ÌẼSBSÍ PHƯỚNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾtailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/brief_56872... · ĐẠi hỌc kinh tê' tp. hồ chÍ minh khoa kinh tẾ phÁt

ÌẼSB

SÍAI HỌC KINH TẾ TP.HCMKINH TẾ PHÁT TRIỂN

CK.0000063667

TRẦN TIẾN KHAI

PHƯỚNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾ

KIẾN THỨC cd BẢN

Đ Ạ I H Ọ C K IN H t ê ' T P . H ồ C H Í M IN H

K H O A K IN H T Ế P H Á T T R IE N

T R Ầ N T IẾ N K H A I

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu

KINH TẾ KIẾN THỨC cũ BẢN

ĐẠHíỌCĨHÁỈ NGUYỄN

T R U N G TÂM HỌ C L IỆ U

N H À X U Ấ T B Ả N L A O Đ Ộ N G XÃ H Ộ I

H O A N N G H Ê N H B Ạ N Đ Ọ C G Ó P Ý P H Ê B ÌN H

Mục lục

MỤC LỰCL Ờ I N Ó I Đ Ầ U __________________________________________________ 7

CHƯƠNG 1TỔ N G Q U A N V Ề N G H IÊ N c ứ u KHOA HỌC VÀ PH ƯƠNG P H Á P N G H IÊ N CỨU KIN H T Ế ___________________________ 11

1.1 CÁC KHÁ I N IỆM C ơ BẢN VỀ N G H IÊN c ú ư KHOA H Ọ C _ 121.1.1 Đ ịnh ng h ĩa_____________________________________________ 121.1.2 Các đặc đ iểm của ng h iên cứu khoa h ọ c ____________________141.1.3 Vai trò của ng h iên cứu khoa h ọ c __________________________ 15

1.2 CÁC LOẠI H ÌN H N G H IÊN c ú ư KHOA H ỌC_______________161.2.1 P h â n loại theo O ECD ___________________________________161.2.2 P h â n loại theo t ín h ứng dụng, mục tiêu và phương thức điềutr a ___________________________________________________________ 171.2.3 Các cách p h ân loại k h á c ________________________________19

1.3 NGHIÊN c ú u KINH T Ế _______________________________ 211.4 CÁC PHƯ ƠN G PH Á P TƯ DUY KHOA H Ọ C _________________ 24

1.4.1 T ư duy d iễ n d ị c h _______________________________________ 251.4.2 Tư duy quy n ạ p ____________________________________ _____ 27

1.5 NGHIÊN c ú u ĐỊNH LƯỢNG, NGHIÊN CÚƯ ĐỊNH TÍNH VÀPH O I H Ợ P __________’___________________________________________ 29

1.5.1 N gh iên cứu đ ịnh t í n h _______ ____________________________ 301.5.2 N gh iên cứu đ ịnh lượ ng________ ___________________________351.5.3 N gh iên cứu phối h ợ p_____________________________________ 351.5.4 K hác b iệ t giữa ng h iên cứu đ ịnh tín h và đ ịnh lượng_______ 36

1.6 CÁC HÌNH THÚC TO CHÚC NGHIÊN c ú u _____________ 401.6.1 Đề tà i n g h iê n cứu ________________________________________ 401.6.2 Dự á n k hoa h ọ c _________________________________________ 411.6.3 Chương tr ìn h k hoa học___________________________________421.6.4 Đề á n k hoa h ọ c _________________________________________ 43

1.7 QUY TRÌNH NGHIÊN c ứ u ___________________________ 431.7.1 Quy tr ìn h n g h iên cứu là g ì ? _____________________________ 431.7.2 Các bước của quy tr ìn h ng h iên cứu _______________________ 47

CHƯƠNG 2XÁC Đ ỊN H VÀ MÔ TẢ V A N Đ E n g h i ê n c ứ u .

2 1 XÁC Đ ỊN H VẤN Đ Ề N G H IÊN c ữ u ___________6162

Mục lục

2.1.1 V ấn đề ngh iên cứu là g ì ? ________________________________ 622.1.2 Làm sao tìm được vấn đề nghiên c ứ u ? ___________________ 632.1.3 N hư th ế nào là m ột vấn đề ngh iên cứu t ố t ? ______________ 682.1.4 Cách thức xác định và chọn lựa v ấn đề ngh iên cứu _______702.1.5 Các tiêu chí đ ánh giá vấn đề ngh iên cứu__________________ 76

2.2 XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU N G H IÊN CÚƯ_______________________ 772.2.1 Đ ịnh ngh ĩa ________________________________________ 772.2.2 T ại sao cần phải p h á t tr iể n mục tiêu ngh iên cứu?_________ 792.2.3 P h á t biểu mục tiêu ngh iên cứu như th ế n à o ? _____________ 79

2.3 XÁC LẬP CÂU HỎI NGHIÊN c ứ u __________________________ 802.3.1 Câu hỏi ngh iên cứu là g ì?________________________________802.3.2 Làm sao để xác lập được câu hỏi ngh iên cứu?_____________81

2.4 XÁC LẬP GIẢ THUYẾT NGHIÊN c ú u ____________________ 852.4.1 Đ ịnh ngh ĩa về giả thuyế t nghiên c ứ u _____________________852.4.2 Quan hệ giữa giả thuyế t ngh iên cứu và câu hỏi ngh iên cứu862.4.3 Làm sao xây dựng giả thuyế t ngh iên cứu_________________902.4.4 P h ân loại g iả th u y ế t_____________________________________ 902.4.5 Vai trò của giả th u y ế t____________________________________92

2.5 ĐẶT TÊN ĐỂ T À I___________________________________________ 92

CHƯƠNG 3TỔNG QUAN TÀI L I Ệ U _____________________________________99

3.1 GIỚI TH IỆU VỀ TỔNG QUAN TÀI L IỆ U ___________________ 1003.1.1 K hái n iệm ______________________________________________1003.1.2 Mục đích của tổng quan tà i l i ệ u ________________________ 1023.1.3 M ột số lưu ý ___________________________________________ 102

3.2 VAI TRÒ CỦA TỔNG QUAN TÀI LĨÈU ____________ 1023.3 TH Ế NÀO LÀ MỘT TỔNG QUAN TÀI LIỆU T Ố T __________1033.4 CHIẾN LƯỢC KHAI THÁC THÔNG TIN DỮ LIỆU________ 1043.5 NGUỒN THÔNG TIN , DỮ LIỆU VÀ ĐÁNH G IÁ ___________ 106

3.5.1 Các cấp độ của thông tin dữ l i ệ u ________________________ 1073.5.2 Các dạng nguồn thông t i n ______________________________ 1083.5.3 Các căn cứ để đánh giá g iá tr ị của các nguồn và nội dungcủa tà i liệu tham k hảo________________________________________110

3.6 CÁCH V IẾT TRÍCH DẪN v à g h i t à i l i ệ u t h a m k h ả o 1123.6.1 Các h ìn h thức tr ích d ẫn _________ _______________________ 113

ii

Mục lục

3.6.2 C ách ghi tà i liệu th a m khảo (theo ISO 690, APA v à th ô n g lệ quốc tế )_______________________________________________________ 117

CHƯƠNG 4P H Á T T R IỂ N K H UNG LÝ THUYẾT, K H UNG KH ÁI NIỆM VÀ K H UN G P H Â N TÍC H ___________ _______________________ .1 2 7

4.1 G IỚ I T H IỆ U VỀ KHUNG LÝ THUYẾT, KHUNG KHÁI NIỆMVÀ KHU N G PH Â N T ÍC H _____________________________________ 1284.2 KHUNG LÝ TH U Y ẾT_____________________________________ 1284.3 K HU N G KHÁI N I Ệ M _____________________________________ 1304.4 K HU N G PH Â N T ÍC H _____________________________________ 134

CHƯƠNG 5ĐO LƯ ỜNG VÀ THANG Đ O ________________________________ 141

5.1 BẢN CHẤT CỦA VIỆC ĐO LƯỜNG_________________________ 1425.2 TH A NG ĐO__________________________________________________ 145

5.2.1 T h an g đo d an h ngh ĩa ____________________________________ 1465.2.2 T hang đo th ứ b ậc .________________________________________1485.2.3 T h an g đo k h o ả n g ________________________________________ 1495.2.4 T h an g đo tỷ s ố ___________________________________________150

5.3 Á P DỰ NG TH A NG ĐO TRONG N G H IÊN c ú ư K IN H T Ế _ 1505.3.1 M ục tiêu n g h iê n cứu _____________________________________1515.3.2 Các k iểu t r ả l ờ i _________________________________________ 1525.3.3 T ín h c h ấ t của dữ liệu ___________________________________ 1525.3.4 Số lượng hướng đ o _______________________________________ 1535.3.5 C ân xứng hoặc b ấ t cân xứng_____________________________ 1535.3.6 B ắ t buộc h ay k h ô n g b ắ t b uộc____________________________ 1545.3.7 Số lượng đ iểm đ o ________________________________________ 1545.3.8 S ai số do người đ án h g iá gây ra ______________________155

5.4 ÚNG D ỤN G CAC THANG ĐO CHO ĐIỂM KHI T H IẾ T KẾCÂU H Ỏ I Đ IỀU T R A ___________________________________________ 156

5.4.1 T h a n g đo th á i độ g iản đơn _____________________________ 1565.4.2 T h an g đo L ikert.____________ ____________________________ 1575.4.3 T h an g đo trắ c b iệ t_______________________________________1605.4.4 T h an g đo sôTThang đo d anh sách cho đ iể m ______________ 1625.4.5 T h an g đo S ta p e l_________________________________________ 163

iii

Mục lục

5.4.6 T hang đo tổng-hằng s ố _________________________________ 1645.4.7 T hang đo cho điểm đồ th ị__________________________ ___ 165

5.5 ỨNG DỤNG CÁC THANG ĐO XẾP HẠNG KHI T H IẾ T KẾCAƯ HỎI ĐIỀU TRA____________________ ______________________166

5.5.1 T hang đo so sán h c ặ p __________________________________1665.5.2 T hang đo xếp h ạng b ắ t b u ộ c____________________________ 1675.5.3 T hang đo so s á n h ________________ _________ _____________ 167

5.6 SAI SỐ TRONG ĐO LƯỜNG VÀ NGƯỎN SAI s ố ____________168

CHƯƠNG 6 xPHƯƠNG P H Á P CHỌN M AU v à x á c đ ị n h c ỡ m â u _ 1 7 5

6.1 BẢN CHẤT CỦA VIỆC CHỌN M ẪU________________________ 1766.1.1 T ại sao p hả i chọn m ẫu __________________________________ 1766.1.2 T h ế nào là m ột m ẫu t ố t ______ __________________________ 1786.1.3 Các k iểu th iế t k ế chọn mẫu._____________________________179

6.2 CÁC BƯỚC T H IẾT KẾ CHỌN M Ẩ ư ________________________ 1836.2.1 Tổng th ể ngh iên cứu là g ì?______________________________1836.2.2 Các chỉ tiêu cần quan tâm là gì? ________________________ 1846.2.3 Có khung m ẫu hay không?______________________________ 1856.2.4 Phương p háp chọn m ẫu nào là phù h ợ p ? ________________ 1866.2.5 C ần cỡ m ẫu bao nhiêu là vừa?___________________________ 187

6.3 CHỌN MẪU XÁC S U Ấ T ___________________________________ 1886.3.1 Chọn m ẫu xác suất ngẫu nh iên đơn g iả n _________________ 1886.3.2 Chọn m ẫu hệ th ố n g _____________________________________ 1906.3.3 Chọn m ẫu p h ân tầ n g ____________________________________ 1926.3.4 Chọn m ẫu theo nhóm ___________________________________ 1976.3.5 Chọn m ẫu nhiều giai đ o ạ n ______________________________ 200

6.4 CHỌN MẪU PH I XÁC SUẤT_______________________________ 2056.4.1 Chọn m ẫu th u ậ n tiệ n ___________________________________ 2076.4.2 C họn m ẫu theo p hán đ o á n ______________________________ 2086.4.3 C họn m ẫu h ạ n ngạch___________________________________ 2106.4.4 Chọn m ẫu quả cầu tu y ế t________________________________ 211

6.5 XÁC Đ ỊN H CỠ MẪU ______________________________________ 2126.5.1 Các k há i n iệm căn b ản liên quan đến chọn m ẫu và xác địnhcỡ m ẫ u _____________________________________________________ _2126.5.2 Xác đ ịnh cỡ m ẫu đối với giá tr ị trung b ìn h ______________ 214

iv

Mục lục

6.5.3 Xác định cỡ mẫu theo tỷ l ệ ______________________________ 217CHƯƠNG 7

V IẾT ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN c ứ u _________________________2257.1 ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN c ứ u LÀ G Ì? _______________________225

7.1.1 Đề cương ng h iên cứu____________________________________ 2267.1.2 V ai trò của đề cương ngh iên c ứ u _________________________227

7.2 N Ộ I DUNG VÀ CẤU TRÚC CỦA ĐỀ CƯƠNG N G H IÊN CÚƯ________________________________________________________________ 228

7.2.1 Đ ặ t v ấn đ ề ______________________________________________2297.2.2 Mục tiêu n g h iên c ứ u ____________________________________ 2337.2.3 Câu hỏi ng h iên cứ u _____________________________________ 2347.2.4 P h ạm vi và đơn v ị ngh iên cứ u ___________________________2367.2.6 Phương p h áp luận ngh iên c ứ u ___________________________2397.2.7 Cấu trú c dự k iến của báo cáo k ế t quả ___________________ 2457.2.8 Các n ộ i dung k h á c _________ _____________________________ 245

CHƯƠNG 8TH U T H Ậ P D Ữ L I Ệ U _____________________________________ 251

8.1 NGUỒN D ữ L IỆ U ________________________________________ 2518.1.1 Dữ liệu th ứ cấ p _________________________________________ 2528.1.2 Dữ liệu sơ c ấ p __________________________________________ 255

8.2 PHƯ ƠN G P H Á P TH U THẬP DỮ LIỆ U s ơ C Ấ P ____________ 2558.2.1 K hác b iệ t tro n g thu th ậ p dữ liệu giữa hai phương phápng h iên cứu đ ịn h t ín h và đ ịnh lư ợ n g ___________________________ 2558.2.2 Phương p h áp thu th ậ p dữ l i ệ u ___________________________258

8.3 BẢNG H Ỏ I _______________________________ _________________ 2638.3.1 C ác cách k h á c nhau tro n g việc áp dụng tíảng hỏi tro n g thuth ậ p số liệu , th ô n g t i n _________________ ______________________ 2638.3.2 C ác d ạ n g câu h ỏ i_______________________________________ 2648.3.3 Ưu nhược đ iểm của câu hỏ i m ở _________________________ 2668.3.4 Ưu nhược đ iểm của câu h ỏ i đón g ________________________ 2668.3.5 M ột số chú ý k h i đ ặ t câu h ỏ i ____________________________2668.3.6 B ốn bước cơ b ả n để đ ặ t câu hỏ i đún g _____________________2688.3.7 T rậ t tự của các câu h ỏ i__________________________________ 2718.3.8 K iểm tr a v à điều chỉnh b ảng câu hỏi____________________ 2718.3.9 Lựa chọn giữa phỏng v ấn và b ảng h ỏ i___________________272

V

Mục lục

8.4 TỔ CHỨC Đ IÊU TRA KHẢO S Á T __________________________ 2738.4.1 Tập h uấn phỏng vấn viên_______________________________ 2738.4.2 Tổ chức khảo s á t________________________________________2748.4.3 Các công cụ khảo s á t__________________________________ _274

CHƯƠNG 9N H Â P VÀ XỬ LÝ DỮ L IỆ U _______________________________ 279

9.1 NHẬP SỐ L IỆ U ___________________________________________ 2809.1.1 Cách bố tr í dữ liệu t rê n m áy t í n h _______________________ 2809.1.2 Cách n h ập l i ệ u _________________________________________ 281

9.2 THANH LỌC DỮ L IỆ U ____________:________________________ 2879.2.1 P h á t h iệ n g iá t r ị dị b iệ t trong dữ liệu sử dụng E x ce l_____ 2889.2.2 P h á t h iệ n giá t r ị d ị b iệ t trong dữ liệu sử dụng S P S S _____ 290

9.3 PHÂ N TÍCH THỐNG KÊ MÔ TẢ ___________________________ 2949.3.1 P h â n tích thống kê mô tả cho các b iến đ ịn h lượng______ 2969.3.2 P h ân tích thống kê mô tả cho các b iến đ ịnh t í n h ________ 302

9.4 PHÂ N TÍCH KIỂM ĐỊNH GIẢ THUYẾT s o SÁNH GIÁ TRỊTRƯNG B ÌN H _________________________________________________ 305

9.4.1 K iểm định giả th u y ế t so sánh giá t r ị tru n g b ìn h _________ 3059.4.2 Quy tr ìn h k iểm đ ịnh thống kê __________________________ 308

9.5 PHÂ N TÍCH D ữ L IỆ U s ơ K H Ở I___________________________ 3099.5.1 Các k iểm đ ịnh th am số _________________________________ 3109.5.2 Các k iểm định phi th am s ố _____________________________ 316

CHƯƠNG 10VIẾT BÁO CÁO N G H IÊN c ứ u __ _________________________ 326

10.1 CẤU TRÚC BÁO CÁO NGHIÊN c ứ u ___________________ 32610.1.1 Cấu trú c m ột bài báo khoa h ọ c_________________________32710.1.2 Cấu trúc m ột luận văn hoặc báo cáo khoa h ọ c __________328

10.2 CÁCH V IẾT NỌI D Ư NG __________________________________ 33010.2.1 Cách v iế t b à i báo khoa h ọ c ____________________________ 33010.2.2 Cách v iế t luận văn , báo cáo khoa học___________________ 333

10.3 HÌNH THỨC V IẾ T ________________________________________340T À I L IỆ U T H A M K H Ả O ____________________________________ 346

vi