T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ GÖRME YETERSİZLİĞİ VE EĞİTİM PLANI Ankara, 2017
T.C.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ
GÖRME YETERSİZLİĞİ VE EĞİTİM PLANI
Ankara, 2017
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğ-
retim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrenci-
lere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir.
Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.
PARA İLE SATILMAZ.
i
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 2 1. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN ARAÇ
GEREÇLER VE ORTAM........................................................................................................ 2 1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç Gereçler ve Özellikleri
............................................................................................................................................. 2 1.1.1. Braille Alfabesi ...................................................................................................... 2 1.1.2.Okuma Tablosu ....................................................................................................... 2 1.1.3. Tablet ve Kalem ..................................................................................................... 3 1.1.4. Braille Rakamları ................................................................................................... 3 1.1.5.Küp Kasa – KüpTaş ................................................................................................ 4 1.1.6.Taylor Kasa ............................................................................................................. 4 1.1.7. Abaküs ................................................................................................................... 5 1.1.8.BrailleDaktilosu ...................................................................................................... 5 1.1.9. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları ....................................................................... 5 1.1.10. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar ......................................................... 5 1.1.11. Elektronik Yardımcı Araçlar ............................................................................... 6 1.1.12.Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları .............................................. 6 1.1.13. Laboratuvar Araçları ............................................................................................ 6 1.1.14. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Diğer Araç Gereç
Örnekleri .......................................................................................................................... 6 1.2. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç Gereç Hazırlarken
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ...................................................................................... 9 1.3. Görme Yetersizliği Olan Bireylere Yönelik Eğitim Ortamları ................................... 11
1.3.1. Eğitim Süreçlerinde Ortam Uyarlamaları ............................................................ 12 1.3.2. Gerçek Hayat Ortamında Uyarlamalar ................................................................ 13
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 21 2. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE UYGUN BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ
(BEP) VE GRUP EĞİTİM PROGRAMI (GEP) ÖNEMİ VE UYGULANMASI ................. 21 2.1. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Bep) Nedir? ...................................................... 21
2.1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere BEP Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken
Noktalar ......................................................................................................................... 24 2.2. GRUP EĞİTİM PLANI ( GEP) NEDİR? TANIMI VE ÖNEMİ ............................... 32
2.2.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere GEP Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken
Noktalar ......................................................................................................................... 33 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 44 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 46
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 48 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 50 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 51
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
ALAN Çocuk Gelişimi ve Eğitimi
DAL Özel Eğitim
MODÜLÜN ADI Görme Yetersizliği ve Eğitim Planı
MODÜLÜN SÜRESİ 80/50
MODÜLÜN AMACI
Öğrenciye, görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine
uygun; bireysel eğitim ve grup eğitim planı, uygun araç
gereç hazırlama, ortam planlama ile ilgili bilgi ve beceri-
ler kazandırmaktır.
MODÜLÜN KAZANIM-
LARI
1. Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri ve ihti-
yaçlarına uygun araç gereç ve ortam planlayabilecek-
siniz.
2. Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim ihtiyaçları-
na uygun hazırlanan bireysel ve grup eğitim prog-
ramlarını uygulamaya yardımcı olabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM OR-
TAMLARI VE DONA-
NIMLARI
Ortam: Erken çocukluk eğitim kurumları, özel eğitim
kurumları, rehberlik araştırma merkezleri, atölye.
Donanım: Akıllı tahta, kaynak kitaplar, projeksiyon
cihazı, fotoğraflar, afiş, broşür, dergiler, uyarıcı pano,
fotoğraflar, CD, bilgisayar donanımları, televizyon,
geliştirici eğitici oyuncaklar, kavram kitapları.
ÖLÇME VE DEĞER-
LENDİRME
Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her öğren-
me faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi
değerlendirebileceksiniz. .
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ Sevgili Öğrencimiz,
Toplumu meydana getiren ve toplumun üyesi olan her birey eşit değer taşır. Toplumun
mutluluğu ve bütünlüğü, tüm bireylerin mutluluğu ve bütünlüğü ile sağlanabilir. Bu da eği-
tim olanaklarının fırsat eşitliği ilkesine göre sağlanması ile mümkün olur.
Konumu ne olursa olsun her insan eğitim hakkına sahipse çeşitli nedenlerle bireysel
özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından farklı olan “özel eğitim” gerektiren
bireylerin de özür türü derecelerine uygun ortamlarda eğitim almak, en doğal ihtiyaç ve hak-
kıdır.
Görme duyusunun yetersizliği insan yaşamını oldukça olumsuz etkiler. Çünkü yaşamı
normal olarak sürdürebilmek ve pek çok görevi yerine getirebilmek için görmeye ihtiyaç
vardır. Gören çocuklar gündelik yaşam için gerekli olan birçok kavram ve beceriyi neredeyse
hiç çaba harcamadan yetişkinleri gözlemleyip taklit ederek öğrenirken görme yetersizliği
olan çocuklara öğrenme yaşantıları sağlanamazsa birçok kavram ve beceriye kolay sahip
olamazlar.
Bu bireysel öğrenme materyalinde görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine, uy-
gun araç gereçleri tanıyacak, araç gereçlerin özelliklerini açıklayarak araç gereç hazırlarken
dikkat edilmesi gereken noktaları sıralayabileceksiniz. Görme yetersizliği olan bireylere
yönelik eğitim ortamlarını açıklayabileceksiniz.
Görme yetersizliği olan bireyler için BEP/GEP hazırlamanın önemini açıklayarak ha-
zırlanırken dikkat edilmesi gereken bilgi ve becerileri edinebileceksiniz.
GİRİŞ
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri ve ihtiyaçlarına uygun araç gereç ve
ortam planlayabileceksiniz.
Görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine uygun araç gereçler konusunu
çeşitli kaynaklar ve İnternet’ten araştırınız.
Çevredeki özel eğitim merkezlerine, görme yetersizliğine yönelik eğitim veren
okullara, görme yetersizliği olan çocuklarla ilgili sivil toplum kuruluşlarına
gidiniz.
Ziyaret ettiğiniz kurumlardan elde ettiğiniz bilgileri bir rapor hâline getiriniz.
Edindiğiniz deneyimleri arkadaşlarınıza sunum hazırlayarak paylaşınız.
1. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREY-
LERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN ARAÇ
GEREÇLER VE ORTAM
1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç
Gereçler ve Özellikleri
Görme yetersizliği olan çocuğun yaşıtlarıyla eşit miktarda bilgiyi elde edip kullanması
için özelliklerine uygun araç gereçler ve teknolojik destek sağlanmalıdır.
Bu destek araçları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
1.1.1. Braille Alfabesi
Braille alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harf, ra-
kam, noktalama işaretleri, matematik işaretleri ve müzik notalarının oluşturulduğu bir alfabe
sistemidir.
1.1.2.Okuma Tablosu
Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklara noktaların yerlerini ve harfleri tanıtmak için
kullanılan tablodur.
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME KAZANIMI
3
Fotoğraf 1. 1: Okuma tablosu
1.1.3. Tablet ve Kalem
Tablet üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Tabletin ara-
sına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da plastikten tutma yeri olan çiviye benzer bir kalem-
le yazılır. Tablette yazı yazmak için harfleri tersten yazmak gerekmektedir.
Fotoğraf 1. 2: Tablet ve kalem
Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklar, önce 4 satırlık sonra büyük tablet kullanır.
Fotoğraf 1. 3: Dört satırlık tablet ve kalem
1.1.4. Braille Rakamları
Braille rakamlarını tanıtmak amacıyla noktaları kabartma olarak hazırlanmış tablodur.
4
Fotoğraf 1. 4: Braille rakamları
1.1.5.Küp Kasa – KüpTaş
Matematik işlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aşamadaki materyaldir. Küp şeklin-
deki taşların üzerinde kabartma olarak sayılar ve işlem işaretleri vardır. Taşlar kasadaki hüc-
relere yerleştirilerek işlemler yapılır.
Fotoğraf 1. 5: Küp kasa – küp taş
1.1.6.Taylor Kasa
Matematik işlemlerinin bir üst aşamasında daha karmaşık işlemlerde kullanılan araçtır.
Üzerinde hafif kabartmaların bulunduğu kısa kibrit çöpü şeklindeki materyalin kasadaki
hücrelere yerleştirilmesi ile kullanılır ancak kullanımı zor ve işlevsel olmadığından günü-
müzde kullanılmamaktadır.
Fotoğraf 1. 6:Taylor kasa
5
1.1.7. Abaküs
Matematik için çok gerekli ve yardımcı bir araçtır. 4 ve 5. sınıflardan sonra kullanıla-
bilen matematik işlemlerinin yapıldığı araçtır (hesap makinesi gibi). Taşınma kolaylığı ve
pratik oluşu nedeniyle tercih edilir. Geometri araçlarının üzerindeki sayılar kabartma nokta-
lardan oluşmaktadır.
Fotoğraf 1. 7: Abaküs ve geometri araçları
1.1.8.BrailleDaktilosu
Üzerinde altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşların her biri altı noktadan birini
yazmak için işlev görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuşla-
ra aynı anda birlikte basmak gerekir.
Fotoğraf 1. 8: Braille daktilosu
1.1.9. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları
Bilgisayar ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı Braille alfabesi-
ne çeviren programlar, bir tarayıcı yardımcıya basılı materyali, bilgisayara aktarıp seslendi-
ren programlar ve Braille çıktısı veren yazıcılar bunlar arasında sayılabilir.
1.1.10. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar
Optik araçlar arasında; teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve el büyüteç-
leri, optik olmayan araçlar arasında ise; büyük puntolu kitaplar, konuşan kitaplar, okuma
stantları sayılabilir.
6
1.1.11. Elektronik Yardımcı Araçlar
Görüntüyü büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri, sentetik
sesle konuşan saat ve hesap makineleri elektronik yardımcı araçlar olarak sayılabilir.
Fotoğraf 1. 9: Büyüteç
1.1.12.Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları
Erken çocukluk döneminde ve yetişkinlerin kullanması için desteklenmiş standart bas-
tonlar, lazer teknolojisi ile engel algılamayı sağlayan bastonlar bu araçlar arasındadır.
1.1.13. Laboratuvar Araçları
Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimlerinde kullanılan ve özelliklerine uygun ola-
rak hazırlanmış birçok laboratuvar araç gereçleri sayılabilir.
Fotoğraf 1. 10: Görme engelliler için termometre /Üzerindeki rakamlar Braille rakamları ile
gösterilmiş
1.1.14. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Diğer Araç Ge-
reç Örnekleri
Dokunmatik kitap: Sayı öğreniminde kullanılan sesli tuşları olan, mekanik,
eğitici bir oyuncak. Başlama butonuna bastıktan sonra işlem basamakları takip
edilerek sayıları kavrama çalışmaları yapılır. Öğrenci,öğretmen rehberliğinde
yaparak,uygulayarak,sesleri tekrar eder. Matematiksel zekasını geliştirir.
7
Fotoğraf 1. 11: Dokunmatik kitap
Konuşan kitap: Kitabın yerleştirildiği mekanizma’başlat’ düğmelerine
dokunarak öğrenciye sorular sorulur. Öğrenci konuşan kitabın sorularına
cevaplar verir ya da istenilen kelimeleri gösterir. Doğru yanıtlar ve seçenekler
kitaptan gelen alkış sesiyle ödüllendirir.
Fotoğraf 1.12: Konuşan kitap
Dokun hisset kitapları: Algılama bozukluğu, zihinsel engelli, görme
yetersizliği olan bireylerde kullanılabilen, nesnenin özelliğini taşıyan niteliklere
sahip eğitici kitaplardır. Öğrenciye, Dokunduğun hayvanın tüyleri nasıl? Ne
hissediyorsun? Nasıl bir duygu? Gibi sorular sorularak problem çözme,
yaratıcılık, ayırt etme, ilişki kurma ile ilgili kavram gelişiminin desteklenmesi
amaçlanır.
Fotoğraf 1. 13: Dokun hisset kitapları
Satranç, domino, bilardo, dama, oyun kağıtları gibi oyun araçları, konuşan renk tanıma
cihazı, konuşan şerit metre, konuşan tansiyon ölçme aleti, konuşan banyo baskülü, sesli ışık
8
tanıma aleti, mutfak araçları,spor aletleri,sesli ajanda , konuşan telefon ve benzeri cihazlar
görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak geliştirilmiştir.
Fotoğraf 1. 14:Braille Rakamlı saatler
Görme yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde kullanılabilecek araç ve gereçler
Sesli ekran okuyucu programlarla des-
teklenmiş bilgisayar ve bilgisayar ma-
sası
Çeşitli nesnelerin kabartma, üç boyutlu
resimleri
Tarayıcı Sesli hikâye kitapları
Braille (kabartma yazı) tablet, kalemi
ve braille yazı kartonu
Abaküs
Kabartma alfabe kılavuzu Küp taş
Kabartma yazıyı tanıtmak için 6 nokta
takozu, bilye
Kasa takımı
Kabartma yazıcı Çizim lastiği
Bağımsız hareket öğretimi için beyaz
baston
İletki
Kabartma Daktilo Gönye
Kabartma yazı ders kitapları Cetvel
Kabartma yazı hikâye kitapları Rulet
Kabartma yazı romanlar Pergel
Şekilleri kabartılmış hikâye kitapları Geometrik şekilleri yapabilmek için takı-
lıp çıkarılabilen çubuklar
Maketler ve figürler ( Takılıp çıkarıla-
bilen vücut maketi, hayvan, nesne ma-
ketleri, bitki figürleri vb.)
Kesirleri öğretmek için takılıp çıkarılabi-
len bütün çeyrek, yarım, geometrik şekil-
ler
Zilli top Kabartma saat
Kabartma haritalar (Türkiye, Dünya
vb.)
Kabartma çizilmiş üç boyutlu vücut re-
simleri
Kabartma atlas Kabartma yerküre
Okuma ve yazma becerilerini geliştir-
mek için uyarlanmış sembol kartları vb.
9
Az gören öğrencilerin eğitiminde kullanılabilecek araç ve gereçler
Büyük puntolu basılmış kitaplar Bilgisayar ve ekran büyütücü program,
CCTV
Masa lambası Büyüteçler,
Portatif yazı tahtası ve kalemleri Ders kitapları, yardımcı ders kitapları
Okuma ve yazma becerilerini geliştir-
mek için uyarlanmış sembol kartları vb.
Çalışma kâğıtları
Tablo 1. 1: Eğitim araç gereçleri
Etkinlik: Hangisi mutfakta kullanılır?
Bardak, çatal, kaşık, kapı anahtarları, oyuncak davul, zil sesi, def vb. gibi
çeşitli nesnelerin sesi dinletilir.
Bunlardan hangisi mutfakta kullanılır diye sorulur. Sesleri ayırt etme ça-
lışmaları yapılır. En çok nesnenin sesini ayırt eden çocuk oyunu kazanır.
1.2. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç
Gereç Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri dikkate alınarak araç gereç hazırlanma-
sındaki ilkeler, materyalin türüne bağlı olarak değişir.
Her türlü materyalin geliştirilmesinde göz önüne alınabilecek temel ilkeler şun-
lardır:
Hazırlanacak araç gereç görme yetersizliği olan çocuğun yaş ve gelişimsel
özelliklerine uygun olmalıdır.
Birden çok duyuya ( işitsel, dokunsal,tad alma vb…) hitap edebilme özelliğine
sahip olmalıdır.
Öğretim materyali, basit, sade ve anlaşılabilir olmalıdır.
Kavramların kolayca öğretilmesini sağlayacak nitelikte olmalı ayrıca anlama ve
konuşma becerisini destekleyebilmelidir.
Öğretim materyali, ders programlarını destekleyici biçimde dersin kazanım ve
göstergelerine uygun seçilmeli ve hazırlanmalıdır.
Etkileşim sağlayıcı ve iletişim becerisi geliştirecek özellikte olmalıdır.
10
Fotoğraf 1. 15: Öğretim materyalleri
Öğretim materyali, dersin konusunu oluşturan bütün bilgilerle değil, önemli ve
özet bilgilerle donatılmalıdır.
Öğretim materyalinde kullanılacak görsel özellikler (resim, grafik, vb.) işitsel ve
dokunsal özellik taşıyan türden olmalı, materyalin önemli noktalarını
vurgulamak amacıyla kullanılmalı, aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır.
Öğretim materyalinde kullanılan yazılı metinler, görsel, işitsel öğeler,
öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı ve öğrencinin gerçek hayatıyla
tutarlılık göstermelidir.
Öğretim materyali, öğrenciye alıştırma ve uygulama imkânı sağlamalıdır.
Öğretim materyalleri mümkün olduğunca gerçek hayatı yansıtmalıdır.
Cd’ler ve ses kayıt cihazları çocuk için kolay ulaşılabilir ve kullanımı kolay
özellikte olmalıdır.
Öğretim materyali her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalıdır.
Materyaller sadece öğretmenin rahatlıkla kullanabildiği türden değil,
öğrencilerinde kullanabileceği düzeyde basit olmalıdır.
Zaman içinde tekrar tekrar kullanılacak materyaller dayanıklı hazırlanmalı, bir
defalık kullanımlarda zarar görmemelidir.
Hazırlanan öğretim materyalleri, gerektiği takdirde, kolaylıkla geliştirilebilir ve
güncelleştirilebilir olmalıdır.
Araç gereçler sağlam, dayanıklı ve kullanışlı olmalıdır.
Yapılacak araç gereçler çocuğu sıkmamalı, çok yönlü ve dikkat çekici olmalıdır.
Materyal hazırlanırken yakın çevreden sağlanacak her türlü yardım için çaba
harcanmalıdır.
11
Materyalin hazırlanma ve kullanım kılavuzları hazırlanmalıdır.
Fotoğraf 1. 16: Görme yetersizliği olan bireylere uygun araç gereçler
1.3. Görme Yetersizliği Olan Bireylere Yönelik Eğitim Ortamları
Dünyayı yetersizliği olan bireylere yaşanılabilir kılmak için engeli olmayan bireylerin
de çaba göstermesi gerekmektedir. Bunun yolu onları tanımaktan ve onların yaşadıklarını
anlamaya çalışmaktan geçmektedir.
Toplumdaki olumsuz düşünce, tutum ve davranışların azaltılması için dikkat
edilmesi gereken temel hususlar vardır.
Yetersizliği olan birey ile iletişimde temel kıstas; yetersizliği olan bireyi
kendine özgü kişiliğe sahip, kendi kararlarını kendisi verebilen biri olarak
görmektir. Onlar yalnızca özel durumlarından dolayı farklı ihtiyaçları olan
insanlardır. Bu ihtiyaçlar dışında diğer tüm insanlar gibi saygı görmek, dikkate
alınmak ister. Durumları nedeni ile gösterilen aşırı ilgi ya da görmezden gelme,
onları olumsuz etkiler.
Yardım etmeden önce izin isteyin; bir insanın yetersizliğinin olması, mutlaka
yardıma ihtiyacı olduğu anlamına gelmez. Şartlar uygun olduğunda engelli
bireyler işlerini kendileri yapabilir. Ancak yetersizliği olan bireyin yardıma
ihtiyacı olduğuna eminseniz yardım etmeyi teklif edin.
Fiziksel Temas Konusunda Dikkatli Olun; bazı yetersizliği olan bireyler
denge için kollarından destek alır. Onları kollarından kavramak (amacınız
yardım etmek olsa bile) dengelerini bozabilir. Görme yetersizliği olan bireyler
kollarından destek alır. Kol kola girmeniz gerekiyorsa siz onun koluna
girmeyin, kolunuza girmesini teklif edin.
Görme yetersizliği olan kişinin bastonuna dokunmayın; kişi bastonu yere
bırakırsa bastonun yerini değiştirmeyin. Değiştirirseniz bunu ona söyleyin ve
yardım ederken sizi yönlendirmesini isteyin.
Konuşurken; daima engelli bireye yönelerek konuşun. Ona eşlik eden kişiye,
yardımcısına ya da işaret dili tercümanına değil, yetersizliği olan bireye bakarak
konuşun. Acıma, küçümseme içeren ifadeler kullanmayın. Ancak çoğu birey,
12
samimi ve uygun şekilde sorulduğunda engeli ile ilgili soru sorulmasından
rahatsız olmaz
Dikkatle dinleyin; bazı yetersizliği olan bireylerin söylediklerini anlamanız
zaman alabilir. Kendilerini ifade etmeleri için bekleyin.
Önyargıyla yaklaşmayın; yetersizliği olan bireyler neyi yapıp
yapamayacaklarına en iyi kendileri karar verir. Herhangi bir etkinliğe katılıp
katılamayacakları konusunda onlar adına karar vermeyin. Onların sınırlarını siz
belirlemeyin.
Bağımsız hareket etme eğitimi almış bir görme yetersizliği olan birey, sokakta nasıl
hareket edeceğini bilir ve yardıma ihtiyaç duymayabilir. İhtiyaç duyduğunu fark ettiğinizde
yardım teklif edin. İletişime geçmeden önce kendinizi tanıtın. Grup içindeyseniz onu grupta-
ki diğer kişilerle tanıştırın.
1.3.1. Eğitim Süreçlerinde Ortam Uyarlamaları
Görme yetersizliği olan bireylerin temel eğitim alanlarına göre kavram gelişimi ve
akademik beceriler, sosyal ve duyuşsal beceriler, yönelim (oryantasyon) ve bağımsız hareket
becerileri, okuma yazma, günlük yaşam, yönelim ve haritacılık, seyahat teknikleri ve tekno-
lojik destek konularında uyarlamalar yapılabilir.
Okuma yazma konularında; görmeyen bireyler için Braille alfabesi ya da
alternatif basılı materyaller yaygın olarak uygulanır. Az gören bireyler içinse
büyük puntolu yazılar (normal bireyler 12 punto iken, az görenler için en ez 30
punto), büyütücü cihazlar, aletler ve lensler. . .vb araçlar kullanılır.
Günlük yaşam konularında; kişisel temizlik, giyinme, soyunma, elbiselerin
bakımı, yemek yeme, parayı kullanma, yiyecek hazırlama, alışveriş yapma,
telefonu kullanma, sağlıklı olma, zamanramı, kendini koruma, problem çözme
ve karar verme becerilerini geliştirebilmek için uyarlamalar yapılır.
Bağımsız hareket konusunda; yapılan uyarlamalar 2 türdür. Bunlardan biri
yönelim (oryantasyon), diğeri ise dolaşmadır. Yönelim, bir öğrencinin
bulunduğu alanı tanımasıdır. Bağımsız hareket ise öğrencinin bir yerden bir
yere tek başına gidebilmesidir.
Kavram gelişiminde; vücutla ve vücut hareketleriyle; uzayla yani yer, zaman,
miktar, şekil, uzaklık, yakınlık konularıyla, çevreyle yani nesneler, arazi ve
yapılaşmayla ilgili kavramlarla ilgili uyarlamalar yapılır.
Duyuşsal gelişim alanında; görmeyi kullanma, sesleri ayırt etme, dokunarak
cisimleri yorumlama, kokularla nesneleri ve insanları ilişkilendirme, hareket
halindeyken vücut duruşunu ayarlama vb. becerilerini kazandırmaya yönelik
uyarlamalar yapılır.
13
Yönelim ve haritacılık alanında; düşen nesnenin yönünü bulma, tanıdık
ortamlara yönelim, bildiği bir yere gidebilme, basit bir haritayı yorumlama,
çeşitli ortamlarda bağımsız hareket edebilme gibi becerilere ilişkin uyarlamalar
yapılır.
Seyahat teknikleri; bireyin bağımsız hareketine yardımcı olacak yöntemlerle
ilgili bir uyarlamadır. 3 tür seyahat tekniği vardır.
Uzun baston: Kişi, elindeki bastonu karnının biraz üzerinde tutarak,
ucunu yere değdirerek önündeki nesneleri yoklar. Çukuru, tümseği, kaldı-
rımı, yolu, insanları ve önündeki nesneleri bastonun ucunu etrafında dai-
resel şekilde sağa sola geçirerek yoklar. Böylelikle belinin altında kalan
bölgeleri çarpmalardan korumuş ve nesneleri yoklamış olur.
Rehber köpek: Büyük, seri ve bireyin uyum sağlayabileceği bir köpek
rehberliğinde kişi seyahat eder. Bunun için bireyin, köpeğin bakımı ve
eğitimi hakkında bilgisi olması gerekir.
Gören rehber: Görme yetersizliği olan bireyin, gören bir bireyin koluna
girerek yarım adım ilerisinden onu takip ederek seyahat etmesi yöntemi-
dir. Bağımsız hareket ilkelerine uymadığı ve kişiyi gören bireye bağımlı
kıldığı için tavsiye edilmeyen bir yöntemdir.
Teknolojik destek konusunda; iletişim ve yönelim alanlarında uyarlamalar
yapılmıştır. Teknoloji bu alanda, görme yetersizliği olan bireylerin eğitimine
çok katkı sağlamıştır. Ortamdaki nesneleri algılamaya yarayacak bazı cihazlar,
gözlükler, lensler, teleskop, kayıtlı olan sesli okunan kitaplar, ölçme cihazları,
grafik kâğıdı, yazılı kâğıtlar, takvimler, flaş kartları vb. cihazlar geliştirilmiştir.
1.3.2. Gerçek Hayat Ortamında Uyarlamalar
Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim süreçlerinin dışında günlük yaşamlarında
karşılaşabilecekleri sorunlar için de toplumsal olarak geliştirilen bazı çözüm yöntemleri var-
dır. Bu yöntemler, kişinin kamuya açık alanlarda yaşayabileceği problemleri en aza indirge-
mek için yardımcı olabilecek bir takım yöntemlerdir.
Bu yöntemlerin faydalı olabilmesi için özel eğitim kurumlarının yanısıra, diğer insan-
ların da üstlenmesi gereken bazı sorumlulukları vardır. Bu davranışların topluma, devlet
destekli kurumlar ve sivil toplum örgütleri aracılığıyla kazandırılması gerekmektedir. Top-
lumun bu konuda bilinçlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu davranışlar şunlardır:
Dışarda, görme yetersizliği olan bir bireyle karşılaşıldığı zaman, insanların onlara yar-
dımcı olmaları gerekmektedir. Karşıdan karşıya geçme, yönlerini bulma, herhangi bir işi
yapabilme gibi
14
Belirtilmesi gereken bir diğer önemli nokta da, insanların görme yetersizliği olan bi-
reyler hakkındaki düşüncelerinin değiştirilmesi gerektiğidir. Görme yetersizliği olan bir bi-
reye nasıl davranması gerektiğini bilen bir toplum olmamızın önemi büyüktür. Ülkemizde
yaşayan insanların bu konuda daha bilinçli olmaları sağlanmalıdır. Bunu sağlamak için de
eğitim sistemimizde, engeli olan bireylere ilişkin eğitime mutlaka yer verilmelidir.
Kamuya açık alanlarda yapılabilecek düzenlemeler şu şekilde gruplandırılabilir:
Trafik ve ulaşımda erişebilirlik
Yolların, kaldırımların, toplu taşıma araçlarının, durakların, üst ve alt geçitlerin engel-
lilerin erişebilmesi için bir takım çevre düzenlemeleri gerekmektedir.
Kabartma (Hissedilebilir) haritalar: Cadde üzerinde bazı noktalara ku-
rulacak kabartma haritalarla bir takım bilgiler görme engelli için erişilir
hale getirilir. Bu haritalar normal puntolu yazılar ve uygun kontrastlı
renklerle donatılırsa az görenlerin ve görenlerin de erişimi sağlanmış
olur. Haritalar konumlandırılırken tekerlekli sandalye kullanıcılarının da
ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Caddelerde kullanılan harita-
larda kenar materyallerinin kullanımı ile engellinin ihtiyaç duyacağı bil-
giler aktarılır.
Bu haritaların içerdiği bilgiler şunlardır:
o Cadde kavisleri
o Ana cadde ve tali yollar
o Cadde üzerindeki yapıların ve farklı yüzeyler
o Demir yolu ve otobüs duraklar
o Referans çizgiler
Kabartma (Hissedilebilir) kaldırım döşemeleri: Diğer kaldırım döşe-
melerinden farklı yükseklik ve özellikteki kaldırım döşemeleri görme ye-
tersizliği olan yayanın çevre hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmasını
sağlar. Yürüme zorluğu çekenlerin ve tekerlekli sandalye kullanıcılarının
ihtiyaçları da göz önünde bulundurulur. Örneğin; alçaltılmış kaldırım ke-
narları (rampalar) tekerlekli sandalye ve çocuk arabaları için bir gereksi-
nimdir, öte yandan kaldırımın bitişini fark edebilmesi için görmeyeninde
yükselti farkına ihtiyacı vardır. Bu durumda büyük yükselti farkları kul-
lanmak yerine kabartma döşemeleri kullanmak herkes için erişebilirlik
sağlar.
Erişebilir yaya sinyali (EYS):Sesli mesajlar ve titreşimli yüzeyler aracı-
lığı ile yaya geçiş zamanlamasını bildiren sinyalizasyon sistemidir. İleri
derecede görme bozukluğu olanların büyük çoğunluğu 65 yaş ve üzerin-
dedir. Bu kişilerde aynı zamanda işitme kaybının da görülme ihtimali ol-
dukça yüksektir. Bu bağlamda titreşimli yüzeyler hem görmeyen hem de
işitemeyen vatandaşların erişebilirliğini sağlamakta uygun yöntemdir.
15
Sosyal ve idari alanlarda erişebilirlik
İnsanların vakit geçirebilecekleri sosyal alanların, bir takım resmi ve özel işlerini ge-
rekleştirdikleri kurum ve binaların da engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesi için
bir takım çevre düzenlemeleri gerekmektedir.
Açık alanlarda erişebilirlik
Parkların, bahçelerin, pazar yerlerinin, spor alanlarının, çay bahçelerinin erişebilirliği
için gerekli düzenlemeler:
Park ve oyun alanlarında oyun aletlerinin üzerine görmeyenler için altı
nokta kabartma, az görenler için fontlu plakalar yerleştirilir. Bu plakalar
yerleştirilirken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Gereksiz bilgi ve
tekrarı olmamalı, az ve öz bir anlatım olmalıdır. Plan ya da işaretleri oku-
yup algılamak görmeyenler için görenlere nazaran daha fazla zaman ve
dikkat gerektirir.
Yüzey materyalli haritalar kullanılarak görme engelliye çevre tasviri ya-
pılmalıdır.
Bu tasvirde anlatılması gereken noktalar şunlardır:
o Su tasviri
o Yeşil alan tasviri
o Bina gereçleri (özellikle büyük boyutlu) tasviri
o Teknik cihazlar gibi hassas yapılar
o Tehlikeli bölge uyarıları
Kapalı alanlarda erişebilirlik
Kamu binaları, kültür merkezleri, havaalanları, şehirlerarası otobüs terminalleri, spor
tesisleri ve alış veriş merkezlerinin de engelliler için erişilebilir hale gelmesi için bir takım
çevre düzenlemeleri gerekmektedir.
Kabartmalı ve fontlu tabelalar; bina içi ve bina dışı kullanıma uygun
olup, duvara monte edilebildiği gibi kendi ayaklıkları üzerinde duracak
şekilde de tasarlanabilir. Eğimli formları her gruptan kullanıcı için daha
kullanışlı olmasını sağlar. Hem görsel hem de dokunsaldırlar. Bu tabela-
ları çocuklar ve tekerlekli sandalye kullanıcıları da problemsiz bir şekilde
kullanabilir.
Değiştirilebilir harfler kapılarda da kullanılabilir. Böylece odanın işlevindeki herhangi
bir değişiklik anında bu işaretler de kolaylıkla değiştirilebilir.
16
Yer çizgileri; ana tabelaların yerleşimi aynı zamanda yer çizgileri ile
desteklenir. Yürürken ayakla ya da bastonla fark edilebilecek bu çizgiler,
görmeyenleri doğrudan yönlendirdiği gibi görenlerin de dikkatini çeker.
Taş, kumaş kaplama, fayans, plastik ya da alüminyum kullanılabilir.
Kabartma (Hissedilebilir) bina ve kat planları; bina planlarında farklı
materyaller kullanarak farklı bilgiler engelliye ulaştırılmalıdır
Eğitim ve iletişimde erişebilirlik
Engelliler için açık ve kapalı alanlarda yapılan düzenlemeler elbette ki eğitim kurum-
larını da içermelidir. Kütüphaneler, okullar ve laboratuarlarda engellinin erişebilirliğini sağ-
layacak çevre düzenlemeleri yapılmalıdır.
Görme yetersizliği olan bireylerin bu alana erişebilir hale gelmesi için gerekli çevre
düzenlemeleri ile birlikte Sesli ve kabartmalı sistemlerle donatılmış laboratuarlar ve kütüp-
haneler oluşturulmalıdır.
Bilgisayar Laboratuarları; bu laboratuarlar görmeyenlerin okuma ve
araştırma aktivitelerini tek başlarına rahatça gerçekleştirmelerini sağlaya-
cak teknoloji ile donatılır. Bu teknolojiler ekran okuma sistemlerinin yanı
sıra kitap okuma makineleri, Braille monitörler ve yazıcılar, tarayıcılar;
az görenler için ise ekran büyütme programları ve kapalı devre ekran bü-
yütme sistemleridir.
Körler kütüphanesi; bu kütüphanelerde her türlü kitap, özenle seçilen
gönüllüler tarafında profesyonel kayıt sistemlerinde seslendirilir ve dijital
ortama aktarılır.
Kayıt işleminin yapılacağı kayıt odaları (kabinler) görme engelliye kitabı en kaliteli
şekilde ulaştırmak üzere tasarlanır ve donatılır.
Günümüzde yeterli donanım ile görme yetersizliği olan insanların hayatında engeller
kaldırılarak, günlük yaşamlarını sürdürmelerini sağlayacakları birçok teknoloji, araç gereç ve
yöntem geliştirilmiştir.
BÜTÜN ÇOCUKLAR GİBİ, YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN DA
SEVGİYE, ZAMANA, SABIR VE SAYGIYA İHTİYAÇLARI OLDUĞU
UNUTULMAMALIDIR !
17
UYGULAMA FAALİYETİ
Öğrenme faaliyeti kapsamında erken çocukluk dönemi için görme yetersizliği olan bi-
reylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına yönelik bir eğitim materyali hazırlayınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim-
lerinin yapıldığı okul ve eğitim ortamla-
rını ziyaret ediniz.
Araştırmanıza uygun olarak belirledi-
ğiniz yeri gerekli izinleri alarak ziya-
ret etmelisiniz.
Görme yetersizliği olan bireylere uygun
araç gereçleri inceleyerek fotoğraflayınız.
Görme yetersizliği olan bireylere uy-
gun olan araçları dikkatli bir biçimde
inceleyerek fotoğraflamalısınız.
Edindiğiniz bilgi ve fotoğraflarla bilgi-
sayar ortamında sunum hazırlayınız.
Çektiğiniz fotoğrafların , edindiğiniz
bilgilerin yer aldığı hazırladığınız su-
numu arkadaşlarınızla paylaşmalısı-
nız.
Yapılan inceleme doğrultusunda bir
öğrenme materyali tasarlayınız.
İncelemeleriniz doğrultusunda yaratıcı
ve özgün bir öğrenme materyali tasar-
lamalısınız.
Materyaliniz için uygun malzemeleri
hazırlayınız. Tasarladığınız materyaliniz için uygun
malzemeler seçmelisiniz.
Tasarladığınız materyali seçtiğiniz
malzemelerle yapınız.
Tasarladığınız materyali; seçtiğiniz mal-
zemelerle istekli, yaratıcı ve temiz bir şe-
kilde hazırlamalısınız.
Hazırladığınız eğitim materyalini sınıf
ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarını-
za sunarak anlatınız.
Hazırladığınız materyali sınıf ortamın-
da arkadaşlarınızla uygulayarak pay-
laşmalısınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
18
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri
''Evet'', kazanamadığınız becerileri ''Hayır'' kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi de-
ğerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına uygun
araç gereçler hakkında araştırma yaptınız mı?
2. Görme yetersizliği olan bireylerin okul ve eğitim ortamlarını gözlem-
leyip fotoğrafladınız mı?
3. Topladığınız bu bilgiler ve fotoğraflardan oluşan sunum hazırladınız
mı?
4. Yapılan inceleme doğrultusunda bir öğrenme materyali tasarla-
dınız mı?
5. Materyalinizi uygun malzemelerle hazırladınız mı?
6. Hazırladığınız sunumu sınıfta öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla paylaş-
tınız mı?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz
19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler
doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
1. ( ) Yetersizliği olan birey, neyi yapıp neyi yapamayacağına karar veremeyebilir, sı-
nırları siz belirlemelisiniz.
2. ( ) Görme engelliler okuma, yazmada Braille alfabesini kullanılır.
3. ( ) Görme engelli büyük, seri ve bireyin uyum sağlayabileceği bir köpek rehberliğin-
de seyahat eder.
4. ( ) Görme engellilerin öğretim materyali sağlam, dayanıklı ve kullanışlı olmalıdır.
5. ( ) Engelli sinyalizasyon sistemi, sadece 65 yaş üzeri kişiler için kullanılmaktadır.
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
6. İki sütun da yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harflerin, rakam ve
noktalama işaretlerinin, matematik işaretlerinin, müzik notalarının oluşturduğu sistem
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Taylor kasa
B) Okuma tablosu
C) Braille tablosu
D) Tablet ve kalem
E) Dokunmatik kitap
7. Aşağıdakilerden hangisi dokunmatik kitap için söylenebilir?
A) Sayı öğretiminde kullanılan, seslituşları olan mekanik oyuncak.
B) Doğru yanıtlar ve seçenekler kitaptan gelen alkış sesleri işle ödüllendirilir.
C) Öğretmen rehberliğine ihtiyaç yoktur.
D) Matemetiksel zekayı geliştirmez.
E) Öğrenciye sorular sorularak nasıl hissettiğini ifade etmesi sağlanır.
8. Aşağıda yazılanlardan hangisi görme engelliler için kullanılan araç gereçlerden
değildir?
A) Braille alfabesi
B) Küp kasa – küp taş
C) Abaküs
D) T cetveli
E) Taylor kasa
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
20
9. Sayı öğretiminde kullanılan, sesli tuşları olan mekanik oyuncak aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Dokunmatik kitap
B) Tablet ve kalem
C) Konuşan kitap
D) Braille rakam ve saatler
E) Braille daktilosu
10. Aşağıdakilerden hangisi görme yetersizliği olan bireyler için materyal geliştirme de
göz önüne alınabilecek temel ilkelerdendir?
A) Hazırlanacak araç gereç yaş ve gelişimsel özelliklere uygun olmalıdır.
B) Materyal her öğrencinin erişim ve kullanımına açık olmalı.
C) Materyal basit sade anlaşılır olmalıdır.
D) Etkileşim sağlanmalı, iletişim becerilerini geliştirmeli.
E) Hepsi
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Ce-
vaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.
21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim ihtiyaçlarına uygun hazırlanan bireysel ve
grup eğitim programlarını uygulamaya yardımcı olabileceksiniz.
Görme yetersizliği olan bireyler için BEP (Bireysel Eğitim Planı)’in ve GEP
(Grup Eğitim Planı)’lerin önemini, hazırlarken dikkat edilmesi gereken
noktaları çeşitli yazılı kaynaklardan ve yerel ağlardan araştırınız.
Bulunduğunuz yerdeki özel eğitim kurumları ve RAM (Rehberlik Araştırma
Merkezi) ‘ları ziyaret edip görme yetersizliği olan bireyler için kullandıkları
BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri inceleyiniz.
Edindiğiniz bilgileri raporlaştırıp bir sunum hazırlayınız.
Sunumunuzu arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREY-
LERE UYGUN BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ
(BEP) VE GRUP EĞİTİM PROGRAMI (GEP)
ÖNEMİ VE UYGULANMASI
2.1. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Bep) Nedir?
Bu kavramlar çerçevesinde, bireyselleştirilmiş eğitim programı özel gereksinimli bire-
yin gelişimi veya ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında (öz-bakım,
akademik beceriler, sosyal beceriler, iletişim v.b) eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere
uygun eğitim ortamlarından (okul, özel eğitim okulu, özel sınıf, mesleki eğitim merkezi,
v.b) ve destek hizmetlerden (kaynak oda, sınıf-içi yardım, dil ve konuşma terapisi, fiziksel
rehabilitasyon v.b.) en üst düzeyde yararlanmasını öngören yazılı dokümandır. Bu doküman;
aile, öğretmen ve ilgili uzmanların işbirliği ile planlanır ve bireyin ailesinin onayı ile uygula-
nır.
Bir özel eğitim programıdır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME KAZANIMI
22
Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilmiş ve ailesi tarafından onaylanmış bu
program; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda
hazırlanmıştır ve hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini
içerir.
Özel eğitim gerektiren öğrencinin, normal sınıf düzeyinde belirlenmiş
beklentilerinden farklı olarak, belirlenen bir süre içinde öğrenme beklentilerinin,
ihtiyaçlarının, ilgilerinin ve performansının bir özetidir.
Normal okul programındaki değişiklikleri ve uyarlamaları içeren ve her özel
eğitim gerektiren öğrenci için hazırlanan yazılı bir plandır.
Özel eğitim gerektiren öğrencinin gelişimini gözlemek ve iletişim kurmak için
öğretmenlere yardımcı olan bir araçtır.
Okul personeli ve destek hizmetleri veren kişilerin birlikte geliştirdikleri,
uygulandıkları ve gelişmeleri izledikleri bir plandır.
Gerektiğinde düzeltilebilen ve değiştirilebilen esnek bir çalışma programıdır.
BEP Bireyselleştirilmiş eğitim programının amacı; öğrencilere en üst düzeyde yarar-
lanabilecekleri eğitim fırsatları sunmaktır.
BEP’ in işlevleri şu şekilde özetlenebilir:
BEP toplantıları, aile ve okul personeli arasındaki iletişim aracıdır. Öğrencinin
gereksinimleri, nelerin sağlanabileceği ve karşılaşılabilecek durumların neler
olabileceği konusunda her iki tarafa da eşit söz hakkı sağlar.
BEP, öğrencinin gereksinimi olan özel eğitim hizmetleri ve ilişkili destek
hizmetlerin öğrenciye sunulacağına ilişkin yazılı bir taahhüttür.
BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların
öğrenciye katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.
Bireyselleştirilmiş eğitim programları gereksinimi; özel gereksinimli öğrencilerin, son
derece yoğun ve katı biçimde hazırlanmış normal eğitim programlarına uymaları çok zor
hatta bazen olanaksızdır. Bu nedenle bu bireyler için eğitsel işlevde bulunma düzeyleri dik-
kate alınarak, gerek farklı eğitim düzenlemeleri, gerekse bu düzenlemeler içinde farklı amaç-
lara gerek duyulduğundan bu bireyler için BEP hazırlamak gereklidir.
Kimlerin BEP’e ihtiyacı vardır?
Aynı yaş grubundaki çocuklara sağlanan eğitim olanaklarından yararlan-
masını engelleyen özel eğitim gereksinimi olan bireylerin,
Engeli ya da yetersizliği, eğitim performansını olumsuz etkileyen bireyle-
rin,
23
Gereksinimlerinin karşılanması için özel düzenlenmiş destek eğitimine
gerek duyulan bireylerin bireyselleştirilmiş eğitim programına ihtiyacı
vardır.
BEP grup hedefleri doğrultusunda bireyin bireysel hedeflerinin olması ve bu hedeflere
nasıl ulaşılacağının belirlenmesidir.
Bir başka deyişle okula devam eden her çocuk için hedef aynı olsa da, tutulan yol ve
yolculuğun süresi farklı olacaktır. Ancak özel eğitim gereksinimi olan birey için bu yolun
BEP süreci ile çizilmesi ve değerlendirilmesi gerekir.
BEP birey için eğitsel bir yol haritasıdır.
Bep’in yararları
Çocuğun yapabilecekleri betimlenir.
Çocuğa uygun eğitim hizmetleri sunulur.
Çocuğun engelinden kaynaklanan farklı gereksinimleri belirlenir.
Çocuğun kendi öğrenmesi ile ilgili daha fazla sorumluluk almasına yar-
dımcı olunur.
Çocuğun öğrenmesi izlenir.
Çocuğun ilerlemeleri kayda alınır.
Çocuğun ailesi ile diğer birim üyelerinin ilişkilerine katkıda bulunur.
Çocuğun bilgi ve beceri eksiklerinin nasıl giderilebileceğine yol gösterir.
Çocuğun eğitiminde karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümler, alınacak ka-
rarlar hakkında aile ve okul personeline eşit söz hakkı sağlar.
Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesini sağlar.
Programın, materyalin ve başlangıç noktalarının etkililiğinin değerlen-
dirmesine yardımcı olur.
Bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama aşamaları
BEP süreci yedi temel aşamadan oluşur:
Bireyselleştirilmiş eğitim programını hazırlayacak ekibin oluşturulması,
Çocuğun eğitsel performans (işlevde bulunma) düzeyinin belirlenmesi,
Uygun eğitim ortamları ve bu ortamlarda sunulacak destek hizmetlerin
belirlenmesi,
Uzun ve kısa dönemli amaçların belirlenmesi,
Uygun öğretim materyalleri ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesi,
BEP'nın uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi için sorumluların
belirlenerek, zaman çizelgesinin hazırlanması ve değerlendirme biçimine
karar verilmesi.
24
Bireyselleştirilmiş eğitim programının amaç ve işlevleri
Özel gereksinimli olduğu belirlenen her öğrenci için BEP hazırlanır. Bu amaçla öğ-
renci ayrıntılı değerlendirmeye alınır. Ayrıntılı değerlendirme sonucunda belirlenen perfor-
mans düzeyi ve eğitsel gereksinimleri doğrultusunda yılda bir kez BEP hazırlanarak yıl için-
de BEP ekibinin uygun gördüğü aralıklarla değerlendirme yapılır. Özel gereksinimli her
öğrenci için hazırlanması gereken ve yasal olarak zorunlu bireyselleştirilmiş eğitim program-
larının temel amacı, bu öğrencilere en üst düzeyde yararlanabilecekleri eğitim fırsatları sun-
maktır.
BEP'nın işlevleri şu şekilde özetlenebilir:
BEP toplantıları, aile ve okul personeli arasındaki iletişim aracıdır. Öğ-
rencinin gereksinimleri, nelerin sağlanabileceği ve karşılaşılabilecek du-
rumların neler olabileceği konusunda her iki tarafa da eşit söz hakkı sağ-
lar.
BEP, öğrencinin gereksinimi olan özel eğitim hizmetleri ve ilişkili destek
hizmetlerinin öğrenciye sunulacağına ilişkin yazılı bir taahhüttür.
BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların
öğrenciye katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.
2.1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere BEP Hazırlanırken Dikkat Edilmesi
Gereken Noktalar
BEP hazırlarken,bir grubun değil, bireyin eğitim gereksinimleri, bugünü ya da
gelecekte onun bağımsız yaşamını kolaylaştıracak şekilde dikkate alınmalıdır.
Öğrencinin yapabildiklerine odaklanılmalıdır.
Etkinlikler bir aktif bir pasif etkinlik şeklinde düzenlenmelidir.
Hareketli etkinliklere mutlaka yer verilmelidir.
Sürekli iletişim içinde olunmalı, işbirliği içinde çalışmaya önem verilmelidir.
Ders planları, bireyin BEP’inde yer alan amaç ve hedefleri yansıtmalıdır.
Öğretim yöntemleri çeşitlilik oluşturmalıdır.
İzleme ve değerlendirme çalışmaları planlı olarak yapılmalıdır.
Destek hizmetler, yöneltme raporunda belirtildiği şekilde verilmelidir.
Öğrencinin, toplum içindeki ortamlara katılımını desteklemek amacıyla
düzenlemeler yapılmalıdır.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI
(örnek form)
KİMLİK BİLGİLERİ
ÖĞRENCİNİN
ADI SOYADI
DOĞUM TARİHİ
YAŞI
ANNE BABA
ADI SOYADI
DOĞUM TARİHİ
MESLEĞİ
ADRES EV
İŞ
TELEFON
EK ENGEL DURUMU DÜZEYİ AÇIKLAMA
Görme Engelli -
İşitme Engelli -
Fiziksel Engelli -
Konuşma Bozukluğu
- - Hangi Or-ganlar
Uygulanmış Tedaviler
Uygulanacak Tedaviler
EV
İŞ
KARDEŞLERİNİN
ADI YAŞI AÇIKLAMA
26
ÖZGEÇMİŞ BİLGİLERİ
TIBBİ ÖZGEÇMİŞ BİLGİLERİ
HANGİLERİ AÇIKLAMA
KU
L.LA
ND
IĞI
CİH
AZL
AR
-
KU
LLA
ND
IĞI
PR
OTE
ZLER
-
HASTALIĞI İLE İLGİLİ BİLGİLER
Kullandığı İlaçlar
İlaç Alma Zamanı Yan Etkileri Diyeti Diğer Sağlık Problemleri
OKUL BİLGİLERİ
DEVAM ETTİĞİ OKUL
NAKİL GELDİĞİ OKUL
SINIFI
AÇIKLAMALAR:
27
PERFORMANS DÜZEYİ
ÖZBAKIM GELİŞİMLERİ
-Elini yüzünü yıkar. -Yemek yerken kaşık kullanır. -Bardaktan su içer.
BİLİŞSEL GELİŞİM
-Adı söylendiğinde cevap verir
DİL GELİŞİMİ
-Sesleri taklit edebilir. -Sesleri ayırt edebilir.
SOSYAL VE DUYGUSAL GELİŞİM -Değişiklikleri problerm çıkarmadan kabul eder. -Kişilere uygun davranışlar sergiler
PSİKOMOTOR GELİŞİM
-Serbest şekilde yürür. -Rastgele karalama yapar.
MÜZİKTE
-Sesleri ayırt eder -Varlığın sesini taklit eder.
ÇALIŞMA DAVRANIŞLARI
28
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANI ( TÜM HİZMET PLANI)
BEP GİRİŞ TARİHİ
ÖĞRENCİNİN ADI:
İZLEME VE DEĞERLENDİRME DÖNEMLERİ
1. DÖNEM 2. DÖNEM
ÖNGÖRÜLEN ÖZEL EĞİTİM VE DESTEK HİZMETLERİ
ÖZEL EĞİTİM VE DESTEK HİZMET-LERİNİN UYGU-LANDIĞI ORTAM
UYGULAMACI VE UYGULAYICILAR
UZUN DÖNEMLİ AMAÇLAR
KISA DÖNEMLİ AMAÇLAR SINIF/ EV
BİLİŞSEL GELİŞİM
DİL GELİŞİMİ
SINIF/ EV
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM PROGRAMI UYGULAMA PLANI
AYLAR/ HAFTA
ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER KULLANILACAK MATERYAL VE KAYNAKLAR
Değerlendirme
BİLİŞSEL GELİŞİM ÖĞRE-TİMSEL AMAÇLAR
Model olma, taklit etme, doğrudan öğretim
Masa, sıra, sandalye
AYLAR/ HAFTA
ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER KULLANILACAK MATERYAL VE KAYNAKLAR
Değerlendirme
DİL GELİŞİMİ ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR
Model olma, doğrudan öğre-tim, taklit etme
Nesne kartları
30
BEP (BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANI) ÖRNEK 2.
Öğrencinin Adı Soyadı: Öğretmenin Adı Soyadı: Sınıf: BEP Hazırlama Tarihi:
Öğrencinin şu anki performans düzeyi:
Uzun Dönemli Amaçlar Kısa Dönemli Amaçlar Yöntem
ve Teknik
Başlama-
Bitiş
Tarihleri
Sorumlu
Kişi
31
BEP TOPLANTISI
Öğrencinin
Tarih
Adı So-
yadı:
Cinsiyeti
Yaşı: Numarası Toplantı No
Sınıfı:
GÜNDEM:
KARARLAR:
BEP Toplantısına Katılanlar Adı- Soyadı İmza
Öğrenci: Anne Baba: Sınıf Öğretmeni: Özel Eğitim Öğretmeni: Rehber Öğretmen: Birim Başkanı: Diğer Katılımcılar Adı Soyadı Konumu ………………………………… ………………… …………………………………. …………………
32
2.2. GRUP EĞİTİM PLANI ( GEP) NEDİR? TANIMI VE ÖNEMİ
18 Mayıs 2012 Tarihli Resmi Gazete, 28296 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eği-
tim Kurumları Yönetmeliği’ne göre eğitim gruplarının oluşturulması:
MADDE 3 – i) Grup eğitimi: (Değişik ibare: RG- 24/5/2013-28656) Engel grupları, (Deği-
şik ibare:RG24/5/2013-28656) engel niteliği ve derecesi, (Değişik ibare: RG-24/5/2013-
28656) engellinin takvim yaşı ve gelişim özellikleri ile destek eğitim programı ve modülleri
dikkate alınarak birden fazla bireyden oluşturulan gruplara verilen eğitim.
Çocukların tanıları ve gereksinimleri doğrultusunda belirlenen yetersizlikleri birbirle-
rinden farklı ancak gelişim düzeyleri birbirlerine yakın olan çocukların bir arada aldıkları
eğitim Grup Eğitimi olarak tanımlanabilir.
Grup eğitimi yapılacak gruptaki her birey ayrı ayrı değerlendirilir ve buna göre bir
eğitim programı hazırlanır. Böylece çakışan ortak becerilerden grup programı planlanır.
Çocuğun hazır bulunuşluluğu veya farklı bir şekilde grup eğitimine katılması gibi du-
rumlarda gerekli uygun koşullar yine bireysel eğitim öğretmeniyle ve aile ile yapılan ortak
görüşmeler sonucunda değerlendirilerek bir sonuca varılır.
Grup eğitimi -eğer varsa-çocukların devam ettiği kreş ya da okuldaki davranışları
hakkında fikir vereceğinden önemlidir. Çünkü grup eğitiminde, alınan veriler doğrultusunda
çocuğun devam ettiği okul ile işbirliği daha sağlıklı olmakta ve böylece okuldaki davranış
problemleri daha kolay azaltılmakta, olumlu davranışları görülerek çocuğun kendine güven
duyması sağlanmaktadır.
Grup eğitiminin içeriği eğitim döneminin başlangıcında oluşturulur. Bu içerik oluştu-
rulurken çocukların bireysel özellikleri ve bireysel eğitim programları (BEP) dikkate alınır.
Grupların mevcutları; görme engelli bireyler, işitme engelli bireyler, dil ve konuşma güçlüğü
olan bireyler, özel öğrenme güçlüğü olan bireyler için en fazla on, zihinsel engelli bireyler
için en fazla sekiz, yaygın gelişimsel bozukluğu olan bireyler için en fazla dört bireyden
oluşur.
Kısaca grup eğitiminin, gelişim seviyeleri birbirine yakın 5-8 çocuktan oluşan gruplar-
la yapılması ideal olanıdır. Yapılacak çalışmalar ise grubun gelişimsel özellikleri de dikkate
alınarak en az 2 eğitimci ile yürütülmelidir. Çocukların ortak gereksinimleri doğrultusunda
aylık çalışma programı belirlenmeli ve ayda en az 4 saat süren gruplarda yetersizlikleri bir-
birlerinden farklı ancak gelişim düzeyleri birbirlerine yakın olan çocuklar bir arada eğitim
almalıdır
Grup çalışmalarında amaç iletişimi, işbirliğini ve sosyal etkileşimi arttırmak olduğuna
göre öğretmen öğrenciyi motive etmeli, yönlendirmeli, model olmalıdır. Güvensiz, içine
kapanık, hayata küsmüş bireylere görev vererek, onları sözel ilişki kurabilen, birlikte çalış-
maktan zevk duyan, sosyal bireyler olmasına yardımcı olmalıdır.
33
Grup Eğitim Planı(GEP) sayesinde çocuklar;
Özbakım becerilerini geliştirir.
Yapacağı işin sorumluluğunu almayı( tamamlama ve takip) öğrenir.
Komut ve sıra almayı öğrenir.
Özgüvenini geliştirir.
Toplumsal kuralları öğrenir ve uygulamaya alışır.
Sosyal gelişimleri desteklenir.
2.2.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere GEP Hazırlarken Dikkat Edilmesi Ge-
reken Noktalar
Çocukların yaş, gelişim düzeyi, ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına uygun olarak
hazırlanmalıdır
Fiziksel koşullar ve çevre şartları göz önünde bulundurularak planlanmalıdır
Program, esnek olmalı ve gerektiğinde değişiklikler yapılabilmelidir
Eğitim etkinlikleri somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, basitten karmaşığa
doğru olacak şekilde planlanmalı, yaparak, yaşayarak öğrenme etkinliklerine
ağırlık verilmelidir.
Her aşamada öğrenciyi öğrenmeye karşı güdüleyici, teşvik edici sözler
kullanılmalı, kendilerine güvenleri oluşturulmalıdır.
Uygun davranışlar belirleyip bu davranışlar grup kurallarına dönüştürülmelidir.
Olumlu davranışlar üzerinde odaklanılmalıdır.
Kural sayısını yaş grubunun ihtiyaçları ve seviyesine göre 3-8 arasında
tutulmalı,
Kurallar basit, kısa ve olumlu şekilde belirtilmelidir.
Kuralların gözlenebilir davranışları hedeflemesi sağlanmalıdır.
Uygulanabilecek kurallar belirlenmelidir.
Farklı öğretim ortamları için farklı kurallar oluşturulmalıdır. (örnek: büyük ve
küçük grup, laboratuvar çalışmaları, bağımsız çalışma için),
Öğrencinin kurallara uyması ve kuralları çiğnemesi durumunda oluşacak
sonuçlar belirlenmelidir.
Öğrencilere kurallar teker teker kazandırılmalı ve bir kural öğretilmeden
diğerine geçilmemelidir.
Grup kurallarına uyan, uygun davranışları gösteren öğrenciler
ödüllendirilmelidir. Pekiştireçlere zamanında yer verilmelidir.
Grup uygulamalarında her bir gelişim alanı (dinleme, dil ve konuşma, bilişsel,
duygusal, sosyal, motor vb.) bütün olarak ele alınmalıdır.
Uygulamalarda, drama, oyun, soru-cevap, genişletme, anlatım, tartışma,
problem çözme, gezi, rol alma, bilgisayar destekli öğretim vb. yöntem ve
tekniklere de sık sık yer verilmelidir..
Bireylerin kelime dağarcığını geliştirmek için bireyleri grup içinde birbirleriyle
ve çevredekilerle konuşmaya teşvik edici çevre gezileri düzenlenmeli, çevrede-
ki sesler dinletilerek canlandırma yapılabilecek uygun ortamlar yaratılmalı ,
uygulayıcı tarafından hazırlanan sohbet ortamları oluşturulmalı, gerçek
malzemeler (gerçek eşyalar, gerçek meyveler), eğitim CD’leri vb. araç
gereçlerden faydalanılmalıdır.
34
DEĞERLER ETKİNLİĞİ
ETKİNLİK ADI: Gezdir beni
KAZANIM: Yardımseverlik ve insani değerler ile ilgili farkındalık oluşturma Okul
bahçesinde gözleri gören bir çocuk ile görme yetersizliği olan bir çocuk eşleştirilir. Öğret-
menin komutu ile görme yetersizliği olan bireyin gözleri gören çocuğun koluna girmesi söy-
lenir ve sözel yönergelerle eşlerini bahçede serbest olarak dolaştırmaları istenir. Daha sonra
tüm grup sınıfa giderek;
Arkadaşına yardım ettiğinde neler hissettin?
Yardım aldığında neler hissettin? Gibi sorular sorularak sohbet edilir.
Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin GEP Örneği
Örnek Grup Eğitimi Planı
Dersin Adı Grupla Çalışma
Tarih
Etkinlik Adı Sesleri dinliyorum
Önerilen Süre 40 dakika
Öğrenci Kaza-
nımları
1. Grup çalışmaları yapmaya istekli olur ve etkin katılır.
2. Grup arkadaşları ile işbirliği yapar.
3. Grup hareketlerine bedensel uyum sağlar.
Öğretme-
Öğrenme Yöntem
ve Teknikleri
Rol oynama, canlandırma
Kullanılan Eğitim
Teknolojileri,
Araç-Gereçler
Sözlü anlatım, yaparak, yaşayarak, tartışma
Öğretme-
Öğrenme Süreci
1. Okul bahçesine çıkılır.
2. Çocuklar 2-3 kişilik gruplara ayrılır.
3. Etkinlik süresince öğrencilerin sessiz olmaları istenir
4. Belirli bir süre tutularak çevrede duydukları sesleri dikkatle
dinlemeleri istenir.
5. Süre hatırlatılarak gruptakiler sırayla duydukları sesleri arka-
daşları ile paylaşır, tüm gruptan duyduğu sesleri taklit ederek
canlandırmaları istenir.
Değerlendirme
1. Hangi sesleri duydunuz?
2. Gruptaki arkadaşlarından farklı duyduğun sesler nelerdi?
3. Grup arkadaşlarınızla hangi sesleri taklit ettiniz?
4. Canlandırma yaparken neler hissettiniz?
ETKİNLİK
Görme yetersizliği yaşayan bireyler için hazırlanan değerlendirme tabloları ekte sunulmuştur.Tabloları ve örnek
değerlendirmeleri inceleyip sınıfta arkadaşlarınızla uygulayınız.
KABA DEĞERLENDİRME FORMU Adı Soyadı: UygulamaTarihi: Doğum Tarihi
KAZANIMLAR Evet Hayır AÇIKLAMALAR
Ö
L
Ç
M
E
V
E
D
E
Ğ
E
R
L
E
N
D
İ
R
M
E
Ek-1
PERFORMANS KAYIT TABLOSU Bu form bireyin bir ay boyunca aldığı kazanımların değerlendirilmesi ve yapılan çalışmalarla ilgili ailenin bilgilendirilmesi amacıyla örnek olarak hazırlanmıştır.
PERFORMANS KAYIT TABLOSU
BİREYİN ADI SOYADI: AİT OLDUĞU AY:
KAZANIM:
BİLDİRİM-
LER
ÖL
ÇÜ
T
YÖNERGE-
LER SOR-
ULAR Ö
ĞR
ET
İM Ö
NC
ES
İ
DE
ĞE
RL
EN
DİR
ME
ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME
BİREYSEL GRUP
ANA
YÖNERGE
1.D
ER
S
…/…
/…..
2.D
ER
S
…/…
/…..
3.D
ER
S
…/…
/…..
4.D
ER
S
…/…
/…..
5.D
ER
S
…/…
/…..
6.D
ER
S
…/…
/…..
1.D
ER
S
…/…
/…..
2.D
ER
S
…/…
/…..
3.D
ER
S
…/…
/…..
4.D
ER
S
…/…
/…..
+
-
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
B
Sİ
MO
FY
Kısaltmalar: B= Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel YardımAİLE BİLGİLEDİRME: Ek-2
37
DÖNEM SONU BİREYSEL PERFORMANS DEĞERLENDİRME
FORMU Bireyin Adı Soyadı : Eğitime Başlangıç Tarihi :
BireyinYaşı : Eğitimin Bitiş Tarihi :
KAZANIMLAR
AYLAR
1. A
Y
2. A
Y
3. A
Y
4. A
Y
5. A
Y
6. A
Y
7. A
Y
8. A
Y
9. A
Y
10
. A
Y
11
. A
Y
12
. A
Y
RAM BİLGİLENDİRME: Tarih
Veli Uygulayıcı Uygulayıcı
Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı
İmza İmza İmza
Ek-3
38
SON DEĞERLENDİRME FORMU
Bireyin AdıSoyadı: Tarih:
BİLDİRİMLER
ÖL
ÇÜ
T
SORULAR/YÖNERGE
SO
N D
EĞ
ER
-
LE
ND
İRM
E
ANA YÖNERGE
Uygulayıcı
İmza
AÇIKLAMALAR 1. Form öğretimi yapan uygulayıcı tarafındandoldurulacaktır. 2. Formun aslı bireyin dosyasındasaklanacaktır.
Ek-4
PERFORMANS KAYIT TABLOSU Bireyin Adı Soyadı: Ait OlduğuAy: Kazanım : Dokunsal farkındalık edinir.
BİLDİRİMLER
ÖL
ÇÜ
T SORULAR/YÖNERGE
Öğ
reti
m Ö
nces
i
Değ
erle
nd
irm
e
ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME
BİREYSEL GRUP
Ana Yönerge
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
5.D
ER
S
TA
RİH
6.D
ER
S
TA
RİH
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
1. Dokunsal farkındalık
edinir.
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
M.O
F.Y
a. Yüzüne konan örtüyü
kaldırır.
%100 a. Yüzüne konan örtüyü
kaldır.
+
+
+
b. Şekli tahtadan
çıkarır.
%100 b. Şekli tahtadan çıkar.
+
+
+
c. Yuvarlak çubuğu
delikli tahtaya yer-
leştirir.
%100 c. Yuvarlak çubuğu
delikli tahtaya yerleştir.
+
+
Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözelİpucu MO=Model Olma FY= FizikselYardım
AİLE BİLGİLENDİRME
1. Bu ay içinde çocuğunuza dokunsal farkındalık edinme ile ilgili beceri kazanma çalışması yapılmıştır. Dokunsal farkındalık edinme ile ilgili becerilerin
kalıcı olabilmesi için yukarıda belirtilen yönergeler doğrultusunda tekrarlar yapılması gerekmektedir.
2. Bireyin dokunsal farkındalık edinme ile ilgili becerileri kazanıp kazanamadığını değerlendirirken tüm faktörleri göz önünde bulundurunuz. Örneğin;
çocuğunuza dokunsal farkındalığı edindirmek için ilk aşamada kendisine dokundurulan nesneleri fark etmesini sağlayın. Yönergeleri açık ve tam olarak
söyleyin. Bu çalışmaları farklı ortamlarda (evin farklı bölümlerinde) da yapın. 3.Çocuğunuzla ilgili yaşadığınız her türlü problemde bizleri her zaman arayabileceğinizi ve sizlere her zaman destek vereceğimizi unutmayınız. Çocuğunuz
bizim için çok değerlidir. Ek-5 (örnek değerlendirme)
DÖNEM SONU BİREYSEL PERFORMANS DEĞERLENDİRME FORMU
Bireyin Adı
Soyadı
: Eğitime Başlangıç Tarihi :
Bireyin Yaşı : Eğitimin Bitiş Tari-
hi
:
Eğitsel Tanısı: Görme Engelli
KAZANIMLAR
AY
LA
R
1.
AY
2.
AY
3.
AY
4.
AY
5.
AY
6.
AY
7.
AY
8.
AY
9.
AY
10
.AY
11
.AY
12
.AY
Dokunsal farkındalık edinir. +
Işığa yönelir. +
Işığı takip eder. +
Sese yönelir. - +
Sesi takip eder. +
Sese tepkide bulunur. +
Nesneyi bulur. +
Nesneyi alır. - +
Nesneyi elleri arasında değiştirir. - +
Nesneleri eşleştirir. +
Tek kelimelik basit yönergelere uyar. - +
İki kelimelik basit yönergelere uyar. +
Sesi taklit eder. +
Tek heceli sesler çıkarır. - +
İki harfli heceleri tekrarlar. +
Hayvan sesleri çıkarır. +
Taşıt sesleri çıkarır. +
Basit sözcükler söyler. - +
Basit cümleler kurar. +
AÇIKLAMA: Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca önerilen süre içerisinde kazandırılması amaçlanan kazanımlar, maddeler hâlinde forma işlenir. Kazanıma hangi ay da başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna; kazanım bir ay içinde son-landırıldıysa (kazanım gerçekleşti ise) “+” olarak sonraki aylarda devam ediyorsa (kazanım gerçekleşmedi ise) “-” ola-rak işaretlenir.Kazanımın gerçekleştiği aya “+” konur.
RAM BİLGİLENDİRME 1. Yukarıda adı geçen bireye yapılan çalışmalar sonucunda bütün kazanımlaröğretilmiştir.
Tarih
Veli Uygulayıcı Uygulayıcı
Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı
Ek-6 (örnek değerlendirme)
40
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME FORM ÖRNEKLERİ
Kaba Değerlendirme Formu (Görme Engellilerde Özbakım Bece-rileri) ÖZBAKIM BECERİLERİ KABA DEĞERLENDİRME FORMU
Adı Soyadı: Uygulama Tarihi:
Doğum Tarihi:
N
O BİLDİ
RİM
Evet
Hayır Açıklama-
lar 1 Ellerini yıkar. -
2 Ellerini kurular. -
3 Ağzını yıkar. -
4 Yüzünü yıkar. -
5 Yüzünü kurular. -
6 Ayağını yıkar. -
7 Ayağını kurular. -
8 Saçlarını tarar. -
9 Dişini fırçalar. -
10 Tırnaklarını keser. -
11 Tuvalet ihtiyacını giderir. -
12 Sakal tıraşı olur. -
13 Ped değiştirir. -
14 Giysilerini tanır. -
15 Farklı ortamlara göre giyilen
giysileri tanır.
-
16 Giysilerde kullanılan aks-
esuarları tanır.
-
17 Eldiven çıkarır. -
18 Ayakkabı çıkarır. -
19 Soket çorap çıkarır. -
41
20 Külotlu çorap çıkarır. -
21 Kazak çıkarır. -
22 Etek çıkarır. -
23 Ceket çıkarır. -
24 Pantolon çıkarır. -
25 Bere giyer. -
26 Şapka giyer. -
27 Atkıyı boynuna sarar. -
28 Soket çorap giyer. -
29 Ayakkabı giyer. -
30 Eldiven giyer. -
31 Etek giyer. -
32 Külotlu çorap giyer. -
33 Pantolon giyer. -
34 Kazak giyer. -
35 Ceket giyer. -
36 Kazak katlar. -
37 Çıt çıt açar. -
38 Fermuar açar. -
39 Düğme açar. -
40 Kemer çıkarır. -
41 Kemer takar. -
42 Çıt çıt kapatır. -
43 Fermuar kapar. -
44 Düğme ilikler. -
42
45 Ayakkabı bağcığı çözer. -
46 Bağcık bağlar. -
47 Ayakkabı bağcığı takar. -
48 Kemer takar. -
49 Kravat bağlar. -
Ek-7 (örnek değerlendirme)
BireyinAdıSoyadı: PERFORMANS KAYIT TABLOSU
Ait OlduğuAy:
Kazanım : Ellerini yıkar.
BİLDİRİM-
LER
ÖL
ÇÜ
T SORU-
LAR/YÖNERGE
Öğ
reti
m Ö
nces
i
Değ
erle
nd
irm
e
ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME
BİR
EY-
SEL
G
R
U
P
Ana Yönerge
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
5.D
ER
S
TA
RİH
6.D
ER
S
TA
RİH
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
Ellerini yıka.
1-Ellerini yıkar.
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
B
S.İ
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
M.O
F.Y
a. Musluğu açar.
%100 a. Musluğu aç. - +
b. Sabunu alır.
%100 b. Sabunu al. - + + +
c. Ellerini suyla
ıslatır.
%100 c. Ellerini suyla ıslat. - +
ç. Sabunu
elleri arasında
köpürtür.
%100 ç. Sabunu ellerinin
arasında köpürt. - + +
d. Ellerini ovalar.
%100 d. Ellerini ovala. - + +
e. Sabunu yerine ko-
yar.
%100 e. Sabunu yerine koy. - +
f. Ellerini durular.
%100 f. Ellerini durula. - + +
g. Musluğu kapatır.
%100 g. Musluğu kapat. - +
Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel Yardım
Ek-8 (örnek değerlendirme)
BireyAdıSoyadı: PERFORMANS KAYIT TABLOSU Ait OlduğuAy: Kazanım: Kabartma tablete kağıt takar.
BİLDİRİM-
LER ÖL
ÇÜ
T SORU-
LAR/YÖNERGE
Öğ
reti
m Ö
nces
i
Değ
erle
nd
irm
e
ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME
Bİ
RE
YS
EL
G
R
U
P
Ana
Yönerge
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
5.D
ER
S
TA
RİH
6.D
ER
S
TA
RİH
1.D
ER
S
TA
RİH
2.D
ER
S
TA
RİH
3.D
ER
S
TA
RİH
4.D
ER
S
TA
RİH
Kabartma
tablete kağıt
tak. 1. Kabartma tablete
kağıt takar.
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
MO
FY
B
S.İ
M.O
F.Y
a. Sol işaret ve
baş parmağı ile
tabletin üst
kısmından tutar.
%100 a. Sol işaret ve baş
parmağın ile tabletin
üst kısmından tut.
-
+
+
b. Tableti sola
doğru açar.
%100 b. Tableti sola doğru
aç. -
+
c. Kâğıdı sağ eliyle
alır.
%100 c. Kağıdı sağ eline al. - +
ç. Sağ ve sol
elinin işaret
parmaklarıyla
kağıdı tutar.
%100 ç. Sağ ve sol elinin
işaret parmaklarıy-
la kağıdı tut.
-
+
+
d. Tabletin üst
kısmını kağıt
dışarı çıkmayacak
şekilde sol ve üst
kısmından tabletle
kağıdı eşitler.
%100 d. Tabletin üst kısmını
kağıt dışarı çıkma-
yacak şekilde sol ve
üst kısmından tabletle
kağıdı eşitle.
-
+
+
+
e. Sol eliyle
tableti kapa-
tır.
%100 e. Sol elinle tableti
kapat. -
+
f. Tablete
eliyle
bastırarak
kağıdı
sabitler.
%100 f. Tablete elinle
bastırarak kağıdı
sabitle.
- +
+
Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel Yardım
Ek-9 (örnek değerlendirme)
44
UYGULAMA FAALİYETİ Öğrenme faaliyeti kapsamında erken çocukluk dönemi için görme yetersizliği olan bi-
reylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına yönelik BEP ve GEP araştırınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Bulunduğunuz yerdeki özel eğitim
kurumları ve RAM (Rehberlik Araştırma
Merkezi) ‘ları ziyaret edip görme
yetersizliği olan bireyler için
kullandıkları BEP’leri ve GEP (Grup
Eğitim Planı)’leri inceleyiniz.
Görme yetersizliği ile ilgili kurumlara
soracağınız sorularınızı hazırlamalı.
BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri
incelemelisiniz.
Kurumdan edindiğiniz bilgileri
raporlaştırınız.
Sorularınızın cevaplarını ve aldığınız
bilgileri, BEP ve GEP örneklerini temiz
düzenli bir şekilde raporlaştırmalısınız.
Raporlaştırdığınız örnekler
doğrultusunda birer adet BEP ve GEP
hazırlayınız.
Araştırmanız sonucunda edindiğiniz
bilgiler ile BEP ve GEP örneği
hazırlamalısınız.
Edindiğiniz bilgileri ve hazırladığınız
örnekleri raporlaştırarak bir sunum
hazırlayınız.
Edindiğiniz bilgi, görseller ve örnek BEP
ve GEP’leriniz ile etkili bir sunum
hazırlamalısınız.
Sunumunuzu arkadaşlarınızla paylaşınız.
Sunumunuzu sınıf ortamında
arkadaşlarınız ile paylaşarak,
karşılaştırma yapmalısınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
45
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri
''Evet'', kazanamadığınız becerileri ''Hayır'' kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi de-
ğerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Görme yetersizliği ile ilgili kurumlara soracağınız sorularınızı
hazırladınız mı?
2. BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri incelediniz mi?
3. Raporlaştırdığınız örnekler doğrultusunda birer adet BEP ve
GEP hazırlayınız.
4. Sorularınızın cevaplarını ve aldığınız bilgileri, BEP VE GEP
örneklerini temiz düzenli bir şekilde raporlaştırdınız mı?
5. Edindiğiniz bilgi varsa görseller ile etkili bir sunum hazırladınız
mı?
6. Sunumunuzu sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşarak, kar-
şılaştırma yaptınız mı?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz
46
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bil-
giler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
1. ( ) BEP bir özel eğitim programıdır.
2. ( ) BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların öğrenciye
katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.
3. ( ) Görme yetersizliği olan bireyin bireyselleştirilmiş eğitim programına ihtiyacı
yoktur.
4. ( ) GEP’te uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenir.
5. ( ) Görme yetersizliği olan bireylere BEP hazırlanırken hareketli etkinliklere yer
verilmemelidir.
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.
6. Aşağıdakilerden hangisi BEP için doğru ifadedir?
A) Gerektiğinde düzeltilebilen ve değiştirilebilen esnek bir çalışma programıdır.
B) Her özel eğitim gerektiren öğrenci için hazırlanan sözlü bir plandır.
C) Bireyin ailesinin onayı gerekmemektedir.
D) Normal okul programındaki değişiklik ve uyarlama yapmak gerekmez.
E) Görme yetersizliği yaşayan bireyler için planlama yapmaya gerek yoktur.
7. Aşağıdakilerden hangisi BEP’ yararlarından değildir?
A) Çocuğun yapamadıklarını betimlenir.
B) Çocuğun ilerlemeleri kayda alınır.
C) Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesine gerek yoktur.
D) Aileye ve çocuğa söz hakkı verilmez.
E) Çocuğun ailesi ile diğer birim üyelerinin ilişkilerinde sıkıntılar olabilir.
8. Kimlerin BEP’e ihtiyacı vardır?
A) Aynı yaş grubundaki çocuklarda eğitim olanaklarından yararlanamayan özel eğitim
gereksinimi olan bireylerin,
B) Engeli ya da yetersizliği nedeni ile eğitimsel performansı olumsuz etkilenen
bireylerin,
C) Özel düzenlenmiş destek eğitimine ihtiyaç duyan bireylerin
D) Farklı nedenlerle (ekonomik,sosyal,vb.) destek hizmetlerinden yararlanamayan
bireylerin,
E) Hepsi
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
47
9. Grup eğitiminin, gelişim seviyeleri birbirine yakın kaç çocuktan oluşan gruplarla
yapılması idealdir?
A) 3-5
B) 1-2
C) 5-8
D) 10-15
E) 5-6
10. Grubun gelişimsel özellikleri de dikkate alınarak en az kaç eğitimci ile yürütülmelidir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevaplar verdiyseniz öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne
dönerek ilgili bölümü kontrol ediniz. Cevaplarınız doğruysa Modül değerlendirmeye geçiniz.
48
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bil-
giler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
1. ( ) Görme yetersizliği için kullanılan tablette yazılar tersten yazılır.
2. ( ) Görme yetersizliği için araç hazırlanırken görme duyusuna yönelik hazır-
lamak yeterlidir.
3. ( ) Görme yetersizliği olan bireye yardım ederken kollarından kavramak ye-
terli olur.
4. ( ) Az gören bireyler için küçük puntolu yazılar yeterlidir.
5. ( ) Bağımsız hareket uyarlamaları 2 türde olur.
Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
6. Aşağıdakilerden hangisi görme engelliler için uygun araç gereçlerden biridir?
A) Braille daktilosu
B) Optik ve optik olmayan yardımcı araçlar
C) Dokunmatik kitap
D) Taylor kasa
E) Hepsi
7. Matemetik işlemlerinde bir üst aşamada karmaşık işlemler için kullanılan araç
hangisidir?
A) Abaküs
B) Küp kasa, küp taş
C) Taylorkasa
D) Braille rakamları
E) Braille alfabesi
8. Aşağıdakilerden hangisi algılama bozukluğu, zihinsel engel ve görme yetersiz-
liğinde kullanılan, nesnenin özelliğini taşıyan niteliklere sahip kitaptır?
A) Dokun, hisset kitabı
B) Konuşan kitap
C) Resimli kitap
D) Dokunmatik kitap
E) Boyama kitabı
MODÜL DEĞERLENDİRME
49
9. Aşağıdaki ifadelerden hangisi görme yetersizliği için araç gereç hazırlarken
dikkat edilecek noktalardan biridir? A) Birden çok duyuya (işitsel, dokunsal,tad) hitap etmeli.
B) Yaş ve gelişimsel özelliklere uygun olmalı.
C) Materyal basit sade anlaşılır olmalı.
D) Materyalöğrenciye alıştırma ve uygulama imkanı sağlamalı
E) Hepsi
10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bağımsız hareket uyarlamaları için
kullanılabilir? A) Oryantasyon ve yönelim
B) Braille alfabesi ve abaküs
C) Küp kasa ve küp taş
D) Boyama kitabı ve resimli kitap
E) Dokun, hisset kitabı
11. BEP hazırlama aşamalarından hangisi yanlıştır? A) Bireyselleştirilmiş eğitim programını hazırlayacak ekibin oluşturulması,
B) Uygun öğretim materyalleri ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesi,
C) Çocuğun eğitsel performans (işlevde bulunma) düzeyinin belirlenmesi,
D) Sadece kısa dönemli amaçların belirlenmesi,
E) Bireyselleştirilmiş öğretim programının hazırlanması,
12. GEP’in açılımı aşaıdakilerden hangisidir?
A) Grup eğitim planı
B) Gelişim eğitim programı
C) Grup eğitimci planı
D) Girişimci eğitim planı
E) Grup eğitim programı
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki mo-
düle geçmek için öğretmeniniz ile iletişim kurunuz. Yanlış cevap verdiyseniz, modülün ilgili
faaliyetine dönerek konuyu tekrar edininiz.
50
CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI
1 Yanlış
2 Doğru
3 Doğru
4 Doğru
5 Yanlış
6 C
7 A
8 D
9 A
10 E
ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Doğru
3 Yanlış
4 Yanlış
5 Yanlış
6 A
7 B
8 E
9 C
10 B
MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI
1 Doğru
2 Yanlış
3 Yanlış
4 Yanlış
5 Doğru
6 E
7 C
8 A
9 E
10 A
11 D
12 A
CEVAP ANAHTARLARI
51
KAYNAKÇA
Ankara ili Rehberlik ve Araştırma Merkezi Genel Müdürlüğü, org.meb.gov. tr
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar
http://www.megep.meb.gov.tr/ Çocuk Gelişimi Bölümü ders modülleri
hbogm.meb.gov.tr
anaokulu.bep.örnek.rar pdrgunlugu.net
Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Görme Engelli Bireyler Destek
Eğitim Programı, Anakara 2008
GÜLEROĞLU Süleyman, Atilla SUMER, Dünyada ve Türkiye’de Körlerin
Eğitimi, Ayyıldız Matbaası, Ankara,1982.
GÜRSEL Oğuz. “Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler” (Ed. İ.H.DİLAN) Özel
Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Pegem Akademi,
Ankara, 2008.
HORTON K. And, Fuller R., I am not blind, Ijust do not see clearly
suggestions to hellp low vision people function beter, Thailand,1992.
MEB Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Metge Projesi, Görme
Engelliler, Ankara,2000.
ÖZYÜREK Mehmet, Ocak A., Görme Güçlüğünden Etkilenmiş Çocukların
Okul Öncesi Eğitimi İçin Öğretmen Rehberi, Ankara UNICEF,1996.
World Health Organization (WHO), Priority Eye Diseases, Erişim:2009.
Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Mayıs, 2003,Yıl
4,Sayı:3926.02.2004 Tarihli “3-6 Yaş Görme Engelli Çocuklar İçin Okula
Hazırlık ve Destek “ ve “7 Yaş ve Üzeri Görme Engelli Çocuklar İçin Okula
Hazırlık ve Destek Kurs Programları”
Görme Engelliler İlköğretim Okulları Matematik Dersi Öğretim Programı, Milli
Eğitim Basımevi, Ankara, 2002
Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, “Aile Eğitim Seti (Görme Özürlüler
Aile Eğitim Rehberi), Genişletilmiş 2. Baskı, 2008.
KAYNAKÇA