4 . ÜNİTE Neler Öğreneceksiniz? • 18. yüzyıl -19. yüzyıl felsefesini hazırlayan düşünce ortamını • 18. yüzyıl -19. yüzyıl felsefesinin karakteristik özelliklerini • 18. yüzyıl -19. yüzyıl filozoflarının felsefi görüşlerini 18. YÜZYIL - 19. YÜZYIL FELSEFESİ
22
Embed
ÜNİTE - Bilgi Sarmal Yayınlarıbilgisarmalyayinlari.com.tr/demo/bs_11felsefe_demo.pdf · • Akla dayalı bir yaşam kurma ilkesi geçerlidir. • Bilimsel anlayış geçerlidir.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Bilginin kaynağı üzerindeki 17. yy filozoflarındanDescartes'inrasyonalizmi(akılcılık)nieleştirenLocke,bil-gininkaynağınıEmpirizm(deneycilik)olarakbelirlemiştir.AyrıcadönemindiğerbüyükfilozofuKantbilgininkaynağıkonusundarasyonalizmveempirizmisentezleyerekkriti-sizm(eleştiricilik)akımınıortayakoymuştur.
J. Locke: İnsanzihnidoğuştanboşbir levhadır.Bu lev-haya ait bilgiler sonradan deneyim (aposteriori) yoluylakazanılır.İnsanaklıdoğuştanbilgigetirmez.Bütünbilgilersonradandeneyim,tecrübe,yaşantıveduyularlakazanı-lır.Bugörüşlerempirizm(deneycilik)olarakadlandırılır.
Kant; duyular yanıltıcıdır, dolayısıyla tek başına bilgininkaynağıolamaz.Öteyandanakıldayanılgıyaaçıkoldu-ğundan bilginin kaynağını tek başına oluşturamaz. Bilgiduyu ve akıl işbirliğiyle elde edilir. İnsanönceduyularlabilgininhammaddesinieldeeder.Buhammaddeakılka-tegorilerindeişlenerekbilgiyedönüşür.
Kant bu görüşleriyle bilginin elde edilmesindeRasyona-lizmveEmpirizmakımlarınısentezler.
duyuverileri
Empirizm
akılkalıpları
Rasyonalizm
Bilgi
Kritisizim
Kant bilgi konusunda Kritisizm (Eleştiricilik) yaklaşımınıbenimser.Onagöre"kavramlargörüsüzboş,görülerkav-ramsızkördür."
İnsan doğası iyidir. Bu yüzden in-sanlar toplumsal yaşamda birbirle-rine zarar vermek istemezler.Tamtersine yardımlaşma ve iş birliğinegitmekisterler.Bunedenlebuişbir-liğini düzenleyecek devlete ihtiyaçduyarlar. Bu devlete de monarşik
Diyalektik: Karşıt şeylerin çatışarak yeni şeyler oluş-turmasının yöntemidir. Buna göre varlıklar tez, antitez,sentezsürecinden(diyalektik)geçerekoluşur.Özetlebirşeyinoluşmasıiçinkarşıtvarlıklarınçatışmasıveyenibirsentezeulaşmasıgerekir.
1. Batı uygarlığının 18. yy’da vardığı Aydınlanma dö-nemi,aslındaOrtaÇağ’dagelişentümdüşünceveinançlardankopuşunyaşandığıRönesansdönemin-deki düşünsel ve toplumsal değişimlerin üzerindeyükselir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin üzerin-den durulmuştur?A) 18.-19.yyfelsefesininkaynaklarıB) 18.-19.yyfelsefesininözgünlüğüC) 18.-19.yyfelsefesininproblemalanlarıD) 18.-19. yy felsefesinin toplumsal yaşamüzerin-
Bu görüşler 18. yy – 19. yy felsefesinin hangi problem alanına yöneliktir?A) Birey-devletilişkisiB) ArkheninneolduğuC) VarlığınoluşumuD) BilgininkaynağıE) Ahlakınilkesi
3. Tanrıdevletiyerinetekraryeryüzüdevleti;dinselbirkozmoloji yerine fiziksel bir kozmoloji; insanın kulolarak görüldüğü bir toplum düzeni yerine, insanınbireyolarakkabuledildiğibirtoplumdüzeniönesü-rülmeyebaşlandı.
Bu özellikler;
I. 18.yy–19.yyfelsefesi
II. MS2.yy–15.yyfelsefesi
III. MÖ6.yy–MS2.yyfelsefesi
felsefi dönemlerden hangisine aittir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII
D)IveII E)IIveIII
4. İnsanınamacıvemutluluğu,doğayaegemenolma-sıyla ilişkilidir. Çünkü doğaya egemen olmak onunyasalarınıbilmekdemektir.Bu ise insanıdoğakar-şısındaözgüryapar.Bunedenleyapılmasıgereken,doğanın bilgisini edinerek onu kontrol altına almakveinsanındahaiyivemutluyaşamasıiçinonude-ğiştirmektir.
18. yy’daki bu anlayışa göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) İnsandoğanınbirparçasıdır.B) İnsanözgürolamaz.C) İnsandoğasıolumsuzluklarüzerinekuruludur.D) İnsanınmutluolmasıdoğayıbilmesindengeçer.E) İnsankaderiniyaşarsamutluolur.
5. Aydınlanma, insanınkendisuçu iledüşmüşolduğubir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Buergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını birbaşkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullana-mayışıdır. İştebuerginolmayışa insankendi suçuile düşmüştür; bunun nedenini de aklın kendisindedeğil, fakat aklını başkasının kılavuzluğu ve yardı-mıolmaksızınkullanmakkararlılığınıveyürekliliğinigösteremeyeninsandaaramalıdır.
Buna göre Aydınlanmanın aşmaya çalıştığı prob-lem aşağıdakilerden hangisidir?A) BilimdekigelişmelerinazalmasıB) İnsanınaklınıkullanmadakiyetersizliğiC) ToplumsalyaşamdakidüzensizlikD) AklınduyularabağlıyanılgılarıE) İnsanınözgürolamaması
6. Kilisenin öne sürdüğü din öğretisini, doğaüstü un-surları ve batıl inançları deneyle elde edemeyece-ğimizegöre,bunlarındoğruluğunugöstermemizbi-limselaçıdanolanaklıdeğildir.Bunedenleaklınbilgiedinmesindedin,doğaüstüunsurlarvebatılinançlaryardımcıolamadığıgibidoğrudüşünmeiçindeen-geldirler.
18.- 19. yy felsefesinde geçerli olan bu görüşler-de aşağıdaki alanlardan hangisinin varlığına kar-şı çıkılmıştır?
A)Etik B)Metafizik C)Bilim
D)Sanat E)Estetik
7. Voltaire’e göre, Tanrı vardır ve evreni yaratmıştır;fakat evrenin işlerine müdahale etmemektedir. Bunedenle insanlar kendi yaşamlarını belirleme, top-lumvedevletdüzeninioluşturmavebilimyapmavs.konularda kendi başlarına ve özgürdürler. İşte bunoktadadevreyeakılgirer,çünkü insanakıllıvarlıkolarakhemtoplumuhemdedoğayıbilecekveyöne-tecekgüçtedir.
Voltaire’in insanın toplumu kendi aklına göre dü-zenlemesi fikri onun aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemesine dayanır?
A) Düalizm B)Teizm
C)Deizm D)İdealizm
E)Materyalizm
8. Fransa’dasosyalyaşayıştakieşitsizlikveadaletsiz-lik,aydınlanmaylaoluşanözgürlükdüşüncesiylehalkiçindekralakarşıbirayaklanmabaşlatmıştır.Bütündünyayıetkileyenihtilal,Fransa’damutlakmonarşi-nin yıkılması ve cumhuriyet rejiminin kurulmasıylasonuçlanmıştır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir?A) FelsefeninbilimselgelişmelerdenetkilenmesineB) Felsefenin toplumsalyaşayışagöreşekillenme-
miştir.D) Düşünceözgürlüğüdesteklenmiştir.E) Özgürlüğüengelledikleri düşüncesiyle siyasi ve
dinîotoritelerekarşıgelinmiştir.
Aydınlanmafelsefesinde
•Akılönplanda
•"Budünyaesastır"görüşüvar.
•Sanat,edebiyatvefelsefeyaygınlaşıyor.
•Özgürlükenbüyükdeğerdir.
•Dogmatikdüşünüşekarşıçıkılır.
AKILLI KÂĞIT
10. 17.yy.felsefesindemutlakmonarşiyedayalıdevletsistemleridüşünülmüş,devletinhertürlügücüelindebulundurmasının birlik ve beraberlik açısından zo-runluolduğugörülmüştür.Bugörüşekapsamlıola-rakilkkarşıçıkış18.yyfilozoflarındanJ.Locketa-rafındanyapılmıştır.Locke,mutlakmonarşiyekarşıliberal(özgürlükçü)birdevletsisteminiilerisürmüş-tür.
Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşıla-bilir?A) Felsefi dönemlerin ayrılmasında ileri sürülen
1. 15.ve16.yüzyıldaAvrupainsanı,OrtaÇağ’ındinselvegelenekseldeğerlerininkendilerinigeliştirmekvedahaiyiyaşamakiçinyeterliolmadığınıanlamışveonlarınyerineyenideğerleroluşturmaçabası içinegirmiştir."Herşeyinsaniçinolmalıydı"düşüncesiilebaşlayanhümanizmanlayışı,OrtaÇağ’ın dinmer-kezlievren,toplumveinsanaçıklamasıyerineinsanmerkezlibirevren,toplumvebireyaçıklamasınıdilegetirmiştir.Aydınlanmadöneminde insanın kul ola-rakgörüldüğübirtoplumdüzeniyerineinsanınbireyolarakkabuledildiğibirtoplumdüzeniönesürülme-yebaşlanmıştır.
Aydınlanma felsefesi ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenemez?A) Aklın ön planda olduğu bir düşünce sistemi
2. Hegel’egöre;akılsalolangerçek,gerçekolanakıl-saldır. Evrende var olan tek gerçeklik zihinsel ger-çekliktir.Maddiolmayanbugerçekliktümvarlıklarıntektekvaroluşsebebidir.Bugerçeklik,ilkbaştasa-decekendisiiçinvardır.Kendinitanımakiçinkarşıtıolandoğayadönüşmektedir.Gerçekliğinkendinibiliptanıması,diyalektikyasanınsonucudur.
Hegel’in varlık anlayışı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Gerçek varlık, duyumlarla algılanarak kendini
görünürkılmaktadır.B) Gerçek varlık hem maddesel hem de ruhsal
6. Rousseau'yagöre,doğal yaşamdurumundadoğa-nın nimetleri herkese yettiği için mülkiyet oluşma-mıştı. Ancak zamanla bir toprak parçasını "burasıbenimdir"iddiasıylakendinemaledenilkinsan,mül-kiyetkavramınında ilk temeliniatmışbulunuyordu.Toprağın bölüşülmesi insanlar arasında bir eşitsiz-liğin oluşmasına neden oldu. Güçlüler ile güçsüz-lerin kargaşası ortaya çıktı.Rousseau, bunudoğalyaşamınsonuolarakgörür.İnsanlarınzorunluolarak“toplumsalsözleşme”yaptığınıvedevletinkuruldu-ğunuilerisürer.
Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir?A) Özel mülkiyetle ortaya çıkan karmaşa ortamı,
doğal yaşamı sonlandırıp devleti ortaya çıkar-mıştır.
B) İnsanlar, toplumsal sözleşme ile kendilerinigüvence altına alıp, doğal yaşam durumunadönmüşlerdir.
C) Doğal yaşam durumunda toprak paylaşımı adilyapıldığındansınıffarkıoluşmamıştır.
D) Mülkiyet hakkı insanın doğal haklarındandır,devlettarafındanelkonulamaz.
8. Fransız ihtilalisonrası,düşüncelerindahaözgürbirortamda yansıtılmaya başlanması ile ortaya çıkanakım;özellikleedebieserlerdeaklakarşıduygularıönplanaçıkarmışve insanın,duyguvecoşkusunusadebirdilleyansıtmıştır.
Parçada bilgisi verilen düşünce akımı aşağıdaki-lerden hangisidir?A) PozitivizmB) RasyonalizmC) KlasisizmD) DiyalektikidealizmE) Romantizm
9. DescartesTanrı,zihinvemaddekavramlarınındo-ğuştanolduklarınıönesürer.Bukavramlar,bilgininkaynağıolansafkavramlardır,duyumsalbirmalze-me ihtiva etmezler; onlar birer imge veya tasarımolmadıkları gibi, duyu deneyiminin temsilleri veyasuretleridedeğildirler.
Parçaya göre, Descartes’ın bilgi anlayışı aşağı-dakilerden hangisiyle ifade edilir?A) Genel-geçerbilgimümkündeğildir.B) Doğrubilgininkaynağıakıldır.C) Duyularınbilgisidoğrubilgidir.D) Doğrubilgi,duyuveaklınortakbilgisidir.E) Tanrıbilgisinesezgiselkavrayışlaulaşılabilir.
10. Montesquieu’ya göre bir hükümet; vatandaşın hü-kümetten ve başka bir vatandaştan korkmadığı birhuzur ortamı sağlamalıdır. Bu ortam ancak devletiçindeyasamagücüyleyürütmegücünübirbirindenayırmakla olur. Yasama gücünü elinde bulundurangüce, yargılama yetkisi verilirse, dilediği gibi yasa-larçıkarabileceği,yargılamagücünebirdeyürütmegücüeklendiğinde,yargıcınzorbalıkgerçekleştirebi-leceği görüşündedir. Devletlerde yasama, yürütmeveyargıgüçlerininbulunduğunuvehuzurortamıiçinbunlarınbirbirinidenetlemelerigerektiğinibelirtir.
1. Doğaldurumdaözgürveeşitolaninsan,toplumsalyaşamdabunları kaybetme tehlikesiyle karşı karşı-yakalmıştır.İnsanlarınhemtoplumhalindehemdeözgüryaşamalarıiçinbirdüzengerekmektedir.İşteRousseauböylebirtoplumyapısıiçingerekenşeyin,bir araya gelerek bir düzen içinde yaşamayı kabuledenlerinortaklaşaoluşturacaklarıbirsözleşmeol-duğunuönesürer.
Rousseau’nun bu görüşlerinin temelinde aşağı-dakilerden hangisi yer alır?A) İnsandoğasıtoplumsalyaşamauygundeğildir.B) İdealtoplumsaldüzensağlanamaz.C) Özgürlükyasalarlagüvencealtınaalınmalıdır.D) Toplumsalyaşamgüçlübirotoriteyleolanaklıdır.E) Toplumsaldüzeneşitlikilkesiüzerinekurulmalı-
Locke bu görüşlerinde aşağıdakilerden hangisi-ne karşı çıkmıştır?A) BilgininduyularadayandığınaB) BilgidetutarsızlığınkabuledilemeyeceğineC) DoğrubilgininolamayacağınaD) BilgininkaynağınındeneyimolduğunaE) İnsanındoğuştanbilgigetirdiğine
3. Eskiden kalemkâr denilen kadınlar gelinin yüzünesaatlerce makyaj yaparlarmış. Gelinin kaşlarına,gözlerineözelkalemlerleşekilverirlermiş.Butüriş-leryapılırkendüğünevindededavetlilerçalgıçalıpoyunlaroynarlarmış.Ortalıktaoynamaktaolangençkızlardanbirininhernasılsaayağıkaymış,buaradamakyajyapankadınaçarparakyeredüşmüş.Kadı-nın elindeki sert uçlu kalem gelin hanımın gözünebatmış,zavallıkörolmuş.
Bu olay Kant’ın ahlak ilkelerinden hangisine ters düşer?A) İyiliğivekötülüğübelirleyen,eylemdir.B) Erdemliolmakahlakikararabağlıdır.C) Ahlakikararahlakieylemdenöncegelir.D) Doğrudavranmak,erdemliolmakanlamınagel-
Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?A) Hervarlıkdiğervarlıklarlaanlamkazanır.B) Varlıkkarşıtlıklarınçatışıpbirleşmesiylegelişir.C) Varlıkinsanzihnindenbağımsızvarolur.D) Varlıktabelirleyiciolannesnedir.E) Varlıktakideğişimaldatmacadır.
88
11. S
ınıf S
arma
l Fels
efe
BİLGİ
SARMAL
5. Rousseau’yagöre,toplumvedevletöncesidönem-de insanlar;özgür,eşitvemutlubiryaşamsürdür-mekteydi. Ama özel mülkiyetin ortaya çıkışı bütündengelerialtüstetmiş,insanıninsanabağımlılığıdabiranlamdaköleliğigetirmiştir.
Rousseau’ya göre köleliğin olmasının nedeni te-melde aşağıdakilerden hangisidir?A) İdealtoplumsaldüzeninsağlanamamasıB) İnsanlarıntoplumhalindeyaşamalarıC) İnsandoğasınınolumsuzluklarıD) ToplumlarınbirbirinielegeçirmeisteğiE) Kişiselmülkiyetinortayaçıkması
6. Çocuğunilkfikirleri(ideleri)duyumdangelirveancakdahailerikibirdönemindeçocuk,kendiiçindecere-yan eden şeyler üzerinde ciddî olarak düşünmeyebaşlar.Şuhalde,"nezamandüşünmeyebaşlarız?"sorusuna Locke, "duyum bize bunun için gerekenmalzemeyiverdiğizaman"der.
Locke’un bu görüşlerinin temelinde yer alan yar-gı aşağıdakilerden hangisidir?A) Bilgimizdeneye,duyumadayanır.B) İnsanınbilgiedinmesürecimeraklabaşlar.C) Bilgilerkişileregöredeğişir.D) Bilgininkaynağıakıldır.E) Bilmekdoğayaegemenolmaktır.
7. Hegel'egöre,bütünvarlıkGeist’in,kendiniaçmasın-dan,taşıdığıolanaklarıortayakoymasındanmeyda-nagelmiştir.Buoluş,Geist’in belli bir ereğedoğrubellibirbiçimde ilerleyerekdışlaşmasıdır.Gelişme-ninbiçimi de karşıtlıkları, çelişkileri bunları ortadankaldırakaldırayürüyenbirilerlemedirveulaşmakis-tediğide,ereğide,kendininneolduğunubilmesidir;bubilinçlebirlikteoluşan,bubilincinkazandıracağıözgürlüktür.
Hegel’in bu görüşleri aşağıdaki yaklaşımlardan hangisiyle ifade edilir?
A) Düalizm B)Hermeneutik
C) Diyalektikidealizm D)Empirizm
E)Diyalektikmateryalizm
8. Ateşigörenbirkimse,bununbirhallüsinasyonoldu-ğundanşüpheediyorsa,ateşedokunarakonunya-kıcılığını hissedebilir; dolayısıyla bundan tamameneminolabilir.Çünküsadecebirhayalyüzündenböy-lesineşiddetlibiracıduyamazdı.
Bu parçada verilen örnek aşağıdaki yaklaşımlar-dan hangisini desteklemektedir?
A)Rasyonalizm B)Empirizm
C)Pozitivizm D)Kritisizm
E)Pragmatizm
9. Davranırkenöyledavranki,davranışınasebepolanprensibinin bir tabiat kanunu olmasını hür iradenleisteyebilesin.Tabiatkanununasılherkesiçingeçer-liyse,bukuraldaherkesiçingeçerliolsun.
10. Rousseau, diğer birçok düşünürün iddia ettiğininaksine,doğadurumundabireyleringerçektenözgürolduğunu,onlarısınırlayacakhiçbirşeyinolmadığı-nı veasılgerçekliğindoğadurumundayaşandığınıbildirmektedir.Doğanınyaratıcınınelindençıkanherşeygibimükemmelolduğunu,ancakbununinsanınelindeparamparçaolup,bozulduğunuiddiaetmek-tedir.
Roesseau bu görüşlerinde aşağıdakilerden han-gisini savunmuştur?A) DevletinsözleşmeyedayandığınıB) İnsanın toplumhalindeyaşamaklaözgürlüğünü
elinegeçirdiğiniC) İnsanın özgür olmasının toplumsal problemlere
1. Kant’agöretümbilgilerimizdeneylebaşlar;fakatde-neytekbaşınabilgiyioluşturamaz.Duyularımızaklınmüdahalesiolmadansadecekarmaşaoluşturur.Bil-gi sürecinde bir şey duyumsandığında akılda etkinolarakanlamlandırmasürecinin içerisindedir.Aslın-dabilgidediğimizşeyakılileduyularınkarşılaşması-nınürünüdür.
2. Hegel,gerçekliğinbilgisinediyalektikyöntemileula-şılabileceğini söyler. Duyu organlarıyla elde edilenbilginin geçerli olamayacağını diyalektik yönteminaklınverilerindenhareketettiğinisavunur.İnsanaklıileevrendekinesnel varlığın yapısıaynıdır.Bune-denle insankendisiyleaynıyapıdakivarlığıakliun-suradayanandiyalektikilekavrayabilir.
Hegel’in bilgi anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenebilir?A) Doğrubilgiyesezgiyleulaşılır.B) Maddivarlıkalanıduyumlarlakavranabilir.C) Evrenselmutlakbilgiyeulaşmakimkansızdır.D) Bilgininkaynağıolarakduyuveakıldır.E) Mutlakbilgiyeakılileulaşılır.
3. Kant’a göre bir davranışın ahlaki olup olmadığınınbelirlenmesindeödevahlakınauygunolupolmamasıesasalınır.Ödeveuyguneylemiseiyiniyetedayan-makzorundadır. İyiniyetlegerçekleştirilmemişolanherdavranışsonucuneolursaolsunahlakiolmayandavranıştır.
Kant’a göre aşağıdaki davranışlardan hangisi ah-laki eylem olarak değerlendirilir?A) Birişadamınınçalışanlarınsaygısınıkazanmak
içinbayramlardaikramiyevermesiB) Bir futbolcununmaçkazanmak içinsahadaçok
koşmasıC) Bir kişinin çevresi tarafından takdir edilme dü-
dır.E) Duyuların dışında kalan kavramların bilgisine
ulaşılamaz.
90
11. S
ınıf S
arma
l Fels
efe
BİLGİ
SARMAL
5. Rousseau özel mülkiyet ve iş bölümünün zorunlubir sonucuolarak, toplumdaortaya çıkaneşitsizliğidoğalyaşamınsonuolarakgörür.Yaşanankarma-şanın ortadan kaldırılması için insanların bir arayagelerektoplumsalsözleşmeyaptığınıvedevletinku-rulduğunuilerisürer.
Rousseau’nun siyaset anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?A) Toplumsalkarmaşanınnedeniolarakdevletigör-
mektedir.B) İş bölümüne dayalı bir devlet sistemini gerekli
tayaçıktığınısavunmuştur.D) Devletin,doğalbiroluşumolduğunudüşünür.E) Devletin, uzlaşma sonucu yapılan sözleşmeye
dayandığınısavunur.
6. Taşınsertliğini,suyunsıcaklığını,yemeğintadınıdü-şünerekanlayamayız.Budurumdabuşeylerindoğrubilgisini nasıl eldeedebiliriz?Başımıza fırlatılanbirtaş,elimiziyakansıcaksuvegözlerimizdenyaşgeti-renacıbiryemekileolanyaşantılarımız,deneyimle-rimizbizebuşeylerinbilgisinifazlasıylaverecektir.
Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir? A) Şeylerinbilgisineakılileulaşılmaktadır.B) Nesnelerinbilgisikişidenkişiyedeğişmektedir.C) Duyularveakılkesinbilgiyivermektedir.D) Doğrubilgiyeduyularlaulaşılmaktadır.E) İdealarınbilgisineakılileulaşılmaktadır.
7. Bilgiedinmesürecinde;duyularıyoksayanbir ras-yonalisteyadaaklıngücünüinkaredenbirempristerastlamayız. Rasyonalizm-emprizm tartışmasındahangiyönünbirincilveetkinolduğuproblemivardır.Empiristlerbilgininilkkaynağıolarakduyumları,ras-yonalistlerin isebilginin ilk kaynağı olarakaklı gör-meleritartışmanınözüdür.
Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangi-sine ulaşılabilir? A) Bilgisadeceakıllakazanılabilir.B) Bilgiedinmesürecindesadeceakılveyasadece
içinözgüriradeilegerçekleşmişolmasıgerekir.E) Bir davranışa iyi veya kötü demekdeğerlendir-
meyiyapankişilerinelindedir.
10. Hegel,bütünvarlıkların tekbirözdenvarolduğunusöyler. Bu öz’ü Geist olarak isimlendirir. Geist’ınamacıkendisinitamolarakgerçekleştirmektir.Kendinigerçekleştirmesürecindesüreklibiroluşvebirgelişmeiçindedir.Dünyadavarolanherşeydebudeğişiminürünüdür.Değişmediyalektikbirsüreçizler.
Hegel’in varlık anlayışı ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?A) Geist’taki değişim diğer varlıkların oluşumunu
1. Descartes’e göre akıl; hiçbir şüphe barındırmayanmutlak doğruları bilme gücüne sahiptir. Şüphesizbilgiden hareketle de yeni bilgileri ortaya çıkarabil-mektedir. Locke ise insanındoğuştanbilgiye sahipolma fikrine karşı çıkar. Locke’a göre insan zihnidoğduğundaboşbirkağıtgibidir,hiçbirbilgibulun-mamaktadır.Duyuorganlarıaracılığıylaeldeedilenverilerdenhareketlezihinbilgiyeulaşmaktadır.
Descartes ve Locke’un farklı değerlendirmelerde bulundukları problem aşağıdakilerden hangisi-dir?
2. Kant’agöreahlakilik; kişisel duygu, ilgi veamaçla-rınötesinegeçebilendavranışlar içingeçerlidir.Bireyleminahlakiolması içinsadece ilkeyeuygunşe-kilde gerçekleşmesi yeterli değildir, aynı zamandailkebilincindendolayıyerinegetirilmesigerekir.Ah-lakieylemintoplumsalbaskıkorkusundanvebütünmenfaatbeklentilerindensıyrılarakyerinegetirilmesigerekir.Birinsanayapılanyardımın,insansevgisin-den,merhametduygusundan,onaduyulansempatiyahutyardımetmeninverdiğihazdankaynaklanmasıbileeyleminahlakiliğinezararverir.
Parçaya göre ahlaki davranışın ölçütü olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi gösterilebilir? A) KişiselçıkarauygunolmasıB) ÖdeveuygunolmasıC) SonucundahazsağlamasıD) AkılvemantığauygunolmasıE) Duygularıifadeetmesi
Parçada düşünceleri verilen filozof aşağıdakiler-den hangisidir?
A) Kant B)Hegel C) Bacon
D) Locke E) Bentham
4. Kant,bütünbilgilerindeneyimlebaşladığıdüşünce-sinden kuşku duymadığını ve bu durumun insanınbütün bilgilerinin deneyimden doğduğu sonucunuçıkarmayacağınıbelirtir.Duyuverilerininhamolduğuvebuhamveriyiişleyenbirzihinolmasıgerektiğifik-rindenhareketeder.Kant,deneyimveaklınbirara-dakullanılmasıylabilgininoluştuğunudüşünür.Onagöreinsan,duyularıaracılığıyladışarıdanverileralırvebunlarıaklın formlarında işleyerekbilgiyioluştu-rur.
Buna göre Kant aşağıdaki yaklaşımlardan hangi-sini birleştirmiştir?A) Pragmatizm–RasyonalizmB) Rasyonalizm–EmpirizmC) Kritisizm–DüalizmD) Empirizm–EntüisyonizmE) Pozitivizm–Rasyonalizm
5. Aydınlanma Çağı’nın ruhuna uygun, felsefi içerikliedebieserlerverenyazar;dönemininenönemliya-yınıolanAnsiklopedi’deeleştireltavırlayazılaryaz-mıştır. Eserleriyle kültürel etkileşime hız katmış vehalkınaydınlanmasınakatkısağlamıştır.
Parçada bilgi verilen düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hegel B)Locke C) Rousseau
D)Kant E) Voltaire
1
93
11. S
ınıf S
arma
l Fels
efe
6. Locke’agöre,doğadurumundainsanlareşittir.Hiç-bir insanın bir diğerini ortadan kaldırma, onu kont-roletmeveyabiraraçolarakkullanmahakkıyoktur.Doğayasasıinsana,ötekiinsanlarınhayatlarına,öz-gürlüklerinevemallarınazararvermemelerigerekti-ğinisöylüyorolsadabütüninsanlarınaynısafakıllayönlendirilmemelerinin sonucu olarak, doğa yasasıihlaledilmiş,bazıinsanlarbaşkainsanlarazararver-miştir.Bunedenleinsanlarkendiiradeleriyle;hukukkurallarınınuygulayıcısıbirotoriteye,devlete,doğaldurumdan yapay duruma geçmek zorunda kalmış-lardır.
Locke’un siyasal düşüncesi ile ilgili olarak aşağı-dakilerden hangisi söylenebilir?A) İnsanların iktidar olma hırsı devlet kurmayı
siyasalsistemlerdemümkündür.D) Doğa yasasının ihlal edilmesi yapay otoriteyi
zorunlukılmıştır.E) İdealtoplumsaldüzenolamaz.
7. Rousseau’yagörenezamankimülkiyet işekarıştı,birkişinin ikikişiyeyetecekkadaryaşama,araçvegerece sahipolmasının yararlı ve karlı olduğu farkedildi,birinsanınbaşkabirinsanınyardımınagereğioldu,işteoandadoğalhaldekieşitlikkayboldu.Do-ğalyaşamınbozulmasıyla,insanınkendineyeterliliğiazalmış,eşitsizlik,kölelikvesefaletdeartmış,insan-larölesiyeçalışmayavebirikimezorlanmıştır.Bütünbunlardasonuçtaözgürlüğüyoketmiştir.
Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangi-si söylenebilir?A) Özelmülkiyetlebirlikteinsansahipolduğuözgür-
8. Matbaanınbulunmasıylaokuryazarlığınruhbansınıfıdışındakilerarasındadayaygınhalegelmesininönüaçılmıştır.Böylecekiliseninelindebulunanbilgidahagenişkitlelereulaşaraktartışmalaravesorgulamala-rayolaçmış,budadüşünselgelişmeyisağlamıştır.BusüreçBatıdünyasındabilimvefelsefealanındabirçok yeni akımı ortaya çıkarmıştır. Bütün bunlarAydınlanmaÇağı'nınortayaçıkışındaetkiliolmuştur.
Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir?A) İcatvekeşiflermevcutyönetimlerinyerineyeni-
lerinkurulmasınınönünüaçmıştır.B) Teknik gelişmeler düşünce dünyasında büyük
riniartırmıştır.D) Aydınlanma döneminde ortaya çıkan düşünce
akımları, var olan düşünceleri kökten değiştir-miştir.
E) Okur yazarlığın artması kilisenin geniş kitlelereulaşmasınısağlamışveetkinliğiniartırmıştır.
9. Kant,bilgilerimizinduyuvedeneyimilebaşladığıko-nusunda hiçbir kuşku duymaz amao, bundan tümbilgilerin deneyimden doğduğu sonucu çıkarmaz.Kant, akılcılık-duyumculuk çatışmasında bir hakemgibidavranmışveuzlaşımcıbirtavırortayakoymuş-tur.
Kant’ın bilgi anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenebilir?A) Bilgiinsanzihnindedoğuştanbulunmaktadır.B) Duyularmutlakbilgininkaynağıolamaz.C) Bilgiyieldeetmesürecindehemduyuverilerine
2. Rasyonalizm, bilginin aprioriden (deneyimden ba-ğımsız) sırf akılla oluştuğunu belirtirken empirizm,aposterioriden (deneyime bağlı) oluştuğunu ilerisürer.Bu ikigörüşüuzlaştırmayaçalışan18.yy. fi-lozofuKant ise bilginin akıl ve deneyimle oluştuğugörüşündedir. Bu açıdan rasyonalist filozoflardanDescartes (17. yy.), empirist filozoflardan J. Locke(17–18.yy.)ve ikiakımısentezleyenKant’ın (18.yy.)bilgihakkındakigörüşleri felsefe tarihindeetkiliolmuştur.
Bilgi üzerine yapılan bu tartışmalar aşağıdaki soruların hangisinin oluşmasına temel oluştur-muştur?A) İnsannelerinbilgisinibilebilir?B) Bilginindeğerinedir?C) Bilgininsınırıvarmıdır?D) Birşeyibilmekneanlamagelmektedir?E) Bilgininkaynağınedir?
3. Bir elma çekirdeği aynı zamanda tohumdur, bu to-humdabirağaçveağaçtabirelmaolmagücüvardır.Tohumundayenidenmeyvenin içinde tohumolmasürecitaşıması,diyalektikbirdöngüdür.Tohum,top-rağa düştüğünde yeterli koşullar oluşursa filizleniryani tohumluktançıkar.Tohumbedenioluşturmak-tadır ve bu beden, henüz yeni tohumları içermez.Büyüme koşulları yerindeyse yeni bir sıçramaylaçiçeklenmeye,ardındanmeyvevermeyevedolayı-sıylayenitohumlaroluşturmayabaşlar.
Hegel’in bu düşüncesinden hareketle aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?A) Evrendebirdeğişimdensözetmekdoğrudeğil-
dir.B) Varlıkbirdenfazlaunsurdanoluşmuştur.C) İnsandaki değişim dış dünyadaki olgulardan
dahaönceoluşur.D) Her varlık içerisinde bir şey olma potansiyelini
4. Rousseau’yagöreözelmülkiyetinortayaçıkmasıylainsanlararasındadoğaldurumdabulunansafmutlu-lukbozulmuştur.İnsanlarıntekrareskidoğaldurumadönmeleriartıkmümkünolmadığından,kaybettikleribuözgürlüğü,eşitliğivemutluluğutekrarkazanma-larını sağlayacak bir düzen oluşturmaları gerekir.Bununiçingerekliolanşeyde,birtoplumsalsözleş-medir. Bu toplumsal sözleşme aracılığıyla öyle birtoplumbiçimikurulacaktırki,buradaherüyeninbirkişiliği,yaniözgürlükveçıkarlarıortakbirgüçtara-fındansavunulacakvekorunacaktır.
5. 18–19.yüzyıl felsefesi,bireyselve toplumsalola-rakBatı’daaydınlanmanınyaşandığıdönemdir.Budönem düşünürleri aklı ön planda tutarak toplumuaydınlatmaya çalışmışlardır. Bu çağda insanın aklısayesinde tüm sorunlardan kurtulabileceği ve top-lumsalolarakebedibarışaulaşabileceğidüşüncesihakimolmuştur.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi 18 – 19. yüzyıl felsefesinin genel özellikleri arasında yer almaz?A) SiyasivediniotoritelerekarşıgelinmesiB) AkılcıdüşünceninönemkazanmasıC) DüşünceözgürlüğünündesteklenmesiD) YenidüşünceakımlarınınortayaçıkmasıE) İnançtemellidüşünceninegemenolması
6. Endüstri Devrimi ve Fransız İhtilali, Avrupa toplu-mundayıllaröncebaşlayandüşünsel,toplumsalveekonomikdeğişimlerinbirersonucudur.
Endüstri Devrimi ve Fransız İhtilali’nin ortaya çı-kış nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi göste-rilebilir?A) Devrimler, kilisenin desteğinin halktan karşılık
bulmasınınsonucudur.B) Akli düşünceye önem verme sonucu ortaya çı-
7. Kendisinden asla şüphe duyulmayacak ve başkabilgileredetemelolabilecekaçıkseçikbirbilgiarar.“Düşünüyorum, o halde varım.” önermesine ulaştı-ğında kesin bilgilerin kaynağı olarak akıl görüşünevarır.
Bu görüşleriyle 18. yy felsefesinde bilginin kay-nağı probleminin tartışılmasına etki eden filozof aşağıdakilerden hangisidir?
9. J. Locke doğuştan, önsel bir bilgi olmadığını tanıt-makiçinboşlevha(tabularasa)deyiminikullanmış-tır.Locke’agöreinsanzihnidoğuştanboşbirlevhagibidir.Bulevha;yaşantıveduyularyoluylaeldeedi-lenalgılarladolacaktır.Buyüzdendirkiyenidoğançocukhiçbirşeybilemezveaptallarınlevhalarıboşkalır.Çünküdoğuştanbilgiyoktur.
Buna göre Locke’un bilgi görüşü aşağıdakiler-den hangisidir?A) Akılbilgiyitekbaşınaeldeedemez,mutlakade-
10. 2. Dünya Savaşı sonrasında BirleşmişMilletler ta-rafından; Dünyadaki bütün insanların özgür, eşitolduğuilkesindenhareketleDünyabarışınınoluştu-rulmasıhedefalınmışveinsanhaklarınınkorunmasınoktasındakararverilmiştir.
Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen bildiri aşağıdakilerden hangisidir?A) İnsanHaklarıBelgesiB) HammurabiKanunlarıC) MagnaCartaD) İnsanHaklarıEvrenselBildirgesiE) Tanzimatfermanı
96
11. S
ınıf S
arma
l Fels
efe
SARMAL TEST - 3
1. Herakleitos'a göre evrenin ana maddesi ateştir. Oateşi ana madde olarak kabul etmekle varlıklarınbir madde değil, oluş olduğunu anlatmak istemiş-tir. Herakleitos'a göre evrende değişmeden kalanbirşeyyoktur.Herşeyateşgibisüreklibirdeğişimhâlindedir.
Herakleitos bu görüşlerini aşağıdaki özgün ifade-lerden hangisiyle özetlemiştir?A) İnsanherşeyinölçüsüdür.B) Hiçbirşeyyoktur;olsadabilinemez.C) Birduyusunukaybedenevrenikaybeder.D) İnsanzihnidoğuştanbilgiyüklüdür.E) Aynınehirdeikikezyıkanılmaz.
2. Doğal düzene, nesnelerin düzenine uygun bir işle-yişleyaşamakgerekir.İnsanhiçbiramaçgütmedenyaşamak için yaşamalıdır. Tao,mutlak gerçekliktir.Bütünvarlıklarondançıkmıştırveyineonadönecek-tir.Taoizm,Taodışındakinesnelerdünyasınınalda-tıcıolduğunu,gerçekolmadığınısöyler.
Buna göre Taoizm aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemiştir?A) NihilizmB) MateryalizmC) İdealizmD) FenomenalizmE) Empirizm
3. İslamfelsefesindeönemlibiryertutanYunanfelse-fesinin etkisi İskenderiye okulu aracılığıyladır. Zira,miladi 6. yy’ın başlarında dağılan Atina okullarınınfilozoflarından bir kısmı İskenderiye’ye, bir kısmıSuriye’deki merkezlere gitmiş, buralarda Platon veAristo’yuaçıklayarakHristiyanlaşmışYunanfelsefe-sinioluşturmuşlardı.BumerkezlerdeönceYunancayazılan eserler, sonradan Süryanice ve Arapça’yaçevriliyordu. İşte bu çeviriler İslam felsefesine etkietmiştir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden söz edilmiştir?A) İslam felsefesinin Rönesans’a kaynaklık etme-
4. İslamfelsefesielealıp işlediğiproblemleribakımın-dantektipbiryapıgöstermez.Yanihemenhemenhertürlüdüşünceyevearaştırmayaaçıkbulunmuş-tur. Bu sebeple birbirinden çok farklı, İslamdinininözüneyakınveyauzakdüşenfelsefiakımveekolleribufelsefeninbünyesindegörmekmümkündür.
Bu parçada İslam felsefesinin hangi özelliğinden söz edilmiştir?A) AntikYunanfelsefesindenetkilenmesiB) İnançkaynaklıolmasıC) ÇevirilerinetkiliolmasıD) FarklıveözgünyanlarınınbulunmasıE) Uzunsüreetkisinigöstermesi
97
11. S
ınıf S
arma
l Fels
efe
5. Hobbes’e göre devlet, yapma bir şeydir, ama aynızamanda zorunludur. Herkesin herkesle savaşınınyarattığıdurum, insanınvarlığınısürdürme isteğineaykırıdır,dolayısıylatehlikelidir.Onagöre“İnsanin-sanınkurudur.”Bununiçininsanlarherkesingüven-liğinisağlayanbirdüzenaramışlardır.Doğanimetle-rindenyararlanırkenzorabaşvurmaktanvazgeçmeküzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma vegücü,boyuneğecekleribirgücedevretmekiçinara-larındaanlaşmışlardır.Böylecedevletkurulmuştur.
Parçada verilenlere göre, devletin oluşumu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?A)Zorunlubirörgütlenmedir.B) İnsanların bencil davranışları, devletin ortaya
leriyleoluşmuştur.D) Devletdoğalbirkurumdur.E) Güven duygusu insanları düzen arayışlarına
itmiştir.
6. 15-17.yüzyıldagözlem,eskiçağlardanbuyanayapı-lanbilimselçalışmalarınbiraşamasıdır.Rönesans’taözellikleastronomiveanatomikonusundaciddibil-giler oluşturulması sağlanmıştır. Kontrollü deneylerise özellikle fizik alanında bilimsel hesaplamalaryapılmasını,geçiciaçıklamamodeliolanhipotezle-rin doğrulanmasını sağlayan bilimsel araştırmanınönemlibirbasamağıdır.Budabilimselbilginingüve-nilirliğinioluşturmuştur.
Buna göre bilimsel bilginin güvenilirliğini sağla-yan ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?A) BilimselbetimlemeB) BilimselaçıklamaC) BilimselyöntemD) BilimselöndeyiE) Paradigma
7. Modern felsefe olarak isimlendirilen ve XV. - XVII.yüzyıllararasınıkapsayanfelsefidüşüncefaaliyetle-ri,OrtaÇağskolastikdüşüncesistemininyerineakılvemantığadayalıdüşünmeyegeçişinbaşladığıdö-nemdir.Düşüncesistemindekideğişimilkolaraksa-natsal faaliyetlerdekendinigöstermiştir.Cervantes,Dante,Shakespeare,LeonardodaVinci,Michelan-gelogibisanatçılarıneserle0rindedüşünmeveinsankavramlarınınönplanaçıktığıgörülmektedir.
Modern felsefe dönemi ile ilgili verilen parçadan aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?A) Düşünmefaaliyetlerininyapısındaköklüdeğişik-
liklerolmuştur.B) İnsan kavramı yalnızca edebi eserlerde ifade
10. Benimyerimedüşünenbirkitabım,vicdanımınyerinitutanbirdinadamım,perhizim ile ilgilenereksağlı-ğımiçinkararverenbirdoktorumoldumuzahmetekatlanmamahiçgerekkalmazartık.Paraharcayabil-diğimsürecedüşünüpdüşünmememdepekokadarönemli değildir; bu sıkıcı ve yorucu işten başkalarıbenikurtaracaktırçünkü.