OECD VE AB ÜLKELERİNİN EĞİTİM GÖSTERGELERİNİN TÜRKİYE İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

1

SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ÜZERİNE 3. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ:

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ, İŞBİRLİĞİ VE DEMOKRATİKLEŞME Konferans Bildirileri Tam Metinleri

GÜNDOĞAN YAYINLARI / www.gundogan.com

2

3

SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ÜZERİNE

3. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ:

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ, İŞBİRLİĞİ VE DEMOKRATİKLEŞME

Konferans Bildirileri Tam Metinleri

15-17 Ekim 2012

Sakarya Üniversitesi / Adapazarı

EDİTÖRLER

Yıldırım TURAN Alâeddin YALÇINKAYA

Ertan EFEGİL

YARDIMCI EDİTÖRLER

Fahriye KESKİN İdris TURAN

GÜNDOĞAN YAYINLARI

4

Yıldırım TURAN - Alâeddin YALÇINKAYA - Ertan EFEGİL

SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ÜZERİNE

3. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ:

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜ, İŞBİRLİĞİ VE DEMOKRATİKLEŞME

Gündoğan Yayınları: 13.556

Siyaset / Sosyoloji ve Tarih Dizisi: 02.145

Yayıncı: Eren Gündoğan

Yayıma Hazırlayan: Tuğba Tuğçe Gündoğan

Dizgi, Sayfa Düzeni: Döndü Salman

Kapak Düzenleme: Mehmet Cemal Arpacı

Baskı, cilt: Net Matbaacılık

Birinci Baskı: Şubat 2013

ISBN: 975-520-230-3

© Gündoğan Yayınları Ticarethane Sok. 41/30

Cağaloğlu / İstanbul

e mail: [email protected]

[email protected]

Tel: 0 212 519 94 83 - 535 542 27 07

Faks: 0 212 519 94 83

© Bu kitabın tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin kitabın tamamı veya

bir kısmı hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.

5

İÇ İNDEK İLER

ÖNSÖZ 9

BÖLÜM I KARADENİZ HAVZASINDA STRATEJİK REKABET

Mutual Check and Balance in the Black Sea

Giray ERGİN 13

Past, Present and Future of Multi-Lateral Alliances in

the Black Sea Region

Jatider KHANNA 19

The “Russian Question” and the Moscow’s Strategy toward

the Black Sea Region

Burçin CANAR 25

Impacts of the Russian-Turkish Relations on Black Sea Basin

Nina BELYAKOVA 33

11 Eylül Sonrası Büyük Devletlerin Karadeniz’de Etkinlik Çabaları ve Yeni Güç Dengeleri Giray SAYNUR BOZKURT 39 Yeni Büyük Oyun'da "Batı'nın İki Ötekisi" olarak Türkiye ve Rusya'nın Avrasya'da İşbirliği Arayışları Mehmet Seyfettin EROL 49 Rusya Federasyonu'nun Sovyet Ardılı Bölgeleri Algılayışı: Avrasyacılık Stratejisi ve Rus Dış Politikası

Efe ÇAMAN - Kenan DAĞCI 63

Türk Dış Politikasında Değişim

Ali AYATA - Gökberk YÜCEL 75

Oryantalist Yaklaşıma Karşı Yeni Bir Düşünce

Geleneği Oluşturulabilir mi?

Osman ÖZKUL 87

6

BÖLÜM II KARADENİZ’DE GÜVENLİK VE BÖLGESEL SORUNLAR

Security in the Black Sea Region: An Emerging Hub in European Security

Elena ANDREEVSKA 97

Religion, Identity, Culture, Social Change and Minority Politics

in the Black Sea Region

Rejane Pinto COSTA - Saffet AKKAYA 107

Karadeniz Politikalarında Anahtar Bölge: Kırım Alâeddin YALÇINKAYA 117 Analysis of the 2008 Russia-Georgia Conflict and Its Implications Uğur Baran HANAĞASI 127

Soğuk Savaş Sonrası Milliyetçiliğin Güvenlik Politikalarına Etkisi: Türkiye Örneği Yusuf Ziya BÖLÜKBAŞI 135

BÖLÜM III

KARADENİZ HAVZASINDA EKONOMİK İLİŞKİLER VE ENERJİ GÜVENLİĞİ

Black Sea Region – A Black-Box for Business? Drivers and Barriers for Market Entry in the Black Sea Region Evidence from Austrian Enterprises Johannes LEITNER - Ewa Martyna DAVID - Hannes MEISSNER 151 Küresel Krizin Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİÖ) Üyelerine Etkileri Fatih KONUR – Cengizhan YILDIRIM 173 Küresel Enerji Güvenliğinde Azerbaycan’ın Artan Önemi

Mürteza HASANOĞLU - Asim MEMMEDOV 185

BÖLÜM IV AVRUPA BİRLİĞİ VE KARADENİZ

Europe and the Black Sea Region: A Critical Analysis of the European Neighbourhood Policy Gerd MORGENTHALER 199 Is the Division between Centre and Periphery of European Integration Inevitable? Artur NIEDŹWIECKI 207

7

Avrupa-Atlantik Kurumlara Entegrasyon Çerçevesinde Azerbaycan Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği (AB) İlişkileri Elchin AHMEDOV 223 Euroscepticism in Turkish Political Life: The Friction between Turkish Nationalists and the EU-Supporters Muhammed Bülent EVSEN 233

BÖLÜM V

ORTADOĞU’DAKİ GELİŞMELER

Ortadoğu’da Değişim Rüzgârları: Tunus, Mısır, Libya Örneğinden Sonra Suriye’deki Gelişmelerin Analizi

Murat ERCAN 249

Suriye Krizinin Uluslararası Siyasetteki Yansıması

İdris TURAN 261

Türkiye, ABD ve Ortadoğu: Görüşlerdeki Ayrılıklar Derinleşir mi? Ertan EFEGİL – İrfan Kaya ÜLGER 283

Ortadoğu’da Rejimler Değişirken Filistin Sorunu ve

Türkiye - İsrail İlişkileri

Bezen Balamir COŞKUN 293

Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin AB Dönem Başkanlığı Döneminde Ortadoğu ve Enerji Sorunları Bağlamında Türkiye – AB İlişkileri Uğur ÖZGÖKER – Ahmet Tolga TÜRKER 301

BÖLÜM VI BÖLGESEL DİĞER KONULAR

OECD ve AB Ülkelerinin Eğitim Göstergelerinin Türkiye ile

Karşılaştırmalı Bir Analizi

Fatih YARDIMCIOĞLU – Cengizhan YILDIRIM 311

Turkey’s Immigration Policy and Illegal Immigration Elvan ÖZDEMİR 323 Examination of Manners of the Parents Who Have Children in Ages

Of Preschool about Forest with Miscelanous Variables

(Sample of the City, Rize)

Gülay TEMİZ 339

311

OECD VE AB ÜLKELERİNİN EĞİTİM

GÖSTERGELERİNİN TÜRKİYE İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

Fatih YARDIMCIOĞLU 703 Cengizhan YILDIRIM 704

GİRİŞ Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin de dâhil olduğu 25 OECD ülkesinin705

eğitim göstergeleri yönünden karşılaştırmalı bir analizinin yapılarak, Türkiye’nin eğitim göstergeleri açısından bu ülkeler karşısındaki durumunun ortaya konulmasıdır. Karşılaştırmanın daha ayrıntılı ve anlamlı olması amacıyla 25 OECD ülkesi iki gruba ayrılmıştır. İlk grup, 25 ülkenin tamamını içerirken; ikinci gurup ise, 15 AB ülkesini kapsamaktadır. Bu ayırımla aynı zamanda Türkiye’nin AB ülkeleri karşısındaki mevcut durumunun da ortaya konulması hedeflenmektedir.

Okullaşma oranları, zorunlu eğitimin süresi, ortalama eğitim süresi, okur-yazarlık oranı, eğitime ayrılan kaynaklar ve eğitimin niteliğine ilişkin göstergeler kullanılarak yapılan bu analiz, Türkiye ile 25 OECD ve 15 AB ülkesinin söz konusu göstergeler arasındaki farklılığı ortaya konulması, zaman içerisinde bu farklılığın izlediği sürecin görülmesi ve sürdürülebilir politika ve stratejilerin belirlenmesine ışık tutması bakımından önemlidir. Bu bağlamda bu iki ülke grubunun eğitim gösterge değerlerinin aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanarak, bu değerler, Türkiye’nin ilgili değişken değerleri ile karşılaştırılmış ve zaman içerisinde gözlenen değişim, tablolar ve grafikler706 yardımıyla değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalı analiz, genel anlamda 1970-2010 döneminin verilerini kapsamaktadır. Bazı değişkenlere ait verilerin

703 Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, İİBF, Maliye Bölümü. 704 Dr., Abant İzzet Baysal Üniversitesi, İİBF, İktisat Bölümü. 705 Araştırma kapsamındaki OECD ülkeleri; Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika,

Lüksemburg, Birleşik Krallık, İrlanda, Danimarka, Yunanistan, Portekiz, İspanya, İsveç, Finlandiya, Avusturya (bu ülkeler 15 AB ülkesini oluşturmaktadır), Avusturalya, Kanada, Japonya, G. Kore, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre, ABD ve Türkiye’dir.

706 Çalışmadaki grafikler ve tablolar sayfa sınırlılığı dolayısıyla çalışma metnine konulamamıştır. Çalışmadaki tüm grafikler çalışmanın sunum metninde mevcuttur. Tabloların ve grafiklerin yer aldığı sunum metni için http://www.fyoglu.sakarya.edu.tr/tr/bildiriler adresine bakılabilir.

312

bulunamaması nedeniyle bir kısım göstergelerde zaman aralıkları farklılaşmaktadır.

NÜFUS GÖSTERGELERİ VE NÜFUSUN GELİŞİMİ Eğitim göstergelerinin gelişimini incelemeden önce, Türkiye’de özellikle

eğitim ve çalışma çağındaki nüfusun durumunun incelenmesi gerekmektedir. Eğitimden beklenen pozitif dışsallıkların ortaya çıkabilmesi ve özellikle sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin sağlanması anlamında nüfusun eğitim seviyesinin yüksek olması önemlidir. Türkiye’de çalışma çağındaki nüfusun toplam nüfusa oranı, 1970 yılında % 54 iken, bu oran 2010 yılında % 67,7’ye çıkmıştır. Bu oran 25 OECD ve 15 AB ülkesinde 1970 yılında sırasıyla % 61,9 ve % 63,1 iken, 2010 yılında gelindiğinde % 66,8 ve % 66,5 düzeyine çıkmıştır. Türkiye’nin nüfus artış hızı ise 1970 yılında % 2,1, iken 2010 yılına gelindiğinde 1,3 düzeyine düşmüştür. 25 OECD ve 15 AB ülkesinde 1970 yılında % 1 ve % 0,5 olan bu oran, 2010 yılında % 0,7 ve % 0,5 olarak gerçekleşmiştir. Nüfus artış hızının düşük olması, eğitim vasıtasıyla gerçekleştirilecek beşeri sermaye birikimine katkı sağlaması ve beşeri sermayenin niteliğinin artırılması açısından olumlu bir gelişmedir. Zira bir ülkede bütçe kısıtı altında eğitime ayrılan kaynaklar sınırlı iken, nüfusun artış oranının az olması, kişi başına düşen eğitim harcaması oranını artıracağından nüfusun daha fazla eğitim hizmetlerinden ve harcamalarından yararlanabileceği beklenebilir.

OKULLAŞMA ORANLARI VE ORANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI Okullaşma oranları, bir ülkenin gelecek dönemde sahip olacağı beşeri

sermayeye ilişkin en temel göstergelerden birisidir. Bir ülkenin diğer ülkeler ile gerçek anlamda rekabet edebilmesinde genç nüfusun bilgi ile donatılmasının ve eğitim yoluyla artırılan beşeri sermaye birikiminin önemi büyüktür. Okullaşma oranlarındaki artış, bireyin bilişsel/kavramsal (cognitive) yeteneklerini geliştirdiği sürece büyüme üzerinde etkili olabilecektir707. Okullaşma oranları, brüt ve net okullaşma oranları şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Brüt okullaşma oranı; ilgili öğretim türündeki tüm öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesiyle, net okullaşma oranı ise ilgili öğretim türündeki teorik yaş grubunda bulunan öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile bulunmaktadır708. Genç nüfusun önemli bir rekabet avantajı haline gelebilmesi,

707 E. A. Hanushek - L. Woessmann, “The Role of Cognitive Skills Ineconomic

Development”, Journal of Economic Literature, Cilt. 46, Sayı 3, 2008, s. 658. 708 TÜİK, (Türkiye İstatistik Kurumu), Temel İstatistiki Göstergeler 1923-2009, Ankara,

Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, 2005, s. 106.

313

çağın gerekleriyle uyumlu bir şekilde bilgiyle donatılmasını gerektirmektedir.709 Genç nüfusun bilgi ile donatılması ise eğitim vasıtasıyla gerçekleşmektedir ve dolayısıyla genç nüfusun ne kadarının eğitim aldığını gösteren önemli göstergelerin başında ise okullaşma oranları gelmektedir.

İlköğretim (Primary) Brüt Okullaşma Oranları ve Karşılaştırılması Türkiye’nin ilköğretim brüt okullaşma oranları 2008 yılı itibariyle %

99,3’tür. Bu oran 25 OECD ülkesinde % 103,2 iken, 15 AB ülkesinde ise % 103,5’dir. Özellikle temel eğitimin diğer eğitim kademelerinin temelini oluşturması bakımından bu eğitim kademesindeki okullaşma oranlarının yüksek olması olumlu bir göstergedir.

Lise ve Dengi Okullar (Secondary) Brüt Okullaşma Oranları ve Karşılaştırılması 1970 yılında lise ve dengi okullaşma oranı 25 OECD ve 15 AB ülkesinde

sırasıyla % 69,1 ve % 73,5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de ise % 26 olan bu oran, söz konusu ülkelerin oldukça gerisinde seyretmektedir. 2008 yılına gelindiğinde ise bu kademedeki okullaşma oranı % 82’ler düzeyine çıkmıştır. 2008 yılında 25 OECD ve 15 AB ülkesi ile Türkiye arasındaki farkın ise kısmen azaldığı söylenebilir. Her ne kadar 1970 yılına nazaran 2008 yılında lise ve dengi okullaşma oranlarının düzeyi artmış olsa da, henüz diğer gelişmiş ülkeler düzeyinden oldukça uzakta olduğu söylenebilir.

Yüksek Öğretim ve Dengi Okullar (Tertiary) Brüt Okullaşma Oranları ve Karşılaştırılması Yüksek öğretimdeki okullaşma oranı, 1970 yılında Türkiye’de % 5 iken, 25

OECD ve 15 AB ülkesinde sırasıyla % 16,2 ve % 13,9’dur. 1970 yılında Türkiye’nin yükseköğretimdeki okullaşma oranı bu ülkelerin oldukça gerisinde seyretmektedir. 2008 yılına gelindiğinde ise bu kademedeki okullaşma oranları artmış ve % 38,4’ler düzeyine çıkmıştır. 2008 yılına gelindiğinde Türkiye ile 25 OECD ve 15 AB ülkesi arasındaki fark ise giderek arttığı söylenebilir. Her ne kadar 1970 yılına nazaran 2008 yılında yükseköğretimdeki okullaşma oranı düzeyi artmış olsa da, bu düzeyin diğer gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde kaldığı belirtilebilir. Bu ise olumsuz bir gösterge olarak değerlendirilebilir.

709 Şeref Saygılı, Cengiz Cihan ve Zafer Ali Yavan, Eğitim ve Sürdürülebilir Büyüme

Türkiye Deneyimi, Riskler ve Fırsatlar, TÜSİAD Büyüme Stratejileri Dizisi no. 7, Yayın No. TÜSİAD-T/2006-06-420, İstanbul, 2006, s 52.

314

Birleştirilmiş/Toplam Brüt Okullaşma Oranları (Combined Gross Enrolment Rate) ve Karşılaştırılması Birleştirilmiş okullaşma oranı, 1970 yılında Türkiye’de %48,4 iken, 25

OECD ve 15 AB ülkesinde sırasıyla % 66,9 ve % 67’dir. Bu rakamlarla Türkiye’nin birleştirilmiş okullaşma oranının 25 OECD ve 15 AB ülkelerinin çok gerisinde kaldığı görülmektedir. 2008 yılına gelindiğinde ise birleştirilmiş okullaşma oranı artmış ve Türkiye’de % 74,3 düzeyine çıkarken, 25 OECD ve 15 AB ülkesinde ise sırasıyla % 93,3 ve % 94,1 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılına gelindiğinde Türkiye ile 25 OECD ve 15 AB ülkesi arasındaki farkın az da olsa arttığı görülmektedir. Bu durum, Türkiye’nin birleştirilmiş okullaşma oranının arttığını; ancak bu artışın yetersiz kaldığını göstermektedir.

Yaş Gruplarına Göre Okullaşma Oranları ve Karşılaştırılması (2008) Yaş gruplarına göre okullaşma oranlarında da Türkiye ile hem OECD hem

de AB 19 ülkeleri arasında farklılıklar söz konusudur. Bu farkın en fazla olduğu yaş grubu sırasıyla 4 yaş ve altı yaş düzeyi, 15-19 yaş grubu ve 20-29 yaş grubudur. Bunun anlamı, Türkiye okul öncesi eğitim ve yükseköğretim alanlarında AB ve OECD ülkelerinin gerisindedir. Özellikle 15-29 yaş grubu nüfusun aktif eğitim çağındaki nüfus olduğu dikkate alındığında bu yaş gruplarında okullaşma oranlarının artırılmasının önemi büyüktür.

ZORUNLU EĞİTİMİN SÜRESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI (YIL) Ülkelerin gelecek dönemde eğitim vasıtasıyla sahip olabilecekleri beşeri

sermayeye ilişkin diğer bir önemli gösterge ise zorunlu eğitim süresidir. Zorunlu eğitim uygulaması, kız çocukları ile düşük gelirli ailelerin çocuklarının temel eğitim imkânına kavuşmaları ve bir bütün olarak ülkelerin beşeri sermayelerinin iyileştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ekonomik ve sosyal kalkınma süreçlerinde taşıdığı önem nedeniyle, zorunlu eğitim uygulamasını birçok ülkenin uyguladığı görülmektedir.710 25 OECD ve 15 AB ülkesinde zorunlu eğitim süresi ortalaması 10,6 yaş iken; Türkiye’de 2012 yılında yapılan değişiklikle 12 yıllık zorunlu eğitime geçilmiştir.

ORTALAMA EĞİTİM SÜRESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Eğitim süresi, bir ülkedeki beşeri sermaye birikimini gösteren önemli bir

unsur olarak değerlendirilebilir. Ortalama eğitim süresi kişinin hayatı boyunca aldığı eğitimin ortalama süresini gösteren bir değişkendir. Daha çok eğitim alan bireylerin daha az eğitim alan bireylere nazaran daha yüksek bir beşeri sermaye birikimine sahip olacağı, bu bağlamda da ortalama eğitim süresi yüksek olan

710 Saygılı vd, age., s. 58.

315

ülkelerin daha yüksek beşeri sermaye birikimine sahip oldukları söylenebilir. Bu kısımda Barro ve Lee711 tarafından yapılan hesaplamaları dikkate alarak, Türkiye’nin, 25 OECD ve 15 AB ülkesinin ortalama eğitim sürelerinin gelişimi karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.

Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun eğitim süresi 1970 yılından itibaren artmaktadır. 1970 yılında 2,4 yıl olan bu süre, 2010 yılında 7 yıl olarak tahmin edilmiştir. Burada dikkat çeken bir diğer nokta, 15 yaş ve üzeri nüfusun eğitim süresinin 25 OECD ve 15 AB ülkesi arasındaki farkın azalmasıdır. 1970 yılında AB ülkeleri ve OECD ülkeleri ile sırasıyla 4,3 ve 4,8 yıl olan bu fark, 2010 yılında 3,5 ve 3,6 yıl olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’de 25 yaş ve üzeri nüfusun eğitim süresi 15 yaş ve üzeri nüfusun eğitim seviyesinin gelişimine benzer bir şekilde de 1970 yılından itibaren artmaktadır. 1970 yılında 2,0 yıl olan bu süre, 2010 yılında 6,5 yıl olarak tahmin edilmiştir. Burada dikkat çeken bir diğer nokta, 15 yaş ve üzeri nüfusun eğitim seviyesindeki gibi, bu nüfus grubunda da 25 OECD ve 15 AB ülkeleri arasındaki farkın azalmasıdır. 1970 yılında 25 OECD ve 15 AB ülkesi ile sırasıyla 4,4 ve 4,8 yıl olan bu fark, 2010 yılında 3,9 ve 4,2 yıl olarak gerçekleşmiştir. Her iki yaş grubunda da, Türkiye ile 25 OECD ve AB ülkesi eğitim süreleri arasında farkın zaman içerisinde azalması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir.

OKUR-YAZARLIK ORANININ (LITERACY RATE) KARŞILAŞTIRILMASI Toplumun okur-yazarlık oranı, bir ülkenin eğitim durumunu ve beşeri

sermaye stokunu ölçmede kullanılan önemli bir araçtır. Eğitimin milli gelire olan katkısı; düşük, orta ve yüksek insani gelişmişlik düzeyine sahip ülkelerin okur-yazarlık oranları ile kişi başına düşen milli gelirlerini karşılaştırarak görülebilir.712 Hicks713’e göre, hızla büyüyen gelişmekte olan ülkelerde okur-yazarlık ve yaşam beklenti düzeyi ortalamanın üzerinde olmasının büyüme, sağlık ve eğitimdeki gelişmeler için ek kaynaklar sağlayabilirler. Yazar, 75 gelişmekte olan ülkeyi içeren bir örneklem üzerinde, bu neden-sonuç ilişkisini açıklayabilmek için bu ülkelerin 1960-77 yılları arasındaki büyüme oranları ile 1960 yılındaki yaşam beklentisi ve okuryazarlık düzeylerini incelemiş ve okur-yazarlık düzeyi ile büyümenin birbirleriyle ilişkili olduğunu bulmuştur. Yazarın elde ettiği sonuçlara göre hızlı büyüyen 12 ülkenin, ilgili dönemdeki büyüme oranı % 5,7 iken bu

711 R. J. Barro - J. W. Lee, “A new data set of educational attainment in the world,

1950-2010”, Cambridge, MA, National Bureau of Economic Research, http://www.nber.org/papers/w15902 (veri linki: http://www.barrolee.com/), 2010.

712 Ceyda Özsoy, Türkiye'de Mesleki ve Teknik Eğitimin İktisadi Kalkınmadaki Yeri ve Önemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı, Eskişehir, 2007, s. 31.

713 N.L. Hicks, “Education and Economic Growth”, Economics of Education: Research and Studies, (ed.) G. Psacharopoulos, Pergamon Press, Oxford, 1987, s. 101-107.

316

ülkelerdeki okuryazarlık oranı ise % 65’dir. Diğer OECD Ülkelerinin ortalama büyüme oranı % 2,4 iken bu ülkelerdeki okuryazarlık oranı ise ancak % 38'dir. Ayrıca, hızlı büyüyen bu ülkeler ortalamanın üzerinde bir gelire de sahiptir (Hicks, 1987: 105). Kısaca, literatürde de belirtildiği gibi okuryazarlık oranı büyümeyi etkileyen bir unsur olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda okuryazarlık oranı ile kişi başına düşen gelir arasında yüksek bir ilişki söz konusudur. Okuryazarlık oranı yüksek olan ülkelerde kişi başına düşen gelir oranı da yüksektir. 2011 yılında çok yüksek insani gelişmişlik düzeyine sahip olan ülkelerin okuryazarlık oranı % 99,9’ların üzerinde ve kişi başına gelirleri ortalama 33.352 dolar iken, düşük insani gelişme düzeyine sahip olan ülkelerde bu oranlar sırasıyla % 59,8 ve 1.585 dolar olarak gerçekleşmiştir. Milli gelir ve kişi başına geliri görece yüksek ülkelerin, milli gelir ve kişi başına geliri daha az olan ülkelerden daha yüksek okur-yazarlık oranına sahip olduğu ve eğitime daha fazla kaynak ayırabildikleri dolayısıyla da eğitimin, bu ülkelerin daha yüksek milli gelir ve kişi başına gelire sahip olmasına yardımcı olduğu belirtilebilir.

Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun okuryazarlık oranı 1970 yılından itibaren artmaktadır. 1970 yılında 51,4 olan bu oran 2011 yılında 90,8 olarak gerçekleşmiştir. Burada dikkat çeken nokta 15 yaş ve üzeri nüfusun okuryazarlık oranının AB ülkeleri ve OECD ülkeleri arasındaki farkın azalmasıdır. 1970 yılında AB ülkeleri ve OECD ülkeleri ile sırasıyla 32,9 ve 39,7 olan bu fark 2011 yılında AB ülkeleri ile kapanmış ve OECD ülkeleri ile 6,8 olarak gerçekleşmiştir.

Eğitime Ayrılan Kaynaklar Eğitime ayrılan kaynaklar beşeri sermaye birikimini sağlayan, ülkelerin

beşeri sermaye birikimine ve eğitime verdikleri önemi gösteren önemli bir göstergedir. Eğitime daha fazla kaynak ayrılması eğitimin pozitif dışsallıklarının yaygınlaşmasına katkı sağlamaktadır.

Türkiye’de Kamu Eğitim Harcama Büyüklükleri Türkiye’nin eğitime bütçeden ayırdığı kaynaklar 1981 yılından itibaren bazı

zamanlar artma bazı zamanlar azalma yönünde dalgalı bir seyir izlemiştir. 1981 yılında bütçeden eğitime % 12,9 pay ayrılırken bu oran giderek artmış ve en yüksek seviyesi olan % 22’ye 1993 yılında çıkmıştır. Fakat özellikle 1994 yılındaki krizinde etkisiyle bütçeden eğitime daha az kaynak ayrılmaya başlanmış ve 2001 mali krizinin de etkisiyle 2003 yılına kadar eğitime ayrılan pay düşmüş ve 2003 yılında % 9,2 ile tarihin en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir. Daha sonra eğitime bütçeden ayrılan pay artış eğilimine girerek 2011 yılında % 14,6 olarak gerçekleşmiştir.

Eğitime GSYH’dan ayrılan pay ise 1981 yılında % 2,4 iken 1993 yılına kadar yükselerek 1993 yılında % 3,7’ya çıkmış, daha sonra 2001 mali krizine kadar düşüş eğilimi dalgalı bir şekilde devam etmiş ve 2001 yılında % 2,3 olarak

317

gerçekleşmiştir. GSMH içerisinde eğitimin oranı, 2003 yılından itibaren artmaya başlamış ve 2011 yılında % 3,8 olarak gerçekleşmiştir. Genel anlamda değerlendirildiğinde ise 1981 yılına göre 2011 yılında Türkiye eğitime hem bütçe payı hem de GSMH payı olarak daha fazla kaynak ayrıldığı görülmektedir. Bu ise eğitime verilen önem anlamında tek başına yeterli olmasa da olumlu bir gösterge olarak değerlendirilebilir.

OECD Ülkelerinde Kamu Eğitim Harcama Büyüklükleri Türkiye’de eğitime ayrılan kaynakların GSYH içindeki payı, AB ve OECD

ülkeleri ile karşılaştırıldığında bu ülkelere nazaran düşük kaldığı görülmektedir. Fakat 1970 yılından 2008 yılına gelindiğinde eğitime ayrılan kaynak miktarında bir artış eğilimi olduğu da belirtilmelidir. Her ne kadar bu artış eğilimi olumlu bir gösterge olarak dikkate alınsa da genel ortalama anlamında eğitim harcamalarının GSYH’ya oranının ekonomik büyüme ve gelir dağılımına katkısı dikkate alındığında artırılması önemlidir.

1970 yılında eğitime % 1,86 oranında kaynak ayıran Türkiye 2008 yılında % 3,68 oranında kaynak ayırır duruma gelmiştir. AB ülkeleri ve OECD ülkelerinde eğitime ayrılan kaynak ile Türkiye’de eğitime ayrılan kaynaklar karşılaştırıldığında özellikle 1970 yılından itibaren Türkiye’de eğitime ayrılan kaynaklar ile AB ülkeleri ve OECD ülkeleri arasındaki farkın azalma eğiliminde olduğu görülmektedir. Sırasıyla 1970’de % 2,01 ve % 2,14 olan bu oran farkı 2008 yılına gelindiğinde % 1,34 ve % 1,23 düzeyine kadar gerilemiştir.

OECD Ülkelerinde Öğrenci Başına Yapılan Yıllık Harcamalar Öğrenci başına yapılan yıllık kamu harcamaları esas itibariyle nicelik

göstergesi olmakla birlikte bir yönüyle de nitelik göstergesi olarak da önem taşımaktadır. Söz konusu bu gösterge kamu eğitim harcamalarının bileşimi ve türlerine göre farklı düzeyde etkili olmakla birlikte, eğitim hizmetlerinde niteliğin yükseldiğini göstermek bakımından bir kriter olarak kullanılabilir.

2008 yılı verileri OECD ülkeleri ve AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye’nin öğrenci başına yaptığı ilköğretim, tüm lise ve dengi öğretim ve Ar-Ge hariç yükseköğretim harcamaları ile bunların toplamından oluşan öğrenci başına düşen toplam eğitim harcamaları tutarı oldukça düşük seviyededir. Çalışma kapsamındaki OECD ülkelerinden verileri mevcut olan 22 OECD714 ülkesinin ortalama öğrenci başına toplam eğitim harcamaları tutarı 9.155 dolar iken, tüm OECD ülkelerinin ortalaması ise 8.831 dolar’dır. Verileri mevcut 13 AB ülkesinin ortalaması ise 10.002 dolar iken 21 AB ülkesinin ortalaması 8.702

714 Bu 22 OECD ülkesi, bizim sınıflandırmamızda yer alan Luxemburg, Yunanistan ve

Kanada dışında yer alan diğer ülkelerdir.

318

dolardır. Öğrenci başına yapılan eğitim harcamalarının tutarı Türkiye’de sadece 1.614 dolar düzeyindedir715.

Ortalamadan uzaklığın bir ölçüsü olarak standart sapma değerleri dikkate alınarak bir değerlendirme yapılabilir. İlköğretim harcamalarının OECD-25 aritmetik ortalaması 7.558 dolar iken bu ortalamanın standart sapması ise 2.661 dolardır. Türkiye’nin değeri olan 1.130 dolar ise aritmetik ortalamadan 2.41 standart sapma kadar uzaktadır ki bu en uzak olduğu değerdir. Lise ve dengi öğretim harcamalarında ise Türkiye aritmetik ortalamadan 2.11, Ar-Ge hariç tüm yükseköğretimin ortalamasından 1.22, tüm eğitim harcamalarının ortalamasından ise 2.36 kat daha uzaktadır. İlköğretim harcamalarının AB-15 aritmetik ortalaması 7.047 dolar iken standart sapması ise 2.103 dolardır. Türkiye’nin değeri olan 1.130 dolar ise aritmetik ortalamadan 3.36 standart sapma kadar uzaktadır ki bu en uzak olduğu değerdir. Lise ve dengi öğretim harcamalarında ise Türkiye aritmetik ortalamadan 3.00, Ar-Ge hariç tüm yükseköğretimin ortalamasından 2.66, tüm eğitim harcamalarının ortalamasından ise 6.49 kat daha uzaktadır. Aritmetik ortalama anlamında Türkiye’nin tüm lise ve dengi öğretim harcamaları bakımından en kötü durumumda iken, standart sapma dikkate alınarak değerlendirilme yapıldığında ise Türkiye’nin ilköğretim harcamaları daha kötü durumda olduğu görülmektedir.

Genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye’nin öğrenci başına yapılan yıllık harcamalar anlamında kötü bir durumda olduğu ve öğrenci başına düşen eğitim harcamalarının artışına yönelik politikaların uygulanmasının eğitimdeki nitelik artışına katkı yapacağı belirtilebilir.

OECD ve AB Ülkelerinde Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Oranı Eğitim kademelerine göre öğretmen başına düşen öğrenci sayısı anlamında

değerlendirildiğinde her ne kadar 1970 yılından günümüze gelindiğinde Türkiye’de olumlu gelişmeler olsa da Türkiye’de öğretmen başına düşen öğrenci sayısı OECD ve AB ülkelerine göre oldukça fazladır. Sınıf büyüklüğünün

715 Burada önemli bir noktanın belirtilmesi gerekmekledir. Türkiye’ye ilişkin rakamlar

2006 yılı rakamları kapsamaktadır. Bu harcamalar içerinde özel eğitim harcamaları ile ilgili sağlıklı bir veri toplanamadığı için yalnızca kamu ekonomisi tarafından yapılan harcamalar gösterilmiştir. Bu sebeple Türkiye’ye ilişkin değerler oldukça düşük seviyede görülmektedir. Yapılan özel eğitim harcamaları ve 2008 yılında kamu eğitim harcamalarına ilişkin artışında olacağı dikkate alındığında Türkiye’de Öğrenci başına yapılan yıllık harcama tutarı daha yüksek olacaktır. Ancak buna rağmen Türkiye’de öğrenci başına yapılan yıllık eğitim harcamaları hem OECD25 ülkeleri hem de AB15 ülkelerinin oldukça altında bulunmaktadır. Bakınız: Fatih Yardımcıoğlu ve Temel Gürdal (2012), "Türkiye’de Eğitimin Niteliğinin OECD ve AB Ülkeleri İle Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, Ağustos, Yıl: 49, Sayı: 570, s.35-50, s. 40.

.

319

azaltılmasının eğitimin niteliğinde ortaya çıkaracağı olumlu etkiler dikkate alındığında gerekli tedbirlerin alınarak bu büyüklüğün azaltılmasına yönelik politikaların uygulanması yararlı olabilir.

2009 yılı itibariyle OECD ülkelerinde eğitim kademelerine göre öğretmen oranlarını karşılaştırdığımızda Türkiye’nin durumunun OECD ortalaması ve AB-21 ortalamasına göre kötü olduğu görülmektedir. Türkiye anaokulunda öğretmen başına düşen öğrenci sayısında en kötü durumdadır. OECD ve AB-21 ortalaması sırasıyla 14,3 ve 12,9 iken Türkiye bu sayı 27,4’tür. İlkokul oranları anlamında da OECD ve AB-19 oranlarına oldukça uzak bir sayı söz 16 ve 24,4 olan bu oranlar Türkiye’de 22,9 olarak gerçekleşmiştir. Lise ve dengi okullarda ve Üniversite’de de benzer bir durum söz konusudur. Genel anlamda değerlendirildiğinde Türkiye her dört eğitim kademesinde de ortalamanın oldukça uzağında yer almaktadır.

OECD TARAFINDAN ÖĞRENCİLERİNE YAPILAN PISA TESTLERİ SONUÇLARI VE SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI Bir ülkedeki işgücünün kaliteli olması ekonomik büyüme için önemli bir

unsurdur. İşgücünün kalitesi ise eğitim ile ilişkilidir ve eğitimin kaliteli olması ekonomik büyüme üzerinde nedensel bir etkiye sahiptir.716 Bazı uluslararası test sınavlarının sonuçları eğitim niteliği ile kalitesini göstermekte ve dolayısıyla eğitimin beşeri sermaye üzerindeki etkisi konusunda da bilgi sağlamaktadır. Bu bağlamda ülkeler arasındaki eğitim sistemlerinin kalitesinin ve niteliğinin karşılaştırılması, uluslararası testlerin sonuçları vasıtasıyla yapılması mümkündür.717 Uluslararası sınav sonuçları ile ekonomik büyüme arasındaki uygulamalı çalışmaların ulaştığı sonuçlar değerlendirildiğinde, eğitimle hedeflenen amaçlara ulaşmada nicelik kadar niteliğin de önemi ortaya çıkmaktadır. Uluslararası sınav sonuçlarını dikkate alarak yapılan birçok çalışma bu sınav sonuçlarındaki iyileşmenin ekonomik büyüme üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir.718 Ülkelerin katıldıkları bu testler TIMSS719, PISA720,

716 Hanushek, E. ve D. Kimko; (2000), “Schooling, Labor-Force Quality, and the

Growth of Nations,” The American Economic Review, 90, s.1184-1208, s. 1204. 717 Simon Appleton, Paul Atherton ve Michael Bleaney, 2008, International School Test

Scores and Economic Growth, http://www.nottingham.ac.uk/credit/documents/papers/08-04.pdf (22.08.2011), s. 2.

718 Fatih Yardımcıoğlu ve Temel Gürdal (2012), "Türkiye’de Eğitimin Niteliğinin OECD ve AB Ülkeleri İle Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, Ağustos, Yıl: 49, Sayı: 570, s.35-50, s. 41.

719 Uluslararası Matematik ve Fen Araştırması - Trends in International Mathematics and Science Study.

720 Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı - Programme for International Student Assesment. PISA uluslar arası anlamda standartlaşmış bir sınavdır ve onbeş yaş grubu öğrencilerinin, okulda edindikleri bilgi ve becerileri günlük hayatta karşılaşacakları durumlarda kullanabilme düzeylerini ölçmeyi hedeflemektedir. PISA sınavı bilim

320

PIRLS721 gibi eğitimi değerlendirmeye yönelik uluslararası testlerdir. Ülkeler bu testlere katılarak [ve elde ettikleri test sonuçlara dayanarak] kendi sistemlerini gözden geçirmektedirler.722

PISA Bilim Testi Sınav Sonuçları ve Karşılaştırılması PISA bilim testi sınav sonucuna göre Türkiye’nin puanları arasında önemli

derece bir fark olduğu görülmektedir. Türkiye 2003 yılında 434, 2006 yılında 424 ve 2009 yılında 454 puan almışken, OECD ortalamaları sırasıyla 498, 500 ve 504, AB 15 ortalaması ise 498, 503 ve 502 olarak gerçekleşmiştir. Bu bağlamda Türkiye’de sunulan bilim eğitiminin niteliğinin OECD ve AB ülkeleri düzeyinde olmadığı belirtilebilir.

PISA Matematik Testi Sınav Sonuçları ve Karşılaştırılması Türkiye’nin PISA matematik sınav sonuçları da bilim sınav sonuçlarına

benzer bir durumdadır. Türkiye matematik sınavından 2003 yılında 423, 2006 yılında 424 ve 2009 yılında 445 puan almışken, OECD ortalamaları sırasıyla 499, 497 ve 500, AB 15 ortalaması ise 501, 498 ve 499 olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuçlara göre Türkiye’de sunulan matematik eğitiminin niteliğinin OECD ve AB ülkeleri düzeyinden düşük olduğu belirtilebilir.

PISA Okuryazarlık Testi Sınav Sonuçları ve Karşılaştırılması PISA bilim ve matematik sınavlarındaki benzer durum PISA okuryazarlık

sonuçlarında da görülmektedir. Türkiye’nin bu sınav sonuçları oldukça kötüdür ve sıralamada en sonlardadır. Bu sınavdan Türkiye 2003 yılında 441, 2006 yılında 447 ve 2009 yılında 464 puan almışken, OECD ortalamaları sırasıyla 495, 493 ve 497, AB 15 ortalaması ise 496, 492 ve 494 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de sunulan sözel eğitim nitelik olarak OECD ve AB ülkeleri düzeyinden düşük seviyededir.

Türkiye’nin standart sapma dikkate alındığında OECD 25 ve AB 15 2003 yılında en başarısız olunan PISA sınavı Bilim sınavı iken en başarılı sınav ise okuryazarlık sınavıdır. Benzer şekilde 2006 yılında ise en başarısız olunan sınav Bilim sınavı iken en başarılı sınav okuryazarlıktır. 2009 yılına gelindiğinde ise en

(science), matematik (mathematics) ve okuma (reading) olanlarında yapılmaktadır. Bu üç alanda verilen mevcut müfredat, kişilere yetişkin hayatları zamanında gerekli olan bilgi ve becerilerin kazanılması bakımından önemlidir. (www.pisa.oecd.org). Bu sınavdan iyi bir puan almış bir bireyin sözkonusu üç alanda iyi yetişmiş olduğu ve bu çerçevede beşeri sermaye birikiminin ve verimliliğinin daha yüksek olduğu söylenebilir Yardımcıoğlu ve Gürdal, age., s. 43.

721 Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi - Progress in International Reading Literacy Study.

722 G. Berberoğlu ve İ. Kalender, “Öğrenci Başarısının Yıllara, Okul Türlerine, Bölgelere Göre İncelenmesi: ÖSS ve PISA Analizi”, Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4 (7), 2005, ss.21-35.

321

başarısız PISA sınavı matematik sınavıdır. Bilim sınavı sonuçlarında ise önemli bir iyileşme olduğu görülmektedir. Okuryazarlık sınavı ise diğer iki yıla paralel bir şekilde en başarılı olunan sınav olmuştur. Sınavlar kendi içerisinde değerlendirildiğinde Türkiye’nin okuryazarlık sınavı başarısı diğer iki sınava göre daha yüksek olduğu belirtilmektedir.723

SONUÇ Bu çalışmada Türkiye’nin de dâhil olduğu 25 OECD ülkesinin eğitim

göstergeleri yönünden karşılaştırmalı bir analizinin yapılarak Türkiye’nin eğitim göstergeleri açısından bu ülkeler karşısındaki durumunun ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi değerlendirilebilir;

Okullaşma Oranları ve Karşılaştırılması; Türkiye, İlk Öğretim okullaşma oranları açısından hem OECD hem de AB Ülkeleri ortalamasına oldukça yakındır. Lise ve Dengi okullaşma oranları açısından OECD ve AB Ülkeleri ortalamasının altında olmasına rağmen, fark son yıllarda giderek azalmaktadır. Diğer okullaşma kademelerine göre en fazla farkın olduğu eğitim kademesi Yükseköğretim ve Dengi okullardır ve bu kademedeki okullaşma oranları açısından OECD ve AB Ülkeleri ortalamasının altında olmasına rağmen, fark son yıllarda giderek azalmaktadır. Birleştirilmiş okullaşma oranları anlamında OECD ve AB Ülkeleri ile Türkiye arasındaki fark son yıllarda giderek azalmaktadır.

Zorunlu Eğitimin Süresi ve Karşılaştırılması; Zorunlu eğitim süresi açısından hem OECD hem de AB Ülkeleri ortalamasının üzerindedir. Zorunlu eğitim süresi gelişmiş ülkelerdeki zorunlu eğitim süresine paraleldir.

Ortalama Eğitim Süresi ve Karşılaştırılması; 15 yaş ve üzeri eğitim süresi ile 25 yaş ve üzeri eğitim süresi açısından OECD ve AB Ülkeleri ortalamasının altında olmasına rağmen, fark son yıllarda giderek azalmaktadır.

Okuryazarlık Oranı ve Karşılaştırılması; 15 yaş ve üzeri nüfusun Okuryazarlık oranı açısından hem OECD hem de AB Ülkeleri ortalamasına oldukça yakındır ve fark son yıllarda çok düşük seviyelere inmiştir.

Eğitime Ayrılan Kaynaklar ve Karşılaştırılması; Türkiye’nin öğrenci başına yaptığı ilköğretim, tüm lise ve dengi öğretim ve AR-GE hariç yükseköğretim harcamaları ile bunların toplamından oluşan öğrenci başına düşen toplam eğitim harcamaları tutarının, OECD ülkeleri ve AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında, oldukça düşük seviyede olduğu görülmüştür.

Öğrenci-Öğretmen Oranı ve Karşılaştırılması; Eğitim kademelerine göre öğretmen başına düşen öğrenci sayısı anlamında değerlendirildiğinde her ne kadar 1970 yılından günümüze gelindiğinde

723 Yardımcıoğlu ve Gürdal, age., s. 48.

322

Türkiye’de olumlu gelişmeler olsa da, Türkiye’de halen öğretmen başına düşen öğrenci sayısı OECD ve AB ülkelerine göre oldukça fazladır.

Eğitimin Niteliği ve Karşılaştırılması; 2003, 2006 ve 2009 yıllarında yapılan PISA Bilim Testi, Matematik testi ve Okuryazarlık testi sınavlarının her üçünde de Türkiye’nin hem sıralama bakımından hem de almış olduğu puanlar bakımından OECD ülkeleri ve AB ülkeleri ortalamasının oldukça uzağında yer aldığı görülmüştür. Bu sonuçlara göre Türkiye’de sunulan bilim, matematik ve okuryazarlık eğitiminin niteliğinin OECD ve AB ülkeleri düzeyinden düşük olduğu belirtilebilir.

Eğitim hizmetlerinin ortaya çıkardığı pozitif dışsallıklar dikkate alındığında, eğitim hizmetlerinin hem nicelik hem de nitelik açısından iyileştirilmesi tüm ülkeler açısından önemlidir. Türkiye’de de eğitimin nicelik ve nitelik açısından OECD ve AB ülkeleri seviyesine çıkabilmesi için eğitimin niteliğinin ve niceliğinin artırılmasına yönelik kamu politikası tedbirlerinin alınması gerektiği belirtilebilir.

Eğitimin niteliğini ve niceliğini artırmaya yönelik kamu politikaların neler olduğu ise gelecekte yapılacak çalışmaların konusunu oluşturmaktadır ve gelecekte yapılacak çalışmalar için bir motivasyon teşkil edebilir.

15.02.2013

1

OECD VE AB ÜLKELER N E M GÖSTERGELER N TÜRK YE LE KAR ILA TIRMALI B R ANAL

A COMPERATIVE ANALYSES OF EDUCATION INDICATORS OF OECD COUNTRIES AND EU COUNTRIES WITH TURKEY

Haz rlayan;

1

Dr. Fatih YARDIMCIO LU

Sakarya ÜniversitesiBF

Maliye Bölümü

Dr. Cengizhan YILDIRIM

Abant zzet Baysal ÜniversitesiBF

ktisat Bölümü

2

Sunum PlanAra rman n ProblemiAra rman n AmacAra rman n ÖnemiAra rman n Kapsam ve S rl klarAra rman n YöntemiAra rman çeri i

Bulgular n De erlendirilmesiSonuç ve Öneriler

Dr. Fatih YARDIMCIO LU ve Dr. Cengizhan YILDIRIM


15.02.2013

2

Ara rman n Problemiitim hizmetleri ve e itim harcamalar , k t olan kamu

kaynaklar n daha etkin ve rasyonel bir biçimdekullan labilmesinde ve özellikle sürdürülebilir bir ekonomik büyümeile gelir da nda adaletin sa lanmas nda büyük önemta maktad r. Ayr ca e itim harcamalar bir çok faktör üzerinde deönemli pozitif etkilere sahiptir.

3Dr. Fatih YARDIMCIO LU ve Dr. Cengizhan YILDIRIM


itim Önemi



15.02.2013

3

Ara rman n AmacBu çal man n amac , Türkiye’nin de dahil oldu u 25 OECD ülkesinin

itim göstergeleri yönünden kar la rmal bir analizinin yap larakTürkiye’nin e itim göstergeleri aç ndan bu ülkeler kar ndakidurumunun ortaya konulmas r.

Kar la rman n daha ayr nt ve anlaml olmas amac yla 25 OECDülkesi iki gruba ayr lm r. lk grup 25 ülkenin tamam kapsarkenikinci gurup ise 15 AB ülkesini kapsamaktad r. Bu ay mla Türkiye’ninayn zamanda AB ilkeleri kar ndaki mevcut durumunun da ortayakonulmas hedeflenmektedir.



Ara rman n Önemi

Türkiye ile 25 OECD ve 15 AB ülkesinin söz konusu göstergeleraras ndaki farkl ortaya konulmas , zaman içerisinde bu farkl nizledi i sürecin görülmesi Türkiye taraf ndan e itimin hem niceli ininhem de kalitesinin iyile tirilmesine yönelik sürdürülebilir politika vestratejilerin belirlenmesine k tutmas bak ndan önemlidir.



15.02.2013

4

Ara rman n Kapsam ve S rl klarAra rman n s rl klar ayn zamanda kapsam belirlemektedir.

Ülke S rl ;Ara rma kapsam ndaki OECD ülkeleri; Almanya, Fransa, talya,

Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Birle ik Krall k, rlanda, Danimarka,Yunanistan, Portekiz, spanya, sveç, Finlandiya, Avusturya (bu ülkeler 15 ABülkesini olu turmaktad r), Avusturalya, Kanada, Japonya, G.Kore, Meksika,Yeni Zelanda, Norveç, sviçre, ABD, Türkiye’dir.Zaman Periyodu S rl ;

Çal ma 1980-2010 y llar aras kapsamaktad r.De kenlerle lgili S rl klar;

Okulla ma oranlarZorunlu e itimin süresiOrtalama e itim süresiOkur-yazarl k oran

itime ayr lan kaynaklarrenci-Ö retmen Oran

itimin niteli i 7


Ara rman n Yöntemi

Belge tarama yöntemi kullan larak Okulla ma oranlar , Zorunlu e itiminsüresi, Ortalama e itim süresi, Okur-yazarl k oran , E itime ayr lan kaynaklarve E itimin niteli ine ili kin göstergelere ili kin veriler toplanm r.

Türkiye’nin ve bu iki ülke grubunun ilgili de ken de erlerinin aritmetikortalamalar al narak ve standart sapmalar hesaplanarak, bu de erlerTürkiye’nin de erleri ile kar la lm ve zaman içerisinde gözlenende im, tablolar ve grafikler yard yla de erlendirilmi tir.



15.02.2013

5

1. Nüfusun Göstergeleri ve Geli imi



2. Okulla ma Oranlar ve Kar la lmas



15.02.2013

6







15.02.2013

7







15.02.2013

8







15.02.2013

9







15.02.2013

10




3. Zorunlu E itimin Süresinin Kar la lmas (Y l)Zorunlu e itimdeki de me ve kazançlar aras ndak ili kihttp://www.oecd.org/dataoecd/28/1/41689249.pdf



15.02.2013

11

4. Ortalama E itim Süresinin Kar la lmas






15.02.2013

12







15.02.2013

13

5. Okur-Yazarl k Oran n (Literacy Rate) Kar la lmas






15.02.2013

14




6. E itime Ayr lan Kaynaklar ve Kar la lmas



15.02.2013

15







15.02.2013

16







15.02.2013

17

7. Ö renci-Ö retmen Oran






15.02.2013

18




8. E itimin Niteli inin Kar la lmas



15.02.2013

19







15.02.2013

20







15.02.2013

21







15.02.2013

22

BULGULARIN DE ERLEND LMES

Bu çal mada Türkiye’nin de dahil oldu u 25 OECD ülkesinin e itimgöstergeleri yönünden kar la rmal bir analizinin yap larak Türkiye’nin

itim göstergeleri aç ndan bu ülkeler kar ndaki durumunun ortayakonulmas amaçlanm r.



BULGULARIN DE ERLEND LMESOkulla ma oranlar ve Kar la lmas

Türkiye, lk Ö retim okulla ma oranlar aç ndan hem OECD hem de ABÜlkeleri ortalamas na oldukça yak nd r

Lise ve Dengi okulla ma oranlar aç ndan OECD ve AB Ülkeleriortalamas n alt nda olmas na ra men, fark son y llarda giderekazalmaktad r.

Di er okulla ma kademelerine göre en fazla fark n oldu u e itimkademesi Yüksekö retim ve Dengi okullard r ve bu kademedeki okulla maoranlar aç ndan OECD ve AB Ülkeleri ortalamas n alt nda olmas nara men, fark son y llarda giderek azalmaktad r.

Birle tirilmi okulla ma oranlar anlam nda OECD ve AB Ülkeleri ile Türkiyearas ndaki fark son y llarda giderek azalmaktad r.



15.02.2013

23

BULGULARIN DE ERLEND LMESZorunlu e itimin süresi ve Kar la lmas

Zorunlu e itim süresi aç ndan hem OECD hem de AB Ülkeleriortalamas n üzerindedir.

Zorunlu e itim süresi geli mi ülkelerdeki zorunlu e itim süresineparaleldir.

Ortalama e itim süresi ve Kar la lmas15 ya ve üzeri e itim süresi ile 25 ya ve üzeri e itim süresi aç ndan

OECD ve AB Ülkeleri ortalamas n alt nda olmas na ra men, fark sonllarda giderek azalmaktad r.

Okur-yazarl k oran ve Kar la lmas15 ya ve üzeri nüfusun Okuryazarl k oran aç ndan hem OECD hem de

AB Ülkeleri ortalamas na oldukça yak nd r ve fark son y llarda çok dü ükseviyelere inmi tir.



BULGULARIN DE ERLEND LMESitime ayr lan kaynaklar ve Kar la lmasTürkiye’nin ö renci ba na yapt ilkö retim, tüm lise ve dengi ö retim

ve AR-GE hariç yüksekö retim harcamalar ile bunlar n toplam ndanolu an ö renci ba na dü en toplam e itim harcamalar tutar n, OECDülkeleri ve AB ülkeleri ile kar la ld nda, oldukça dü ük seviyede oldu ugörülmü tür.

renci-Ö retmen Oran ve Kar la lmasitim kademelerine göre ö retmen ba na dü en ö renci say

anlam nda de erlendirildi inde her ne kadar 1970 y ndan günümüzegelindi inde Türkiye’de olumlu geli meler olsa da, Türkiye’de halen

retmen ba na dü en ö renci say OECD ve AB ülkelerine göreoldukça fazlad r.



15.02.2013

24

BULGULARIN DE ERLEND LMESitimin Niteli i ve Kar la lmas2003, 2006 ve 2009 y llar nda yap lan PISA Bilim Testi, Matematik testi ve

Okuryazarl k testi s navlar n her üçünde de Türkiye’nin hem s ralamabak ndan hem de alm oldu u puanlar bak ndan OECD ülkeleri veAB ülkeleri ortalamas n oldukça uza nda yer ald görülmü tür.

Bu sonuçlara göre Türkiye’de sunulan bilim, matematik ve okuryazarl kitiminin niteli inin OECD ve AB ülkeleri düzeyinden dü ük oldu u

belirtilebilir.



ÖNER LER

itim hizmetlerinin ortaya ç kard pozitif d sall klar dikkateal nd nda, e itim hizmetlerinin hem nicelik hem de nitelik aç ndaniyile tirilmesi tüm ülkeler aç ndan önemlidir.

Türkiye’de de e itimin nicelik ve nitelik aç ndan OECD ve ABülkeleri seviyesine ç kabilmesi için e itimin niteli inin ve niceli ininart lmas na yönelik kamu politikas tedbirlerinin al nmas gerekti ibelirtilebilir.

itimin niteli ini ve niceli ini art rmaya yönelik kamu politikalar nneler oldu u ise gelecekte yap lacak çal malar n konusunuolu turmaktad r ve gelecekte yap lacak çal malar için bir motivasyonte kil edebilir.



15.02.2013

25

TE EKKÜRLER…

49

Dr. Fatih YARDIMCIO LU

Sakarya ÜniversitesiBF

Maliye Bölümü

Dr. Cengizhan YILDIRIM

Abant zzet Baysal ÜniversitesiBF

ktisat Bölümü

OECD VE AB ÜLKELERİNİN EĞİTİM GÖSTERGELERİNİN TÜRKİYE İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZİ

Documents