ÖZELLEŞTİRMEDE EZBERBOZAN AB'DEKİ DEROGASYON GERÇEĞİ: KKTC KIB-TEK ÖRNEĞİ

EUROPEAN UNIVERSITY OF LEFKE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

Volume II / Cilt II

Issue 1 / Sayı 1 June 2011 / Haziran 2011

LEFKE AVRUPA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ

CONTENTS / İÇİNDEKİLER From The Editor / Editörden................................................................................................1 Şinasi Aksoy Kıbrıs Krizi............................................................................................................................3 Umut Arık Local Leadership As a Personal Characteristic: A Comparison of Two Turkish Mayors.................................................................................................................................22 Ulaş Bayraktar Yerel Yönetimler Programı Öğrencilerinin Belediye Stajları Üzerine Bir İnceleme..........55 Seda Bostancı Geç Modern veya Post-Modern Bağlamda Değişen Siyasetin Yeni Biçim(ler)i.................65 Bülent Evre Platonic Guardians: The British and American Occupations of Iraq, 1914-1932 and 2003-2011.....................................................................................................................76 Christian Lekon Özelleştirmede Ezber Bozan AB'deki Derogasyon Gerçeği: K.K.T.C. ve Kıb-Tek Örneği...............................................................................................................93 Mustafa Ertanın ve Veli Okan Şafaklı “American Outsourcing” the Impact of Globalization on the Way Organizations……...107 Conduct their Business Overseas;The Case of General Electric Ahsan Habib

EUROPEAN UNIVERSITY OF LEFKE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

LEFKE AVRUPA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ

Volume I / Cilt I Issue 2 / Sayı 2

June 2011 / Haziran 2011

Owner / Sahibi (On behalf of the EUL / LAÜ adına) Prof. Dr. Ahmet Bülend GÖKSEL

Editor / Editör

Prof. Dr. Şinasi AKSOY

Yardımcı Editör / Vice Editor Yrd. Doç. Dr. Çağlar AKGÜNGÖR

Editorial Board / Yayın Kurulu

Prof. Dr. Şinasi AKSOY Prof. Dr. Gencay ŞAYLAN Prof. Dr. Ayşen TÜRKMAN

Doç Dr. Dr. İhsan TAYHANİ Yrd. Doç. Dr. Çağlar AKGÜNGÖR Yrd. Doç. Ozan SERDAROĞLU

Yrd. Doç. Dr. Sıtkı YÜREKLİ

Advisory Board / Danışma Kurulu Prof. Dr. Remzi ALTUNIŞIK (Sakarya Üniversitesi)

Prof. Dr. Burhan AYKAÇ (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Birol BUMİN (Gazi Üniversitesi)

Prof. Dr. A. Erkan EKE (Yeditepe Üniversitesi) Prof. Dr. Öner GÜNÇAVDI (İstanbul Teknik Üniversitesi)

Prof. Dr. Seyfettin GÜRSEL (Bahçeşehir Üniversitesi) Prof. Dr. A.Raşit KAYA (Orta Doğu Teknik Üniversitesi)

Prof. Dr. Bayram KAYA (Manas Üniversitesi) Prof. Dr. Asker KARTARI (Hacettepe Üniversitesi)

Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN (Trakya Üniversitesi) Prof. Dr. Suat KÜÇÜKÇİFTÇİ (İstanbul Teknik Üniversitesi)

Prof. Dr. Serdar SAYAN (TOBB Üniversitesi) Prof. Dr. Sinan SÖNMEZ (Atılım Üniversitesi)

Prof. Dr. Ahmet TOLUNGÜÇ (Başkent Üniversitesi) Prof. Dr. Sibel YAMAK (Galatasaray Üniversitesi) Prof. Dr. Cengiz YILMAZ (Boğaziçi Üniversitesi)

Doç. Dr. Ayşe AKYOL (Trakya Üniversitesi) Doç. Dr. Yeşeren ELİÇİN - ARIKAN (Galatasaray Üniversitesi)

Kapak Tasarımı / Cover Bülent BİLGİN

Correspondance / Yazışma Adresi

European University of Lefke Journal of Social Sciences

Faculty of Economics and Administrative Sciences Gemikonağı – Lefke – TRNC

Mersin 10 TURKEY

Lefke Avrupa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Gemikonağı – Lefke

KKTC

Contacts / İletişim + 90 392 660 20 00

[email protected] www.eul.edu.tr/jss

ISSN Number / ISSN Numarası

1309 – 2294

Subscriptions / Abonelik Subscribers are required to notify us after depositing an annual fee of 50 TL to the following bank account: İş Bank LAÜ Branch, account number 6806199, account owner European University of

Lefke / Yıllık 50 TL olan abonelik bedeli İş Bankası LAÜ Şubesi 6806199 numaralı, Lefke Avrupa Üniversitesi hesabına yatırıldıktan sonra adres bilgisi dergimize iletilmelidir.

(IBAN: TR27 0006 4000 0016 8060 0001 99)

DISCLAIMER All rights reserved. No part of this publication may be reproduced and disseminated in any means without the prior written permission of the EUL. Statements and opinions appearing in the EUL

Journal of Social Sciences are solely those of the authors and do not imply endorsement by the editors, advisors or referees of the journal, or the EUL.

UYARI Tüm yayın hakları saklıdır. Bu derginin hiçbir bölümü, LAÜ'den alınmış yazılı izin olmaksızın hiçbir biçimde ve hiçbir yöntemle yeniden üretilemez ve dağıtılamaz. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisinde ileri sürülen görüşler ve ifadeler tamamen yazarlara aittir. Dergide yayınlanmış olması, bu görüş ve

ifadelerin editör veya LAÜ tarafından benimsendiği anlamına gelmez.

FROM THE EDITOR

This is the second issue of the “ EUL-Journal of Social Sciences” , of the European University of Lefke. EUL Journal of Social Sciences is refereed and its scope covers all the disciplines of the social sciences, consequently, studies from all areas of social sciences will receive equal consideration for publication by the editorial board. I seriously believe the Journal started to have its place in the community of social science journals, will continue to do so with the interest and contributions from the social scientists not only in Cyprus, but in Turkey and the world. Yours truly, Prof.Dr.Şinasi Aksoy

1

EDİTÖRDEN

Elinizdeki bu sayısı ile Lefke Avrupa Üniversitesi- LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi- nin ikinci sayısı yayımlanmış bulunmaktadır. Dergi hakemli bir dergidir ve Haziran ve Aralık aylarında olmak üzere yılda iki kez yayımlanmaktadır. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi sosyal bilimlerin bütün alanlarına açıktır. Derginin sosyal bilimler dergileri camiası içinde yerini almaya başladığını, sizlerin Kıbris’tan ve Türkiye’den ve dünyanın her köşesindeki sosyal bilimcilerin ilgi ve katkılarıyla bu yeri daha da pekiştireceğini düşünüyorum. Saygılarımla, Prof.Dr.Şinasi Aksoy

2

EUL Journal of Social Sciences (2:1) LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi

June 2011 Haziran

KIBRIS KRİZİ

Assist. Prof. Dr. Umut ARIK

European University of Lefke Faculty of Economics and Administrative Sciences

Department of International Relations [email protected]

Abstract: The Greek Cypriot Presidency attempted to change the internationally accepted status of the Republic of Cyprus and the Partnership State based on the political and constitutional equality of the Turkish and Greek Cypriot Communities, recognised through the 1959-1960 London, Zurich and Nicosia Agreements, by organising attacks on the Turkish Cypriot Community during the Christmas of 1963, after preventing the Turkish Cypriot Vice President , Ministers, Deputies, Judges and Officials from undertaking their duties. This period is known as the Bloody Christmas because of the Greek Cypriot atrocities perpetrated against the Turkish Cypriots aimed at their ethnic cleansing in accordance with the Akritas Plan. The efforts of Turkey to put an end to these atrocities through the implementation of the 1960 Cyprus Guarantee Agreement were blocked by the infamous Johnson letter that poisoned the Turkish-US relations. A Junta of Colonels organised a coup in Athenes and illegally sent Greek troops to assist the EOKA terror organisation in Cyprus which, under General Grivas, perpetrated attacks on the Turkish Cypriot Community, at the end of 1967, with particular severity at the Geçitkale and Boğaziçi zones. Upon Turkish demonstrations through overflights of the Turkish air force, the USA intervened and the special representative of the US President, Cyrus Vance, persuaded Greece and Turkey to come to an understanding to avoid outright war. In the aftermath the Turkish Cypriot Community formed the Provisional Turkish Cypriot Administration. The colonels junta in Athenes fell under the control of the hawks. As Makarios was apparently distancing himself from rapid Enosis/union with Greece, Athenes used EOKA thug Nikos Sampson to topple him with a coup in 1974. Makarios saved himself by hiding in the mountains and then being smuggled out to England. Turkey proposed joint intervention under the Gurantee Agreement to put an end to the coup and to reinstate the constitutional order but rejected by Britain and, of course, Greece. The clause for unilateral intervention was applied and Turkish forces landing in Cyprus took control of the situation. Talks started in Geneva but they were stalled through the stone walling of Greece encouraged by the British. This situation led to the continuation of the Turkish Peace Operation in order to stabilise the military situation. After the acceptance of a UN brokered armistice the Turkish Federated Republic of Cyprus was established in 1975. Keywords: Partnership Republic, equality, ethnic cleansing, Bloody Christmas, Johnson Letter, The Greek Junta, EOKA terror, Provisional Turkish Cypriot Administration, Nikos Sampson, EOKA coup in Cyprus, joint guarantee intervention, Turkish Federated Republic of Cyprus.

3


June 2011 Haziran

Özet: Kıbrıs Rum Cumhurbaşkanlığı, Kıbrıs Türk Cumhurbaşkanı Yardımcısının, Bakanlarının, Milletvekillerinin, Hakimlerinin ve Memurlarının görevlerini yapmasını engelledikten sonra , 1963 Noelinde Kıbrıs Türk Toplumuna saldırılar düzenleyerek, Kıbrıs Cumhuriyetinin uluslararası planda kabul edilmiş statüsünü değiştirmeye ve Kıbrıs Türk ve Rum toplumlarının siyasal ve anayasal eşitliğine dayalı Ortaklık Devletini ortadan kaldırmaya teşebbüs etti. Kıbrıs Türk Toplumunun Akritas Planı çerçevesinde etnik temizliğine yönelik Kıbrıs Rum mezalimi dolayısıyla bu dönem Kanlı Noel olarak bilinir. Türkiye'nin 1960 Kıbrıs Garanti Anlaşması çerçevesinde bu mezalime son verme çabaları, Türk-ABD ilişkilerini zehirleyen Johnson mektubuyla engellenmiştir. Atinada bir Albaylar cuntası düzenlediği darbeden sonra gayrımeşru biçimde Yunan kuvvetlerini göndererek Kıbrıs'taki EOKA terrör örgütünü desteklemiş ve anılan örgüt General Grivas liderliğinde 1967 sonunda özellikle Geçitkale ve Boğaziçi bölgelerinde şiddetli olmak üzere Kıbrıs Türk Toplumuna hücum etmiştir. Türk Hava kuvvetlerinin Ada üzerindeki gösteri uçuşları sonunda ABD olaylara müdahil olmuş ve Başkanın özel temsilcisi Cyrus Vance, Türkiyeve Yunanistan'ı doğrudan bir harbi önleyecek şekilde uyuşmaya varmaya ikna etmiştir. Olayların arkasından Kıbrıs Türk Toplumu Geçici Kıbrıs Türk Yönetimini kurmuştur. Atina'daki Albaylar Cuntası şahinlerin kontrolü altına geçti. Makarios'un hızlı bir Enosis/Yunanistan'la birleşme yaklaşımından uzaklaşmaya başladığı görüntüsünü vermesi üzerine Atina 1974'te EOKA kabadayısı Nikos Sampson'u, onu devirmek üzere bir darbe yapmakta kullandı. Makarios dağlara saklanarak ve sonra İngiltere'ye kaçırılarak kendisini kurtardı. Türkiye, darbeyi sona erdirmek ve anayasal düzeni yeniden kurmak üzere Garanti Antlaşması çerçevesinde ortak müdahale önerdiyse de İngiltere ve doğal olarak Yunanistan tarafından reddedildi. Tek taraflı müdahale hükmü kullanıldı ve Kıbrıs'a çıkarıllan Türk Birlikleri durumu kontrol altına aldı. Cenevre'de görüşmeler başladı fakat İngiltere tarafından cesaretlendirilen Yunanistan'ın engellemeleri sonucu ilerleme kaydedilemedi. Bu durum, askeri konumu stabilize etmek amacıyla Türk Barış Harekâtının devamı zorunluluğunu doğurdu. BM tarafından sağlanan ateş kesten sonra 1975'te Kuzey Kıbrıs Federe Devleti kuruldu. Anahtar Kelimeler: Ortaklık Cumhuriyeti, eşitlik, etnik temizlik, Kanlı Noel, Johnson mektubu, Yunan Cuntası, EOKA terörü, geçici Kıbrıs Türk yönetimi, Nikos Sampson, Kıbrıs'ta EOKA darbesi, ortak garanti müdahalesi, Kıbrıs Türk Federe Devleti.

1. BİRİNCİ DÖNEM (1963-1964) “I take the holy oath that I shall work for the birth of our national freedom and shall never waiver from our

policy of annexing Cyprus to mother Greece.” (Makarios’un 18 Ekim 1950’de Başpiskopos seçildiği zaman ettiği yemin.)

“If in order to reach Enosis one were obliged to make the manoeuvre of a temporary independence, would he who had done this deserve criticism.”(Yunan Dışişleri Bakanı Avroff’un Zürich, Londra ve Garanti Anlaşmalarından önce Yunan Muhalefetine verdiği cevap.)

Londra ve Zürich anlaşmaları yapılıp, Garanti ve İttifak Antlaşmaları tamamlandıktan, Kıbrıs Anayasasının Temel Maddelerini kapsayan 11 Şubat 1959 tarihli ve Türk, İngiliz Yunan Dışişleri Bakanları ile Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum liderlerinin imzalarını taşıyan belge kabul edildikten ve Adadaki İngiliz üslerinin alanı hakkında uzunca süren müzakereler sonuçlandıktan sonra, 16 Ağustos 1960’da Lefkoşa’da Kıbrıs Cumhuriyetinin bağımsızlığı ilan edildi.(Necatigil, 1989:10)

4 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

Esasen 13 Aralık 1959’da yapılmış olan seçimlerin sonuçlarına uygun olarak Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fazıl Küçük görevlerine başladılar. Cumhuriyet, 21 Eylül 1960’da Birleşmiş Milletlere üye kabul edildi. Sırada, yönetime işlerlik verilmesi vardı. Öncelikli olarak, anayasada belirtildiği üzere, Temsilciler Meclisinin Türk ve Rum Grupları tarafından ayrı, ayrı basit çoğunlukla kabul edilecek vergilerin toplanması ile ilgili kanunların çıkarılması, Türklerin %40, Rumların %60 oranında katılacağı 2000 kişilik silahlı kuvvetlerin ve 2000 kişilik jandarma kuvvetlerinin oluşturulması, kamu hizmetlerine %70-%30 oranları üzerinden atama yapılması ile yine anayasada öngörüldüğü üzere Türk ve Rumların Lefkoşa, Limasol, Baf ve Larnaka kentlerinde ayrı belediyeler kurması gerekiyordu.Makarios önce, Temsilciler Meclisinde Türk toplumu kabul etmediği halde, eski İngiliz vergi yasalarına göre vergi toplanmasını zorlayan bir karar aldı. Türk cemaati kararın anayasaya aykırı olması dolayısıyla iptali için Anayasa Mahkemesinde dava açtı. Makarios’un ikinci anayasaya aykırı zorlaması silahlı kuvvetlerin Rum komutanların yönetimine verilmesi konusundaki ısrarı oldu. Bu zorlamaya karşı, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fazıl Küçük Anayasanın 8.maddesinde açıkça kabul edilmiş olan veto hakkını kullandı. Bundan sonra Makarios, kamu hizmetlerinde %30 ölçüsünde Türk yetkilinin atanması için yeterli nitelikte Türk bulunmadığını iddia etti. Nihayet, 1962 başında beş büyük şehirde ayrı Türk Belediyelerinin kurulamayacağını ilan etti. Türk toplumu, anayasaya uygun biçimde ayrı belediyeler kurunca, hükümetteki Rum Bakanlar bunları kaldırmaya dair bir karar almak istediler. (Oran, 2001:722) Anayasa Mahkemesi bunun ab initio batıl olduğu kararını alınca Türk Belediyeleri çalışmalarına devam ettiler.(Necatigil, 1989:20)

Anayasa Mahkemesinin vergiler konusundaki kararı da Makarios’un zorlamasının anayasaya aykırı olduğu yolunda idi. Başkan Forsthoff , Mahkemesinin bu kararları Makarios tarafından uygulamaya konulmayınca görevinden istifa etti. Makarios ise, Anayasanın uygulanamayacak biçimde hayalperest olduğunu iddia ederek, değişiklik önerilerini sunmak amacıyla 22-26 Kasım 1962 tarihleri arasında Ankara’yı ziyaret etti. Başbakan İnönü’den tek taraflı olarak Anayasanın değiştirilemeyeceği cevabını aldı. Buna rağmen 30 Kasım 1963’te, 1959 anayasına aykırı önemli maddeleri bulunan on üç maddelik bir anayasa değişikliği ilan etti. Aykırı maddeler şunlardı: Cumhurbaşkanı ve Yardımcısının veto hakları kaldırılacaktır ve seçimleri Temsilciler Meclisinin ilgili toplum kanadı tarafından ayrı olarak değil, Meclisin tümünce yapılacaktır. Yasaların geçmesi için ayrı toplum çoğunluğu gereği kaldırılacaktır. Ayrı belediyeler kaldırılacaktır. Ayrı yargı olmayacaktır. Güvenlik güçleri, polis ve jandarma ayrı olmayacaktır. Sayıları hakkında yeni kanun çıkarılacaktır. Kamu yönetimindeki ve güçlerdeki oranlar değiştirilecektir. Kamu Yönetimi Komisyonu, kararlarını basit çoğunlukla alacaktır. Toplum Meclisleri ilga edilecektir.(Ertekün, 1981:182) Türkiye bu değişiklik ilanını 16 Aralık 1963’te reddetti.(Necatigil, 1989:23) Türkiye’nin bu kararlı tutumuna karşı, Makarios, ‘yabancı devletlerden bir yanıt istemediğini, sadece değişiklik hakkında bilgi verdiğini’ açıkladı.(Oran, 2011:723)

Bundan sonra Ada’da Türk toplumuna uygulanmakta olan kısıtlamalar ve şiddet hareketleri arttı. 21 Aralık 1963 akşamı Lefkoşa’nın bir Türk mahallesinde devriye gezen Kıbrıslı Rum polisin, Kıbrıslı Türklerin kullandığı bir arabayı durdurarak, arama yapması sırasında çıkan olayda, Rum Polisler silah kullanarak, iki Kıbrıslı Türkü öldürdüler. 24 Aralık günü ise, yine Lefkoşa’da, Kıbrıslı Rum grupları, Türklere saldırdılar ve 24 Türkü şehit ettiler, 40 Türkü de yaraladılar. Kıbrıs Milli Muhafız Kuvvetleri Lefkoşa’nın Türk kesimini muhasara etti. Küçük Kaymaklı kasabası şiddetli bir ateş çemberine alındı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fazıl Küçük, Birleşmiş Milletler üyelerinin Devlet Başkanlarına gönderdiği bir mesajda, “ Hükümetteki ve Güvenlik Kuvvetlerindeki çoğunluk güçlerinden cüret alan ve bu gücü suiistimal eden Kıbrıs Rumları, 20 Aralık 1963 tarihinden itibaren, benim ikametgâhım ve resmi ofisim de dahil olmak üzere, Türklere ve yerleşim yerlerindeki Türk mülklerine, Rum polisi ve sivil Rumlar tarafından gerçekleştirilen toplu bir silahlı saldırı planını uygulamaya koymaya başlamışlardır.” diyordu. Silahlı Rum güçleri, Adanın her yanında Türklere ait tüm köy ve mahalleleri çevirmişler ve

Umut Arık 5


June 2011 Haziran

dışarıyla temaslarını engellemişlerdi. Bunun üzerine 24 Aralık 1963 gecesi toplanan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, mahallinde “Ateş Kes” sağlanamaması halinde, bunun Türk Silahlı Kuvvetlerince sağlanması hususunda karar aldı. Uyarı olarak Türk jetleri 25 Aralık 1963 günü Lefkoşa üzerinde uçmaya başladı. 1960 Antlaşmaları uyarınca Adada bulunan 650 kişilik Türk Askeri Birliği Karargâhından çıkarak, Lefkoşa-Girne yolunda yeni bir mevzi kurdu. Lefkoşa-Gönyeli hattını denetim altına alarak, Kıbrıslı Rumların bu bölgeye girişini engelledi. 28 Aralık 1963 tarihli Daily Express, durumun vehametini şöyle anlatıyordu: “Bu gece son beş gün içinde 200 ila 300 kişinin vahşice katledildiği ve kuşatma altında bulunan Lefkoşa’nın Türk kesimine gittik. Oraya giden ilk Batılı muhabirler bizdik. Yazıyla anlatılması mümkün olamayacak ölçüde feci ve korkunç manzaralarla karşılaştık. Dehşet insanların gözyaşlarını dahi durduracak kadar büyük ve korkutucuydu.” (Daily Express, 28 Aralık 1983)

Durumun bu derece ürkütücü olmasının nedeni, o dönemdeki Rum İçişleri Bakanı Polikarpos Georghadis (Yorgakis)’in, Rum saldırılarının başlamasından bir gün önce, olayların çok planlı bir şekilde hazırlandığını gösterecek biçimde, Türk polisinin silahlarını toplatmış ve Türk toplumunu tamamen savunmasız bırakmış olmasıydı. Esasen, Adadaki Türk varlığına yönelik meş’um “Akritas” planının altındaki “Reis, Akritas” imzası da anılan Bakanın kod adıydı. (Necatigil, 1989:32)

1963 Kanlı Noel’inin bilançosu, 364 Kıbrıs Türkünün katli ve 25000 Kıbrıs Türkünün göçe zorlanmış olması olarak özetlenebilir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin olaylarla ilgili raporunun 180. Paragrafında ise şu bilgiler verilmektedir: “Tylliria’daki çatışma da dahil Adadaki son olaylarda mülkiyete verilen zarar hakkında Birleşmiş Milletler Barış Gücü etraflı bir araştırma yapmıştır. Bu araştırma, çoğu Türk Köyü veya müşterek yerleşim olan 109 köyün ve 527 evin tahribedildiğini ve 2000’inin ise yağmaya uğradığını ve zarar gördüğünü saptamıştır. Ktima’da 38 ev ve dükkân tamamen, 122’si ise kısmen harabolmuştur. Lefkoşa’nın Omorphita (Türk) bölgesinde 50 ev tamamen yıkılmış, aynı bölgede ve civarındaki 240 ev de kısmen harabolmuştur.”(UN.Doc.S/5950, 10 Eylül 1964)

Türkiye, bu durumda Garanti Anlaşması gereğince Yunanistan ve İngiltere’ye, birlikte harekete geçilmesi için müracaat etmiştir. Üç devlet önce ortak bir kuvvetle Lefkoşa’da, harita üzerinde yeşil kalemle çizilmiş olduğu için daha sonra hep “yeşil hat” olarak anılmış bir çizgi üzerinde mevzilenerek, Rum ve Türk bölgelerini ayırdı. Daha sonra, İngiltere’nin teklifi üzerine, taraf toplumların ve Türkiye ve Yunanistan’ın katılımıyla 15 Ocak 1964’te Londra’da bir konferans toplandı. 21 Ocak’ta fiilen kesilen anılan konferans hiçbir netice vermeden dağıldı.(Armaoğlu, 1992:786)

Konferansın başarısızlıkla sonuçlanmasının nedeni Klerides tarafından temsil edilen Kıbrıslı Rumların, Yunanistan’ın da desteği ile, Türklere, Zürich ve Londra anlaşmalarından doğan her türlü ortaklık hak ve statülerinin kaldırılmasını ve Rum yönetiminde olacak basit bir azınlık statüsünü kabul etmelerini öngören bir anayasa değişikliği önermeleri oldu. Londra Konferansı böylece çıkmaza girince konu Birleşmiş Milletlere havale edildi.(Ertekün, 1981:19)

Londra Konferansında Kıbrıs Türk Toplumu Temsilcisi Rauf Denktaş, 1960 çözümünün Kıbrıslı Türklerin güvenliğini sağlayamadığını, fiili güvencelere gereksinim duyulduğunu, bu çerçeve içinde tek çözümün coğrafi olarak ayrılmış ve zorunlu nüfus mübadelesini gerçekleştirmiş iki toplumlu federal bir devletin kurulması olduğunu savunmuştu. İki toplumun farklı görüşleri karşısında, hiç olmazsa çatışmaların önlenebilmesi ve Türk toplumunun katliamına son verilmesi amacıyla Ada’ya bir İngiliz subayının komutasında 10000 kişilik bir NATO gücü konuşlandırılması önerisi ortaya atıldıysa da, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Türk Toplumu temsilcilerinin kabul ettiği bu öneriyi bizzat Ada’ya gidererek sunan George Ball, Makarios tarafından reddedildi. Zira Makarios güttüğü bağlantısız dış politika nedeniyle, konu Birleşmiş Milletlerde ele alındığı takdirde görüşlerini kabul ettirebileceğini düşünüyor ve bir Birleşmiş Milletler Barış Gücünü yeğlediğini belirtiyordu.(Oran, 2001:724)

6 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

Bu durumda İngiltere 15 Şubat 1964’te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine başvurdu. İngiltere ve ABD bir karar tasarsı hazırladılar.Kıbrıs Hükümetinin iki toplumdan meydana geldiğini vurgulayan bu karar tasarısı Adada Türklere uygulanan mezalimden söz etmediği için Ankara bu yolda bir paragraf önerdi. Bunun üzerine, Konseyin geçici üyeleri, sadece bir BM Barış Gücünün adaya gönderilmesini ve BM Genel Sekreterinin barışçı bir çözüm sağlamak üzere bir arabulucu atamasını öngören bir tasarı hazırladılar. Bu tasarı 4 Mart 1964’te 186 sayılı Güvenlik Konseyi kararı olarak kabul edildi.(Ibid: 725)

Ancak, Adada Rum saldırıları devam etmekteydi. 4 Şubat 1964’te bazooka, havan ve ağır makinelilerle mücehhez bir Rum kuvveti Gaziveren Türk köyüne hücum etti. Aynı gün Limasol’da da Türklere saldırılar oldu. Observer gazetesi, 16 Şubat 1964 tarihli nüshasında, İngiliz Komutan General Young’ın, Rum saldırılarının, Rumların hiç bir saldırıda bulunmayacaklarına söz verdikten sonra başladığını belirttiğini kaydediyordu. 9 Mart’ta Rumlar, Baf’ta, Ktima’da saldırıya geçtiler ve Büyük Camii tahribettikten başka 15 Türkü de şehit ettiler. Bu şekilde artarak devam eden saldırılar karşısında ve Birleşmiş Milletler Barış Gücünün alınmış bulunan karara rağmen el’an Adaya gönderilmesinin geciktirilmekte olması muvacehesinde Türk Hükümeti, 12 Mart 1964 tarihinde “Kıbrıs’taki Türk Toplumuna vaki tüm tecavüzler derhal durdurulmadığı [...]” ve “[...] hemen ateşkes sağlanmadığı takdirde” Kıbrıs’a askeri müdahalede bulunacağını açıkladı.(Necatigil, 1989:34-35)

Türkiye’nin müdahale kararı Birleşmiş Milletler Barış Gücünün 14 Mart’ta Kıbrıs’a gönderilmeye başlanmasını sağladı. Tüm güç 27 Mart’ta Adada konuşlanabildi. Bu arada, BM Genel Sekreteri U Thant, Barış Gücü Komutanlığına Hintli General Gyani’yi, Arabuluculuğa ise Finlandiyalı Diplomat Sakari Tuomioja’yı atadı. Ancak Barış Gücünün Adaya çıkışı da çatışmaları durduramamıştı. Bunun üzerine Türkiye, ABD ve İngiltere’ye bir nota göndererek her an Adaya çıkartma yapabileceğini hatırlattı ve 16 Mart 1964’te TBMM Hükümete gerektiğinde Kıbrıs’a askeri müdahalede bulunma yetkisi verdi.(Oran, 2001:725)

Buna rağmen, Makarios, 4 Nisan’da Zürich ve Londra anlaşmalarının ayrılmaz bir parçası olan İttifak Anlaşmasını tek taraflı olarak feshettiğini ilan etti. Türkiye, böyle tek taraflı bir fesih kararının hukukî geçerliliği olamayacağını açıklayarak bu kararı tanımadığını bildirdi. Ne var ki, bu açıklamanın hemen arkasından, Makarios’un tek taraflı fesih karararına destek sadedinde, Yunan Başbakanı Yorgo Papaandreu bir bildiri yayınlayarak, Yunanistan’ın, Helenizmin Kıbrıs’taki halk mücadelesini kayıtsız, şartsız desteklediğini, Zürich ve Londra anlaşmalarının yürümediğini, bu anlaşmaların Adada durumu çıkmaza sürüklediğini resmen beyan etti.(Armaoğlu, 1992:788)

Esasen, Kıbrıs’taki EOKA’cılar da bu sırada Atina’da bulunan eski komutanları Grivas’ı “Kıbrıs için Ulusal Konsey” Başkanlığına seçmişler ve onun desteğiyle, sayıları bilahare 20000’i aşacak Yunan askerini ve önemli miktarda silah ve mühimmatı Adaya sokmaya başlamışlardı. Makarios ise Nisan’da Atina’ya bir ziyaret yaparak, Kıbrıs konusunu NATO’da değil, BM’de irdelemek ve Türkiye ile görüşmemek hususunda Papaandreu ile anlaştı. Nihai hedefin ENOSİS olması ve Türkiye’nin bir saldırısı halinde Yunanistan’ın Kıbrıs’a yardım etmesi kararlaştırıldı. Bu tutuma cevaben, 16 Nisan 1964’te Time Dergisine verdiği bir demeçte İnönü, müdahaleyi öngörür biçimde, meşhur “Yeni bir dünya kurulur ve Türkiye de bu dünyada yerini bulur.” açıklamasını yaptı.(Oran, 2001:726)

Mayıs’ta ise Makarios Kıbrıs’ta mecburi askerlik sistemini ihdas ederek, Rumları askere almaya ve ağır silahlarla techiz etmeye başladı. Bir taraftan da Sovyet Rusya ve Doğu Bloku ile sıkı münasebetler tesis etti. Buna karşılık Türk Hükümeti 7 Haziran’da Türk Askerinin Kıbrıs’a çıkması için gereken planları tamamladı.(Armaoğlu, 1992:788)

Türkiye’de bu dönemde Ordu içinde, Talat Aydemir’in darbe teşebbüslerinin bastırılmış olmasına rağmen el’an bazı huzursuzlukların bulunduğu, diğer taraftan yeterli çıkartma teçhizatının bulunmadığı, bu nedenle İnönü’nün gerçekte bir çıkarmadan çekindiği biliniyordu.

Umut Arık 7


June 2011 Haziran

Netekim, İnönü, Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkin’in itirazlarına rağmen, çıkartma planlarından 4 Haziran 1964’te ABD’ni haberdar etme kararını almıştır. Bunun cevabı, 5 Haziran’da Başkan Johnson’dan gelen sert mektup olmuş ve anılan belge sadece Kıbrıs konusunu değil, tüm Türk dış politikasını uzun süre etkisi altında bırakmıştır. (Oran, 2001:726)

Başkan Johnson mektubunda şu noktaları belirtiyordu:

“1.Türkiye, Garanti Antlaşmasını tam işletmeden Adaya müdahale kararı almıştır. Türkiye henüz müdahale hakkını kullanamaz. 2.Türkiye tarafından Kıbrıs’a yapılacak bir askeri müdahale kendisini Sovyetler Birliği ile bir çatışma durumuna sokabilir. Türkiye NATO müttefiklerine danışmadan, onların ‘rıza ve muvafakatını’ almadan böyle bir harekete giriştiğine göre, acaba NATO’nun Türkiye’yi savunma yükümlülüğü var mıdır? Türkiye bu noktayı herhalde düşünmemiştir. 3. Türkiye ile Amerika arasında mevcut 12 Temmuz 1947 tarihli yardım anlaşmasının 4. Maddesine göre Türkiye Amerika’nın vermiş olduğu silahları Kıbrıs’a müdahalede kullanamaz. Çünkü bu silahlar Türkiye’ye savunma amacıyla verilmiştir. 4. Ayrıntılı görüşmeler için Türkiye Başbakanı Washington’a gelirse, Başkan Johnson bundan memnun olacaktır.”. İnönü, Johnson’ın mektubuna 13 Haziran’da cevap verdi.Bu cevap oldukça yumuşak bir

ifade taşıyordu....Başbakan ..21 Haziran’da Washington’a gitti..görüşmeler 22-23 Haziran’da yapıldı...Türk Hükümetinin ...hareket noktası... Zürich ve Londra anlaşmaları ile Türk toplumuna tanınan hakların korunması...bunu sağlamak için daha sağlam güvenlik ve garanti tedbirlerinin elde edilmesi...Türkiyenin Ada üzerindeki yetkilerinin artırılması idi...Washington görüşmelerinde Kıbrıs meselesini nihai bir çözüme ulaştırmak üzere Amerika’nın eski Dışişleri Bakanlarından Dean Acheson’ın aracı olarak tayin edilmesine karar verilmiştir.”(Armaoğlu, 1992:789-791)

Johnson, bu ziyaret vesilesiyle, konunun üçlü bir zirvede ele alınması için, Yunan Başbakanı Yorgo Papaandreu’yu da Wahington’a çağırmış, fakat Washington’a gitmesine rağmen Papaandreu, İnönü ile görüşmeyi reddetmişti. 24 Haziran’da yapılan Johnson-Papaandreu görüşmesinde, Yunan Başbakanı Moskova kozunu tehdit olarak kullandı. Arkadan yayınlanan ortak bildiride arabulucu teyid edilmekte ve yeni bir çözüm şeklinin zorunlu olduğu belirtilmekteydi.(Oran, 2001:727)

Bundan sonra, ABD’nin önerisiyle, Türkiye, Yunanistan ve İngiltere, BM arabulucusu Tuomioja’nın nezaretinde ve Acheson’ın arabuluculuğunda Cenevre’de biraraya geldiler; fakat davet edilen Makarios gelmedi. 14 Temmuz 1964’te sunulan Acheson planında, özetle, Mağosa’nın kuzeyindeki Boğaz ile Kıbrıs’ın Kuzey kıyılarındaki Akantu geçiti arasında çizilen çizginin doğusunda kalan Karpas yarımadasınınTürkiyenin münhasır egemenliğine bırakılacağı, Türklerin çoğunlukta olduğu birkaç bölgede özerklik sağlanacağı, Ada Türklerinin Lausanne’da Yunanistan’daki müslümanlara tanınmış azınlık haklarından yararlanacağı, Meis (Castellorizo) adasının Türkiye’ye verileceği belirtilmişti. Türkiye’nin kabul ettiği bu planı Makarios ve Yunanistan reddettiler. 20 Temmuz’da Yunanistan yeni bir plan sundu ki burada Adanın 32 km.2’lik bir bölümünün Türkiye’ye 50 yıllığına kiralanması sözkonusu oluyordu. ENOSİS’e açık olan bu teklif Türkiye tarafından reddedildi. 31 Ağustos’ta Cenevre Konferansı dağıldı. Bu arada Adada Grivas komutasındaki Rum askerleri 6 Ağustos’ta Erenköy’e saldırmışlar ve cevaben 7 Ağustos’ta Türk jetleri Ada üzerinde ihtar uçuşunda bulunmuşlar, Grivas’ın aldırmaması üzerine 8-9 Ağustos’ta Erenköy’ü savunan TMT mücahitlerine destek olan 64 Türk jeti Grivas komutasındaki mütecaviz Rum kuvvetlerini bombalamıştı. Bunun üzerine Yunan

8 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

jetleri de Lefkoşa üzerinde uçtular. Konu BM’e intikal etti. Makarios, Güvenlik Konseyinin Ateş Kes çağrısına uyarak, Erenköy ablukasını kaldırdı. Türkiye de olumlu yanıt verdi ve sıcak savaşın eşiğinden dönüldü. (Ibid: 728-729.)

1963-64 olaylarının sonucunda Türkiye’nin ABD ve NATO ile ilişkilerinde bir soğuma oldu. Bu soğumanın hiç bir zaman tamamen giderildiği söylenemez. Dışişleri Bakanı Erkin’in hemen sonra Moskova’ya gitmesiyle Sovyetlerle bir yaklaşma başladı ve Sovyet Başkanı Podgorny’nin 1965’teki Türkiye ziyaretiyle ilerledi. Ne var ki Ruslar el’an Kıbrıs konusunda Türkiye’yi desteklememektedir. Türkiye bir taraftan da Birleşmiş Milletler içindeki etkisini artırmak için Bağlantısızlara ve Üçüncü Dünyaya yaklaşmak istediyse de bundan fazla bir sonuç elde edemedi.

2. YENİ BİR EVREYE GİRİŞ: 1967 KRİZİ

“Yunanlılar Batı Trakya’daki soydaşlarımıza baskıyı çok artırmışlardır... Lozan’da Türklere verilen haklar

adeta tanınmıyor.”(Türkiye Dışişleri Bakanlığı sözcüsünün 28 Haziran 1967 tarihli demeci.)

“Kıbrıs’taki azınlık haklarının dikkate alınması suretiyle, ENOSİS’i barışçı müzakerelerle sağlama gayesi gütmekteyiz.” (Yunanistan’da Albaylar Cuntası Darbe Hükümetinin 22 Nisan 1967’de Radyoda okunan Hükümet Programı.)

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 4 Mart 1964 tarihli kararına göre Genel Sekreterin atadığı Finli Arabulucu Sakari Tuomioja 9 Eylül 1964’te öldü.Yerine seçilen Ekvador’lu diplomat Galo Plaza Lasso, 26 Mart 1965’te Genel Sekretere verdiği raporda özetle, 1963-64 olaylarının eski duruma dönülmesini imkânsız kıldığını söyleyerek, Zürih ve Londra Anlaşmalarının ve Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının artık geçerli olmadığını ilan ediyor, diğer bir deyimle Makarios’un iddia ve taleplerini aynen kabullenerek, Kıbrıs Türk toplumunu bir azınlık haline düşürmeyi öngörüyordu. Ayrıca, Adanın askerden arınmasını talep ederek, Garanti Anlaşmasını da yok etmek niyetindeydi. (Oran, 2001:733)

Türkiye, Plaza raporunu, uluslararası hukuka aykırı olduğu ve arabuluculuk yetkilerini aştığı gerekçeleriyle açıkça reddetti. Arabulucunun, Türkiye’nin federal sistem tezini terketmesini ve Adadaki Türk Toplumunun dışarıya göç etmesinin kolaylaştırılmasını istemesini ise taraf tutucu olarak niteledi.(Armaoğlu, 1992:793)

Yunanistan ve Makarios bu raporu doğal olarak olumlu buldular. Kıbrıs Rum yönetimi anılan raporun verdiği güçle, “Kıbrıs Hükümeti” olduğu iddiasıyla, konuyu Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna götürdü. Esasen daha önce, 10 Ekim 1964’te Kahire’de yapılan Bağlantısızlar Konferansının da desteğini sağlamış olduğu için, Genel Kuruldan 18 Aralık 1965’te tamamen kendi görüşlerini yansıtan ve Kıbrıs Türklerine azınlık muamelesi öngören 2077 sayılı kararı çıkartması kolay oldu. Böylece Adanın anayasal iki toplumluluğu ve Türk Toplumunun ortaklık hakları gözardı edilmiş oluyordu.(Ertekün, 1981:21)

Genel Kurul’da anılan kararın oylanmasında Türkiye dışında ABD, İran, Pakistan ve Yunanistan’la çeşitli anlaşmazlıkları bulunan Arnavutluk olumsuz oy kullandı. Ayrıca, 54 üye de çekimser kaldı, Olumlu oy sayısı sadece 47 idi. Ancak Adadaki Rum Yönetimi artık kendisini tek başına Kıbrıs’ın yegâne Hükümeti saymaya hak kazanmış görüyordu. Bundan sonra Adada yönetimi tamamen Rumlar ellerine aldılar. Türk yetkililer yok sayıldı. Türk toplumuna “ateşkes” koşulları bahane edilerek, “stratejik mallar” yasaklanıyor iddiasıyla tam bir ambargo uygulanmaya başladı.(Denktaş, 1982:46)

Umut Arık 9


June 2011 Haziran

Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin 10 Haziran 1965’te Güvenlik Konseyine verdiği raporun 104. maddesinde şunlar söyleniyordu: “Kıbrıs Türk Toplumu bazıları muazzam olarak vasıflandırılabilecek çeşitli güçlüklere maruz kalmaya devam etmiştir. Bunlara, sivillerin seyahat hürriyetinin kısıtlanması, ekonomik kısıtlamalar, zaruri kamu hizmetlerinden yararlandırılmamaları ve göçmenlerin ızdırapları da dahildir..”(5.S/6426, 10 Haziran 1965)

Bu sırada Galo Plaza raporunun uygulamaya konulmasının olanaksız olduğu görüldüğünden 1965 Mayıs’ından itibaren Türkiye ile Yunanistan arasında ikili görüşmeler yapılmaya başlanmış fakat 1966 yılı sonuna kadar herhangi bir ilerleme sağlanamamıştı. Bir defa Makarios ve Kıbrıslı Rumlar dahil oldukları Bağlantısızlar Grubunun Birleşmiş Milletlerdeki ağırlığına güvenerek konunun Birleşmiş Milletlere götürülmesinde ısrar ediyorlardı. İkincisi, Yunanistan’da bir seri siyasal kriz yaşanmaktaydı. Başbakan Yorgo Papaandreu Ordu’da, oğlu Andreas Papaandreu’nun da desteğiyle bir temizlik yapmak isteyince Kral tarafından Başbakanlıktan azledildi.Ne var ki istikrarsız koalisyonların eline kalan siyaset hayatı krizlerle çalkalanmaya devam etti. Papandreu’lar, Kral’a, Orduya, sağa ve ABD’ne karşı sert bir tutum sergilemekteydiler. Yunan iç politikası gayet gergin günler yaşamaktaydı.(Armaoğlu, 1992:794)

Türkiye’de ise devamlı koalisyonlara dayanan İsmet İnönü Hükümetleri, 1965 Ekim’inde yapılan seçimleri Süleyman Demirel’in yönetimindeki Adalet Partisinin kazanarak, TBMM’de büyük çoğunluğu elde etmesiyle sona ermişti. Adalet Partisinin tek başına iktidara gelmesi, o zamana kadar hamlelerini Türkiye’deki iç siyaset istikrarsızlıklarına göre düzenlemiş bulunan Kıbrıs Rumlarını ve Yunanistan’ı ihtiyata sevketti.(Ibid.)

Diğer taraftan hem Türkiye hem Yunanistan ABD’den gelecek ekonomik ve askeri yardımlara duydukları gereksinimin etkisiyle, NATO’nun güneydoğu kanadında rahatsız edici bir çatışmayı hoşgörmeyen ABD’nin baskısı altında bir çözüm aramak, en azından böyle bir görüntü vermek zorundaydılar. Bu nedenle 1966-67 yıllarında bir taraftan gizli görüşmeler yapılıyor, diğer taraftan da Kıbrıs’ta gerilimi azaltacak politikalar uygulandığı izlenimi verilmek isteniyordu. Nitekim Ankara 1963’ten itibaren silah altında tutulan Türk Mukavemet Teşkilatına (TMT) bağlı öğrencilerin Türkiye’ye dönerek eğitimlerine devam etmelerini sağladı. TMT’nı örgütleyen Albay Kemal Coşkun’u geri çağırdı. Atina ise, 1966’da Makarios’un Çekoslovakya’dan silah satın almasına karşı Türkiye ve ABD’nin gösterdiği tepki üzerine, Makarios’a baskı yapıp, bu alımı durdurdu.(Oran, 2001:735)

Yunanistan’da sözkonusu politikalar iç istikrarsızlığı artırıyor ve 28 Mayıs 1967’de yapılması kararlaştırılmış olan seçimlerde baba, oğul Papaandreu’ların seçimi ezici bir çoğunlukla kazanması ihtimalini güçlendiriyordu. Yorgo Papaandreu bu amaçla Yunan Komünistleriyle de işbirliğine girmiş, oğlu Andreas’ın annesinin Amerikalı olmasına rağmen Amerikan aleyhdarı söylemlerinin dozunu ağırlaştırmaya başlamıştı. Bir taraftan da yukarıda da değinildiği gibi Orduda bir tasfiye planlamaktaydı.(Armaoğlu, 1992:794.)

Makarios ise, Yunanistan’daki iç siyaset zafiyetinden yararlanarak, Kıbrıs’ta Türk Toplumuna uyguladığı ekonomik baskılarda daha pervasız olmaya başlamıştı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri 8 Aralık 1966’da yayınladığı raporunda (S/7611, 8 Aralık 1966, Madde 122) durumu şöyle anlatıyordu: “Ekonomik tecrite mahkûm Kıbrıs Türk Toplumu, ticaret, sanayi ve istihdam açısından kendisini kenara atılmış bulmuş ve ülkenin ekonomik kalkınmasına ve kaynaklarının geliştirilmesine ortak olamamıştır. Kıbrıs Türk yerleşkelerinde (enclaves) bulunan takriben 20 000 göçmen ve yer değiştirtilmiş kişi işsizdir ve kendilerine zorlanmış olan bu boşluk, ekonomisi Türkiye’nin mali desteği ve acil yardımlarıyla ayakta tutulan toplumun nasıl tecrite tabi olduğunu bariz biçimde göstermektedir...Kıbrıs Türk nüfusunun hemen üçte biri bir şekilde fakirlik yardımına muhtaçtır.”(Denktaş, 1982:46-47)

Kıbrıs Rum Toplumunun Türk Toplumunu tehlikeye sokan başka bir yaklaşımı ise, Türkiye, Türk Mukavemet Teşkilatını sivilleştirirken, 1964’te Yunanistan’dan Kıbrıs’a gelmiş ve Kıbrıs Savunma Güçleri Başkomutanı ünvanını almış olan Grivas yönetimindeki Rum kuvvetlerinin,

10 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

Yunanistan’dan gelmiş bulunan beş bin askerin de katılımıyla 20 000’e çıkarılmış olmasıydı.(Necatigil, 1989:39)

İşte bu sırada Makarios’un Çekoslovakya’dan silah alımı durdurulmuş ve TMT’li öğrenciler Türkiye’ye çekilmişlerdi. Bu sürecin en önemli sonucu Kıbrıs’ta Denktaş’ın yönetimindeki “Mücahit” grubunun Ankara ile arasının bozulmuş olmasıydı. Denktaş, Ankara’nın TMT’na ilişkin kararının Kıbrıslı Türkleri Rumlara teslim anlamına geldiğini belirten demeçler vermişti. “Makarios ise, artık bir devlet başkanı olmanın avantajlarını görmüştü.”(Oran, 2001:735)

Gerek Yunan iç siyasetindeki çalkantılar gerek Kıbrıs’taki durum, Yunan ordusunda rahatsızlık yaratmakta ve bunda Makarios’un bağımsızlaşma eğiliminden ve silah alımından vazgeçmesinden memnun olmayan Grivas’ın da etkisi olmaktaydı. Yaklaşan seçimlerde Yorgo Papaandreu’nun kazanarak, Orduda tensikat yapacak olmasından da endişelenen bir grup Albay nihayet 21 Nisan 1967 sabahı Albay Papadopulos liderliğinde bir darbe yaptılar. Darbe üzerine Başbakanlığa getirilen eski Yargıtay Başsavcısı Konstantin Kolias aynı gün verdiği demeçte Kıbrıs meselesine barışçı bir çözüm yolu bulmaya çalışacaklarını söylemiş, ancak yeni hükümetin programında, “Kıbrıs’ta azınlık haklarının dikkate alınması suretiyle ENOSİS’i barışçı müzakerelerle sağlama amacını gütmekteyiz.” ifadesiyle gerçek niyetin ne olduğu açıkça belirtilmişti.(Armaoğlu, 1992:795)

1967 yılının Haziran ayından itibaren yeni Yunan Hükümeti Batı Trakya Türklerine karşı da yoğun bir baskı politikasına girişti. Baskılar Temmuz ayında devam etti. Temmuz’da ayrıca Yunan Cunta Hükümetinin Kıbrıs’ta bir ENOSİS darbesi yapacağına dair söylentiler de çıktı. Bunlara karşılık Türk Hükümeti ve Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin ENOSİS’i hiç bir zaman kabul etmeyeceğini kesin bir dille belirttiler. Diğer taraftan 6 Eylül’de Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan bir açıklamada Başbakan Süleyman Demirel ile Yunan Başbakanı Konstantin Kollias’ın 9 Eylül’de Keşan’da ve 10 Eylül’de de Dedeağaç’ta buluşarak, Kıbrıs meselesi dahil, Türk-Yunan münasebetlerini alakadar eden bütün meseleleri görüşecekleri belirtildi(Daha sonra 12 Eylül’de Ankara’da yaptığı basın toplantısında Başbakan Süleyman Demirel ikili görüşme isteğinin Yunan tarafından geldiğini açıklamıştır).

Türk ve Yunan Başbakanlarının 9 Eylül’de Keşan’da yaptıkları ilk görüşmede Yunan Başbakanı yazılı bir teklif de vererek Yunanistan’ın tutumunu açıkladı. Daha önceki Başbakanlardan Stefanopulos’un 1966’da yapmış olduğu bir teklifin benzeri olan bu yaklaşımla Yunanistan, Dekelia’daki İngiliz üssüne karşılık Türkiye’den ENOSİS’i kabul etmesini istiyor ve Kıbrıs Türklerine, Yunanistan’daki ‘Müslüman’ azınlığa Lozan’da tanınmış hakları vereceğini ve Batı Trakya sınırlarında Türkiye lehine bazı değişiklikler yapacağını belirtiyordu. Bu teklif karşısında Demirel, Türkiye’nin bir çözüm biçimi olarak ENOSİS’i müzakere edemeyeceğini, bunun dışında bir çözüm bulunması gerektiğini, Kıbrıs’ın taraflardan birine ilhak edilemeyeceğini, antlaşmaların tek taraflı olarak değiştirilemeyeceğini, Adadaki iki toplumun birbirinin egemenliği altına giremeyeceğini ve Lozan dengesinin bozulamayacağını söyledi. 10 Eylül’de Dedeağaç’ta yapılan görüşmede ise Demirel alternatif çözüm için aşağıdaki ilkeleri sıraladı: Türkiye’nin güvenlik gereksinimleri karşılanmalıdır. İki ülke ve iki toplum arasındaki denge korunmalıdır. Türk toplumuna özel garantiler verilmelidir. Türk toplumunun Adanın yönetimine eşit şartlarda katılması sağlanmalıdır. Yeni çözüm şeklinin bir daha bozulmaması teminat altına alınmalıdır.Türk toplumunun ekonomik geleceği güvence altına alınmalıdır.(Oran, 2001:736.)

Tarafların uzlaşmasının mümkün olmadığının ortaya çıkmasına rağmen, 10 Eylül 1967’de yayınlanan ortak bildiride Kıbrıs meselesinin Türk-Yunan münasebetlerinin temel unsuru olduğu, tarafların Kıbrıs meselesine ait görüşlerini yaklaştırma imkânlarını arayacakları, Adada gerginliğin artmasına sebep olacak hareketlerden kaçınacakları, antlaşmalara riayet hususunda görüşleri arasında uygunluk bulunduğu belirtildi. Başbakan Süleyman Demirel ise, 12 Eylül’de Ankara’da yaptığı basın toplantısında, “Kıbrıs işinin bugüne kadar barışçı bir çözüme

Umut Arık 11


June 2011 Haziran

kavuşmamasında Yunanistan’ın Adayı kendisine ilhaktan gayrı bir hal şeklini mümkün görmemesi başlıca amil olmuştur. Türkiye Adanın ilhakına hiçbir zaman rıza gösteremeyecektir.” dedi. Ekim ayında Kıbrıs’ı ziyaret eden Yunan Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı General Spandidakis ise, 21 Ekim’de verdiği demeçte, “Kıbrıs meselesine Kıbrıs’ın Yunanistan’la birleşmesinden başka bir çözüm yolu bulunamaz.” diyor ve aynı zamanda Yunan Hükümeti Batı Trakya’da yeniden baskı uygulamaya başlıyordu. (Armaoğlu, 1992:797-798)

Yunanistan’da “şahinler” hakim görünüyordu. Bu sırada, 1964’ten itibaren Adaya girişi yasaklanmış olan Rauf Denktaş’ın 31 Ekim 1967’de gizlice Kıbrıs’a gelişi bir diplomatik kriz yarattı. Makarios, “şahin” kesimin etkisini artırmamak için sorunun buhran yaratılmadan çözülmesini yeğliyor ve konuyu yargıya götürmek istemiyordu. Denktaş, eski arkadaşı Klerides’in aracılığıyla, Başsavcı Tornarides’e bir mektup yazdı ve hakkında kovuşturma açılmazsa, bir daha Adaya kanunsuz biçimde girmeyeceğini taahhüd ederek, Türkiye’ye iadesini istedi. Onüç gün sonra da, Kasım’ın ortasında, Adadan ayrıldı. Ankara’nın olayda pasif kalması Kıbrıs Türk Toplumunda olumsuz etki yaptı ve Lefkoşa’da düzenlenen büyük bir mitingi müteakip, Türkiye Büyükelçiliği önünde aleyhte tezahüratta bulunuldu.(Oran, 2001:737)

Ankara’nın mülayim tutumu ve Makarios’un olayı krizsiz çözmesi Rum toplumunun şahin kesimini memnun etmedi. Grivas ise Türkiye’nin herhangi bir müdahalede bulunmamasından cesaretlenmişti.

Netekim, 15 Kasım 1967’de Grivas komutasında harekete geçen Rum Milli Muhafız Birliği stratejik önemleri büyük olan Türk Köyleri Geçitkale (Kophinou) ve Boğaziçi (Ayios Theodoros)’ne saldırarak buraları ele geçirdi. Olayı mahallinde izlemiş olan Observer gazetesi muhabiri, gazetenin 29 Kasım tarihli nüshasında olayları değerlendirirken, General Grivas’ın saldırıları Yunan Hükümetinin izniyle düzenlediğini yazıyordu. 16 Kasım’da Birleşmiş Milletlerin Rumlara vaki baskısıyla, ateşkes imzalandı ve Kıbrıs Rum Muhafız Kuvvetlerinin Geçitkale ve Boğazköy’den çekilmesi taahhüt edildi. “The Economist” Dergisi, ‘suçun bu kadar açık biçimde tarafların birinde olduğu bir Kıbrıs krizi nadir görülmüştür.’ ifadesini kullanıyordu.(Necatigil, 1989:40)

“İki gün süren saldırıda 22 kişi ölmüş, 9 kişi yaralanmış ve köyler önemli maddi hasara uğramıştı. 15 Kasım’ı, 16’ya bağlayan gece Ankara’da Bakanlar Kurulu toplanmıştı. 1964’te Kıbrıs’a müdahale konusunda Hükümete yetki veren TBMM kararı el’an yürürlükteydi. Demirel Adaya müdahale kararını açıkladı. Ancak, toplantı sırasında askerlerin bir çıkarma planları olmadığı ve başarılı bir harekât için gerekli güçleri Adaya taşıyacak deniz araçlarının bulunmadığı anlaşıldı.”(Oran, 2001:737)

“Türk Hükümeti...16 Kasım günü de Türkiye Büyük Millet Meclisinden Anayasanın savaş ilânına ve Türk Silâhlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine dair 66. Maddesine dayanarak Kıbrıs’a müdahale yetkisini 435 üyenin 432 oyu ile almıştır. Bu karar, zımnen de olsa, Yunanistan’la bir savaş halini de öngördüğünden ortaya çok ciddi bir durum çıkmaktaydı. Bu karar üzerine İskenderun’da bir çıkarma birliği hazırlandığı gibi, Türk donanması da İskenderun’da toplanmıştı. Türk Hükümeti 17 Kasım’da Yunan Hükümeti ile ‘dost ve müttefik’ Hükümetlere çıkarma yapma niyetini açıklamıştır.Türkiye bu çıkarmanın durdurulması için, tedhiş lideri.... Grivas’ın ve ..... Adada konuşlandırılmış onikibini aşkın Yunan askerinin Adadan çıkarılmasını istiyordu. ”(Armaoğlu, 1992:799)

Bu son yaklaşımdan Hükümetin sorunu diplomatik yoldan çözmeyi tercih ettiği görülüyordu. Yunanistan nezdinde yapılan girişimler sonuç verdi. Kollias’ın emri ile Rum Milli Muhafız Güçleri köyleri boşalttı. Türk jetleri bir hafta Ada üzerinde uçuş yaptılar. Çağlayangil yönetimindeki Türk Dışişleri Bakanlığının 17 Kasım’da Yunanistan’a vermiş olduğu Notada, İttifak Antlaşmasına aykırı olarak Adaya sokulan Yunan askerlerinin geri çekilmesi, General Grivas’ın Adadan çıkarılması, Milli Muhafız Birliği Kuvvetlerinin dağıtılması, saldırının olduğu

12 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

bölgeyle ilginin kesilmesi, Türk toplumuna kendi bölgesinde mahalli idareler ve zabıta kuvveti kurma hakkının tanınması ve son olaylardan dolayı Kıbrıslı Türklerin uğramış olduğu zararların ödenmesi istenmişti. Yunan Hükümeti cevabi notasında bu bunalıma yol açan nedenleri incelemek üzere Türkiye ile görüşmeye hazır olduğunu bildirdi. Türk Hükümeti de Kıbrıs Türk toplumu üzerindeki tehdit kalkmadığı sürece Yunanistan’la masaya oturmasının mümkün olmadığını açıkladı. Bundan sonra NATO’dan gelen önlem önerileri ise her iki tarafça da reddedildi. Bunun üzerine 22 Kasım’da Wahington’dan bir açıklama yapılarak, Başkan Johnson’ın özel temsilcisi Cyrus Vance’ın Kıbrıs konusunda görevlendirildiği ilân edildi. Vance’ın, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi nezdinde yaptığı teşebbüslerden sonra şu noktalarda uzlaşma sağlandı:

1. Türkiye ve Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyetinin bağımsızlığına ve ülke bütünlüğüne saygı göstermek yükümlülüğü altında bulunduklarını onaylayacaktır. 2. Türkiye ve Yunanistan antlaşmalar dışında Adada bulundurdukları kuvvetleri birbuçuk ay içinde aşamalı olarak geri çekeceklerdir.Kuvvetleri ilk önce ve en kısa zamanda Yunanistan çekecektir. Bu iş, güçlendirilmiş ve yetkili kılınmış BM Barış Gücü denetiminde yapılacaktır. 3. Sözkonusu işlemler gerçekleştirildikten sonra Türkiye almış olduğu savaş tedbirlerini kaldıracaktır. 4. Boğaziçi ve Geçitkale köylerinde uğranılan zarar tazmin edilecek ve ölenlerin ailelerine tazminat ödenecektir. 5.Barış Gücünün denetimi altında tarafların da katıldığı bir Komite Adada bulunan kanun dışı silahlara el koyacaktır. 6.Grivas herhangi bir nedenle adaya geri dönemeyecektir (Bu koşula rağmen, 1971’de dönmüş ve EOKA B’yi kurmuştur). 7.Adada iki toplumun kurmuş olduğu “milli kuvvetler” aşamalı olarak dağıtılacaktır.(Oran, 2001:737)

Bu arada, 2 Aralık’ta Yunan Dışişleri Bakanı Pipinelis bir açıklama yaparak, Yunanistan’ın anlaşmaların dışında Kıbrıs’a gönderdiği bütün kuvvetleri geri çekeceğini, Türkiye’nin de buna karşılık savaş hazırlıklarını durduracağını bildirdi. Bu iki ülke arasında varılmış olan bir anlaşmayı yansıtıyordu.

Buhranın bu şekilde ortadan kalkmasından sonra Kıbrıs Türkleri kendi işlerini kendileri görmek üzere 29 Aralık 1967’de, “16 Ağustos 1960 Anayasasının bütün kuralları uygulanıncaya kadar faaliyette bulunacak” Kıbrıs Geçici Yönetimini kurmuşlardır. Bu şekilde, Rum mezaliminden kaçan Kıbrıs Türkleri, artık topluca oturmaya başladıkları kesimlerde kendi öz yönetimlerine kavuşuyorlar ve Kıbrıs’ta federatif bir çözümün ilk adımını atmış oluyorlardı. Rauf Denktaş 13 Nisan 1968’de resmi yollardan Adaya döndü.

Türk-Yunan münasebetlerinde de yumuşama olmuş ve Mart ve Nisan 1968’de Atina ve Ankara’da Dışişleri teknisyenleri toplanmışlar, Mayıs’ta ise Viyana’da bir araya gelerek üzerinde uyuşma olan noktaları içeren bir rapor düzenlemişlerdi.Nihayet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri U Thant 13 Mart’ta Güvenlik Konseyine sunduğu bir raporda Kıbrıs Türk ve Rum toplumlarını doğrudan müzakerelere davet etti.(Armaoğlu, 1992:800)

Görüşmeler 3 Haziran 1968’de Türk Cemaat Meclisi Başkanı Rauf Denktaş ile Rum Temsilciler Meclisi Başkanı Glafkos Klerides arasında Lefkoşa’da başlayarak, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Temsilcisi B.F.Osorio-Tafall’in gözetiminde 20 Eylül 1971’e kadar devam edecektir.(Ertekün, 1981:25)

Umut Arık 13


June 2011 Haziran

1967 Krizinin Kıbrıs’taki iki toplumun birarada yaşamasının olanaksız bulunduğunu dünya kamu oyuna göstermek ve fiilen toplumların iki ayrı bölge ve yönetim içinde yaşamlarını sürdürmeye başlamalarını sağlamak gibi çok önemli iki sonucunun olduğu muhakkaktır.

3. 1967-1975 DÖNEMİ ve BARIŞ OPERASYONU

“Kıbrıs Yunanlıdır. Kıbrıs tarihin şafağından beri Yunanlı olmuştur ve Yunanlı kalacaktır. Biz onu Yunanlı ve bölünmemiş olarak devraldık, Yunanlı ve bölünmemiş olarak koruyacağız. Yunanlı ve bölünmemiş olarak Yunanistan’a teslim edeceğiz.”(Rum Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios’un, 14 Mart 1971’de Yialousa köyünde yaptığı konuşma.)

1967 Kıbrıs Krizinin bir olumlu sonucu Kıbrıs Geçici Türk Yönetiminin 26 Aralık 1967’de ilânı ise, diğeri de Makarios’un o zamana kadar kabul etmediği toplumlar arası görüşmelere yanaşması ve Rauf Denktaş ile Glafkos Klerides arasında, Lefkoşa ve Beyrut’ta yapılan ön görüşmeleri müteakip, 24 Haziran 1968’de Ledra Palas Otelinde görüşmelerin resmen başlamasıdır. Bu görüşmeler 20 Eylül 1971’de kesilmiştir.Bu inkıtanın, Grivas’ın tekrar gizlice Adaya dönüşüne denk gelmesi manidardır.(Ertekün, 1981:25)

Bu görüşmelerde Kıbrıs Türk tarafı, varılacak anlaşmanın Enosis’e veya Kıbrıs’ın herhangi bir diğer ülkeyle birleşmesine karşı bir garanti ihtiva etmesini istiyor, Kıbrıs Rum tarafı ise Enosis’i yasaklayan bir anlaşmaya yanaşmıyordu.Makarios’un 14 Mart 1971’de Yialousa köyünde yaptığı Enosis’ten vazgemeyeceği açıklaması durumun ne olduğunu açıkça gösteriyordu.(Denktaş, 1982:54) Bu sırada Kıbrıs Rum kesiminde önemli olaylar cereyan ediyor ve Yunanistan’dan Adaya getirilmiş subay ve askerlerin de katılımıyla güçlü bir Enosis propagandası yürütülüyordu.

Eski EOKA’cılar Kıbrıs Milli Cephesi adı altında örgütlenmekteydiler. 8 Mart 1970’de Makarios’u Makheras Manastırına götürmekte olan helikopter karadan açılan ateşle düşürüldü. Bir hafta sonra eski İçişleri Bakanı Polikarpos Georghiades Kythrea’da esrarengiz koşullarda öldürülmüş olarak bulundu. 19 Mart 1970’de Türkiye Dışişleri Bakanı Çağlayangil, Yunanistan’daki Cunta Hükümeti tarafından Adada bir darbe yapılacağına dair söylentilere karşı, “Kıbrıs’ta bir darbeyle Enosis ilân edilmesi için yapılacak herhangi bir teşebbüse Türkiye bütün gücüyle karşı çıkacaktır.” şeklinde beyanatta bulundu. 26 Ekim 1971’de, Eylül’de Adaya dönmüş olan Grivas, Başpiskopos Makarios yönetimindeki Kıbrıs Rum liderliğinin Rum toplumuna yakışmadığını, kendisinin Adaya Rum toplumunun Kıbrıs’ı Yunanistan’la birleştirmek hususunda mevcut kadim ümidini gerçekleştirmek için dönmüş olduğunu açıkladı. Başpiskopos Makarios üç gün sonra yaptığı karşı açıklamada, Yunan Hükümetlerine defalarca, sonuçlarına katlanmaya hazır oldukları takdirde Enosis’i tereddütsüz ilân edeceğini bildirdiğini ifade etti. Daha sonra Makarios, Grivas’a kabinesinde bir görev teklif etti. Şubat 1972’de Lefkoşa’daki Yunan Büyükelçisi, Makarios’a bir Nota vererek, milli birliği daha iyi yansıtacak yeni bir hükümet kurmasını istedi. Rum Dışişleri Bakanı Spyros Kiprianou istifa etti ve Atina Cuntasına daha ılımlı yaklaşan siyasetçilerden yeni bir Rum hükümeti kuruldu. 8 Şubat 1973’te yapılan seçimlerde Makarios yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Mart’ta Kytion, Baf ve Girne Piskoposları, Makarios’u Enosis davasını terketmekle suçladılar ve Cumhurbaşkanlığından istifasını istediler. Kasım’da Kıbrıs’taki Cunta, askeri polis komutanı Tuğbay Ioannides’in yönetimine geçti. 27 Ocak 1974’te Grivas öldü ve Adadaki EOKA B tamamen Atina’dan kontrol edilmeye başlandı. Makarios, Yunanistan Cumhurbaşkanı General Phaedon Ghizikis’e gönderdiği 2 Temmuz 1974 tarihli mektupta Adadaki Yunan subaylarının çekilmesini istiyor ve ayrıca şu hususları belirtiyordu:

14 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

“Yunan Hükümeti mensuplarının giderek artan şekilde hakkımda komplolar düzenlediğini ve daha da kötüsü Kıbrıs Rum toplumunu bölerek onları iç harbe götürecek bir felâkete yöneldiklerini kesin olarak tesbit ettikten sonra ne gibi acı düşüncelerin beni işgal ettiğini ve üzüntüye düşürdüğünü takdir edersiniz. Şimdiye kadar bir çok defa Atina’dan bir elin gizlice benim fani varlığımı ortadan kaldırmaya teşebbüs ettiğini hissettim ve hatta bu ele dokundum....Milli Muhafız Kuvvetlerindeki Yunan subaylarının Atina’nın desteğiyle EOKA B’yi siyasi cinayetler dahil, devletin çökertilmesini amaçlayan tüm cürümlerinde desteklediği bu dönemde artık susmak kabil değildir... Kıbrıs Devleti sadece Enosis olduğu takdirde ortadan kaldırılabilir. Bu olana dek Kıbrıs bir devlet olarak güçlendirilmelidir...” (Necatigil, 1989: 72-73)

Adada bu olaylar cereyan ederken, kesilmiş bulunan toplumlararası müzakereler Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin önerisiyle, Genel Sekreterin Kıbrıs Özel Temsilcisinin ve Türkiye ve Yunanistan’dan birer anayasa uzmanının katılımıyla genişletilmiş olarak 8 Haziran 1972’de yeniden başlatılmıştı.(Ertekün, 1981:25)

Anılan görüşmelerde Türk tarafı yerel özerklik talep ediyordu. 2 Nisan 1974’te Rum müzakereci Clerides, Türk Başbakanı Bülent Ecevit’in “Kıbrıs’ta en iyi çözümün federal sistem olduğunu” söylediğini gerekçe göstererek görüşmelerden çekildi. Bilahare, Denktaş’ın yerel özerklik tezinin değişmediğini ifade etmesine ve Ecevit’in de toplumlararası görüşmelerde Türk tutumunda bir değişiklik olmadığını taahhüt etmesine rağmen, Clerides ancak BM Genel Sekreterinin ısrarlı tutumu karşısında 11 Haziran 1974’te görüşmelere döndü. Taraflar 1960 anayasasının nasıl işlerlik kazanabileceğine dair görüşlerini özetleyen belgeleri birbirlerine verdilerse de, Kıbrıslı Rumlar ‘Tekil Devlet’, Kıbrıslı Türkler ise ‘Bölgesel Otonomi’ ve ‘Enosise karşı etkin garanti’ tezlerinden vazgeçmediler. Son görüşme 9 Temmuz 1974’te yapıldıktan sonra müzakereler kesildi. Clerides konuyla ilgili bir açıklamasında,”Kıbrıs Rum tarafının beş yıl süreyle bir çözüme ulaşmadan görüşmelere katılmasından, bu katılımın ‘herhangi bir çözüm’ veya ‘gayrımilli bir çözüm’ öngörmediğinin ve en doğru anlamda milli menfaatleri korumayı amaçladığının anlaşılması gerektiğini” söylüyordu. (Denktaş, 1982: 58 ve 62)

Kıbrıs Rum tarafı müzakerecilerinin bu yaklaşımı anlaşılır bir tutumdur. Zira yukarıda da belirtildiği gibi bu sırada Atina’daki Cunta sertlik yanlısı İoannidesin kontrolüne geçmiş ve Enosisi bir darbeyle gerçekleştirmeyi öngören “Afrodit Planı” hazırlanmış bulunuyordu. Amerikalılar ve İngilizler durumdan haberdardılar ve daha 1972 Mart’ında Makarios karşıtı bir darbeyi önlemek için Atina nezdinde ortak diplomatik girişimlerde bulunuyorlardı. Bu girişimlerde temasları ABD yürütüyor, İngiltere ise yürütülen çabalara katıldığını açıklıyordu. Netekim, Atina ve Lefkoşa’daki ABD Büyükelçilerinin bu yoldaki girişimlerinden sonra, İngiltere Büyükelçisi ve Yüksek Komiseri yerel yetkililere Amerikan tutumunu desteklediklerini bildirmişlerdi.(Nicolet, 2006:502)

Bu sırada Türkiye’de de önemli gelişmeler olmuş, 12 Mart 1971’de askerlerin verdiği bir muhtıra, seçilmiş Demirel Hükümetinin istifasına yol açmış ve sırasıyla Nihat Erim, Ferit Melen ve Naim Talu hükümetlerinin görev yaptığı iki buçuk yıllık bir ara dönemden sonra 14 Ekim 1973’te tekrar genel seçimler yapılabilmişti. Seçimlerde Ecevit yönetimindeki CHP %33.3, Demirel’in Adalet Partisi %29.8, Demokratik Parti %11.9, Erbakan’ın Milli Selamet Partisi %11.8 ve Güven Partisi %5.3 oy almışlardı. Uzun müzakerelerden sonra CHP ve Milli Selamet Partisi, Ecevit’in Başbakan, Erbakan’ın Başbakan Yardımcısı olduğu bir koalisyon kurdular.(Shaw ve Shaw, 1977:428-429)

Anılan Hükümet toplumlararası müzakerelerde federasyon tezini benimser bir görüntü vermekteydi. Türkiye bir taraftan da hızla askeri olanaklarını artırma sürecini başlattı ve gerektiğinde çıkarma için tüm malzeme ve bilgi eksikliğini giderdi. Türkiye bir darbe karşısında sadece askeri olarak değil, siyasal olarak da müdahale edebilecek anlayışta bir iktidara sahip olmuştu.(Oran, 2001:740-741)

Umut Arık 15


June 2011 Haziran

Toplumlararası müzakerelere 9 Temmuz 1974’te son verilmesinden kısa bir süre önce Makarios’un da bir darbe tehlikesi hissettiği ve Yunanistan Cumhurbaşkanı General Ghizikis’e 2 Temmuz’da yazdığı mektupta Yunan subay ve askerlerinden şikâyet ettiği, bunları Adadan çekmesini istediği malûmdur. Makarios’un sözcüsü bu dönemde bir açıklama yaparak “Atina’dan ilham alacak bir darbe teşebbüsünün güçlü bir halk direnişiyle mağlubiyete uğratılacağı” açıklamasını yapmıştır. Ne var ki bu uyarı Atina tarafından dikkate alınmamıştır.15 Temmuz 1974’te Milli Muhafızlarca Yunanlı subaylarının uyguladığı ve yönlendirdiği bir darbe yapılmıştır.(Necatigil, 1989:75)

Yunan Subaylarının komuta ettiği Milli Muhafızlar, Afrodit Planının uygulamasını Makarios’un Başkanlık Sarayını bombalayarak başlattılar. Radyo Makarios’un öldüğünü duyurdu.Kıbrıs Elen Cumhuriyetinin kurulduğu açıklandı. EOKA üyesi ve Mahi (Savaş) Dergisi yayıncısı Nikos Sampson devlet başkanlığına getirildi. Geçici Hükümet herşeyin denetim altında olduğunu ilân etti.(Oran, 2001:741) Adadaki durumun açıklamalardan farklı olduğu, Polisin Milli Muhafızlara direndiği, Makarios’un ölmediği anlaşıldı. Kıbrıs Türk Toplumunun Radyosu Bayrak saat 15.20’de Başpiskoposun Saraydan kaçarak Baf’ta bir dağda saklandığını, sert çatışmaların cereyan ettiğini açıkladı.(Necatigil, 1989:76-77)

Gerçekten bombardımanın başlamasından sonra Makarios’un gizli bir dehlizi kullanarak Saraydan kaçtığı, Birleşmiş Milletlerle temas kurduğu ve bir radyo anonsu yaparak hayatta olduğunu bildirdiği, darbecilere karşı direniş çağrısında bulunduğu görülmektedir. Daha sonra, İngiliz üssüne sığınan Başpiskopos, Malta üzerinden Londra’ya götürülmüş, oradan da Birleşmiş Milletler toplantısına katılmak üzere New York’a gidişi sağlanmıştır.(Oran, 2001:741)

Darbe haberi Ankara’ya ulaşınca derhal Milli Güvenlik Kurulu toplanmış ve bir açıklama yapılarak bunun bir Yunan müdahalesi olduğu, Adadaki düzenin yıkıldığı, gayrimeşru bir askeri yönetimin kurulduğu, Türkiye’nin bunu anlaşmaların ve garantilerin ihlali saydığı vurgulanmıştır. Bu açıklamayı Başbakan Ecevit’in Türk Silâhlı Kuvvetlerine Kıbrıs’a bir askeri müdahalede bulunmak için gerekli hazırlıkları yapması talimatını vermesi takibetmiştir.(Ibid.)

Adayla ilgili olarak dünya basınına yansıyan haberler darbe sonucunda ve vuku bulan direniş dolayısıyla ölü, yaralı ve kayıpların bulunduğu yolundaydı. 22 Temmuz 1974 tarihli Washington Star News sokakların cesetlerle dolduğunu ve toplu mezarların açıldığını yazıyordu. Belçika’da yayınlan Combat gazetesi, 25 Temmuz sayısında, “Lefkoşa’daki darbeyi takiben Makarios’u destekleyen 2000 kişinin çatışmalarda öldüğünün veya idam edildiğinin saptandığını” bildiriyordu. Kıbrıs basını ise tamamen sansürlenmişti ve ancak 19 Temmuz’da, o da bir gün, mevcut on gazeteden dördü yayına girdi.(Necatigil, 1989:77)

İngiltere ve genel olarak diğer Avrupalılar adadaki durumdan dolayı Yunanistan’ı kınıyorlardı. ABD ise, adada düzenin yıkıldığını ve statükonun bozulduğunu kabul etmekle birlikte Yunanistan’ı kınamaktan kaçınıyordu. Sovyet Bloku ve Üçüncü Dünya ise Yunanistan’ı ve Sampson’u şiddetle reddediyordu. 17 Temmuz’da askeri hazırlıklar devam ederken, Kissinger, Ecevit’e bir mesaj göndererek, Türkiye ve Yunanistan gibi iki NATO müttefiki arasında harp çıkmaması için görüşme yapılması yolunu önerdi. Ecevit, İngiltere ile Garanti Antlaşmasının 4. maddesi gereğince görüşeceğini, antlaşmayı ihlal eden taraf olan diğer garantör devlet Yunanistan’la görüşme yapmayacağını, barışçı yolların tümünü deneyeceğini, ancak bir sonuç alınamazsa, Türkiye’nin antlaşmalardan doğan haklarını kullanacağını ve yükümlülüklerini yerine getireceğini belirtti.(Oran, 2001:742)

Gerçekten, Türkiye Başbakanı Ecevit aynı gün Londra’ya uçtu ve İngiltere’ye, Adadaki İngiliz üslerini kullanarak müştereken müdahale etmeyi, Makarios’un adaya geri dönmesini sağlamayı önerdi. Ne var ki, İngilizler Türklerin üslerini kullanmasına izin vermediler. Callaghan adanın daha çok Türk askerine değil daha az Yunan askerine ihtiyacı olduğunu söylüyor ve İngiltere Hükümeti Yunanistan’dan subaylarını çekmesini istiyordu. Kissinger bu

16 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

konuda, İngiltere’nin, Türkiye’nin 1964 ve 1967’de olduğu gibi blöf yaptıklarına inandığı kanaatini açıklamıştır.(Nicolet, 2006:503-504)

Diğer taraftan, Amerika’nın Atina üzerindeki baskılarına rağmen Yunan Cuntası Kıbrıs’taki Yunan subaylarının geri çekilmesini ve Sampson’un görevden alınmasını kabul etmedi. NATO’da yapılan müzakerelerde de tutumlarını değiştirmediler ve Türkiye’nin müdahalesi halinde kendilerinin de adaya asker göndereceğini belirttiler. Yunan Cuntası da Türkiye’nin müdahalesine ihtimal vermiyordu.(Armaoğlu, 1992:803)

Ecevit 19 Temmuz 1974’te Londra’dan döndü. Yaptığı görüşmelerden beklediğini sağlayamamıştı.Bu sırada Türkiye’de askeri hazırlıklar tamamlanmış bulunuyordu. ABD tarafından duruma bir çözüm üretmek üzere bölgeye gönderilmiş olan Dışişleri Bakan Yardımcısı Joseph Sisco da Atina’da olumlu bir sonuç elde edemeden, Türkiye’nin kararlılığı konusunda Yunan Hükümetini ikna edemeden, eli boş olarak Ankara’ya gelmişti. Sisco Ankara’da Ecevit’le görüşürken Türk çıkarma gemileri Mersin’den yola çıktılar. 20 Temmuz 1974 Cumaertesi günü Ecevit kamuoyuna Türkiye’nin Kıbrıs’a asker çıkardığını, bu çıkarmanın savaş için değil barış için yapıldığını, Türk veya Rum, adadaki her iki topluma da barış götürüldüğünü açıkladı.(Oran, 2001:742)

Türk Silahlı Kuvvetleri 20 Temmuz sabahı bir taraftan hava kuvvetlerinin himayesinde Girne plajlarına çıkarken, aynı zamanda da Lefkoşa-Girne yolu üzerinde ve Lefkoşa yakınlarındaki Gönyeli’de havadan indirme yapıyorlardı.(Armaoğlu, 1992:803)

20-22 Temmuz günleri arasında şiddetli mukavemete rağmen Girne-Gönyeli-Lefkoşa üçgeni kontrol altına alınabilmişti. Adanın %7’si ele geçirilmişti. Ancak, Türk nüfusun %65’i hala Rumların denetimindeki bölgede ve EOKA B’nin tehdidi altındaydılar. 40 000 kişilik Türk birlikleri ve 300 tank ise 348 kilometrekarelik dar bir alana sıkışmışlardı. Bu arada Yunan gemisi zannıyla Kocatepe savaş gemisi de Türk jetlerince yanlışlıkla batırılmıştı. Askeri açıdan bunlar önemli olumsuzluklardı.(Oran, 2001:742-743)

Darbe karşısında Türkiye’nin 15 Temmuz’da uyarıda bulunmuş olmasına rağmen harekete geçmeyen BM Güvenlik Konseyi, Türk müdahalesine karşı 20 Temmuz’da derhal toplandı ve taraflara ateşkes çağrısında bulunan, Kıbrıs Cumhuriyetinde yabancı müdahaleye son verilmesini ve milletlerarası antlaşmaların müsaade ettiğinin dışındaki bütün yabancı askeri personelin adadan hemen geri çekilmesini, Türk, Yunan ve İngiliz Hükümetlerinin bölgede barışın ve Kıbrıs’ta anayasal hükümetin yeniden kurulmasını sağlamak amacıyla gecikmeksizin görüşmelerini isteyen 353 sayılı kararı aldı.(Ibid.) Karar, Kissinger’ın verdiği oniki saatlik süre içinde ateşkes talep eden, aksi takdirde ABD’nin Türkiye ve Yunanistan hududunun her iki tarafındaki tüm nükleer silahlarını çekeceği tehdidinde bulunan bir ültimatomu izliyordu.(Nicolet, 2006:504)

Bu sırada ateşkesi sağlamak üzere bölgeye gönderilmiş bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Sisco Atina’da görüşecek adam bulamıyordu. Amiral Arapakis, Ioannides’in Batı Trakya’dan Türkiye’ye saldırmak teşebbüsüne karşı, Cunta’nın diğer üyeleriyle görüş birliği halinde Sisco’ya 22 Temmuz’da ateşkesi kabul ettiklerini bildirdi. Bilahare Cunta, hükümeti sivil bir politikacıya teslim etmeye karar verdi. Aynı gün onbir yıldır Paris’te gönüllü sürgünde bulunan Konstantin Karamanlis Atina’ya dönerek yönetimi devraldı. Adada ise 24 Temmuz’da Sampson Cumhurbaşkanlığı görevini Clerides’e bıraktı.(Oran, 2001:743)

Gerek Amerika’nın ısrarlı teşebbüsleri gerek Adadaki askeri durumun yeteri kadar güven verici olmayışı gözönüne alınarak 22 Temmuz 1974, saat 17.00’den itibaren Türkiye de adada ateşkesi kabul etti.(Armaoğlu, 1992:804)

Türkiye’nin ateşkesi kabul etmesinin kamuoyunda büyük yankısı olmuş, Hükümetin Milli Selamet Partisi kanadı bundan hoşnut olmamış, askeri durumun daha düzeltilmesini sağlayacak bir yayılma sağlanması gerektiğini savunmuştur. Ancak, Yunanistan’ın Tuğbay İoannides’in

Umut Arık 17


June 2011 Haziran

etkisiyle Batı Trakya’dan bir taarruza geçeceği endişesi ve ABD’nin baskısı Başbakan Ecevit’i ateşkese ve 353 sayılı Güvenlik Konseyi kararının 5.maddesi uyarınca Cenevre’de Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın katılacağı bir konferansı kabule zorladı.

Birinci Cenevre Konferansı olarak anılan, Dışişleri Bakanları Turan Güneş, James Callaghan ve Georgios Mavros’un katıldığı ve ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Arthur Hartman’ın da izleyici olduğu Konferans, 25-30 Temmuz tarihleri arasında cereyan etmiştir. Türkiye’nin Konferanstaki tutumunun amaçları, hem ateşkes hem Kıbrıs’ta yeni bir düzen kurulması hususunda bağlayıcı karar alınması, bağlayıcı kararın federasyon tezine uygun olması, Kıbrıs Türklerinin bir Kıbrıs Türk polis gücünce güvence altına alınması, Türk askerinin Kıbrıs’tan çekilişine dair bir tarih belirlenmemesi, birliklerin etrafında on kilometrelik bir tampon bölge oluşturulması, hiçbir BM gücü kordonu ile sözkonusu Türk birliklerinin çevrilmemesi, Denktaş’ın Cumhurbaşkanı Yardımcılığı görevine derhal başlaması ve iki Toplumun da katılacağı büyük bir Kıbrıs toplantısının bir hafta içinde toplanması olarak özetlenebilir. Yunanistan ise Cenevre’de sadece BM ateşkesinin nasıl uygulanacağının görüşülmesini, anayasal konuların ele alınmamasını, Türk birliklerinin tümünün derhal adadan çekilmesini istemekteydi. Konferans sonunda 30 Temmuz 1974’te Cenevre Deklarasyonu olarak bilinen, Türkiye, İngiltere ve Yunanistan Dışişleri Bakanlarının imzaladıkları üçlü belge kabul edildi. Belgenin anahatları özetle şöyledir:

“1960 Anayasa düzeninin yeniden tesisi hakkında mutabakat olmakla beraber, bundan önce alınması gereken bazı acil tedbirler vardır.Kıbrıs’ta taraflar 31 Temmuz1974’te saat 24.00’te kontrolleri altında bulundurdukları alanı genişletmeyeceklerdir. 30 Temmuz ateşkes çizgisinde BM güçlerinin kontrolünde bir güvenlik bölgesi tesis olunacaktır. Kıbrıs Rum ve Yunan kuvvetlerinin muhasarası altında olan bütün Türk bölgelerinden bu kuvvetler çekilecek ve buralar BM gücünün koruması altına girecektir.Üç Dışişleri Bakanı 8 Ağustos’ta anayasa düzenini tesis için tekrar bir araya gelecektir. Denktaş 1960 anayasası çerçevesinde derhal Cumhurbaşkanı Yardımcısı görevine başlayacaktır. Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi anayasal düzen kurulana değin devam edecektir.”(Ibid.)

Cenevre Deklarasyonunda Kıbrıs Hükümetinin şekli belli oluncaya kadar adada Türk ve Rum olmak üzere iki muhtar idarenin ve iki toplumun varlığının teyidi, Kıbrıs Türk Toplumunun özerkliğinin kabulü anlamında bir başarı sayılsa bile, Rum tarafının Clerides, Türk tarafının Denktaş tarafından temsil edileceğinin ifade edilmemesi ve Denktaş’a Cumhurbaşkanı Yardımcısı ünvanının verilmesi, 4 Mart 1964 tarihli ve 186 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararında mevcut Kıbrıs Rum Yönetiminin adanın meşru hükümeti olduğu anlayışının da teyidi olmuştur ki bunun diplomatik bir hata olduğu ve Türkiye’nin o günkü güçlü durumundan gereği gibi yararlanmadığı açıktır.

Bu temel üzerine ikinci Cenevre Konferansı Denktaş ve Clerides’in de katılımıyla 8 Ağustos’ta başladı. 12 Ağustos günü Denktaş önerilerini açıkladı: “Kıbrıs’ta coğrafi esasa dayanan federatif bir devlet biçimi benimsenmelidir. Merkezi Hükümete verilecek yetkiler saptanırken devletin iki milletten teşekkül ettiği esası kabul edilmelidir. Adanın %34’ünü kapsayacak Kıbrıs Türk Federe Devletinin sınırları Batıdan Doğuya doğru Limni’de Lefke’den başlamak üzere Lefkoşa ve Mağosa’nın Türk kesimlerinden geçerek Mağosa limanında son bulmalı, bu sınırın Kuzeyi Kıbrıs Türk Federe Devletini teşkil etmelidir.” Aynı akşam, Türk Dışişleri Bakanı Güneş, İngiliz Dışişleri Bakanı Callaghan’a, iki bölgelilikte ısrar etmediklerini, kantonal çözümü öngörebileceklerini belirtmiştir ki bu da önemli bir diplomatik hata olduğu gibi Türk toplumunun güvenliğini de tam sağlayamayacak bir yaklaşımdır. Rum tarafı ise Clerides’in ağzından yekahenk konuşuyor, iki toplum tarafından belirlenecek köylerde, yönetimin köy toplumunun çoğunluğunun elinde olmasını öneriyordu ki bu durum, pek az sayıda köyde Türkler çoğunlukta olduğu için Türklerce kabul edilebilir bir durum olmayacaktı. Callaghan, Güneş’in önerisi olarak,bir ana kanton ile Lefke, Poli, Baf, Larnaka ve Karpas’ta adanın %34’ünü kapsayacak altı kantondan kurulu özerk bir Kıbrıs Türk Bölgesi oluşturulması ve 48 saat içinde

18 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

Yunan ve Rum silahlı Kuvvetlerinin Türk Özerk Bölgesinin ana kantonunu terketmesi yaklaşımını açıkladı. Mavros ve Clerides tam yetkili oldukları halde ülkelerine danışmak için 36 saatlik bir süre istediler. Böyle bir sürede adadaki Türk Kuvvetini daha da sıkıntıya sokacak ciddi Rum-Yunan faaliyetleri gerçekleştirilebilirdi. Güneş, bu nedenle derhal beraber değerlendirmenin başlamasını istedi. Bu kabul görmeyince, daha önce Ecevit ile Güneş arasında kararlaştırılmış “Ayşe (Güneş’in kızı) tatile çıktı” parolası uygulandı ve 14 Ağustos 1974, saat 02.00’de Konferans dağıldı.(Oran, 2001:747)

Bu arada Rumlar, birinci Cenevre Konferansında öngörüldüğü veçhile Türk “enclave”larını terketmek şöyle dursun, Türk köylerine saldırılarını devam ettirmiş, 33 Türk köyü daha boşaltılmak zorunda kalınmış, Rum ve Yunan güçleri tarafından, Aloa, Sandallaris, Maratha, Tokhni, Zyyi ve Mari’de yaşayan Kıbrıslı Türklerin hemen tümü katledilmişti. Diğer Türk köyleri de açık tehdite maruz bulunduğu gibi, adadaki Türk birlikleri de adeta muhasara altındaydı.(Ertekün, 1981:33)

Netekim, Cenevre’de de İngiliz Dışişleri Bakanı Callaghan, “Bugün ada, Ordunun mahkûmudur. Fakat Türkiye unutmasın ki yarın Ordu, adanın mahkûmu haline düşebilir.” ifadesiyle Türkiye’yi tehdit etmekten çekinmiyordu.(Necatigil, 1989:83) Bu durumda ve ikinci Cenevre Konferansının, İngilizlere güvenen Rum ve Yunan temsilcilerinin oyalama taktikleri sonucu akamete uğraması üzerine 14 Ağustos sabahı saat 04.19’da adada ikinci harekât başladı. 14-16 Ağustos arasında Türk birlikleri, ikinci Cenevre Konferansında Kıbrıs Türk Federe Devleti sınırı olarak Denktaş tarafından önerilen Kokkina- Lefke-Lefkoşa-Mağosa (Attila) hattına ulaştılar ve 16 Ağustos 1974 akşamı saat 19.00’da, Türkiye, BM Güvenlik Konseyinin aynı gün aldığı 360 sayılı ateşkes kararına uydu.(Armaoğlu, 1992:805-806)

Aynı anda ilginç olarak, Yunan Cuntasının Afrodit Planı uygulanıp, adada darbe yapılır ve Makarios devrilip, EOKA’cı Nikos Sampson Cumhurbaşkanı ilân edilirken, Ecevit’in, Garantörler olarak olaya birlikte müdahale önerisini kabul etmeyen İngiltere Dışişleri Bakanı Callaghan Türk harekâtına müdahale için bir plan öneriyor, fakat, hatıratında yazdığı üzere, Kissinger’ın, “İngiliz askeri faaliyetine dair daha fazla bir şey işitirlerse çok sert tepki gösterecekleri” cevabını alıyordu.(Kyle, 2006) SAYFA NO YOK!

Ancak, ikinci Kıbrıs harekâtı Rum-Yunan oyalaması ve tehditkâr İngiliz tutumu gibi makul sebeplere dayanmasına rağmen dünya kamu oyunca tepkiyle karşılandı. Burada, Yunan tarafı bir yana bırakılırsa, başı Sovyetler çekiyordu. Sovyetler Birliği 23 Ağustos 1974 tarihli deklarasyonunda Kıbrıs meselesinin Türkiye, İngiltere ve Yunanistan arasında bir mesele olmaktan çıkarılıp, dünyadaki bütün siyasi eğilimleri temsil eden bir platformda ele alınmasını talep ediyor, “yabancı kuvvet” olarak tanımladığı Türk birliklerinin adadan derhal çıkmasını istiyor, Garanti Antlaşmasının artık geçersiz olduğunu, dolayısıyla Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın adaya müdahale hakkı kalmadığını ilân ediyordu. Yunanistan ise 14 Ağustos harekâtı başlayınca NATO’nun askeri kanadından çekildiğini ilân etmişti ve Sovyetlerin bu deklarasyonuna hemen destek verdi. Türkiye’nin bu tepkilere verdiği karşılık, 30 Temmuz 1974 Cenevre Protokolünde tarafların iki toplumun iki özerk yönetime sahip olacağının kabul edildiği, ikinci harekâtın bunu gerçekleştirmekten başka bir şey yapmadığı yolunda idi. Ayrıca, Sovyet Deklarasyonu da Türkiye tarafından açıkça reddediliyor, Türkiye’nin BM Güvenlik Konseyinin 353 sayılı kararına ve 30 Temmuz Cenevre Deklarasyonuna bağlılığı vurgulanıyordu. (Armaoğlu,1992:807-808 ve Oran, 2001:748)

Ancak, BM Genel Kurulunun 1 Kasım 1974 tarihinde aldığı 3212 sayılı karar, Türkiye’nin görüşünü hemen, hemen hiç kaale almadan, tüm devletleri Kıbrıs Cumhuriyetinin egemenliğine saygı göstermeye, bu devlete karşı eylem ve müdahaleden kaçınmaya davet ederek, adadaki tüm yabancı kuvvetlerin geri çekilmesi, askeri müdahalelerin durdurulması, bütün göçmenlerin güvenlik içinde evlerine dönmeleri çağrısında bulundu. Diğer taraftan, Kıbrıs Cumhuriyetinin anayasa sisteminin Kıbrıs Türk ve Rum toplumlarını ilgilendiren bir sorun olduğu belirtiliyor,

Umut Arık 19


June 2011 Haziran

BM Genel Sekreterinin gözetimi altında, iki toplum arasında eşitlik ilkesi uyarınca ve toplumların temel ve meşru haklarına dayalı, taraflarca kabul edilebilir bir siyasal çözüme, serbestçe ulaşılması amacıyla görüşmelerin başlaması uygun bulunuyordu. Güvenlik Konseyi de 13 Aralık 1974 günü aldığı 365 sayılı kararla, Genel Kurulun 3212 sayılı kararını destekledi.(Ibid.)

1974 Kıbrıs harekâtından sonra, Ecevit, koalisyon ortağı Erbakan’la mevcut anlaşmazlıkları dolayısıyla 16 Eylül’de istifa etti. Bu istifadan sonra bir siyasal istikrarsızlık döneminin başladığı söylenebilir. Bu dönemde Türkiye’nin karşılaştığı, dış borç sıkıntıları, Sovyetler ve Bağlantısızlardan gelen sert tepkiler, Avrupa Birliği ile ilişkilerde bozulma , Ege’de Yunanistan’ın karasularını 12 mile çıkarma teşebbüsü gibi dış politika sorunları arasında, ani olarak, en önemlisi ABD Kongresinin Kıbrıs’ta Amerikan silahlarının kullanılmış olduğu gerekçesiyle Türkiye’ye uyguladığı silâh ambargosudur. Başkan Ford’un aksine tüm çabalarına karşın,17-18 Aralık 1974’te Senato ve Temsilciler Meclisinde, Başkanın, 5 Şubat 1975 ten sonra, Türkiye’nin 1961 tarihli Dış Yardım Yasasına uygun hareket ettiğine karar verinceye ve bunu belgeleyinceye kadar Türkiye’ye silah ambargosu uygulaması kanunlaşmıştır. Bu karara karşı 9 Şubat 1975’te Türkiye Milli Savunma Bakanlığınca ABD’nin Türkiye’ye verdiği yardımın kesilmesi halinde Türkiye’deki Amerikan üslerinin kapatılabileceği uyarısı yapılmıştır.(Oran, 2001:707)

Ayrıca Kıbrıs’ta da 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kurulmuş, elli üyeli bir kurucu meclisin hazırladığı anayasa 8 Haziran’da yapılan bir referandumla kabul edilmiş ve 17 Haziran 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti Resmi Gazetesinde yayınlanmıştır.(Necatigil, 1981:89)

Bu ciddi tepki karşısında ABD Başkanı 10 Nisan 1975’te yaptığı “Dünyanın Durumu” konuşmasında, silâh ambargosu kararı nedeniyle Kongreyi yetkilerini aşmakla suçlamış, Senato 19 Mayıs’ta ambargoyu kaldırmış, ancak Temsilciler Meclisinin ambargo ısrarı devam etmiş, Kissinger 21 Mayıs’ta Ankara’ya gelerek, Demirel’den üsleri kapatmamasını istemiş, duruma bir çözüm bulunacağını vaadetmiştir. Ne var ki, muhalefetin baskısı üzerine Demirel hükümeti bir Bakanlar Kurulu kararıyla 25 Temmuz’da Ortak Savunma ve İşbirliği Anlaşmasını tek taraflı olarak feshetmiş ve Türkiye’deki Amerikan üslerinin faaliyetlerini durdurmuştur. (Oran, 2001:707)

Ambargo 12 Eylül 1978’de tamamen kaldırılacak, ancak Türkiye ile Yunanistan arasındaki 10’a 7 yardım oranı hoşnutsuzluk yaratacak, daha sonra 29 Mart 1980’de Ankara’da imzalanan, fakat ancak 12 Eylül’den sonra, 18 Kasım 1980’de bir Bakanlar Kurulu kararıyla onaylanabilerek, 1 Şubat 1981’de Resmi Gazetede yayınlanması sonucu yürürlüğe girecek Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmasıyla Türkiye’deki Amerikan üsleri konusu da çözümlenebilecektir.(Ibid., 709-712)

KAYNAKÇA

Armaoğlu, F. (1992), 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt 1., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.

Denktaş, R. (1982), The Cyprus Triangle, K.Rustem&Brother/George Allen&Unwin,London. Ertakün, N. (1981), The Cyprus Dispute, University Press, Oxford.

Kyle, K. (2006), British Policy on Cyprus, 1974-2004, Ed.Herbert Faustmann&Nicos Peristianis, Britain in Cyprus, Bibliopolis, Mannheim und Möhnesee.

20 Kıbrıs Krizi


June 2011 Haziran

Necatigil, M. Z. (1989), The Cyprus Question and the Turkish Position in International Law, Oxford University Press, Oxford. Nicolet, C (2006), British Policy Towards Cyprus, 1960-1974, Ed.Herbert Faustmann & Nicos Peristianis, Britain in Cyprus, Bibliopolis, Mannheim und Möhnesee. Oran, B.(Edit.) (2001), Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul.

Shaw E.K. ve Shaw S. (1977), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Volume II, Cambridge University Press, Cambridge.

1938'de doğan Dr.Arık, Ankara Koleji ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Hukuk Fakültelerinden mezun olmuş, Master çalışmalarını SBF'de yapmıştır. 1960'da Türk Dışişleri Bakanlığına girmiştir. Lisans üstü çalışmalarına, London School of Economics, Panthéon/Université de Paris ve, doktorasını aldığı Tokyo Soka Üniversitesinde devam etmiştir. OECD'de Genel Sekreter Özel Yardımcılığı, Dışişleri Bakanlığı Ekonomik İşler Genel Müdürlüğü, Türk İşbirliği Kalkınma İdaresi Başkanlığı ve Suudi Arabistan, Japonya, İtalya ,Avustralya'da Türkiye Büyükelçisi görevlerinde bulunmuştur. Emekliliğinden sonra Demokrat Parti Genel Sekreteri olmuştur. Halen Lefke Avrupa Üniversitesinde Yardımcı Doçentdir.

Born in 1938, Dr. Arık graduated from the Ankara College and the Faculties of Political Sciences and Law of the Ankara University,undertaking his master studies in the Political Sciences Faculty. He entered the Turkish Foreign Service in 1960. He also continued his post-graduate studies in the London School of Economics, Panthéon/Université de Paris, and the Tokyo Soka University, where he obtained his doctoral degree. He served as the Special Assistant to the Secretary General in the OECD,Director General for Economic Affairs in the Foreign Ministry, President of the Turkish International Cooperation Administration,and, as Ambassador of Turkey in Saudi Arabia, Japan, Italy and Australia. After retirement he served as Secretary General of the Democratic Party. At Present he is Assistant Professor in the Lefke European University.

Umut Arık 21


June 2011 Haziran

LOCAL LEADERSHIP AS A PERSONAL

CHARACTERISTIC: A COMPARISON OF TWO TURKISH MAYORS

Assoc. Prof. Dr. S.Ulaş Bayraktar

Mersin University

Faculty of Economics and Administrative Sciences

Department of Public Administration

[email protected]

Abstract: Recent developments on Western local governments indicate both the strengthening of local executive as well as the popularisation of participatory mechanisms. In other words, personal and collective dimensions of local authorities are simultaneously highlighted. In this article, these two aspects of the Turkish local politics are examined in a comparative discussion of two cities where local agenda 21 process was initiated. In trying to explain the performance gap between these two cities with regards to the outputs of this process, their mayors are compared in three different dimensions: personal background, political experience and international relations. The paper concludes on the importance of local leaders concerning the success of participatory mechanisms. Keywords: Local governments, local politics, leadership, participatory mechanisms Özet: Batılı yerel yönetimlere dair güncel gelişmeler hem yerel yürütmenin güçlenişine hem de katılmcı mekanizmaların yaygınlaşmasına işaret eder. Başka bir deyişle, yerel idarelerin kişisel ve kollektif boyutları birlikte öne çıkarılmaktadır. Bu makalede, Türk yerel siyasetinin bu iki boyutu, Yerel Gündem 21 sürecinin başlatıldığı iki ayrı kentin karşılaştırmalı incelemesi çerçevesinde incelenecektir. Bu sürecin sonuçları arasındaki başarı farkını açıklama çabası içinde, bu kentlerin belediye başkanları üç ayrı boyuttta karşılaştırılacaktır: kişisel geçmişleri, siyasi hayatları ve uluslararası ilişkileri. Makale yerel liderlerin katılımcı mekanizmaların başarısı üzerinde önemli etkileri olduğu sonucuna varır. Anahtar Sözcükler: Yerel yönetimler, yerel siyaset, liderlik, katılımcı mekanizmalar.

22


June 2011 Haziran

1. INTRODUCTION

Since the eighties there has been a neo-liberal turn in the public administration bringing about a shift to governance models as well as to the new public management principles. The growing emphasis on the three E’s (economy, efficiency and effectiveness) of this administrative shift does not necessarily lead to a democratic evolution even if the related discussions never abstain referring to terms like participation, cooperation, partnership, public involvement etc. Instead, the executive organs of political institutions have been strengthened in order to facilitate more managerial government styles. This shift to more executive-oriented models is best illustrated by the change in local governmental systems. The strengthening of the mayor in a number of European countries, be it by formal reinforcement of his competencies and the weakening those of the councils or simply by their direct election, are observed through a general wave of local governmental reforms1. Even in contexts where this executive-oriented shift has not yet taken place, the importance of individual leadership has been accentuated since the growing fragmentation and complexity of public institutions necessitate the integrating role of leaders to let individuals and organisations work together (Borraz: 2003 and Borraz and John: 2004).

Nevertheless, we have to acknowledge that in parallel to this managerial, executive tendency, there has been a growing demand in the public opinion for more participatory practices as well as more open, accountable and responsive governments. In other words, executive and participative dimensions of local government which might have been considered as contradictory in the past, are simultaneously highlighted and discussed. It might even be argued that local political power is personalized and pluralized by the same token. In fact, Hambleton (2002 and 2005) combines these two independent but also interrelated dynamics in his “New City Management” approach. According to the author, this new approach goes beyond the development of an array of managerial tools for urban governance by changing the role of political leaders through the promotion of innovation in the politics of place as well as innovation in public service management. In other terms, it is concerned with democratic renewal as wall as with public service effectiveness (Hambleton, 2002: 157).

Even if the New Public Management can be softened through the New City Management, the role of leaders will remain as the major determinant of the new administrative scheme. Therefore, be it in the name of a more managerial public administration or a more democratic government, we witness a growing importance of individual leadership whence the multiplication of studies on the issue (Berg and Rao (eds.): 2005; Haus, Heinelt and Stewart (eds): 2005; Getimis, Heinelt and Sweeting (eds.): 2006).

In parallel to this institutional evolution highlighting the role of political leadership at national as well as local political scenes but also due to other local, thus specific factors, the local leadership has been also emphasised in the Turkish context. Indeed, Turkish municipalities were financially and administratively strengthened thanks to the legal changes undertaken since the eighties. Yet, it is not equally easy to state that this enhancement of resources and competencies contributed to the democratisation of local politics. On the contrary, the withdrawal of centralist pressures on local political scene was accompanied with the multiplication of capitalist exigencies. The city was henceforth a valuable domain of investment and ground rent. The new local practices such as the preparation of urban plans at the local level, the privatisation of municipal services and the big-scaled public investments rendered the cities attractive sectors of investment. Since no concern was expressed to assure the public transparency and accountability of municipal decisions and investments, the stories of corruption were multiplied all through the

1 For a rich discussion of these reforms in Europe and in the United States, see Berg and

Rao: 2005 and for general concluding remarks see particularly Larsen’s chapter in the book.

S Ulaş Bayraktar 23


June 2011 Haziran

country. After being dominated for long by the central governments, the local politics were henceforth determined by usually illegitimate and even illegal networks of private interests supervised mainly by the mayors. Therefore, the mayors started to enjoy considerable financial and administrative power in the absence of adequate checks and balances in the local politics.

In fact, the mayor had always enjoyed a hegemonic position vis-à-vis the council in the Turkish local governmental system. With the gradual lightening of centralist restrictions and pressures, they enhanced their political influence. Particularly, after the systemisation of private credit utilisation by the municipalities, the mayors became further autonomous since their dependence on public resources controlled by the central government was thus weakened. When the personal –and usually illegitimate- enrichment of the mayors is considered, we can state that the mayors have been since then the main power holders of the cities. In other words, the peripheries that had suffered long time from centralist pressures, created their own centres in the personalities of mayors.

These two lines of evolution, one on a worldwide scope through a wave of institutional changes and another on the national context through the enhanced influence of local leaders, lead us to associate the growing literature on leadership to the Turkish context. For this purpose, in the framework of this paper, we shall examine two Turkish mayors by first providing a rapid overview of the state of art on the issue and then by associating these theoretical statements to our empirical findings that will be presented in the second part of the chapter2.

2. LEADERSHIP: CONCEPTS AND TYPOLOGIES

2.1. Who is a leader, what is a leadership ? The most basic way of naming a leader would be to look at the legal framework and to see

who holds the formal power. The mayor would be obviously the first local actor to be considered as the local leader. Yet, as the community power literature reveals there might be a number of other actors enjoying a de facto power at the local political scene, the businessmen making use of their financial resources, the local party organisation mobilising various electoral machines or bureaucrats taking advantage of their administrative competencies or that of general bureaucratic system may appear to be more influential in determining the way things evolve in local politics. The formal leaders may turn out to be wholly dependent on other actors or forces whence the need to underline that the leadership behaviour is not always exhibited by individuals in formal leadership position (Leach and Wilson, 2000: 8). Therefore, those who formally occupy a leader seat might not necessarily dispose significant power bases and thus execute an actual leadership and vice versa.

What is then a leadership behaviour that could be displayed independently from formal positions? Burns answers this question by first presenting his understanding of power process that can be resumed as a collective relationship involving an intention or purpose between power holders and recipients. More precisely, it is a process “in which power holders, possessing

2 This comparison corresponds in fact to a sub-section of a larger study that searches to

comprehend the factors of an observed dissimilarity between the performances of these two

cities within a nationwide project, namely the Project of Local Agenda 21’s in Turkey. The

project that will be mentioned several times through the paper aims at the introduction of

new participatory mechanisms in partner cities all through the country. The point of

departure of this study is the fact that Bursa was qualified as one of the national best-

practices while Mersin did not manage to let the mechanisms function properly.

24 Local Leadership as a Personal Charateristic


June 2011 Haziran

certain motives and goals, have the capacity to secure changes in the behaviour of a respondent…by utilising resources in their power base, including factors of skill, relative to targets of their power-wielding and necessary to secure such changes” (Burns, 1978: 13). Indeed, the leadership is simply the exercise of this power; in Burns’s (1978: 425) own words, it is “the reciprocal process of mobilising; by persons with certain motives and values, various economic, political, and other resources, in a context of competition and conflict, in order to realize goals independently or mutually held by both leaders and followers.”

The particularity of Burn’s approach to leadership as well as to power is that it does not consider the followers as pacified actors who are bought, persuaded, frightened, confused, fascinated etc. to act in a way that they would not do if the power-holder had not intervened. In his understanding, the leadership is the ability to mobilise followers for certain goals that relate to their wants and needs, their aspirations and expectations. Therefore, it is inseparable from followers’ needs and goals; it is a kind of mobilisation rather than coercion as is the case with the naked power (Burns; 1978: 439). Burns arrives thus to a very compact definition of leadership: a collectively purposeful causation (Burns, 1978: 434): collective because the leaders, in responding nonetheless to their own motives, appeal to the motive bases of potential followers (p. 452); purposeful since it is goal-oriented by pointing in a direction and by being the vehicle of continuing and achieving purpose (p. 455); and finally it is a causation since the real leadership is tested by the extend of real and intended change achieved by leaders’ interactions with followers through the use of their power bases (p. 434).

Figure 1. Burn’s approach to leadership

Re-defined in such a tri-dimensional perspective, Burn’s understanding of leadership goes

beyond the classical dichotomy between behavioural and structural factors that constitutes the Janus of the study of political leadership in Jones’s terms (1989: 3). When we examine the faces of this Janus of leadership, on one façade, we observe the emphasise of personal characteristics of the leader; it is leader’s personality, ability and attitude that determines the exercise of leadership. At the extreme pole of this approach, one can find Weber’s charismatic authority that is founded upon “a certain quality of an individual personality by virtue of which he is set apart from ordinary men and treated as endowed with supernatural, superhuman, or at least

Interaction

Purposefulnes

s

Causation

Leadership



June 2011 Haziran

specifically exceptional powers or qualities” (Weber, 1947: 358). In this sense, the charisma represents a divine or exceptional personal resource for leadership. However, the legitimacy of such a leadership does not stem from this charisma, but rather from the duty of those who are called to follow the person that had proven her exceptionality always by a miracle. In other words, the former does not follow the leader, but rather act in a total devotion. In any case, the interaction between the leader and the followers stems directly from individual attributes of the person who is considered as the leader of the community.

The behavioural approach is not obviously exempted from serious critics and oppositions which can be regrouped through three different lines of objection (Greenstain, 1986). First, the randomness of the distribution of personality characteristics in institutional roles is argued to be an invalidating factor of personal behaviours. According to this analytical posture, the extra-personal factors play the major role in the recruitment for institutional positions, thus minimising the influence of personal attributes in the determination of major social status. More simply put, if the individual characteristics are not actually enough to obtain an adequate institutional position that would let the translation of these personal attributes to an exercise of a real leadership, how can we consider these characteristics as the main source of leadership?

A second objection highlights the influence of social rather than personal characteristics; that is to say the attitudes of an actor are more determined by her prior social experiences, social environment than her personality. Therefore, instead of concentrating to the impact of personality, we ought to find out the social factors that bring about the practice of leadership. These two lines of criticism do not actually question the role that can be played individuals within the political processes. For example, when the first group of objections is reconsidered, we have to acknowledge the fact that people with perhaps identical personal qualities can not necessarily play a similar role in politics, but this fact does not nullify the importance of personalities; it shows that the latter is dependent or at least interrelated with other variables. The same argument can be used for the second, social characteristics objection since when the personal attributes are considered we do not necessarily think about the inborn particularities of persons. Be it biologically determined, pedagogically taught or socially acquired; what counts is the personal particularity of a specific personage; the background of such features does not necessarily fall in the discussion of leadership if the analysis does not prone to be prescriptive or descriptive.

In this sense, the third cluster of arguments that Greenstein regroups under what he calls “action dispensability” is quite different from the first two since it either minimises the probable impact of a single person on the events or if played, the independence of that role from the personal characteristics. Very roughly put, this line of objection argues that it is the history that makes the leaders and not the inverse; so it represents the structural pole of the pendulum of discussions on political leadership taking us to the second face of the Janus of leadership. Therefore, the individual actions undertaken by specific actors do not represent an actual impact on the making of history. It is the structural circumstances of a given period of time that determines the direction of events. The emergence of a big leader is not thus the origin but only the consequence of this structural conjuncture.

Burn’s understanding of leadership differs from both of these behavioural and structural approaches. Instead of emphasising structural elements such as the systemic, institutional or functional aggregations or behavioural aspects such as motivations, perceptions, knowledge and skills, Burns focuses on both of the dimensions by considering them as a collective resource pool that is to be mobilised for leaders’ and followers’ motives. In this sense, it is not important whether the source of leadership is personal or structural; what rather deserves an attention how these different resources are mobilised for specific ends.



June 2011 Haziran

Burn’s understanding of leadership that highlights the factors of interaction, resources and goal-orientation makes us think of Lagroye’s conclusion on the leadership that interprets it as a form of social configuration in which “the relations between actors tend to grant to one of them a dominant position, because the latter is perceived and presented as indispensable to the continuation of beneficial relations, instituted as the guarantor of a system which ensures all the players’s (at least they believe) presence in the common plays, the safeguarding or improvement of their positions, the vital satisfaction of their interest and the legitimation of their practices and the values to which it are attached (Lagroye’s, 2003: 53; our translation.)”

This definition of the leadership by Lagroye reflects in fact his scepticism towards the consideration of the term as a scientific concept or notion. Hence, according the author, the leadership can not be elaborated as a theoretical framework per se and has to be examined by referring to “notions éprouvées”3 of the political science. The adoption of such a methodology would be most probably more frequent in the structural façade of our Janus of leadership since there is obviously a great richness of conceptual instruments (e.g. class conflict, socioeconomic development, path dependency etc.) in discussing the structural particularities of a given context. The methodology applied in the behavioural elaboration of leadership can be summarised as the normative appraisal of the great heroes of the history and their extraordinary achievements. The study of leadership becomes the narration of remarkable case studies.

2.2. Functions, styles and types of leaders

Since our intention is neither to underplay the role of individuals in the name of a structural analyse nor to draw up a heroic story of particular actors, we shall need some conceptual guides in discussing the role played by local leaders in our respective cities. For that purpose, prior to our empirical observations, we shall develop a conceptual framework based on the functions, styles and types of leadership by referring to various authors working on the issue.

If we start with a functional elaboration of the specific case of local leaders, we can refer to Leach and Wilson (2000) who identify four major key tasks of mayors. Hence, according the authors, the first task of a mayor would be the maintenance of cohesiveness within the party group, local party organisation, the municipal administration or between the former two. Second, the mayors should be able to initiate new policies, develop strategies and/or set their proper agenda to mark their difference in government. Thirdly, they ought to represent their localities in the external world. And finally, they must ensure the accomplishment of the tasks that fall under their responsibility and competence (Leach and Wilson, 2000: 14-16). As a matter of fact, Leach and Wilson’s approach to the leadership tasks -the representation in the external world excepted4- is quite similar to Burn’s triangular definition since the task of cohesiveness relates to interaction, the political innovation to purposefulness and the ensuring of executive tasks to the causation. In other words, Burns’s definition of leadership reveals implicitly its major tasks.

The question at this point of our discussion on leadership is not whether the mayors or other political actors manage or not to carry out the totally of these functions. There is indeed no “one best way” to perform these tasks that would enable us to conceive a pattern of good leadership. Depending on the contexts and on particular priorities, there could be numerous appropriate ways to fulfil these key tasks. Nevertheless, we can refer to a major distinction of leadership 3 « …les rapports entre groupes dominants, l’imbrication des activités économiques,

sociales et politiques, les intérêts et les croyances des acteurs, l’idéologie diffuse qui

sourd des relations sociales et en légitim la forme contingente » (Lagroye, 2003 : 52). 4 The representation in the external world is indeed a relatively particular task of local

leaders and thus can not be expected to be present in a very general definition.



June 2011 Haziran

styles between transactional and transformational leadership conceptualised by Burns (1978). According to the author, the transactional leadership is founded on –as its name reveals- transaction, on the exchange of economic, political or psychological goods; the whole interaction is a bargaining process that does not bond the leader and the followers beyond the goods exchanged. It does not represent a joint effort for common aims acting for the collective interests of followers, but rather a bargain to aid the individual interest of persons or groups going their separate ways (Burns, 1978: 425). In contrast, the transforming leadership is founded on mutual engagement of leader and followers for a common purpose without actually seeking counterweights in the bargaining process; they raise one another to higher levels of motivation and morality (Burns, 1978: 19-20). It represents an alteration or elevation of motives, values and the goals of followers. The outcome is a “relationship of mutual stimulation and elevation that converts followers into leaders and leaders into moral agents” (Burns, 1978: 4).

When the four key tasks identified by Leach and Wilson are re-considered within Burns’s transaction/transformation perspective we see that all these functions can be indeed carried out either way. As a matter of fact, the cohesiveness might be maintained by permanent negotiations or by assembling the parties around new ideas and projects by highlighting common objectives. Similarly, the new strategies and policies proposed by the mayor could be marked by ‘give and takes’ among different actors or by transformative features that go beyond the particular interests of the concerned parties. In the same way, representing the authority in the external world can be a mere presence or a strategy in finding new resources or methods in other parts of the country and the world. Finally, the task accomplishment could similarly represent an instrument of transaction (e.g. in the form of meeting a request of a group of actors) or of transformation.

One step beyond the distinction between transactional and transformational leadership styles would be the conceptualisation of different leader models. Indeed, Fiorina and Shepsle (1989) develop such an approach without yet making any reference to Burns’s distinction of leadership styles. According to the authors, three different models of leaders can be stated: the agents, the agenda setters and the public entrepreneurs. The agent is the most responsive type of leader to her public; leader’s acts are wholly determined by the follower behaviour since the most important ambition of the leader is to remain leader in the following period by maintaining the followers’ support. When re-formulated in Burns’s perspective, all the acts of leaders are more or less fixed by a macro level transaction that can be resumed as “whatever you want as soon as I am re-elected.” Within this grand framework, there would be of course a great number of little-scaled transactions between the followers and the leader. However, the margin of negotiations can not be actually very large since what is really at stake for the latter is her re-election rather than any strategic priority of policy choice.

The second model of leaders that Fiorina and Shepsle propose is the ‘agenda setter’ that indicates a leader whose actions are also determined by permanent transactions undertaken with her followers. But in contrast with the agent-leader, the agenda setter does not simply obey to the outcomes of such transactions; she uses the extraordinary powers of the leader status in order to manipulate the perception of what is really at stake. Therefore, the agenda setter can bias final outcomes in the direction of her preferences without actually being obliged to oppose to the followers’ choices. So, in a way, the agenda setter appears to be as responsive, as representative, as submissive as the agent since she does not contradict with the preferences pronounced by the public; but actually she is the one who influences the outcome by making use of diverse methods of manipulation. That is why, the agenda setter can be situated in the middle of transitional and transformational leadership since although still dependent on transactions, she manages to transform the way the problems or questions are formulated in order to be able to influence the outcome. In other, words, even if not associated really on a strategic vision or a determined policy orientation, the agenda setter disposes of a transformational influence.



June 2011 Haziran

Finally, the public entrepreneur that Lewis (1986: 250) defines “as a person who creates or profoundly elaborates a public organisation so as to alter greatly the existing pattern of allocation of scarce public resources.” The most important feature of the public entrepreneurs is the fact that they manage to acquire a relative autonomy from their followers by engaging in particular strategies of organisational design. According to Fiorina and Shepsle, the leader can either attempt to coordinate the actions of a group of people with the objective of constituting her power base independent from those that already exist and that would constraint her decisions. This coordination consists of assembling people that have not being able to communicate among each other. By coordinating the actions of thus until then separated group, she creates a profit opportunity for herself. The coordination of this collective gathering and mobilisation will not also contradict with her policy priorities since she would be the one to define such preferences of the coordinated group. A second method, albeit not wholly different from the former, would be to create a specific social organisation that would support the leaders’ actions. The influence that the leaders enjoy in coordinating or organising the followers let them dispose a very important autonomy in government. Therefore, the public entrepreneur is quite associated to the transformational leadership since she transforms first of all the social order by coordinating groups or creating formal organisations. Furthermore, the political autonomy that this social transformation enables her to pursue her proper policies without being constraint by the pressures of status quo issued from the permanent transactions between herself and the followers.

Until now, we have discussed different tasks, styles and models of leadership which relate to persons who have already acquired political influence. Yet, another major dimension of the leadership would be indeed the process of reaching to power, becoming a leader. We have already evoked that it is the structural, personal or social factors that determine the emergence of leaders, but we did not actually evoke how these different resources can be mobilised. Leach and Wilson (2000: 41-44) identify in fact three different forms of leader ascension: congruence, reaction and transformation. The congruence represents the emergence of a new leader as the outcome of a stable situation between political and organisational culture; the leader is likely to reflect and reinforce the traditional cultural ethos; the status quo is maintained in the personality of the new leader.

The second scheme of leader ascension is identified by instability in the political environment bringing about a reaction against the prevailing leader who would be sooner or later challenged by a leadership contender who represents the forces for change. Therefore, if the latter manages to obtain the leading role, his ascension to the power would be marked by this reaction. How he will use his newly acquired power is another question; he can pursue a transformational leadership and attempt to change the conditions that he reacted or he might achieve transactions with different actors with the objective of maintaining the cohesiveness after reaching to a relative stability.

The third form, the transformational ascension, resembles to that of reaction except the fact that the leadership contender does not profit from an ongoing instability within the political environment. He mobilises a group of followers by persuading them on the need for a change of the leadership; this change may be due to personal, ideological or operational reasons. Whatever the motive would be, the most important feature of transformational ascension is that the contender himself initiates the dynamism for change independent from the current situation of the political environment. It is necessary to highlight that not every leader that acquired political power in a transformational manner, pursues a transformational leadership when actually in post; the processes of ascension and of the actual use of power should be carefully distinguished.



June 2011 Haziran

3. A COMPARATIVE ANALYSIS OF MAYORS’ LEADERSHIP STYLES IN BURSA AND MERSIN

Having rapidly provided a basic theoretical outline on the leadership, we can now pursue our discussion by presenting our empirical observations and then associating them to this theoretical framework. For this purpose, instead of developing separately personal monographs of the mayors, we prefer to structure the discussion through three main dimensions, namely personal background, political careers and international contacts. On each dimension, the mayors will be juxtaposed to see their contrasting characteristics.

3.1. Leadership as an habitus:

In discussing different types of leadership, Burns distinguishes executive leadership from

party and parliamentary leaders due the lack of reliable political and institutional support as well as the dependence on bureaucratic resources such as staff and budget of the former. In the absence of an adequate machinery (such as a political party or a legislative bodies totally in their service)5, the executive leaders may have great troublesome in activating, shaping and channelling the public opinion for bringing it to bear on the decision-making process. Their most important resource in doing so is their own talent and character, prestige and popularity; in short nothing other than themselves (Burns, 1978: 371-372). The mayors are no doubt the executive leaders by excellence at the local level. Even if it is not actually possible to argue that they totally lack institutional and political resources, their personal attributes represent the most important source of their influence whence the need to initiate our empirical discussion from this dimension.

A. Personal backgrounds

After graduating from the prestigious Civil Engineering Faculty of Istanbul Technical University in 1959, he was recruited as project engineer by the State Waterworks (DSI) where he had already been working as an intern for two years. Very rapidly, he had become the regional director of the institution in 1971; a post that he held continuously for 23 years until 1994. Such a professional experience was without any doubt one his most important assets for diverse reasons.

First of all, as being the director of Bursa’s region of DSI, he acquired an immense acquaintance on the city’s problems and needs. In any case even without such a long professional career, he would not totally be a stranger of the city since he was born and grown up in Bursa. As a successful technocrat, he is known as the person who had solved Bursa’s problem of potable water by establishing first a provisory system based on water pits and then by the construction of the Dam of Doganci. He had been so interested in the local problems that he was even criticised by his superiors for going beyond his technocratic competencies:

5 Writing particularly on the American context, Burns seems to disregard the possibility of

fusion of executive, parliamentary and partisan powers as is a frequent case in the European

context. Nevertheless, since we are rather interested in the local level, the assumption

holds to be valid for our discussion.



June 2011 Haziran

“…when I was still at DSI, the minister of public works of the period said one day: ‘It seems that you had misled us, director.’ When I asked the reason, he said that what we had being doing were not the duties of DSI but of the municipality. ‘You are right, Mr. Minister’ I replied ‘officially, these are the duties of the municipality. For example, the municipality should have constructed the pipes connected to the refinement plant. However, if we had waited for the municipality to construct them, the dam as well as the plant would have not been operational; the citizens would have not had potable water…’ It’s true that we had gone beyond our competencies at the time…I did my duty to the inhabitants of Bursa. I do not regret it.”6

In all these projects and during all these years, he was in close relation with all the local

bureaucrats and politicians; during his directorate, he had worked with six mayors and ten governors. Thus, even before becoming the metropolitan mayor of Bursa, he had not only a clear idea on the city and its problems, but also a respected reputation among the local bureaucrats and politicians, a very valuable social capital that would no doubt facilitate his mandate as the metropolitan mayor of Bursa. By already possessing such close contacts with the local actors, he must have more easily established a sustained interaction with the latter and secured a more effective cohesion; two factors that foretell the signs of his strong leadership.

On the other hand, the metropolitan mayor of Mersin has a quite different personal background. First of all, he was neither born nor grown up in Mersin though he had not been a total stranger; he is from the neighbouring city, Adana, where he was born in 1954 and pursued all his studies, university included. After graduating from the university as a civil engineer in 1975, he had worked for various public institutions. It is interesting to note that he changed his post almost once a year. In 1982, he resigned from his post and started to work for diverse private companies as a construction supervisor until 1984. After getting occupied with commercial business for the following couple of years, he became interested in public works and obtained a number of state contracts mainly in the surroundings of Nigde, a central Anatolian city. During these years of state-contracting, he was accused of being involved in corrupted activities; he was even banned from all public offers in the year of 20037

The professional stability and expertise of Mr. Saker is not observed in the background of Mr.Ozcan who unlike the former, had been employed in diverse public institutions before becoming a private entrepreneur, albeit closely associated to public affairs. They had both realized public works, but while it was a duty of service for the former, for the latter it seemed to be mainly an economical activity. Moreover, neither the bureaucratic past nor the private undertakings do not seem to familiarise Mr. Ozcan to the problems and the needs of the city that he would govern from 1999 and on. The managerial experiences of both mayors also contradict since Mr. Ozcan’s past consists mainly of quite small-scaled activities that would not necessarily lead to very developed managerial skills.

Nevertheless, it would not be just to argue that his past career did not have any impact on his leadership style. All through those years during which he had been a contractor of the state, he must have acquired a great know-how in more obscure aspects of public works and bureaucratic functioning given the scope of illegal and illegitimate interactions within the public contracting has been remarkably large in Turkey. As we have noted above, there are obvious evidences revealing Mr. Ozcan’s involvement in such illegitimate activities. His experience in abusing the legal lacunas or concealing the illegitimate acts must have enabled him to master the clientelist networks in which he became the absolute patron thanks to his control on the local resources. In other words, after long years of being a client, he became a veritable patron of such relationships founded mainly on public contracts.

6 Interview with Erdem Saker, http://www.yenibursa.com/index.php?mod=Soylesi&Soylesi=12. 7 E-mail correspondence with Abdullah Ayan, May 2005. Ayan states ironically that “the mayor

Ozcan would not be able to work with the contractor Ozcan.”



June 2011 Haziran

If we turn back to Mr. Saker, it seems that his area of expertise, the waterworks, had also contributed to his personal capabilities. In his words, “as being an engineer, [he] had struggled against the nature all through [his] life, especially during the years at DSI, and had thus learned how to overcome the factors decelerating or impeding [his] efforts8.” Thanks to such a permanent struggle against the natural conditions in his professional past, he had developed management skills that would be useful during his municipal mandate. An example for such skills might be the ability to think and plan in a long-term perspective:

“In DSI, when you enter to a river basin, you have to prepare immediately a thorough project even for a

task that will be completed in 40 years. Then you start working from a point. At first, you plan the first ten years. While realising that first stage, the conditions change; consequently you revise the project according to these changing conditions… Nevertheless, an initial macro perspective is indispensable9.”

In order to be able to adopt such a long-term perspective, Mr Saker had first re-activated the

office of local planning and then transformed it to a municipal directorate consisted of the experts of the issue. He closely cooperated with the professional chambers and particularly with the university. His objective was to realise a thorough diagnostics on the problems of the city, then develop adequate strategies and policies to solve these problems and finally establish functional organisations that would enable the realisation of the determined policies. For this, such structural adjustments were more than necessary since:

“…be it social or economic issues, be it the government of a country or of a city, the establishment of systems, systems that can function independently from actors, is essential. During my rule of five years, I aimed at establishing such systems. I wanted them to be so well-established that they do not degenerate when others intervene ultimately10.”

Saker’s remarkable concern for establishing systems with the objective of preventing the later degeneration reminds directly Selznick’s (1984) emphasise for the importance of institutionalisation of organisations: “the more precise an organisation’s goals, and the more specialized and technical its operations, the less opportunity will there be for social forces to affect its development” (p. 16). Yet, this institutional process is not merely a technical endeavour since it represents also the infusion of the organisation with values (p. 17) so that it embodies the aspirations of its members and obtains a common identity. Individuals sharing those values are not any more simple technicians carrying out a given task, but persons enjoying a great satisfaction from what they are doing for the organisation. According to the author, the main agent of this evolution from organisation to institutional is the leader that offers “a guiding hand to a process that would otherwise occur more haphazardly, more readily subject to the accidents of circumstance and history (p. 27).”

The “institutionalisation” of the municipal organisation under Saker’s rule through can be best observed through his attitudes to the municipal employees. Instead of following the tradition of ‘spoil-system’, he kept, to a large extent, the personnel of the previous mayor and imposed them four principles: honesty, productivity and being apolitical as well as hardworking. He argues that all the employees who had respected these principles had maintained their posts and had even ascended in the municipal hierarchy (Saker, 2000: 39). If we think in Selznick’s terms,

8 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul. 9 Interview with Erdem Saker, http://www.yenibursa.com/index.php?mod=Soylesi&Soylesi=12 last

consulted June 17th, 2005. 10 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul.



June 2011 Haziran

these four principles represent the values fused to the municipal organisation for achieve its institutionalisation. This process was highly important for Saker since what he aimed for the government of Bursa was a team-task and thus absolutely not a personalised rule:

“I don’t remember anything during my rule that I regretted afterwards since every step we had taken was a

product of hard work. They were not decisions that I had taken alone. They had issued from conclusions reached by a large municipal team and I believe sincerely in the adequacy of the accomplished projects. Therefore, I feel comfortable about what we had done between 1994 and 1999; I am even proud of them (Saker, 2000:53)”

Saker’s concern was not only to establish a functioning system, but also to determine a

strategic framework that would let the municipality determine and achieve its policies. This is exactly what Leach and Wilson (2000: 76-77) call strategic direction identified by core values, strategic vision and strategic responses. In the Saker’s practice, this strategic framework consisted of –in addition to the governmental principles that we cited above- clearly identified objectives, determined policies and ad hoc measures. This political framework when combined with an exemplary municipal team enabled Erdem Saker to a veritable managerial success.

For the case of Mersin, the situation had been contradictory since the mayor has governed the city in a more personal and spontaneous manner. Far from aiming at the establishment of autonomously running system and of general principles, he had even attempted to by-pass the legally protected schemes about the personnel regime of the municipalities. Since the municipal employees enjoy a civil servant status, the scope of mayor’s competencies on their internal status is not indefinite. However, Mr. Ozcan was creative enough to by-pass these legal restrictions. Instead of struggling with the municipal bureaucrats, he established a de facto signature competency to his personal consultants. He declared that the documents without the signatures of his consultants would not be valid even when they were approved by the municipal bureaucrats. This practice created a significant internal conflict in the municipality between the bureaucrats and the consultants of the mayor. The system was paralysed and even the most ordinary tasks were hardly realised. Finally, after three and a half years of conflict and struggle, the Mr. Ozcan had no choice but to abandon the practice of consultants’ signature11.

Even this very simple example reveals to what extend Mr. Ozcan was not eager to undertake an institutionalisation of the municipal organisation. Far from strengthening the formal functioning by determining and imposing institutional principles, he favoured a more arbitrary rule identified by individual decisions taken mostly by himself or his personal consultants. We have to acknowledge that such a managerial orientation is in fact mandatory if what is at stake is the subsistence of clientelist networks. If one aims at maintaining his patronal status, the informal and arbitrary practices have to be encouraged so that the clients comprehend well that it is the patron in person rather than the intangible rules and principles that determine the municipal policies and practices.

B. Personal characteristics

Such a difference in the governing styles of the mayors is obviously associated to their

personal characteristics which had probably been determined also by their professional backgrounds. Mr. Saker has been for example renowned for his self-confidence acquired during decades of experience in regional bureaucracy:

11 Interview with N. O., June 20th, 2003.



June 2011 Haziran

“Erdem Saker had a personal quality; he was determined and self-confident. In other words, he trusted in

his experience and he could struggle. I am not one of his electors; I do not agree with his opinions, nevertheless I appreciated his determined personality12.”

As the quotation illustrates, even the ones who do not politically appreciate the mayor of Bursa, cannot avoid respecting his self-confidence and self determination. Although these personal features might have been sometimes considered as the signs of an authoritarian rule, Mr. Saker has been always identified with his openness to communication and deliberation:

“He was a despotic manager, very despotic. I mean, an intriguing character, I would like you to know him.

Someone who had worked for 35 years in the same institution and during 25 years of this period as a regional director starts suddenly governing a municipality, an institution in which democratic principles are essential. He could not distinguish the difference in these institutions, though he could do the following: to fight on an issue, but to cooperate on another…I have never sympathized politically with him, but he is a very good friend of mine. I fought too much with him, but it is a pleasure even to fight with Erdem Saker... We could not hit each other, but we hit the table with our fists to show our anger. Nevertheless, each time, we left the room hand in hand and we could cooperate with pleasure on another issue. He was apt to such relations13.”

Similar quotations might have been multiplied, but the idea is obvious: Mr. Erdem is

unanimously respected because on the one hand he is determined and confident, even sometimes authoritarian; on the other hand open to communication and discussion, and ready to defend his arguments against his opponents. Of course, it would be an exaggeration to claim that all the decisions of his mandate were made in a veritable democratic manner. However, even the local opposition acknowledges the fact that he was always ready to discuss the issues on the agenda rather than making the decisions behind closed doors:

“We had criticized Mr Saker a lot; he always gave a response to us. We could at least share a common

language; we could ultimately agree on a common position. Somehow he seemed much more sincere to us14.”

This apparently democratic style of government represents also a valuable leadership quality. Indeed, as Burns (1978: 374) states clearly, the effectiveness of a leadership is highly associated to leader’s ability to communicate with a variety of people of widely different background, temperament, interest and attitude. As the quotations reveal well, Mr. Saker is highly appreciated in his manner of dealing with the local actors whether or not a common consensus is formed. Such a quality of interpersonal relations presents a very valuable personal resource that enhances Mr. Saker’s leadership capabilities.

While the self-determination and democratic aptitudes of Mr. Saker is highly appreciated in Bursa, in Mersin Mr. Ozcan has represented quite a contrast in terms of individual personality. He is considered almost unanimously by my interlocutors in the city as an asocial person lacking any kind of self-confidence and managerial vision. Governing the city thanks to a political machine based on patronage relations if not corrupted interactions, he has never taken part in democratic deliberations where his opponents could have expressed their opinions. He has been intolerant to any kind of criticism to himself. A. L. Y., a local journalist, illustrate Mr. Ozcan’s attitude by a concrete example: 12 Interview with M. O., Bursa, July 27th, 2003. 13 Interview with L. K., Bursa July 18th, 2003. 14 Interview with Y.S., Bursa, July 24th, 2003.



June 2011 Haziran

“For the last two years, the annual press meetings of the mayor of the metropolitan municipality turned out

to be a one-man show, a stand-up show…because he makes a power-point presentation, then he reads a press declaration and that is all. Afterwards we are invited to the brunch organized at Hilton. The press does not have the chance of asking even one question. Is that a press meeting? In my newspaper, I qualified it as a one-man show rather than a press meeting. Then, a couple of days later, the mayor stopped me and asked me whether I was not ashamed of criticizing, of writing against him. I responded by saying that I had always done my job. Questions have been asked, criticisms have been made, but they have never been replied by even a word....There is a group of flatters among which there have been also some journalists around the metropolitan mayor. He has got used to this. In their bi-weekly or montly newspapers, these flatters praise the activities of the mayor. They are paid in countrepart. Macit Ozcan is fond of this, not of criticims15.”

The preference of the mayor for not being criticised was obviously not possible, but he

developed a strategy to fight against the emerging criticisms. In case of the formation of a local opposition, he has immediately disqualified it as treason to the city or a personal attack to himself. For example, when the representatives of the professional chambers of Mersin had expressed their doubts and criticisms on the project of the refinement plant that will cost approximately 100 million euros, they are immediately accused of betraying the city. In the declaration that he had made after the comments of the professional experts, he had stated clearly that “he [would] realize the project despite everybody and all criticisms ”(Ayan, 9/4/2003).

This attitude of Mr. Ozcan reminds what Stone (1995:100) calls the ‘conspiratorial worldview.” Perhaps due to the weakness of his managerial skills and professional experience, he has developed a governing style based on machine politics. Apart from distributing local resources and illegitimate privileges to his supporters, he has mobilized the local population on ethnical bases. By highlighting his Arab origins, he had already constituted a loyal local community. Besides, he enjoyed a broader support by playing on the Kurdish menace to the city. When such ‘politics of division’ (ibid.) becomes the rule, there was naturally no room left for democratic deliberation or public discussion. Every criticism has been interpreted (or more probably presented) as an unjustified attack from the enemy camp, the camp of betrayers, of separatists to the actual servitors, to the real interests of the city.

The contradiction between the mayor of Bursa and of Mersin is quite clear. On the one hand, we have Mr. Saker who had had a long and stable professional experience that had endowed him with managerial skills. Thanks to such a professional past, he developed a long-term municipal vision and mobilised effectively the human and financial resources of the municipality to the determined objectives. Meanwhile, he had never neglected associating local actors to the government of the city; perhaps thanks to his confidence in himself and his vision, he was not reluctant in discussing the municipal issues with other local actors. Consequently, even if the decisions or the politics adopted were severely criticised, his attitude that had enabled local deliberations was unanimously appreciated.

On the other hand, for Mr Ozcan who had not had a stable professional career since he changed several institutions and posts before getting into business affairs, the government of the city turned to be a personal task accomplished either by himself or by his nearest and dearest. Deprived of managerial skills and a political vision, he adopted a social scepticism towards others. Consequently, the world had divided between ‘us’ and ‘them’ transforming the local politics to a deadlock of social conflicts. Nevertheless, his success in his ‘politics of division’ enabled him to maintain his post whereas the mayor of Bursa lost his second elections. To be able to understand these quite surprising electoral results, we propose to examine the political relations of our two mayors in the following section.

15 Interview with A.L.Y., Mersin, June 23rd, 2003.



June 2011 Haziran

All these observations related to the impact of personal backgrounds of the mayors on their leadership styles encourage us to interpret the leadership as an habitus by borrowing Bourdieu’s very popular concept. According to his definition, the habitus indicates “a system of sustainable and transposable dispositions” (Bourdieu, 1980: 88). In this conceptual framework, the dispositions imply a particular inclination to perceive, feel, do and think incited by the social trajectory of a person. These dispositions are sustainable since even if it is not impossible to modify such inclinations, they reveal mainly a veritable continuity in time. These dispositions are transposable since they affect different aspects of a person’s life, from social relations to professional attitudes. Finally, this scheme indicates a system since the dispositions tend to unify among themselves (Corcuff, 2004: 32-33).

To put it more simply, the habitus emphasise the importance of past experiences in the determination of the present perception, thought and action. When our narrative on the mayors’ personal background is reconsidered through this conceptual framework, we see that their leadership styles are actually highly influenced by their personal past. Thus their professional experiences, personal interactions, initiatives and interests represent a non-negligible factor in the shaping of their observed leadership styles. For instance, without the managerial experiences that Saker had acquired all through his career in the Public Waterworks, he would not probably achieve the institutionalisation of the municipality. Similarly, if Ozcan’s had not been a public contractor, his tendency to machine politics would not be perhaps so marked.

The examples can be multiplied through our observations that we cited above. Each aspect of their past experiences can be associated to their leadership styles. Therefore, we argue simply that there is in fact a leadership habitus that is consciously or unconsciously acquired during one’s past experiences and relationships. In this sense, if leadership is to be analysed through a behavioural evidences, the concept of habitus could be quite useful in associating the present observations to the individual past experiences.

3.2. Political career

Occupying the post of a mayor necessitates obviously an enormous political support within

first the party to which the mayor belongs and then from the public who votes in the elections. Enjoying one of these kinds of political support does not actually confirm the presence of the other. In a political context where the political parties are organised and governed without really respecting the democratic principles, acquiring an adequate political support from parties could be extremely troublesome for the political candidates, be it in the national scene or at the municipal level. In most of the cases, it is the central administration of the party if not the president himself, who determines the candidate for a political post. The undemocratic internal structure of the political parties is not only the origin but also the consequence of such a problematic way of candidate determination. Since the political ascension of the persons who might attempt to question this problematic functioning of the parties are thus impeded, the partisan system is easily reproduced, even strengthened over time thanks to the relative ‘hygiene’ of the party’s cadres.

If ever consulted, even the influence of the local branch of the party could be only insignificant; not even mentioning the preferences of the general public16. So, until the official declaration of candidates, the local political scene does not quite interest the pre-candidates most of whom camp in the central offices of the party buildings at the capital in struggling to 16 It is for instance not so extraordinary to observe mayors or municipal deputies who have

been elected independently or from the lists of political parties other than the one that

they had been long time adherent.



June 2011 Haziran

exchange a few words with the president to be able to prove the adequacy of their candidature. No matter how brief or simple it could be, any gesture or the expression of the president is interpreted as a sign of the eventual decision on the lists of candidates. For example, Mirza Turgut (2005) narrates the disappointment of a pre-candidate who returns proudly and confidently to Mersin since the president of his party had told him to ‘return and continue to work for the city.’ Interpreting this brief expression as an obvious sign of his candidacy, the pre-candidate initiated his actual ‘local’ campaign with an effort that would turn out to be useless since another person would be shortly assigned as the candidate.

In such circumstances, the political investment destined to an eventual candidacy consists of two totally separated phases: one that occurs years before and another just days before the official declaration of candidates of a party. Someone who envisages becoming a candidate for a political post, starts first investing in the local branch of the party. He starts first by multiplying his supporters within the political party from which he thinks of being a candidate. This enhancement of partisan influence could be either ‘seducing’ the actual members or by persuading his entourage to join to the party. Within a short period of time, an ambitious pre-candidate can acquire enough power within the local branch either to enter to its executive committee or to influence it from exterior. Yet, no matter how important it could be, the real stake is not the control of the local branch, but rather being influential in the determination of the local delegates who posses a right to vote in the general assemblies of the party, thus an influence in the determination of the party’s central cadres. The number of delegate votes of a candidate is certainly his most important political capital when it is time to determine the candidates. More the central bodies owe their position to his support in general assemblies, more he has the chance to be assigned as the candidate of the party. Nevertheless, it is still mandatory to show up in the party coulisses when the negotiations on the eventual candidatures are going on in the party offices as well as very familiar hotels and restaurants17.

At this stage of the process, the influence of the local branch could only be very limited since their preferences are not actually considered. Nevertheless, they can not be wholly neglected by the pre-candidates since they play a non-negligible role during the actual campaign. Yet, it is not so uncommon that local disputes arouse within the local branch before each election. The supporters of a specific pre-candidate give up working for the campaign or at least do it begrudgingly. In any case, the principal determinant of the campaign is neither the support of local branch nor the collective mobilisation of party activists, but the individual resources of the candidate in the form of social or economic capital.

Such a scheme of political career building leads to a relative autonomy of the mayors with regards to the local branches of the political parties. Assigned by the central office and mobilised mainly his personal resources the mayor does not feel necessarily dependent on the local party branch18. Therefore, the task of cohesiveness that Wilson and Leach consider among the main functions of local leaders does not represent a significant burden for the Turkish mayors. The political ascension of the mayors of our respective cities demonstrates very adequately this feature of Turkish local politics even tough they dispose absolutely distinctive political careers.

17 It is quite interesting to note that there has been no research to our knowledge on these

public places as an informal but a major scene of Turkish politics. 18 Nevertheless, the bridges can not be totally burnt since the party branch could be capable

of exerting pressures on the central government or state bureaucracy through the clientelist

networks that it controls and the mayor can find himself suffering from central pressures be

it in financial or administrative form.



June 2011 Haziran

A. A good leader but a bad politician

To start with, Erdem Saker’s entrance to local politics was not in fact quite premeditated. As

one would expect, since he had been a prominent and successful local bureaucrat, he had been recurrently receiving political offers from various political parties. However, he had not been so willing to start a political career; he thus refused the political proposals made for the local elections of 1994. Yet, the candidate for the metropolitan municipality of ANAP (Motherland Party, centre-right) had serious health problems during the electoral campaign and had to abandon his political ambitions. In search for a new candidate, Mr. Saker appeared to be the only alternative. Nonetheless, even in those conditions, it was not easy to convince him; he was taken to the president of ANAP as if the latter had wished to listen to his opinions on the potable water problems of Istanbul in order to give some ideas to their candidate of the city. In fact, the actual objective of the meeting was to persuade him for an eventual candidacy of the metropolitan municipality of Bursa. After hours of discussion during which other important leaders of the party had also intervened, he was made to recognize that the city as well as the party needed his candidacy. Upon his return to Bursa, he asked the opinion of his family and of his personal doctor who all encouraged him to go ahead in local politics19.

His reluctance in being a candidate reveals indeed his understanding of the politics. In replying to the president of ANAP who asked him why he hesitated so much to enter to politics, he stated that the politics, particularly at the municipal level, had been based upon personal interests whereas all through his life he had cared for the public interests by even sometimes going beyond his legal competencies (Saker, 2000:51). For him, “in the politics two times two is not always equal to four; it is sometimes 3.8 sometimes 7.8. However, for [him] it is always equal to four because [he] has always been above all an engineer20.”

In responding to his concern, the president of ANAP encouraged him to take measures for improving the transparency of the elaboration of urban plans in case of election as the metropolitan mayor. As a matter of fact, Mr. Saker admits that during his rule of five years he never received a political request from the president. Though, in the first two years of his mandate, he had had some problems with the local branch of his party on the pretext that he had not been working for the party. The tension continued until he clarified his understanding of the politics in a meeting of the party:

“One day, I had enough. I took the floor and said: ‘I am not elected to render service to the members of the

party. I am elected to work for this people, the people of Bursa. If you accept this, support me as the members of the party, let us work together for the people of Bursa.’…After that, during the last three years of my mandate, I had not had any such demand or criticism from my party (Saker, 2000:51).”

It is clear from the cited anecdotes that Mr. Saker enjoyed a veritable political autonomy that

enabled him to pursue his own political priorities. Although his political autonomy vis-à-vis his political party does not correspond exactly to the pattern we resumed above, it depended also to the support of the party’s central figures. Hence, even if he did not undertake that long run from the control of the local branch to the determination of national delegates in order to be able to exercise pressure on the central direction, the undeniable support of the president of the party facilitated the gaining of his relative political autonomy.

19 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul and Saker, 2000:38. 20 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul.



June 2011 Haziran

At this point, a very justified question would be to ask what this political autonomy represents actually. Shall we interpret it as a positive evidence of a democratic leadership because it neutralises the particularistic and clientelistic demands that would come from the party or shall we see it as the blockade of one of the major representation channels that would counterbalance mayor’s individualistic rule? Even if the issue deserves a veritable discussion especially for the Turkish case where the political parties represent the main instrument of clientelist relationships, given the limits and the focus of our study, we shall simply state that the political autonomy of the mayor can not be qualified as a democratic gain per se. Such a context of political gap between the party and the mayor would indicate either an authoritarian rule by the latter, or his association to other political, interest or collective organisations as a source of institutional support. Yet, for Saker’s case neither of these possibilities turned out to be true since a probable democratic lacuna was avoided by the introduction of new participatory mechanisms.

By launching original participatory practices, Mr. Saker not only managed to associate the citizens to the local government and thus democratised the local politics, but also used these new political instruments to resist to the particularistic demands coming from various organised interest groups. For instance, he relates his successful resistance to a very influential multinational company and to the local chamber of industry to these new mechanisims:

“Let me tell you something. One day, one of the most influential business groups had come to me. They

were willing to set up an automotive plant in the city. I objected to this idea since according to our strategic plan, there was no room left for the conventional industry in the city. They were extremely angry. They even attempted to change my opinion by asking the intermediation of some of my party members. Moreover, the Chamber of Industry of Bursa was also annoyed because I had not asked their opinion before giving a response to those entrepreneurs. Then, I reminded them the strategic plan. I asked them whether we had not discussed it all together, whether or not I had the approval of the Chamber. Afterwards they kept silent. Here you are the advantages of participation21.”

The initial political autonomy from the party politics when combined with the political legitimacy issued from the deliberative processes obviously reinforced Saker’s position vis-à-vis other political and business actors. His efforts on behalf of the public interest were not thus degenerated by interventions from outside the municipality. Therefore, he managed to pursue the urban politics determined by thorough deliberations with the municipal agents as well as the external experts. In short, he could continue referring to a technocratic rationality based on cost-benefit estimations rather than getting paralysed in fragile political equilibriums founded upon particularistic interests. Nevertheless, this technocratic tendency did not represent an authoritarian rule since apart from establishing a deliberative tradition within his administration, he also managed to assure public support for his policies and activities through participatory mechanisms.

Such a description of Saker’s leadership might seem to be ‘too good to be true.’ Indeed, a leadership that is technocratic but also participatory, authoritarian but also democratic, autonomous but at the same time supported could be only an ideal type of the concept. As a matter of fact, it is not quite possible to consider Saker’s mandate as an adequate example for a quasi-ideal leadership type simply because he did not manage to prolong his mayoralty to a second term; he lost the local elections of 1999 to which he had presented his candidacy still from ANAP. How can this electoral defeat be explained given that almost all my interlocutors in the city express their esteem with regards to his mandate? One explanation to this contradiction would be the methodology that we applied in our field works, namely to interview the local –political, associative and civil- elite that obviously represent a very small proportion of the

21 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul.



June 2011 Haziran

electoral base. Saker’s reluctance in developing clientelist networks and pursuing populist policies would not necessarily concern these upper-middle classes whose interests found on rather post-materialistic issues that do not require any particularistic effort. Yet, for the electoral majority who has been accustomed to populist and clientelistic leaders, Saker’s would have seemed to be too indifferent to their ‘wants and needs.’

Particularly, in a city that has been known as highly sensitive to nationwide electoral tendencies, Saker’s apathy to electoral policies might have paved the way to his departure from the local political scene. Indeed, several of my interlocutors in the city argued that Bursa has been governed traditionally by whom the country was governed. In other words, the party holding the political power at the national scene had almost always achieved also in the city. Consequently, Saker who obtained his post thanks to the wind of ANAP in 1994, left the seat with that of DSP in 1999. Therefore, the political autonomy he enjoyed vis-à-vis his party and other political bodies did not save him from the consequences of the nationwide political developments.

B. Patronal leadership

On the other hand, as one might expect by now, the political career of Macit Ozcan has had

an entirely different evolution though his entrance to local politics was also quite unattended. His political ambitions were not known until several months before the local elections of 1999. As I have already indicated as being a state contractor working mainly in the city of Nigde, he had not been quite present in the local socio-political life although he had been residing in the city for about two decades. According to N.B. who was one of the members of the executive committee of the local branch of the Social-Democratic Party (DSP, Centre-left with a nationalist accent) at that period, his candidacy did not seem to be quite probable. Apart from not proposing a concrete political program based on the problems and priorities of Mersin, he had left an impression of an awkward personality especially during the interviews realised with all the other pre-candidates. Consequently, in the report of evaluation sent to the national direction of the party, his candidacy was not backed; at least the members of the selecting committee had thought to state so. Nevertheless, the final decision taken by the national direction designated him as the candidate of DSP for the metropolitan municipality of Mersin22.

The members of the local branch of the party thought that it was another unilateral decision taken by the party-centre which had not been quite unusual with regards to the internal functioning of DSP. However, later on, they discovered with great surprise that the report that they had prepared was modified by the local president before being sent to the centre. Even if this discovery provoked a considerable scandal in the party, the extraordinary electoral mobilisation prevented it to become a veritable crisis. Nevertheless, the local branch was divided into two separate groups; while a group continued to work for Ozcan’s campaign, a second group supported another candidate of the party aiming at a district municipality23.

22 Interview with N.B., May 2005, Paris. 23 This candidate for the district municipality was in fact the one who was designated by the

local branch as the candidate for the metropolitan municipality. N. B. remembers a telephone

call that this candidate received from Macit Ozcan just after the official declaration of

party’s candidates. According to her, Mr. Ozcan explicitly stated that the former had cost

too expensive for him and he would have to pay that one day. Even if I could not confirm

personally whether there had been actually such a conversation, none of my interlocutors in



June 2011 Haziran

Finally, even if it was not actually quite expected, Mr Ozcan was elected as the metropolitan mayor. The most important factor behind his election was perhaps the extraordinary success of his party, DSP, in the elections. Thanks to the nationalistic wind caused by the arrest of the chief of Kurdish separatists, Abdullah Ocalan and the popularity of DSP’s leader Bulent Ecevit due to his honest personality that contrasted with the overwhelming corruption stories of the political elites, the party managed to become the strongest political organisation in the national assembly as well as in numerous municipalities24.

Ozcan’s electoral success was not obviously only owing to the unexpected rise of DSP. Even if he had not proposed a well-prepared political program, he managed to achieve a significant popular mobilisation in the city thanks to his ethnic origin. In most of the interviews that I realised in the city, the question on the metropolitan mayor was replied firstly by referring to his Arab origin:

“Macit Ozcan is Arab. That is a wonderful capital for him as he admits explicitly. There are native Arabs,

Alevi Arabs in Mersin who make their electoral choices in referring to the logic of minority. The entourage and the actual electoral base of Macit are from this Arab community and he invests this capital successfully. He is from Karatas, thus does not have any connection with Mersin. He settled here not so long ago, but he managed to establish that electoral basis by making use of clientelist relations. He acts according to the demands of that communatarian basis25.”

This accentuation of Arab origins can actually be considered as contradictory to what Christian Le Bart (2003) calls “the incarnation of the locality in the personage of the mayor” that requires the deactivation of all the signs that can be seen as a constituent of an another identity. According to the author, no other factor has to contradict with mayor’s expressivity with regards to the city s/he governs. Yet, the Arab ethnicity can not be counted among the authentic characteristics of Mersin, so à priori it should not contribute to Ozcan’s local leadership skills. But the reality contradicted totally with Le Bart’s theoretical assumption. Ozcan’s emphasised Arab identity did not prevent his election as the metropolitan mayor of Mersin. This apparently unexpected outcome can be explained by the traditional influence of national politics over the local political scene. Even if this feature of Turkish politics has relatively evolved since the 80’s by leading to emergence of more local issues in the electoral campaigns26, the 1999 electoral results of Mersin were significantly determined by the rise of DSP on the national scene. Profiting veritably from this political wave, Ozcan was comfortably elected in a city where he was almost an unknown.

Mr. Ozcan has managed thus to create a significant political loyalty by accentuating his ethnical origins. He has also achieved to keep this communitarian influence alive by making a efficient use of patronage relations. The rumours of political corruption have turned out to be extremely widespread in the city since his election as the metropolitan mayor. According to almost all my interlocutors in the city, the mandate of Mr. Ozcan has exclusively been identified with corruption. He has been considered as a specialist of making use of legal gaps and/or of very complicated bureaucratic techniques on behalf of personal profits. In this way, he has been supposed to create an immense personal fortune of which a proportion has been distributed

the city could disregard the probable impact of some illegitimate interactions during this

period of candidate determination. 24 The same wind of DSP leads to the electoral defeat of Mr. Saker in Bursa since the

candidate of DSP is elected also in the city. 25 Interview with I. Y., Mersin, June 26th, 2003. 26 For a discussion of this evolution see Incioglu :2002.



June 2011 Haziran

among his political collaborators or followers. Several projects of urban landscape improvement have particularly roused general suspicions on the accountability of his mandate.

Furthermore, his political party allegiance did not follow a stable evolution. When a group of opponents to the party’s leader Ecevit seceded from DSP and founded a new political party, namely the Party of New Turkey (Yeni Türkiye Partisi –YTP) Mr. Ozcan followed them and adhered in the new party. Despite the noteworthy support of the mainstream media to the movement, the YTP had turned to be a big political fiasco. Therefore, while the local elections were approaching, Mr. Ozcan found himself in a political solitude. Finally, after a long period of ambiguity, he adhered to Republican People’s Party (CHP) just a few months before the elections and became the candidate of the party for the metropolitan municipality. Obviously, this last minute manoeuvre did not lack rumours on some illegitimate transactions between himself and the party’s leading elites since there was a consensual opposition to his candidacy from the local branch of CHP since Mr. Ozcan had competed with them not only in the last local elections as the metropolitan candidate but also during the legislatives of 2002 as being one of the founders of YTP.

The opposition to his candidacy developed quite early because it turned out to be clear that he would tend to adhere to CHP and to become its candidate after the fiasco of YTP. He could not return to DSP simply because he was one of the main actors of the secession and the party had eroded all its public support. In such circumstances, the pre-candidates (candidates for candidacy) initiated their campaign quite early with the main objective of avoiding Ozcan’s eventual candidacy. Their strategy was concordant with the scheme that we described in the beginning of this section; namely to get the control of the local branch and then exercise pressure on the central bodies through delegates in order to assure their candidacy.

On Ozcan’s side, he did not bother to get into such a complicated struggle. In any case, he did not have any experience in such partisan affairs. As we have already noted above in discussing his previous candidacy, his preference was to intervene in the last minute to persuade the key-actor (the local president in the previous case) instead of trying to gain the support of the local party organisation. Even after the elections, he did not bother to get into the local party affairs. After the failure of YTP and thus when CHP was left as the only address for a future candidacy, he did not neither try to gain influence in the local organisation. Hence, in the local congress of the party in mi-2003, Ozcan was totally absent (Turgut, 2005: 82-86).

During the summer of 2003, when we were carrying out the first part of our fieldwork, Ozcan’s future party affiliation was one of the favourite political issues in the city. Even if there was no doubt that he would insist on CHP, there were not a lot of people who believed that he would manage to be the party’s candidate. But there were also rumours that in case of refusal from CHP, he would orient to the nationalist MHP. Yet, a few months later, in early December, Ozcan’s adhesion to CHP was officialized; the probability of his eventual candidacy was henceforth much higher.

The reaction of the party’s branch –under the direct influence of one of the pre-candidates, was immediate; ten busses of party activists departed to Ankara with the objective of avoiding his official adhesion. Before the departure of the party convoy, Ahmet Akin, a pre-candidate for the metropolitan municipality who won the local congress of the party, stated that “nobody should worry since Macit Ozcan can not be a candidate from our party. It seems that our president has been misinformed. We are departing to Ankara in order to correct this mistake27.” Yet, these efforts would turn out to be vain and the president of the local branch would feel obliged to defend himself by stating that “the decision [related to Ozcan’s adhesion to the party] was the general president Deniz Baykal’s determination and instruction” and he was just

27 http://www.zaman.com.tr/2003/12/03/akdeniz/h16.htm; last consultation March 30th, 2006.



June 2011 Haziran

“telephoned by the central office and notified to come to party’s parliamentary meeting with Macit Ozcan28.”

After a few weeks from the official adhesion to the party, Ozcan was indeed CHP’s candidate for the metropolitan municipality of Mersin. Furthermore, the scope of Ozcan’s success went beyond his own candidacy since he imposed his own preferences with regards to the other district candidates. As a matter of fact, Zekeriya Ozgur who was the actual mayor of Yenisehir, was expected to be CHP’s candidate in the district for the approaching election since his mandate was judged positively. But, his candidacy was cancelled in the last minute due to Ozcan’s pressures29. We would like to underline that Ozcan’s implication to Ozgur’s candidacy is not an interpretation or deduction; it was even unofficiously admitted by Baykal himself to Ozgur:

“Immediately after the withdrawal of my candidacy, I went to the president’s office not to beg for the

candidacy, just to learn the reason. He could tell me that I was unsuccessful or this or that. On the contrary he acknowledged my success and said that he did not understand why Macit Ozcan did not want me despite that success. ‘Why would he want’ I said ‘I adhered to the part much earlier than him; when I adhered to CHP, he did not sign my assembly decisions in order to hinder me. This is the origin of our conflict…’ He could not of course say anything. Can you imagine a president as such30 ?”

Very similarly, Z.K., a pre-candidate for one of the district municipalities, stated that her candidacy was directly obstructed by Ozcan who did not forget her critics as being the local president of chamber of environmental engineers about the water refinement project that the former defended furiously. What is further interesting about her case is that her pre-candidacy was directly encouraged by Baykal who was quite impressed by her presentation on the problems of Mersin during one of his visits to the city31. In other words, Macit’s influence was so significant on the president of the party that the former had to contradict with his proper advice at the dawn of approaching elections.

Given this unusual process of Ozcan’s candidacy, two questions deserve to be posed. First of all, how could this great influence of Ozcan in a party that he adhered at the last minute be explained? We can propose a first hypothesis founded on the electoral counts. In supposing that Ozcan would eventually find another party to be the candidate for the metropolitan elections, the president of CHP might have been concerned for not being able to win the elections. When the rumours on the former’s possible adhesion to the nationalist party is considered, this thesis might have been strengthened. No matter how contradictory it would appear, by such an adhesion, Ozcan would take with himself a considerable proportion of his supporters attached to him on the ethical basis and not on ideological grounds. Already concerned by the union of socialist and pro-Kurdish parties around a strong candidate, the president might have preferred not to take the risk of further division and to back his candidacy.

A second hypothesis that seems less realistic but much more evoked, is the presence of an illegitimate exchange between the president and the mayor. As a matter of fact, just shortly after the local elections, a national conservative newspaper claimed that Macit Ozcan’s brother had transferred 1.5 million dollars to Baykal’s daughter’s account in a Swiss bank just before the local elections in order to secure Ozcan’s candidacy32. Even if this thesis was furiously rejected 28 http://www.zaman.com.tr/2003/12/05/akdeniz/h20.htm; last consultation March 30th, 2006. 29 It should be hereby underlined that Ozgur was the candidate who was determined by the local

branch of DSP in the previous elections; the one that cost very expensive to Ozcan as we have

already noted above (see note 19 above). 30 Interview with Zekeriya Ozgur, Mersin, July 15th, 2004. 31 Interview with Z.K., Mersin, July 13th, 2004. 32Dunden Bugune Tercuman, March 3rd, 2004; the related article may be consulted on



June 2011 Haziran

by Baykal, the clouds of suspicion with regards to Ozcan’s candidacy were never dispersed. Perhaps in his understandable disappointment, Ozgur believes sincerely in the presence of such an interaction:

“It was not only me who opposed to Macit. There was nothing left that was pronounced against him; by

Mustafa Ozyurek who is very influential in the party, and by the deputies of Mersin included. But despite of all, the guy managed to be the candidate. This is really intriguing... CHP is over; for me it is henceforth a private company. It is unbelievable that the chief of the main opposition of the country could be so simple, so corrupted, so ‘buyable’; i could not personally believe until I discussed with him. There was indeed nothing to discuss. ‘What shall i do?’ i asked to him, ‘what do you advice me?’ ‘Go and work with him’ he said. Can you believe, he advices me to work with someone who personally hindered my candidacy... Even if it was claimed by a lot of people, I did not believe. But when I talked to him, I understood it, I saw it by my eyes33.”

Whatever the real reason might be behind Ozcan’s candidacy from CHP, how he managed to

be elected despite the veritable opposition against it remains as a second question. The urban landscape improvement projects that he had accomplished during his first mandate, on which there had been numerous speculations of illegitimate profits, was obviously one of the factors of his success. Instead of investing in the urban infrastructure (in other words of “burying the money underground”), he spent the municipal resources in parks, gardens and outdoor furniture, thus in visible actions. This urban transformation might have actually facilitated his re-election.

Nevertheless, there seems to be a more important determinant behind the second electoral victory of Mr. Ozcan; his re-election was identified to a great extent with a reactionary behaviour vis-à-vis the growing political influence of Kurdish minority in the city. In the previous local elections of 1999, the pro-Kurdish party had indeed gained one of the sub-metropolitan municipalities. Since them, the city has been represented as being under a significant menace from the separatist organisation. The scenarios of a probable annexation of the city to a future Kurdistan had already started to spread. According to such conspiracy theories, the city would be the port of Kurdistan, its contact point with the world; it was even argued that Abdullah Ocalan had said that he “could give up even Diyarbakir34, but not Mersin” (Turgut, 2005:17).

For the local elections of 2004, the political influence of the Kurdish community was expected to grow further since the pro-Kurdish party had made an electoral coalition with some leftist parties and had agreed on the candidacy of a well-known local socialist for the metropolitan municipality. Thus, the election of a pro-kurdish metropolitan mayor was perceived as quite probable. In such a context of urban tension, Mr. Ozcan managed to attract the nationalist voters by representing his candidacy as the only way to defend the city against the separatist threat. Consequently, these reactionary votes of the nationalists when combined with the traditional social-democrats of CHP and the personal cliental base of Mr. Ozcan, led him to a second mandate. As matter of fact, all rumours on his corrupted activities, all criticisms on the local policies pursued in his first mandate as well as all concerns on the growing social fragmentation propagated by the clientelist practices of the mayor were completely disregarded on behalf of protecting the city from the Kurdish menace.

To put it differently, Ozcan managed to maintain and even strengthen his leadership on the one hand by clientelist transactions and on the other hand by creating an ideological constituency, namely a nationalist mobilisation. At the first sight, this form of leadership corresponds indeed with Bailey’s conceptualisation that is considered as one of the major anthropological works on leadership. According to Bailey (1971: 60), a leader can have a first

http://www.realist.com.tr/secimkulisi/haber5-15.html, last consultation March 30th, 2006. 33 Interview with Zekeriya Ozgur, Mersin, July 15th, 2004. 34 The largest Kurdish city in the southeastern Anatolia.



June 2011 Haziran

circle of persons whose attachment reveals a moral character (the core) and then another circle, a remoter one that is identified with more transactional attachments (the entourage). When interpreted within this perspective, Mr. Ozcan seems to enjoy a moral core founded upon the Arab identity and a transactional entourage that is established through clientelist networks. Yet, on a more outer layer, we observe another circle that can be considered moral and transactional at the same time. This outmost group is nothing but the nationalists’ support during the elections; it is moral as it is ideological and value-based and transactional because it is valid only during the electoral period. It can be thus argued that his second victory in the local elections was mainly thanks to this third circle of support that combined moral and transactional motives.

Given the way Ozcan became the candidate of CHP and managed to be elected for the second mandate indicates clearly to what extent his political autonomy could have been reached vis-à-vis the local party organisations. He was far from being backed by the local party activists who even opposed to his candidacy. In such circumstances, it would be unrealistic to suppose that the local branch could have enjoyed a significant influence on the policies adopted by the mayor. Yet, different from the political autonomy that Saker established in Bursa, Ozcan did not bother to check and balance this autonomy by adequate measures and practices such as participatory mechanisms. On the contrary, the lack of veritable mechanisms of political control represented the original source of his political strategy. In playing the one and only political patron of the city, he could have developed his clientelist networks and thus maintained his political power. In other words, both of our mayors enjoyed a political autonomy during their mandates. However, the pattern of this autonomy seemed to be significantly different from the traditional scheme that we underlined in the introduction of this section. Furthermore, the outcome of such an autonomy was also remarkably distinctive under the rule of our respective mayors. On the one hand, we observe a mayor, Erdem Saker, who tries to keep his autonomy form the party politics, from external political influences with the objective of pursuing freely his local policies that were justified nevertheless through internal and public deliberations. On the other hand, the mayor of Mersin founds his mandate to a large extent on a political autonomy in order to be able to pursue his political relations blended with corrupted activities and electoral bargaining.

In sum, when the political careers of both of our mayors are considered, we see clearly that neither of them correspond to the political ascension schemes theorized by Leach and Wilson that we resumed above. As a matter of fact, we observe neither congruence, nor reaction, nor even a transformational motivation in their political ascension to the mayoralty. We can not even speak of a veritable political competition among different political actors in which the mayors appear as the actual winner. It is true that in Ozcan’s case there were other pretenders for the post, but there had been no open confrontation during which the different actors applied open strategies to strengthen their position. At least on Ozcan’s side, all had taken place behind closed doors hindering the development of a democratic competition.

Such a difference in the political careers of the mayors provides indeed important clues about their dissimilar actions in introducing new participatory mechanisms within the LA21 project. For a mayor whose main concern was to free his hands in order to be able to pursue and enhance his clientelistic bases, such participatory mechanisms would represent nothing but a very probable headache. So was the case as we have already described in the related chapter. On the other hand, Saker introduced and used these practices in order to provide a public and institutional support for his policies. Therefore, he sincerely supported the process in order to keep his political autonomy vis-à-vis local and national political actors and institutions. But such different attitudes towards the project were not only originated from personal characteristics or political strategies since the LA21 process was in fact transferred to the Turkish context from abroad. Therefore, the relations with the original sources of the initiative, with the external world deserve to be elaborated in order to see whether or not the scope and the nature of their international relations affected the observed outcome.



June 2011 Haziran

3.3. International contacts

In theoretically discussing the leadership, we referred to Leach and Wilson (2000) who consider the representation of the local authority in the external world as one of the key tasks of the local political leaders. In our understanding, such a representation does not imply a mere of presence of mayors in different places on national or international occasions aiming at a better promotion of the locality in the external world. It represents also an effort to bring home new resources and methodologies that will facilitate the realisation of policies and strategies developed by the leader. As a matter of fact, thanks to a better and easier contact with the international organizations as well as foreign counterparts, local leaders can thus be more informed and motivated in adopting new political visions about democratic practices or entrepreneurial initiatives. Moreover, financial or technical support provided owing to the international contacts of the local governments facilitates the realisation of such visions. A comparison between Bursa and Mersin demonstrates excellently the impact of international contacts on the local politics.

A. Global innovators

Even before becoming the metropolitan mayor of Bursa, Erdem Saker had significant contacts with international organisations. Apart from being closely related with the international organisations on his domain of expertise as a technocrat, he had taken responsibilities in numerous international sport organisations such as the International Ski Federation as well as being a member of the National Olympic Comity. Therefore, he had been quite interested in what had been going on out of the national borders. His understanding of the local government had also been determined by his interest in the international developments:

“I believe that all what we discuss here will be solved by the principles already determined by the

international developments…What has been going on in the world? We have been not only following these developments but also trying to apply them. Nowadays, a governmental earthquake, like the one that had taken place in transiting from Medieval Age to New Age, is taking place. A governmental earthquake…I mean from the feudal states in the Medieval Age, we had passed to kingdoms, to empires, later on to central democracies. However, on the eve of the 21st century, we are transiting from central to local democracies. And the key concept of this transition is ‘partnership’. There are three dimensions of this partnership. The first, the vertical, dimension is between the central and local governments…the second dimension, the horizontal partnership, is between the local governments and the citizens…and finally the third dimension, the global partnership, is between local governments and international organizations (Saker, 1997).”

In the circumstances of the ‘governmental earthquake’ that Mr. Saker observes, the

international partnership appears to be an adequate means to develop new policies for responding the local problems of Bursa. He insisted on the absurdity to ignore what has been going on abroad and on the need to profit from the international experiences. That was obviously why, during his mandate, the Metropolitan Municipality of Bursa multiplied its international relations and adhesions. The list of organizations adhered under the leadership of Mr. Saker would reveal the scope of such efforts: International Council for Environmental Initiatives (1995), World Academy of Local Authority and Democracy (1996), World Conference of Mayors for Peace Through Inter-City Solidarity (1997), United Nations Development Programme (1997), Association of Cities for Recycling (1997), World Conference of Mayors for Peace Through



June 2011 Haziran

Inter-City Solidarity (1997)35. He also posed the candidacy of the municipality for the Healthy City Project of the World Health Organization and initiated a national network of Turkish Healthy Cities. However, both of the application processes were concluded in 2000, after the election of the new mayor.

Furthermore, in his understanding, the importance of international relations was not limited solely by contacts established with the international organisations. He also adhered to the significance of developing bilateral relationships with other cities with the objective of sharing local experiences. For this purpose, he displayed considerable efforts in twinning Bursa with other, particularly less developed cities (Saker, 2000: 56). Indeed, Mr. Saker signed nine of the nineteen foreign city twinnings of Bursa. The cities twinned with Bursa during his mandate are as follows: Bitola (Macedonia-1996), Herzlya (Israel- 1997), Cadir Linga (Republic of Moldovia-1997), Kizilorda (Kazakhstan-1997), Mascara (Algeria- 1998), Kulmbach (Germany-1998), Plevne (Bulgaria-1998), Plovdiv (Bulgaria-1998), Tirana (Albania- 1998).

The impact of such a concern for international connections can be easily observed in Mr. Saker’s efforts in trying to establish participatory mechanisms in Bursa. He states explicitly that the projects that he undertook were significantly influenced by his personal experiences acquired while serving in the executive boards of international organizations such as International Union for Local Authorities (IULA) and International Council for Environmental Initiatives (ICLEI)36. As a matter of fact, the launching of LA21 in Turkey first as a local initiative in Bursa, was in fact thanks to a regional meeting of ICLEI in Rome in 1995. Mr Saker who got to know the concept in that meeting, initiated the process even before arriving back to the city as O. E., the first general secretary of LA21 in Bursa, remembers smilingly:

“It was a Sunday; I was going to Istanbul when my car phone rang. ‘Mr. Erdem Saker wants to speak to

you’, they said. He was a quite interesting man. He had always had someone in his secretariat until midnight and even during weekends to be able to reach to people via teleconference from wherever he was. ‘Hello O., how are you?’ he said. ‘I am fine thank you, Mr. Mayor. Welcome back’ I replied. He immediately invited me for dinner that evening. I said that I couldn’t because I was on the ferry on my way to Istanbul. Coincidentally, he was also on the ferry on the opposite direction towards Bursa. ‘Ok’ he said, “come to me on Tuesday then, I have things to tell you.’ He mentioned briefly about LA21 but of course I understood nothing. On Tuesday, we met for lunch. He started enthusiastically telling me about LA21 that he heard in Rome. ‘LA21, it’s just for you. We will initiate it here in Bursa. We will be the pioneer in Turkey.’ But that strange concept of LA21 did not mean anything to me. He explained more in details. The LA21 process had indeed started like this37.”

Mr. Erdem’s enthusiasm about the international relations and his interest in global

developments should not be interpreted as a purely passive attitude towards the occident. His ambition did not consist of ‘importing’ new concepts, new practices or new mechanisms from the western world to Bursa. Instead, what he aimed was to re-interpret, re-evaluate the particular characteristics, problems of the city in a global perspective. “We ought to sew our own clothes [institutions],” he was telling to the Turkish businessmen gathered to discuss the local governments, “however these clothes have to be associated to the globally determined principles38.” Hence, even if he had heard about the LA21 in Rome in 1995, what he undertook

35 The website of the metropolitan municipality of Bursa, http://www.bursa-

bld.gov.tr/uluslararasi/uluslararasi.asp?uluslararasiID=1&uluslarID=1&dil=Turkce last

consulted June 13th, 2005. 36 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul. 37 Interview with O. E., July 21st, 2003, Bursa. 38 Oral intervention during the conference on the local governments organised by TUSIAD,

October 1997, Istanbul. http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/yerel/html/sec7.html last

consulted June 13th, 2005.



June 2011 Haziran

upon his return was not to initiate a totally new process. Indeed, briefly after his election, he had already established a city council and district organizations. What he did after participating to the meeting of ICLEI, was to associate these local efforts to a global framework. In this way, he facilitated the process not only by enjoying a veritable resource of global know-how, but also by justifying his efforts in referring directly to international themes and practices. In other words, without his political program and vision, all these efforts would not necessarily mean much. Yet, it does not mean that international relations are only useful when the local leader has already a political perspective. In the contrary, according to Mr. Saker, the local leaders need to get involved in international activities in order to undertake democratic steps on behalf of local democracy and of participatory mechanisms:

“The actual problem is that the mayor should believe in such efforts and to be able to believe, he needs to

observe them with his own eyes. Of course, not speaking a foreign language is a big handicap for the mayors, they get bored. For example, me, when I go to a meeting, I don’t miss even a minute of the meeting; when I go to somewhere, I go there for the meeting, not to walk around the city. However, when the mayor does not speak a foreign language, he gets bored and then leaves the meeting…I learned a lot from international meetings. That’s why we need to take them to such meetings. For this purpose, when I was in the executive of board of IULA, we were trying to arrange simultaneous translation in Turkish; we were paying for that…We need to spread such ideas like this, by the multiplication of such international contacts39.”

In short, in Mr. Erdem’s understanding, international contacts represent an adequate instrument for what Rebecca Abers (1998: 56) calls as the ‘demonstration effect.’ He believes that the mayors who witness the institutional innovations and contemporary policies undertaken by their foreign counterparts, would become eager to adopt similar strategies in their localities. At least, for the case of Bursa, the influence of such ‘demonstration effect’ is obvious. Particularly interested in the international experiences and developments in the domain of local governments, Mr. Saker managed to undertake original initiatives that were closely associated to global themes and experiences.

At this point, it would be useful to refer once more to Burns who emphasizes the importance of ‘motives’ and ‘resources’ for the leaders to dispose a veritable power: “Lacking motive, resource diminishes; lacking resource, motive lies idle. Lacking either one, power collapses (Burns, 1978: 12).” When reconsidered in this perspective, the significance of international contacts can be better perceived since firstly such contacts may provide excellent opportunities for improving resources available to the local leaders. For the past two decades, the multiplication of funds, aids, credits and donations of international organisations destined to social projects, infrastructure investments and democratic initiatives have represented very valuable means of fund-raising for municipalities for whom the scarceness of financial resources has been the rule due to centralist political traditions. Apart from such direct resources, the international contacts may provide non-negligible strategic and methodological resources for the local governors. By getting to know the different experiences all around the globe, the leaders may develop more adequate and effective policies in their locality. This importation of global know-how may even be reinforced by various means of cooperation and exchange by national and foreign counter-parts. Furthermore, as a second dimension, these contacts with the external world constitute an excellent means of motivation for the local leaders. By witnessing personally to various innovations undertaken by other local actors, leaders become more motivated in achieving similar policies. In this sense, the international contacts may contribute the reinforcement of the second condition of Burn’s power approach. As Saker demonstrates perfectly, being aware of what is going on in other localities, encourage the leader to determine and work for his own motives. In other terms, Aber’s ‘demonstration effect’ contributes to

39 Interview with Erdem Saker, July 29th, 2003 ; Istanbul.



June 2011 Haziran

Burns’s ‘motive’ condition through the development of international contacts, which simultaneously improve the financial and personal resources of the leaders.

B. Glocal brokers

On the other hand, as for Mersin, the dissociation of Mr. Ozcan’s mandate with international developments has been obviously an important determinant in the city’s unsuccessful attempt for introducing new participatory mechanisms. Indeed, although the mayor had personally engaged in establishing participatory mechanisms during his electoral campaign, his intention was not quite based on a personal conviction. According to some of my local interlocutors, his engagement did not represent a sincere ambition since even his electoral programme was prepared by third persons:

“I was personally present in the electoral campaign of Mayor Ozcan. When his electoral program, his

electoral brochure was prepared, he was not involved…He did not even know what the city council, LA21 signified. He signed what was proposed to him by others40.”

From all I have discussed until now, it is not quite difficult to adhere to the assumption that Mr. Ozcan was not actually convinced about the need for establishing new participatory mechanisms. In several of the interviews, it is even argued that his later hostility to the process was because he understood lately what the process would actually bring about. According to this point of view, he appeared willing to introduce new participatory mechanisms only until he became aware that this would oblige him to share his political power and in the ‘conspiratorial worldview’ that I outlined above, this would mean the reinforcement of his political enemies. Therefore, he has not been actually quite aware of the new global tendency on behalf of the local democracy. The motive stimulated by the international developments is thus only decorative; it enables the mayor to develop a discursive strategy that aims at giving to his mayoralty a democratic, globally-connected and innovative image. In other words, it represents mainly a rhetorical resource for the mayor of Mersin, a resource than can be further used for other ends then a democratic image…

Mr. Ozcan’s lack of sincere interest to international context should not be interpreted as an isolationist attitude since he has had quite frequent interactions with the foreign institutions, not mentioning the very frequent touristic visits to abroad. Yet, the nature of his international connections seems to differ significantly from what Mr. Saker sought. Instead of international organisations and bilateral relationships of cooperation, he is more associated to foreign business corporations and international credit organisations. In every urban project he undertook or tried to undertake, there was always a foreign partner involved in the initiative either as a contractor or as a financer. For example, in every occasion he proudly announces that he managed to obtain the cheapest international credit for his project of water refinement plant. But, of course, such a great achievement was hindered by numerous local traitors who furiously criticised the initiative on ‘unjustified’ grounds. However, as the formers argue, the fact that the credit is allocated with a reasonable interest rate does not necessarily indicate that it is actually adequate for city’s financial situation on the long-run41. In any case, the focus of opponents’ argument is in fact the

40 Interview with I. B., Mersin, June 26th, 2003. 41 That is exactly why the majority of the Turkish municipalities have been in a de facto

bankruptcy since the nineties. The mayors have used inadequate middle or long term credits

without considering the future burden of these amounts on the city in perhaps supposing that



June 2011 Haziran

nature of the project; they criticise the location of the plant, the system that will be installed and the demographic estimations on which the efficiency projections are founded. However, instead of responding to these very concrete arguments, Ozcan have preferred to repeat how cheap the foreign credit is. In a way, he seemed to justify the end by the means.

The discussions on the water refinement plant project illustrate how the international contacts can contribute to the leadership resources. The resource in the example includes indeed a financial dimension. But it also represents a rhetorical resource that would be very useful in Ozcan’s defence for the project. Another example that illustrates the rhetorical capacity of international contacts would be Ozcan’s Italian partners that were presumed to undertake three major projects of the city. In December 2003, upon his return from a voyage to Italy, Mr. Ozcan announces proudly that the metropolitan municipality found an Italian partner who accepted to engage in all of the three large-scaled projects of the city, namely, the water refinement plant, the solid waste burning plant and the tramway; the total sum of the envisaged project corresponds approximately to 500 million dollars. However, a local journalist who makes a rapid search on the internet finds out that no such company exists in reality. After publishing an article on his unexpected finding, the municipality corrects the name of the related company in explaining that the mistake was “due to the abundance of English words in the agreement.” Yet, the journalist is still far from satisfied with the response of the municipality and thus pursues his investigation on the net. What he finds out with the corrected name is an amateur webpage of a Swiss finance company that arranges short and medium-term financings for borrowers not having ready access to the international public issue market. The company had indeed a contact office in Rome, but as anyone would suppose, it was far from representing an adequate expertise or references for getting involved in an immense undertaking of 500 million dollars (Ayan 2004a, 2004b). As a matter of fact, the Italian partner never arrives to the city and the projects remain on paper.

As the cited examples reveal, the international contacts enable the mayor of Mersin to develop a rhetorical power that is used to justify his policies and projects. The fact that there are foreign actors that are interested and ready to cooperate in such initiatives provide a discursive evidence for the mayor to prove the adequacy of enterprise. Thus, for Ozcan, those who oppose to such efforts could only be mistaken, manipulated or prejudiced since they could not evaluate the situation better than the international –more specifically occidental- agents. In other words, such contacts provide him a very rich resource of political legitimacy.

Consequently, the difference in the nature of international contacts that both of the mayors pursue during their mandates is undeniable. While international scene represents a rich source of inspiration for new policies and practices of Mr. Saker, for Mr. Ozcan it is rather solely a resource of financial credits and business partners if not a purely rhetorical strategy. It would be false to argue that the metropolitan municipality of Bursa does not associate financially with foreign institutions since the legal framework obliges all the Turkish municipalities to seek for foreign credits. However, during the mandate of Mr. Saker Bursa appears to have taken one step forward than this economical globalisation. Personal implication of the mayor in the international organisations, thus in the global exchange of new ideas and practices, had significantly determined the outcome of the undertaken participatory initiatives. Therefore, in addition to his personal characteristics and his political positioning, the international relations that he pursued had enabled Mr. Saker in introducing new participatory mechanisms in Bursa. On the other hand, in Mersin, the establishment of similar institutions turned to be problematic since they are condemned to remain artificial in the local context due to the total indifference of the mayor to the global efforts on the issue.

they would have until then already quit the municipal functions.



June 2011 Haziran

4. LEADING BY POLICIES OR POLITICS

Based on the observations and analyses concerning the mayors of Bursa and Mersin, we distinguish two contradictory leadership styles in the Turkish politics. One the one hand, Mr. Saker represents a local leader with a clear political vision based on a collectively determined political programme and concrete objectives. Endowed by a highly significant professional expertise and managerial skills, he manages to develop local policies that cope with the problems and the needs of his city. Moreover, by managing to keep a distance with the party politics, he enjoys a political autonomy that enables him to pursue the undertaking of his projects. In this sense, Saker meets both of the conditions that Burns determines for being able to dispose power: motive and resources. When his political vision and objectives, thus his motives combined with his individual resources in terms of personal (non-negligible experience in the bureaucracy, managerial skills and attitudes) and social (being well-known in the city, international contacts) capital, we observe a transformational leadership in the personality of Mr. Erdem Saker. As we have already repeated for several times, his particular leadership style as well as his innovative services in the city have been acknowledged and appreciated by even those who were not necessarily among the sympathizers of the political tradition that he represented.

Given these features of his leadership style, we can argue that Saker represents an adequate example of the public entrepreneurs in the Turkish context. His political autonomy with regards to the Turkish partisan politics was balanced by his success in mobilising the local community through the participatory politics that he introduced in the city. In this sense, we can note that he achieved an exemplary political enterprise by procuring a general support for his municipal endeavours. Furthermore, these activities represent a very original example of innovative government since they aimed at the transformation of the local context. Therefore, they can also be considered as the evidence of a public entrepreneurship.

On the other hand, the leadership of Mr. Ozcan is founded upon very delicate political accounts. Devoid of a significant professional expertise neither on a technical issue nor on public management, Mr. Ozcan does not manage to propose concrete policies for the city he governs. Instead, his political legitimacy is based on machine politics that consist of electoral mobilisation by the distribution of particularistic privileges or by the identity politics. Thus, his leadership style corresponds perfectly to Burns’s transactional leadership. His political power stems indeed from the explicit or implicit transactions that he establishes with various actors and local communities. Be it in the form of clientelist exchanges or identity politics, such transactions enable Ozcan to keep his political power. Even if his policies and initiatives have not been actually appreciated, he have managed to prolong his mandate for another term; a political success that Saker was deprived.

Despite the prevalence of populist or particularistic transactions in his authority, Ozcan can not yet be considered as a simple agent in Fiorina and Shepsle’s typology because he does not appear as a totally passive actor who is subjected absolutely to the wants and demands of his supporters. Instead, he manages to manipulate the formulation of the socio-political issues and questions in a way that the popular tendency corresponds exactly to his interests. Hence, by making use of Kurdish problem, his ethnical identity as well as international contacts, he manages to influence the public opinion to vulgarise his conspiratorial worldview so that the projects are discussed not on terms of socioeconomic or technical adequacy but on the division of city-lovers and local betrayers, municipal elections are determined not by achievements or projects but by a virtual Kurdish menace etc. Consequently, even those who do not appreciate his municipal practices, find themselves supporting him in the new agenda set by the mayor himself.



June 2011 Haziran

Therefore, we argue that Ozcan is actually a good example of a local agenda-setter in the Turkish context.

Giving such apparent differences between the mayors of Bursa and Mersin, a theoretical distinction can be proposed to conceptualise the observed dissimilarity in leadership styles. The two mayors discussed along this paper reflect indeed two different perception of local government that we propose to call as government by policies and government by politics. Government by policies, as the mayor of Bursa demonstrates, is a governmental style in which the local leader appears as a political visionary. Founded upon personal technical experiences and managerial skills and developed by the participation of the municipal bureaucrats and civil societal experts, the mayor manages to propose concrete policies for local development as well as to cope with the city’s problems. His political career either depends on the success of the policies pursued or does not exist at all as for Mr. Erdem since the party politics is kept apart from the determination of urban policies.

On the other hand, in the style of government by politics, local government becomes an instrument of the daily politics. The municipality appears as a framework of resources and advantages ready to be used for political ends. The local leader, in this scheme appears as a political entrepreneur who cares mostly for his personal interests or the ones of his political cliental. He proposes, if he does at all, populist undertakings that do not respond actually to the real problems of the city. Nevertheless, by playing on socio-political cleavages and urban conflicts, he manages to maintain his political power.

BIBLIOGRAPHY

Abers, R. (1998a), "Learning democratic practice: distributing government resources through popular participation in Porto Alegre, Brazil", in Cities for citizens: Planning and the rise of civil society in a global age, edited by Mike Douglass and John Friedmann, Chichester, John WIley & Sons, pp. 39-65. Ayan, A. (2003) "'Iddialar asilsiz' mi? (Are the claims unjustified?)" in www.ufukturu.net, Mersin, — (2004a) "Uc dev projeye talip italyan sirketi... (The italian company eager to undertake the three immense projects)" in www.ufukturu.net, Mersin, — (2004b) "Projelere talip italyanlar... (The italians eager to undertake the projects)" in www.ufukturu.net, Mersin, Bailey, F. G. (1971), Les règles du jeu politique, Paris, PUF.

Berg, R. and Nirmala R. (Eds.) (2005) Transforming political leadership in local government, Hampshire, Palgrave Macmillan.

Borraz, O. (2003), "Le leadership institutionel", in Le leadership politique et le territoire, edited by Andy Smith and Claude Sorbets, Rennes, Presses Universitaires de Rennes, pp. 125-143.

Borraz, O. and Peter J. (2004) "The Transformation of urban political leadership in Western Europe", International Journal of Urban and Regional Research, v. 28, n°1, pp. 107-120.

Bourdieu, P. (1980), Le sens pratique, Paris, Minuit.



June 2011 Haziran

Burns, J. M. (1978), Leadership, New York, Harper & Row Publishers.

Corcuff, P. (2004), Les nouvelles sociologies, Paris, Armand Colin. Fiorina, M. P. and Kenneth A. S. (1989), "Formal theories of leadership: Agents, agenda setters, and entrepreneurs", in Leadership and politics, edited by Bryan D. Jones, Kansas, University of Kansas, pp. 17-40.

Getimis, P., Hubert H. and David Sweeting (Eds.) (2006) Legitimacy and Urban Governance, London, Routledge.

Greenstein, F. (1986), "Personality and politics", in Political Leadership: A source book, edited by Barbara Kellerman, Pittsburg, University of Pittsburg Press, pp. 36-48.

Hambleton, R. (2002), "The new city management", in Globalism and local democracy: Challenge and change in Europe and North America, edited by Robin Hambleton, Hank V. Savitch, and Murray Stewart, Hampshire, Palgrave Macmillan, pp. 147-168. — (2005), "Leading localities: Rethinking the agenda", in Urban Governance and democracy: Leadership and community involvement, edited by Michael Haus, Hubert Heinelt, and Murray Stewart, London, Routledge, pp. 190-213.

Incioglu, N. (2002), "Local elections and electoral behaviour", in Politics, parties and elections in Turkey, edited by Sabri Sayari and Yilmaz Esmer, London, Lynne Rienner Publishers, pp. 73-90. Jones, B. D. (1989), "Causation, constraint and political leadership", in Leadership and politics: New Perspectives in political science, edited by Bryan D. Jones, Kansas, University Press of Kansas, pp. 3-14.

Lagroye, J. (2003), "Le Leadership en questions: Configuration et formes de domination", in Le leadership politique et le territoire, edited by Andy Smith and Claude Sorbets, Rennes, Presses Universitaires de Rennes, pp. 47-69. Larsen, H. O. (2005), "The political executive in local governments: Models, trends and reforms", in Transforming political leadership in local government, edited by Rikke Berg and Nirmala Rao, Hampshire, Palgrave Macmillan, pp. 195-211.

Le Bart, C. (2003), "Le Leadership territorial au delà du pouvoir décisionnel", in Le leadership politique et le territoire, edited by Andy Smith and Claude Sorbets, Rennes, Presses Universitaires de Rennes, pp. 145-161. Leach, S. and David W. (2000), Local political leadership, Bristol, The policy press.

Lewis, E. (1986), "The political leader as entrepreneur", in Political Leadership: A source book, edited by Barbara Kellerman, Pittsburg, University of Pittsburg Press, pp. 250-264.

Saker, E. (1997) http://www.tusiad.org.tr/turkish/rapor/yerel/html/sec7.html, last consultation June 3rd, 2005,

—. (2000) "Baskanlarin gozuyle Bursa (Bursa in the eyes of the mayors)", Bursa Defteri, v., n°5, pp. 24-62.

Selznick, P. (1984), Leadership in administration: a socialogical interpretation, Berkeley, University of California Press.

Stone, C. N. (1995), "Political leadership in urban politics", in Theories of urban politics, edited by D. Judge, G. Stoker, and H. WOlman, London, Sage, pp. 96-116.

Tekeli, I. (1990), "Cumhuriyetin altmis yillik belediyecilik deneyinin degerlendirilmesi uzerine", in Turkiye Belediyeciliginde 60 yil, edited by IULA-EMME, Ankara, Ankara Buyuksehir Belediyesi Metropol Imar A.S., pp. 44-56.



June 2011 Haziran

— (1992), "Yakin gecmisten bugune, belediye programlarinin olusumu", in Belediyecilik Yazilari, Istanbul, IULA-EMME, pp. 98-108. Turgut, M. (2005), Gocler ve Mersin Tarihi (History of Immigrations and of Mersin), Istanbul, Etik yay. Weber, M. (1947), The Theory of social and economic organization, Glencoe, The Free Press.

Yüksek lisans ve doktorasını Paris Siyasal Etüdler Enstitüsü'nde tamamlayan Ulaş Bayraktar yerel siyaset, yerel yönetimler, yerel siyaset ve katılımcı demokrasi konularında araştırmalarını Mersin Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü'nde sürdürmektedir..

Ulas Bayraktar who had his MA and PhD degrees at the Institut d'Etudes Politiques de Paris, continues to work on local politics, local governments, local democracy and participatory democracy at Mersin University Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Public Administration.



June 2011 Haziran

YEREL YÖNETİMLER PROGRAMI ÖĞRENCİLERİNİN BELEDİYE STAJLARI

ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öğr.Gör. Dr. Seda H. BOSTANCI Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu

Yerel Yönetimler Programı [email protected]

Abstract: In Turkey, there is a demand in various sectors for well-qualified staffs that can be active in the field of application and have vocational ethical awareness. Vocational schools aim training well-qualified manpower that has adequate knowledge and ability for working in various fields from industry to public and service sectors. Provincial government program is a pre-bachelor program which takes two years and has an imperative vocational training. Municipalities can be defined as a kind of laboratories which gives the advantage to the students for gaining professional knowledge about the field of vocation. In vocational training process students have the facility to observe the position of the municipality based on local policy, service areas, organization structure, municipality-citizen relationship, financial system of the municipalities and interaction with the city. This research involves an analysis on the municipality training and a survey has been applied to the students from Okan University Vocational School, Provincial Governments Program. The survey is about measuring the student’s satisfaction and gaining from the vocational training, applicability degree of course knowledge to vocational training. The survey is also supported by interviews. By the research results it is determined that the graduates of provincial governments program can work in different units of the municipalities and vocational training improves their interest to the vocational field. Keywords: Provincial governments program, vocational school, municipality, vocational training, education. Özet: Türkiye'de çeşitli sektörlerde, mesleki etik bilincine sahip, uygulama alanında aktif olabilecek nitelikli elemanlara gereksinim duyulmaktadır. Meslek yüksekokulları, yeterli bilgi ve beceriye sahip, sanayiden kamu ve hizmet sektörüne kadar çeşitli alanlarda çalışabilecek nitelikli insan gücü yetiştirme amacını taşımaktadır. Yerel yönetimler programı, meslek yüksekokullarının iki yıl süren zorunlu stajı bulunan ön lisans programıdır. Belediyeler, öğrencilerin meslek alanını yakından tanımalarını sağlayacak laboratuar niteliğindedir. Öğrenciler belediyelerin, yerel siyasetin temelindeki konumunu, hizmet alanlarını, organizasyon yapısını, vatandaş belediye ilişkilerini, mali sistemini, kentle olan etkileşimini staj sürecinde inceleme olanağı bulurlar. Yapılan araştırma, Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Yerel Yönetimler programı öğrencilerin belediye stajları üzerine incelemeyi içermektedir. Staj memnuniyeti, stajın meslek yaşamına katkısı üzerine öğrenci görüşleri, ders bilgilerinin stajlarda uygulanabilme derecesini ölçmeye yönelik anket yapılmıştır. Araştırma yöntemi olarak belirlenen anket çalışması, mülakatlarla da desteklenmiştir. Araştırma sonucunda, yerel yönetimler mezunlarının belediyelerin farklı birimlerinde çalışabildiği ve stajlarının meslek alanına ilgilerini arttırdığı saptanmıştır. Anahtar Sözcükler: Yerel yönetimler programı, meslek yüksekokulu, belediye, staj, eğitim.

55


June 2011 Haziran

1. GİRİŞ Mesleki eğitimde, öğrencilerin uygulama alanını yakından tanımlarının sağlanması ile

birlikte, çalışacakları kurumlara aidiyet duygularının geliştirilmesi eğitim sürecinin parçasıdır. “Eğitimde etkinlik ve verimliliğin temel kıstası sektör ile okul arasında uyum ve amaç birliğidir. Çünkü eğitimin asıl amacı, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmenin yanında fertleri mutlu kılmaktır. Bireyleri çevreleri ile uyumlu kılarak verimli ve üretken yapabilmektir.” (Binici ve Arı, 2004:384) Öğrencilerin, meslek kariyerinde ilk sorumluluk aldıkları uygulama alanı olan staj yaptıkları kurumlarda, mutluluk ve özgüvenlerinin artması, mesleki aidiyet duygularına katkı sağlayacaktır. Bu yaklaşımla, meslek yüksekokullarında öğrencilerin staj memnuniyeti ve bilgi kazanımlarını bilimsel yöntemlerle analiz edebilmek, mesleki eğitimin çağdaş ölçütlerde gelişmesindeki etkenler arasında yer almaktadır. Meslek yüksekokullarındaki program çeşitliliği, öğrencilerin farklı ilgi alanlarına göre kendilerine en yakın iş alanını bulmalarına fırsat verirken, ülkemizde istihdamın genel sorunları, bu okullardan mezun öğrencilerin rekabet alanında farklılık yaratmasını gerekli hale getirmektedir. Bu farklılık, dikey geçiş sınavı ya da açık öğretim ile dört yıllık üniversiteleri tamamlayarak kazanılabileceği gibi, sektörü iyi tanıyıp, orada kendi ön lisans eğitiminin ayrıcalıklarını kanıtlayarak kazanılabilir.

“Ülkemizde 1980’lerin ilk yarısından beri meslek yüksekokullarının geliştirilmesine yönelik projeler uygulanmıştır. Meslek yüksekokullarında müfredat, ilgili sektörlere duyarlı olarak hazırlanmakta ve sektör talepleri doğrultusunda güncellenmektedir.” (Günay, 2010:58-79) Meslek yüksekokulu öğrencilerinin, sektördeki performansları derslerde edindikleri teorik ve uygulamalı bilgileri yansıtabilme becerileri, gelecekte kendilerinin ve meslektaşlarının kariyeri için önemlidir.

“Türkiye’de üniversite eğitimi boyunca öğrencilerin, öğrenim sonrasında atılacakları iş hayatına daha rahat adapte olabilmeleri ve mesleki tecrübe kazanmaları için çeşitli staj uygulamaları yapılmaktadır. Staj sayesinde öğrencilere iş hayatını tanıma, mesleklerine ilişkin kendilerine tecrübe kazandırma ve uygulama ile teorik bilgilerini karşılaştırma olanakları sağlamaktadır.” (Karacan ve Karacan, 2004) “Staj süreci, öğrencilerin mezuniyet sonrası işyeri seçiminde ve meslek alanındaki yeterliliklerini görmelerine ve kendilerine uygun alanı seçmelerine rehber oluşturmaktadır.” (Bostancı, 2010) Meslek yüksekokullarının, süreleri 40 ile 60 gün arasında değişen zorunlu mesleki uygulama stajları, öğrencileri iş dünyasına hazırlamada ilk adım niteliğindedir.

Yükseköğretim sürecinde, eğitim kazanımlarının ölçülmesinde yenilikçi yöntemler (Rutkowski, 2004; Gökmen vd., 2010) kullanılmaktadır. Bu yaklaşımlardaki temel hedef, teknik eğitimin ölçülebilir metotlarının, eğitim bilimlerine entegre edilmesidir. Sosyal bilimler ağırlıklı meslek yüksekokullarındaki araştırmalar (Ünalan vd., 2007; Yalçın vd., 2010; Tektaş ve Tektaş, 2010) ağırlıklı olarak, öğrencilerle yapılan mülakat ve anketleri içermektedir. Bu süreç, öğrenicinin eğitime eleştirel yaklaşabilmesini ve öğretim üyelerinin kendisinden beklediklerini anlamalarına katkı sağlamaktadır. Eğitim süreci ders müfredatları, eğitimcilerin gözlemleri ve Bologna sürecinin (http://bologna.yok.gov.tr) katkıları ile geliştirilirken, staj süreçlerinin daha verimli hale getirilmesi için eğitimcilerin bu süreçleri öğrencilerinin değerlendirmeleri ve gözlemleri ile incelemesi gerekmektedir. Yapılan araştırmanın amacı, yerel yönetimler programı özelinde, belediyeler ve yerel yönetimler programı öğrencileri arasındaki ilişkileri inceleyerek, öğrencilerin meslek alanına katılımında belediyelere olan bakış açılarını olumlu yönde etkileyecek öneriler geliştirmektir.

56 Yerel Yönetimler Programı Öğrencilerin Belediye Stajları Üzerne bir iİnceleme


June 2011 Haziran

2. YEREL YÖNETİMLER PROGRAMI

Kentlerin, ekonomik kalkınma, çevre sorunları ve küreselleşme sürecinde rekabet gücünün önemli faktörleri arasında yerel yönetimlerin güçlenmesi bulunmaktadır. “Ülkemizde Avrupa Birliğine uyum sürecinde yerel yönetim anlayışı yeniden tanımlanmaktadır.” (Kahriman, 2010) Avrupa Birliğine uyum sürecinde, yerel yönetimler sektörel olarak gelişmektedir. “Yerel yönetimler halka en yakın kamu yönetimi birimidir. Yerel yönetimler, yerel halkın istek ve ihtiyaçlarını yerine getirme amacıyla oluşturulmuş kurumlardır.” (Henden ve Henden, 2005:48) Belediye stajları, yerel yönetimler programı öğrencilerinin yerel hizmet kavramını yerinde görebilmelerini ve vatandaş belediye ilişkilerini gözlemleyebilmelerini sağlamaktadır.

Meslek yüksekokullarının yerel yönetimler ön lisans programı, iki yıllık eğitim süreci sonucunda yerel yönetimler meslek elemanı yetiştirmektedir. Temelde yerel yönetimlerin üst düzey yönetim kademesinin yardımcısı olarak yetiştirilen mezunlar, kendilerini eğitim ve siyaset sürecinde yetiştirdiklerinde yerel siyasette aktif rol alabilmektedir.

Yerel yönetimler programının; yerel yönetimlere giriş, kentleşme politikası, imar planları ve mevzuatı, resmi yazışmalar ve dosyalama, bütçe ve kontrol sistemleri, çevre sorunları, kamu maliyesi, siyaset bilimine giriş, insan kaynakları yönetimi, temel meslek alanı derslerini oluşturmaktadır. Bunlarla birlikte, temel hukuk, bilgisayar, muhasebe, genel iktisat, işletme, iş ve iş güvenliği mevzuatı, genel müfredatta bilgi kazanımlarını arttıran derslerdir. Farklı meslek yüksekokullarında, ilgi ve becerileri geliştirmeye yönelik seçmeli dersler ve mezuniyet projesi dersi uygulanmaktadır. Bu çalışmanın gerçekleştirildiği Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu'nda mezuniyet projesi dersi bireysel olarak, öğrencilerin belediyeler ile bağlantı kurarak; “kentsel dönüşüm, ulaşım ve altyapı, sosyal belediyecilik, yerel basın, sosyal ve kültürel faaliyetler, turizm, çevre sorunları, geri dönüşüm, yetiştirme yurtları, engelliler ve kentsel çevreden beklentileri” gibi konuların araştırıldığı rapor ve sunumları içermektedir. Bu çalışmalar öğrencilerin, ilgi alanlarını ve araştırma yeteneklerini geliştirmektedir. Eğitim süreci, staj, belediye ziyaretleri, sosyal sorumluluk projeleri, sempozyum ve seminer faaliyetleri ile desteklenmektedir. Her program için düzenlenen alan yeterlilikleri, mezunların sektördeki faaliyet alanlarını göstermektedir. Bu çalışmada Yerel Yönetimler Programı'nı öğrencilerinin stajlarını incelediğimiz Okan Üniversitesi, Avrupa Yükseköğretim Alanı yaratmayı hedefleyen Bologna sürecinde hazırlanmış olan bu program ile şu yeterlilikleri öğrencilere kazandırmayı hedeflemektedir:

Yerel yönetim sürecini etkileyen siyasal, sosyal, ekonomik, kentsel konuları tanımlayabilir.

Yöneticilerin aldıkları, yöresel, mali, teknik konulardaki kararların uygulama sürecini organize edebilir.

Yerel yönetimlerin, sosyal, kültürel faaliyetlerini organize edebilir.

Kamu kurumlarındaki resmi yazışmaların düzenlenmesi, dosyalanması, arşivlenmesi işlemlerini yapabilir.

Kamu kurumlarında kanun, tüzük, yönetmelikler doğrultusunda vatandaşların dilekçelerinin ilgili birimlere iletilme sürecini organize edebilir.

İmar mevzuatının yerel yönetimlerde kullanım alanlarını, kentleşme politikaları ile ilişkilendirebilir.

Kentleşme süreci, çevre sorunları, sosyal sorumluluk konularını analiz edebilir.

Seda h Bostancı 57


June 2011 Haziran

Yerel yönetimlerin maili kaynaklarını, gelir, gider, harcama, yatırım ve ihale süreçlerini takip edebilir.

Yerel yönetimler programının ders çeşitliliği ve Bologna süreci alan yeterliliklerinde görüldüğü gibi yerel yönetimlerin farklı birimlerinde çalışmalarına olanak verecek nitelikte eğitim sistemi uygulanmaktadır.

3. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu'ndaki 20 öğrenciye yapılmış olan zorunlu stajın kazanımlarının araştırıldığı anket, 11 soru içermektedir. Hazırlanmış olan 11 sorunun, 8’i öğrencilerin derecelendirme sistemine göre yanıtlayacağı sorulardan oluşmaktadır. Bu sorular içerik olarak, öğrencilerin belediye stajından memnuniyet derecesini, staj yaptıkları kuruma aidiyet derecesini ve eğitim kazanımlarını değerlendirmelerini içermektedir. Sorulardan biri stajın hangi müdürlükte yapıldığının belirlenmesi, diğer iki soru öğrencinin stajla eğitimi arasında ilişki kurmasının ölçülmesini kapsamaktadır. Anketlerin değerlendirilmesinde Excel Programı kullanılmıştır. Uygulanan anket sırasında, stajları üzerine düşüncelerini anlattıkları mülakatlar yapılmıştır. Mülakatlarda, staj sürelerinde belediyeleri ve meslek alanlarını daha yakından tanıma olanakları bulduklarını ve mesleklerine ilgilerinin arttığını belirten öğrenciler ağırlıktadır.

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

Yerel yönetimler programının 20 öğrencisiyle yapılan ankette, 11 farklı belediyede, 9 farklı müdürlükte staj çalışmalarının tamamlandığı belirlenmiştir. Staj yapılan belediyeler; İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, Çorlu Belediyesi, Alanya Belediyesi, Üsküdar Belediyesi, Kadıköy Belediyesi, Maltepe Belediyesi, Beyoğlu Belediyesi, Sultanbeyli Belediyesi, Avcılar Belediyesi, Van (Gürpınar) Belediyesidir.

Öğrenciler, ağırlıklı olarak Yazı İşleri Müdürlüğünde (%.35) daha sonra İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürlüğünde (% 15) staj yapmışlardır. Diğer çalıştıkları müdürlükler; Gelirler Müdürlüğü; Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Temizlik İşleri Müdürlüğü, İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Özel Kalem Müdürlüğü, Plan Proje Müdürlüğüdür. Staj yapılan müdürlüklerin dağılım yüzdeleri, “Şema 1”de görülmektedir.



June 2011 Haziran

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Yazı İşleriMüdürlüğü

İnsan Kaynaklarıve Eğitim

Müdürlüğü

İmar veŞehircilik

Müdürlüğü

Basın Yayın veHalkla İlişkiler

Müdürlüğü

Özel KalemMüdürlüğü

GelirlerMüdürlüğü

Plan ProjeMüdürlüğü

Temizlik İşleriMüdürlüğü

Kültür ve Sosyalİşler Müdürlüğü

Şema 1: Yerel Yönetimler Programı Öğrencilerin Staj Yaptıkları Müdürlüklerin Dağılımı

Öğrencilerin “Şema 1”de görülen müdürlüklerde çalışırken, eğitim ve uygulama süreçlerini ilişkilendirme derecelerini ölçebilmek için, belirlenen 9 müdürlükle, temel derslerinin birbirleri ile en yakın ilgili olanlarını eşleştirmeleri istenmiştir. İlişkilendirme sistemi “Şema 2”de gösterilmektedir.

Şema 2: Yerel Yönetimler Programı Belediye Müdürlükleri Ders Müfredatları İlişkilendirme

Bu ilişkilendirmeyi yapmaları istenen öğrencilerden, 16’sı eşlemeyi tamamen doğru

yaparken, 2 eşleşmeyi karıştıran 4 öğrenci olmuştur. Öğrenciler, staj sürecinde ders müfredatlarının değerlendirmesini yapma olanağı bulmuşlardır. Bu yaklaşımla, stajlarına en çok katkı sağladığını düşündükleri derslere; resmi yazışmalar ve dosyalama, yerel yönetimlere giriş, mezuniyet projesi, kentleşme politikası ve imar planları ve mevzuatı derslerini ağırlıklı olarak yazdıkları görülmüştür. Bu konuda yapılan mülakatlarda, diğer derslerinin de katkılarının olduğunu belirtmişlerdir. Staj sürecindeki, kazanımlarının, aidiyet duygularının ve memnuniyet derecelerinin ölçülmeye çalışıldığı 8 sorudan aşağıdaki bilgiler edinilmiştir.

Yapmış oldukları belediye stajının meslek alanını tanıtabilme derecesi sorulduğunda, %45 çok iyi, %40 iyi cevaplarını vermeleri, beklenen bir sonuç olarak, staj katkısını göstermektedir. Öğrencilerin %70’nin staj yerlerinde ileride çalışmayı çok istemleri, %20’sinin de istemesi meslek tercihlerini doğru yaptıklarını ve iş yaşamında meslek alanında çalışmak istediklerini

Seda h Bostancı 59


June 2011 Haziran

göstermiştir. Yapılan mülakatlarda öğrencilerin bazıları, özellikle staj sonrası meslek alanlarını daha çok sevmeye başladıklarını ifade etmişlerdir. Yapılan ankete katılan öğrenciler arasında, belediye çalışanları bulunmaktadır. Bu meslek yüksekokullarının, sektör çalışanlarının eğitim sürecine de katkı sağladığını göstermektedir.

Çok iyi 40%

İyi 30%

Orta 30%

Zayıf 0%

Çok Zayıf 0%

Çok iyi İyi Orta Zayıf Çok Zayıf

Şema 3: Öğrencilerin Staj Sürecinde Belediyenin İş Akışını Öğrenme Dereceleri

Öğrencilerden, staj dosyalarını hazırlarken yaptıkları işleri raporlanmaları ile birlikte belediye organizasyon şeması ve belediyenin görev alanlarını anlatmaları istenmiştir. Staj ve eğitim süreci arasındaki bağlantısının kurulması için staj süreçlerinde belediyelerin iş akışını öğrenme dereceleri sorulduğunda, “Şema 3”te görüldüğü gibi öğrencilerin çoğunluğu stajlarında, belediyelerin iş akışını öğrenebildiklerini ifade ederken, konuda karasız görülenler %30 oranındadır. Bunun başlıca nedeni, öğrencilerin farklı belediyelerde staj yapmaları ve bir kısmının farklı müdürlüklerle iletişimin yoğun olmadığı müdürlüklerde çalışmasıdır. Öğrencilerin çoğunun çalıştığı Yazı İşleri Müdürlükleri, evrakların hangi müdürlüklerden gelip, nerelere gönderildiğini buna bağlı olarak iş akışını en iyi gözlemleyebilecekleri müdürlüklerdir.

Belediyelerin, iş güvencesi olan ve uzun yıllar çalışılan kurumlar olmasının, mesleki açıdan tecrübeli çalışan avantajı yarattığı fakat bazı durumlarda yıllarca aynı konumlarda çalışan personelin motivasyonu düşürebildiği düşünülmektedir. Bunun yanında, kalıcı kadrolar yanında geçici kadroların artması ve performans değerlendirme sistemleri, belediye çalışanları arasında rekabeti arttırmaktadır. Öğrencilerin gözlemledikleri belediye çalışanlarını, mesleki yeterlilik düzeyi açısından nasıl gördüğü sorulmuştur. “Şema 4” bu değerlendirmenin sonucunu göstermektedir.

Çok yeterli 30%

Yeterli 45%

Orta 15%

Yetersiz 5%

Çok yetersiz 5% Çok yeterli

Yeterli Orta Yetersiz Çok yetersiz

Şema 4: Öğrenci Gözlemi ile Belediye Çalışanların Mesleki Yeterlilik Düzeyinin



June 2011 Haziran

Değerlendirilmesi

“Şema 4” incelendiğinde, farklı görüşler oluşsa da, genel olarak öğrencilerin belediye

çalışanlarını mesleki açıdan yeterli gördükleri ve buna bağlı olarak, staj yaptıkları kurum kimliğine saygı duydukları düşünülmektedir. Bu durum, çalışma süreçlerinin istikrarlı olmasının çalışanların bilgi ve deneyim seviyesini arttırdığı düşüncesini destekler niteliktedir.

Staj sürecinde, mesleki mevzuatı, büro işleyişini ve yazışma dilini öğrenme dereceleri sorulduğunda, %25 çok iyi, % 55 iyi, %20 orta cevabını vermiştir. Konuya ilişkin yapılan mülakatta, öğrenciler resmi yazışmalar ve dosyalama dersinde stajları sayesinde zorlanmadıklarını belirtmişler ve eğitim sürecinde bu dersteki başarıları, diğer programlardaki öğrencilerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Yine yakın konuda, staj sürecinde okulda öğrendikleri bilgileri uygulayabilme dereceleri sorulduğunda, % 15 çok iyi, % 70 iyi, %10 orta, % 5 yetersiz cevabını vermiştir. Buradan, yerel yönetimler programı eğitim süreci geliştirilirken, belediyeler ile ortak çalışmalar yapılarak ve alandaki yenilikleri takip ederek gerekli güncellemelerin yapılması gerektiği görülmektedir. Staj süreci programın, eğitim sürecini sınayan niteliğe sahiptir.

Önceki bölümlerde, eğitimin temel hedefleri arasında bireylerin mutluluğunun sağlanması olduğu üzerinde durulmuştur. İş yaşamı uzun yılları kapsayan emek süreci olduğu için, iş yeri memnuniyeti bireylerin genel mutluluğunun en önemli parçaları arasında yer almaktadır. Öğrencilere staj süreçlerindeki memnuniyet dereceleri sorulduğunda, % 40 çok iyi, % 55 iyi, % 5 orta cevabını vermiştir. Bu durum, öğrencilerin mezuniyet sonrası belediyelerde mutlu çalışabileceğinin göstergesi olarak yorumlanabilir. Son olarak öğrencilerin staj sürecinde çalıştıkları birime aidiyet seviyeleri ölçüldüğünde “Şema 5”te görülen sonuçlar bulunmuştur.

Çok iyi 45%

İyi 50%

Zayıf0%

Çok zayıf 0%

Orta 5%

Çok iyi İyi Orta ZayıfÇok zayıf

Şema 5: Öğrencilerin Staj Yaptıkları Birimlere Karşı Aidiyet Seviyesi

“Şema 5” incelendiğinde, öğrencilerin yoğun olarak, staj yaptıkları birimlerde aidiyet

seviyelerinin yüksek olduğu görülmektedir. Anket soruları genel olarak incelendiğinde, öğrencilerin yerel yönetimlerin temel alanları olan belediyelerin iş sürecini bildikleri, belediyelere karşı olumlu ve ilgili yaklaştıkları görülmektedir.

Seda h Bostancı 61


June 2011 Haziran

4. SONUÇ

Anket sonuçları, mülakatlar, öğrencilerin staj dosyaları ve eğitim süreçlerinde belediyelerle olan iletişimleri genel olarak incelendiğinde, öğrencilerin yerel yönetimler programını bilinçli seçtikleri ve mesleklerinin uygulama alanı olan belediyelerde çalışmaya çok istekli oldukları görülmektedir. Eğitim sürecinde yapılan mülakatlarda, iş bulma sürecinde sorunlar yaşayacaklarından ve belediye kadrolarının yoğun olduğundan endişe duydukları gözlenmiştir. Staj yaptıkları belediyelerle olumlu ilişkiler kurmaları ve bir kısmına mezuniyet sonrasında iş başvurusu yapmalarının tavsiye edilmesi, bu kaygıyı kısmen gidermiştir. Meslek yüksekokullarının eğitim kalitesinin artması ve öğrencilerin iş dünyasına entegrasyonun sağlanması için meslek programlarının ve program kontenjanlarının ihtiyaca uygun düzenlenmesi gereklidir. Hangi sektörün ne derece nitelikli iş gücüne gereksinim duyduğu ve bu ihtiyacın ilerleyen senelerde olası istihdam sayı artış tahminlerinin bilimsel verilere dayanarak belirlenmesi, eğitimini iş bulma umuduyla geliştirmeye çalışan öğrencilerin geleceği için yöneticilerin ve yetkililerin sorumluluğu olarak görülmektedir. Aynı programı bulunan meslek yüksekokulları, programın gelişimi konusunda ortak çalışmalar üretmeli ve birbirlerinden haberdar olmalıdır.

“Şema 1” incelendiğinde büro işlerinin ağırlıklı olduğu müdürlüklerde, yerel yönetimler programı öğrencilerinin daha çok değerlendirildiği görülmektedir. Bununla birlikte, İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Plan Proje Müdürlüğü gibi teknik alanlarda öğrencilerin görev almaları, özellikle yerel yönetimler ders programlarında yer alan imar mevzuatı ve kentleşme politikası derslerinin eğitim sürecindeki etkinliğini göstermektedir. Belediyelerin, yerel halkın kentsel yaşamlarında gerekli olan barınma ve imar sorunlarını ve kentsel biçimlenmeyi etkileyen, meclislerin ana gündemini oluşturan konuları şekillendiren, İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün yapısını analiz edebilmek, yerel yönetim sisteminin kavranmasını sağlamaktadır. Kentleşme politikası ve imar planları ve mevzuatı derslerinin yapılan anket değerlendirmelerinde, öğrencilerin uygulama alanına katkı sağladığını düşünmesi, kent ve belediye arasındaki ilişkileri kavrama kapasitelerinin göstergesidir. Yapılan mülakatlar, öğrencilerin mezuniyet projesi derslerini, kendilerini iş yaşamına hazırlamada önemli faktörler arasında gördüğünü ve sunum yapabilme yeteneklerini geliştirdiğine inandıklarını belirlenmiştir. Yerel yönetimler programı mezunları, büro işlerinde daha aktif görev alabilmelerinin yanında, kentsel sistemleri çözümleyebilmeleri, belediyelere daha geniş vizyonla bakabilmelerini ve zamanlar yerel siyasetin işleyiş sürecinde etkin rol almalarını sağlayabilecektir. Özel Kalem Müdürlüklerinde çalışan ve üst yönetim kademesine yardımcı olarak görev alan yerel yönetimler mezunları, belediyelerin bütün birimlerinin işleyişi hakkındaki bilgi birikimleri ile zamanla, organizasyon sürecinde önemli sorumluluklar alabilmektedirler.

Bu araştırmada, meslek yüksekokullarındaki staj sürecinin eğitime katkılarının saptanmasının yanında, yerel yönetimler programına belediyelerin yaklaşımını belirlemeyi hedeflenmiştir. Öğrencilere, farklı müdürlüklerde görev verilmesi, mezunların değişik yetenek ve ilgilerine göre belediyelerde değişik sorumluluklarda yer alabileceklerini gösteren bir durumdur. Bunun yanında, program mezunlarının, çeşitli kamu kurumlarında ve yerel siyasetin farklı alanlarında çalışabilme olanaklarının yanında en temel mesleki uygulama alanlarının belediyeler olması, belediyelerin, alan mezunlarına daha açık yapıya kavuşmalarını gerekli hale getirmektedir. Belediyelerde farklı istihdam durumları, memur, sözleşmeli personel, işçi vb. statüler, karmaşık çalışma yapısını göstermektedir. Belediyelerde, çalışma süreçleri, performans değerlendirmeleri ve istihdam koşullarında yenilik ve verimlilik arayışı, gündemdedir. Bu yenilik arayışında, özellikle bu sektör için yetiştirilen ve sayıları giderek artan yerel yönetimler programı mezunlarını düşünerek düzenleme yapılması, meslek alanını güçlendirirken, yerel yönetimlerde



June 2011 Haziran

nitelikli elemanların motivasyon ve üretkenliği arttıracaktır. Yükseköğretim sınav sürecinde, meslek belirleme aşamasında yerel yönetimler programını seçen öğrencilerin, belediyelerde yüksek derece istekli çalışacağı, yerel halkın beklentilerini karşılamada yoğun gayret içinde olacakları düşünülmektedir. Yerel yönetimler programı mezunlarının, belediyelerde kimlik ve konumlarının belirlenmesi ve programın daha çok tanınıp, meslek alanının tartışmaya açılarak geliştirilmesi bu alandaki akademisyenlerin sorumluluk alanı içinde yer almaktadır. Bu yöndeki çalışmalar arasında, üniversite, belediye işbirliği, staj protokolleri ve ortak faaliyetlerin hız kazanması yer almaktadır.

KAYNAKÇA

Binici, H. ve Arı, N. ‘Mesleki ve Teknik Eğitimde Arayışlar’, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 3, (2004), 383-396 Bostancı, S.H. ‘‘A Review on Department of Urban Reginal Plannig Students Gained During Internship’’, Procedia Social and Behavioral Sciences, Volume 2, Number 2, February 2010, 2345-2349 Gökmen, G.; Akıncı, T.C.; Tektaş, M.; Onat N.; Koçyiğit, G.; and Tektaş, N. ‘‘Evaluation of Student Performance in Laboratory Applications Using Fuzzy Logic’’, Procedia Social and Behavioral Sciences, Volume 2, Number 2, February 2010, 902-909 Günay, D. (2010), “Meslek Yüksekokullarına Genel Bir Bakış”, Meslek Yüksekokullarının İş Dünyasına Entegrasyonu ve İstihdam Politikalarına Katkısı Sempozyumu Bildiri Kitabı, Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Yayınını (Editörler; Katipoğlu, B.N., Mert, H.) İstanbul, 58-85. Henden, H.B. ve Henden R. ‘Yerel Yönetimlerin Hizmet Sunumlarındaki Değişim ve e-Belediyecilik’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 14, (Güz, 2005), 48-64 Kahriman, A. (2010), “Açılış Konuşması”, Yerel Yönetim Anlayışında Yeni Yaklaşımlar Sempozyumu Bildiri Kitabı, Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu, No:16 (Editörler; Alas, B., Bostancı, S.H., Artu, M., Boztepe, V., Karakuş, Y., Sarı, Ç.) İstanbul, 11-16 Karacan, S. ve Karacan, E. ‘Meslek Yüksekokullarında Yapılan Staj Uygulamalarına İlişkin Bir Araştırma: Kalite ve Verimlilik İçin İş Yerleri – MYO İşbirliğinin Gereği’, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, (2004), 168-184 http://bologna.yok.gov.tr/ (10/06/2011) Yükseköğretim Kurulu Bologna Süreci. Tektaş, M.; ve Tektaş, N., ‘‘Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Zaman Yönetimi ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişki’’, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 23, 2010, 221-229 Ünalan, D.; Şenol, V.; Öztürk, A.; Erkokmaz, Ü., ‘‘Meslek Yüksekokullarının Sağlık ve Sosyal Programlarında Öğrenim Gören Öğrencilerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz-Bakım Gücü Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2007, 101-109 Rutkowski, L. (2004). Flexible Neuro-Fuzzy Systems: Structures, Learning and Performance Evaluation, Kluwer Academic Publisher, Boston

Seda h Bostancı 63


June 2011 Haziran

Yalçın, B.; Tetik, S.; Açıkgöz, A., ‘‘Yüksekokul Öğrencilerinin Problem Çözme Becerisi Algıları ile Kontrol Odağı Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’’, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2010, 19-27 Seda H. Bostancı, 1978 yılında İstanbul’da doğmuştur. 2000 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümünden mezun olarak, aynı üniversitede 2002 yılında Kentsel Tasarım Yüksek Lisans Programını tamamlamıştır. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Doktora Programını 2008 yılında “Kent Siluetlerinin Entropi Yaklaşımı ile Değerlendirmesi” başlıklı tez çalışması ile tamamlayarak Doktor unvanını almıştır. 2004-2010 yılları arasında Sarıyer Belediyesinde Planlama Bölümünde şehir plancısı olarak çalışmıştır. 2010 yılında Okan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Yerel Yönetimler Programında Öğretim Görevlisi Doktor unvanını alarak başladığı akademik kariyerini Yerel Yönetimler Program Başkanı olarak sürdürmektedir. Seda H. Bostancı was born in Istanbul in 1978 and received her B.Sc., M.Sc. degrees from Mimar Sinan Fine Arts University (MSGSÜ), Urban and Regional Planning Department (B.Sc.), in 2000, and Urban Design (M.Sc.) in 2002 respectively. Than received PhD. Degree from Istanbul Technical University, Urban and Regional Planning Department in 2008 with a PhD thesis called “Evaluation Of The Urban Skylines By The Entropy Approach. In 2004 an 2010, she worked as an urban planner in Sarıyer Municipality Planning Department. Since 2010 she is working as a Ph.D. lecturer in Provincial Governments Program at Okan University Vocational School as head of the Provincial Governments Program.



June 2011 Haziran

GEÇ MODERN VEYA POSTMODERN BAĞLAMDA DEĞİŞEN SİYASETİN YENİ

BİÇİM(LER)İ

Yrd.Doç.Dr. Bülent EVRE Yakın Doğu Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi Bölümü [email protected]

Özet: Bu çalışma bugün içinde yaşamakta olduğumuz çağı, kuramsal olarak geç modern ve postmodern olmak üzere iki farklı perspektiften hareket ederek betimlemeye ve bu bağlamda ortaya çıkan yeni siyaset biçimleri analiz etmeye girişmektedir. Bunu yaparken, kuramsal kaynakları birbirinden farklı olan geç modern ve postmodern perspektiflerin aynı zamanda güçlü ve zayıf yanları karşılaştırmalı olarak değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Geç modern, postmodern, yaşam siyaseti, alt-siyaset, kimlik siyaseti, farklılık siyaseti Abstract: This study attempts to describe theoretically the age in which we live today, and within this context to analyze the new forms of politics in terms of two different perspectives as late modern and postmodern. In so doing it also seeks to comparatively assess the strengths and weaknesses of both late modern perspective and postmodern perspective which possess different theoretical origin. Keywords: Late modern, postmodern, life politics, sub-politics, identity politics, politics of difference

1. GİRİŞ Siyaseti olgusunun günümüzde aldığı yeni biçimi anlayabilmek için öncelikle siyasetin ne

olduğu üzerinde kısaca durmak gerekir. Siyaseti anlayabilmek için siyasetin zaman ve mekana bağlı olarak değişen doğasını ıskalayan metafiziksel veya özcü yaklaşımlardan kaçınarak, özellikle tarihsel bağlamsallığı dikkate almak ve farklı bağlamlar arasında ortaya çıkan sürekliliklere ve kırılmalara dikkat çekmek isabetli olur.

65


June 2011 Haziran

Bu çerçevede siyasal düşünce tarihine kuşbakışı bir göz atmak dahi, siyaset olgusunun tarihsel süreç içerisinde gerçekleşen dönüşümlerini kavramak için yeterlidir. Antik dönemden modern döneme uzanan tarihsel dönem içerisinde siyasetin kapsamında giderek bir genişleme meydana geldiği, prima facie görülmektedir. Antik dönemde siyaset, şehir devleti (polis) ile ilgili işleri yürüten yurttaşların işiydi; fakat yurttaşlar sadece erkeklerden oluşmakta ve kadınlar, köleler, yabancılar yurttaşlıktan ve dolayısıyla siyasetten dışlanmaktaydılar. Orta Çağ’da siyaset özerk varlığını yitirerek dine ve kiliseye bağlı bir faaliyete dönüşürken, erken modern dönemde özerk bir alan olarak ortaya çıkmış ve özellikle devlet yönetimi anlamında sırlı kalmıştır. Modern dönemde ise siyaset toplumsallaşmaya başladı ve kitleleri de ilgilendiren bir faaliyet alanı olarak genişlemiştir.

Siyaset olgusu tarihsel süreç içerisinde çeşitli dönüşümlerden geçerek bütün toplumu veya kamuyu kapsayan bir faaliyet olarak ortaya çıkmaktadır. Siyaset, kırılmalar açısından dışlanan kesinlerin giderek sürece dahil olması şeklinde dikkat çekerken, süreklilik açısından her dönemde kamusal niteliğini korumuş olmasıyla belirginlik kazanmaktadır. Dolayısıyla siyaset olgusunun tarihsel açıdan değişmekle birlikte, kamusal alana yönelik bir faaliyet olarak altının çizilmesi gerekir.

2. GEÇ MODERN PERSPEKTİF VE/VEYA POSTMODERN PERSPEKTİF

Bugün içinde yaşadığımız dönem için “geç modern” veya “postmodern” gibi farklı tanımlamalar kullanılmaktadır. Gerek geç modern kuramcılar gerekse postmodern kuramcılar yaşadığımız çağda ortaya çıkan birtakım krizlere ve dönüşümlere gönderme yapmaktadırlar. Günümüzü hangi terimle nitelersek niteleyelim, sonuçta yaşadığımız dönemde, yeni tanık olduğumuz birtakım krizler ve dönüşümler ön plana çıkmaktadır:

“Yirminci yüzyılda insanlığın yaşadığı “acı” tecrübeler ve bu zaman diliminde ortaya çıkan değişimler ve dönüşümler, karşımıza oldukça “kötümser” bir tablo çıkardı. Aydınlanma çağının aşırı iyimserliği, yirminci yüzyılın ikinci yarısında yerini, vaatlerinin büyük bir kısmını gerçekleştirememiş bir kötümserliğe kaptırdı, ütopyalar yerini artık distopyalara bıraktı ve bu kötümserlik halet-i ruhiyesi yirmibirinci yüzyılda da devam ediyor. İdeolojinin sonu, tarihin sonu, ulus-devletin sonu, sınıf politikasının sonu ve modernitenin sonu gibi son’lar silsilesinin ortak özelliği, son derece iddialı, yer yer aceleci olmakla birlikte, bir kriz durumuna işaret ediyor olmasıdır” (Evre, 2011).

2.1.Geç Modern Dönem

Geç modern kuramcılar yaşadığımız dönemi esas itibarıyla modernitenin radikalleşmesi

olarak değerlendirirken, geç moderniteyi önceki modern toplum biçiminden ayırmak için “risk toplumu” “post-geleneksel toplum”, “düşünümsel modernite”, “ikinci modernite” veya “üst modernite” gibi birbiriyle bağlantılı ve birbirinin yerine kullanılabilen adlandırmalar yaparak sosyolojik analizler yapmaktadırlar. Bu bölümde geç modern kuramının kurucularından olan özellikle Ulrich Beck ile Anthony Giddens’ın analizleri üzerinde durulmaktadır.

Toplumsal yaşam ve örgütlenme biçimi olarak modernliği önceki geleneksel toplumlardan ayıran özellikleri, Giddens (1998:15-16)’ı izleyerek belirtmek gerekirse, modern çağın değişim hızı, değişim alanı, ve modern kurumların yapısı şeklinde özetlenebilir: Değişim hızı, başta teknoloji olmak üzere birçok alanda görülmekte ve önceki dönemlerden çok daha hızlı ve

66 Geç Modern veya Postmodern Bağlamda Değişen Siyasetin Yeni Biçimleri


June 2011 Haziran

devingen bir biçimde kendini hissettirmektedir. Değişim alanı, sadece Dünyanın bir yeri ve bölgesiyle sınırlı kalmamakta, bütün yerküre çapında genişlemektedir. Ulus-devlet başta olmak üzere modern kurumlar daha çok çansız kaynaklara bağımlı olmakta veya ürünler ve ücretli emek tamamıyla metalaşmaktadır.

Beck moderniteyi basit ve düşünümsel olmak üzere ikiye ayırmaktadır: Basit modernite sanayi toplumuna, düşünümsel modernite de risk toplumuna karşılık gelmektedir. Klasik sanayi toplumu refah üretimine dayanırken, risk toplumunda risk üretimi ön plana geçmiştir. Beck (1992:21) risk kavramını, modernleşmenin ortaya çıkardığı tehlikeler ve güvensizliklerle sistematik bir biçimde baş etme yöntemi olarak tanımlamaktadır. Geç modern dönemdeki riskler veya tehlikeler, insan eylemlerinin ve ihmallerinin bir yansıması olarak ve ileri derecede gelişmiş üretim güçlerinin bir ifadesi olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla riskler artık cehaletten değil, bilgiden kaynaklanmaktadır (Beck, 1992:184). Fakat riskler felaketlerle aynı şey olmamakla birlikte, gelecekte ortaya çıkabilecek olan ve bizi tehdit eden olaylar ve bu olayların öngörülmesidir. Riskler gerçekleştiği andan itibaren, felaketlere dönüşürler (Beck, 2009:9).

Beck sanayi toplumunu, “birinci modernite” olarak da adlandırmakta ve bunun toplumsal ilişkilerin, ağların ve toplulukların ülke içerisinde anlaşıldığı ulus-devlet toplumlarına dayandığını öne sürer. Ona göre ikinci modernitede birbiriyle bağlantılı 5 süreç ön plana çıkmaktadır. Bunlar küreselleşme, bireyselleşme, toplumsal cinsiyet devrimi, işsizlik ve ekolojik kriz ve küresel finans krizi gibi küresel risklerdir. Beck birinci modernitenin temel kavramları olan denetlenebilirlik, kesinlik veya güvenlik kavramları anlamını yitirirken, önceki dönemlerden farklı olarak yeni bir kapitalizm, ekonomi, toplum ve özel hayat türlerinin oluşmakta olduğunun altını çizmektedir. Dahası, ona göre ikinci modernitenin bu oluşumları sadece Batılı toplumlarca değil, Batılı olmayan toplumlarca da paylaşılmaktadır.(Beck, 1999:1-2).

Benzer bir biçimde, bugün içinde yaşadığımız çağı, geç/üst modern çağ olarak niteleyen kuramcılardan olan Giddens (2002:12-14) önce gelişmiş ülkeleri ve giderek bütün dünyayı etkilediğini ileri sürdüğü üç tür gelişmeden söz etmektedir: Birincisi, küreselleşmenin artan etkisi; ikincisi, gelenek sonrası bir toplumsal düzene geçiş; ve üçüncüsü, düşünerek davranmanın (reflexivity) yaygınlaşmasıdır.

Söz konusu gelişmeleri kısaca açıklamak gerekirse, geç modern toplumu etkileyen birinci temel değişim olan küreselleşme, çok boyutlu ve karmaşık bir süreç olup küresel iletişim ve toplu ulaşım araçlarının da gelişmesiyle, zaman ve mekanı dönüştürmekte ve günlük etkinliklerimiz dünyanın bir ucundaki olaylardan giderek etkilenmesine neden olmaktadır.

İkinci gelişme, kısmen küreselleşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan gelenek sonrası bir toplumsal düzenin yaygınlaşmasıdır. Toplumda artık gelenekler eski etkisini yitirmiştir; geleneklerin ortadan kaybolmadığı, ama konumunun değiştiği bir durum ortaya çıkmıştır. İnsanlar gelenekleri artık sırf gelenek oldukları için değil, tercih ettikleri için kabullenme eğilimindedirler. Dolayısıyla gelenek sonrası toplumda, gelenekler ancak haklılaştırılarak varlığını sürdürebilmektedir.

Üçüncü dönüşüm ise düşünerek davranmanın, yani geleneklerin çözüldüğü bir ortamda her şeyin süzgeçten geçirilerek kabullenme eğiliminin yaygınlaşmasıdır. Bireyler yaşamlarını sürdürmek için daha büyük bir dünyayla ilişki içine girmek zorunda oldukları bir dünyada yaşarlar ve uzmanların ürettiği bilgiler, ortalama insanların gündelik yaşamlarında yorumlanıp uygulanır.

Öte yandan Giddens (1998:15) yaşadığımız geç modern çağın, önceki kuşakların karşılaşmak zorunda olmadığı risklerle yüklü olduğuna dikkat çekmektedir. Örneğin, nükleer silahların ve bunları üretecek bilginin varlığını sürdürmesi, bilim ve teknolojinin silah yapımında kullanılması, kitlesel ölçekte savaş riski taşımaktadır. İnsanlığın doğada yarattığı tahribatlar nedeniyle, ekolojik felaket riski gündelik yaşamımızın bir parçası haline geldi. Küresel

Bülent Evre 67


June 2011 Haziran

ekonomik yapıların çökmesi veya totaliter büyük devletlerin ortaya çıkması gibi yüksek riskler de bulunmaktadır. 2.2. Yaşam Siyaseti/ Alt Siyaset

Düşünümsel modernite kuramcıları, geç modernite çağında siyasetin de biçiminin değiştiğine

işaret ederek, ortaya çıkan yeni siyaset biçimini “yaşam siyaseti” veya “alt siyaset” olarak adlandırmaktadırlar. Giddens (2010:267) özgürleşmeci(kurtuluş) siyaset ile yaşam siyaseti arasında bir ayrım yaparak, günümüzde yaşam siyasetinin ön plana çıktığını öne sürer. Buna göre özgürleşmeci siyaset bir tür “yaşam fırsatları siyaseti” ile ilgiliyken, yaşam siyaseti daha çok bir “yaşam tarzı siyaseti”, yani kendini gerçekleştirme siyasetidir. Giddens (2002:21)’in ifadesiyle, yaşam siyaseti “Eskiden doğa ya da gelenek tarafından belirlenen şeyin artık insan kararlarına tabi olduğu bir dünyada (bireyler ve toplu insanlık olarak) nasıl yaşamamız gerektiği hakkındaki tartışmalar ve çabalarla ilgilidir.”

Yaşam siyasetindeki, siyaset kavramı hem dar anlamda devlet mekanizmasıyla ilgili karar alma süreçlerini, hem de geniş anlamda karşıt çıkarlar ve değerler bağlamındaki karar alma biçimlerini kapsamaktadır. Başka bir ifadeyle, yaşam siyaseti sorunları hem ulus-devlet sınırları içerisinde etkili olmakta hem de ulus-devlet sınırlarını aşmaktadır. Çünkü ulus-devletin yaşam siyasetiyle ilgili alacağı kararlar, sınırlı ölçüde etkili olup küresel ölçekte yetersiz kalmaktadır (Giddens, 2010:283-84).

Keza Beck risk toplumu olarak tanımladığı geç modern toplumda “alt-siyaset” olarak adlandırdığı yeni bir siyaset anlayışının ortaya çıktığını öne sürmektedir. Alt-siyasetin, siyasetin geleneksel veya resmi kurumlarının dışına taştığı durumu ima ettiği söylenebilir. Siyaset ile alt-siyaset arasındaki ayrımı kısaca açıklamak gerekirse, demokratik meşruiyete sahip olan siyaset, dolaylı iktidar kaynaklarına sahipken, alt-siyaset uygulamaya geçmeksizin doğrudan nüfuza sahiptir. Güçler ayrımının olmadığı farklılaşmamış bir otorite modeline dayanır. Örneğin, tıbbi bir araştırmada ve uygulamada, yasama ve yürütme tek elde toplanmış endüstriyle ilişkilidir. Bu yapı daha çok başarılı bir profesyonelleşmenin bir ürünü olup, profesyonellerin alt-politika yapısındaki iktidarına yol açmaktadır (Beck, 1992:209).

Siyaset ile alt-siyaset arasındaki diğer bir ayrım, farklı faaliyet alanlarında ortaya çıkmaktadır. Siyasette, en azından kuramsal olarak siyasal bilinç ile nüfuz bir arada giderken, alt-siyaset alanında bilinç ile gerçek etki, toplumsal değişim ile nüfuz sistematik olarak birbirinden uzaklaşmaktadır. Örneğin, insan genetiği üzerine çalışan küçük bir araştırma grubu, bilinçsiz ve plansız bir biçimde toplumsal koşullarda büyük bir değişikliğin olmasına yardımcı olabilirler (Beck, 1992:212).

Beck (1992:223)’e göre geleceğin alternatif toplumsal düzeni, artık yeni yasalar üzerinde tartışan parlamento gibi kurumlardan değil, mikro elektroniğin, genetik teknolojisinin ve bilişim teknolojisinin uygulanmasından beklenmektedir.

3. POSTMODERN DURUM

Postmodern sözcüğü sanat ve mimariden, felsefe ve siyasete kadar birçok alanda kullanılmış

ve çoğu zaman bir anlam kargaşası yaratmıştır. O bakımdan postmodernizm ile postmodernlik arasında bir ayrım yaparak, bu çalışmada postmodernlik, yani postmodern durum üzerinde durmak ve bunun nasıl bir siyaset anlayışına karşılık geldiği sorusuna yanıt aramak isabetli olacaktır. Bu çerçevede postmodernliği belirli bir toplumsal bağlamda ele almak gerekir.



June 2011 Haziran

Öncelikle, belirtmek gerekir ki postmodenist düşünürler de dahil postmodernliği bir çağ olarak değil, daha çok modernite içerisinde ortaya çıkmış yeni biçimleri, sorunları ve değerleri betimlemek ve eleştirmek üzere gönderme yaptıkları bir kavram olarak kullanmaktadırlar.

Belirli bir toplum formasyon içerisinde postmodernliği ele alan Lyotard, Jameson, Baudrillard ve Harvey gibi yazarlara baktığımızda, genellikle sanayi-sonrası toplum veya enformasyon toplumu bağlamında ortaya çıkan yeni kültürel durumlara gönderme yaptıklarını görmekteyiz. Lyotard sanayi-sonrası, “bilgisayarlaşmış toplum”daki bilginin konumunu; Jameson geç kapitalizm olarak adlandırdığı çokuluslu finans kapitalizmi ile kültürel biçimler arasındaki bağı, Baudrillard tüketim toplumunda medya teknolojilerinin yarattığı kültürel biçimleri, ve Harvey kapitalist üretimdeki esnek birikim biçiminin yarattığı zaman-mekan sıkışması ile buna eşlik eden toplumsal, siyasal ve özel alanlarda ortaya çıkan gelip geçicilik ile parçalanma arasındaki ilişkileri incelemektedir.

Yukarıdaki postmodern kuramıların yaptıkları “postmodern” göndermeleri üzerinde kısaca durmak gerekirse, Lyotard Postmodern Durum adlı eserinde bilginin gelişmiş toplumlardaki meşrulaştırma sorununu inceleyerek, sanayi-sonrası toplumlarda bilginin konumunun değiştiğini ileri sürer. Ona göre meşrulaştırma ve bütünleştirme işlevi gören bütün siyasal ve felsefi büyük anlatılar inandırıcılıklarını artık kaybetmişlerdir (Lyotard, 2000:12). Başka bir ifadeyle, postmodern durum, insanların “meta-anlatı” olarak kavramlaştırılan bütün modern kuramlara ve ideolojilere yönelik güvensizliğini nitelemektedir. Büyük anlatılara yönelik güvensizlik, aynı zamanda geleceğe yönelik özgürleşme umutlarına, evrensel hakikat ve adalet anlayışlarına karşı güvensizliği de ima etmektedir.

Lyotard ayrıca içinde yaşadığımız postmodern durumda teknik dil oyununun ve dolayısıyla verimlilik kriterinin, bilimsel ve siyasal dil oyunlarının, yani hakikat ve adalet kriterlerinin yerini aldığı tesbitini yapmaktadır. Bilginin artık verimlilik kriterine göre ele alınması, bilginin amacını hakikat veya adalet olarak değil, “girdi/çıktı denklemindeki en iyi imkanı elde etme” (Lyotard, 2000:101) olarak konumlandırmaktadır. Bununla birlikte, büyük anlatıların çökmesi, yerini giderek çoğullaşan küçük anlatılarak bırakmaktadır.

Jameson (2005; 2011) postmodern terimini kültürel anlamda kullanmakta ve kapitalizmin geçirdiği üçüncü aşama olarak çokuluslu kapitalizmin kültürel mantığı olarak tanımlamaktadır. Kapitalizmin gelişimi ile kültürel biçimler arasında ilişki kuran Jameson, kapitalizmi üç aşamaya ayırmaktadır: Piyasa kapitalizmi, emperyalist kapitalizm, ve çokuluslu kapitalizm. Jameson’a göre piyasa kapitalizmi kültürel olarak realizme karşılık gelirken, emperyalist kapitalizm kültürel anlamda modernizme denk düşmektedir. Geç kapitalist aşamayı oluşturan çokuluslu/küresel kapitalizm ise kültürel olarak postmodernizme tekabül etmektedir. Kendi ifadesiyle, “postmodernizm, geç kapitalizmin kültürel mantığıdır.” Postmodern kültürel mantık ise pastiş ve şizofrenik bilincin baskın olduğu bir kültürel durumu betimlemektedir. Buna göre, yüksek kültür ile kitle kültürü arasındaki ayrım bulanıklaşırken, tüketimin nesnesine dönüşen her şey, aynı zamanda popüler kültürün parçası olmaktadır. Bunun yanı sıra birbiriyle uzlaşmaz kabul edilen unsurlar artık bir arada kabul görebilmekte, çelişki ve kaos adeta teşvik edilmektedir.

Keza postmodern kavramını kültürel olarak tüketim toplumu ve medya teknolojileri bağlamında ele alan Baudrillard (2003; 2005)’a göre ortaya çıkan yeni durumda hiper-gerçeklik, simülasyonlar ve simulakralar ön plana geçmekte ve insanlar imajlara gerçek olandan daha çok önem verir bir duruma girmektedirler. Böyle bir durumda gerçek olan ile imgesel olan arasındaki sınır da bulanıklaşmakta, temsiller, modeller, kopyalar veya taklitler çok daha ciddiye alınan kurucu nesneler olarak insanlar üzerinde denetime sahip hale gelmektedir.

Harvey (2003) de postmodern olanı kültürel bir durum olarak ele almakta ve zaman-mekan sıkışmasıyla bağlantılı olarak ortaya çıkan yeni durumları betimlemektedir. Zaman-mekan sıkışmasını kısaca tanımlamak gerekirse, zamanın mekan üzerindeki denetimi giderek kalkmakta

Bülent Evre 69


June 2011 Haziran

ve farklı mekanlarda dahi eşzamanlı olarak benzer gerçekliği deneyimlemek olanaklı hale gelmektedir. Postmodernlik durumunda Harvey’e göre,

“Zaman ve mekan deneyimi değişmiş, bilimsel ve ahlaki yargıların bağıntısı konusundaki güven çökmüş, toplumsal ve entelektüel ilginin ana kaynağı olarak estetik etiğe galebe çalmış, imgeler anlatılara göre üstün bir konuma yükselmiş, gelip geçicilik ve parçalanma ebedi hakikatler ve bütünsel politikanın karşısında öncelik kazanmış ve dünyayı açıklama çabası maddi ve politik-ekonomik temellendirmeler alanından özerk kültürel ve politik pratikler yönüne kaymıştır” (Harvey, 2003:362).

3.1. Farklılık/Kimlik Siyaseti

Postmodern düşünürlerin birçoğu olgusal düzeyde “yeni” toplumsal hareketlere gönderme

yaparak, modern siyasetin tıkandığını ve yeni siyaset anlayışını meşrulaştırmaya girişmektedirler.42 Bu çerçevede 1960’ların sonundan itibaren gelişen kadın hareketi, çevre hareketi, barış hareketi, anti-nükleer hareket, yerli halklar hareketi, azınlık hareketi gibi toplumsal hareketler, modern siyaset anlayışına damgasını vurmuş olan hem liberalizme hem de sosyalizme meydan okumaktadır. Zira bir yandan liberalizm, bireysel haklardan hareket ederken, kolektif hakları ihmal etmekte, diğer yandan sosyalizm sınıf siyasetine ayrıcalık vererek, ortaya çıkan yeni kimlik taleplerine karşı ya sessiz kalmakta ya da onları sınıf siyasetine tabi hale getirmeye çalışmaktaydı.

Postmodern düşünürler ontolojik olarak anti-özcülük ve olumsallık; epistemolojik olarak anti-temelcilik ve anti-mütekabüliyet paremetrelerine vurgu yaparken, etik-politik olarak farklılık parametresini ve dolayısıyla farklılığa dayalı kimlik siyasetini ön plana çıkarmaktadırlar (Evre, 2009). Fakat buradaki farklılık vurgusu, farklılıkların mutlaklaştırılmasını değil, modernite içerisinde temsil edilmeyen, ihmal edilen veya bastırılan farklı kimliklerin çokluk ve çoğulculuk içerisinde meşrulaştırılmasını içermektedir. Heller ve Fehrer (1993:12)’in de belirttikleri gibi “Postmodern politik durum, kültürler ile söylemlerin çoğulluğunun kabul edilmesi öncülüne dayanmaktadır.”

3.2. Makro Siyaset/Mikro Siyaset

Çokluk ve çoğulculuk anlayışını modern siyaset ile postmodern siyaset anlayışları

bağlamında karşılaştırmalı olarak formüle etmek gerekirse, modern siyaset makro siyaset anlayışını yansıtırken, postmodern siyaset mikro siyaset anlayışıyla özdeşleşmektedir.

Makro Siyaset 1. Makro siyaset, savunduğu siyasal değerlerin ve fikirlerin evrensel geçerliliği olduğunu iddia eder. 2. Evrensel sorunlara evrensel çözümler arar ve bunların bütün toplumlar için geçerli olduğu varsayımından hareket eder. 3. Evrensel mücadele anlayışını benimseyerek, tek bir tarihsel aktör öncülüğünde kurtuluşun gerçekleşeceği inancına dayanır (Thompson, 1998:151).

42 Yeni sosyal hareketler ve kuramsal statüleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. (Laraña vd., 1994); (Nicholson-Seidman, 1994).



June 2011 Haziran

Mikro Siyaset 1. Mikro siyaset anlayışı, yerel kurallara ve anlayışlara karşı duyarlıdır. 2. Çeşitli siyasal eylemlerin geçerli olabilecekleri inancıyla, çeşitli siyasal eylemlerin bağlamlarına karşı duyarlıdır. 3. Siyasal öznelerin çeşitliliğini kabul ederek, yerel mücadeleler ile belirli özgürleşim pratikleriyle ilgilenmektedir (Thompson, 1998:151-52).

3. GEÇ MODERN VE POSTMODERN PERSPEKTİFLERİN GÜÇLÜ VE ZAYIF YANLARI

Her iki perspektifin güçlü ve zayıf yanları, normatif olmaktan çok özellikle günümüzü

açıklama kapasiteleri bakımından ele alınmakta ve nasıl bir analitik veya betimleyici çerçeve sundukları bakımından değerlendirilmektedir. Bu değerlendirme yapılırken, her iki perspektif karşılaştırmalı yöntemle ele alınmakta ve böylelikle bir perspektifin açıklamakta yetersiz kaldığı noktanın, diğer perspektif tarafından açıklanıp açıklanmadığı sorusuna da cevap aranmaktadır.

Gerek geç modern perspektif gerekse postmodern perspektif günümüz koşullarını açıklama kapasitesi bakımından, neden sorusundan çok nasıl sorusuna cevap vermektedir. Her iki perspektifin, çağdaş sosyal bilimler felsefesi açısından olgular arasında katı bir nedensellik ilişkisi kurmaktan kaçınması anlaşılır bir şeydir.43Bununla birlikte, her iki perspektif de nasıl sorusuna ağırlık vererek, geç modernite veya postmodernite birtakım öncüllerden hareketle açıklanmaktadır. Örneğin, geç modern çağı; Beck küreselleşme, bireyselleşme, toplumsal cinsiyet devrimi, işsizlik ve ekolojik kriz ve küresel finans krizi gibi öncüllerle; Giddens küreselleşmenin artan etkisi, gelenek sonrası toplumsal düzene geçiş, ve düşünerek davranmanın (reflexivity) yaygınlaşması öncülleriyle açıklamaktadırlar. Keza postmodern durumu; Lyotard sanayi-sonrası toplum veya enformasyon toplumu öncülünden; Baudrillard tüketim toplumu ve medya teknolojileri öncülünden; Jameson kapitalizmin üçüncü aşaması olan çokuluslu finans kapitalizmi öncülünden; Harvey kapitalizmin post-fordist birikim mantığı öncülünden hareketle açıklamaya girişmektedirler.

Bu bağlamda bir karşılaştırma yapmak gerekirse, geç modern perspektif postmoderne kıyasla daha ayrıntılı bir açıklama sunmaktadır. Geç modern kuramcılar öncüllerine ilişkin detaylı betimlemelerini, öncüllerden hareketle ortaya çıkan sonuçlar için de aynı yeterlilikte yaparken, postmodern kuramcılar öncüllerinden çok öncüllerin ortaya çıkardığı sonuçlar üzerinden betimleme yapma yoluna gitmektedirler.

Her iki perspektifin de ortaya çıkan dönüşümleri ve krizleri Batı toplumları bağlamında analiz etmekle birlikte, içerdikleri eleştirellik özelliğiyle Avrupamerkezci44 pozisyonu aşma potansiyeli taşıdığı söylenebilir. Geç modern kuramcıların düşünümsellik özelliği, moderniteyi eleştirel ve kuşkucu süzgeçten geçirerek, Batı dışındaki toplumlar için de alternatif modernite kuramlarına açılım yapma imkanı vermektedir. Giddens (1998:45)’ın belirttiği gibi geç modernliğin tipik özelliği, akla mutlak güven konusundaki yaygın kuşkuculuğun, bilim ve teknolojinin ikiyüzlü olduğu, yani insanlığın avantajına imkanlar yarattığı kadar, risk ve tehlikelerle yüklü dezavantajlar da yarattığı bilincinin kabulüdür. Keza postmodern düşünürlerin

43 Çağdaş sosyal bilimler felsefesi için bkz. (Fay, 2001). 44 Avrupamerkezcilik ve onun eleştirisi için bkz. (Amin,2009), (Gran, 1996).

Bülent Evre 71


June 2011 Haziran

modernitenin rasyonalitesini eleştirerek alternatif rasyonalitelerin varlığına, yerel kurallara ve anlayışlara dikkat çekmeleri, aynı şekilde Avrupamerkezci bakışı sorunsallaştırmakta ve Batı dışı toplumlara hem analitik hem de normatif olarak meşru bir çerçeve sağlamaktadır.

Ancak günümüzde ortaya çıkan dönüşümler, geç modern kuramcılar tarafından sosyolojik açıdan analiz edilirken, postmodern kuramcılar tarafından çoğunlukla post-yapısalcı45 kuram çerçevesinde analiz edilmektedir. Buna göre geç modern perspektif günümüzün krizlerini ve dönüşümlerini toplumsal bütünlük içinde ele alırken, her türlü totaliteye karşı meydan okuyan postmodern perspektif dönüşümleri toplumsal bağlamdan kopuk olmasa da, daha çok söylemsel bütünlük içinde anlamlandırmaktadır. Örneğin Beck ve Giddens “risk toplumu” ve “post-geleneksel toplum” kavramlaştırmaları çerçevesinde doğrudan doğruya toplumu incelerken, postmodern kuramcıların her biri toplumdaki farklı görünürlükleri analiz etmektedir. Lyotard enformasyon toplumundaki bilginin konumunu incelerken, Foucault birbirinden farklı benlik biçimlerinin söylemsel olarak nasıl kurulduğunu analiz etmektedir. Dolayısıyla postmodern kuramcılar inceledikleri analiz nesnesiyle ilgili daha ayrıntılı analiz yaparken, geç modern kuramcılara kıyasla daha çok parçaya ilişkin analiz sunmaktadırlar.

Ayrıca postmodern kuramcılar inceledikleri nesnenin söylemsel olarak nasıl kurulduğunu, iktidar ilişkileri bağlamında analiz ederken, geç modern kuramcılar risk toplumu veya post-geleneksel toplum olarak adlandırdıkları yeni toplumda ortaya çıkan süreçleri iktidar ilişkilerinden ve söylemsellikten bağımsız olarak ele almaktadırlar. Bu bakımdan geç modern kuramcıların iktidarın ve söylemselliğin toplumdaki kurucu rolünü kavramakta yetersiz kaldıkları söylenebilir.

Öte yandan, gerek geç modern perspektifin “yaşam siyaseti” veya “alt-siyaset” anlayışı gerekse postmodern perspektifin “farklılık siyaseti” anlayışı, günümüz koşullarında ortaya çıkan yeni siyaset biçimlerini anlamak ve analiz etmek bakımından bir çerçeve sunmaktadır. Birincisi, her iki perspektif de siyasal faaliyet alanını formel siyasal kurumların ötesinde kavramaktadır. Buna göre siyaset sadece devlet, parlamento veya parti odaklı değil, bunların ötesinde sivil toplumda ortaya çıkmaktadır. Fakat bu yeni siyaset biçiminin formel kurumlarda yer bulmadığı anlamına gelmemektedir.

Diğer bir özellik, yeni siyaset biçimi modern döneme damgasını vuran sosyo-ekonomik temelli siyasetin ötesinde ortaya çıkan birtakım kültürel, etnik, dilsel, dinsel yönelimli siyasetleri anlamamıza yardımcı olacak analitik araçlar sağlamaktadır.

Fakat geç modern perspektif yeni siyaset biçimlerini yerel bağlamdan başlayıp, sınırlarını aşarak küresel bağlama taşan süreçleri daha yetkin bir biçimde analiz ederken, postmodern perspektif evrenselliğe meydan okuma adına küresel analizlerden kaçınarak daha çok yerelliğe takılıp kalmaktadır.

Bununla birlikte, geç modern kuramcılar yaşam siyaseti veya alt-siyaset olarak adlandırdıkları yeni siyaset biçimlerini daha çok özel alan çerçevesinde ele alırken, kamusal alana nasıl taşındığı ve siyasallaştığı hakkında sessiz kalmaktadır. Oysa postmodern kuramcıların çoğunluğu farklılık siyasetini kamusal alan bağlamında kavramakta ve bu alandan dışlanan her türlü farklılığın nasıl siyasallaştığına dikkat çekmektedirler.

45 Post-yapısalcılığın postmodernizmle olan ilişkisi hakkında bkz. (Sarup,1997)



June 2011 Haziran

4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bugün içinden geçmekte olduğumuz dönemi ve bu dönemde karşılaştığımız yeni siyaset

biçim(ler)ini anlayabilmek ve analiz edebilmek için geleneksel kuramların ve kavramların yetersiz kaldığı açıktır. Gerek geç modern kuramcılar gerekse postmodern düşünürler bu bağlamda betimleyici ve analitik çerçeve sunmaktadırlar. Farklı kuramsal kaynaklardan beslenmekle birlikte, hem geç modern perspektif hem de postmodern perspektif günümüzü niteleyen birtakım krizlere ve dönüşümlere ışık tutmaktadır.

Sosyolojik yaklaşımdan hareket eden geç modern kuramcılar, ortaya çıkan dönüşümleri “risk toplumu” veya “post-geleneksel toplum” olarak adlandırdıkları bir toplumsal bütünlük içinde ele alırken, çoğunlukla post-yapısalcılıktan beslenen postmodern düşünürler dönüşümleri daha çok ayrı ayrı kültürel, estetik, ontolojij, epistemolojik veya ontolojik düzeylerde ele alarak incelemektedirler.

Gerek geç modern perspektifin gerekse postmodern perspektifin kuramsal olarak birtakım güçlü yanları olduğu gibi zayıf yanları da bulunmaktadır. Ancak bir perspektifin açıklamakta veya betimlemekte yetersiz kaldığı yerde, diğer perspektif bu açığı doldurabilme potansiyeline sahiptir. Dolayısıyla perspektifler arası geçişlilik kuramsal olarak gerçekleştirildiği takdirde, gerek içinde yaşadığımız dönemi gerekse bu dönemde oraya çıkan yeni siyaset biçimlerine ilişkin daha kapsamlı ve ayrıntılı analitik araçlara ulaşabiliriz.

Geç modern veya postmodern olarak nitelenen dönemde ortaya çıkan krizler ve dönüşümler, siyaset biçiminde de birtakım dönüşümleri beraberinde getirmektedir. Geç modern kuramcıların “yaşam siyaseti” veya “alt-siyaset” ile postmodern düşünürlerin “farklılık siyaseti” olarak kavramlaştırdıkları yeni siyaset biçimi, geleneksel/modern siyaset biçiminden farklılaşmaktadır. Bu bağlamda kısa bir değerlendirme yapmak gerekirse, modern siyaset anlayışına damgasını vuran gerek liberal gerekse sosyalist ideolojiler, geç-modern/postmodern dönemde yetersiz kalmaktadır. Soyut birey anlayışından hareket eden liberalizm, kültürel ve kolektif hak talepleriyle karşı karşıya gelirken, işçi sınıfına ayrıcalıklı bir statü veren sosyalizm, yeni sosyal hareketlerle ortaya çıkan kimlik/farklılık taleplerine karşı ya sessiz kalmış ya da onları talileştirerek sınıf siyasetine tabi hale getirmeye çalışmıştır.

Gerek geç modern kuramcıların gerekse postmodern kuramcıların işaret ettikleri yeni siyaset biçimleri, siyasetin doğasındaki çatışmanın sadece sosyo-ekonomik çelişkiden kaynaklanmayıp bunun ötesinde birtakım çelişlilerin olduğunu, ve siyasal özne sorununun sadece sınıf veya birey temelli olmayıp çeşitli öznelerin ortaya çıktığını ima etmektedir.

Yeni siyaset biçimlerini özel/kamusal ayrımı açısından değerlendirmek gerekirse, özellikle geç modern perspektifin kavramlaştırdığı “yaşam siyaseti” ve “alt-siyaset” anlayışları, ilk bakışta bireyin özel alanına ilişkin konular ve kararlarla ilgili olduğu izlenimi vermektedir, fakat daha ayrıntılı olarak analiz edildiğinde söz konusu konuların ve kararların kamusal nitelik taşıdığı, bireyleri ilgilendirmekle birlikte, daha çok birey gruplarını ilgilendirdiği anlaşılmaktadır.

Benzer bir biçimde, postmodern perspektifin vurgu yaptığı farklılığa dayalı kimlik siyaseti, geleneksel/modern siyaset anlayışında özel alana ait görülen konuları, kamusal alana taşımaktadır. O bakımdan postmodern kimlik siyaseti bir yandan özel alanı politize ederken, diğer yandan özel olanı kamusal hale getirmektedir.

Siyaset olgusuna ilişkin genel bir değerlendirme yapmak gerekirse, geç modern ve postmodern perspektiflerin dikkati çektikleri yeni siyaset biçimlerinden de görüldüğü üzere, siyaset esas itibariyle kamusal alana yönelik bir faaliyet olup, tarihsel süreç içerisinde kamusal kategorisi giderek genişlemiş ve çeşitlenmiştir. Antik dönemden günümüze kadarki siyaset olgusu çeşitli dönüşümlerden geçmekle birlikte, kamusallık özelliğini korumaktadır. Bu bağlamda geç modern veya postmodern perspektifler ve kavramlaştırdıkları yeni siyaset

Bülent Evre 73


June 2011 Haziran

anlayışları, siyasetin çeşitlenen konularını ve öznelerini anlayabilmek ve değerlendirmek bakımından betimleyici ve analitik bir çerçeve sağlamaktadır.

KAYNAKÇA

Amin, S. (2009 ) Eurocentrism, çev. R. Moore and J. Membrez, New York: Monthly Review Press. Baudrillard, J. (2003) Sessiz Yığınların Gölgesinde, çev. Oğuz Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları. Baudrillard, J. (2005) Simülakralar ve Simülasyon, çev. Oğuz Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları. Beck, U. (1992) Risk Society, London: SAGE Publications.

Beck, U. (1999) World Risk Society, Cambridge: Polity Press. Beck, U. (2009) World at Risk Society, Polity Press, Cambrigde.

Evre, B. (2009) Postmodern Paradoks ve Siyaset, Adımlar Yayınevi., Ankara. Evre, B. (2011) “Ütopyalardan Distopyalara ya da Krizli Dönemler”, Gaile Dergisi, Ocak 2011.

Fay, B. (2001) Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Giddens, A. (1998) Modernliğin Sonuçları, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Giddens, A. (2002) Sağ ve Solun Ötesi, Metis Yayınları., İstanbul.

Giddens, A. (2010) Modernite ve Bireysel-Kimlik, Say Yayınları., İstanbul. Gran, P.(1996) Beyond Eurocentrism, Syracuse University Press, Syracuse.

Harvey, D. (2003) Postmodernliğin Durumu,Metis Yayınları, İstanbul. Heller, A. ve Ference F. (1993) Postmodern Politik Durum, Öteki Yayınev, Ankara.

Jameson, F. (2005) Kültürel Dönemeç, çev. Kemal İnal, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara. Jameson, F. (2011) Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı, Nirengikita, Ankara. Laraña, E. vd. (1994) New Social Movements, Temple University Press, Philadelphia.

Lyotard, J-F. (2000) Postmodern Durum, Vadi Yayınları, Ankara. Nicholson ve Seidman (1995) Social Postmodernism, Cambridge University Press, Cambrigde.

Sarup, M. (1997) Post-yapısalcılık ve Postmodernizm, Bilim ve Sanat Yayınlar, Ankara. Thompson, S (1998) “Postmodernism”, Adam Lent (Ed.) New Political Thought, Lawrence & Wishart, Londra. Yrd. Doç Dr. Bülent Evre Yakın Doğu Üniversitesinde Siyaset Bilimi Bölümü başkanı olarak görev yapmaktadır. Siyaset Bilimi, Uluslararası İlişkiler, Avrupa Birliği İlişkileri Bölümlerinde çeşitli dersler vermektedir. Ulusal ve uluslararası akademik dergilerde birçok makalesi yayımlanan Bülent Evre’nin Kıbrıs Türk Milliyetçiliği:Oluşumu ve Gelişimi başlıklı, ve Postmodern Paradoks ve Siyaset adlı iki kitabının yanı sıra, üç farklı derleme kitapta siyaset alanında yayımlanan kitap bölümleri de bulunmaktadır.



June 2011 Haziran

Assist. Prof. Bülent Evre is serving as chairperson of the Department of Political Science in Near East University. He has been lecturing a variety of courses at the Departments of Political Science, International Relations, and European Union Relations. Besides his several articles published both in national and international journals, he wrote three book chapters in the field of politics and published two books entitled Turkish Cypriot Nationalism, and Postmodern Paradox and Politics.

Bülent Evre 75


June 2011 Haziran

PLATONIC GUARDIANS: THE BRITISH AND AMERICAN OCCUPATIONS OF IRAQ, 1914-1932

AND 2003-2011

Assist. Prof. Dr. Christian Lekon

European University of Lefke Faculty of Economics and Administrative Sciences

Department of International Relations [email protected]

Anglo-Saxon great powers two times tried to transform Iraq through occupational policies – arguably, with less than satisfactory results in both cases. This article contends that the ultimate reason for the failure of these transformations was the prevalence of a pattern among the occupiers here called “guardianship”. The concept of guardianship goes back to Plato’s The Republic, which envisages an all-knowing elite guiding the state. The driving forces behind the two occupations of Iraq – British colonial administrators and U.S. neoconservatives – were influenced by Plato’s thought and, indeed, shared some similarities with the guardians as described by him. In particular, convinced of having a privileged access to the truth, these latter-day guardians attempted to reshape Iraq according to a rationalist blueprint – a resurrected tribal society in the case of the British and a restored monarchy in the case of the Americans. In trying to impose these blueprints without much regard for the realities on the ground, these conservative administrators and politicians did exactly what conservatives normally criticize liberals and socialists for. In doing so, they fell prey to utopian thinking as criticized by Karl Popper in The Open Society and Its Enemies. Keywords: Plato, utopian blueprints, Iraq, British Empire, U.S. Neoconservatism Özet: Son yüz yıl boyunca Anglosakson büyük güçleri Irak'ı iki defa işgalci politikalarla dönüştürmeyi denediler ve -tartışmaya açık da olsa- her iki seferinden de tatmin verici olmaktan uzak sonuçlar aldılar. Bu makale sözkonusu dönüştürme çabalarının uğradığı başarısızlığın asıl nedeninin, işgalcilerde var olan ve burada “koruyuculuk” olarak anacağımız bir davranış kalıbı olduğunu savunmaktadır. Koruyuculuk kavramı Platon'un herşeyi bilen bir elitin devlet yönetimini tasvir ettiği Cumhuriyet eserine kadar gider. Irak'ın iki işgalinin arkasındaki itici güçler -İngiliz koloni idarecileri ve A.B.D. neokonservatistleri- de Platon'un düşüncesinden etkilenmişlerdir ve elbette, onun tanımladığı koruyucularla bazı ortak özellikleri paylaşmaktadırlar. Gerçeğe ulaşma ayrıcalığına sahip olduklarına ikna olmuş bu yeni koruyucular Irak'ı akılcı bir plan -İngiliz örneğinde kabileci toplumun yeniden yaşama geçirilmesi, Amerikan örneğinde ise bir monarşinin tekrar diriltilmesi ile-

76


June 2011 Haziran

çerçevesinde yeniden biçimlendirmeye çalışmışlardır. Saha gerçeklerine pek dikkat etmeksizin bu planları zorla benimsetmeye çalışan bu muhafazakar yöneticiler ve siyasetçiler, aslında muhafazakarların normalde liberalleri ve sosyalistleri eleştirdiği bir şeyi aynen yapmış oldular. Böylece Karl Popper'ın Açık Toplum ve Düşmanları'nda eleştirdiği şekliyle ütopyacı düşüncenin kurbanı olmuşlardır. Anahtar Kelimeler: Eflatun (Platon), ütopyacı planlar, Irak, İngiliz İmparatorluğu, A.B.D. neokonservatizmi

1. INTRODUCTION

‘More nonsense has been written about Leo Strauss and the Iraq war than on virtually any

other subject.’46 Francis Fukuyama’s (2006: 21) exasperation is directed against wide-spread allegations that the American invasion of Iraq had been masterminded by a cabale of neoconservative officials well-placed within the Bush administration. According to these allegations, the intellectual godfather of these neoconservatives was the German-American philosopher Leo Strauss, who taught them the merits of antidemocratic elitism and who legitimized lying and double standards (see, for example, Lind, 2003: 108-128).

Fukuyama rejects a link between the teachings of Strauss and the recent events in Iraq on two counts: First, there were no ‘Straussians’ in the Bush administration. The only suspect, Deputy Secretary of Defence Paul Wolfowitz, had merely studied briefly with Strauss and did not identify much with his work. Second, Strauss would have rejected American occupational policies in Iraq. Following Plato and Aristotle, he argued that specific ‘regimes’, which consist of the interaction of formal political institutions and informal cultural habits, shape the character of the people living under them. Trying to build a political order on abstract reason without taking nonrational cultural patterns into account would have been anathema to Strauss. Fukuyama indicates that this is exactly what the Bush administration was doing in Iraq (Fukuyama, 2006: 21-31).

Fukuyama is surely right that the more conspiratorial accounts about Strauss need to be rejected. Nevertheless, it is far from ‘nonsense’ to find aspects within American occupational policies in Iraq that are an indirect legacy of Strauss. This legacy consists in passing certain ideas found in Plato’s book The Republic into contemporay political thinking in the USA. There were more people influenced by Strauss – and thus Plato – in the George W. Bush government than Fukuyama allows. Furthermore, it is misleading to interpret the neoconservative agenda of transforming Iraq simply as an example of rampant rationalism neglecting tradition; rather, abstract rationalism was used by them to uphold traditional institutions.

In addition to arguing against Fukuyama’s dismissal of Strauss’s influence, this article also draws parallels between the contemporary American and the earlier British occupation of Iraq. It will be shown that, despite notable differences, both occupations can be interpreted in the light of The Republic. In particular, both the British and later the American rulers of Iraq saw themselves as benevolent ‘guardians’ in a Platonic vein. Guardianship is overlapping with, but not the same as, ‘the white man’s burden’ or ‘manifest destiny’. A deeper analysis of that concept can help us to better understand what went wrong in Iraq in 2003 and after. It also shows us to what degree history repeats itself and to what degree the 2003-11 occupation differs from the one of 1914-32.

46 A similar exasperation (‘Give me a break.’) is expressed by Boot (2004: 26).

Christian Lekon 77


June 2011 Haziran

2. PLATO’S THE REPUBLIC

2.1. The Work

What has a book from the Athens of the 5th century BC to do with 20th and 21st century Iraq? Before dealing with this question let us briefly summarize the work. The Republic consists of dialogues in which Plato’s former teacher Socrates is allocated the function of his mouthpiece.

The book tackles the question: What is justice? Socrates first argues against conventional understandings of justice by pointing towards contradictory elements in these positions. He then gives the same treatment to a proponent of the rights of the strongest. Having scored rhetorical victory over alternative accounts, Socrates proceeds to give his own understanding of justice. For him, the human soul is divided into three parts which, to develop fully, respectively need moderation, courage and wisdom. If all of these elements work in harmony, with wisdom being in the commanding seat, a person can be said to possess justice. At the same time, such a person will be happy, no matter what misfortunes life may present to him.

Of crucial importance for our topic is the fact that Plato lets Socrates illustrate this harmonious integration of a person’s soul by comparing it to an ideal city-state. The three different components of the human soul are paralleled by three social strata in this state: the common people, who are hard-working; the soldiers (‘auxiliaries’), who are brave; and the rulers (‘guardians’), who are wise. Membership in these strata is inheritable and even fostered by eugenic measures. However, there is a meritocratic element in that deserving offsprings from the other strata can become guardians or that unsuitable guardians may be transferred to the lower strata. While the acquisition of money is left to the common people, the guardians are forbidden to own private property or to have families. Instead, they live in communal compounds and are exposed to a tight educational regime of virtuous character-training. Thanks to this education and them not being distracted by private interests, the guardians rule selflessly for the best of all. The auxiliaries and the common people have no say in the government. In the interest of social stability, the guardians propagate the ‘noble lie’ that their own souls are different from those of the other strata. Plato also grants the possibility of women acting as guardians or auxiliaries, even though he does not question male superiority as such.

In the ontological parts of the Republic, Plato separates our everyday world that consists of superficial appearances from an ultimate reality of ideal ‘forms’ which exist eternally and of which the appearances are merely faulty copies. The most important one of these forms is that of the Good. While most people are stuck with appearances, the guardians can through rational contemplation, beginning with mathematics, get access to the forms and thus to true knowledge (cf. Annas, 1981).

2.2. The Interpretation as a Political Treatise

Of course, the ideal city-state sketched by Plato has never been established in reality and, in

addition, is rooted in a largely agricultural, non-capitalist society very different from what existed in either the Anglo-Saxon great powers or Iraq during the last hundred years. However, The Republic is of more than simply antiquarian interest. Anthony Giddens has argued that in the social sciences a ‘double hermeneutics’ takes place: Social thinkers draw from social reality to develop metalinguistic concepts and theories that provide interpretions of this reality, including

78 Platonic Guardians


June 2011 Haziran

proposals to change it. These social scientific concepts, in turn, are appropriated by laymen, including politicians, whose thoughts and acts are subsequently influenced by them. Thus, social science contributes to create or change the reality it describes (Giddens, 1984: xxxii-xxxv, 348-354).47

In the case discussed here, Plato’s writing can be seen as a response to the failure of democratic Athens in the war against Sparta, which possessed some of the features of the ideal state sketched in The Republic, as well as to the unjust execution of his teacher Socrates by this democracy. The book, in turn, was keenly read by layman actors throughout the ages, including our own. Arguably, The Republic is mainly a piece about the human soul, trying to show what it means to be a just person and that it also pays to be just, rather than unjust. Nevertheless, it can also be read as political philosophy and utopian blueprint. In fact, this has been the more popular interpretation in modern times (Annas, 2000: 33-36).

The British idealist philosopher Benjamin Jowett, who published his translation of Plato’s collected works in 1871, saw it in that way. For him, the guardians were a meritocratic group devoted to public service. The ideal represented by them served as an antidote both to aristocratic privilege and to narrow-minded commercialism (Annas, 2000: 29-31). Jowett was the principal of Balliol College in Oxford and advised the committee that introduced competitive examination, instead of patronage, to the Indian Civil Service in 1854. Like the British upper classes in general, colonial administrators in India came to admire Plato’s work (Woodruff, 1954: 15, 21, 75-79, 95-96, 360). In a similar vein, Sir Ralph Furse, who was in charge of applications for the Colonial Service between 1919 and 1948, was familiar with Plato and drew upon graduates from Balliol, Jowett’s former college. Again, Plato could be found on the bookshelves of many administrators in Britain’s colonial empire (Heussler, 1963: 70-71, 110).

In the contemporary USA, Leo Strauss has played the role of Jowett. A German philosopher who migrated to the USA during the 1930s, Strauss was not a political thinker in the narrow sense of the word. His work consists of dense interpretations of other philosophers, foremost among them Plato. Strauss argued that these writers, in order to escape public censure, had given a double meaning to their texts. Behind the surface argument, there was a hidden message that could only be discovered by close reading. Strauss’s own writings also allow different interpretations. However, he can – and was – interpreted as arguing against contemporary liberalism’s turn towards relativity. In a world lacking firm values, a return to the classical thinkers is necessary. In particular, the Platonic values (justice, wisdom, courage and prudence) need to be defended against legal rationality, commercialism and an instrumental approach to nature characterizing modernity. Even though democracy is here to stay, it must not succumb to mass culture but be guided by an intellectual and moral elite. This guardian-like stratum is sceptical of traditional values but publicly defends them for the sake of social stability (Fukuyama, 2006: 21-31; Kateb, 1995: 38-43; Mann, 2004: 26-28; Packer, 2006: 54; Söllner, 1995: 121-137).

Despite of Fukuyama’s disclaimer, Strauss had a formidable influence on many of those responsible for the American occupation of Iraq. Paul Wolfowitz, Deputy Secretary of Defence between 2001 and 2005 and one of the foremost hawks on Iraq, had been one of the students of Strauss’s pupil Alan Bloom (who produced his own translation of The Republic) in the 1960s. Abram Shulsky, a self-confessed Straussian, was a high-level official in the Pentagon who co-authored the Defence Policy Guidance paper of 1992, of which more below. More generally, Strauss’s ideas left their mark on William Kristol, editor of the the journal The Weekly Standard. As Fukuyama himself writes, Kristol together with the historian Robert Kagan was the moving force behind the younger generation of neoconservatives during the 1990s (Fukuyama, 2006: 40- 47 A comparable approach in International Relations, not explicitly based upon Giddens, is

Constructivism (Wendt, 1999).

Christian Lekon 79


June 2011 Haziran

44; Mann, 2004: 24-26, 28-29; Packer, 2006: 25-26, 53-56, 105-106). After 2001, representatives of this generation held powerful positions in the Pentagon, the Vice President’s Office, the National Security Council, the Defence Policy Board and, to a lesser extent, the State Department (Packer, 2006: 38).

Thus, whether through the mediation of Jowett or Strauss, many of the British colonial officials and American neoconservatives were familiar with The Republic. So what? It was certainly not the case that these men used the work as blueprint for their own decisions and that thus everthing they attempted to do with Iraq can be traced back to Plato’s dialogue. The influence of Plato was more subtle: The groups discussed here discovered some of the characteristics attributed to the guardians in themselves and tried to act accordingly.

Supporting evidence for this claim can be gained if we understand the Platonic guardians and the state run by them as an ideal type in the vein of Max Weber. An ideal type is not a classificatory description of an empirical case – obviously, occupied Iraq is not a city state. Rather, the ideal type is a consciously exaggerated and one-sided model which, by way of comparison with real social phenomena, helps us to better comprehend the latter (Weber, 1988: 190-212). Interpreting the colonial officials and the neoconservatives in this light is meaningful if we can establish some similarities between them and the ideal-typical guardians.

3. LATTER-DAY GUARDIANS

3.1. Social Background

We have seen that Plato’s guardians are a group whose lifestyle, upbringing and values are different from the other groups in the ideal state. Most of them are born as guardians, but the stratum is open for talented members of the other groups.

The British colonial officials that run Iraq came from a status group (Weber, 1972: 179-180, 534-538) whose social background was similar to that of Plato’s guardians. Applicants to the Indian Civil Service were selected by competitive examinations which could principally be entered by everyone. However, membership for that bureaucratic entity came quite often from specific families, with sons of clergymen and army officers being disproportionally represented (Woodruff, 1954: 77, 366). Applicants to the Colonial Service usually had a landed background, reflecting the view that certain kinds of personal and educational qualities rested in specific families. The principle of primogeniture and the economic decline of that rural elite also made for material incentives to join the Colonial Service. Social climbers were not categorically rejected, but those coming from the working classes or from the Celtic provincial elite had little chance to be taken.

Successful applicants had normally been educated at public schools (elitist institutions, despite the name). The future British colonial officials usually did not enjoy warm and close family relationships and thus directed their own emotional warmth towards their classmates. The public schools had Spartan conditions and put the emphasis upon the development of leadership qualities and character, rather than professional education. They also inculcated their inmates with a feeling of separatedness both from Britain’s industrial society as well as from the people they were later to rule. To the degree that they found a common cultural ground, it was with the traditional elites of the indigenous societies in Britain’s overseas dependencies (Heussler, 1963: 34-36, 68-70, 75-76, 82-106).



June 2011 Haziran

The upper levels of the British administration in Iraq tended to come from these strata, as can be demonstrated by three prominent examples. Percy Cox was Chief Political Officer and later Civil Commissioner between 1914 and 1918 and, again, between 1920 and 1923 – in other words, Britain’s first proconsul in Iraq. He was the younger son of a reasonably well-off landowner. Cox attended Harrow, a public school, and, barred from his father’s inheritance due to primogeniture, entered the military academy at Sandhurst to join the Indian Army (Graves, 1941: 19-25). The father of Arnold Wilson, who acted as Civil Commissioner between 1918 and 1920, was headmaster of a public school and then vicar at a provincial industrial town. Similar to Cox, Wilson went to Clifton (another public school) and to Sandhurst. In line with his upbringing, Wilson combined admiration for warlike Iraqi tribesmen with dislike to both middle-class Arabs and English intellectuals (Marlowe, 1967: 3-25, 256). In contrast to the upper middle-class background of these two men, Gertrude Bell, their Oriental Secretary between 1917 and 1925, was a scion of rich steel industrialist and merchant families. Despite these ties to industralism, Bell had adopted the lifestyle of the countryside and felt attached to an ‘old England’ that was in the process of disappearing. She kept social distance to the lower classes, albeit stressing in a Plato-like way the shared responsibilities of workers and factory owners for the best of the whole (Lukritz, 2006: 13-14, 35, 39, 43-45, 120).

Given the more mobile character of contemporary American society compared to early 20th century Britain, it is less easy to identify a specific status group as carrier stratum of the Iraq occupation. Instead, a brief reference to the most prominent neoconservative with respect to the Iraq issue, Wolfowitz, must suffice. Wolfowitz has a solid academic background as son of America’s leading statistician. He won a scholarship at Cornell, his father’s university, and was then mentored at the University of Chicago by Albert Wohlstetter, who had studied together with Wolfowitz’s father and who was a famous mathematical logician and nuclear strategist. Wohlstetter also introduced Wolfowitz to his future neoconservative comrade-in-arms, Richard Perle (Mann, 2004: 23, 29-31). Similar to the English country gentlemen described above, Wolfowitz owed his career not so much to his familiy’s wealth but due to its social capital.

Turning to female guardians, Oriental Secretary Bell came close to that type. She was enormously influential within the otherwise male-dominated British administration of Iraq. Significantly, she herself had been an active opponent of voting rights for women because she deemed that as against the natural order (Lukritz, 2006: 49-51). As in The Republic, the existence of female guardians does not contradict male superiority as such. In contrast, and despite all the advances made in the last eighty years as far as women’s political rights are concerned, women are conspicuously absent among the neoconservative office holders. In this respect, they actually even fell behind Plato’s lacklustre feminism.

Thus, while the social background of British rulers of Iraq resembles that of the Platonic guardians in many respect, their neoconservative American counterpart are much more removed from the ideal type.

3.2. Property

Neither the British colonial officials nor the American neoconservatives were people without property and private family life. In this respect, a vast gulf separates them from Plato’s vision. Nevertheless, the colonial officials were forbidden to own land and to engage in trade in the British overseas dependencies. As a corollary, their values disparaged narrow-minded concern with earning money (Annas, 2000: 30; Heussler, 1963: 35-36; Woodruff, 1954: 76). In this respect, there were similaries between them and the Platonic guardians, which were separated from the money-earning producers. An exception to this pattern was former Civil Commissioner Wilson, who after quitting administrative service worked for the Anglo-Persian Oil Company

Christian Lekon 81


June 2011 Haziran

(today BP), which was active in the Persian Gulf. Then, this shift from officialdom to private business was seen as unusual and met some criticism (Marlowe, 1967: 237-41).

In the contemporary USA, it is quite common for leaders to switch to and fro between politics, business and/or academia, prominent recent examples being Cheney, Rumsfeld and Rice (Mann, 2004: 101-103, 147-149, 165-166, 225-226, 229, 231). Arguably, the Texas-based Halliburton company, which won valuable contracts (oil-related engineering as well as services to the US military) in Iraq, profited from the fact that its former CEO Cheney had become Vice President (Briody, 2004: 181-237). But in the case of the neoconservatives proper, most of them were career officials and intellectuals without specific business ties. In this respect, they resemble the British guardians. The exception is Zalmay Khalizad, US ambassador to Afghanistan between 2003 and 2005 and to Iraq between 2005 and 2006, who had worked for the oil company UNOCAL during the mid-1990s (Phillips, 2005: 91).

3.3. Knowledge

Plato’s guardians have intellectual access to the forms, i.e. the ultimate reality unknown to the other strata. It is this knowledge of the Good and the true that entitles them to rule the ideal city-state.

Among the British officials, there was an unquestioned belief into what was right and wrong and into their own morally superior position that has been described as ‘kindly dogmatism’ by an observer. The assumption that there are no firmly established moral values was not for them (Heussler, 1963: 60, 68-69, 101). For example, like most Indian Civil Service members and army officers, Wilson was firmly opposed to the policies of the Liberal Party in Britain with its (in his eyes) naive belief in the perfectability of the world. Likewise, he detested those who out of short-sighted belief in financial economy called for a cutting down of Britain’s imperial commitments. Instead, he adhered to a Christian-inspired faith in the righteousness of the imperial cause (Marlowe, 1967: 252-253).

It is instructive to compare these assumptions with the language found in the 1997 ‘Statement of Principles’ of the Project for the New American Century, a pressure group that includes such neoconservative luminaries as Wolfowitz, Abrams and Khalizad, but also Fukuyama, Cheney and Rumsfeld: ‘(T)he promise of short-term commercial benefits threatens to override strategic considerations’ (www.newamericancentury.org). Like Wilson, they lambasted economy. The other bogeyman, echoing the Liberal do-gooders of Wilson, was the Clinton administration with its alleged over-emphasis on international organizations like the UN and ‘soft’ issues like poverty and ethnic conflicts (Packer, 2006: 40).

These assumptions go together with a lack of self-questioning and a tendency to start deductively with a certain premise, into which the facts are then made to fit. Particularly Wolfowitz is said to have been unwilling to accept any kind of evidence that was contrary to his preassumptions. For example, when the on the eve of the Iraq invasion the army Chief of Staff declared that as many as several hundred thousand soldiers would be needed, he was strongly reprimanded by Wolfowitz (Galbraith, 2007: 113; Packer, 2006: 106-107, 114-117, 391). One White House aide explained (self-ironically?): ‘We’re an empire now, and when we act, we create our own reality’ (Packer, 2006: 390).

It is this self-assurance that the contemporary American neoconservatives share with the British colonial officials. It links both of them with Platonic guardians who, as we have seen, have spiritual access to the truth and are likewise convinced of their own superior virtue. In the case of the British, this self-assurance comes from the character-building education in the public schools. In the case of Wolfowitz, it is telling that he started as a mathematical strategist. Plato



June 2011 Haziran

argues that guardians should know mathematics, because it can be of use for military purposes (Annas, 1981: 275). Furthermore, the objects of mathematics (numbers, geometrical lines etc.) do not exist in material reality but are purely imaginary. Nevertheless, they have a profound impact upon this material reality. In the same vein, the neoconservative visions for Iraq represented for them a pure truth that could be imposed upon a more mundane reality. Let us now turn to these visions.

4. TRANSFORMING IRAQ 4.1. Repressive Squirecracy

According to the mindset of the British guardians, Iraq had suffered for centuries from

Ottoman mismanagement (Dodge, 2003: 43-61) and was now a blank slate to be reshaped by themselves. In late 1918, Acting Civil Commissioner Wilson argued that a British-occupied Iraq would drive a wedge into the Islamic world and thus prevent an anti-British Muslim combination. Iraq was to be politically isolated from the other Arabic-speaking countries but, at the same time, serve as ‘a model to the rest’ (Marlowe, 1967: 146). All this sounds familiar from the perspective of the early 2000s: There are the obsession with an Islamic threat and the ambition that a reformed Iraq will exert a positive influence over the rest of the Middle East.

The British officials overseeing Iraq felt an aversion both to the nationalistically oriented middle-class professionals, the effendis (Eppel, 1998), and to the Shi’i religious scholars, the mujtahids (Jabar, 2003: 159-198; Nakash, 1994: 141-154). In line with their own rural background, they considered both groups as degenerate and fanatic town-dwellers. In contrast, they favoured Iraq’s tribesmen, whom they considered as warlike noble savages lacking the degenerate characteristics of the detested townsmen and ruled by benevolent and noble chiefs, the shaykhs. In the eyes of the British, Iraq’s tribes were a patriarchical society in which rulers and ruled were bound together by mutual affection. The image of a lost Merry Old England was projected into rural Iraq, with the shaykhs taking over the role of the squires (Dodge, 2003: 1, 46, 63-100).

The relationship between the British and the Iraqi tribes was not an easy one. Subjecting the tribes to effective taxation caused a number of tribal rebellions, especially the big uprising of 1920 (Vinogradov, 1972). Nevertheless, the British stuck to their policy of favouring the shaykhs. Following the model of British India’s Northwest Frontier, tribesmen were put under a legal system different from that applied to urban Iraqis. Under the Tribal Criminal and Civil Disputes Regulations of 1916-24, the shaykhs were to act as judges. Furthermore, shaykhs having seats in the parliament formed a tribal bloc of deputies who usually opposed the nationalists. Finally, in the ranks and files of the nascent Iraqi army, tribespeople dominated (Batatu, 1978: 63-152; Dodge, 2003: 83-100, 142; Sluglett, 1976: 239-252).

This policy was particularly pursued by officials that had previously served in British India. They oriented themselves to the administrative order established at India’s Northwest Frontier Province during the late 19th century, when the British backed up the local chiefs and used them as their medium of administration. In this view, land was to be held in common by the tribe. A dissenting view was that of officials having previously served in Egypt, who were more in favour of fostering individual peasant proprietors. However, the pro-tribalist view prevailed.

The result was a land policy that was partially a break and partially a continuation with previous Ottoman practices. Between 1869 and 1914, the Ottomans had had some success in

Christian Lekon 83


June 2011 Haziran

breaking up the larger tribes and weakening the power of the chiefs. The British now reversed this process, frequently creating ‘traditional’ tribal chiefs in an artificial way. On the other hand, the late Ottoman period had started a process of latifundia formation. This was continued by the British, through whose backing the major chiefs succeeded in turning communal tribal land into their own estates. Thus, British policy had an unintended effect. Instead of patriarchical squires, the shaykhs tended to become big landlords while free tribesmen turned into serf-like peasants living under appalling conditions. (Dodge, 2003: 101-129; Farouk-Sluglett and Sluglett, 1983; Sluglett, 1976: 231-253). The rural utopia envisaged by the guardians turned into a nightmare, thus paving the way for the 1958 revolution.

4.2. Failed Restoration

There were certainly differences of opinions within the British guardians, especially over the

question whether direct colonial control or indirect rule through an indigenous administration overseen by the British was preferable. This conflict, resolved in 1920 in favour of the latter option (Paris, 1998; Sluglett, 1976: 9-50), was a fight within the family. As such, the British guardians were a homogenous group that managed to implement its vision for Iraq. In contrast, the American neoconservatives were just one faction among several in the George W. Bush government and found it more difficult to get their project realized in view of the existence of competing groups.

First, there were the pragmatic internationalists, mainly to be found in the State Department and with Secretary of State Colin Powell as their main representative. Instead of America going it alone, they wanted to involve international organizations like NATO and UN as far as possible into the Iraq venture. Many among the State Department officials dealing with the Middle East were also sceptical about regime change. They would have preferred to replace Saddam Husayn by a pro-American strongman rather than taking the risk that democratic elections would bring unwanted elements into power (Galbraith, 2007: 95; Packer, 2006: 66; Phillips, 2005: 42, 57, 63, 128).

The second group consisted of the hegemonic realists, led by Vice President Cheney and Secretary of Defence Rumsfeld. They saw the world in terms of an unceasing power struggle between states and recommended using American military force globally in order to dispose of existing or potential threats. In contrast to the pragmatic internationalists, they tended to discount the importance of international organizations in favour of American dominance. In contrast to the neoconservatives, they thought in military terms and had little interest in regime change and nation-building as such (Dunn, 2003: 285; Packer, 2006: 42, 64-65, 114, 244-245; Phillips, 2005: 56).

Facing these two groups were the neoconservatives, which did not have representatives in the Cabinet but which were, as we have seen, well-represented in different high-level administrative positions. While sharing with the previous group the emphasis on American dominance, they did not see this dominance merely as offsetting threats but as a force to change the world for the better. Regime change in Iraq was a goal worthwhile in itself. A reformed Iraq would replace Saudi Arabia as the USA’s main ally in the Persian Gulf region, bring OPEC down to its heels and, at the same time, spread democracy and a free market economy throughout the Middle East (Dunn, 2003: 285, 290; Galbraith, 2007: 9-10; Herring and Rawala, 2006: 7-8, 224; Packer, 2006: 60-61; Phillips, 2005: 56). There was thus a latent tension between the aims of the hegemonic realists and the neoconservatives, especially over the need for nation-building (Boot, 2003: 28).



June 2011 Haziran

However, the latter largely deferred to the former. This pattern goes back to 1992, when Cheney was Secretary of Defence. A neoconservative trio of Pentagon officials – Wolfowitz, Shulsky and Khalizad - produced a paper called Defence Policy Guidance. The agenda of this paper was that the USA should use its global power to prevent any potential rival, namely Germany or Japan, from emerging. There was not yet much mentioning of democratic regime change (Packer, 2006: 13-14, 21-22). Eleven years later, Wolfowitz supported Rumsfeld’s plan of removing Saddam with a streamlined military force – a plan that was brilliant from the point of view of military strategy but inadequate for implementing the large-scale transformation of Iraqi society that the neoconservatives had in mind (Packer, 2006: 115-116).

Why did Wolfowitz and the other neoconservatives not confront Cheney and Rumsfeld head-on? Timidity in not wanting to offend their bosses may have been a motive. However, interpreting them as Platonic guardians suggests a more subtle interpretation: Even though guardians know better, they often publicly endorse certain myths believed by those uninitiated into true wisdom. Aware that an ambitious and costly project of transformation in Iraq would not have been favoured by mainstream conservatives like Cheney and Rumsfeld, the neoconservatives argued in terms which their less intellectually inclined superiors understood: military force and American dominance. Using this discourse as vehicles, the neoconservatives hoped to implement their own. It was the case of a Platonic ‘noble lie’ – albeit, arguably, the neoconservatives largely lied to themselves in this case.

How would the new Iraq envisaged by the neoconservatives have looked like? In the original version, very much like an avatar of the state created by the British. In 1996, a study group issued a manifesto entitleded A Clean Break that recommended Israel to turn away from the peace process with the Palestinians and to forcefully reshape the Middle East. Among the signatories were the neoconservatives Richard Perle, later Chairman of the US Defence Policy Board Advisory Committee, and Douglas Feith, later Undersecretary of Defence for Policy. Author of the paper was Richard Wurmser, later Principal Deputy Assistant in the Vice President’s Office, who elaborated upon these ideas in a book in 1999.

Wurmser diagnosed the problems of the Middle East as arising from the attack of modernity and secularism against the traditional elites. He recommended the restoration of the kingdom of Iraq. Its former rulers, the Hashimite dynasty, would as descendants of the Prophet exert influence over Iraq’s Shi’is. Thanks to the latter’s regional connections, the new Iraq would pursue a foreign policy supportive to Israel (Packer, 2006: 30-31). Other neoconservative intellectuals like Feith seconded these ideas. While the Muslim world as such was seen as sunk into fanaticism and decline, the Shi’i branch of Islam was singled out as a rational religion having the potential of transforming the region. According to these ideas, Prime Minister of the restored Iraqi monarchy should be Ahmad Chalabi, a Shi’i and head of the US-supported exile party Iraqi National Congress (INC) (Packer, 2006: 108-09, 129).

Chalabi was the scion of one of the leading merchant-cum-politician families under the monarchy in Iraq. Having gone into exile after the 1958 revolution, Chalabi gained a Ph.D. in mathematics at the University of Chicago, founded one of Jordan’s leading banks (which subsequently collapsed) and finally became head of the INC. He was close to Perle and Wolfowitz, who had found a fellow mathematician in him. Despite endorsing liberal democracy, Chalabi owed his rise to the top of the INC not to mass politics and elections but to cultivating the right people. He was prone to give over-optimistic estimations about how the Iraqis would welcome the Americans as liberators in order to foster his case for an overthrow of Saddam (Galbraith, 2007: 84-87; Packer, 2006: 75-78; Phillips, 2005: 62, 69-70) – another instance of the ‘noble lie’.

Just like the British tried to revive a tribal system that had been weakened by half a century of Ottoman centralization, many neoconservatives wanted to restore a monarchy that had ceased

Christian Lekon 85


June 2011 Haziran

to exist almost five decades earlier. However, this plan did not take off, despite promising beginnings.

On the eve of the war, having been given the responsibility for the post-war administration of Iraq, the Pentagon and its associated neoconservatives (namely Feith) managed to marginalize the State Department. Officials not considered to be on the right ideological line were not welcome to take part in the running of Iraq (Galbraith, 2007: 95; Packer, 2006: 105, 124-125; Phillips, 2005: 126-128).

However, that the Pentagon was in control does not mean that the neoconservatives there could run the show alone. The first, short-lived US administration, the Office for Reconstruction and Humanitarian Assistance, was headed by the ex-general Jay Garner. In line with the neoconservative vision, he envisaged a quick return to Iraqi sovereignty. However, his plans for a very limited de-Ba’thification (i.e. the purge of the state apparatus from members of the formerly governing Ba’th Party) and for keeping the Iraqi army intact were anathema to the neoconservatives. He also aimed at a broadly-based postwar government and did not wholeheartedly back the INC, for which he was criticized by Feith (Packer, 2006: 128, 133, 140, 191).

Garner’s successor, the head of the Coalition Provisional Authority Paul Bremer, a former diplomat, provided a turn-about which was equally uncongenial to the neoconservatives. His dissolving the Iraqi army and a far-reaching de-Ba’thification decree were in line with their ideas. However, he postponed Iraq’s return to sovereignty and fought off Wolfowitz’s and Feith’s attempt to end formal American rule earlier. Bremer also buried the last hopes that the INC alone would be handed over the government (Bremer, 2006: 167-172, 205; Packer, 2006: 190-191, 195).

After Iraq’s return to formal sovereignty in 2004, the role of American proconsul was taken by ambassadors. One of them was Zalmay Khalizad, who comes closest to a neoconservative version of Cox. Earlier on, serving under the State Department go-between with the Iraqi exile parties, Khalizad had voiced support for a limited de-Ba’thification and sometimes crossed swords with the INC. This, despite his close ties with Perle and Wolfowitz, probably made him lose that job (Galbraith, 2007: 115; Phillips, 2005: 91, 110, 148-149). After being Ambassador to the USA’s other Middle Eastern dependency, Afghanistan, Khalizad took over in Iraq. Overseeing the drafting of a new constitution by the elected Constitutional Assembly, Khalizad over the objections of secular Iraqis accepted a provison that included Islamic jurisprudents on the country’s Constitutional Court (Galbraith, 2007: 199). This can be seen as a pragmatic response to the demands of the dominant Shi’i Islamists rather than the outcome of ideological conviction. Nevertheless, Khalizad’s decision harks back to the original neoconservative visions, which pursued an unabashedly pro-Shi’i and traditionalist agenda.

By the time of Khalizad’s tenure, the neoconservatives had largely lost their influence over the formulation of Washington’s Iraq policy (Woodward, 2006: 116-117, 309-310, 312, 400). The latter had now become the responsibility of the State Department headed by Condoleezza Rice, who upheld the vision of Iraq’s occupation sparking off a transformation of the Middle East (Woodward 2006: 479). However, with the coming to power of Obama the last vestige of neoconservative influence has disappered from the White House, at least for the time being. The new Iraq that has emerged is a far cry from a restored monarchy pursuing a pro-Israel policy. Different to the British guardians, their later American counterparts lost control of the process fairly early on.

4.3. Indigenous Guardians



June 2011 Haziran

Despite having recourse to their respective main allies – the tribal shaykhs in the case of the British and the (less effective) INC in the case of the Americans - , the Anglo-Saxon guardians had to find a modus vivendi with Iraqi groups who, like them, also had a utopian vision of reshaping Iraqi society under their own guardianship. In other words, two groups of would-be guardians – one foreign and one Iraqi – found themselves forced into an uneasy and conflictual collaboration.

In British-occupied Iraq, the political elites consisted of tribal shaykhs, urban notables and active and former military officers. The latter were close to the first King, Faysal I, and dominated the early cabinets. Originally from modest backgrounds, their political position allowed them to acquire riches and to turn into big landowners – a trajectory comparable to that of the tribal shaykhs (Pool, 1980). Ideologically, most of these men were pan-Arab nationalists, who wanted Iraq to become the Prussia of the Arab world. During their time in the Ottoman army, they had been exposed to the view of German military advisors that it was the army that was to lead society with an iron hand. They embraced the idea of change from above, with themselves being in the driving seat (Batatu, 1978: 299-300, 320-321; Eppel, 1998; Simon, 1986: 7-30).

As Pan-Arabists, these officers looked beyond Iraq. Their patron, King Faysal, was himself not from Iraq but a Hijazi (from what is today Saudi Arabia). While most of the officers had been born in what was later to become Iraq, their previous career had centered elsewhere. Before World War I, they had served the Ottoman Empire, which then ruled the bulk of the Arab world. After the war, many of them held posts in Syria during Faysal’s brief administration there between 1918 and 1920. In addition to them, there was a high number of Syrian and Palestine teachers in the Iraqi educational system, including the main thinker of Arab nationalism, Sati’ al-Husri (Simon, 1986: 30-31, 47-50, 75, 95). Iraq’s indigenous guardians thus were part of a social space transcending Iraq’s borders.

Many decades later, the Americans found themselves in an uneasy collaboration with another group of transnationally-oriented guardians. These guardians were the mujtahids, the legal scholars who interpret the holy scriptures for the Shi’i believers. Iraq’s most respected mujtahid was ‘Ali as-Sistani, who was catapulted into a key position in Iraqi politics in the power vacuum following Saddam’s overthrow. Sistani rejected the concept, officially held in Iran, that the leading mujtahid himself should be the highest political authority. However, he asserted a veto right for this stratum. Thus, he effectively forced Bremer to give up plans for indirectly elected constitutional conventions or provisional legislatures. These bodies would have been dominated by professionals chosen by the Americans and not necessarily receptive to clerical influence (Diamond, 2005: 39-52, 76-87, 136-138, 327-328; Packer, 2006: 316-317; Phillips, 2005: 177-186; Vissar, 2004: 137-138). Instead, two parliamentary elections were held in 2005, each of which were won by Shi’i Islamist parties. Running on separate lists, they again did strongly in the 2010 elections.

Albeit differing in degrees, these parties embraced an overseeing political role for the mujtahids (Jabar, 2003: 24-27, 78-109, 235-254). Again, these indigenous guardians were part of transnational networks, this time encompassing the Shi’i Muslim social space. Of the four leading mujtahids in Iraq, three were non-Arabs. Sistani, the most important among them, was an Iranian citizen and had followers not only in Iraq but also among Shi’is elsewhere. He acted as trustee for the al-Khu’i Foundation, a charitable institution operating on a global scale. Likewise, Iraq’s Shi’i Islamist parties had branches and supporters abroad (Feldman, 2004: 37; Galbraith, 2007: 174; Jabar, 2003: 235; Phillips, 2005: 106; Vissar, 2004: 139-140).

Christian Lekon 87


June 2011 Haziran

5. CONCLUSION: THE PERILS OF GUARDIANSHIP

In this article, it has been argued that those involved with the two Anglo-Saxon occupations of Iraq have been indirectly influenced by Plato and that they have many characteristics of ideal-typical Platonic guardians.

Understood as a real type, rather than ideal type, guardianship in the context of Britain’s and the USA’s nation-building ventures can be defined as a political elite which

believes in firm moral values and objective truth accessible to itself and which thus feels immune from questioning and criticism.

possesses strong influence within the bureaucratic apparatus of a great power with a liberal democratic political system.

sees this great power, i.e. their own country, as a benevolent global hegemon.

attempts to foster this hegemony by transforming occupied non-Western countries in line with a conservative utopian vision, particularly by restoring previous elites in these countries back to power.

is thereby also forced into an uneasy collaboration with a competing group of indigenous, but transnationally oriented guardians.

Besides highlighting the parallels, the concept of guardianship also helps us to trace out some differences between the British and the American cases. First, the British guardians were a homogenous status group permeating the governing apparatus that run the overseas empire. In contrast, the American guardians were just one governmental faction among several. This first contrast explains the second: The British guardians successfully imposed a tribalist political system over Iraq that lasted for decades. The American guardians found their dream of restoring the monarchy and putting the INC into power stopped in its tracks. Third, the British guardians come closest to the ideal type with respect to their social background and education. In the case of the America guardians, the ideal-typical elements they meet best is the knowledge of mathematics (and the corresponding mind-set) and the ‘noble lie’.

Ultimately, the British-imposed vision for Iraq was undone by the revolution of 1958. There might still be a moderately happy ending for America’s Iraq venture. But there is no

doubt that the neoconservative vision of a quick transition of Iraq from totalitarian dictatorship to the Middle East’s model democracy did not work. What went wrong? In the orbitruaries of Iraq’s stint of liberal democracy, the charges of hypocrisy (it was all about oil anyway) and of incompetence (there was no plan B) abound.

The concept of guardianship suggests a different interpretation. By using their superior reason, Plato’s guardians have privileged access to an ultimate reality otherwise hidden by appearances. The highest form of this ultimate reality is the Good. Access to this truth is denied to most people, who are driven by non-rational forces like craving for honour or wealth. Consequently, the guardians should be in charge, telling the others what to do. Because guardians know the truth, no discussion is necessary or even desirable. It was this self-assurance of having exclusive knowledge what is best that was behind the colonial officials’ disregard of the aspirations of urban middle-class Iraqis. It was also behind the neconservatives’ unwillingness to tolerate dissenting voices and to think about a Plan B. In both cases, it was also



June 2011 Haziran

behind the tendency to come up with elegantly simple formulas for an imaginary Iraq that foundered upon confrontation with the very different visions of the Iraqis themselves.

One stock-in-trade argument of philosophical conservatism might be applicable here: Rational blueprints for an ideal society can never work because politics is a practical, not theoretical, activity. Instead of stumbling into a futile search for universally valid solutions, it is much better to immerse oneself into living tradition (see, for example, Oakeshott, 1962). If we translate this argument to the case of occupied Iraq, we could interpret the American occupation as a typical example of rationalist hybris.

However, this time, the conservative argument against rationalism would have to be used, not against starry-eyed liberal or socialist social engineers, but against fellow conservatives, i.e. Wolfowitz and his pals. One way out of this, for a conservative thinker, embarrassing quandry would be to assert that the neoconservatives are not really conservatives. After all, their first generation consisted of disappointed socialists and liberals who, when they passed over to conservatism, took their ideas about the perfectability of men with them. This is the argument of Fukuyama. As we have seen, he scolds them for relying too much on abstract reason. As such, this charge is correct. However, it has to be added that the vision of the neoconservatives was at least partially traditionalist, built upon institutions every old-time conservative would have cherished: monarchy and religion.

Furthermore, the case of foreign guardianship in Iraq shows that the pattern decried by philosphical conservatives – misguided rationalism – has also been practiced by guardians that can be much more unambivalently identified as traditional conservatives. Guardians like Cox, Wilson or Bell certainly shared the belief in the imperfectability of humans and they tried to preserve what they considered to be the traditional and authentic authorities of Iraq, namely the tribal shaykhs. But, in doing so, they also fell prey to the rationalist illusion: Neatly dividing the Iraqis into tribal and nontribal people and imposing chiefly authority where it had disappeared or even never existed, they were as diligent social engineers as their neoconservative successors. Indeed, identifying a tradition and imposing it upon people is as much a case of rationalism as a revolution from above, or from below. Clearly, the conservative charge against rationalism can be turned against the conservatives themselves.

A more convincing, and more helpful, case against guardianship has been raised by liberal thinkers, namely Karl Popper. According to this criticism, water-proof knowledge as claimed by the guardians is impossible because society undergoes a constant process of change. Furthermore, while we might be able to rationally select the best means for an end, the ends themselves can never be established by rational comprehension. Guardians thinking that they, and only they, know the truth are unwilling to take opposing viewpoints and values seriously. The result is, at best, intellectual stagnation or, at worst, violent conflict followed by repression. However, although he shares the conservatives’ rejection of human perfectability, Popper’s notion of a constantly changing society prevents him from falling back to allegedly time-honoured tradition. Instead, he recommends an open society that allows discussion between different approaches and that improves itself by pragmatically tackling concrete problems, rather than painting perfect but unattainable blueprints (Popper, 1945).

Popper’s criticism is particularly directed against Plato and Marx. With his blunt recommendation for ‘problem-solving’, his liberal approach is also opposed to Marxist-inspired Critical Theory in International Relations (see, for example, Cox, 1981). However, it can equally be directed against attempts on part of conservatives to establish tribalist, or monarchical, utopias in far-away countries. If Popper’s notion of an open society would be heeded, a liberal democratic Middle East may yet emerge.

Christian Lekon 89


June 2011 Haziran

REFERENCES

Annas, J. (1981), An Introduction to Plato’s Republic, Clarendon, Oxford Annas, J. (2000), Ancient Philosophy: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford Batatu, H. (1978), The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq: A Study of Iraq’s Old Landed and Commercial Classes and of Its Communists, Ba’thists and Free Officers, Princeton University Press, Princeton Boot, M. (2004), “Neocons”, Foreign Policy, January-February, 20-28 Bremer, P. (2006), My Year in Iraq: The Struggle to Build a Future of Hope, Simon & Schuster, New York Briody, D. (2004), The Halliburton Agenda: The Politics of Oil and Money, John Wiley & Sons: Hoboken Cox, R. (1981), “Social Forces, States and World Orders”, Millennium, 10, 126-155. Diamond, L. (2005), Squandered Victory: The American Occupation and the Bungled Effort to Bring Democracy to Iraq, Times Books, New York Dodge, T. (2003), Inventing Iraq: The Failure of Nation Building and a History Denied, Hurst, London Dunn, D. H. (2003), “Myths, Motivations and ‘Misunderestimations’: The Bush Administration and Iraq”, International Affairs, 79/2, 279-297 Eppel, M. (1998), “The Elite, the effendiyya, and the Growth of Nationalism and Pan-Arabism in Hashemite Iraq, 1921-1958”, International Journal of Middle East Studies, 30, 227-250 Farouk-Sluglett, M. and Sluglett, P. (1983), “The Transformation of Land Tenure and Rural Social Structure in Central and South Iraq, c. 1870-1958”, International Journal of Middle East Studies, 15, 491-505 Feldman, N. (2004), What We Owe Iraq: War and the Ethics of Nation-Building, Princeton University Press, Princeton & Oxford Fukuyama, F. (2006), After the Neocons: America at the Crossroads, Profile, London Galbraith, P. W. (2007), The End of Iraq: How American Incompetence Created a War Without End, Pocket, London Giddens, A. (1984), The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, Polity, Cambridge Graves, P. (1941), The Life and Times of Sir Percy Cox, Hutchinson, London & Melbourne



June 2011 Haziran

Herring, E. and Rangwala, G. (2006), Iraq in Fragments: The Occupation and Its Legacy, Hurst, London Heussler, R. (1962), Yesterday’s Rulers: The Making of the British Colonial Service, Syracuse University Press & Oxford University Press, Syracuse & London Jabar, F. A. (2003), The Shi’ite Movement in Iraq, Saqi, London Kateb, G. (1995), “The Questionable Influence of Arendt (and Strauss)”, Graf Kielmansegg, P., Mewes, H. and Glaser-Schmidt, E. (eds.), Hannah Arendt and Leo Strauss: German Emigres and American Political Thought After World War II, Cambridge University Press, Cambridge, 29-43 Lind, M. (2003), Made in Texas: George W. Bush and the Southern Takeover of American Politics, Basic, New York Lukitz, L. (2006), A Quest in the Middle East: Gertrude Bell and the Making of Modern Iraq, I.B. Tauris, London & New York Mann, J. (2004), Rise of the Vulcans: The History of Bush’s War Cabinet, Penguin, London Marlowe, J. (1967), Late Victorian: The Life of Sir Arnold Talbot Wilson, Cresset, London Nakash, Y. (1994), The Shi’is of Iraq, Princeton University Press, Oxford & Princeton Oakeshott, M. (1962), Rationalism in Politics and Other Essays, Methuen, London Packer, G. (2006), The Assassins’ Gate: America in Iraq, Faber and Faber, London Paris, T. J. (1998), “British Middle East Policy-Making After the First World War: The Lawrentian and Wilsonian Schools”, Historical Journal, 41/3, 773-793 Phillips, D. L. (2005), Losing Iraq: Inside the Postwar Reconstruction Fiasco, Westview, n.p. Pool, D. (1980), “From Elite to Class: The Transformation of Iraqi Leadership, 1920-1939”, International Journal of Middle East Studies, 12, 331-350 Popper, K. (1945), The Open Society and Its Enemies, Routledge & Kegan Paul: London Simon, R. S. (1986), Iraq Between the two World Wars: The Creation and Implementation of a Nationalist Ideology, Columbia University Press, New York Sluglett, P. (1976), Britain in Iraq 1914 – 1932, Ithaca, London Söllner, A. (1995), “Leo Strauss: German Origin and American Impact”, Graf Kielmansegg, P., Mewes, H. and Glaser-Schmidt, E. (eds.), Hannah Arendt and Leo Strauss: German Emigres and American Political Thought After World War II, Cambridge University Press, Cambridge, 121-137 Vinogradov, A. (1972), “The 1920 Revolt in Iraq Reconsidered: The Role of Tribes in National Politics”, International Journal of Middle East Studies, 3/2, 123-139

Christian Lekon 91


June 2011 Haziran

Vissar, R. (2004), “Shi’i Perspectives on a Federal Iraq: Territory, Community and Ideology in Conceptions of a New Polity”, Heradstveit, D. and Hveem, H. (eds.), Oil in the Gulf: Obstacles to Democracy and Development, Aldgate, Aldershot & Burlington Weber, M. (1972), Wirtschaft und Gesellschaft: Grundriss der verstehenden Soziologie, 5th ed., J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen Weber, M. (1988), “Die ‘Objektivität’ sozialwissenschaftlicher und sozialpolitischer Erkenntnis”, Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre, 7th ed., J.C.B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen, 146-214 Wendt, A. (1999), Social Theory of International Politics, Cambridge University Press, Cambridge Woodruff, P. (1954), The Men Who Ruled India: The Guardians, Jonathan Cape, London Woodward, B. (2006), State of Denial, Simon & Schuster, London http://www.newamericancentury.org/statementofprinciples.htm Christian Lekon received his M.A. in History and English Literature at Hannover University (Germany) and his PhD in International Relations at the London School of Economics and Political Science. Currently, he is Head of the International Relations Department at the European University of Lefke. He is on the editorial board of the German-language Zeitschrift für Weltgeschichte (Journal of World History). Dr Lekon’s research interests include social theory (Giddens, Luhmann), colonial empires, and the modern history of the Indian Ocean rim.

Christian Lekon İngiliz Tarihi ve Edebiyatı alanındaki yüksek lisans derecesini Almanya, Hannover Üniversite'sinde aldıktan sonra London School of Economics and Political Science'te Uluslararası İlişkiler doktorasını tamamlamıştır.halen Lefke Avurpa Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü başkanı olarak görev yapmaktadır. Almanca yayınlanan Zeitschrift für Weltgeschichte'nin (Dünya Tarihi Dergisi) yayın kurulu üyesidir.Dr. Lekon'un araştırma konuları sosyal teori (Giddens, Luhmann), koloni imparatorlukları ve Hint Okyanusu kıyılarının modern tarihidir.



June 2011 Haziran

ÖZELLEŞTİRMEDE EZBERBOZAN AB’DEKİ DEROGASYON GERÇEĞİ: K.K.T.C KIB-TEK

ÖRNEĞİ

Doç.Dr. Okan Veli ŞAFAKLI Lefke Avrupa Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü

[email protected]

Dr. Mustafa ERTANIN Lefke Avrupa Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü

[email protected]

Abstract: Electricity as a major power is deservingly considered strategic, Constant task is to improve the efficiency and quality in producing and distributing it. Energy markets, due to their significant capital requirement and vitality as a service to both industry and public, mostly started as State Owned Enterprises(SOE). Massive handover to private companies and increased participation of private companies became common during last decades lead by EU members and new market economies following post cold war developments in World Markets. Practice however indicates that this privatisation process of energy markets is not a “one model fits all” solution to be implemented in every country for the sake of motto “Privatisation for Efficiency”. In the absence of competitive environments, it is essential that; an independent regulatory body exists, finance markets are able and developed, Law, Justice and Court systems function efficiently, tradition of professional management of private companies is institutionalised. Lack of any of above will lead to an unsuccessful privatisation, damaging the economy and the community. Derogations allocated by EU to member countries such as Malta and South Cyprus to keep their energy production and distribution as an SOE , even though they have larger scale in economy and more improved financial and administrative structures than North Cyprus, affirms the authors’ elaborations on privatisation of energy. North Cyprus SOE for electricity KIB-TEK is also far away from expected productivity and efficiency. KIBTEK must be restructured to improve its independent administration capacity, to be monitored by efficient independent regulatory body and to be equipped with contemporary legal structure. This study is to develop a feasible “Decentralised Self Governing Body ” for KIB-TEK.

93


June 2011 Haziran

Keywords: Privatisation, Electricity, Derogations, North Cyprus, Decentralised Self Governing Body Özet: Enerjinin önemli bir unsuru olan elektrik gibi sektörlerin stratejik sektör olarak değerlendirilmesi bu sektörde sunulacak olan hizmetin etkinliğini ve verimliliğini daha da önemli hale getirmektedir. Stratejik sektör olmaları hasebiyle bu sektörler öncelikle Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) sıfatıyla hayat bulsalar dahi zaman içerisinde başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere özele devredilme süreci yaşamışlardır. Ancak, bu trend sloganvari olarak her ülkeye uygulanabilecek bir yapı arzetmemektedir. Bilhassa, “Doğal Tekel” yapısı arz eden elektrik sektörü için etkin rekabet koşullarının eksikliğinde kaliteli, kesintisiz, sürekli ve ucuz elektrik ürünü sunmak için etkin para ve sermaye piyasalarının oluşumu, hukuk devletinin etkinliği, regule edecek bağımsız kuruluşların etkinliği ve profesyonelce yönetilen kurumsallaşmış özel işletmelerin varlığı şarttır. Aksi takdirde, gerekli şartlar oluşmadığı için özelleştirmenin topluma ve ülke ekonomisine faydadan çok zararı olabilecektir. Buna ilaveten, doğal tekel niteliği taşıyan elektrik alanında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden (KKTC) daha fazla ölçeğe sahip olan Malta ve Güney Kıbrıs’a AB’nin derogasyon vermesi özelleştirmeye yönelik bu tesbitleri teyit eder niteliktedir. KKTC’de Elektrik kurumunun (KIB-TEK) öngörülen verimlilik ve etkinliği sağlayamadığı da bariz olarak anlaşılmaktadır. Bu nedenle kurumun idari, kurumsal, yasal, ve denetim açısından yeniden kurgulanarak işletme mantığına göre üretim yapabilecek özerk bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir. Dolayısıyla, çalışmanın nihai hedefi KIB-TEK için ideal bir “Özerkleştirme Modeli” geliştirmektir. Anahtar Kelimeler: Özelleştirme, Elektrik, Derogasyon, KKTC, Özerkleştirme

1. GİRİŞ

AB’nin Kopenhag Ekonomik kriterine göre: Üyelik, hem işleyen bir piyasa ekonomisinin

hem de Birlik içerisindeki piyasa güçleri ve rekabetçi baskıyla başa çıkacak bir kapasitenin varlığını gerektirmektedir (Akçay 2008: 13). Bu çerçevede, sermaye yogun bir sektör olan enerji sektörüne doğru sermaye akışını hızlandıracak şekilde, AB enerji reformunun ilk serbestleşme paketi 1990’ların sonlarına doğru iki direktif halinde yayınlanmıştır. Bunlardan birincisi, 1997’de yürürlüğe giren, elektrik iç pazarına yönelik ortak kuralların ortaya konduğu ve serbestleşme sürecinin başlatıldığı 96/92/EC kodlu direktiftir. İkincisi ise, 1998’de yürürlüğe giren ve dogal gaz iç pazarına yönelik ortak kuralları belirleyen direktiftir (Direktif 98/30/EC). Her iki direktifin amacı, elektrik ve dogal gaz pazarlarını rekabete açmak suretiyle enerji sektörünün etkinliğini artırmak ve enerji maliyetlerinin düşmesini saglayarak AB ekonomisinin rekabet gücünü yükseltmektir (Bagdadioglu 2009: 28). İşte bu yapı ise AB’de özelleştirme trendini ortaya koymuştur.

Özelleştirme dar anlamıyla, “mülkiyeti ve yönetimi kamuya ait olan iktisadi üretim birimlerinin özel sektöre devri” olarak tanımlanmaktadır (Orkunoğlu 2010:2). Geniş anlamda özelleştirme kavramının içine giren unsurlar (Akalın 1990: 286) ; devletin çeşitli şekillerde (yasal, dogal vb.) oluşturduğu mal ve hizmet üretimindeki kamusal tekellerin kaldırılması, kamu

94 Özelleştirmede Ezberbozan AB’deki Derogasyon Gerçegi


June 2011 Haziran

hizmetlerinden(sosyal mallardan) mümkün olanların fiyatlandırılması, kamu kesimi tarafından üretilen mal ve hizmetlerin finansmanının özel kesimce sağlanması, KİT’lerin mülkiyet devrinin yanı sıra, özel kesime kiralanması, yönetimin özel kesime devri, deregülasyon (Nankani 2005: 165) (kurumsal serbestleşme); yani özel firmaların faaliyetlerinin düzenlenmesi ile ilgili kamu tarafindan konulan kurallara son verilmesini içermektedir.

Özelleştirme; karar veren yönetimin dilediği gibi gerçekleştirebileceği bir eylem değildir ya da olmamalıdır, Hukukun temel ilkelerine bağlı olan, ekonomik ve sosyal gelişmeyi, toplumun mutluluğunu şiddete başvurmadan demokrasinin genel kuralları içinde sağlayan bir anlayışın ürünüdür. Buna göre, genel kabul gören özelleştirme ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Özmen, 1987: 23-25):

Özelleştirme, ekonomik ve sosyal hayatta ani ve çarpıcı değişiklikler yaratmayacak şekilde, mümkünse sosyal bir görüş birliğine dayanmalıdır,

Özelleştirme, kuruluşun gerçek değeri üzerinden yapılmalıdır,

Özelleştirmenin ön hazırlıkları çok iyi yapılmalıdır,

Özelleştirme, her ülkenin kendi ekonomik denge hesabına dayanmalı, herhangi bir dış güç tarafından zorlanma sonucu yapılmamalıdır,

Tekel durumunda olan KİTlerin özelleştirilmesinde, özel kesim eliyle, tekelci anlayışın sürdürülmesinin önüne geçecek koşullar hazırlanmalıdır,

Özelleştirmenin, fiyatları artırması ya da ürün kalitesini bozmasının önüne geçecek tedbirler alınmalıdır,

Kavramsal açıdan herhangi bir ülkede özelleştirme kapsamında yukarıdaki ilkelerin dikkate

alınması gerekmektedir. Özelleştirmenin ilkeleri yanında özelleştirmeyi gerekli kılan nedenleri gözönünde tutmak özelleştirme sonrası başarıyı ölçmek açısından son derece önemlidir. Dünya ülkelerini özelleştirmeye yönelten başlıca nedenleri şöyle özetlemek mümkündür (KOÎ,1992,8.15):

Artan kamu sektörü borçlanma gereksinimi,

Yüksek enflasyon rakamları,

Bazı sanayi dallarının yapısında meydana gelen değişiklikler,

Ürün pazarları ve sermaye piyasalarının giderek uluslararası nitelik kazanması,

Sermaye piyasalarının geliştirilmesi ve sermayenin tabana yayılması,

Deregülasyon sonucunda çoğunluğu doğal tekel konumundaki kamu kuruluşlarının rekabet gücünün, dış dünya ile rekabet edemez hale gelmesi,

Avrupa pazarının bütünleşmesi, dünyada yaşanan globalleşme haraketleri ve teknoloji alanındaki hızlı gelişmeler,

Ekonomide verimliliğin artırılması gereği,

Piyasa ekonomisinin yerleştirilip geliştirilmesi gereksinimidir.

Okan Veli Şafaklı & Mustafa Ertanın 95


June 2011 Haziran

Yukarıda vurgulanan özelleştirme ilkeleri ve nedenleri dikkate alındığında bir AB ülkesi olan

İngiltere’deki muhafazakar partinin özelleştirme düşüncesi başlıca su gerekçelere dayanmıştır: Kamu sektörü borçlanma ihtiyacını azaltmak suretiyle para arzını kontrol altında tutmak ve böylece enflasyon oranını düşürmek; KİT’lerin tekel statüsünü kaldırmak ve serbest rekabet ortamında faaliyet göstermelerini sağlamak suretiyle ekonomideki rekabeti ve verimliliği arttırmak; halkın daha büyük bir kesiminin tasarruflarını hisse senetlerine yönelterek sermaye mülkiyetini tabana yaymak; ve borçlanma ve vergi gelirlerine alternatif olabilecek yeni bir gelir kalemi oluşturmak (Karagöz, 2009: 9-10).

KKTC’de özellikle artan kamu sektörü borçlanma gereksinimi karşısında başta KIB-TEK

olmak üzere etkin ve verimli yönetilemeyen Kamu kuruluşlarının özelleştirilmesi gündeme gelmiştir. Ancak, sözkonusu özelleştirmelerin yapılıp yapılamıyacağı özelleştirmeye özgü temel ilkelerin ve ülkeye özgü koşulların ekonomik rasyonalite temelinde analizi ile mümkündür. Bu tip analiz ise, KKTC’de KIB-TEK gibi kurumların özerkleştirilmesinin özelleştirmeden daha olumlu sonuç yaratacağını göstermektedir.

2. STRATEJİK SEKTÖR VE DOĞAL TEKEL OLGULARI

Dünyamızda birçok ülke rekabet gücünü artıracak, katma değeri yüksek, Ar-Ge'ye dayalı sektörleri stratejik sektör olarak belirlemektedir. Bunun yanında, ükenin güvenliği yanında ekonominin diğer sektörleri için zaruri olan enerji, ulaşım ve iletişim gibi sektörler de stratejik sektör olarak ifade edilmektedir. Şöyle ki, elektrik hem piyasalardaki pek çok ürün ve hizmetin üretilmesinde girdi olarak kullanılması hem de hane halkı tarafından tüketilen bir nihai ürün olması nedeniyle ekonomide hayati öneme sahiptir. Elektriğin özelliklerinin diğer ürünlerin özelliklerinden çok farklı olması nedeniyle elektrik endüstrisi klasik rekabetçi piyasalara benzememektedir. Özellikle elektrik sektörü kendine özgü özellikleri nedeniyle “doğal tekel” niteliği taşımakta ve ekin rekabet koşulları içerisinde faaliyet göstermemektedir. Doğal Tekel tanımını klasik ve çağdaş görüşlere göre aşağıdaki gibi yapabiliriz.

Klasik Görüşe göre belirli endüstrilerin teknolojileri ve hizmetin niteliği öyledir ki, hizmetler tüketiciye en az maliyet veya en fazla net fayda ile ancak bir firma veya belirli sayıda seçilmiş vasıtalarla sağlanabilir (Breuatigam 1989: 1292) .Başka bir ifade ile doğal tekel “birden fazla firma veya tesis yerine üretimin ancak bir firma tarafından en düşük maliyetle sağlandığı durumlarda doğal tekel ortaya çıkar. Yalnızca bir ürün üretiliyorsa ölçek ekonomisinin varlığı doğal tekelin oluşması için gerek şarttır. Bir tesiste birden fazla ürünün üretildiği hallerde doğal tekelin oluşması için gerek şart kapsam ekonomisinin varlığıdır” şeklinde ifade etmektedir (OECD 1992:12).

Çağdaş Görüşe göre ise Baumol, Panzer ve Willig (1982:17 ) doğal tekeli “Eğer bir firmanın maliyet fonksiyonu bütün üretim aralığı boyunca birden fazla firmanın maliyetleri toplamından daha az ise o endüstri doğal tekeldir” şeklinde”tanımlamaktadır. Klasik görüşle çağdaş görüş arasındaki temel fark tekelin ölçek ekonomisi aralığı içinde faaliyet göstermesinin gerekip gerekmediğidir.

Yukarıda belirtilen klasik ve çağdaş görüşler ışığında doğal tekellerin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:



June 2011 Haziran

Doğal tekeller durumunda rekabet olmadığından, görünmez el teorisinin geçerli olması mümkün değildir.

Göz önünde bulundurulması gereken tek bir teşebbüs olmasından dolayı, teşebbüsler arasındaki etkileşim analizi yapılamaz.

Kamu hizmeti: (Genellikle doğal tekel niteliğinde olan ve ülke ekonomisinde önemli rol oynayan ve ülkedeki genel düzenlemelerde göz önünde bulundurulan bir husustur.) Elektrik, doğal gaz, telekomünikasyon sektörlerinde ve diğer bir çok mal ve hizmet sektörlerinde hizmetler kamu hizmeti olarak nitelendirildiğinden, yerel ve ulusal düzeyde düzenlemeler yapılır (Kenneth 1997:3).

Doğal tekel halinde bulunan Elektrik sektörünün genel özellikleri ise aşağıdaki gibidir:

Elektrik sektörü bütünleşik bir yapı arzeder. Bu yapı içerisinde sırasıyla elektriğin üretimi, iletimi, dağıtımı ve sunumu gerçekleştirilir. Üretim aşaması, su, rüzgar, kömür, doğal gaz ve petrol gibi enerji türlerinin elektrik enerjisine dönüştürülmesini içerir. İletim aşamasında, üretilen yüksek voltajlı elektrik yüksek gelirim hatlarıyla dağıtım hatlarına aktarılır. Dağıtım hatlarına gelen elektrik ise; alçak voltajlı olarak tüketicilere aktarılır. Son aşama olan arz aşaması ise elektriğin nihai kullanıcıya satılması işlemidir. Ölçüm, faturalama ve pazarlama işlemlerini içeren arz, toptan veya perakende şeklinde olabilmektedir (Akcollu, 2003: 6-7).

Elektrik sektöründe üretilen elektriğin stoklanması mümkün değildir.

Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı sermaye-yoğun nitelik taşımaktadır.

Elektrik sektöründe gerçekleştirilen faaliyetler yüksek sabit sermayeyi gerektirir.

Teknolojik yeniliklerle doğrudan bağlantılı olan bir sektördür. Özellikle elektrik üretiminde yüksek teknolojiden yararlanılır.

Özellikle iletim ve dağıtımı doğal tekel özelliğini taşımaktadır.

Elektrik, talebi oldukça değişken olan bir girdidir.

Elektrik, arzı sürekli olması gereken bir girdidir.

Elektriğin üretimi ve tüketimi aynı anda meydana gelir.

Pazarlanması mümkün bir hizmettir.

Yüksek batık maliyetleri gerektirir (Akcollu 2003).

Elektrik enerjisi sosyal ve ekonomik yaşantının itici gücüdür.

İkincil bir enerji türüdür.

Verimi yüksektir.

Diğer enerji türlerine dönüştürülmesi kolaydır (Şirin ve Denizli 2009).



June 2011 Haziran

3. ELEKTRİKTE ÖZELLEŞTİRMENİN TEMEL BAŞARI KOŞULLARI

Özelleştirme, hatta ekonomik faaliyetin kendisi bile, amaç değil, araçtır. Esas mesele, toplum bireylerinin ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri en uygun şartlarda temin etmeleridir. Özel sermayenin yeterli olmadığı dönemlerde, devlet bazı sektörlerde yatırımcı rolü üstlenmek zorunda kalmakta, bunun sonucunda da doğal olarak kamu tekelleri oluşmaktadır. Elbette her türlü tekelin işleyişi uzun vadede halkın aleyhinedir. Ancak, KKTC gibi ülkelerde kamu tekellerinin özelleştirilmesine “SLOGANVARİ” değil ekonomik ve sosyal analiz temelinde yaklaşılmalıdır. Öncelikle, genel olarak ülkenin ölçek yapısı yanında ekonomik sistem, idari, kurumsal ve hukuki yapı ile özel sektörün gelişmişlik düzeyi dikkate alınmalıdır. Bu itibarla, KKTC’ye özgü şartlar (sui generis) dikkate alınarak özelleştirme veya özerkleştirme modelleri arasında seçim yapılmalıdır.

Hangi model uygulanırsa uygulansın ekonomik ve sosyal hayatımızdaki yeri tartışılmaz olan elektrik enerjisinin tüm tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli ve düşük maliyetli bir şekilde sunulması temel amaçtır. Dolayısıyla, ülke potansiyelini dikkate alarak bu amaçları maksimum düzeyde sürdürülebilir kılan özelleştirme veya özerkleştirme modeli uygulanmalıdır.

KKTC’ye kıyasla daha büyük ölçek ile gelişmiş kurumsal ve ekonomik yapıları olan İngiltere ve Türkiye’nin elektrik alanında sürdürülebilirlik sağlamak için ortaya koydukları yaklaşımlar KKTC açısından fevkalade ışık tutucu rehber olma niteliği taşımaktadır.

İngiltere hükümeti özelleştirme kararı verirken “The White Paper” (Beyaz Kitap) isimli özelleştirme teklifi açıklamış ve bilahare bu teklifi yasalaştırmıştır. Beyaz Kitap’daki amaçlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır (The White Paper 1998):

Elektrik üretimi ile ilgili kararları tüketici ihtiyaçları doğrultusunda yönlendirmek,

Tüketici çıkarlarını garanti altına almak için rekabet ortamını sağlamak,

Rekabetin artırılması, fiyatların gözetimi ve doğal tekellerin oluştuğu bölgelerde müşteri menfaatinin korunması doğrultusunda düzenlemelerde bulunmak,

Elektrik arz güvenliğini sağlamak,

Tüketicilere arz güvenliği dışında başka haklar vermek,

Sektörde çalışanlara gelecekte yeni kariyer fırsatları sağlamak ve ticari faaliyetleri devlet müdahalesi olmaksızınn yürütebilme özgürlüğünü temin etmek (Şirin ve Denizli, 2009).

İngiltere gibi Türkiye de elektrik enerjisine yönelik benzeri amaçlar için 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanununu çıkarmıştır. Türkiye’de rekabet kanununa göre temel amaç “Rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterecek mali açıdan güçlü, şeffaf ve eşit, taraflar arasında fark gözetmeyen bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulmasını ve bu piyasada bağımsız bir düzenleyici kurumun denetimi altında elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmasını ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunmasını sağlamak”tır.

Serbest piyasalarda optimum kaynak tahsisi sağlanarak refahın maksimize edilmesi

ekonomik etkinliği ifade eder. Ekonomik etkinliğin sağlanması iki koşulun yerine gelmesi ile



June 2011 Haziran

gerçekleşmektedir. Piyasada oluşan fiyatlar kaynakları etkin olarak tahsis etmeli (Tahsiste Etkinlik-Allocative Efficiency) ve üretim etkin (Üretimde Etkinlik- Productive Efficiency) olarak gerçekleştirilmelidir. Belli bir piyasada ekonomik etkinliğin sağlanabilmesi için her iki etkinliğin aynı anda sağlanması gerekir (Çakal 1996:5-6). Ekonomik etkinliğin gerçekleşmediği başlıca alanlar ise doğal tekellerdir. Doğal tekel niteliği gösteren piyasalarda meydana gelen aksaklıkların giderilmesi için temel olarak iki farklı çözüm karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan birincisi doğal tekel niteliği arz eden piyasanın bir kurum tarafından düzenlenmesi, bir diğer alternatif de piyasada kamu işletmesinin faaliyette bulunmasıdır. Bazen piyasada hem kamu işletmesinin bulunması hem de piyasanın bir kurum tarafından düzenlenmesi de söz konusu olabilir (Erol 2003: 17).

Doğal tekel özelliği gösteren piyasalarda, devlet politikalarının amacı tek bir firmanın üretim yaparak üretim etkinliğini sağlaması ve aynı zamanda fiyatlamada sosyal optimalin sağlanmasıdır. Bu şartlar altında, doğal tekel niteliğindeki pazarlarda uygulanabilecek iki gerçek çözüm yolu karşımıza çıkmaktadır: kamu işletmeciliği ve regülasyon. Kamu işletmeciliği bir başka ifade ile devletin mülkiyeti olarak ifade edilebilir. Kamu işletmeleri; sermayelerinin tamamı veya büyük bir kısmı kamu tüzel kişilerine ait olan işletmelerdir.

Regülasyon sektörün bağımsız düzenleyici kurum tarafından düzenlenmesi ve denetlenmesidir. Regülasyonun genel kabul görmüş bir tanımı bulunmamakla birlikte aşağıdaki tanımlar regülasyonun önemini açıklamada büyük ölçüde yeterli olacaktır:

“Regülasyon devletler tarafından girişimciler ve vatandaşlar üzerinde ihtiyaç duyulan çeşitli enstrümanlarla koyulan düzenlemeler olarak tanımlamakta ve regülasyonları, ekonomik, sosyal ve idari olarak üçe ayırmaktadır. Regülasyon kuralları, resmi ve gayri resmi düzen ve her seviyedeki devlet organı tarafından konulan ikincil kuralları ve devlet dışı kuruluşlar ve devlet tarafından sadece regülasyon yapmak için oluşturulmuş kurumlar tarafından yürürlüğe konulan kuralları içermektedir” (OECD 1997:6).

Regülasyon, geniş anlamda sosyal ve ekonomik amaçlara yönelik olarak devlet tarafından yürürlüğe konulan her türlü anayasal, yasal ve kurumsal düzenlemeler ile kamusal politikaları ve yapılan uygulamaları ifade etmektedir (Aktan, 2003).

Regülasyon, genel olarak devletin “kamu yararı” gerekçesiyle özel sektör birimlerinin yapması ve yapmaması gereken şeyleri emretmesi ve yasaklaması olarak tanımlanabilir (Chang, 1997:704). Dolayısıyla regülasyonlar, piyasada miktar, oran, giriş-çıkış ve diğer her türlü ekonomik faaliyet üzerinde uygulanan vergi ve sübvansiyon gibi yasal sınırlamalar ve idari kontroller şeklinde de ifade edilebilir (Posner, 1974:335).

Devletin regülasyon politikalarını uygulamak üzere tesis edilen “Bağımsız Düzenleyici Kurumlar (BDK) veya Bağımsız İdari Otoriteler” ilk olarak, ABD’de ortaya çıkmıştır. Piyasa ekonomisine açılan, başka bir deyişle eskiden devlet tekelinde olup da özelleştirildikten sonra piyasanın eline geçen endüstrilerin düzenlenmesi ve denetlenmesi ihtiyacından doğan bu kurumların, özelikle siyasi otoriteden bağımsız olması gerektiği önemle vurgulanmaktadır. Bağımsız idari otoritelerin ortaya çıkıp gelişimi ile geniş anlamda özelleştirme uygulamalarının başlaması ve ekonomide “devletçi” politikaların yerini “düzenlenmiş piyasa ekonomisi”nin alması arasında koşutluk gözlenmektedir. Bu nedenledir ki, geniş anlamda “özelleştirme” olarak algılanan “devlet düzenlemelerinin azalması” hareketinin boş bıraktığı alanların bağımsız idari otoriteler tarafından doldurulduğu kabul edilmektedir (Tan, 2002:12). Bu durum, kısaca boş bırakılan alanlar, özellikle ülkede yatırım yapacak yerli ve yabancı yatırımcılar için bir kaygı



June 2011 Haziran

unsurudur. Çünkü özelleştirilen sektörler yüksek maliyetli ve uzun dönemde kâr getirebilecek sektörlerdir. Belirsizlik ve güvensizlik olduğu durumlar yatırımcıyı yatırım yapmaktan alıkoymaktadır. BDK’ların ABD’de ortaya çıkma nedeni, aslında yasamanın yürütmeye olan güvensizliğidir. BDK’lara ihtiyaç duyulmasının bir diğer nedeni ise, bir yandan hızlı gelişen teknolojik alanlar yüzünden bazı alanların klasik idari ve yargısal yöntemlerle etkin bir şekilde organize edilmesi ve denetlenmesinin zorlaşması; diğer yandan politikacılara olan güvensizlik sonucunda iletişim ve finans sektörleri gibi bazı hassas alanlarda siyasi iktidarın söz sahibi olmasının, tarafsızlık ve objektiflik açısından sorunlar yaratmasının önüne geçilmesidir (Ulusoy, 1999:3-4).

Doğal tekellere yönelik bağımsız düzenleyici kurum tarafından başvurulabilecek başlıca üç regülasyon yöntemi bulunmaktadır. Bunlar; 1) İç karlılık Oranı (İKO) Regülasyonu (Rate of Return Regulation) (Breyer 1992:36); 2) Tavan Fiyat Regülasyonu {Price-Cap veya Retail Price Index-X (RPI-X)Regulation}, ve 3) Göreli Rekabet (Yardstick Competition) yöntemleridir.

Yukarıdaki regülasyon yöntemleri uygulanırken başlıca özellikleri ile olumlu ve olumsuz yönları dikkate alınmalıdır.

4. ELEKTRİKTE AB’NİN DEROGASYON GERÇEĞİ AB’de elektrik ve dogal gaz pazarlarını rekabete açmak suretiyle enerji sektörünün

etkinliğini artırmak ve enerji maliyetlerinin düşmesini saglayarak AB ekonomisinin rekabet gücünü yükseltme hedefi çerçevesinde özelleştirme politikası benimsenmesine karşın ölçek yapısı düşük olan Malta ve Güney Kıbrıs’a derogasyon tanınmıştır. 4.1. Malta

Malta’nın Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2003 / 54 / EC Yönergesi’nin belirli hükümlerinden ayrıklığı onaylanmıştır. 2003 /54 / EC yönergesinin 2. Maddesinin (26). bölümünde Malta ‘küçük izole sistem’ olarak değerlendirilmiştir. Bu yönergeye göre, ‘küçük izole sistem’, 1996 yılında, saatte 3 000 GW’tan az tüketim yapmış olan ve yıllık tüketiminin %5’inden daha azını diğer sistemlerle olan interkoneksiyonlarından edinen sistemler anlamında kullanılmıştır. 1996’da Malta, saatte 1 695 GW’lik tüketim yapmıştır. Malta izole fakat enterkonnekte olmayan bir güç sistemidir ve bu ayrılıklar Malta izole bir sistem olarak kaldığı sürece talep edilecektir. Adadaki elektrik piyasasının büyüklüğü ve yapısı göz önüne alınırsa, şimdilik, elektrikte rekabetçi bir piyasanın amaçlarına ulaşılması ihtimalinin imkânsızlığı ve elverişsizliğini, başvuruya eklenen belgelerle yeterince ispat edilmiştir. Piyasanın ani açılımı, özellikle elektrik arzının güvenliği açısından önemli problemler yaratabilir ve tüketiciler için daha yüksek maliyetle sonuçlanabilir. Buna ek olarak, geçiş sistemi yoktur ve dolayısıyla hiçbir operatör atanamaz; arzda rekabet olmadan, 2003 / 54 / EC yönergesinin, üçüncü kişilerin dağıtım sistemlerine erişimine yönelik gereksinimlerinin, mazereti de ortadan kalkar. Bununla birlikte, Malta’nın başvurusu şu anki durum hakkında adil bir tanımlama yaparken, orta ve uzun vadede gerçekleşebilecek ve önemli değişikliklere sebep olabilecek, olası teknolojik gelişmeleri göz önünde bulundurmuyor. Bu sebeple, durum düzenli olarak izlenmelidir. 4.2. Güney Kıbrıs

Malta gibi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2003 /54 / EC

Yönergesi’nin belirli hükümlerinden ayrıklığı 25 Eylül 2006 Komisyon Kararı ile onaylanmıştır. 2003 /54 /EC yönergesinin 2. Maddesinin (26). bölümünde Kıbrıs Cumhuriyeti ‘küçük izole



June 2011 Haziran

sistem’ olarak değerlendirilmiştir. Bu yönergeye göre, ‘küçük izole sistem’, 1996 yılında, saatte 3 000 GW’tan az tüketim yapmış olan ve yıllık tüketiminin %5’inden daha azını diğer sistemlerle olan interkoneksiyonlarından edinen sistemler anlamında kullanılmıştır. 1996’da Kıbrıs Cumhuriyeti, saatte 2 315,3 GW’lık tüketim yapmıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti izole fakat enterkonekte olmayan bir güç sistemidir. Adadaki elektrik piyasasının büyüklüğü ve yapısı göz önüne alınırsa, şimdilik, elektrikte rekabetçi bir piyasanın amaçlarına ulaşılması ve bu sistemin bir üye ülkenin ana şebekesi ile enterkonekte olma ihtimalinin imkânsızlığı, başvuruya eklenen belgeler ve sonrasında edilenlerle yeterince ispat edilmiştir. Komisyon, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin başvuru sebebini incelemiş; ayrıklığın ve başvuru için gereken şartların, 2003/54/EC yönergesinin amaçlarının muhtemel başarısını etkilemeyeceği konusunda tatmin olmuştur. Kıbrıs Cumhuriyeti’nde elektrik sektöründe önemli değişimler olması halinde Komisyon kararı ile ayrıklık kaldırılabilir. Bu maksatla, Kıbrıs, elektrik sektöründeki devrimleri izlemeli, ve herhangi bir önemli değişimden, özellikle yeni jenerasyon lisanslarından, piyasadaki yeni girişimcilerden, fiyatlardaki hareketlenmelerden ve ayrılığın yeniden gözden geçirilmesini gerektirebilecek yeni altyapı planlarından, Komisyon’u haberdar etmelidir. 4.3. KKTC

K.K.T.C.; 1996 yılı elektrik tüketim verilerine bakıldığı zaman görülebileceği gibi, 500

milyon kWh’in altında tüketimi olduğundan yürürlükte bulunan söz konusu AB direktifinde belirtildiği şekilde ‘mikro izole sistem’ kapsamına girmektedir. Öte yandan bulunması muhtemel çözümde elektriğin ortak devlet kontrolünde kalması durumunda dahi, 1996 yılı verilerine göre ada bir bütün olarak 3 milyar kWh’in altında bir tüketime sahiptir ve direktifte belirtilen ‘küçük izole sistem’ tanımına uymaktadır. Bu yapı Malta ve Güney Kıbrıs gibi KKTC’ye de derogasyon tanınması gereğini doğurmaktadır.

Derogasyon zarureti dışında KKTC’deki mevcut ekonomik, kurumsal, ve idari yapının özelleştirmeyi akamete uğratacağı net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. KKTC’de halen elektrik üretiminin yaklaşık % 40’ı - alım garantisi verilmiş şekilde – özel bir şirket (AKSA AŞ.) tarafından yapılmaktadır. Üretimin bu şekilde bölünmesi ölçek ve kapsam ekonomisi kapsamında verimliliği olumsuz etkilemektedir. Durum böyle olmasına karşın, özelleştirmenin başlıca hedeflerinden olan bu şirkete ait arz güvenliği kamu üretimine göre daha düşüktür. Buna ilaveten, özelleştirmenin verimlililik ve etkinlik yarattığı argümanı sözkonusu şirketin beyanlarıyla çürütülmektedir. KKTC Resmi gazetelerinde yayımlandığı gibi, sözkonusu özel şirket 2003-2009 yılları arasında sırasıyla 232451 Tl, 1,347,302 TL, 22,954,406 TL, 19,445,983 TL, 25,635,935 TL, ve 31,741,640 TL zarar beyanında bulunmuştur. Bu rakamlar oldukça manidardır. Bu rakamların gerçek olması halinde, adı geçen şirketin elektrik üretimini devam ettirmesi ekonomik akılla örtüşmemektedir. Eğer yanlış ise, özelleştirmenin temel olmazsa olmazlarından olan regülasyonun ve etkin denetimin KKTC’de sınıfta kaldığını göstermektedir.

KKTC’de kamu kuruluşu tarafından yapılan elektrik üretiminde temel problemin gelir gider dengesizliğinden değil politik baskılardan dolayı gerekli tahsilatın yapılamadığından kaynaklandığı devlet yetkililerinin açıklamalarından da anlaşılmaktadır. Yani temel problem kurumun idari özerkliğinin olmayışıdır.

5. ÖZERKLEŞTİRME ALTERNATİFİ VE KIB-TEK ÖRNEĞİ Doğal tekel durumundaki elektriğe yönelik model seçiminde esas alınması gerekli unsurlar

ülkenin kendine özgü koşulları olmalıdır. Öncelikle, özelleştirme ve regülasyona yönelik koşulların oluşmadığı kesin bir şekilde ortaya konabilir. Şöyle ki, küçük ada ülkesi olarak ölçek



June 2011 Haziran

yapısı rekabetin önünde önemli bir engeldir. Ayrıca, halen daha para ve sermaye piyasalarının gelişmemesi; ekonomide rekabetçi sürdürülebilir bir yapının kurulamaması; anasayasal denetim kurumlarının dahi etkin işleyememesi; yargının zamanında tecelli edememesi ve KKTC’de özel sektörün yeterince ne kurumsallaşıp ne de profesyonelleşmesi elektrik gibi stratejik bir sektörün özelleştirilmesini ekonomik akıl açısından neredeyse imkansız kılmaktadır. Bu çerçevede, KIB-TEK için bugün itibariyle en iyi alternatif kurumun özerkleştirilerek etkinleştirilmesidir.

Özerkleştirmedeki temel amaçlardan biri de kamu hizmetlerinin etkili bir şekilde işletme mantığı ile verilmesidir (Kablay 2002:36). Özerklik, “merkezden yönetimin ve bürokratik çalışmanın sakıncalarını gidermek veya azaltmak için düşünülen bir yöntem” (Tortop 1994:18); “bir topluluğun işlerini yaparken, kendi başına, kendi organları eliyle görmesi ve buna olanak verecek kaynaklara da sahip olabilmesi” (Keleş 1992:39); “Kamu tüzel kuruluşlarının, Anayasanın ve kanunların kendilerine tanıdığı yetkiler çerçevesinde görevlerini yaparken, hizmetlerin gerektiği mali imkanlara, ayrı bir bütçeye ve karar organlarına sahip olmaları” (Kaplan 1997: 8) gibi farklı açılardan tanımlanabilir.

Özerk kuruluşların kendilerinden beklenen faydayı sağlamaları kendilerinin bir takım yetkilerle donatımları ile olanaklıdır. Bu yetkiler sırasıyla karar alma ve aldıkları kararı uygulama hakkı; karar alacak organların hiçbir baskı olmaksızın oluşturulması; karar alma özgürlüğü; ve mali özerklik yani merkezi idarenin baskısı olmaksızın harcama yapmaya yetkili olmalarıdır.

Mali ve idari açıdan özerkleştirilen Kamu İşletmelerinde ortaya çıkması muhtemel temel problem Asil-Vekil sorunudur (Agency problem). Yani başka bir ifade ile yönetimin işletme mantığından uzaklaşmasıdır. Bu problemi asgariye indirmenin ise yolları, yönetimin etkinlik ve verimlilik kriterlerine göre ödüllendirilmesi, kurumun üyelerinden onay alan performans bütçeye tabi olması, belirli periodlarla mali ve idari şeffaflığın şart koşulması, başta personel giderleri olmak üzere mali kuralların getirilmesi ve kurumun etkin bir şekilde Sayıştay tarafından uygunluk ve performans denetimine tabi tutulmasıdır.

KKTC’de yukarıda işaret edilen birçok faktör dikkate alındığında günümüz itibariyle elektrik kurumu için en ideal yöntem özerkleştirmedir. Bu çerçevede, başka ülkelerdeki başarılı özerkleştirme modelleri de göz önüne alınarak KIBTEK için aşağıdaki model geliştirilmiştir.

Kuruluş - Yasal Statü: Başbakanlığa Bağlı

Yönetim Şekli Yönetim Kurulu: Belirli sayıda üyenin katılımı ile oluşur [ Başbakanlık 1 üye, Enerji ile

ilgili bakanlık 1 üye; Tüketiciler derneği, Sanayi odası, ve diğer en büyük kullanıcı olan 2 sektörden 1er üye (örn.Turizm ve Yüksek Eğitim); ve KIB-TEK’te çalışan 2 üye (seçim veya atama ile)] . Atanan üyelerde kurumlarında memur olmaları veya üye olmaları şartı aranmaz ancak en az 4 yıllık bir yüksek eğitim kurumu mezunu olmaları ve 5 yıllık çalışma tecrübeleri aranır. Milletvekilleri, Bakanlar, Siyasi Parti Yöneticileri, Elektrik Üretimi ile ilgili çıkar çatışması konumunda olanlar katılamaz.

Yönetim kurulu Başkanı: Yönetim Kurulu üyelerinden seçilir. YK luna başkanlık eder ,Kıbtek i temsil eder.

Yönetim Kurulu Görevleri:Yıllık Bütçe yi onaylar. Kurumun Temel Politikalarının Yasalara ve Sosyal sorumluluğa Uygunluğunu sağlar. Kurum a Genel Müdür atar

Genel Müdür: Kurumun etkinliğini ve YK nin temel politikalarını günlük çalışmalara entegre eder ve gözetir.



June 2011 Haziran

Diğer Birimler: İK , Muhasebe, Üretim ve Fiatlandırma, İnovasyon-Dönüşümlü kaynaklar, Dağıtım ve Şebeke, Petrol Tedarik ve Depolama , Hİ ve diğerleri..

Özerklik Gereksinim ve Kuralları Kurum başlangıç sermayesi için ilk 3 aylık veya en az 2 üretim, satış ve tahsilat süresinde ihtiyacı olan girdilere eşit kaynak KIBTEK ten aktarılır.

Kurum Kaynak kullanımı Politikasını kendi belirler.

Fiat belirleme de hiçbir tarifede birim fiatı ham petrol girdi maliyetinden az olamaz

Fiat belirleme tüm girdileri dahil eder, ancak yeni yatırımlar için provizyon içeremez.

Fiatlar %5 i geçmeyen Devlet Maliyesine katkı içerir, vergi içermez.

Üretimde ve Ev de kullanılan tarifeler farklı olmalıdır.

Tüm kullanıcılar ödemeye mükellef olmalıdır.

Meclis kararı ile sosyal ihtiyacı olan abonelere yapılacak katkılar Devlet Maliyesinden ayıca ödenir.

Bir yıllık dönem içinde kurum zarar edemez, devlet maliyesinden katkı almayı planlayamaz

Kurum Ham Petrol alımını kendi yönetir. Doğrudan veya ihale, spot veya süreli (future) alımları Petrol Tedarik ve Depolama bölümü kesinlikle müstakil bir hesapla yönetir. Muhtemel arz eksikliği dönemlerine çözümü YK ile birlikte tespit eder ve uygular.

Özerk Kurum özel sektör enerji şirketlerinden yüksek tarifeler uygulayamaz (özel bölgeler hariç.....)

Saydamlık Kurum, her yıl için mali ve idari faaliyetlerini ilgili tarafların kolayca ulaşabileceği şekilde şeffaf olarak deklare edecektir.

Hesap Verebilirlik-Denetim Kurum, her yıl sonunda mali ve idari açıdan kurula açıklama yapıp gelecek yılın performans bütçesini paydaşlarına onaylatacaktır. Her yılın idari ve mali faaliyetleri, Sayıştay tarafından sıkı bir şekilde denetlenecektir. Sayıştay KIBTEK’e yönelik olarak etkin bir uygunluk ve performans denetimi gerçekleştirecektir. Ayrıca, uluslararası ölçütlere göre denetçilerin kolaylıkla, cesurca görev yapmalarına imkan verecek şekide bağımsızlıkları sağlanarak etkin bir iç denetim mekanizması kurulacak ve iç denetimin dış denetimle işbirliği kurumsal hale getirilecektir.



June 2011 Haziran

SONUÇ

AB ile ilişkilerde resmi düzeyde olunmamasına rağmen KKTC AB muktesebatına uyum süreci yaşamaktadır. Bu süreç itibariyle, AB’deki özelleştirme trendi KKTC’yi de etkilemektedir. Bütçe açıklarının sürdürülemez yapısı bu trendle birleştiği zaman KKTC’de bütçe baskısı yaratan tüm kurumların özelleştirilmesi gündeme gelmiştir. Ancak, AB’de KKTC’den daha büyük Güney Kıbrıs ve Malta gibi ülkelere özelleştirme konusunda muafiyet tanınması ve özelleştirmenin başarı koşulları açısından gerekli idari, kurumsal ve ekonomik yapının günümüz itibariyle varolmaması KIB-TEK’in özelleştirilmesini rasyonel olmaktan çıkarmaktadır.

Sonuç olarak KKTC’de başta ölçek yapısı olmak üzere özelleştirmenin gerektirdiği koşulların günümüz koşullarında oluşmaması ve kısa vadede oluşmasının mümkün olmadığı gerçeğinden hareketle KIBTEK için en ideal modelin çağdaş anlamda bir ÖZERKLEŞTİRME olduğu ortaya çıkmaktadır. Etkin bir özerkleştimenin temel unsurları ise idari ve mali özerkleştirme, mali kuralların getirilmesi, mali ve idari saydamlık, performans bütçeleme, hesap verebilirlik ve etkin denetimdir.

KAYNAKÇA

Akalin, Güneri (1990), KİT Ekonomisi, Yeniçağ Yayın, Ankara Akcollu, F. Yeşim. (2003), "Elektrik Sektöründe Rekabet ve Regülasyon", Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi, Rekabet Kurumu, Ankara. Akçay, Belgin (2008), “Avrupa Birliği’nin Ekonomik Kriterleri ve Türkiye”, Maliye Dergisi Sayı 155 Temmuz-Aralık 2008 Aktan, C. C. (2003), Kamusal Regülasyon Kavramı ve Türleri, http://www. sobiadacademy.net/sobem/e-ekonomi/regulasyon/kavram.htm (Erişim Tarihi: 11/06/2010). Bagdadioglu, Necmiddin (2009), “Avrupa Birliği Enerji Sektöründe Rekabet Politikası: Brüksel’in Yeni Önerileri ve Enerji Milliyetçiliği Meselesi”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi , Cilt : 33 No:1 Baumol, W., Panzar, J.,Ve Willig, R. (1982), Contestable Markets and Theory of Industry Structure, Harcourt, Brace, Javonovich, New York Braeutigam, Ronald R (1989), Optimal Policies for Natural Monopolies, in Handbook of Industrial Organization, R. Schmalensee and R. Willig, eds., Elsevier Science Publishers, Amsterdam. Breyer, Stephen (1992), Regulation and Its Reform, Harvard University Press. Çakal, R. (1996), Doğal Tekellerde Özelleştirme ve Regülasyon, DPT, YAYIN NO: DPT: 2455.



June 2011 Haziran

Chang, H.-J. (1997), “The Economics and Politics of Regulation”, Cambridge Journal of Economics, 21, 703-728. DIRECTIVE 96/92/EC of the European Parliament and of the Council of 19 February 1997 concerning common rules for the internal market in electricity, http://www.seerecon.org/infrastructure/sectors/energy/documents/electricity_directive/dir96-92.pdf (15/07/2008) DIRECTIVE 98/30/EC of the European Parliament and of the Council of 22 June 1998 concerning common rules for the internal market in naturalgas, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1998:204: 0001:0012:EN:PDF (28/05/2008) Erol, M. (2003), Doğal Tekellerin Düzenlenmesi ve Telekomünikasyon Sektöründe Düzenleyici Kurum, DTP YAYIN NO: DPT:2680. Kaplan, Aslan (1997), “Özerkleştirme ve Özelleştirme Teorileri ve Sağlık Bakanlığı Hastanelerinin Özerkleştirilmesi ve Özelleştirilmesi Çalışmaları Hakkında Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Çalışan Yüksek Öğrenimli Sağlık Personelinin Düşüncelerinin Tespiti Üzerine bir Araştırma”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Kaplay, S. (2002), “Sağlık Bakanlığı’nın Hasteneleri Özerkleştirme Politikasına Eleştirel Bir Bakış”, Kamu Yönetimi Dünyası Dergisi, Yıl:3. Sayı 11-12. Karagöz, H. (2009), Dünya ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, Konya Ticaret Odası, Konya. Keleş, Ruşen (1992), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, İstanbul. Kenneth E., TRAIN (1997), Optimal Regulation, The Economic Theory of Natural Monopoly, The MIT Press, Fifth Printing. KOl, (1992), Türkiye'de Özelleştirme, Ankara, Nankani, Gobind (2005), “Privatization and Deregulation: A Push Too Far?”, Economic Growth in the 1990s Learning from a Decade of Reform, http://www1.worldbank.org/prem/lessons1990s/chaps/06-Ch06_kl.pdf, World Bank Publication, April 2005, s.165. Şirin, Y. N. ve Aydem Edaş Denizli (2009), “Elektrik Sektöründe Özelleştirmeye Genel Bir Bakış ve Öneriler”, Ege Bölgesi Enerji Forumu 12-13 Ekim 2009, Denizli. OECD (1992), Regulatory Reform, Privatization And Competition Policy, Paris. OECD (1997), The OECD Report on Regulatory Reform, Synthesis, Paris. Orkunoğlu, Işıl Fulya (2010), “Özelleştirme ve Alternatifleri”, Akademik Bakiş Dergisi, Sayı 22, Ekim – Kasım – Aralık – 2010 . Özmen, S., (1987), Türkiye'de ve Dünyada KİT'lerin Özelleştirilmesi, İstanbul.



June 2011 Haziran

Posner, R. (1974), “Theories of Economic Regulation”, The Bell Journal of Economics and Management Science, Vol.5, No.2, Autumn, 335-358 Tan, T. (2000), “Bağımsız İdari Otoriteler”, Devletin Düzenleyici Rolü, TESEV Yayınları: 19, İstanbul, 115-134. Tortop, Nuri (1994), Mahalli İdareler, Yargı Yayınları, Beşinci Baskı, Ankara. Ulusoy, A.(1999), “Bağımsız İdari Kurumlar”, Danıştay Dergisi, Sayı: 100, 3-17. The White Paper (1988), Privatising Electricity, Secretary of State for Energy House of Commons, London.

Okan Veli ŞAFAKLI: Doç.Dr., Lefke Avrupa Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi ve aynı zamanda bölüm başkanıdır. Lisans ( Doğu Akdeniz Üniversitesi, KKTC ), Yüksek Lisans ( Doğu Akdeniz Üniversitesi, KKTC ), Doktora (Çukurova Üniversitesi, Türkiye).Çok sayıda ulusal ve uluslararası konrede bildiri sunan ve makale çalışması bulunan Şafaklı'nın ilgi alanları şunlardır: Genelde Turizm özelde ise Turizmin Finansmanı, Kooperatifçilikte Finansman , Genel bankacılık ve Finans konuları. Okan Veli SAFAKLI: Assoc.Prof.Dr., Lecturer in European University of Lefke and Head of Business Department. BS (Eastern Mediterrenaean University, TRNC), MBA (Eastern Mediterrenaean University, TRNC), PhD (Çukurova University, Turkey). He has a lot of papers presented in national and international congresses and articles published. His research interests: Tourism financing, financing of cooperatives and general banking and finance topics. Mustafa Ertanın: Dr., Lefke Avrupa Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Lisans ve yüksek lisanslar. (Uluslararası İlişkiler,Ms.Sc Economics, Higher Institute of Economics) K:M. Sofia) Hukuk BA, (SU, Sofia), Doktora (University of National and World Economy, Sofia).İlgili kongre bildirileri ve makale çalışmaları ve küresel çalışma tecrübesi olan Dr.Ertanın, Yaşam Boyu Eğitim, Performans ölçme Değerlendirme, KOBİler, Etik, Sessiz İletişim, Akdeniz ve Çevre Sorunları öncelikli ilgi sahalarıdır. Eğitimin her insanın her zaman ulaşabileceği ve ödeyebileceği bir kurum olması gereği temel düşüncesidir Mustafa Ertanın: Dr., Lecturer in European University of Lefke, Business Department. (Ms.Sc Economics, Higher Institute of Economics KM, Sofia), Law,BA, (University of Sofia,K.and M. Sofia), PhD (University of National and World Economy, Sofia). Beyond his global work experience, he has related papers presented in National and International Congresses and articles published. His major research interests: Lifelong Learning Institudes, Capacity Development and Performance Evaluation, SMEs. Ethics, Non-verbal Communications, Mediterranean and Ecological Issues. He advocates that education must be accesible and affordable at all times for anyone.



June 2011 Haziran

‘’AMERICAN OUTSOURCING’’ THE IMPACT OF GLOBALIZATION ON THE WAY

ORGANIZATIONS CONDUCT THEIR BUSINESS OVERSEAS, THE CASE OF GENERAL

ELECTRIC

Assist. Prof. Dr. Ahsan Habib European University of Lefke

Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business Administration

Lefke, TRNC dr.ahtoms@yahoo. co. uk

Abstract: The concept of outsourcing is not new, especially in the corporate world. It has been going on from the 1900s till date. The basic idea behind outsourcing is to fully utilize one’s competitive advantage to gain greater market share, increased productivity and more profits. Globalization is the integration of business activities across geographical and organizational boundaries. Globalization is doing business with a worldwide focus rather than doing business in an international market with the focus from a home-country viewpoint. (Goldin and Reinert, 2007). Globalization is a mixture of international, offshore and global activities and involves a general progression from the domestic to the global. (Cable, 1999).Thus countries like America and other developed countries outsources many of its white and blue collar jobs to third world countries in hopes of gaining greater amounts of profit and market share. This report evaluates the strategies adopted by the General Electric during the recession and the primary causes for outsourcing, starting from monetary gains, intellectual rights, political stability, allocation of resources at cheaper rates and so much more.

Key Words: American Outsourcing; General Electric, Strategy, Recession

107


June 2011 Haziran

1. INTRODUCTION

The United States of America experienced a significant decline in economic activity mostly during early parts of 2002 till 2003. The effect of the recession came into U.S from the severely affected European Union during the 2000s and early parts of 2001. Although many of the more developed countries of the world (U.K, Australia, and Canada) managed to avoid the effects of the recession in the early 2000s, Russia along U.S suffered most of the brutal effects of the recession. Although Canada normally moves in the same direction with the U.S because both the country’s economy is closely linked with each other, Canada’s economy never actually went into recession in the early 2000s. Some of the reasons behind this turn of events were that Canada was never directly affected by 9/11 and the subsequent wars. Also the Canadian government did not engage in any major tax cuts or major expenditures during that time. America along with the rest of the world fell into now what is known as the great recession from mid of 2007 till 2009 and early parts of 2010. (http://en.wikipedia.org)

The housing-related financial assets of the U.S collapsed along with a global financial crisis. The U.S economy suffered severely with food and oil prices reaching new heights, the major financial institutions collapsing like a house of cards and unemployment rates were soaring. This affected the economy of the European Union, Canada and other first world countries in a similar fashion leading to global recession. Ultimately the U.S government responded with a $700 billion bank bailout and another $790 billion fiscal stimulus package to help the country come out of the recession.

2. GLOBALIZATION OF THE CORPORATE WORLD

Globalization of business has completely revolutionized the manner in which organizations conduct their operations. The traditional methods have all but disappeared, especially for the global giants. ‘Though globalization today primarily covers the economical side, the impact is not limited to the economy only. It actually affects every aspect of life, like cultural, social, psychological and of course, political’. (http://lifestyle.iloveindia.com)

Globalization has caused massive changes in many aspects of life, both positively and negatively. The impact of globalization is immense and diverse to say the least. People all across the globe now have access to information, products and service, which was an impossible scenario 20 years ago. With the advent of the Internet, the concept of globalization has reached completely new heights. With ever improving technology, accessibility to any and all sort of information has caused the market more competitive and fierce than ever before. Organizations now have to constantly adapt and mesh with the ever-

108 The Case of General Electric


June 2011 Haziran

changing business landscape to survive in the cut-throat corporate world. The business organizations are not only competing with their rivals within national boundaries but also with corporate giants from all across the globe. With such fierce global competition, it is only natural that organizations are looking for ways to make its products and services cheaper to stay alive in the market. Outsourcing was a natural outcome that corporations had to adopt to remain competitive (http://www.n2growth.com).

Globalization of businesses worldwide has caused corporations to become more aggressive in nature and more proactive in dealing with any components of the business. Due to the ever-changing scenario of the corporate world, organizations have become more ruthless and profit-oriented. The general tendency with big multinational corporations is that they want to gain more profit, and while doing so they end up exploiting resources of the less developed countries (http://business.mapsofindia.com).

3. IMPACT OF GLOBALIZATION ON THE DEVELOPED COUNTRIES

The major impacts of global outsourcing are as follows:

With higher levels of outsourcing, the more developed countries is getting more access to cheaper labor, flexible rules and regulations and increased productivity. The labor rate is much cheaper in countries like India, China, and Bangladesh than compared to America. The rules and regulations relating to FDI and working conditions in the third world countries are much more relaxed and flexible than the developed countries. In addition the productivity also increases by outsourcing jobs to countries like India and China because of the 24-hour workday concept. This in turn means countries like U.S have access to products and services at a cheaper cost. This gives rise to additional business opportunities and more growth for the economy (http://www.drummajorinstitute.org).

However the downside is also there with increased outsourcing, massive job cuts for the American skilled and semi-skilled work force. Thousands of jobs are being outsourced from the developed countries to third world countries equating to massive unemployment rates. This in turn becomes an additional cost and expenses for the government, which offsets some of the positives of outsourcing. The impact of globalization especially through outsourcing is having quite an effect on the home countries. As in the case, the more developed countries of the world (i.e USA and European countries) are outsourcing many local jobs to third world countries (i.e China, India ) for cheaper wage rates in exchange for cheaper products and services. Taking U.S.A as an example, the initial impact of such ‘right-sourcing’ is countless U.S workers losing their jobs to cheaper counterparts in the less developed countries. In return America is hoping to retain more high-paying jobs for themselves.

Ahsan Habib 109


June 2011 Haziran

4. ANALYSIS: ADVANTAGES AND DISADVANTAGES OF GLOBALIZATION IMPACT

Globalization of the corporate world has brought about many advantages and disadvantages with. They are analyzed in the next section. 4.1. Advantages

With more globalization, the market place is transcending borders, giving companies access to a greater market size, more options for the consumers to choose from. Globalization induces greater productivity and efficiency, which is causing the companies world-wide to produce quality goods and services at a reduced price. This in turn keeps the prospect of inflation to a low considerably. This allows countries to be competitive in specific sectors which mean no single country can remain the power head. With a broader focus, the decisions taken at top levels are for the greater good of the general people (http://www.darkseptemberrain.com). 4.2. Disadvantages Increased globalization is causing jobs to be shifted to from locations where the cost of labor is relatively higher to locations where it is cheaper. This is primarily affecting the developed countries of the world, because in places like U.S. and Europe the cost of labor is significantly higher than in places such as India, China, and Thailand etc. This phenomenon is causing massive unemployment in the developed nations. Also the prime focus is keeping the costs lower, which is causing the poor countries to be exploited by the cash rich global organizations. Also there is the constant threat of the global companies trying to rule the less developed countries by investing obscene amounts of money (http://www.buzzle.com).

5. NAFTA - HOW DID THEY AFFECT USA DURING RECESSION?

NAFTA (North-American Free Trade Agreement) came into implementation on January 1st 1994 between Canada, U.S and Mexico. During the U.S recession in the early 2000s, almost 3700 maquila plants were being operated in Mexico. The textile and apparel sectors were mostly outsourced to Mexico during the recession. Due to the cheaper wage rates, many U.S organizations survived the pressure from the recession by outsourcing thousands of jobs to Mexico (http://www.mackinac.org).

During the great recession (i.e financial crunch), many U.S companies outsourced thousands of white collar jobs to Mexico to stay alive in the market. NAFTA is the main reason behind Mexico’s development with the inflow of FDI, the infrastructure of the country also improved significantly.



June 2011 Haziran

The downside of NAFTA, according to experts is that it caused the majority of the outsourcing of semi-skilled and skilled jobs from America. During the recession, the outsourcing of jobs complicated the problems for America. The American people were left jobless, with increasing prices and inflationary pressure, the local economy of many states crumbled. Also the additional expense for the Federal Government to support the thousands of unemployed citizens became an unbearable burden during the recession. The additional payments from the government, reduced spending by consumers due to job cuts, all contributed to the problems during the recession.

6. IMPACT OF GLOBALIZATION AND EXCESSIVE OUTSOURCING ON THE U.S ECONOMY

The proponents of outsourcing have to say that outsourcing is creating more business opportunities and increasing the country’s overall productivity, which in turn is increasing the GDP. However the opponents argue that stripping thousands of American jobs is causing a relatively permanent damage to the economy. The arguments are about America losing its technical-edge and competitive advantage to other countries is not short-term and will cause irreparable damage to the economy (http://www.dirjournal.com).

The numbers are there to support both sides of the argument more or less but the more visible impact have been the loss of American jobs due to outsourcing. The official statistics illustrates that the economic output of America has grown by 3.3% annual rate after 2003, in a period when the imports from third world countries have increased. The positives of outsourcing are that U.S consumers are getting products and services at a cheaper rate which in turn raises the standard of living (http://www.rttsweb.com).

Also the money saved from outsourcing white-collar American jobs is used to create and more business opportunities and create more jobs for America. ‘Another study by Global Insights estimated the U.S. economy will be $124 billion larger in 2008 if outsourcing continues compared to no outsourcing’ (http://www.mackinac.org). These reports clearly identify the positives of outsourcing and the benefits the U.S economy will gain from it.

‘Business Week’s analysis of the import price data reveals off shoring to low-cost countries is in fact creating "phantom GDP"--reported gains in GDP that don't correspond to any actual domestic production. However according to Business Week: “the underlying problem is located in an obscure statistic: the import price data published monthly by the Bureau of Labor Statistics (BLS).” Due to this erroneous data, the calculations regarding cost cuts and product innovations are done properly. The government uses the erroneous import price data directly and indirectly as part of its calculation for many other major economic statistics, including productivity, the output of the manufacturing sector, and real gross domestic product (GDP)’(http://www.businessweek.com).

Ahsan Habib 111


June 2011 Haziran

‘Forrester Research Inc. predicts U.S. employers will move 3.4 million white-collar jobs and $136 billion in wages overseas by 2015’ (http://www.moneyallocator.com).

These studies clearly revels the horrifying facts of outsourcing and how the government is using erroneous data to calculate the benefits of outsourcing for the US economy. This suggests that unless rapid action is not taken, the economy will fall into a delusional state of well-being and will eventually cause the downfall of the nation.

With the American economy in recession, the effects of outsourcing has been magnified and scrutinized even more. The other direct effect of job cuts is the loss of income by federal governments due to lower tax receipts, increasing outgoing payments for unemployment benefits and lower tax returns.

7. PROBLEMS ASSOCIATED WITH INCREASING GLOBALIZATION AND OUTSOURCING

With increased globalization, the business organizations have become more profit oriented. The multinational corporations always seek new ways to reduce cost in any way possible to increase their profit margins and gain competitive edge. This profit seeking tendency of the corporations put constant pressure on the affiliated companies to deliver. This ultimately causes the workers of the developing countries to suffer the most due to poor working conditions, safety hazards, low pay rates and almost zero benefits. The developed nations such as America started to outsource jobs to third world countries because it was very expensive to employ American workers with all the strict work regulations, benefits and standard pay rates. Thus they started to look for the poorer countries of the world, to outsource their blue collar jobs (http://www.businessweek.com).

The majority of the American blue collar jobs were initially outsourced to Mexico, because of its geographical proximity, cheaper labor rates and flexible rules and regulations. However the Maquiladora industry faced a downturn in employment around 2002. One of the prime reasons behind this downturn was the increasing costs of maintaining an average worker in Mexico due to the rising employment benefits which were mandated by law. The American multinationals then turned their sights towards China and India. The wage rates were lower and no employment benefits were mandated by law and hence a huge ‘chunk’ of business was removed from Mexico so that it could be awarded to India and China. Such type of activity sets an example for the rest of the world to follow. The poorer nations of the world thus tries to reduce their labor rate by forcing the workers to work in ‘impossible conditions’, with little or no benefits and no social security and insurance policies to attract contracts from the developed nations (http://www.globalenvision.org).

The multinational corporations are mostly responsible for the existing hazardous working conditions in factories of countries like China, Bangladesh, and Bangkok. The



June 2011 Haziran

simple fact is that multinational corporations are looking for countries that can ‘get the job done’ in the shortest possible time, at the cheapest possible rate and as efficiently as possible. These factors combined together results in hazardous working conditions with no regard to safety and benefits of the workers because these will increase the overall expense. The organizations are looking to reduce their costs at the expense of offshore workers. This concept is highly unethical and unjust. For such reasons, the anti-global movement was initiated, to reduce the power that corporations have gained.

8. EVALUATION OF THE STRATEGIES ADOPTED BY GENERAL ELECTRIC DURING RECESSION

General Electric is one of the largest American multinational conglomerates operating in over 160 countries all over the world. The four segments of the company are: Capital Finance, Energy, Technology Infrastructure and Consumer & Industrial.

G.E has operations all across the globe and one of its main strategies is to outsource jobs to developing countries.

8.1. G.E Mexico

The strategies adopted by G.E Mexico are very simple and clear cut. G.E looks at Mexico and its maquila plants to manufacture their products. Due to the close geographical proximity of the country, Mexico became an ideal choice for the thousands of blue collar jobs to be outsourced because of cheap shipping costs and short travel time. G.E management used the relatively cheaper Mexican labor rate to great effect for producing capacitors, lighting products, electric motors and so on (http://www.nydailynews.com).This helped to reduce the cost of production significantly and maintain a healthy profit margin. G.E also utilized the weak financial situation of Mexico to establish their real state sector. As mentioned in the case, this sector was incredibly profitable and became the top real estate lender in the country.

The strategies implemented by G.E for Mexico worked brilliantly for the company and its stakeholders. The organization profited from the reduced cost in labor for their manufacturing sector and due to Mexico’s geographical location it was extremely cost effective to source goods in and out of the country. From G.E’s perspective, the strategy of expanding into the various regions of Mexico was highly successful. This also helped Mexico in more ways than one. Starting from employing thousands of workers, help building the infrastructure of the country and also improving the real estate sector by investing huge amounts of money, all contributed to the eventual growth of the nation as a whole. The partnership between G.E and Mexico was a win-win situation and it helped the causes of both the parties involved (http://www.economist.com).

Ahsan Habib 113


June 2011 Haziran

8.2. G.E China

G.E China has become one of the most important sectors for the multinational conglomerate in the last decade or so in the quest for its global dominance. China has proved to be immensely resourceful for the company in terms of cheap labor, land, raw materials, and flexible government regulations and not to mention the sheer size of the population. G.E’s strategy for China has evolved with time. G.E looked at China as a source for cheap labor for its manufacturing arm (http://www.manufacturingnews.com).

However in the last two decades, G.E has heavily invested in China in various sectors to tap into the massive Chinese market. As in the case, G.E is looking to build the ‘One GE’ in China, meaning that it would ‘manufacture products, build distribution channels for selling and build up its services’. G.E plans to utilize the cheap factors of production in China to manufacture and produce goods to distribute across the globe and also sell to the huge Chinese market.

The partnership between G.E and China has proved to be one most dominant force in globalization. G.E is benefiting in numerous ways by investing in China and vice versa. From the company’s perspective, the increase in investments in different business sectors in China is the right move. China as a nation is growing very rapidly and is on its way to becoming a global super power. G.E massive investments in the country means that they have the first mover’s advantage and can exploit the conducive business environment. This strategy by G.E is helping China’s economic conditions to grow outwards exponentially. The employment rates have gone up causing a better standard of living, more multinational companies are investing in China causing trade barriers to disappear and help the growth of the nation as a whole. Some of the downsides of G.E strategies in China are:

Critically analyzing G.E’s strategies, it would fair to say that by outsourcing so many blue-collar jobs and establishing production and R&D plants in China, it is giving away valuable technical expertise and hampering the U.S economy. China is basically buying out the manufacturing plants from GE and USA by offering conducive business environment to attract FDI. The long term effects of such commitment with the Chinese and other developing nations will have a permanent detrimental effect on the U.S. Consequently this will bring about an adverse effect on the company’s image and reputation in the home country. GE must look to resolve these issues as soon as possible to strengthen their position as a global giant.

8.3. G.E India

G.E’s continuous persistence with India has paid large dividends to the company’s overall profitability and growth over the years. The multinational organization has utilized the masses of ‘cheap educated labor’ of India to great effect over the last decade. G.E’s strategy for India has been to source intellectual talent for its global business by investing in vast training programs, setting up of development centers and technology centers (http://www.manufacturingnews.com).G.E also used India to source products and services



June 2011 Haziran

for its manufacturing and financial arms to compete in the global market. G.E India offered highly qualified educated work-force at a substantially reduced cost. This huge talent pool is used for finance and accounting services, collection and insurance services and logistical and IT support.

G.E’s strategies for India have been implemented and executed quite efficiently so far. However, the multinational organization should not look at India primarily for sourcing local talent for white collar jobs only but also expand their horizons. India, similar to China is also on the path of becoming a dominant force in the world which gives G.E all the more reasons to tap into the massive Indian market as well. The Indian market is ripe for both industrial and consumer products from G.E, with the economy of the country growing at a rapid pace. The infrastructure of India is developing and G.E should look to capitalize on this fact sooner than later. India can be utilized as an export hub for the rest of Asia for many industrial products because of cheaper input costs.

9. GENERAL ELECTRIC STRATEGIES

G.E strategies for India, Mexico and China are quite similar to some extent. The commonalities between the three countries are cheap factors of production, flexible and attractive government regulations for FDIs and large untapped markets. G.E has been involved with all the three countries from the start of the 1900s and has been slowly expanding their ‘grip’ throughout the century. The company’s strategy has changed with time for all the three countries in question but the underlying concept has remained the same for choosing these countries. These nations did not sufficient resources to improve their economy on their own ad hence required the help of FDIs and G.E obliged. This gave the company the opportunity to exploit and utilize the resources offered by these nations for their own profitability. However G.E’s involvement in these countries over the last hundred years or so has certainly helped the economy of these nations to prosper. Over the last couple of decades, G.E has started to clearly segment different strategies for Mexico, India and China. The organization has identified the key sectors in all three nations and has started to act accordingly.

10. CONCLUSION

Evaluation of Globalization through increased outsourcing- Globalization is the way forward in the 21st century. Outsourcing is one of the many branches of globalization and will remain to be a very effective tool for business organizations to stay competitive in the market place. Outsourcing is inherently not an evil concept for either the home or away country. It

Ahsan Habib 115


June 2011 Haziran

all depends on the proper and amount of utilization in the given context. Over-doing anything will have its side effects and outsourcing been no exception for the more developed nations in the last couple of decades. The governing bodies of the more developed nations will have to be prepared to play a more active role in regulating outsourcing jobs and contracts to other nations to ensure fairness in the distribution of wealth. The moral issues associated with globalization and outsourcing have to be addressed by the governing bodies and the multinational organizations together. By focusing on the monetary aspect only, the multinational companies have pressurized the developing nations to let their labor force to work in ‘inhuman’ conditions to reduce costs. Such unethical practices have given the concept of outsourcing a very bad name. The multinational corporations have to take responsibility for their involvement in foreign countries to ensure fair working conditions and payments. The governing bodies also has to ensure that the corporations outsourcing the contracts and jobs, reinvest a portion of the profits gained, to train and facilitate the unemployed people of the home country. All the stakeholders in question have to take responsibility for their actions and work as a cohesive unit to ensure that the benefits of globalization are received equally by all the parties involved.

BIBLIOGRAPHY

Aaker, David, A. (2005). Strategic Market Management. 7th edition. John Wiley & sons, Inc Haberberg, Adrian and Rieple, Alison, 2008, Strategic Management Theory and Application, Oxford University Press

Johnson, G & Scholes, K & Whittington, R. 2005. Exploring Corporate Strategy. 7th edition, Prentice Hall: UK

Levitt, T. 2004. The globalization of Markets. In: Barlett,Ch., Ghosal, S., Birkinshaw, J. Transnational Management, 4th edition, Mc Graw Hill, Irwin, 2004. O’Brien, R. (1992), Global Financial Interpretation: The End of Geography, RIIA/Printer, London http://www.dirjournal.com/business-journal/how-outsourcing-affects-the-us-economy/

http://www.drummajorinstitute.org/library/article.php?ID=5195

http://www.businessweek.com/debateroom/archives/2007/06/overseas_sweats.html

http://www.rttsweb.com/outsourcing/statistics/

http://www.suite101.com/content/outsourcingdebate-a213

http://www.n2growth.com/blog/the-impact-of-globalization-on-business/

http://www.bookrags.com/essay-2005/4/27/201456/637



June 2011 Haziran

http://business.mapsofindia.com/globalization/business.html

http://www.businessweek.com/magazine/content/07_25/b4039001.htm

http://www.moneyallocator.com/articles/outsourcing.asp

http://generationpatriot.blogspot.com/2010/01/does-outsourcing-benefit-us-economy.html

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_recessions_in_the_United_States

http://en.wikipedia.org/wiki/Recession

http://www.nydailynews.com/money/useconomytimeline/index.html

http://www.umsl.edu/~keelr/3210/3210_lectures/globalization.html

http://www.sociology.emory.edu/globalization/theories01.html

http://www.123helpme.com/american-outsourcing-case-analysis-view.asp?id=163606(2)

http://ivythesis.typepad.com/term_paper_topics/2011/03/american-outsourcing-case-study-analysis-of-general-electric.html?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter(2-1)

http://www.davidbarber.org/research/antiglobalpaper.html

http://www.globalenvision.org/library/8/1433

(http://www.mackinac.org/6821)

(http://www.businessweek.com/magazine/content/07_25/b4039001.htm)

http://barbradozier.wordpress.com/2010/02/18/a-report-on-the-international-marketing-strategies-used-by-ge-company/

http://www.economist.com/node/13326788

http://www.rediff.com/money/2004/mar/02guest.htm

http://www.manufacturingnews.com/news/08/0124/art3.html

http://www.darkseptemberrain.com/ideas/advantages.htm

http://www.buzzle.com/articles/advantages-of-globalization.html

Ahsan Habib holds a PhD in Marketing from the Girne American University. He is currently an Assistant Professor of the Department of Business Administration at European University of Lefke. His main areas of research are Corporate Social Responsibility (CSR), Integrated Marketing Communication, International Marketing, Investment Marketing and NGO activities.

Ahsan Habib 117


June 2011 Haziran

Ahsan Habib doktora derecesini Girne Amerikan Üniversitesi’nde pazarlama alanında elde etmiştir. Halen Lefke Avrupa Üniversitesi İşletme Bölümü’nde yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Kendisinin ilgi alanları; uluslararası pazarlama, kurumsal toplumsal sorumluluk, planlama yönetimi ve NGO faliyetleri olarak özetlenebilir.


NOTES FOR CONTRIBUTORS 1. European University of Lefke (EUL) Journal of Social Sciences is a refereed journal published twice a year, in June and December. The scope of the journal includes all disciplines and branches of social sciences. 2. EUL Journal of Social Sciences accepts contributions in English and Turkish. Manuscripts submitted for publication should be written in these languages. 3. Copyrights of the articles appearing in the EUL Journal of Social Sciences belong to EUL. Authors may use their articles elswhere fallowing publication, provided that a written permission is obtanied from EUL. 4. Articles submitted to EUL Journal of Social Sciences should be original contributions and should not be published elsewhere or should not be under review for any other publication at the same time. In case another version of the article is being reviewed by another editorial board, has been published elsewhere, or will be published elsewhere, author(s) should clearly indicate this situation when submitting their work. 5. Manuscripts presented to EUL Journal of Social Sciences will first be examined by the journal's editorial board, before being forwarded to the referees. The name of the author(s), reader(s) and referee(s) will be kept anonymous during and after the review process. Review reports will be considered as confidential. 5. Manuscripts to be submitted should be complete, including endnotes, bibliography, author biographies and appendixes. Texts can be sent to the editorial board by e-mail as an e-mail attachment over Internet or by mail, as saved on a CD-ROM (please see adresses below). The files must be saved in MS Office Word 97-2003 format. Materials sent by post will not be returned.

E-mail: [email protected]

Adress: European University of Lefke

Journal of Social Sciences Faculty of Economics and Administrative

Lefke, Gemikonağı, KKTC Mersin 10 TURKEY

6. For both English and Turkish written articles, authors are invited to ensure that their work is compliant with EUL Journal of Social Sciences style. The editiorial board of the journal also suggest that non-native English speakers ensure that their article has been read and corrected by a competent, preferably native, English speaker. The Editors of the EUL Journal of Social Sciences will not perform any re-writing or correction before publication. 7. If published, authors will receive 20 free off-prints of their work and 2 copies of the issue to which they contributed. 8. Potential contibutors are encouraged to visit EUL Journal of Social Sciences' web page (www.eul.edu.tr/jss) to examine visual examples of the journal's publishing style, also described below.

EUL JOURNAL of SOCIAL SCIENCES STYLE 1. Articles submitted to EUL Journal of Social Sciences should consist of the following main sections: Main title, author name(s), abstract in English, keywords in English, abstract in Turkish, keywords in Turkish, main text, references, author biographies in English and in Turkish, appendixes. 2. Page margins should be as follows: 2.5 cm from top, bottom and right and left. Gutter: 0,5 cm from left 3. All texts should be in Times New Roman font. 4. Article title should be in 20 point, bold, center-aligned, without indentation. 5. Name, title and affiliation of the author should be in 10 points, bold, italic letters. If the article has been written by a single author, the alignment should be centered (middle of the page). In case there are multiple authors, their names, titles and affiliations should be placed alphabetically by their family names, from left to right and top to bottom (first author at left, second at right, third under the first, fourth under the second, etc.) in two columns. The alignment is centered for each column. 6. After the author names, the body text should be formatted as a single column. The alignment is justified. The body text should be in 12 points, single-spaced lines. Indentation should be 0,6 cm from the left. Space between paragraphs should be 0 nk before and 6 nk after. The space between each line is 10 nk. 7. Articles will be preceded by an abstract, written both in English (first) and Turkish. Abstracts should be in bold and italic characters. Five keywords in English and in Turkish should be given respectively after each abstract. Alignment for abstracts section is justified, without indentation. 8. Subtitles should be organized as follows: Main subtitles should be in bold majuscules and will be numbered as “1., 2., 3., etc.” Main subtitles' alignment should be centered. 9. First level subtitles should be in majuscules, indicated with numbers (1.1, 1.2, 1.3, etc.); second level subtitles with majuscules (A., B., C., etc.); third level subtitles with miniscule roman numbers (i., ii., iii, iv., etc.). All subtitles should be 12 points, with justified alignment. There should be no indentation at first level subtitles. Indentation is 0,6 from left for second and third level subtitles. 10. If the authors prefer to emphasize a specific topic by using a different style, they should format the section as follows: 12 points, justified alignment. Paragraphs should start with bullets (symbol no 183). Bullet position is: 0,6 cm indented from left. Text position should be as follows: 0,63 cm tab space after with 0,6 cm indentation. 11. For relatively long citations, interviews, speeches, verbal statements, the text should be in 10 points, italic letters, separated with commas. Alignment is justified. Indentation is 0,63 cm from left. 12. When an abbreviation is used for the first time, it should be given in parenthesis following the word or word group which it replaces. 13. References should not be given as endnotes or footnotes (please see the end of this section

for bibliography style). 14. Mathematical equations should be in 12 points, italic characters, center-aligned. Authors are suggested to use an equation editor. 15. Images, tables, schematics and graphics can be placed in the text, as well as in appendixes after the bibliography section. A space of two lines should be left blank before and after these visual elements, in order to separate them from the text. A legend (title) should be given under each element, including type (schematic, map, table, etc.); respective number and resource or reference if needed (“Table 1: ….). The legend should be in 10 points, bold letters. It should be center-aligned. 16. The bibliography section should come after the body text, with the same style except its alignment should be justified without indentation. 17. Author biographies should be in English (first) and in Turkish, written in 12 points, italic letters, with justified alignment. Biographies should not exceed 100 words and indicate the current academic position and research interests of the authors.

EUL JOURNAL of SOCIAL SCIENCES BIBLIOGRAPHY STYLE 1. The contributors should use “author-date-page” system for citing other authors in their article as follows: Name of the author(s), year: page numbers, in paranthesis. Example: (Gilbert, 1997: 38). 2. All resources used for citations in the article should be given in detail in the Bibliography section, organized alphabetically with respect to the first letter of the names of the authors. a. Books with one author In the text: (Mucuk, 2007: 75) In the bibliography: Mucuk, İsmail (2007), Pazarlama İlkeleri, Türkmen Kitabevi, İstanbul b. Articles with one author In the text: (Romer, 1998: 35) In the bibliography: Romer, P. M. (1998), “Endogenous Technologies Change”, Journal of Political Economy, 98/1, 71-102 c. Book with one author In the text: (Ergun and Polatoğlu, 1992: 175) In the bibliography: Ergun, T. and Polatoğlu, A. (1992), Kamu Yönetimine Giriş, TODAIE, Ankara d. Articles with two authors In the text: (Turkoz and Akyol, 2008: 150) In the bibliography: Türköz, İ. and Akyol, A. (2008), “Internal Marketing and Hotel Performance”, Anatoli: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, Vol 19, Number 1, Summer 2008, 149-154. e. Book with more than two authors

In the text: (Von König et alii, 1981: 199) In the bibliography: Von König, K., Oertzen, H.J. and Wagener, F. (1981), Öffentliche Verwaltung in der Bundesrepublik Deustchland, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden. f. Article with more than two authors In the text: (Erdoğan et alii., 2007: 130) In the bibliography: Erdoğan, N., Akyol, A., Ataman, B.M. And Dökmeci, V., “Comparaison of Urban Housing Satisfaction in Modern and Historical Neighborhoods in Edirne, Turkey”, Social Indicators Research (SIR), Volume 81, Number 1, March 2007, 127-148. g. Book with editor(s) In the text: (Kavanagh and Seldon, 1994: 121-188) In the bibliography: Riddell, P. (1994), “Major and Parliament”, Kavanagh, D. and Seldon, A.(eds.), The Major Effect, Macmillan Publishing, London h. Sections from books with editor(s) In the text: (Riddell, 1994: 53) In the bibliography: Riddell, P. (1994), “Major and Parliament”, Kavanagh, D. and Seldon, A.(eds.), The Major Effect, Macmillan Publishing, London, 46-63. i. Publications with no author or editor stated In the text: (DPT, 1989: 145) In the bibliography: DPT (1989), Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994, Ankara j. Conference and other colloquium proceedings In the text: (Asimov, 1989: 14) In the bibliography: Asimov, I. (1989), “Science-Fiction as a Social Stimulus”, Proceedings of the XI. International Science-Fiction Convention, Boston(1988), ASFWA, New York, 12-22. k. Articles and other texts in non-scientific peridical publishings In the text: (Altaylı, 21 Ağustos 2000) In the bibliography: Altaylı, F., “Deprem ve Toplum”, Hürriyet, 21 August 1999, 19. l. Articles and other texts in non-scientific peridical publishings with no author In the text: (Sabah, 21 September 2001) In the bibliography: “Afet Kanunu Değiştirilecek, Sabah, 21 September 2001, 6 m. Internet resources In the text: (www.hotel-online.com) In the bibliography: http://www.hotel-online.com/Neo/News/PressReleases1999-3rd/July99-PATATSA.html 09/05/2000

YAZARLAR İÇİN BİLGİLER 1. Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Sosyal Bilimler Dergisi haziran ve aralık aylarında olmak üzere yılda iki defa yayınlanan hakemli bir dergidir. Derginin yelpazesi toplum bilimlerinin tüm disiplinlerini ve dallarını kapsamaktadır. 2. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi yalnızca Türkçe ve İngilizce katkıları kabul etmektedir. İncelenmek üzere sunulan çalışmalar bu iki dilden birinde yazılmış olmak zorundadır. 3. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi'nde yayınlanan çalışmaların telif hakları LAÜ'ne aittir. Yazarlar LAÜ'nden yazılı izin almak koşuluyla çalışmalarını başka yerlerde kullanabilirler. 4. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi'ne gönderilen makaleler, daha önce başka bir yerde yayınlanmamış veya halen yayınlanmak üzere başka bir yayın organında incelenmekte olmayan, özgün çalışmalar olmalıdır. Aynı makale değiştirilmiş bir hali dahi olsa, başka bir editörler kuruluna gönderilmiş, başka bir yayın organında yayınlanmış ya da yayınlanmak üzere kabul edilmiş ise yazar bu durumu açıklıkla belirtmelidir. 5. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi'ne iletilen makaleler derginin editörler kurulu tarafından gözden geçirildikten sonra hakemlere gönderilir. Yazarların, editör ve hakemlerin adları bu incelenme süreci sırasında ve sonrasında saklı tutulur. 6. İncelenmek üzere gönderilecek metinler özetler, dipnot ve sonnotlar, kaynakça, yazar özgeçmişleri ve varsa eklerle eksiksiz olmalıdır. Makaleler editörler kuruluna Internet üzerinden e-posta eki olarak ya da posta ile CD-Rom üzerine kaydedilmiş olarak aşağıdaki adreslere gönderilebilir. Her iki durumda da dosya MS Office Word 97-2003 biçeminde kaydedilmiş olmalıdır. Posta ile gönderilen materyeller iade edilmez.

E-posta: [email protected]

Adres: Lefke Avrupa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Gemikonağı, Lefke, KKTC Mersin 10 Türkiye

7. Hem İngilizce, hem de Türkçe yazılmış makaleler için, yazarlar metin biçiminin LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi biçimiyle uyumlu olmasını sağlamalıdırlar. Anadili İngilizce olmayan, fakat İngilizce bir metin sunacak yazarlara çalışmalarını İngiliz dili konusunda yetkin, tercihen anadili İngilizce olan bir kişiye gözden geçirttirmeleri tavsiye edilir. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi editörleri metinleri dil ya da biçim bakımından düzeltmeyeceklerdir. 8. Yayınlanan çalışmaların sahipleri, çalışmalarının 20 adet baskısı ile çalışmalarının yayınlandığı LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi sayısının 2 kopyasını ücretsiz alırlar. 9. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi'ne çalışmalarını göndermek isteyen yazarların derginin web sayfasını ziyaret ederek (www.lau.edu.tr/jss) yazım kuralları ve biçim örneklerini incelemeleri tavsiye edilir. Bu kurallar ve biçem, aşağıda da ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

YAZIM KURALLARI 1. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi'ne gönderilecek olan makaleler şu şekilde düzenlenmelidir: Sırasıyla Ana başlık, yazar adı, İngilizce özet, İngilizce anahtar sözcükler, Türkçe özet, Türkçe anahtar sözcükler, ana metin, kaynakça, İngilizce ve Türkçe olarak yazar özgeçmişi, ekler. 2. Sayfa kenar boşlukları şu ölçülerdedir: Soldan, sağdan, üst ve alttan 2,5 cm. Cilt payı 0,5 cm. 3. Metnin tamamı Times New Roman harf tipinde olmalıdır. 4. Makale başlığı büyük harflerle, 20 punto, kalın olarak yazılacaktır. Hizalama sayfa ortasıdır, girinti yoktur. 5. Yazar adı, ünvanı, görev yeri , e-posta adresi 10 punto, kalın ve devrik harflerle yazılmalıdır. Hizalama sayfa ortasıdır (tek sütun). Birden fazla yazar olması durumunda, yazar adları ve bilgileri soyadlarına göre alfabetik olarak, önce sol sütuna sonra sağ sütuna (örnek: birinci yazar sola, ikincisi sağa, üçüncüsü sola birinci yazarın altına, dördüncüsü sağa ikinci yazarın altına vb.), ortalanmış olarak yazılmalıdır. 6. Ana metin tek sütun olarak düzenlenmelidir, hizalama iki yana yaslı biçimde olmalıdır. Gövde metni 12 punto olarak yazılmalıdır. Satır aralıkları “tek” olarak seçilmelidir. Paragraf başları girintisi 0,63 cm’dir. Satır öncesi boşluk 0 nk, satır sonrası boşluk 6 nk, iki satır arası boşluk 10'dur. 7. Makalenin özeti önce İngilizce, sonra Türkçe olarak, 12 punto, kalın ve devrik harflerle yazılacaktır. Hizalama iki yana yaslı olacaktır. İngilizce özetten sonra İngilizce, Türkçe özetten sonra Türkçe anahtar sözcükler verilecektir (5 adet) Makale özeti ve anahtar sözcükler bölümünde paragraf başı girintisi yapılmamalıdır. 8. Makale içindeki ana başlıklar, 1.,2.,3., şeklinde numaralandırılacaktır. Bu başlıklar büyük harflerle, 12 punto, kalın harflerle yazılır. Hizalama sütun ortası olmalıdır. 9. Altbaşlıklar şu biçimde düzenlenecektir: Birinci düzey altbaşlıklar rakam ile (1.1 , 1.2 , 1.3, …), ikinci düzey alt başlıklar büyük harf ile (A, B, C, …) üçüncü düzey alt başlıklar küçük harflerle romen rakamı ile (i, ii, iii, … vi, vii, …) gösterilir. Birinci, ikinci ve üçüncü düzey alt başlıklar 12 punto ile yazılır. Hizalama iki yana yaslı olarak düzenlenecektir. Birinci düzey alt başlıklarda solda girinti yoktur. İkinci ve üçüncü düzey alt başlıklarda soldan girinti 0,6 cm olmalıdır. 10. Arzu edilildiği takdirde, belirli konuları ayrıca vurgulamak amacıyla farklı bir yazım kullanmak gerektiğinde: 12 punto kullanılır, metin iki yana yaslanarak hizalanır. Bu kısımlar siyah nokta biçiminde (183 kodlu) simge ile başlatılır. Satır başı girintisi 0,6 cm’dir. Sekme boşluğu başlangıcı 0,63 cm’dir. Girinti yeri 0,6 cm’dir. 11. Yazılı metinlerden ya da karşılıklı görüşme kayıtları, demeç ve söylevlerden doğrudan doğruya yapılan alıntılarda: 10 punto, devrik harfler kullanılır. Alıntılar tırnak işareti için alınır. Hizalama iki yana yaslı yapılır. Sol taraf girintisi 0,63 cm’dir. Satır aralığı “tektir”. Satır öncesi boşluk 0 nk, satır sonrası boşluk 0 nk’dır.

12. Kısaltmalar, metin içindeki ilk kullanımlarında ifade ettikleri kavramın açık halinden sonra parantez içinde gösterilir. Daha sonra tek başlarına kullanılabilir. 13. Referanslar dipnot ya da son not olarak verilmez (Referans gösterim biçiminin açıklamaları için kılavuzun sonuna bakılmalıdır). 14. Denklemler 12 punto, devrik karakterler kullanılarak yazılır. Hizalama sütun ortası olmalıdır. Gerekli görüldüğü takdirde bir denklem editörü kullanılmalıdır. 15. Resim, çizelge, grafik ve şemalar metin içinde verilebileceği gibi, referanslar bölümünden sonra da verilebilir. Bu tip öğelerden önce ve sonra iki satır boşluk bırakılır. Altlarına tipleri ve metin içindeki sıralarını belirten numaraları yazılır (“Şema 1”, “Tablo 2” vb) ve kaynak belirtilir. Bu açıklamalar 10 punto, kalın harflerle yapılır. Hizalama, sayfa ortasıdır. 16. Kaynakça metinden hemen sonra başlamalıdır. Kaynakça metninin özellikleri gövde metni ile aynıdır. Satır başı girintisi yoktur. Kaynaklar alfabetik olarak düzenlenir. 17. Yazarın özgeçmişi önce İngilizce, sonra Türkçe olarak kaynakçadan sonra verilecektir. Özgeçmişler 100 kelimeyi aşmamalı, yazarın güncel akademik konumunu ve çalışma alanlarını belirtmelidir. Metin 12 punto, devrik harflerle yazılacak, hizalama iki yana yaslı yapılacaktır.

KAYNAKÇA KURALLARI 1.Metin içinde yapılacak yollamalar ayraç içinde (Yazar, kaynağın yayımlandığı yıl: sayfa numarası sırasıyla) gösterilecektir. Makalede kullanılan bütün kaynaklar, makalenin sonunda ‘‘Kaynakça’’ bölümünde, yazarın soyadına göre alfabetik biçimde bibliyografya kurallarına uygun olarak verilir. Aşağıda farklı nitelikteki kaynakların metin içindeki yollamalarda ve kaynakçadaki yazılış biçimleri örneklerle gösterilmiştir: a. Tek yazarlı kitaplar Metin içindeki yollamada: ... (Mucuk, 2007: 75) Kaynakçada: Mucuk, İ. (2007), Pazarlama İlkeleri, Türkmen Kitabevi, İstanbul b. Tek yazarlı makaleler Metin içindeki yollamada: ... (Romer, 1998:75) Kaynakçada: Romer, Peter M. (1998), ‘‘Endogenous Technological Change,’’Journal of Political Economy, 98/1, 71-102 c. İki yazarlı kitaplar Metin içindeki yollamada: (Ergun ve Polatoğlu, 1992: 175) Kaynakça Kitap: Ergun, Turgay ve Polatoğlu, Aykut (1992), Kamu Yünetimine Giriş (Ankara: TODAİE Yayını, 4. Yayım) d. İki yazarlı makaleler Metin içindeki yollamada: ... (Turkoz ve Akyol, 2008:150) Kaynakçada Makale: Turkoz, I. ve Akyol, A. ‘Internal Marketing and Hotel Performance’ , Anatoli: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, Vol 19, Number 1,

Summer 2008, 149-154 e. İkiden çok yazarlı kitaplar Metin içindeki yollamada: ... ( König vd. , 1981: 199) Kaynakçada Kitap: König, Klaus/von; Oertzen, Hans Joachim; and Wagener, Frido (1981), Öffentliche Verwaltung in der Bundesrepublik deutschand, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden. f. İkiden çok yazarlı makaleler Metin içindeki yollamada : ... (Erdogan vd., 2007: 130) Kaynakçada Makale: Erdogan, N.; Akyol, A; Ataman B. M.; and Dokmeci, V., ‘‘ Comparison of Urban Housing Satisfaction in Modern and Historical Neighborhoods in Edirne, Turkey’’ , Social Indicators Research (SIR), Valume 81, Number 1, March 2007, 127-148 g. Derleme yayınlar Metin içinde yollamada: (Kavanagh ve Seldon, 1994) Kaynakçada: Kavanagh, Dennis and Seldon, Anthony (ed.) (1994), The Major Effect, Macmillan Publishing, London h. Derleme yayınlar içinde yer alan makaleler Metin içinde yollamada: ... (Riddell v, 1994:53) Kaynakçada: Riddell, Peter (1994), ‘‘ Major and Parliament,’’ Kavanagh, Dennis and Seldon, Anthony (eds.), The Major Effect, Macmillan Publishing, London, 46-63 ı.Yazarsız yayınlar ya da diğer kaynaklar Metin içindeki yollamada: ... (DPT,1989: 145) Kaynakçada: DPT (1989), Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994, Ankara i. Konferans ve diğer toplantı bildirileri (basılmış) Metin içindeki yollamada: (Asimov, 1989:14) Kaynakçada: ASIMOV, Isaac (1989), “Science-Fiction as a Social Stimulus”, Proceedings of XI.International Science-Fiction Conference, Boston(1987), ASFWA, New York, 12-22. j. Gazete, Dergi vb. bilimsel olmayan süreli yayınlarda yazarı belirtilmiş haber ve yazılar Metin içindeki yollamada: (Altaylı, 21 Ağustos 2000) Kaynakçada: ALTAYLI, Fatih, “Deprem ve Toplum”, Hürriyet, 21 Ağustos 2000, 19. k) Gazete, Dergi vb. bilimsel olmayan süreli yayınlarda yazarı belirtilmemiş haber ve yazılar Metin içindeki yollamada: (Sabah, 21 Eylül 2001) Kaynakçada: “Afet Kanunu Değiştirilecek”, Sabah, 21 Eylül 2001, 6. l. İnternet kaynakları Metin içindeki yollamada: (www.hotel-online.com) Kaynakçada: http://www.hotel-online.com/Neo/News/PressReleases1999-3rd/July99-PATATSA.html (09/05/2000)

ÖZELLEŞTİRMEDE EZBERBOZAN AB'DEKİ DEROGASYON GERÇEĞİ: KKTC KIB-TEK ÖRNEĞİ

Documents