W Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach realizowane są zadania badawcze z zakresu hodowli nowych odmian pomidorów, mieszańców F i linii hodowlanych. 1 W ciągu ostatnich kilkunastu lat zarejestrowano 10 mieszańców F hodowli własnej, charakteryzujących się wysoką odpornością na najgroźniejsze choroby 1 pomidora, wyrównanym plonowaniem oraz bardzo dobrą jakością owoców. Odmiany heterozyjne polecane są do uprawy w szklarni i w polu, zarówno w uprawie ekologicznej, jak i integrowanej. CEL BADAŃ Celem badań była ocena potencjału plonotwórczego, wartości odżywczej oraz jakości sensorycznej owoców eksperymentalnych linii matecznych i mieszańców F pomidora szklarniowego uprawianych w warunkach kultury 1 bezglebowej na wełnie mineralnej. METODYKA Obiektem badań było pięć eksperymentalnych mieszańców F pomidora 1 (E1539, E1551, E1541). Odmianami kontrolnymi były Raissa F (S&G) oraz 1 Cykada F (mieszaniec hodowli IO wpisany do krajowego Rejestru Odmian w 1 2009 roku). Badania zostały przeprowadzone w uprawie szklarniowej na wełnie mineralnej w cyklu wiosenno-letnim w 2018 roku. Doświadczenie założono metodą bloków losowanych w 3 powtórzeniach. Poletko o powierzchni (3,38 m2) obejmowało 10 roślin każdego badanego mieszańca. Pielęgnację roślin pomidora w okresie wegetacji prowadzono zgodnie z przyjętymi zaleceniami dla tego gatunku. Owoce zbierano i sortowano zgodnie z przyjętymi dla tego gatunku normami (IA - > 6,0 cm, IB – 4,5-6,0, II - < 4,5 małe, niekształtne, spękane i chore). Na podstawie plonu wczesnego (suma z trzech pierwszych zbiorów), ogólnego i handlowego oceniono wysokość i jakość plonowania mieszańców F . W okresie najbardziej 1 intensywnego plonowania roślin z każdego badanego mieszańca F pobrano 1 reprezentatywne próby owoców pomidorów, które przeznaczono do analiz sensorycznych. Do oceny sensorycznej owoców eksperymentalnych mieszańców F 1 zastosowano metodę analizy opisowej QDA (Quantitative, Description Analysis), zgodnie z procedurą ujętą normą PN-ISO 11035 (Analiza sensoryczna – Identyfikacja i wybór deskryptorów do ustalenia profilu sensorycznego z użyciem metod wielowymiarowych). Grupa oceniających ekspertów wytypowała listę 12 wyróżników jakościowych oraz ogólną ocenę jakości dla owoców badanych mieszańców F pomidora. Intensywność 1 każdego wyróżnika oceniano na ciągłej skali graficznej w przedziale od 0 do 10 cm długości, oznaczonej odpowiednimi określeniami brzegowymi. W ciągu dwóch lat wykonano 8 sesji oceniających. Każda sesja była wykonana w dwóch powtórzeniach. Do oceny sensorycznej przeznaczono owoce jednakowej wielkości, wybierając do jednorazowej oceny 10 owoców z każdego obiektu. WNIOSKI 1.Oceniając eksperymentalne mieszańce pod względem plonowania na szczególną uwagę zasługuje mieszaniec E 1539 o największym plonie 2 2 ogólnym (16,0 kgꞏm ) i handlowym (15,9 kgꞏm ) oraz charakteryzujący się korzystną strukturą plonu. 2. Linie mieszańcowe i linie mateczne pomidorów były zróżnicowane pod względem wybranych składników fizyko-chemicznych. Na szczególną uwagę zasługuje linia: M4788/17, która odznaczała się istotnie wysokim poziomem polifenoli ogółem (603,1 mg/kg), likopenu (110,4 mg/kg) oraz kwasu askorbinowego (28,7 mg/kg). 3.Jakość sensoryczna nowych mieszańców pomidorów była wyższa od owoców standardowych odmian. 4.Ze względu na uzyskane noty zapachu, smaku, barwy i tekstury decydujące o jakości sensorycznej badanych owoców, na szczególną uwagę zasługują mieszańce F E 1541, oraz linia mateczna M4753/3/17. 1 Realizowany program badawczy hodowli pomidora w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach uwzględnia najnowsze kierunki w ogólnoświatowej hodowli i jest przede wszystkim zgodny z wysokimi wymaganiami stawianymi mieszańcom F przez polskich producentów i konsumentów. Obok wysokiej 1 wartości produkcyjnej (wczesność, plenność), w tworzeniu nowych odmian pomidora uwzględnia się również hodowlę jakościową zmieniającą korzystnie strukturę plonowania, skład chemiczny, jakość sensoryczną i właściwości technologiczne owoców. Opracowanie wykonano w ramach zadania nr 1.1 „Wytworzenie materiałów wyjściowych do hodowli mieszańców F1 wybranych gatunków warzyw z uwzględnieniem cech jakościowych, odpornościowych i prozdrowotnych” Programu Wieloletniego „Działania na rzecz poprawy konkurencyjności i innowacyjności sektora ogrodniczego z uwzględnieniem jakości i bezpieczeństwa żywności oraz ochrony środowiska naturalnego ” finansowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. E 1539 15,7 15,8 3 98,9 E 1551 15 15,1 2,6 99,8 E 1541 13,1 13,2 2,4 99 Cykada 15,2 15,2 2,7 100 Raissa 14,4 14,4 1,7 99,7 Mieszaniec F 1 Wysokość plonu (kg·m 2 ) % udział plon handlowego w plonie ogólnym Handlowego Ogólnego Wczesnego Tabela 1. Plonowanie mieszańców F pomidora szklarniowego. 1 likopen polifenole kwas sucha ekstrakt jędrność natężenie ogółem askorbinowy masa wybarienia mg/kg mg/kg mg/100g % % Niuton L a b M4753/3/17 59,3 617,4 30,7 10,5 9,5 15,42±2,10 32,50±0,99 21,19±3,11 19,37±1,42 M4754/17/17 52,8 583,6 23,1 9,7 8,1 15,89±1,75 35,28±1,31 26,65±1,55 23,16±2,12 M4755/3/17/17 29,9 238,2 12 5,1 4,5 8,94±1,08 38,21±1,79 22,04±1,56 12,58±1,32 M4788/17 110,4 603,1 28,7 9,3 8,3 11,85±2,43 35,54±1,11 27,87±1,29 19,91±1,45 M4164/6B/17 47,1 224,2 13 5,7 4,8 11,20±1,95 38,94±0,85 28,41±1,65 25,20±1,27 M4232 50,7 218,1 8,5 5,1 4,7 8,53±1,80 38,34±1,21 27,62±1,56 24,54±1,80 M4243 56,6 200,8 9,7 5,6 4,7 12,23±2,01 38,87±1,44 28,19±1,77 24,92±2,04 M4715/50/14 39,2 223,7 13 5,3 4,7 9,73±1,71 37,62±0,87 22,08±1,78 22,63±1,34 M4784/17 38,5 301,6 16,7 6,2 5,1 12,94±2,5 36,14±1,36 26,05±2,19 21,79±2,02 E1539 32,5 353,9 24,3 6,5 5,6 11,23±2,71 39,19±1,79 25,93±0,9 24,34±1,41 E1541 42,7 422,1 22,7 7,4 6,4 12,55±3,04 38,59±1,34 28,21±1,95 25,16±1,70 E1551 56,2 414,5 24,5 5,6 4,7 10,53±1,64 39,52±1,71 28,15±1,48 26,05±2,21 Obiekt Tabela 2. Wyniki analiz fizykochemicznych linii matecznych i mieszańców owoców pomidorów szklarniowych Tabela 3. Wyniki oceny sensorycznej mieszańców F i linii matecznych 1 owoców pomidora – wartości średnie z ocen jednostkowych i sesji (skala 0-10) OCENA POTENCJAŁU PLONOTWÓRCZEGO, JAKOŚCI FIZYKOCHEMICZNEJ ORAZ SENSORYCZNEJ LINII MATECZNYCH I EKSPERYMENTALNYCH MIESZAŃCOWYCH F 1 OWOCÓW POMIDORA SZKLARNIOWEGO Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Owoców i Warzyw, *Zakład Hodowli Roślin Ogrodniczych Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach e-mail: [email protected] ANNA WRZODAK, JUSTYNA SZWEJDA-GRZYBOWSKA, MARZENA NOWAKOWSKA* Zapach Smak pomidorowy kwaśny 0 - niewyczuwal ny 0 - niewyczuw alny 0 - niewyczuw alny 0 - niewyczuwa lny 0 - jasnocze rwona 0 - mało atrakcyjna 0 - mały 0 - cienka 0 - mało mięsisty 0 - niewyczuwa lny 0 - niewyczuwa lny 0 - niewyczuwal ny 0 - niewyczuwa lny 0 - za kwaśny 0 - zła 10 - bardzo intensywny 10-bardzo intensywny 10 - bardzo intensywny 10 - bardzo intensywny 10 - ciemnoc zerwona 10 - bardzo atrakcyjna 10 - duży 10-gruba 10-bardzo mięsisty 10 - bardzo intensywny 10 - bardzo intensywny 10 - bardzo intensywny 10 - bardzo intensywny 10 - za słodki 10 - bardzo dobra E 1539 7,78 0,97 1,33 0,17 8,18 8,36 0,83 3,79 7,24 7,75 3,35 3,19 0,09 5,63 7,58 E 1551 7,67 1,53 0,58 0 8,09 8,77 1,04 3,69 7,23 8,17 3,35 2,85 0 5,35 8,19 E 1541 7,08 1,26 1,41 0 8,53 8,73 0,83 4,46 6,75 8,23 3,48 3,98 0 6,08 8,77 Cykada 6,67 1,83 2,52 0 5,9 6,4 1,78 2,92 7,22 7,03 2,56 2,38 0 4,48 6,96 Raisa 6,27 2,19 2,36 0 7,55 7,87 1,65 2,63 8,08 8,82 2,06 4,39 0 5,98 8,43 M4784 7,08 1,41 1,06 0 6,68 7,68 1,53 4,92 7,03 7,64 3,08 2,47 0 5,23 7,25 M4715/50/14 6,77 1,2 1,06 0 5,58 6,92 2,51 4,48 6,33 6,91 1,87 2,71 0 5,23 7,03 M4755/3/17/1 7,22 0,67 0,88 0 6,58 8,08 3,97 4,93 7,28 7,22 3,55 2,3 0 5,58 7,53 M47545/17/17 8,05 1,13 1,62 0,02 8,58 9,25 0,23 4,9 5,95 9,07 1,5 4,42 0 7,12 7,4 M4753/3/17 8,23 0,97 1,83 0 6,88 8,6 0,32 4,67 6,27 9,35 2,47 4,18 0 6,98 9,12 Smak obcy Zharmonizowanie smaków Ocena ogólna jakości Atrakcyjnoś ć barwy Wielkość rdzenia Twardość skórki Mięsistość miąższu Smak pomidorowy Smak słodki Obiekt Wyróżniki jakości sensorycznej Zapach kwaśny Zapach słodki Zapach obcy Barwa miąższu