Οι νεολογισμοί ως στοιχείο ύφους στο μυθιστόρημα Μαριάμπας του Γιάννη Σκαρίμπα

1

Οη λενινγηζκνί σο ζηνηρείν χθνπο ζην κπζηζηφξεκα Μαπιάμπαρ ηνπ

Γηάλλε θαξίκπα

Διέλε Κφιιηα

Παλεπηζηήκην Παηξψλ

Mariambas (1935) Yannis Skarimbas first novel puzzled contemporary criticism mostly because of

Skarimbas unique and unorthodox use of language Skarimbas creates new words the result of synthesis

derivation or loans from other languages In other cases Skarimbas creates onomatopoeic words

attributes new meanings to existing words or use words that dont actually mean anything All these

words are considered neologisms even though Skarimbas words have not been adopted by the Greek

linguistic community

Σν ηδηφξξπζκν θαη θαζαξά πξνζσπηθφ χθνο ηνπ αηξεηηθνχ πεδνγξάθνπ ηεο γεληάο ηνπ

rsquo30 Γηάλλε θαξίκπα αληρλεχεηαη ήδε απφ ηελ πξψηε εκθάληζή ηνπ ζηε λενειιεληθή

ινγνηερλία ην 19291 Ζ αλαξρηθή ηνπ γιψζζα αλ θαη δελ είρε εμαξρήο ηελ ηφικε ησλ

κεηαγελέζηεξσλ έξγσλ ηνπ ήηαλ έλα απφ ηα ζεκεία φπνπ εμαξρήο επηθεληξψζεθε ην

ελδηαθέξνλ ηεο ζχγρξνλήο ηνπ θξηηηθήο Ο ξπζκφο ηεο πξφδαο ηνπ ε παξσδία

ζπγθεθξηκέλσλ πθνινγηθψλ πξαγκαηψζεσλ (ιρ ηνπ ππεξξεαιηζκνχ) ε κείμε ιφγησλ

θαη αγνξαίσλ εθθξάζεσλ θαζαξεχνπζαο θαη δεκνηηθήο ηνπηθψλ ηδηνιέθησλ θαη μέλσλ

ιέμεσλ φξσλ ηεο λαπηηθήο δσήο αιιά θαη ηχπσλ πιαζκέλσλ απφ ηνλ ίδην

δεκηνχξγεζαλ ζχγρπζε ζηελ θξηηηθή φζνλ αθνξά ηα φξηα ηνπ χθνπο ηνπ θαη ηελ

εηδνινγηθή ηαπηφηεηα ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ ηνπ

ην κπζηζηφξεκα Μαπιάμπαρ (1935) laquoην αιιφθνην κεηαθέξεηαη θαη ζηνλ ηξφπν

ηνπ γξάθεηλ ζηε ιέμε ηε ζχληαμε ην ξπζκφ ηεο θξάζεο ζηνλ ηξφπν ηεο εθθξάζεσο

Αιιrsquo ν ηξφπνο απηφο παξκέλνο θαζrsquo εαπηφλ δελ είλαη παξά ζρεδφλ ππεξξαιηζηηθφοraquo2

φπσο ππνζηεξίδεη ν Π παλδσλίδεο Πξφθεηηαη γηα ην πξψην κπζηζηφξεκα ηνπ Γηάλλε

θαξίκπα πνπ ιφγσ ηεο ηδηφηππεο γξαθήο ηνπ εγθαηληάδεη ην ειιεληθφ

Αληηκπζηζηφξεκα3 laquoΟ αλαγλψζηεο θαιείηαη φρη κφλν λα απνθαηαζηήζεη ην ζπαζκέλν

λήκα ηεο αθήγεζεο αιιά θαη λα λνεκαηνδνηήζεη ηελ άινγε ή πνιχζεκε

ελνξρήζηξσζε ησλ επεηζνδίσλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε πινθή ηνπ είλαη ζαθήο θαη

ινγηθή δίλεηαη φκσο κε ζπλερείο αλαθνινπζίεο θαη ππνλνκεχεηαη θάζε ηφζν απφ

εζειεκέλεο αληηθάζεηο ησλ νπνίσλ ηελ απφιπηε ζπλέπεηα κφλν ζην ηέινο ηνπ έξγνπ

αλαγλσξίδεη ν αλαγλψζηεοraquo4 Ζ θξηηηθή ηεο επνρήο ππνδέρεηαη ην έξγν ζηελ

πιεηνλφηεηά ηεο επλντθά επηθεληξψλεηαη ζηελ ππνλφκεπζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο

ζηελ πνηεηηθφηεηα ηνπ θεηκέλνπ θαη ζηε γιψζζα ηνπ laquoΟ ζπγγξαθέαο έρεη κηα ηέηνηα

1 Σε ρξνληά απηή δεκνζηεχεηαη ην πξψην ηνπ δηήγεκα κε ηίηιν Σηιρ πεηποκολώνερ ζηο λιμάνι ζην

πεξηνδηθφ Ελληνικά Γπάμμαηα πνπ δηεχζπλε ν Κσζηήο Μπαζηηάο ελψ ηελ ίδηα ρξνληά παίξλεη ην πξψην

βξαβείν ζηνλ παλειιήλην δηαγσληζκφ δηεγήκαηνο πνπ νξγαλψλεη ην πεξηνδηθφ κε ην δηήγεκα Ο

Καπεηάν Σοςπμελήρ ο Σηοςπαΐηηρ Καη ηα δχν απηά δηεγήκαηα πεξηιακβάλνληαη ζηε ζπιινγή

δηεγεκάησλ Καϋμοί ζηο Γπιπονήζι πνπ δεκνζηεχνληαη απφ ηα Διιεληθά Γξάκκαηα ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ

1930 2 θαξίκπαο (1992 203)

3 θαξίκπαο (1992 165) Ο πξσηαγσληζηήο ηνπ έξγνπ Πηηηαθφο Μαξηάκπαο έρεη ζπλδεζεί (φπσο θαη ν

πξσηαγσληζηήο Γηάλλεο απφ ην πξνεγνχκελν έξγν ηνπ θαξίκπα Το Θείο Τπαγί 1933) κε ηνλ ήξσα

Νάγθει απφ ηα Μςζηήπια ηνπ Ννξβεγνχ ζπγγξαθέα Κλνπη Υάκζνπλ Βι ηακπνπινχ (2006 230-3) 4 θαξίκπαο (1992 168)

2

άκεζε ζρέζε κε ηηο ιέμεηο πνπ κεηαρεηξίδεηαη πνπ ζαξξείο πσο δνχλε πσο ππάξρνπλε

κνλαρέο ηνπο Ήρνη πνπ ζαλ πεξηζηαηηθά επεξεάδνπλε ηελ πξαγκαηηθφηεηα Λέμεηο

πνπ θάλνπλε (δίρσο λα λνηψζεηο αλ κε ηελ έλλνηα ή κε ηνλ ήρν) φηη θαη κηα πέηξα πνπ

ζα πεηχραηλε ηνλ ήξσα ζην θεθάιηraquo5 παξαηεξεί ν Νίθνο Γξππάξεο Ο θαξίκπαο

πιάζεη λέεο ιέμεηο κε πνηθίινπο ζηφρνπο άιινηε νη λενινγηζκνί απηνί θαλεξψλνπλ πσο

ε πξαγκαηηθφηεηα θαη ε κπζνπιαζία ππεξβαίλνπλ ην ιφγν άιινηε ζεκαηνπνηνχλ

θάπνην κνηίβν ζεκαληηθφ γηα ην ζπγθεθξηκέλν έξγν θαη άιινηε πάιη επηηείλνπλ ηελ

παξνπζία ηνπ ζπγγξαθηθνχ εγψ ε έλα κπζηζηφξεκα φπνπ ε κεηαγισζζηθή ιεηηνπξγία

ηεο γιψζζαο είλαη αξθεηά ζπρλή ν ζπγγξαθέαο επηρεηξεί ηε δεκηνπξγία κηαο γιψζζαο

πνπ δελ ππαθνχεη ζε θαλέλαλ θαλφλα πνπ δελ γλσξίδεη θαλέλα φξην Μνηάδεη έηζη κε

ηνλ πξσηαγσληζηή ηνπ έξγνπ θαη επίδνμν ζπγγξαθέα Ησάλλε Πηηηαθφ Ο φξνο laquoλενινγηζκφοraquo (ή laquoιεμηπιαζίαraquo) πξνζδηνξίδεη εθείλν ηνλ γισζζηθφ ηχπν

πνπ εηζάγεηαη ζην ιεμηιφγην κηαο γιψζζαο απφ έλαλ νκηιεηή ζπλεηδεηά ή ηπραία θαη

ζηε ζπλέρεηα πηνζεηείηαη απφ ην ζχλνιν ηεο γισζζηθήο θνηλφηεηαο Ο ηχπνο απηφο

δεκηνπξγείηαη ζπλήζσο laquoαπφ ζχλζεζε παξαγσγή απηνχζηα κεηαθνξά μέλεο ιέμεο ή

πξνζαξκνγή ηεο ζηε γιψζζα ππνδνρήοraquo Άιινηε πάιη σο laquoλενινγηζκφοraquo

ραξαθηεξίδεηαη κηα λέα έλλνηα ε νπνία απνδίδεηαη κε ηε ρξήζε κηαο ιέμεο πνπ έρεη

ήδε ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν ε θάζε πεξίπησζε πξφθεηηαη γηα ιέμεηο πνπ γίλνληαη

θαηαλνεηέο απφ φινπο ηνπο θπζηθνχο νκηιεηέο κηαο γιψζζαο θαζψο ηα επηκέξνπο

ζπζηαηηθά ηνπο αληρλεχνληαη ζε άιιεο ππαξθηέο ιέμεηο6 Γίλεηαη θαλεξφ φηη ν φξνο

laquoλενινγηζκφοraquo εδψ ρξεζηκνπνηείηαη θαηαρξεζηηθά θαζψο νη ιέμεηο ηνπ θαξίκπα δελ

έρνπλ πηνζεηεζεί laquoαπφ ην ζχλνιν ηεο γισζζηθήο θνηλφηεηαοraquo αιιά ζηελ θαιχηεξε

πεξίπησζε απφ ηνπο ζηαζψηεο ηνπ ζθαξηκπηθνχ χθνπο Μάιηζηα ζπρλά ηα ειάρηζηα

ζπζηαηηθά ηνπο δελ απνηεινχλ θνξείο ζεκαζίαο ηνλ Μαπιάμπα νη λενινγηζκνί

εκθαλίδνληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο α) κε ερνπνίεηεο ιέμεηο β) κέζσ πηνζέηεζεο κε

παξαπνίεζε μέλσλ ιέμεσλ γ) κέζσ παξαγσγήο ή ζχλζεζεο ιέμεσλ απφ άιιεο ιέμεηο

δ) κε ηελ θαηαρξεζηηθή ρξήζε ιέμεσλ πνπ έρνπλ ήδε έλα ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν

θαη ε) κε ιέμεηο πνπ δελ ζεκαίλνπλ ηίπνηα

ην ζεκείν απηφ αο ζεκεησζεί πσο ν κεραληζκφο πνπ ρξεζηκνπνηεί ν θαξίκπαο

γηα λα πιάζεη λέεο ιέμεηο είλαη ν ίδηνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ

θχξησλ νλνκάησλ πνπ εκθαλίδνληαη ζην έξγν Σα νλφκαηα απηά δεκηνπξγνχληαη κε

θάπνηνλ απφ ηνπο παξαπάλσ ηξφπνπο πνπ επηζεκαίλνληαη ζηηο πέληε θαηεγνξίεο

δειψλνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξνζψπσλ ή ησλ άςπρσλ αληηθεηκέλσλ

θαη ζπλήζσο ζεκαηνπνηνχλ θάπνην κνηίβν ζεκαληηθφ γηα ην κπζηζηφξεκα απηφ Έηζη

γηα παξάδεηγκα ην φλνκα laquoΠηηηαθφοraquo ηνπ ήξσα παξαπέκπεη ζηε ιέμε laquoςηηηαθφοraquo

δειαδή παπαγάινο Μάιηζηα έλα βαζηθφ πξφζσπν ηνπ έξγνπ ε Εαινχρνπ κπεξδεχεη

ην επίζεην θαη αληί γηα laquoΠηηηαθφοraquo ηνλ αλαθέξεη σο laquoΦηηηαθφraquo7 Ο Ησάλλεο Πηηηαθφο

παξηζηάλεη ηνλ Ησάλλε Μαξηάκπα (πνπ είλαη ςεπδφο) πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζεη ηνλ

δεχηεξν ψζηε λα κελ απηνθηνλήζεη Ο ίδηνο ππνζηεξίδεη πσο laquoνη Πηηηαθνί

ςηηηαθίδνπλraquo8 Δθηφο απφ ην φλνκα ηνπ Μαξηάκπα ν Πηηηαθφο πηνζεηεί θαη ηελ

αλάινγε ζπκπεξηθνξά ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη σο laquoπεξίεξγεraquo απφ ην θνηλσληθφ ηνπ

5 Κσζηίνπ (1994 116)

6 Γηα ηνλ φξν πνπ εμεηάδνπκε βι αλαιπηηθά Κξχζηαι (2003) θαη Μπακπηληψηεο (1998) Βι επίζεο

Ράιιε (2005 33-4) 7 laquoην κηζφθσο ηrsquo αληξέ ε Εαινχρνπ ηνλ δχγσζεhellip Έλαο θχξηνο άγλσζηνο ndashκάιινλ μέλνο- ηνπ ιέεη

ηνλ γπξεχεη Σνλ δεηνχζε επεηγφλησοhellip Φηηηαθφοhellip Πηηηαθφοhellip δελ θαηάιαβεhellipraquo Βι θαξίκπαο (1992

117) 8 θαξίκπαο (1992 78)

3

πεξηβάιινλ ςεπδίδεη θαη θνπηζαίλεη ςεχηηθα αιιάδεη ηνλ γξαθηθφ ηνπ ραξαθηήξα

κπεξδεχεη ηε Ναλά Κειαδή κε ηε κεγάιε ηεο αδειθή Βηνιέηα θαη δεηάεη ηελ πξψηε ζε

γάκν εθείλε πνπ ήζειε λα παληξεπηεί ν αιεζηλφο Μαξηάκπαο Έηζη φηαλ

απνθαιχπηεηαη ε αιεζηλή ηαπηφηεηα ηεο Ναλάο ν Πηηηαθφο ζθελνζεηεί ηελ απηνθηνλία

ηνπ θαη πεζαίλεη σο Μαξηάκπαο Μάιηζηα ζην γξάκκα ηνπ πξνο ηνλ αιεζηλφ

Μαξηάκπα ιίγν πξηλ απηνθηνλήζεη ππνγξάθεη σο Μαξηάκπαο9 αιιά θαη γηα ηνπο

ππφινηπνπο κπζηζηνξεκαηηθνχο ήξσεο ε απηνθηνλία ηνπ Πηηηαθνχ απφ ηα ρέξηα ηεο

Μχξηακ Υφπθηλο-ιάη ηζνδπλακεί κε ηνλ ζάλαην ηνπ Μαξηάκπα ψζηε ν ηειεπηαίνο είλαη

αλαγθαζκέλνο λα νηθεηνπνηεζεί κηα λέα ηαπηφηεηα εθείλε ηνπ Πηηηαθνχ ή λα νδεγεζεί

ζηελ αλσλπκία Μνηάδεη ζαλ λα έρεη παπαγαιίζεη ηε δσή ηηο επηζπκίεο ηνπ άιινπ

πξνζψπνπ εθείλνπ ηνπ Μαξηάκπα ζαλ λα έρεη αξλεζεί ην δηθφ ηνπ παξειζφλ θαη λα

έρεη ελζσκαησζεί πιήξσο ζην ζψκα ηνπ ηειεπηαίνπ Αθφκα θαη ην ηέινο ηνπ Πηηηαθνχ

κνηάδεη λα ηθαλνπνηεί ηελ αξρηθή επηζπκία ηνπ Μαξηάκπα λα απηνθηνλήζεη γηα λα

ιπηξσζεί

Σαπηφρξνλα κε ηελ πηνζέηεζε ηνπ ξφινπ ηνπ Μαξηάκπα ν Πηηηαθφο κηκείηαη ηα

ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο θη άιισλ εξψσλ κέζα ζην έξγν Πην

ζπγθεθξηκέλα κηκείηαη ηνλ Άγγιν Πξφμελν Υφπθηλο-ιάη ηνλ Γηάλλε Μεκίιηα ηνλ

γηαηξφ Δμαδάθηπιν Παξάιιεια ν Πηηηαθφο παξηζηάλεη ηνλ θνπηζφ ζην ιηκάλη

βιέπνληαο κηα θπξία πάλσ ζην θαηάζηξσκα ηνπ πινίνπ laquoνχζακπηνλraquo λα θνπηζαίλεη

ιππεκέλε πξνθεηκέλνπ λα ηελ παξεγνξήζεη φπσο εμεγεί ν ίδηνο ζηε Εαινχρνπ Σν

φλνκα ηνπ βαπνξηνχ laquoνχζακπηνλraquo απνηειεί παξαπνίεζε ηεο μέλεο ιέμεο

laquoSouthamptonraquo πεξηνρή ηεο Αγγιίαο θαη ηαπηφρξνλα παξαπέκπεη ζην ξήκα laquoζάβσraquo

ε κηα πξνζπάζεηά ηεο λα πεξηγξάςεη ηελ πεξίεξγε ζπκπεξηθνξά ηνπ ήξσα ε Εελνβία

Εαινχρνπ παξαηεξεί απεπζπλφκελε πξνο ηνλ Μαξηάκπα laquoΑλ ην βαπφξη θείλν δελ ην

ιέγαλ νχζακπηνλ ζεηο ίζσο - λα κελ θνπηζαίλαηε ndash παξά λα θάλαηε ηνχκπεο Κάλεηε

ζε πνηθηιίεο αηειείσηεο ηε γεινηνγξαθία ηνπ θφζκνπ Βιέπεηε ζαλ κέζrsquo απrsquo αλάζηξνθν

πξίζκα ηα πξάγκαηα θαη ρηππάηε ζην πλεχκα καο βαζεηά ηε ζθήλα ηεο ηξέιαοraquo10

Δδψ

ην φλνκα laquoνχζακπηνλraquo κνηάδεη κε πξναλαγγειία ηνπ ζαλάηνπ ηνπ ήξσα Αλ ε

ζχδπγνο ηνπ Άγγινπ πξφμελνπ δελ ήζειε λα ηξνκνθξαηήζεη ηνλ Πηηηαθφ

ππξνβνιψληαο ηνλ κε άζθαηξα θπζίγγηα ψζηε λα ζηακαηήζεη λα θιέβεη ηηο βηνιέηεο

απφ ηνλ θήπν ηεο δελ ζα κπνξνχζε ίζσο λα ζθελνζεηήζεη ν Πηηηαθφο ηελ απηνθηνλία

ηνπ Ο ήξσαο δελ επηβηβάδεηαη ζην laquoνχζακπηνλraquo πνπ ηνλ πξνζθαιεί έηνηκν λα

ζαιπάξεη πξνο ην άγλσζην επηιέγεη θαη πάιη ηε θπγή11

αιιά κε άιιν ηξφπν ίζσο

ηξαγηθφ Σν θαξάβη έξρεηαη ζηε ζχκεζή ηνπ πεγαίλνληαο πξνο ην ζπίηη ηεο Αγγιίδαο

Μχξηακ Υφπθηλο-ιάη γηα λα πεζάλεη θαζψο αλεζπρεί γηα ηα γηάιηλα παληά ηνπ Έλα

θαξάβη βνπβφ ζησπειφ πνπ κεηαθέξεη ίζσο laquoηε Λχπεraquo ηεο θπξίαο πνπ θνπηζαίλεη ζην

θαηάζηξσκά ηνπ12

Μνηάδεη λα αλεζπρεί κήπσο ραζεί θη απηφ καδί ηνπ κέζα ζην ράνο

9 θαξίκπαο (1992 138-140)

10 θαξίκπαο (1992 103-4) Ο ηξφπνο πνπ ν Πηηηαθφο επηιέγεη λα απηνθηνλήζεη κα θαη ε νηθεηνπνίεζε

ηεο δαλεηζκέλεο ηνπ ηαπηφηεηαο ε νπνία ηαπηίδεηαη κε άξλεζε ηεο δηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο ή κε

ηαπηφρξνλε πηνζέηεζε δχν ξφισλ απνηεινχλ ζηνηρεία πνπ παξαπέκπνπλ ζηελ ηξέια θαη ζηνλ

ππεξξεαιηζκφ Γηα ηελ ηξέια ζηνλ Μαπιάμπα βι θαη Μ Αθξηηίδνπ ειήλε θαη ζάλαηνο ζην

κπζηζηφξεκα Μαπιάμπαρ ηνπ θαξίκπα ζην Κνθφιεο (2001 169-171) 11

Γηα ην κνηίβν ηνπ πινίνπ θαη ηνπ ηξέλνπ σο κέζν θπγήο βι αλαιπηηθά Κσζηίνπ (1987 771-9) θαη

ηακπνπινχ (2006 410-416) Γηα ην κνηίβν ηεο θπγήο θαη ηνπ ηαμηδηνχ ζηα πνηήκαηα ηνπ Γηάλλε

θαξίκπα βι αλαιπηηθά Φηινθχπξνπ (2009 64-71) 12

θαξίκπαο (1992 57 84 θαη 153) Γηα ηα laquoγπάιηλα παληάraquo ηνπ θαξαβηνχ βι θαη ηακπνπινχ (2006

265-269)

4

έρνληαο ίζσο γηα άιιε κηα θνξά ηελ αλάγθε λα ηαμηδέςεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο

θαληαζίαο ηνπ ιίγν πξηλ ην ηέινο

Έπεηηα απφ απηή ηε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν

ζρεκαηίδνληαη ηα θχξηα νλφκαηα ζηνλ Μαπιάμπα θαη ηεο ζχλδεζήο ηνπο κε ηνπο

λενινγηζκνχο εμεηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα νη ιέμεηο πνπ πιάζεη ν θαξίκπαο

αθνινπζψληαο ηελ θαηεγνξηνπνίεζε πνπ έγηλε παξαπάλσ

Έλα παξάδεηγκα ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο είλαη αξρηθά ε ιέμε laquoληίγθηζκαraquo πνπ

δεκηνπξγείηαη απφ ηνλ ήρν ηεο ρνξδήο ελφο κνπζηθνχ νξγάλνπ laquoΠξηλ θηrsquo απrsquo απηφ ηεο

είρε κηιήζεη αφξηζηα γηα θάηη ιπγκνχο πνπ είρε αθήζεη θάπνηε έλα αιαξγπλφ νξγαλέην

ή γηα κηα αλάκλεζή ηνπ πνπ αθφκα ιέεη πήδαε ζην ληίγθηζκα κηαο ρνξδήο πνχζπαζrsquo

άμαθλα ndash ληηγθraquo13

Ζ αλαθνξά γίλεηαη ζην πξφζσπν ηεο Εελνβίαο Εαινχρνπ ε νπνία

θαιεί ζην ρνξφ πνπ δηνξγαλψλεη ζην ζπίηη ηεο ηνλ Ησάλλε Πηηηαθφ θαη φπνπ αξγφηεξα

ε ίδηα επαλαιακβάλεη ηε ιέμε αλαθεξφκελε ζηε Ναλά Κειαδή laquohellipΈπεηηα κε ζθάλεηε

άδηθαhellip Απηή δελ έρεη κήηε κάηηα γιαξά ζην παξάζπξν νχηε κχηε αεηίζηαhellip Γελ

πεδάεη ζηα ληηγθίζκαηαraquo14

Ζ ηειεπηαία παξνκνηάδεη ηνλ Πηηηαθφ κε ηνλ απφηνκν

ήρν laquoληηγθraquo πνπ αθνχγεηαη φηαλ ζπάεη μαθληθά κηα ρνξδή ζέινληαο νπζηαζηηθά λα

πεξηγξάςεη ηνλ ηξφκν πνπ ζα έλησζε αλ ζα έζθαγαλ μαθληθά πάλσ ηνπ ηα δχν άζθαηξα

θπζίγγηα πνπ έρεη βάιεη ζην δίθαλφ ηεο ε θπξία Πξνμέλνπ laquoΘάζαζηε ηφηε ζαλ rsquoλα

ληίγθηζκα (κηαο ρνξδήο πνχζπαζrsquo άμαθλα) ή ζαλ ξάγηζκα δηεγεκέλν ζηνπο

ηξφκνποhellipraquo15

Απηφο ν μαθληθφο ήρνο απηφ ην laquoξάγηζκαraquo κνηάδεη κε ηνλ ήρν πνπ

ηειηθά αθνχγεηαη απφ ηηο αιεζηλέο ζθαίξεο πνπ ζθάλε μαθληθά πάλσ ζην ζψκα ηνπ

ήξσα φηαλ ηνλ ππξνβνιεί ε Μχξηακ Υφπθηλο-ιάη laquoΠεξίεξγνhellip ήρεζαλ ζαλ δπν

πάηαγνη έμαιινη ήηαλ ζαλ λα ηξαληάρηεθrsquo ν θφζκνοraquo16

Άιιε κηα ερνπνίεηε ιέμε είλαη ην laquoηξίγιπκαraquo17

πνπ κηκείηαη ηνλ ήρν ηεο πφξηαο

φηαλ αλνίγεη ή θιείλεη φπσο γίλεηαη θαλεξφ θη απφ ην απφζπαζκα πνπ αθνινπζεί laquoε

ιίγν μεπφξηηζε Σξηγηιίγμ μαλάθακε ε πφξηα μσπίζσ ηνπ θαζψο απηφο δξαζθεινχζε

αλ έληνκν ρηππεκέλν λπρηφβην θηεξνχγηζε ην ιπγκηθφ ηξίγιπκά ηεοraquo18

Πξφθεηηαη γηα

ην ζεκείν ζην νπνίν ν Πηηηαθφο βγαίλεη απφ ην δσκάηην ηεο Μχξηακ αθνχ έρεη αιιάμεη

ηα άζθαηξα θπζίγγηα κε θαλνληθά πξνθεηκέλνπ λα απηνθηνλήζεη Ζ επηινγή ηεο

ζπγθεθξηκέλεο ιέμεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ιέμε laquoηξηγηιίγμraquo πνπ πξνεγείηαη κνηάδεη λα

κεηαθέξεη ηνλ αλαγλψζηε ζην ρψξν φπνπ βξίζθεηαη ν ήξσαο ψζηε αθνχγεηαη θαη ζηνλ

πξψην ν ήρνο ηεο πφξηαο πνπ ηξίδεη

Οη ιέμεηο πνπ πιάζεη ν θαξίκπαο θαη πξνέξρνληαη απφ μέλεο ιέμεηο

πξνζαξκνζκέλεο ζην ειιεληθφ γξακκαηηθφ ζχζηεκα παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν

ελδηαθέξνλ Έηζη ζηνλ Μαπιάμπα εκθαλίδεηαη ην ξήκα laquoπαξιβνπθξαλζίδσraquo δειαδή

κηιάσ γαιιηθά (parlez-vous franҫais) laquolaquoΈθαλε θάηη ηζηξηκφληεο ndash θξίθε Σάραο πσο

λαη κελhellip πιελ εθηφο θαη κεξζί δήζελ πσο ηψξα θεχγεη θαη αληίν Καη κrsquo έλα ζάξξνο

πνπ θαλείο δελ ηνπ ηφδσλε λάζνπ θαη λα παξιβνπθξαλζίδεη καδί καο ndashΑιήζεηα ην ιεο

-Παξφι ληνλέξ κνλ ακίraquo19

Ο Πηηηαθφο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα κηκεζεί ηνλ αιεζηλφ

Μαξηάκπα επηρεηξεί λα κηιήζεη γαιιηθά δίρσο φκσο λα ηα θαηαθέξλεη ηδηαίηεξα φπσο

δειψλεηαη θαη κέζα ζην έξγν laquoδηάβαδε θσλαρηά ndash θαη ηζαηξαπάηξηδε πξν παληφο ηα

13

θαξίκπαο (1992 30 θαη 227) 14

θαξίκπαο (1992 75) 15

θαξίκπαο (1992 90) 16

θαξίκπαο (1992 156) 17

Βι θαη ην γισζζάξην ζην θαξίκπαο (1992 229) 18

θαξίκπαο (1992 147) 19

θαξίκπαο (1992 17) Ζ ηειεπηαία θξάζε ζεκαίλεη laquoζνπ δίλσ ηνλ ιφγν κνπ θίιε κνπraquo

5

μελφγισζζαraquo20

Σν ξήκα laquoηζαηξαπαηξίδσraquo πξνθχπηεη απφ ην ηνπξθηθφ ηζάηξα-πάηξα

(ҫatra-patra) πνπ ζεκαίλεη έηζη θη έηζη αλεπαξθψο Ζ ζεκαζία ηνπ ξήκαηνο απηνχ (πνπ

ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη φηη θάπνηνο δελ κηιάεη ζσζηά)21

αθνξά έλα κνηίβν πνπ

επαλέξρεηαη ζε φιν ην έξγν22

πρλά ν θαξίκπαο πιάζεη λέεο ιέμεηο κέζσ παξαγσγήο ή ζχλζεζεο απφ άιιεο

ππαξθηέο ιέμεηο ζηηο νπνίεο αληρλεχνληαη ηα επηκέξνπο ζπζηαηηθά ησλ ιέμεσλ απηψλ

Γηα παξάδεηγκα ε ιέμε laquoαξρηζθνπξιαθηζηήοraquo ζρεκαηίδεηαη απφ ηνλ ηδησκαηηθφ ηχπν

laquoζθνχξιαraquo (Βνξεηνειιαδίηηθν ηδίσκα) πνπ ζεκαίλεη ζβνχξα ζηξνθή εδψ

ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη απηφλ πνπ γπξίδεη ηα πξάγκαηα ηα αλαηξέπεη laquoΔίλαη

πεξίεξγν ιέεη θαζψο θάζηδαλ είλαη πεξίεξγν ην πψο ηα πεξηδηλίδεηε φια πσο ηνπο

δίλεηε ηνλ πεξηζηξνθηζκφ ηνπ ζηξνβίινπhellip Με δαβφ δηαβήηε ηελ χιε ζηα ρέξηα ζαο

ηρλνγξαθίδεηε ην ζείν ζρέδην ηεο ιφμαο [hellip] hellipΔίζηε έλαο αξρηζθνπξιαθηζηήο κέζrsquo

ζηα πξάγκαηαraquo23

Ζ αλαθνξά γίλεηαη ζην πξφζσπν ηνπ Ησάλλε Πηηηαθνχ ζηνλ νπνίν

απεπζχλεηαη ε Εελνβία Εαινχρνπ Χζηφζν ην κνηίβν ηεο αλαηξνπήο ηεο

πξαγκαηηθφηεηαο δελ αθνξά κνλάρα ηνλ πξσηαγσληζηή Πηηηαθφ αιιά νιφθιεξν ην

έξγν

Καηά ηνλ ίδην ηξφπν ε ιέμε laquoαξζξφθλεκαraquo πνπ επαλαιακβάλεηαη αξθεηέο θνξέο

κέζα ζην έξγν πξνθχπηεη ίζσο απφ ηηο ιέμεηο laquoάξζξσζεraquo θαη laquoθλήκεraquo θαη παξαπέκπεη

ζηε ιέμε laquoαξζξφπνδαraquo (έληνκα) Χζηφζν εδψ ε ιέμε ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη

ηα θπηά laquoΣψξα ηη είλαη έλζηηθην Ζ έκθπηε ηθαλφηεηα ησλ δψσλ λα ελεξγνχλ φπσο

πξέπεη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο χπαξμεο Τπάξρεη θαη ζηα θπηά ε ηθαλφηεηα απηή [hellip]

Ρηδφπνδα ndash ξεθφξ επθπΐαο Δπηθφξπθε δε πεδεηηθή ηθαλφηεηα ndash νπνπθπγηζκφο ζην

ζθνηάδη Σα αξζξφθλεκα ηφζθαζαλ Υξεζηκνπνηφληαο ηελ πεδεηηθή ηνπο αληίιεςε

ηφζθαζαλ θσινηνπκπεδφλ κεζrsquo ζηε λχρηα αθήλνληαο θαη ηε ιεγεψλα αθάιππηε ndash

αλχπνπηε κέζrsquo ζηελ αθξηθαληθή αζβφιεraquo24

Ο αιεζηλφο Μαξηάκπαο δεκνζηεχεη ζην

πεξηνδηθφ Επιζηημολόγορ έλα άξζξν ηνπ κε ηίηιν laquoΦπηνλεπξηθή Κπθινζπκίαraquo Ο

Πηηηαθφο αλαπηχζζνληαο ηηο ζεσξίεο ηνπ laquoπεξί ηειεηξνπηζκνχ ησλ Φπηψλraquo

δεκνζηεχεη σο Μαξηάκπαο έλα βηβιίν κε ηίηιν Η Μάση ηηρ Ζάμαρ ή Ειζαγωγή ζηη

Σςναιζθημαηική Φςηολογία ην νπνίν γίλεηαη ε αηηία λα απνιπζεί απφ ηε ζέζε ηνπ

laquoΓηεπζπληή Αγξνθεπίνπraquo ζηε Υαιθίδα θαη ζηε ζπλέρεηα λα νδεγεζεί ζηελ

απηνθηνλία25

ην βηβιίν απηφ κε ηε ιέμε laquoαξζξφθλεκαraquo αλαθέξεηαη ζηα θπηά πνπ

έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα κεηαθηλνχληαη φπσο ηα αξζξφπνδα φηαλ ληψζνπλ πσο

απεηινχληαη26

Χο πξνο ηα ζεκαίλνληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην έξγν θαηαρξεζηηθά ε ιέμε

laquoζβίγθνοraquo ζηελ έθθξαζε laquoζβίγθνη ησλ γχξσλraquo απνηειεί έλα παξάδεηγκα ηεο

20

θαξίκπαο (1992 22) 21

Βι θαη ην γισζζάξην ζην θαξίκπαο (1992 229) 22

Δθηφο απφ ηελ πεξίπησζε ηνπ Πηηηαθνχ ν νπνίνο δελ κηιάεη θαιά ηηο μέλεο γιψζζεο ηφζν ν Άγγινο

πξφμελνο Υφπθηλο-ιάη φζν θαη ε ζχδπγφο ηνπ Μχξηακ δελ κηινχλ θαιά ηα ειιεληθά Μνηάδεη λα

απνηππψλεηαη κέζσ ηεο γξαθήο ε ζχγρπζε πνπ ππάξρεη ζην λνπ ηνπ Πηηηαθνχ θαη παξάιιεια εθείλε

πνπ δεκηνπξγείηαη ηφζν ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ ιφγσ ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ φζν θαη ζηε καηηά

ηνπ αλαγλψζηε ζην πιαίζην ελφο κπζηζηνξήκαηνο φπνπ ηα φξηα αλάκεζα ζηελ αιήζεηα θαη ην ςέκα δελ

δηαρσξίδνληαη εχθνια Βι θαη ην ζεκείσκα ηεο επηκειήηξηαο Κ Κσζηίνπ ζην θαξίκπαο (1992 167-

171) 23

θαξίκπαο (1992 103) 24

θαξίκπαο (1992 70) 25

Βι θαη ην ρξνλνιφγην ζην Κνθφιεο (2001 127-133) 26

Όπσο έρεη επηζεκαλζεί απφ ηελ θξηηηθή ην επεηζφδην κε ην δάζνο πνπ κεηαηνπίδεηαη εκθαλίδεηαη θαη

ζηνλ Shakespeare Βι ηακπνπινχ (2006 234-5)

6

θαηεγνξίαο απηήο laquohellipΔίζηε έλαο αξρηζθνπξιαθηζηήο κέζrsquo ζηα πξάγκαηα Σνπο

μαπνιάηε ηνπο ζβίγθνπο ησλ γχξσλ Πνηνο κπνξεί λα μέξεη ηη ζθέθηεζηε Πνηνο μέξεη ηη

είζηε θαιφο λα ζθαξψζηε Χο θαη κηα βίδα ζηνλ άλεκνhellipraquo27

Δδψ ε ιέμε δελ δειψλεη

ην γιχθηζκα πνπ έρεη ηε κνξθή βψινπ ην ζρήκα σζηφζν ζπλδέεηαη κε ηε ιέμε

laquoγχξνοraquo πνπ αθνινπζεί θαη ηαπηφρξνλα παξαπέκπεη ζηνλ ήρν πνπ αθνχγεηαη φηαλ έλα

αληηθείκελν ζηξηθνγπξίδεη (ζβηγθ) φπσο θαη laquoκηα βίδα ζηνλ άλεκνraquo Ζ επηινγή ηεο

ζπγθεθξηκέλεο ιέμεο γίλεηαη ίζσο γηα λα ππνγξακκίζεη πσο θάηη φκνξθν θαη γιπθφ

κπνξεί λα αλαηξέςεη ηα πάληα ηα ιφγηα θαη νη θαηλνκεληθά αζψεο πξάμεηο ηνπ

Πηηηαθνχ δεκηνπξγνχλ παξεμεγήζεηο ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη ηειηθά απνθηά

πξφβιεκα θαη ν ίδηνο

πρλά ν ζπγγξαθέαο πιάζεη λέεο ιέμεηο πνπ δελ ζεκαίλνπλ ηίπνηα ηθαλνπνηνχλ

σζηφζν ηελ επηζπκία ηνπ λα δεκηνπξγήζεη έλαλ ηδηαίηεξν θψδηθα επηθνηλσλίαο θαη

ζπγρξφλσο λα θαηαγγείιεη εθείλνπο πνπ laquoζηελεχνπλraquo ηε γιψζζα πνπ πεξηνξίδνπλ ηηο

ιέμεηο ζε ζπγθεθξηκέλεο ζεκαζίεο Μηα ηέηνηα πεξίπησζε είλαη ε ιέμε laquoκπάιηαraquo28

laquoΣν

πνίεκα απηφ καδί ζαριφ θηrsquo αληζφξξνπν (φπνπ εμrsquo απrsquo ηα ινηπά ζάιηα κπάιηα έιεγε

θαη ζηνλ εαπηφ ηνπ ndashζεφο θπιάμνη- σξαίνλ () ήηαλ εηνχην θrsquo έθεξλε εκεξνκελία 15

ηνπ Μάξηε 1934raquo29

Ο γισζζηθφο ηχπνο laquoκπάιηαraquo πνπ ζρεκαηίδεη ν θαξίκπαο

νκνηνθαηαιεθηεί κε ηε ιέμε πνπ πξνεγείηαη laquoζάιηαraquo αλ θαη δελ απνηειεί ζηίρν ηνπ

πνηήκαηνο πνπ αθνινπζεί Μνηάδεη λα επαλαιακβάλεη έηζη ηε ζεκαζία ηεο ιέμεο

laquoζάιηαraquo δειαδή laquoρσξίο νπζίαraquo ψζηε λα ππνγξακκίζεη ηνπο ραξαθηεξηζκνχο laquoζαριφ

θη αληζφξξνπνraquo πνπ αθνξνχλ ην πνίεκα laquoΥαιθίδαraquo

Καηά ηνλ ίδην ηξφπν ιεηηνπξγνχλ θαη νη μέλεο ιέμεηο-θξάζεηο δίρσο λφεκα πνπ

επηρεηξεί λα ζρεκαηίζεη ν ήξσαο laquo-Γηέο Καη ηνχξζε ζαλ αξγπξφ ινπινχδη ην γ η έ ο

ηεο ndashΓηέο ιέεη θηrsquo απηφο φινο θιέγκα Αιακακπίηο Ηξιαληάλ (Χ νη Δγγιέδνηhellip νη

Δγγιέδνη Ση ιαφο Θrsquo αξγνχζε πνιχ λα ηνπο κάζεη ε Ναλά ηνπhellip Απηφο κίιαε ζηελ

ηξίρα ηα εγγιέδηθα)raquo30

Ζ θξάζε επαλαιακβάλεηαη δχν θνξέο ιίγν πξηλ ηελ απηνθηνλία

ηνπ Πηηηαθνχ γξακκέλε ιίγν δηαθνξεηηθά (Αιακακπίο Αιακπακπίηο Ηξιαληάλ) laquoΔίρε

πεη φκσο εθείλν ην Αιακακπίο Ηξιαληάλ θη ήηαλ πνιχ σξαίν πξάκαraquo [hellip] laquoΣφηε

εζθέθηε ηε Μχξηακ Πέξαζε απφ ην λνπ ηνπ θαη πέηαμε ndashφλεηξν αθξηζκέλν- ε κνξθή

ηεο Πνπιάθη πεξηπαζεηηθφ θηrsquo ε ςπρνχια ηνπ θιεηνχξηζε ζηνπ παξαζπξηνχ ηεο ην

ηδάκη Αιακπακπίηο Ηξιαληάλraquo31

Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα κηα θξάζε πνπ δελ

ζεκαίλεη ηίπνηα θαη ε νπνία αξρηθά αθνχγεηαη (απφ ηνλ Πηηηαθφ πξνο ηελ Μχξηακ

Υφπθηλο-ιάη) πξνθεηκέλνπ λα αλαηξέςεη ηε δήισζε ηνπ ήξσα πσο κηιάεη άξηζηα

αγγιηθά ζηε ζπλέρεηα απνηππψλεηαη κε δηαθνξεηηθέο θαηαιήμεηο ζηελ πξψηε ιέμε

27

θαξίκπαο (1992 103) 28

Ζ ιέμε δίλεηαη ζε ππνζεκείσζε θαη αλαθέξεηαη ζην πνίεκα laquoΥαιθίδαraquo Σν άηηηιν κπζηζηφξεκα ηνπ

ήξσα Πηηηαθνχ δελ νινθιεξψλεηαη Αληίζεηα γξάθεη ην πνίεκα απηφ πνπ ηνπνζεηείηαη ρξνληθά έλα

ρξφλν πξηλ απφ ηελ απηνθηνλία ηνπ (αιιά βξίζθεηαη ζην αξρείν ηνπ Πηηηαθνχ έπεηηα απφ απηήλ) Οη

ηειεπηαίνη ζηίρνη ηνπ πνηήκαηνο laquoΑρ λεθξφλ ζην ρψκα ndashλα θσλάδεηο- είδα έλαλ κνπ αθφκε πηεξφηνraquo

ιεηηνπξγνχλ ζπλεπψο σο πξναλαγγειία ηνπ ζαλάηνπ ηνπ Γηα ην πνίεκα laquoΥαιθίδαraquo αιιά θαη γηα ην

πνίεκα laquoεκείσκα πξνεηζαγσγηθφ ή πεξίιεςε πξνεγνπκέλσλraquo πνπ έρεη ζέζε πξνιφγνπ (ζ 9) ζην έξγν

βι αλαιπηηθά ην ζεκείσκα ηεο επηκειήηξηαο Κ Κσζηίνπ ζην θαξίκπαο (1992 170-1) Γηα ην δήηεκα

ηνπ πηεξφηνπ ζην έξγν ηνπ θαξίκπα βι αλαιπηηθά Κνθφιεο (2001 13-51) θαη Νανχκ (2007 255-270)

Ζ ιχηξσζε κέζσ ηεο γξαθήο δελ απνκαθξχλεη ηνλ ζάλαην φκσο ηφζν ε ηέρλε φζν θαη ν ζάλαηνο

κνηάδνπλ λα ηθαλνπνηνχλ ηελ επηζπκία ηνπ ήξσα λα μεπεξάζεη ηα φξηα ηεο πξαγκαηηθφηεηάο ηνπ θαη λα

αθνινπζήζεη ην θαξάβη πνπ laquoιηθλίδεηαη έμσ απφ ηα φξηα ηνπ θφζκνπraquo Γηα ηελ πιεγή ηεο γξαθήο θαη ηε

ζρέζε ηεο κε ην ζάλαην βι θαη ηακπνπινχ (2006 252-4) θαη ηακπνπινχ (2007 291-299) 29

θαξίκπαο (1992 149) 30

θαξίκπαο (1992 102) 31

θαξίκπαο (1992 105 θαη 153 αληίζηνηρα)

7

δίρσο φκσο λα αθνχγεηαη θαζψο ε θξάζε έξρεηαη ζην λνπ ηνπ ήξσα πνπ βξίζθεηαη ζε

ζχγρπζε Ζ γξαθή κνηάδεη λα αθνινπζεί ηε ζχγρπζε απηή ε νπνία ηνλ νδεγεί ζην

ηξαγηθφ ηέινο ζε κηα πξνζπάζεηα ίζσο λα ζπάζεη ηα φξηα ηεο εμσηεξηθήο ηνπ

πξαγκαηηθφηεηαο ζε κηα πξνζπάζεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ θαξίκπα ίζσο θαη ηνπ αλαγλψζηε

ηνπ λα μεπεξάζεη ηνπο θξαγκνχο ηεο ινγηθήο ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά

θαη ηηο ζπκβάζεηο ηεο γξαθήο

laquoΓειαζηφο θαη καδί ηξνκαιένο αθήλνληάο καο κεζrsquo ζηνπο αηαμηζκνχο ηνπ

αλχπνπηνπο έπαημε ηέινο κπξνο ζην θαηάπιερην βιέκκα καο ην ζπαξαρηηθφ ηνπ

αζηείν ηέηνην πνπ λα καο κείλεη αμέραζην ζαλ κηα εμαίζηα πιεγή Μνιαηαχηα είλαη

παληνδχλακνο ν ξπζκφο ηεο δσήο Σν κεγαιφπξεπν απηφ πινίν πνπ είλαη ν θφζκνο

πεγαίλεη (αθεκέλν) κνλάρν ηνπ ζηελ αηειεπηφηεηα ηνπ ρψξνπ ζηελ εθήκεξε

αησληφηεηα καδί ηφπσλ θαη θαηξψλraquo32

δειψλεη ν ζπγγξαθέαο ζην ηέηαξην κέξνο ηνπ

κπζηζηνξήκαηνο Μαπιάμπαρ αλαθεξφκελνο αξρηθά ζηνλ πξσηαγσληζηή ηνπ Ησάλλε

Πηηηαθφ ή Μαξηάκπα Ζ αλαηξνπή ηνπ ξφινπ ηνπ απφ θσκηθφ ζε δξακαηηθφ

ζπκβαδίδεη κε ηελ αλαηξεπηηθή δηάζεζε ηνπ θαξίκπα θαη ηελ αλαξρηθή γιψζζα ηνπ

έξγνπ ε πξαγκαηηθφηεηα κνηάδεη λα αιιάδεη θάζε θνξά πιάη ζηηο κεηακνξθψζεηο ησλ

εξψσλ θαη ησλ ιέμεψλ ηνπ Ο ίδηνο ν ζπγγξαθέαο απεπζπλφκελνο πξνο ηνλ αλαγλψζηε

ηνπ ζην θείκελφ ηνπ κε ηίηιν laquoΠεξί ηέρλε ndash ππφ θιίκαθαraquo ζρνιηάδεη ηε ζεκαζία πνπ

έρεη ε δηαηχπσζε ελφο λνήκαηνο laquoΣη πξνζηέζεθε Σίπνηα Ση έιεηςε ρεδφλ πάιη

ηίπνηα Μα θάηη έγηλε Αρηηλνβφιεζε ε έθθξαζε Πήξε απήρεζε ν ιφγνο Καη πάιζεθε

ndashιεο σο ηα έζραηα κφξηα- ην κηθξνζθνπηθφ απηφ laquoζχκπαλraquo Πσο ιέγεηαη απηφ κεο ζηε

ηέρλε Ύθνο ιέγεηαη Φφξκα ζηπι ή κνξθήraquo33

ην πιαίζην απηφ εμεηάζηεθαλ

νξηζκέλεο απφ ηηο ιέμεηο πνπ πιάζεη ν ίδηνο ν ζπγγξαθέαο ζαλ έλαο άιινο laquoβαζηιηάο

ησλ ιέμεσλraquo φκνηνο κε ηνλ ήξσά ηνπ εθείλεο πνπ ζεσξήζεθαλ αληηπξνζσπεπηηθέο ηεο

ηδηφηππεο θαη θαζαξά πξνζσπηθήο ηνπ αηζζεηηθήο

Βιβλιογραφία Γεκεηξάθνο Γ 1969 Νέον Οπθογπαθικόν Επμηνεςηικόν Λεξικόν Αζήλα Γηνβάλεο Υξ

Κνθφιεο Ξ Α 2001 Άνθπωποι και μη Τα όπια ηηρ θανηαζίαρ ζηο Σκαπίμπα Θεζζαινλίθε University

Studio Press

Κξχζηαι Νη 2003 Λεξικό γλωζζολογίαρ και θωνηηικήρ Γ Ξπδφπνπινο (κηθξ) Αζήλα Παηάθεο

Κσζηίνπ Κ (επηκ) 1994 Για ηον Σκαπίμπα Λεπθσζία Αηγαίνλ

Κσζηίνπ Κ 1987 Ο θαξίκπαο ηεο θπγήο θαη ηεο πεξηπιάλεζεο Ζ καξηπξία ηνπ πεδνγξαθηθνχ ηνπ

έξγνπ Η Λέξη 68 771-9

Μπακπηληψηεο Γ 1998 Λεξικό ηηρ νέαρ ελληνικήρ γλώζζαρ Αζήλα Κέληξν Λεμηθνινγίαο

Νανχκ Η 2007 Σν καθξχ (ξνκαληηθφ) ρέξη ηνπ Καξαγθηφδε αξιεθίλνη λεπξφζπαζηα ραξηνλφκνπηξα

ζην ζπξηφ ρνξφ ηνπ θαξίκπα ην Κ Κσζηίνπ (επηκ) Ππακηικά Α΄ Πανελλήνιος Σςνεδπίος για

ηον Σκαπίμπα Υαιθίδα Γηάκεηξνο 255-270

Παπαγεσξγνπνχινπ-Ησαλλίδε 1995 Ανέκδοηα και αθηζαύπιζηα κείμενα ηος Γιάννη Σκαπίμπα

Γεκφζηα Κεληξηθή Βηβιηνζήθε Υαιθίδαο 261

Ράιιε Α 2007 Η ζύνθεζη λέξεων Διαγλωζζική Μοπθολογική Πποζέγγιζη Αζήλα Παηάθεο

Ράιιε Α 2005 Μοπθολογία Αζήλα Παηάθεο

θαξίκπαο Γ 1992 Μαπιάμπαρ Κ Κσζηίνπ (επηκ) Αζήλα Νεθέιε

θαξίκπαο Γ 1993 Το Θείο Τπαγί Κ Κσζηίνπ (επηκ) Αζήλα Νεθέιε

32

θαξίκπαο (1992 161-2) 33

Παπαγεσξγνπνχινπ-Ησαλλίδε (1995 261)

8

ηακπνπινχ Γξ 2007 Ο ίζθηνο ηεο γξαθήο Όςεηο κηαο επίκνλεο εηθφλαο ηνπ Γηάλλε θαξίκπα ην

Κ Κσζηίνπ (επηκ) Ππακηικά Α΄ Πανελλήνιος Σςνεδπίος για ηον Σκαπίμπα Υαιθίδα Γηάκεηξνο

291-299

ηακπνπινχ Γξ 2006 Πηγέρ ηηρ πεζογπαθίαρ ηος Γιάννη Σκαπίμπα Αζήλα χιινγνο πξνο δηάδνζηλ

σθέιηκσλ βηβιίσλ

Φηινθχπξνπ Έ 2009 Η γενιά ηος Καπςωηάκη Φεύγονηαρ ηη μάζηιγα ηος λόγος Αζήλα Νεθέιε

Νεολογισμοί34

αγξηνγπηφο (ζ 97) (άγξηνο + γηνο) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ ηεο

ιέμεο πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν

αεξνθξέκνκαη (ζ 126) (αέξαο + θξέκνκαη) ζχλζεην ξήκα πνπ ζεκαίλεη αησξνχκαη

Αιακακπίηο Αιακακπίο Αιακακπίηο Ηξιαληάλ (ζ 103 105 θαη 153 αληίζηνηρα)

θξάζε ρσξίο ζπγθεθξηκέλν λφεκα

αιιεινυπνθαζίζηακαη (ζ 138) (αιιειν + ππνθαζίζηακαη) ζχλζεην ξήκα Σν πξψην

ζπλζεηηθφ δειψλεη κηα ζρέζε ακνηβαηφηεηαο αλάκεζα ζε δχν πξφζσπα

πξάγκαηα ή θαηαζηάζεηο σο πξνο φηη δειψλεη ην ξήκα

αξεηνιφγην (ζ 125) (αξεηή + ιφγνο) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ δειψλεη ην βηβιίν γηα

ηελ θαηαρψξεζε ησλ αξεηψλ θάπνηνπ

αξζξφθλεκν (ζ 21 68 69 70 139) (άξζξσζε + θλήκε) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ

δειψλεη ην θπηφ πνπ κεηαθηλείηαη κφλν ηνπ θαη παξαπέκπεη ζην αξζξφπνδν

(έληνκν)

αξθνπδφζθαγα (ζ 141) (αξθνχδα + ζθάγηα) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην

ζπλζεηηθφ πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν

αξρηζθνπξιαθηζηήο (ζ 27 103) νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηνλ ηδησκαηηθφ

ηχπν laquoζθνχξιαraquo (Βνξεηνειιαδίηηθν ηδίσκα) δειαδή ζβνχξα ζηξνθή εδψ

ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη απηφλ πνπ γπξίδεη ηα πξάγκαηα ηα αλαηξέπεη Σν

πξψην ζπλζεηηθφ (αξρη-) πξνζδίδεη ζην δεχηεξν ζπλζεηηθφ ηε ζεκαζία ηεο

ππεξνρήο ηεο αξρεγίαο (πξνέξρεηαη απφ ην αξρ ειιεληθφ ηχπν laquoἄξρσraquo)

αηαμηζκφο (ζ 161) νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην ξήκα laquoαηαθηψraquo θαη ηελ

παξαγσγηθή θαηάιεμε ndashηζκφο Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ζπκπεξηθνξά ή

ηάζε πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ φηη δειψλεη ην ζέκα (αηαμ-ηζκφο) Δδψ

παξαπέκπεη ζην επίζεην laquoαηαμηθφοraquo θαη ζην νπζηαζηηθφ laquoαηαμίαraquo ηαπηφρξνλα

αηειεπηφηεηα (ζ 161) νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην επίζεην laquoαηειεχηεηνοraquo

αρλνζακπίδσ (ζ 145) (αρλφο + ζακπίδσ) ζχλζεην ξήκα φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ

εληζρχεη ηε ζεκαζία ηνπ δεχηεξνπ

γαβξηάδσ (ζ 94) ξήκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηε ιέμε laquoγαβξηάοraquo ε νπνία ζεκαίλεη

έμππλνο θαη δσεξφο αιήηεο Πξφθεηηαη γηα εμειιεληζκφ ηνπ γαιιηθνχ νλφκαηνο

Gavroche ήξσα ηνπ κπζηζηνξήκαηνο Οι Άθλιοι ηνπ V Hugo

γξακκαηνθνιιεηήο (ζ 24 132) (γξάκκα + θνιιάσ) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ δειψλεη

απηφλ πνπ θνιιάεη ηα γξάκκαηα ή ηα γξακκαηφζεκα

εαπηνχιαξνο (ζ 154) ππεξζεηηθφο βαζκφο ηεο ιέμεο laquoεαπηνχιεοraquo Δδψ

ρξεζηκνπνηείηαη εηξσληθά

εθεηδνχιηα (ζ 35) ζρεκαηίδεηαη απφ ην επίξξεκα laquoεθεηδάraquo θαη ιεηηνπξγεί σο

ππνθνξηζηηθφ

θαηαπνπάλσ (ζ 137) (θαηά + απφ + πάλσ) επίξξεκα πνπ ζεκαίλεη αθξηβψο απφ πάλσ

34

Οη αξηζκνί ησλ ζειίδσλ αλαθέξνληαη ζηελ έθδνζε ηεο Νεθέιεο

9

θσινηνπκπεδφλ (ζ 70 139) επίξξεκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηε ιέμε laquoθσινηνχκπαraquo

θαη ζεκαίλεη θάλνληαο θσινηνχκπεο

ιπθφζθαγα (ζ 141 143) (ιχθνο + ζθάγηα) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην

ζπλζεηηθφ πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν

καζηξνκνπηδνπξσηήο (ζ 34) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ (καζηξν-)

δειψλεη επηδεμηφηεηα σο πξνο ην δεχηεξν ζπλζεηηθφ Δδψ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα

δειψζεη απηφλ πνπ θάλεη θαιέο κνπηδνχξεο αληί λα δσγξαθίδεη

(καζηξνραιαζηήο ζηε δσγξαθηθή)

Μειαίδε (ζ 101) (κε + ιαίδε) ε ιέμε παξαπέκπεη ζε θάπνηα πνπ δελ είλαη θπξία ή

απνηειεί παξάθξαζε ηεο αγγιηθήο θξάζεο laquoΜάτ Λέτληraquo (πνπ απαληά θη εδψ κε

απηή ηε κνξθή βι ζ 135) έπεηηα απφ ηε κεηαθνξά ηεο ζηελ Διιεληθή γιψζζα

Δδψ ρξεζηκνπνηείηαη εηξσληθά

κπάιηα (ζ 149) ιέμε ρσξίο ζπγθεθξηκέλν λφεκα

κπξνπκνπηίδσ (ζ 156) ην ξήκα ζρεκαηίδεηαη απφ ην επίξξεκα laquoκπξνχκπηαraquo

ληλίζηηθα (ζ 137) επίξξεκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην νπζηαζηηθφ laquoληλίraquo

Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηνλ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο θάπνηνπ (εδψ ηνπ

θεγγαξηνχ) πνπ κνηάδεη κε ηηο θηλήζεηο ελφο κσξνχ ή κηθξνχ παηδηνχ

ληίγθηζκα (ζ 30 75 90) ερνπνίεηε ιέμε πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηνλ ήρν ηεο ρνξδήο

ελφο κνπζηθνχ νξγάλνπ (ληηγθ)

νλεηξηάξηθα (ζ 99) επίξξεκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηνλ ιατθφ ηχπν laquoνλεηξηάδνκαηraquo θαη

laquoνλείξηαζκαraquo Γειψλεη πσο θάηη ζπκβαίλεη κε ηξφπν νλεηξηθφ

νπνπθπγηζκφο (ζ 70) νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ έθθξαζε laquoφπνπ θχγεη

θχγεηraquo θαη ζεκαίλεη άηαθηε θπγή

παλσγξάθσ (ζ 19 43 126) (πάλσ + γξάθσ) ζχλζεην ξήκα φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ

πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν εκαίλεη γξάθσ ζην πάλσ κέξνο

παξιβνπθξαλζίδσ (ζ 17) ξήκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ηε γαιιηθή θξάζε laquoparlez-vous

franҫaisraquo θαη ζεκαίλεη κηιάσ γαιιηθά

πεξηζαιάζζη (ζ 35) (πεξί + ζάιαζζα) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη θαηά

αλαινγία κε ηηο ιέμεηο laquoαθξνγηάιηraquo θαη laquoπεξηγηάιηraquo (laquoαθξνζαιάζζηraquo

laquoπεξηζαιάζζηraquo)

πηζσζηέθνκαη (ζ 150) (πίζσ + ζηέθνκαη) ζχλζεην ξήκα φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ

πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν εκαίλεη ζηακαηψ γηα ιίγν λα πεξπαηψ θαη ζηξέθνκαη

πξνο ηα πίζσ

πνππνπιίδσ (ζ 81) ξήκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην νπζηαζηηθφ laquoπνχπνπινraquo θαη

ζεκαίλεη αλαδεχνκαη φπσο ην πνχπνπιν

πξνζηπρνκπνγηαηδήο (ζ 76 94) (πξφζηπρνο + κπνγηαηδήο) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ

ην πξψην ζπλζεηηθφ πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν

πξσηφθπην (ζ 66) (πξψην + θπηφ) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην

αξηζκεηηθφ επίζεην laquoπξψηνοraquo θαη ην νπζηαζηηθφ laquoθπηφraquo Ζ ιέμε δειψλεη φηη ην

δεχηεξν ζπλζεηηθφ δεκηνπξγήζεθε πξψην ή βξίζθεηαη πξψην ζε κηα ζεηξά

ξηδφπνδν (ζ 70) (ξίδα + πφδη) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην νπζηαζηηθφ laquoξίδαraquo

πξνζδηνξίδεη ην νπζηαζηηθφ laquoπφδηraquo Γειψλεη απηφλ πνπ έρεη ξίδα αληί γηα πφδη

δειαδή ην θπηφ

ζβαξλνπφδεο (ζ 75) (ζβαξλίδσ + πφδη) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην δεχηεξν

ζπλζεηηθφ πξνζδηνξίδεη ην πξψην Γειψλεη απηφλ πνπ ζέξλεη ηα πφδηα ηνπ

ζβίγθνο ησλ γχξσλ (ζ 103) ε ιέμε laquoζβίγθνοraquo ρξεζηκνπνηείηαη θαηαρξεζηηθά Γελ

δειψλεη ην γιχθηζκα πνπ έρεη ηε κνξθή βψινπ ην ζρήκα σζηφζν ζπλδέεηαη κε

ηε ιέμε laquoγχξνοraquo πνπ αθνινπζεί θαη ηαπηφρξνλα παξαπέκπεη ζηνλ ήρν πνπ

10

αθνχγεηαη φηαλ έλα αληηθείκελν ζηξηθνγπξίδεη (ζβηγθ) Ζ θξάζε δειψλεη ηα

ιφγηα ή ηηο πξάμεηο πνπ αλαηξέπνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα

ζθαξθαηζαιψλσ (ζ 154) ξήκα πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην ξήκα laquoζθαξθαιψλσraquo θαη

έρεη ηελ ίδηα ζεκαζία

ζπαζφθπην (ζ 67) (ζπαζί + θπηφ) νπζηαζηηθφ ζχλζεην φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ

πξνζδηνξίδεη ην δεχηεξν Γειψλεη ην θπηφ πνπ ην ζρήκα ηνπ κνηάδεη κε ζπαζί

ζπαζκηθφο (ζ 83) επίζεην πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην νπζηαζηηθφ laquoζπάζκαraquo ή

laquoζπαζκφοraquo Δδψ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηηο ζπζπάζεηο πνπ

δεκηνπξγνχληαη γχξσ απφ ην ζηφκα

ζηξαηησηηθνθπηηθφο (ζ 66) (ζηξαηησηηθφο + θπηηθφο) ζχλζεην επίζεην πνπ εδψ

πξνζδηνξίδεη ην νπζηαζηηθφ laquoηαθηηθήraquo (ζηξαηησηηθνθπηηθή ηαθηηθή) Γειψλεη

ηελ ηαθηηθή πνπ αθνινπζνχλ νη ζηξαηησηηθνί σο πξνο ηα θπηά

ζηξηγγινθαηζαξψλσ (ζ 26) (ζηξηγγιίδσ + θαηζαξψλσ) ζχλζεην ξήκα πνπ ζεκαίλεη

βγάδσ νμείεο θαη δηαπεξαζηηθέο κπεξδεκέλεο θξαπγέο

ζηξηγγινιαξπγγίδσ (ζ 18) (ζηξηγγιίδσ + ιαξπγγίδσ) ζχλζεην ξήκα πνπ ζεκαίλεη

βγάδσ νμείεο θαη δηαπεξαζηηθέο θξαπγέο πνπ ζρεκαηίδνληαη θαηεπζείαλ ζηνλ

ιάξπγγα

ζπλκνλνκαρεηήο (ζ 27) (ζπλ + κνλνκάρνο) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην

ζπλζεηηθφ (ζπλ-) δειψλεη φηη ην δεχηεξν ζπλζεηηθφ ζπληειείηαη απφ θνηλνχ κε

άιιν πξφζσπν Δδψ ζεκαίλεη αληίπαινο ζηελ κνλνκαρία

ζθπξηρηεξφο (ζ 18 26) επίζεην πνπ ζρεκαηίδεηαη απφ ην ξήκα laquoζθπξίδσraquo θαη

ζεκαίλεη πσο θάηη αθνχγεηαη ζαλ ζπξηζηηθφο παξαηεηακέλνο ήρνο

ηειεθπτζκφο (ζ 70) ζχλζεην νπζηαζηηθφ φπνπ ην πξψην ζπλζεηηθφ (ηειε-) πξνζδίδεη

ζε απηφ πνπ δειψλεη ην δεχηεξν ζπλζεηηθφ ηελ έλλνηα ηεο κεγάιεο απφζηαζεο Ζ

ιέμε αλαθέξεηαη ίζσο ζηελ εμππλάδα ησλ θπηψλ ράξε ζηελ νπνία κπνξνχλ λα

δηαλχνπλ απνζηάζεηο φηαλ ληψζνπλ πσο απεηινχληαη

ηξίγιπκα (ζ 147) ερνπνίεηε ιέμε ε νπνία κηκείηαη ηνλ ήρν ηεο πφξηαο πνπ ηξίδεη φηαλ

αλνίγεη ή θιείλεη

ηζαηξαπαηξίδσ (ζ 22) ην ξήκα πξνθχπηεη απφ ην ηνπξθηθφ ηζάηξα-πάηξα (ҫatra-patra)

πνπ ζεκαίλεη έηζη θη έηζη αλεπαξθψο Δδψ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη φηη

θάπνηνο δελ κηιάεη ζσζηά

θνπζθνκαγνπιάηνο (ζ 26) (θνπζθψλσ + κάγνπιν) ζχλζεην επίζεην πνπ δειψλεη

απηφλ έρεη θνπζθσηά κάγνπια

θπζνινγψ (ζ 101) (θπζψ + ιφγνο) ζχλζεην ξήκα πνπ ζεκαίλεη κηιάσ θπζψληαο

θπηέλζηηθην (ζ 70 139) (θπηφ + έλζηηθην) ζχλζεην νπζηαζηηθφ πνπ δειψλεη ην

έλζηηθην ησλ θπηψλ

θπηνλεπξηθφο (ζ 40) (θπηφ + λεπξηθφο) ζχλζεην επίζεην πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα

δειψζεη ηα λεχξα ησλ θπηψλ

θπηνπεδεηηθφο (ζ 68) (θπηφ + πεδεηηθφο) ζχλζεην επίζεην πνπ αλαθέξεηαη ζηελ

ηθαλφηεηα ησλ θπηψλ λα κεηαθηλνχληαη κφλα ηνπο