Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Opracowała: mgr inż. Teresa Sidowska
Jan 06, 2016
Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy
Opracowała: mgr inż. Teresa Sidowska
Obowiązki pracodawcy – 1
• Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników – art. 3 kp.
• Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy – art. 207 § 1 kp.
• Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek
pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, osób prowadzących działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub
miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, studentów i uczniów odbywających zajęcia na terenie zakładu pracy,
poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
art. 207 § 2 i art. 304 kp
Obowiązki pracodawcy – 2
• W szczególności pracodawca jest zobowiązany: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy; zapewniać przestrzeganie w zakładzie przepisów i zasad bhp,
wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
zapewniać wykonanie zaleceń SIP.
• Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy i zasady bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków.
Obowiązki pracodawcy – 3
Współdziałanie pracodawców – gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców to pracodawcy ci mają obowiązek:
współpracować ze sobą; wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp
wszystkich pracowników; ustalić zasady współdziałania w przypadku wystąpienia
zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników; zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy zatrudnionym przez
nich pracownikom.
Obowiązki pracodawcy – 4
Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności:
• Pracodawca rozpoczynający działalność, lub zmieniający miejsce, rodzaj i zakres prowadzonej działalności, zwłaszcza technologię lub profil produkcji, jeżeli te zmiany mogą spowodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego OIP i właściwego PIS o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności
Obowiązki pracodawcy – 5
Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy – pracodawca jest obowiązany zapewniać aby:
• Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy była wykonywana w oparciu o projekty uwzględniające wymagania bhp i pozytywnie zaopiniowane przez uprawnionych rzeczoznawców;
• Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy spełniał wymagania bhp;
• Przebudowa takiego obiektu lub jego części powinna uwzględniać poprawę warunków bhp;
• Pomieszczenia pracy były odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników;
• Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane były utrzymywane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Obowiązki pracodawcy – 6
Maszyny i inne urządzenia techniczne:• Pracodawca jest obowiązany wyposażać maszyny lub inne
urządzenia techniczne w odpowiednie zabezpieczenia, jeżeli konstrukcja zabezpieczenia uzależniona jest od warunków lokalnych.
• Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności – CE.
Obowiązki pracodawcy – 7
Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia:
Pracodawca jest obowiązany:
• Ustalać stopień szkodliwości dla zdrowia pracowników i podejmować odpowiednie środki profilaktyczne przed rozpoczęciem stosowania materiałów i procesów technologicznych;
• Prowadzić spis niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych stosowanych w zakładzie;
• Zapewniać aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne posiadały odpowiednio trwałe opakowania oznakowane zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz karty charakterystyki;
• Zastępować substancje, preparaty czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej niebezpiecznymi;
• Prowadzić rejestry pracowników i prac wykonywanych w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi
Obowiązki pracodawcy – 8
• Eliminować a przynajmniej ograniczać narażenie pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych;
• Prowadzić rejestry prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych i rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach;
• Chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych;
• Podejmować działania zapobiegające wystąpieniu nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników (awarie, prace o charakterze szczególnie niebezpiecznym);
• Zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy, osoby przeszkolone do ich obsługi oraz udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym;
• Zapewnić aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia były wykonywane przez co najmniej 2 osoby.
Obowiązki pracodawcy – 9Ochrona zdrowia pracowników:Pracodawca jest zobowiązany:
• Oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe i stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
• Informować pracowników o ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami;
• Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników;
• Przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i udostępniać je pracownikom;
• Zapewniać pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską i ponosić koszty tej opieki;
• Zapewniać odpowiednią profilaktyczną opiekę lekarską pracownikom i byłym pracownikom, których zatrudniali w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Obowiązki pracodawcy – 10
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
Pracodawca jest zobowiązany:
• Przenieść pracownika, u którego wystąpiły objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy, w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim;
• Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.
• Zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki profilaktyczne i napoje, jeżeli to jest niezbędne ze względów profilaktycznych;
• Zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne oraz niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Obowiązki pracodawcy – 11
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe:W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:
• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować środki zapobiegające podobnym wypadkom;
• Niezwłocznie zawiadomić właściwego OIP i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy;
• Niezwłocznie zgłosić właściwemu PIS i OIP każdy przypadek rozpoznania choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę;
• Prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby.
Obowiązki pracodawcy – 12
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany:
współdziałając z PIS ustalić przyczyny powstania tej choroby oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą;
niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby i zastosować inne środki zapobiegawcze;
zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
• Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy i na podstawie tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Obowiązki pracodawcy – 13
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp.Pracodawca jest obowiązany:
• Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenie bhp, pokrywając koszty tych szkoleń;
• Odbyć szkolenie w dziedzinie bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków i poddawać się szkoleniom okresowym;
• Zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac;
• Wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy;
Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bhp.
Obowiązki pracodawcy – 14
Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze:
Pracodawca jest obowiązany:
• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy i spełniajace wymagania dotyczące oceny zgodności – CE;
• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania – PN:
jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;
ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp;
• Wypłacać ekwiwalent pieniężny pracownikom używającym w zakładzie pracy własną odzież i obuwie robocze;
Obowiązki pracodawcy – 15
• Nie dotyczy to stanowisk pracy związanych z: bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych, pracami powodującymi intensywne brudzenie, pracami powodującymi skażenie odzieży i obuwia roboczego
środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo biologicznymi.
• Pracodawca ustala dla stanowisk pracy przysługujące pracownikom rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, a także ustala przewidywane okresy używania odzieży i obuwia roboczego.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Obowiązki pracodawcy – 16
Pracodawca jest obowiązany zapewnić:
• aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe;
• ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie;
• Ekwiwalent pieniężny za pranie i konserwację odzieży roboczej we własnym zakresie.
Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania we własnym zakresie środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, które stosowane w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi jest niedopuszczalne.
• Pracodawca jest obowiązany aby ww. środki i odzież były przechowywane wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych.
Obowiązki osób kierujących pracownikami
Art.212 kp• Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp;
• dbać sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;
• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp;
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Obowiązki pracowników – 1
Art. 211 kp
Przestrzeganie przepisów i zasad bhp jest podstawowym obowiązkiem pracownika.
• Znać i przestrzegać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
• Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
• Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzedzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
• Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem;
Obowiązki pracowników – 2
• Poddawać się profilaktycznym badaniom lekarskim oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
• Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
• Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp;
Konsultacje w zakresie bhp
Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 1
art. 108 kodeksu pracy:
Za nieprzestrzeganie przez pracownika: ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy, usprawiedliwiania nieobecności w pracy,
pracodawca może stosować: karę upomnienia, karę nagany.
Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 2
• Za nieprzestrzeganie przez pracownika: przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości, spożywanie alkoholu w czasie pracy
pracodawca może zastosować karę pieniężną.
• Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi.
• Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bhp.
Odpowiedzialność dyscyplinarna funkcjonariuszy celnych
Rozdział 12 ustawy z 24.07.1999r o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004r.
Nr 156, poz. 1641 ze zm.)
Kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana, nagana z ostrzeżeniem, przeniesienie na niższe stanowisko lub obniżenie stopnia służbowego, zakaz podwyższania stopnia służbowego przez 2 lata, zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych przez dwa lata, wydalenie ze służby celnej.