi«ccre graiiam Divinam, & idcirco in Dilciplina Ssnétio·ri, fua fe utilitate eximie commendare hane PhilofophiseMoralis partlculam. At cum praeter opinionem accide-rit,ut me manum operi admoventem, alia ftudia & ne-goäa a re curatius penfuanda avocavermt; defiderio B%L. rre faiisfaclurum, haud fperare permittit opera tu-multuaria. Qu® igitur deficiant, iuo ipfius judicio acvoiuntate propenfa fupplere velit, C. L· enixe rogo.
§. ILUt do&rinam de confcientia ab ultimo repetsm,
ejusque partitlones varforum varias commemoreni, nonfmic exiguus, Inträ quas Opufculum hocee cogere -juffiftemporis & facultatum anguftia, pageliarum numerus*Practerea hac In re otium mihi feeere alii. Generalemtantum Confcicnti® diviiionem* qua, ratione habita a-éHonurn futurarum, pnefemium, vel prseterharum, ea-rumque ad Legem Dlvinarn reiationis, in anrecedentetn,tohcomitantcm, 8c confequentem dlfpeici fölet, verbo no- y
roinafTe fufficiatj dum iimul indicetn, uitimam, eamquemalam, quod quivis videt, refpicere hane noitram lucu-bratiunculam. Paucis jam pr®miflis, ad id quod diiler-tationis caput eil, me dein accingam.j
$. III.Homines vitiorum cuidam generi fe dedentes, con*
fcientism iuis fe ßimulis vehementius aggredi, & mor-fibus vexare, plerumque (olent experiri, illos etjamad tempus quandoque effugere nequeunt, cum nonpofiit non indoies a&iontim vera & prava, earumquecum lege Dt i pugna antea perfpeåa, animum fubire,
A flt Qyum
# ) 4 ( #Qyum autern öbftrepens confcicntia' bfandienti fenfuumlibidini, & propenfionum plus jufto ardenti cupidinicontinue cedere cogarur, vitioque deditus a peccari,ejusque a lege facraticri deflexus,, molefta esgitationesnimurn avemt, voluptas quoque prafderr,Inans dolorisfenfum inbringat j hiric evenit, ut b omo ad: dldlameneonfcienti# tandem non atteodens, habitum & eonfve-iudinem acqvirat, vi motivoruni antea con moventiurn,torpiter vivendi. SufFocatis ftc conicieniiae ftimuiis, eaobmutefelt, adeo ut nil judicet de a&ionis moralitatehomo vitio vitam commaculans. Vivit igiiur in mife-ro fecuritatis ilafu fervus moralis,, ad du&um fiiarumcupiditatuxn fine cura legis & obligationis vitam com-ponens. Ambltiofus ea pr&priimis fe&atury qvibus lau»dem, gloriam & honorem venari poihf, Manmnontslervus pro opibus jure injurisve «arradeftdié, vitam 9vires? DEI eultum & omnia habet venalta
Venaiesque manus, ibi fas r ubi maximä; merrrs,ut canit Lucanus. Libldtnis gul«que trancipiuro nihilinterrnlüit eorum, qvx fenfus tit'Hare poffint» Singullvero in eo conveniont, quod nil eurent, ne diearrt cogt-tent, num a&iones Legi Divince confenraneas fint» rtee ne;;ialtem qvousqve hsc dominant! eorum propenfioni,puUtitio bono fummo adverfetur. Argumento fic iatiscvidenti coriftat, confcfentiam in illis arélion tomnoeile confopitam, & fecure dormitare, qvafenus nec ante,aec fub* nec poft addonem, de ejus moralitate judicanto
§. IV.Ut dormlcns confcientla evigilef, fen ut a&us bi jii-fiicandi iterum exerceri incipiant, viχ fine Fingulari ra*iione contingif, Mala eaque graviore ex virils propuf-lulantia, quae oftendtint, ad feiicitatis rnetam via cai-
tata non poffe pervenire homincs, itemque exempJa a-Siorum feneita, cafus inopinati, qu! deliherationes* co~Atius & iaftriimenta ad feiicitatem ioiagmariam adtpl·
feen-
❖ Tri#fcindam reddunt irrita, ilios ad cogifandum de viCsevanitate ioient permovere. Vitee quoque pericula , ful« -gura tonltruaque, aiiorum admonitiones,! roorbi gra-vesf mors appropinquare vifa, cetera, homines ut aliamindeant mentem, & ad bonarn frugem redeant , faepefolent efficere (a). Inprimis mortis agon confcientianifomno devindam vincuifs exfolvere sffolet; quod ve-ro non iemper fieri docer experientia. Mirari fanencn minus ac dolere convenit, earn tarn duro obducipcffe calio, ut ses qvaii triplex circa pedus habere vi¬deaotur homines. Allata ceterum, atque id genus alia*( Operationen gratiae Divinas tum extraordinarias, tumper verhumDEI iandum, hujus non eit loci memora«re) conicienriam e fomno fufcitare iiqvet, adeo ut ho«Bio malefadorum Tibi confcius ea cum legeDivina eon-tcndere inctpiat, & vifa pugna anxietate amci* Hiscejam addudis, ad rem ipfarn pergimus..(a) Exempla hominum impiorum, ff quibiis modis exet«·tata, eorum evigtlare csepertt, ccnjcientia, vid. inTra'ä. Vi^yrritatis Cfc. dicio, Auel. Ep* BergsDocf*E* Fcntoppidan*
§. V.Confcienria Mala eil judkium de incliwationis no-
vhrendi ratione morbum contraxit, qvilüxu & prodiga-IItäte opes profudit, qui fcelere qvodam poense graviffi-inse perferend® fe reum fecit, non Ideo itatlm confcientiasfentit morfus, qvod ex malls hisce, t®dii, metus & fol-licitudinis plurirnum hauriat animus. Si igitur de hujusfarin® hominibus * dormiente licet eorum confcientla , il-los in morfus confclenti® incidifle, Svi kommit i famvets-qval, dicatur, qvod ufu venire pofle non prorfus abnui-mus> tum hoc non fit proprie, fed per tropum, vel po-tius abufive, quo etjam modo eil iateiligendum. Legemetenlm Divinam, eique ar&rflimo nexu junétam fortiiii»mam, quaDco obitrléti iumus, obligationen!, & fanéllo-nem pcenalem, Legis Divin® transgreiToribus pcenas gra-vlflimas minitantem, mediante confcientia, confeienti®morfus cxcitare; haud hnmcrito ftatuimas. De ceterohand inviri Jargimur, fsedium 8c ®gritudinem animi, exnegic&a noftra itatusqtie noftri perfe&ione acceptam,morfus confeienti® haud parum graviores redderc*
Coroll f. Illos, qvi air® bih vitiofoqve fangvint ori-ginem debere morfus confeienti®, autumant, ni val¬de fallimur, egregie deiirare, ex allatis prono, ut ajunr,fiuit alvco.
2. Atheos, qva Atheos, vel, fr fenfum Numinls Je-gisqve Divio® , in animo fupprhnere valerent, morfustunc confeienti® non fen ti re, fole eft clarius.Schoi. 5. Vim heutionis metaphorié£ morfus confcien¬
ti® paucis attingam. A tmr(u animalium iIiam ejlc petitamnemo non videt. Qvemadmodum fcilicet animaiia dentihuscorpus ladentia , acerbum Uli fen/um & dolorem, ex foiutionetoHtinui profluentem, aåferunt: ita mala conjciemia, ani-mam qvaft mordens & dilanians , ttedia rf affeäus ingra-tos, aecuf/mdo & condemnanäo, excitat & alit. Bcfliamorfum morfui, (i non repeliantur, addere folent: t ta malaeonjiientia unum tadiumtf ajffe&um ingra tum alteri jungtt.€eterum a Cicerenis avo ufitatam fuiffe pbrafin noftram s
(fi
# ) 7 ( #
\ (β ab itio örtum trohet, tion (licam ) ex eo daret, quoäconjctentidc mordentis maitionem innciau Qv* Tujc. L IV»Morfus prjeterca confcten tist, vulnera9 t(ins r laniatus ,frudatus, tormina, dici po(Jim videmus, 0^ gu# /&«/ reliqva.
z. £" Fabulis Gentiltum qvaedam ad rem fpeäantia,qvibus morfus confcientise adumbrare voluerinty delibare, ere cjje duxerim. Eran11 Iiis Deje, Furi<e di&<c, qvibusvexari tf perterreri malas funt fabulati» H// tribuchantvultum triflem & feverumy vefles nigras, pro copillis angves,& tjedas ardentes, qvas manibus tencbant. ijp/d hifce ßgni-ficatum velknt, docet Cicero inOr, proRofcio. y9Nolite,in-hqvit 5 putaret qvemadmodum in Fabulis j*pe videtisy eos,y^qvi aliquid impie fcelerateque commiferint, agitari^perterreri Furiarum teeäis ardentibusx fud qvemqvefrausy,jV /mr terror maxime vexat, fuum qvemqveJcetus agitatyamentiaqve affitit. *9#^ /»ώ cogitationes, confeientijeqve
»tmfcäeratijjimis bominibus repetunt. Fräter bas Furiasetjam ad matarn confcientiam ejusqve minorem referri fa*lent? qvec de Cerbero cane atroci(Tmo\ in antro ad Stygemfluvium recuvtbente t cid tria vel plura capita > angves circaCollum & in dorfo , tsf qvi borrendo latratu impios terrebat,· Jnarrantun qvje de Sijypbo, qvi magno labore, judoregemituy faxum prsegrande ad montis verticem volutabat *
autem femper devolutum iterutr. advolvebat: De Tityocujus jecur femper renafcens vuttur eomedebat: Fl Kanta*lo titnore faxt impenåentis vexato, feruntur» tamenin medto retinqvimus. (a) At Jabulis mifflsy e diverticulo inviam vc.gr-dtmur*
(a) Myt bologia Scriptores bac de re confuli pojfuntȤ. VL
€xcitenmr,S<: qvi ptgclpueaffeékjs heic in eenf;m WriiatSf*A legeDEl pendere vim, qvaro fribuimus confelentl» hocIn punélo, ante?, mpnuimus Qyando jgdur homo pecca-tor aéliones fuas malas ad legem Dlvlnam refcrt, fe cumilla compstaf, eonCcientja mala earum ftgdifatem Üli anteocplos qvafi ponk, ut eam coram Jniöefi poiBt, h. e. Co¬gnitionen» pravi tads a<itionurn moralis intuitivam confe-qvatur. Oftendit (cl licet, peccåtum q vodvis dTe impiarafeceiBonem a fan&ifTima norma, qvam m Jul glomm & do¬minum iellcitatem eos obfervsare juilir Legislator fummutDeuS j illud voluntati» obligation-i & juri bivinp; efie ccn-trarium, adeoqve injuriam In OeunrgMvlfiimaanynec nonrebellionem in Monarch 2m & DominumOptimumMaxi¬mum,* ingratiiudinem erga Benefa&orem ckméotiifimumjeiTe Glorias Drvinae furtum aborainan-dum, deteihnclum,Pronunciac itaque mala confcientla hommem peccatorem,DEl hoflcm, adeoqve a fummo bono, qvod in unione cumiilo conftilit, uti alieniflimum, ita Inieljciilinjum. CumDEUS fl t fanéliilifnUs, ju(Ii (Timus, ouimfciys, omnipotensac infinltus, ingratifiioia ίπde hsee deduck confedariaiScikcet I ikun non la tet meum peccatum 5 odio eoque in¬finite id profeqvitur, & grävifimiS irno iofinitls fuppiiciisid oiuldabk, ad qvod exfeqvendum viribus qvoqve.inftru-t£tus eft fufficientiiTimjs. Corp hoc confcienfise tribunal!hominem haud meliod· fepe eiTe animo< c capitis reum ,inanibus pedibusqve vin<äum, vtiku pallenti nrembrisqvetremenfibus Judicium exaudientem; vel capitis.damnaturn,patibulum aut rogum qvod iilum exfpedtat, ante oculosvidentem) aiieverare non dubitamus (a). Ve re enim ju-venalis:
Nec mina? eleganter Ovidius :Confciä mens ut cuiqve Jua ett > ha eoncipit\intrateclora, pro facto fpemqve meiumqve fuo<
Ex
φ ) Ρ ( # ,
Ex' cogrdtlone mal* tanqvam ad nos pertinentlsintuitiva, oritur in anima noflra tsedium, idqve eoroajtjs, qvo majus eil & gravius malum, & qvo cer-t!ei eft noftrum de co Judicium. Qyin igkurpro gradu malitieein noftris adionibus, & peente qvamreformidamus, tsedia leviora vel graviora progignat con·icientia mala, ambigere poteft nemo. Qvando ea qv« com-rmfimus tanqvam cnalefada nobis repreefentamus, oritqrpcenltentia: hunc ergo affedum excitat mala confcientia,eamqve eo majorem, qvo majus eft tiedium ex malo pa·frato conceptum. Poenam ob peccata commifla nos pro«roerui/Te, eamqve nobis eile Infligendam, extra dubita-tionis aleam ponit confcientia, & hoc ipfo mctum incu·tit, qvi ex reprefeRtatione mall imminentis aut venturlnafcl fölet. Si VÉro tanqvam ingens fpedetur, horrorani·irum invadit. Qvoniam etjam fieri fölet, ut malum II-lud nulla ratione evitari aut fwpcrari pofie fibi qvis per-fvadeat, inde defperationem rellqvis affedibus fefe aiTo«ciare patet. Qvod vero h«c non femper morfibus con*fcientiae fe preebeat comitem, rederntioni per Chrifturr»fadae fummo jure adfcribendum eft. Pudorem proeterea,odium fui lpfms,lram& forfan piures affedus,morfuum con-fcientise gravitatem nonnunqvam exaggerare, manifeftumeft. Qyantas ne eheu! inqvietis undas, dolorum fiudus»anxieratum seftus, motus ac perturbationum turbas, afte-dus hi molefti in rccefiibus animi fmgulis,& intimis mentispenefraiibus, movent&roncitant ? Cogitatione hoc faciliuscompiedimur, quam verbis pradicamus. Vel unlcuscertehoruro afFeduum animum inqviefare, confriftare, vel per·turbare fatis vslet, qvid dicaro piures? Merlto faneCiceromaiam confcientiam grave pondus appellat, & nihil animoconfcio (ftfci mall fc )miferlus efte, afterttPlautus. Vis con-fcientiae absqve dubio eil magnaf HaecCaefares, Monarehaspotentes, Tyrannoscrudt-les, virosimperterritos, neminemalias tirnentet, adeo perterrefacit, utmajeftatte, porentia?,roboris &audacte oblitl, omniatuta timeant,fonum ftrepi-
B tum-
\
2^ ) 10 ζ #rumve minimum metuant, Hsec rntdtos in tam profundus«fi ceiiitiae abyiTum demergk, ut emergendi viam cumigna»rifflmisnefciant. Cur« anxlferar corpus Ifa fnacerant,ur iue.duilam omneiT» exhaurire videaintur: animus hisce fran-gitur& concidit. Hincfaepiuscontingit, utmaleficiamalefi;*ci ipfiad Judieem deferant, qvopcenas fceleris perfoIv«mt,qvamvis ve! ideo capite fe damitatum Irl fciant, Vi-tam adeo mife.racn cum morte acerba, qvam natura ornnevlvens horret, commutare geftiunt In defperationem qvo-qve haud pauci ruentes, funefta mortis conGIia non raroanimo volvunt, & faepe exfeqvuntur* Uberrimam exem*plorum meflem hsecftabilientem ,fiferret occafio, exhtberepoilemus (a). At his plenifuntomneslibrbplenae faptentumvoces, plena exemplorum vetuffos, ut l^Jptur Cicero,(a) Vid, tit. Tr. lt alium, äD;oWikf!råm cuitit.Conje. Sti*mulatcr3 &c. ^ VIIIVifo jam, qvot & qvantos dolores, terumnas, cruciatus,
nonnunqvam adferat mala confckntia ejusqye motfus* inqvantum hominesinlelices reddans, velceecus videt. Cave-amus igiturnevka vitiofa demus confcienti® mordendi an-„famjnterimlnipfo hoc dolore, verbafunt Scheidii, Ingens„UtitatDElbeneficium , qvodutlqve turbamentum confcir9,entise ex fingulari gratia & psdagogiaSpirkusSanfti venire,„adepqve fi moremilii gereret homo, falutarem prorfus ef-„feélum habere, poteft. Gentilesad veratu Eccleiiam qv«-rendam, & in Ecdefia viventes ad veram pcenitentiam a»gendarnsmorfibusftimulari debentconfcienti«. Hic eit fru-AusfaJutaris, qvem ex iisaucupari oportet homines. Manusvero iJlis medenfes adhibiturus, fola raticnis ope noncon-fidat, Ted inSalvatorisnoftri JESU Chrifti vulneribus upl-cam & optlmam contra corifsieptiaj vulnera qvaerat pana-cseam. Ad cceleftem igltur hunc Raphaelen* confugiamus3qvi tonfuentiam ncttrcm purgat ab operibus mortuisj
ad ohfcqvium DEO viventi przftandum.Ehr. IX: ? 4.-& D. G.