Page 1
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Hemotopoetik Kök Hücre Nakli Hastalarında
Nutrisyon ve Sıvı Desteği
Y. Hemşire Sevda Alkan Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi
Erişkin Hematoloji Bilim Dalı ve Kemik İliği Transplantasyon Merkezi (34.Kİ.E.1)
Sorumlu Hemşiresi
Page 2
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Sunu Akışı
Beslenme
Besin öğeleri
Sıvı desteği
Kit hastalarında beslenme ve beslenme sorunları
Beslenme durumunun değerlendirilmesi
Enteral ve parentaral beslenme
Kit hastalarında beslenme kuralları
Page 3
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Beslenme
Hastalıkta
Komplikasyonları önlemek/azaltmak
Yaşam süresini ve kalitesini artırmak
Sağlığın korunarak devamını sağlamak
Page 4
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
BESİN
Yenebilen ve yenildiğinde yaşam için gerekli besin öğelerini taşıyan bitki ve hayvan dokuları
BESiN ÖGESi
Besinlerin içinde bulunan karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineraller
Page 5
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Çalışmalar
kanser tedavisi sırasındaki beslenme önerilerinin
besin alımındaki artışı sağlayarak,
tedavinin sonuçlarını güçlendirdiği,
tedaviye bağlı semptomları ↓,
yaşam kalitesini ↑
J Clin Oncol 2005;23:1348-1349.
Kanserli hastada sağ kalım ve yaşam kalitesine BESLENMENİN etkisi önemli
Page 6
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Besin Öğeleri
► Karbonhidratlar
►Proteinler
►Yağlar
►Vitaminler
►Mineraller
►Su
Page 7
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
En önemli enerji kaynağı Günlük enerji %55-70 1 gr karbonhidrat ortalama = 4 kalori
Fazla alınırlarsa; vücutta glikojen ve yağa dönüşürler.
Karbon Hidratlar
Page 8
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Proteinler
Vücudumuzun yapı taşı Günlük enerjinin %10-15’i 1 gr protein 4 kalori Kas dokusunun korunması ve güçlenmesi için gerekli İmmün sistemin korunmasında Hormonların taşınmasında görev yapar
Page 9
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Protein kaynakları
Yumurta
Et süt ,süt ürünleri
Bitkisel kaynaklı
protein ve tahıllar
Page 10
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
• Karbonhidrat ve yağın az alınması durumunda proteini, enerji için kullanmak zorunda kalırız
• Protein enerji için kullanıldığında vücuttaki asıl görevini yerine getiremez
Page 11
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yağlar
• Enerji verirler (1 gr yağ 9 kalori verir) • Günlük enerjinin % 25-30‘u yağlardan karşılanır • Yağda eriyen vitamin emilimi için mutlaka yağ alınmalıdır • Deri altı yağ tabakası vücut ısısı kaybını önler • Midenin boşalmasını geciktirir, tokluk hissi verir • Organları dış etkenlerden korur • Vitamin ve lezzet taşır
Page 12
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yağlar
Doymuş yağ asitleri
Tereyağı Kuyruk yağı
Tekli doymamış yağ asitleri
Zeytin yağı Balık yağı
Fındık yağı
Çoklu doymamış yağ asitleri
Soya yağı Ayçiçek yağı
Mısırözü yağı
Page 13
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yağda eriyen
Vitaminler
• A Vitamini
• D Vitamini
• E Vitamini
• K Vitamini
Suda eriyen
Vitaminler
• C Vitamini,
• B Grubu Vitaminler
• (B1, B2, B6, B12 gibi)
• Folik asit
Vitaminler
Page 14
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Bazı vitaminler
(A,E,C)
Zararlı maddelerin etkinliğinin azaltılmasında yardımcı
(Antioksidan)
Page 15
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yeteri kadar alınması zorunludur.
İskeletin normal oluşabilmesi, vücut organlarının düzenli çalışabilmesi için gerekli olan madensel maddeler
Mineraller
Page 16
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
• Kalsiyum
• Demir
• Potasyum
• İyot
• Flor
• Klor
• Fosfor
• Magnezyum
• Sodyum
• Çinko
Mineraller
Page 17
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Mineral Yetersizlikleri
DEMiR Demir Eksikliği Anemisi, Yorgunluk, iştahsızlık,
Baş Dönmesi
KALSiYUM Kemik ve diş gelişiminde yavaşlama, Osteoporoz,
Diş çürümeleri, Pıhtılaşma bozuklukları
FLOR Diş Çürümeleri
İYOT Basit Guatr Hastalığı
POTASYUM Kas Yorgunluğu, Solunum Yetersizliği
MAGNEZYUM Tetani
KLOR Sodyum ve potasyum yetersizliği ile birlikte
ÇİNKO Kilo Alımı ve Gelişiminde Yavaşlama
Page 18
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yağlı tohum, kuru baklagiller
Tuz, yumurta
Süt ve süt ürünleri
Muz, patates, yeşil yapraklı sebzeler
İyotlu tuz, balık
Su, deniz ürünleri
Süt ürünleri
Et, yumurta pekmez
Hayvansal gıdalar
Magnezyum Sodyum Kalsiyum
Fosfor Demir Çinko
Flor İyot Potasyum
Page 19
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
YARARI
Zararlı artıkların atımı
Dehidratasyonun önlenmesi
Sıvı Tüketimi
Page 20
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Su
Vücudun büyük bir kısmını
oluşturur
Yetişkin insan vücudunun %60 ı sudur
Page 21
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Vücudun günlük sıvı ihtiyacı
2-2,5 litre
Page 22
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kit Hastalarında Beslenme
Page 23
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Hemopoetik kök hücre transplantasyonu (HKHT), hastaya daha önce ve hazırlık rejimleri sırasında verilen kemoterapi (KT) ve radyoterapi (RT) nedeniyle mukozit ve buna bağlı beslenme problemlerinin sıkça yaşandığı bir tedavi yöntemidir.
Page 24
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Özellikle; allogeneik kök hücre transplantasyonunda (AKHT) ve daha az olmak üzere de otolog kök hücre transplantasyonu (OKHT) yapılan olgularda uzun ya da kısa bir dönem için beslenme desteği gerekmektedir
Transplantasyon sürecinde farklı dönemlerde enerji ihtiyaçları değişir
Page 25
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kemik İliği Transplantasyon Ünitesi’nde (KİTÜ) yatan hastalar
Yüksek doz kemoterapi, Radyoterapi, Kemoradyoterapi, İmmünsüpresif ilaçlar almaktadır Bu tedavi taburculuktan sonra da devam etmekte olup ortalama 6-12 ay sürmektedir.
Page 26
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
• Hastalar bağışıklık sistemleri baskılandığı için enfeksiyona oldukça yatkındır
• İyi bir bakım verilmediği taktirde enfeksiyon ve sepsis nedeniyle hastalar kaybedilmektedir
• Ayrıca hastalık süresi uzadıkça hastanın yaşam kalitesi düşmektedir
Kemik İliği Transplantasyon
Ünitesi’nde (KİTÜ) yatan hastalar
Sağlıklı yaşamın en önemli gereksinimlerinden
birisi iyi beslenmedir
Page 27
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Uygulanan tedavi yöntemi (kemoterapi/radyoterapi) nedeni ile
Beslenme Sorunları
İştahsızlık Ağrı Kas ve kilo kaybı Yetersiz sıvı alımı bulantı/kusma tiksinme/tat değişikliği diyare/konstipasyon mukozit
Page 28
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
►Antikor yapımında azalmaya
►Enfeksiyonlara
►Yara iyileşmesinde gecikmeye
►Hastanede kalış süresinde uzamaya
►Prognozun kötüleşmesine neden olur.
(Arends et al.,2006),(Bavbek, 2005)
Kanser hastalarında
beslenme bozukluğu;
Page 29
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kanser hastalarında
beslenme bozukluğu;
►Kanser hastalarının %20’den fazlası,
primer hastalıklardan çok nütrisyonel
komplikasyonlardan ölmektedir. (Çehreli, 2004)(Oncology textbook, 2008 ,Cancer Pract 1994;2:123-31)
(Arends et al.,2006),(Bavbek, 2005)
Kanser ve kanser tedavilerinin; besin öğelerinin tüketimi, sindirimi, emilimi, metabolize edilme süreçlerinin tümünde olumsuz etkilere neden olduğu bilinmektedir. (Baron ve Pencharz, 2007)
Page 30
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Protein Metabolizmasındaki
Değişiklikler
Vücut protein kullanımının artması,
Karaciğerde protein sentezinde artma,
Kas protein yıkımının devam etmesi,
Plazmada dallı zincirli aminoasitlerin (lösin,izolösin,valin) azalması.
Bunlara bağlı olarakta
• Kanser ve kansere bağlı kilo kaybı ilerledikçe tüm vücut protein turnover’i ve kas yıkımı artar.
(Donald ve Kotler, 2000)
Karbonhidrat metabolizmasındaki değişiklikler
Glikoz intoleransı,
Laktik asidoz,
İnsülin direnci,
Glikoz klirensinin gecikmesi,
Anormal insülin sekresyonu
Bunlara bağlı olarakta • Malignite ve glukoz intoleransı arasında
doğrusal bir ilişki bulunur.
• Tümör yükü arttıkça glukoz intoleransı sıklığı ve ağırlığı da artar.
• Bu bozukluğun tümörlü hücre tipi ile de ilişkisi vardır.
• Glukoz intoleransı kansere eşlik eden kilo kaybının sebeplerinden biridir.
(Apak, 2004), (Donald ve Kotler, 2000)
Kanserin Metebolizmalar Üzerindeki Etkisi
Page 31
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Protein Metabolizmasındaki Değişiklikler
Vücut protein kullanımının artması
Karaciğerde protein sentezinde artma
Kas protein yıkımının devam etmesi
Plazmada dallı zincirli aminoasitlerin (lösin,izolösin,valin) azalması.
Bunlara bağlı olarakta
• Kanser ve kansere bağlı kilo kaybı ilerledikçe tüm vücut protein turnover’i ve kas yıkımı artar.
(Donald ve Kotler, 2000)
Kanserin Metebolizmalar Üzerindeki Etkisi
Page 32
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Karbonhidrat metabolizmasındaki değişiklikler • Glikoz intoleransı
• Laktik asidoz
• İnsülin direnci
• Glikoz klirensinin gecikmesi
• Anormal insülin sekresyonu
Bunlara bağlı olarakta
Malignite ve glukoz intoleransı arasında doğrusal bir ilişki
Tümör yükü arttıkça glukoz intoleransı sıklığı ve ağırlığı da artar
Glukoz intoleransı kansere eşlik eden kilo kaybının sebeplerinden biridir. (Apak, 2004), (Donald ve Kotler, 2000)
Kanserin Metebolizmalar Üzerindeki Etkisi
Page 33
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
• Hiperlipidemi
• Lipid depolarında azalma
• Serum lipid seviyesinde artış
• Hiperlipidemi, immünsüpresyona yol açar.
Lipid metabolizmasındaki
değişiklikler
Özellikle monosit ve makrofajlar üzerinde inhibitör etkilere sahiptir.
Page 34
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
• Febril hastalar normal kişilere göre %30 daha fazla kalori harcar
• Kanserli hastalarda yağ daha hızlı okside olur
• Pek çok çalışmada kanser hastalarında lipolizin arttığı gösterilmiştir.
Lipid metabolizmasındaki
değişiklikler
Beslenme bozukluğu, artmış katabolizma olabildiğince erken tedavi
edilmelidir
Page 35
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Bunun sebepleri
• Azalmış gıda alımı ve malnutrisyon
• Yağsız beden kitlesi kaybının, yağ dokusu
kaybına göre relatif fazlalığı
• Stres artışına bağlı katekolaminlerin ve
• insülin direncinin artışıdır
Lipid metabolizmasındaki
değişiklikler
Page 36
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kemoterapi
Radyoterapi
Kişinin psikolojik durumu
Kültürel faktörler
Sosyoekonomik düzeyi
Eşlik eden hastalıklar (Diabet vd)
Kullanılan ilaçlar (Antibiyotikler, antidepresanlar, analjezikler)
Alkol tüketimi göz önüne alınmalıdır
Beslenme Durumunun Değerlendirilmesinde
Page 37
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Anamnez alma
Hastanın yeme şekli ve alışkanlıkları
Erken doyma hissi gibi şikayetleri
Çeşitli vitamin ve bitkilerin uygunsuz kullanımı
Beslenme Durumunun Değerlendirilmesinde
Fizik muayene Antropometrik ölçüm
ve Laboratuar bulguları
Page 38
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
►Boy
►Kilo
►Yaşa göre vücut ağırlığı
►Yaşa göre boy uzunluğu
►Boya göre ağırlık (rölatif tartı)
►Orta kol çevresi
►Deri altı kalınlığı ve
►Vücut kitle indeksi (VKİ)
Beslenme Değerlendirilmesinde Antropometrik Ölçümler
Page 39
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Karaciğer tarafından sentezlenen önemli bir proteindir
Plazma onkotik basıncı sağlar
Strese, enfeksiyona, kemoterapi ajanlarına, protein kaybettirici enteropatiye ve karaciğer disfonksiyonuna bağlı olarak değişir
Laboratuar bulgularında Albümin
Albümin değerinin 3 g/dl’nin altında olması malnütrisyonu yansıtır (Başaran, 2004), (Yıldırım, 2004)
Page 40
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Transferin;
Karaciğerden sentezlenen bir ß- globulindir. Plazmada demirin transportunu sağlar.
►Prealbumin;
Plazmada tiroksinin transportunda görev alan önemli bir proteindir.
(Yıldırım, 2004)
Laboratuar bulgularında
Page 41
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
►Hastanın olan kilosunu korumak
►Genel durumun bozulmasını önlemek
►Malnütrisyon gelişmesini önlemektir
Beslenme Desteğinde Amaç
Page 42
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Hastalık öncesi döneme göre %5 kilo kaybı
Boya göre kilo oranının %90’ın olması veya boya göre kilonun 10 persentilin altında olması
Serum albumin düzeyinin 3.2 g/dl’nin olması
Beslenme Desteğine Başlanması için Gerekli kriterler
Hastalığın prognozu, evresi tedaviye bağlı gelişen yan etkiler ve hastanın genel durumu göz önünde bulundurularak her hastaya özel bir beslenme programı oluşturulmalıdır.
Enteral Parenteral
Page 43
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Enteral Beslenme
Besinlerin Oral yol ya da gastrik tüplerle verilmesidir.
Enteral
Page 44
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Endikasyonları
Mekanik ventilasyon gerektiren durumlar Nörolojik hastalıklar Myastenia Gravis, Gullaen Barriae … Kafa yaralanmaları, Multiple Travma, Yanık, Majör Ameliyatlar, Sepsis GIS hastalıkları Fistüller, Kronik Pankreatit, Kanser, Organ yetmezlikleri: Karaciğer, Böbrek, Kalp, Özefagus hastalıkları: Obstrüksiyon, Striktür, Yaralanma, Anoreksia Nevroza Vücut ağırlığının %10’unundan fazlasını kaybeden hastalar.
Enteral
Page 45
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Enteral Beslenme Yöntemleri
Ağız yoluyla enteral beslenme: *Zenginleştirilmiş normal gıda *Sıvılaştırılmış normal gıda *Lezzetlendirilmiş elementler
Tüple enteral beslenme: Nazogastrik Nazoduodenal Nazojejunal
Enteral
Page 46
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Parenteral Beslenme
Enteral yoldan beslenemeyen hastaların genellikle santral venöz yoldan Nadiren periferik damar yolundan beslenmesidir
Page 47
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
TPN Endikasyonları
Kısa barsak sendromu (intestinal rezeksiyon sonrası) Radyasyon enteriti Akut pankreatit Uzun süreli ileus İntestinal yetmezliği olan her hasta Enteral beslenmeyi tolere edemeyen hastalarda endikedir.
Page 48
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Parenteral Beslenme Yolları
Periferik Damar Yolu Santral Venöz Kateter
Page 49
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Oliclinomel N4 550 periferik yol
Oliclinomel N7 1000 santral yol
Climix 1 periferik yol
Climix 2 santral yol
Kabiven Peripheral periferik yol
Kabiven santral yol
Ülkemizde Kullanılan Tek Torbalı Çok Bölmeli Ürünler
Parenteral
Page 50
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Parenteral Beslenme Komplikasyonları
Dehidratasyon Sıvı yüklenmesi Alkaloz Asidoz Hipokalsemi Hiperkalsemi Hiperglisemi Hipoglisemi
Aseptik tekniğe uyulmaması nedeniyle enfeksiyon Kateterin yerinden çıkması tıkanması, kıvrılması.. vb mekanik sorunlar
Page 51
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Bazı besin maddelerinin hastadaki immün yanıtı
uyardığı tespit edilmiştir.
Bu maddelerin diyete eklenmesi enfeksiyona karşı
verilen yanıtı güçlendirir.
Beslenme Desteğinde
Page 52
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Arjinin
Makrofajların bakterisidal aktivitesini ve vazodilatasyonu arttırır. T-hücre proliferasyonunu stimüle eder, nitrojen dengesini modüle ederek protein sentezini düzenler.
Omega-3
Yağ asitlerinin immün yanıtı indüklediği gösterilmiştir.
Glutamin
Barsaklardan protein kaybını, bakteri geçişini engeller, fagositozu arttırır.
Örnek
Page 53
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
►Transplant hastalarında oral beslenme her zaman ilk seçenek
►Parenteral beslenme ciddi mukozit, ileus yada inatçı kusma durumlarında başlanmalı
►Transplant hastalarında parenteral beslenme Glutamin ile desteklenmeli
►Optimal doz 0,6 gr/kg/gün olmalıdır
ESPEN Klavuz (Guidelıne)
ESPEN (The European Society for Clinical Nutrition and Metabolism)’e göre; Gauvreau J M, Lenssen P et al. Nutritional management of patients with intestinal graft-versus-host disease. Journal of The American Dietetic Association, 1981; 79: 673 – 677.
Imataki, Osamu et al. Nutritional Support for Patients Suffering From Intestinal Graft-versus-Host Disease After Allogenic Hematopoietic Stem Cell Transplantation. American Journal of Hematology, 2006; 81:747-752.
Page 54
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
-Enfeksiyon riskini
-Sıvı retansiyonunu
-Karaciğer hasarını azalttığı
-Daha iyi kas koruduğu
-Daha iyi iyileşme
-Hastanede kalma süresinde azalma
-Daha iyi yaşam kalitesi
-Ekonomik kazanç sağladığı gösterilmiştir
ESPEN Klavuz (Guidelıne) Glutamin destekli beslenmenin;
ESPEN (The European Society for Clinical Nutrition and Metabolism)’e göre; Gauvreau J M, Lenssen P et al. Nutritional management of patients with intestinal graft-versus-host disease. Journal of The American Dietetic Association, 1981; 79: 673 – 677.
Imataki, Osamu et al. Nutritional Support for Patients Suffering From Intestinal Graft-versus-Host Disease After Allogenic Hematopoietic Stem Cell Transplantation. American Journal of Hematology, 2006; 81:747-752.
Page 55
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Hastaların beslenmesinde hangi safhada
olursa olsun,
hasta ve yakınlarını konu hakkında
bilinçlendirmek ve eğitmek gerekir.
Uygun ve iyi bir beslenme ile tedavinin daha etkin
olacağı, iyileşme şansının artacağı,
yaşam süresinin uzayabileceği anlatılmalıdır.
ESPEN Klavuz (Guidelıne)
ESPEN (The European Society for Clinical Nutrition and Metabolism)’e göre; Gauvreau J M, Lenssen P et al. Nutritional management of patients with intestinal graft-versus-host disease. Journal of The American Dietetic Association, 1981; 79: 673 – 677.
Imataki, Osamu et al. Nutritional Support for Patients Suffering From Intestinal Graft-versus-Host Disease After Allogenic Hematopoietic Stem Cell Transplantation. American Journal of Hematology, 2006; 81:747-752.
Page 56
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
El hijyeni sağlanmalı
İyi pişmiş bütün et ve sebze yemekleri
Yemekler en az 10 dk düdüklü tencerede pişirilmiş olmalı ve pişirildikten sonra bekletilmemeli
Meyvelerden kalın kabuklu ve sağlam olanlar tercih edilmeli
Süt ve süt ürünleri tek kulanımlık pastorize olmalı
Kit Hastalarında Beslenme 1
Page 57
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
El hijyeni sağlanmalı
Yemekler için kullanılan mutfak malzemeleri temiz ve kuru olmalı
Az baharatlı ve az yağlı yemekler tercih edilmeli baharat eklenecekse bile yemekle beraber pişmeli sonradan eklenmemeli
Odun kömür ateşinde pişmiş yiyecekler tercih edilmemeli
Salamura turşu ve kurutulmuş besinler tüketilmemeli
Kit Hastalarında Beslenme 2
Page 58
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Pişmememiş et, balık ve kümes hayvanları diğer yiyeceklerden ayrı tutulmalı
Günde 2-2,5litre sıvı tüketilmeli kapalı ve tek kullanımlık su tercih edilmeli musluk suyu kullanılacaksa en az 5 dk kaynatılmalı
Yiyecek hazırlayan kişiler el hijyeni kurallarına uymalı
İyi kaynatılmış su ile hazırlanmış içecekler tüketilebilir
Kit Hastalarında Beslenme 3
Page 59
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Az ve sık aralıklarla beslenilmeli
Pişmemiş ve az pişmiş yumurta içeren krema, mayonez gibi gıdalardan uzak durulmalı
Son kullanma tarihi geçmiş/beklemiş/küflenmiş besinler tüketilmemeli
Renkli masa örtüsü, hafif müzik gibi iştah artırıcı küçük uyarıcılar kullanılmalı
Gıdalar 1 ölçek sirke veya limon suyu 9 ölçek su içinde yarım saat bekletilmeli
Kit Hastalarında Beslenme 4
Page 60
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Yeşillik ve çilek gibi soyulmadan tüketilen meyve ve sebzeler tüketilmemeli
Kızartma yağı bir defaya mahsus kullanılmalı ve kızartma usulü yapılmış yiyecekler tüketilmemeli
Ekmek,tuz,şeker tek kullanımlık paketlerde olmalı
Tek kullanımlık kağıt havlu kullanılmalı
Lokanta ve açık yerlerde satılan yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalı
Baharatlı ve acı besinlerden kaçınılmalı
Kit Hastalarında Beslenme 5
Page 61
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kola ve benzeri asitli gıdalar
Alkol ve kafein içeren içecekler
Kabuklu kuruyemişler tüketilmemeli
Kokusu hoş olmayan yiyeceklerden kaçınılmalı
Besinler çok sıcak ve çok soğuk tüketilmemeli
Çiğ et kesilen tahtalar 1/9 oranında sulandırılmış çamaşır suyunda 30 dakika bekletilmeli
Kit Hastalarında Beslenme 6
Page 62
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Taze peynir/küflü peynir tüketilmemeli
Konserve besinlerden kaçınılmalı
Küf oluşumunu engellemek için buzdolabının içi sabunlu su ile düzenli olarak silinmeli
Su içine bir miktar gliserin karıştırılarak ağız nemlendirilmeli
Kit Hastalarında Beslenme 7
Page 63
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Siklosporin/Takrolimus tedavisinde greyfurt tüketilmemeli
Soğukta kalması gereken besinler oda ısısında fazla kalmamalı,
Dondurulmuş yiyecekler buzdolabında çözülmeli
Kit Hastalarında Beslenme 8
Page 64
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
KEMOTERAPİK İLAÇLAR-BESİN ETKİLEŞİMİ
Kemoterapi ilaçlarının
etkisini azaltabildiği yada
artırabildiği için ilaç alırken
tüketilmemesi gereken
içecekler;
Greyfurt
Kara dut
Yaban mersini
Nar
Ahududu
Page 65
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Enfeksiyonlara karşı korumayı
Yara iyileşmesini
Kas ve organ bozulmasını önler
Vücuttaki vitamin ve minerallerin tükenmesini önler
Kanser tedavisine karşı direnmeyi sağlar
Malnütrisyonu önler
Mental disfonksiyonların azalmasını sağlar
Sonuç Olarak Kanser Hastasında Beslenme
Page 66
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Diyet
Nötropenik diyet genellikle iyi pişmiş gıdalardan oluşur
Öğle yemeği etleri kaçınılmalı
İyi temizlenmiş, çiğ sebze ve meyve az pişmiş malzemeler ve hazırlama araçları taze ve temiz olmak şartıyla ev ya da restorandan getirilebilir
Küçük bir randomize çalışmada, pişmiş ve pimemiş gıda diyetleri de karşılaştırıldı, çiğ sebze ve meyve kaçınma major infeksiyon ve mortalitede fark yok
KIT Febril Nötropenik Hastalarda IDSA 2011
Page 67
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Diyet
Nötropenik diyet genellikle iyi pişmiş gıdalardan oluşur
Öğle yemeği etleri kaçınılmalı
İyi temizlenmiş, çiğ sebze ve meyve az pişmiş malzemeler ve hazırlama araçları taze ve temiz olmak şartıyla ev ya da restorandan getirilebilir.
Küçük bir randomize çalışmada, pişmiş ve pimemiş gıda diyetleri de karşılaştırıldı, çiğ sebze ve meyve kaçınma major infeksiyon ve mortalitede fark yok
KIT Febril Nötropenik Hastalarda IDSA 2011
Page 68
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Korunma Önlemleri Öneri düzeyi
El yıkama (hijyeni) hastane enfeksiyon yayılmasını önlemede en etkili yoludur.
A II
Standart bariyer önlemleri ve tüm hastalar için takip edilmesi gereken enfeksiyona spesifik izolasyon önlemleri
A III
HKHT alıcıları özel tek kişilik odalar B III
Allojeneik HKHT alıcıları saatte 12 hava değişimi olacak şekilde yüksek verimli partikül hava filtrasyon (HEPA) odalara yerleştirilmelidir Kapılar kapalı tutulmalıdır.
A III
Bitkiler ve kurutulmuş veya taze çiçekler olmamalı (Aspergillus ve Fusarium türleri)
B III
KIT Febril Nötropenik Hastalarda Korunma IDSA 2011
Page 69
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kök Hücre Taransplantasyon Aktivitesi Gaziantep Üniversitesi 34.Kİ.E.1
Total 6 yatak Ayda 5-6 tx Türkiyede 5.-7. merkez
EBMT CIC 402
Page 70
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Kök Hücre Taransplantasyon Aktivitesi Gaziantep Üniversitesi 34.Kİ.E.1
Total 6 yatak Ayda 5-6 tx Türkiyede 5.-7. merkez
EBMT CIC 402
Page 71
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Doku ve hücre Nakli Şubesi 2011
5 milyon nüfus
Bilimsel, Sosyo-ekonomik ve fiziki şartları incelendiğinde ihtiyaç duyulan KİT sayısı 300
Hematopoetik kök hücre transplantasyonu Türkiyedeki Merkezler
Page 72
I.KEMĠK ĠLĠĞĠ NAKLĠ HEMġĠRELĠĞĠ KURSU, 23-24 KASIM 2012 KAYSERĠ
Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim….. Gaziantep Lösemili Kemik İliği Nakil Gurubu (ALKİT)