Page 1
Nurses role in cancer care across lifespan ในผปวยผใหญ-ผสงอาย
โดยนางอบล จวงพานช
ผปฏบตการพยาบาลขนสง สาขาการพยาบาลอายรศาสตร ศลยศาสตร (อพย.), พยาบาลเชยวชาญจาก งานบรการพยาบาล โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน
วนท 11 พฤศจกายน 2558
Page 2
2
บทน า • มะเรงสวนใหญจะเปน
– โรคเรอรงและมปญหาซบซอน
– มภาวะของโรคลกลาม (advance)
– มการกลบเปนซ าภายหลงการรกษาสนสด (recurrence)
– เขาสระยะประคบประคอง (palliative)
Page 3
อตราการตาย ตอประชากร (100,000 คน)
Page 4
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
26192360
2090
2625
23012114 2208
2506
2894
3205
2592
-
จ านวนผปวยมารบยาเคมบ าบด ทหอผปวยเคมบ าบด
Page 5
จ านวน ผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบ าบดตอป
Page 6
รอยละ ผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบ าบดตอป
Page 7
84.1 85 85.74
79.12
10.29 7 5.63 7.39 5.61
8 8.63 13.49
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
ตค.52-กย.53 ตค.53-กย.54 ตค.54-กย.55 ตค.55-กค.56
การใหบรการตาม care map
ไดยาและตาม
Flow
ไดยาแตไมตรง
Flow
ไมไดยา
Page 8
ตดตามการมาตามนดเพอรบยาเคมบ าบด (รอยละ)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
ตค56-กย57
ตค57-เมย58
78.24
76.63
21.76
23.37
ไมมา มา
Page 9
ตวชวดการดแลผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบ าบด
1 พฒนาระบบบรการ ใหครบวงโคจร
2 พฒนาระบบบรการ และบคลากรเปน ศนยกลางสขภาพเอเชย
4 พฒนาระบบบรหาร จดการและโครงสราง
3 พฒนานวตกรรม และวจยเปนรปธรรม
ผลลพธดานผปวย •การตดเชอ การพลดตกหกลม แผลกดทบ •ความคลาดเคลอนทางยา การใหเลอด •ความพงพอใจตอบรการโดยรวม •ความพงพอใจของผใชบรการตอการบรรเทาปวด •ผลลพธการดแลเฉพาะ
mucositis, Extravasation,Hypersenstivity, NV ผลลพธดานพยาบาล •ระดบความพงพอใจของพยาบาล •สมรรถนะพยาบาล
ผลลพธดานองคกร •นวตกรรม งานวจย •บทความตพมพ •จ านวนพยาบาลช านาญการ ช านาญการพเศษ
ยทธศาสตรงานบรการพยาบาล
กลยทธ • Nurse competency • Empowerment • Bedside nursing care • KM • R2R • RU • CNPG
Page 10
การรกษามะเรง
Radiotherapy
Medical Oncology Surgery
Page 11
วตถประสงคในการรกษา
• curative
• control
• palliative
Page 12
วธการใหยาเคมบ าบด • ใหกน
• ฉดทางหลอดเลอดด า
• ฉดเขากลามเนอ
• ฉดยาเขาไปในชองปอดหรอชองทองหรอในกระเพาะปสสาวะ
• ฉดยาเขาชองไขสนหลง
Page 13
วธการใหยาเคมบ าบด • การรกษาหลก
• การรกษาเสรม – Adjuvant Therapy ใหเคมบ าบดหลงการรกษาดวยวธการรกษาเฉพาะทแลว เชน ผาตด รงส
– Neo Adjuvant Therapy ใหเคมบ าบดเปนอนดบแรกกอนการรกษาดวยวธอน ๆ ในผปวยมะเรงทเปนเฉพาะท
Page 14
www.themegallery.com
ขนตอนการใหบรการ ผปวยมะเรงทมารบยาเคมบ าบด
รพ ศรนครนทร มหาวทยาลยขอนแกน
Page 15
www.themegallery.com
การรบผปวยใหม
• ใชระบบนดลวงหนา 2-4 สปดาห
• เพอรบยาเคมบ าบดครงตอไป
• ระยะเวลาทไดรบยาเคมบ าบดตาม Protocol
Page 16
www.themegallery.com
Day0
• เจาะ Lab ท OPD
• ประเมนสภาพผ ปวยและ Safety factor
Page 17
Day0 • ตรวจสอบเอกสาร • พยาบาลดผล Lab • ถาLab มปญหา Notify แพทย • แพทยมาตรวจเยยม ดผล Lab • ถาLab ปกต สงยาเคมบ าบด • ถาผดปกต แกไขกอน
Page 18
การใหขอมลเกยวกบกฎระเบยบทควรทราบ
• ผชวยพยาบาลแนะน าผ ปวย รบใหมทมารบยาเคมบ าบดครงแรก
• แนะน าหอผ ปวย
• มคมอแจก
• ลงบนทกในสมดประจ าตว
Page 19
www.themegallery.com 19
การใหขอมล
Page 20
www.themegallery.com 20
คมอการดแลตนเอง
Page 21
การพยาบาลผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบ าบด • ดแลผปวยมะเรงทไดรบเคมบ าบด
• ดแลผปวยมะเรงทไดรบเคมบ าบดรวมกบรงสรกษา
• ดแลภาวะฉกเฉน
• ดแลภาวะโรคลกลาม
• ดแลผปวยทมารบการตรวจพเศษ
• ดแลภาวะโรคประจ าตวรวมดวย
21
Page 22
22
การพยาบาลผปวยทไดรบเคมบ าบด
1
2
3
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 23
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
23
Page 24
24
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
Pre-CMT ประเมนผปวย Safety factor
ใหขอมลและ วางแผนจ าหนาย
ดานจตใจ
Page 25
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
• การชงน าหนก วดสวนสง
• การตรวจ และประเมนสภาพรางกายทวไป (nutritional status / emotional / symptoms)
• การซกประวตการเจบปวย • โรคประจ าตว/ประวตการใชยาทอาจมผลกบการใหยาเคมบ าบด • ผล pathology/cytology และ staging
25
Page 26
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
• การประเมน performance status
ใชประเมนสมรรถภาพการดแลตวเองในการท ากจวตรประจ าวน (คะแนนไมควรเกน 2)
เกณฑทนยมใช ไดแก
1. Eastern Co-operation Oncology Group (ECOG)
และ Karnofsky index of performance status (KPS)
ในผใหญ
26
Page 27
เกณฑการประเมน PS (KPS vs ECOG) (Ma et al., 2010)
ECOG สมรรถภาพทท าได KPS (%) สมรรถภาพทท าได
0
สามารถท ากจกรรมตางๆ ได
เหมอนกอนเจบปวยโดยไมม
ขอจ ากด
100
ปกต ไมมอาการ/อาการแสดง
ของ การเจบปวย
1
ไมสามารถท ากจกรรมทออก
แรงมาก แตท ากจวตรประจ าวน
และกจกรรมเบาๆได เชน งาน
บาน
80-90
ท ากจกรรมตางๆไดตามปกต /
ตองใชความพยายามเพมขน
เลกนอย มอาการของโรค
เลกนอย
2
ดแลตนเองท ากจวตรประจ าวน
ได แตไมสามารถท างานได
ตองการ พกอยบนเตยงนอย
กวา 50 % ของเวลาทตน 60 – 70
ชวยเหลอตวเองไดเปนสวน
ใหญ ตองการความชวยเหลอ
บางสวน แตไมสามารถท างาน
หรอ ท ากจกรรม
ตามปกตได
27
Page 28
เกณฑการประเมน PS (KPS vs ECOG) (Ma et al., 2010)
ECOG สมรรถภาพทท าได KPS (%) สมรรถภาพทท าได
3
ชวยเหลอตวเองไดในขดจ ากด
ตองการพกอยบนเตยงมากกวา
50 % ของเวลาทตน 40 – 50
ตองการความชวยเหลอใน
การท ากจกรรมเปนสวนใหญ/
ต อ ง ก า ร ก า ร ด แ ล ท า ง
การแพทยเปนพเศษ
4
ไมสามารถชวยเหลอตวเองได
เลย อยบนเตยงตลอด 10-30
ไมสามารถชวยเหลอตวเองได
ต อ ง ร บ ไ ว ร ก ษ า ใ น
โรงพยาบาล
5 dead 0 dead
28
Page 29
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
• การประเมนผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ซกประวตอาการขางเคยง
อาการขางเคยงทมความสมพนธกบ cumulative dose
เชน doxorubicin cumulative dose ไมควรเกน 450
mg/m2 ,bleomycin ไมเกน 400 unit)
เครองมอประเมน S/E ทใชคอ WHO toxicity criteria
29
Page 30
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
• ประเมนการท าหนาทของอวยวะส าคญตางๆ (safety factors) 1) ระบบเลอด โดดผล CBC ซงผปวยควรม
Hb >10 gm/dl
platelet > 100,000
ANC >1,500 (คาปกต > 2,000 cell/mm3 )
ANC = WBC x (รอยละของ neutrophil + band) 100
30
Page 31
ความส าคญของ Neutrophil
• เปนเมดเลอดขาวทมมากทสด ประมาณ 2,000-7,000 cell/mm3 (60-70 % ของ WBC ทงหมด)
• เปนสวนประกอบทส าคญของระบบ host defense mechanism
• มบทบาทในการปองกนการตดเชอแบคทเรย เชอรา
• ความรนแรงของการตดเชอแปรผนตาม severity & duration ของ neutropenia (= Nadir phase)
31
Page 32
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
2) สมรรถภาพของไต ประกอบดวย BUN, Cr และ GFR (ผปวยควรม GFR ≥ 50) ใชดความสามารถในการขบถายยาของไต โดยเฉพาะยาเคมบ าบดท
ขบถายออกทางไตเปนหลก เชน cisplatinum สมการทใช ค านวณ GFR คอ Cockcroft-Gault และ modification of diet
in renal disease (MDRD) ในทางปฏบตนยมใช Cockcroft-Gault เนองจากสมการงายกวา ดงน CrCl (ml/min) = (140-อาย) x weight (kg) / 72 x Cr
* ผหญงจะคณดวย 0.85 (เนองจากมมวลกลามเนอนอยกวาผชาย)
32
Page 33
การค านวณขนาดยา carboplatin
• ค านวณโดยใช AUC (area under the curve) หมายถง
area under the drug concentration x time curve
• คา AUC ทใชมคาอยประมาณ 5–7 mg/ml/min
carboplatin dose (mg) = target AUC x (GFR + 25)
33
Page 34
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
3) สมรรถภาพของตบ โดยด LFT เนองจากทส าคญ คอ
คาเอนไซมตบ (SGOT / SGPT) ตองนอยกวา 5 เทาของ
คาปกต
การวด excretory function คอ bilirubin level ผปวยตองม
คา bilirubin < 3 mg/dl
ยาเคมบ าบดหลายชนดจะถกเปลยนแปลงทตบ
(metabolite) กอนขบออกนอกรางกาย
34
Page 35
การเตรยมความพรอมดานรางกาย
35
Page 36
สรป
• การประเมนสภาพผปวยเกยวกบ –ประวตการเจบปวย และการรกษาทผานมา เชน การผาตด การไดรบรงสรกษา
–ประวตการไดรบการเคมบ าบดครงกอน
– การตอบสนองตอเคมบ าบด
–ภาวะแทรกซอนจากยาเคมบ าบด
– สภาพรางกายทวไป และปญหาทางดานจตใจ
36
Page 37
• ตดตามผลTumor marker
– ทสมพนธกบโรคนนๆ – เพอใชพจารณากอนและหลงการรกษาดวยใหยาเคมบ าบดวาอยในระดบใด
– เพอตดตามการกลบเปนซ าของมะเรง – เปนสารทพบในเลอด ปสสาวะ เนอเยอตางๆ
37
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
Page 38
ตดตามผล Tumor marker
• alfa- fetoprotein (AFP) ในผปวยมะเรงตบ • carcinoembrionic antigen (CEA) ในผปวยมะเรงล าไสใหญ มะเรงตบ
ออน มะเรงปอด มะเรงเตานมและมะเรงกระเพาะอาหาร • prostatic specific antigen (PSA) ในผปวยมะเรงตอมลกหมาก • CA125 ในผปวยมะเรงตบออนและรงไข • CA 19-9 ในผปวยมะเรงตบออน มะเรงล าไสใหญ มะเรงปากมดลกและมะเรงรงไข • human chorionic gonadotropin (β-HCG) ในผปวยมะเรงเนอรก • CA15-3 ในผปวยมะเรงเตานมและใชตดตามการรกษาผปวยมะเรงเตานมระยะ
แพรกระจาย
38
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
Page 39
Tumor marker โรคมะเรง Tumor marker คาปกต
CA liver AFP 0-10 CA Colon, Pancreas, Lung, Breast, Stomach
CEA 0-2.5
CA Prostate PSA 0-4 CA Ovary, Pancreas CA125 0-35 CA Ovary, Pancreas Colon, Cervix
CA 19-9 0-37
มะเรงเนอรก β-HCG 0-14 CA Breast CA15-3 0-30
39
Page 40
ตดตามผล Pathology และอนๆ
• การตรวจโดยเจาะไขกระดก (bone marrow aspiration)
ในผปวยมะเรงเมดเลอดขาว มะเรงตอมน าเหลอง • การตรวจ pap smear เพอหาความผดปกตของเซลลเยอบมดลกและชองคลอด • การตรวจเซลลมะเรงจากเสมหะ (sputum cytology) ในมะเรงปอด • การตรวจดเลอดออกในอจจาระ เพอตรวจหามะเรงล าไสใหญและมะเรงทวารหนก • การตรวจทางรงสวทยา เชน chest x-ray ในมะเรงปอด • การกลนแบเรยมเพอถายภาพกระเพาะอาหารในมะเรงกระเพาะอาหาร • การตรวจ ultrasound เพอตรวจความผดปกตของอวยวะภายในรางกาย และการ
ถายภาพรงสคอมพวเตอร (computerized tomography: CT)
40
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
Page 41
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
• ใหขอมลเตรยมความพรอมผปวยและญาต – เหตผลของการใหเคมบ าบด – ผลดของการใหเคมบ าบด – ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนจากการใหเคมบ าบด – การปฏบตตวเพอลดภาวะแทรกซอนจากเคมบ าบด – แผนและขนตอนในการใหเคมบ าบด
41
Page 42
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด • แนะน าใหผปวยคมก าเนด
– ระหวางทรกษาดวยเคมบ าบด และ – ภายหลงการรกษาประมาณ 2 ป
• การตงครรภอาจท าใหทารกผดปกตได • ถาตองการมบตรใหปรกษาแพทยกอนเรมการรกษา
42
Page 43
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
• ดแลดานจตใจ • ประเมนความเครยด ความกลว ความวตกกงวลทมารบยา
เคมบ าบดเปนครงแรก • ใหค าแนะน า และใหขอมลผปวยไดรบรถงสงทจะตอง
ประสบลวงหนา (preparatory information)
• แนะน าผปวยทเคยประสบปญหาและสามารถปรบตวไดดใหรจก
• ชวยใหค าแนะน าในการปรบตวเพอลดความวตกกงวล 43
Page 44
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
• ดแลดานจตใจ – ชวยเหลอผปวยอยางใกลชด เหนอกเหนใจ – รบฟงความคบของใจของผปวยดวยความเตมใจ – แนะน าวธการลดความเครยด ความวตกกงวล – การผอนคลาย การท าสมาธ – อนญาตใหน าสงยดเหนยวทางจตใจ เชน รปพระพทธรป สงเคารพนบถอ พวงมาลย แขวนไวหวเตยง
44
Page 45
การพยาบาลกอนใหเคมบ าบด
• ดแลดานจตใจ – การออกก าลงกายดวยการเดน
– การอานหนงสอ
– การทองอนเตอรเนต
– การเยบปกถกรอย
– การเขากลมเพอนชวยเพอน
– การสวดมนตกอนนอน
45
Page 46
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
46
Page 47
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
บรหารยาเคมบ าบด
• การรบค าสงการรบยาเคมบ าบด – ตองปฏบตตามแนวทางปฏบต – ตรวจสอบการคดลอกค าสงการรกษาของแพทยซ า (recheck)
47
Page 48
www.themegallery.com Company Name
ตรวจสอบค าสงและใบสงยาเคมบ าบด
Page 49
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
บรหารยาเคมบ าบด
• การสงใบสงเตรยมยาเคมบ าบด – ตรวจสอบใบสงเตรยมยากบแผนค าสงของแพทยใหมความถกตองและ
ตรงกนทงชนด ขนาดหรอปรมาณยา ชนดของสารละลายทใชผสมกบยาเคมบ าบด
– ตดฉลาก (sticker) ทมชอและเลขทโรงพยาบาลของผปวย ระบชอหอผปวย วนทใหยาใหครบถวน และตองมการตรวจสอบซ าโดยพยาบาลคนทสอง พรอมลงชอก ากบทกครง
49
Page 50
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
บรหารยาเคมบ าบด
• การรบยาเคมบ าบดทผสมเสรจแลวจากเภสชกร – เมอเจาหนาทน ายาทผสมแลวจากหองผสมยาเคมบ าบดมาถงหอผปวย – พยาบาลจะตองเปนผรบและท าการตรวจสอบยาจากฉลากทตดขวด – ด ชอ นามสกลผปวย เลขทโรงพยาบาล ชนดของยา ปรมาณยา ชนด
สารละลายทผสมกบแบบบนทกการใหยา – ตรวจสอบพรอมกบพยาบาลคนทสองใหถกตองกอนน าไปใหผปวย
50
Page 51
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
บรหารยาเคมบ าบด
• เฝาระวงความเสยงในการใหยากบผปวย – ตองมการตรวจสอบอยางถกตองทกขนตอน โดยตรวจสอบชอ
นามสกล เลขทโรงพยาบาลของผปวยใหตรงกบฉลากทตดขวดยาเคมบ าบด
– ตรวจสอบชอและนามสกลกบตวผปวยทจะใหทกครง – ยดหลก 6 right ในการใชยาคอ ถกตองกบคน (right person)
ถกชนดยา (right drug) ถกขนาดยา (right dose) ถกทาง (right route) ถกเวลา (right time) และบนทกการใหยาถกตอง (right document)
• 51
Page 52
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
บรหารยาเคมบ าบด • เฝาระวงความเสยงจาการปนเปอนยาเคมบ าบด เพอใหเกดความ
ปลอดภยตอผปฏบตงานและสงแวดลอม ขณะใหยาเคมบ าบด – สวมใสเสอกาวด อปกรณปองกนเพอความปลอดภย – ใชผาปดจมกและสวมถงมอ 2 ชน – เกบและทงขยะทสมผสยาเคมบ าบดอยางถกตอง – ดแลและใหค าแนะน าในการเกบขยะ – ดแลการตวงและเทปสสาวะของผปวยใหถกวธ
52
Page 53
53
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
CMT Side effect ดานจตใจ
ความเสยง
Page 54
การพยาบาลเพอใหผปวยไดรบยาเคมบ าบด อยางถกตอง ปลอดภย
• การตรวจสอบการบรหารยาเคมบ าบด ตรวจสอบ informed consent ใหครบถวน re-check lab ทส าคญกอนสงผสมยา ถาผดปกตปรกษาแพทย ตรวจสอบค าสงใหยาเคมบ าบด กบ แผนการรกษา ใน OPD
card, สมดบนทกประจ าตวผปวย re-check dose, diluent, duration
54
Page 55
การพยาบาลเพอใหผปวยไดรบยาเคมบ าบด อยางถกตอง ปลอดภย
• การพยาบาลเพอใหผปวยไดรบยาเคมบ าบดอยางถกตอง ปลอดภย ใชหลก 6R อยางเครงครด Double check ทกขนตอน ให pre-treatment therapy ตามแผนการรกษา เรยงล าดบ sequence การบรหารยา อยางถกตอง การประเมน V/S, patient’s condition และเฝาระวงภาวะ ภมไวเกนจากยาเคมบ าบด
55
Page 56
การใหยาเคมบ าบดทาง peripheral line
• ใชหลก Aseptic technique • check IV line • หลกเลยงการใชหลอดเลอดทมการใชมากอนภายใน 24 ชม. หรอ มการอกเสบหรอรอยช า • ยาทเปน vesicant ไมควรใหบรเวณหลงมอ ขอพบ หรอขอตอ • หลกเลยงการใหยา ทแขนขางทไดรบการผาตด • หลกเลยงการใหยาทแขนในผปวย SVC syndrome
56
Page 57
การใหยาเคมบ าบดทาง peripheral line
• ปรบหยดยาใหไดปรมาณตามเวลาทก าหนด
• ระมดระวงไมใหเกด Air embolism
• ถามกอนเลอดเกดขนไมควรดนเขาไป ตองดดออก
• เปลยนชดใหสารน าทางหลอดเลอดด าทกวนและเปลยนต าแหนงทแทงเขมทก 72-96 ชม. หรอเมอมอาการบวมแดง
57
Page 58
Peripheral IV infusion
NSS Chemo drug
Primary line Secondary line
58
Page 59
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • มความวตกกงวลเกยวกบโรคทเปน การรกษาและการอยโรงพยาบาล
– การสรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต – ประเมนความรเกยวกบโรคและการรกษาทผปวยไดรบ
– เปดโอกาสใหซกถามขอของใจหรอแสดงความคดเหน – ใหความรและขอมลทถกตองกบผปวยและญาต – ใหผปวยและญาตมสวนรวมในทมการรกษา โดยปรกษาถงแผนการ
รกษาและการพยาบาลทผปวยควรไดรบ
– แนะน าใหผปวยน างานอดเรกทสนใจมาท า – สอนเทคนคการผอนคลาย หรอการท าสมาธเพอลดความเครยด
59
Page 60
• ดแลความสขสบายจากการไดรบเคมบ าบดเปนเวลานาน
– ดแลสงแวดลอมใหสะอาด สงบเงยบ จดทานอนทสบาย – ดแลทนอนอยาใหเปยกแฉะ เสอผาหลวมสบาย – จดของใชทจ าเปนไวใกลตวเพอสะดวกในการหยบ
– จดหาออดไวใกลตว เพอผปวยมนใจวาจะไดรบการสนองตอบตอความตองการตลอดเวลา
60
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
Page 61
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • ดแลผปวยในขณะทไดรบยาเคมบ าบด ซงอาจเกดอาการขางเคยง
กบผปวยไดหลายกรณ เชน – การแพยา – การรวซมของยา – การเกดอบตเหตหลงไดรบยาแกแพกอนใหยาเคมบ าบด (pre-
medications)
– ความไมสมดลของสารน าในรางกาย – อาการคลนไสอาเจยน
– ปองกนชองปากอกเสบ
61
Page 62
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • ปองกนภาวะแพยา (hypersensitivity reaction)
เชน paclitaxel, carboplatin และ etoposide
– สงเกตอาการใบหนาแดง หายใจล าบาก มการหดเกรงของหลอดลม มลมพษ และความดนโลหตต า
– มกเกดอาการภายใน 10 นาท หลงใหยา พบอาการไดตงแตอาการคนเลกนอยไปจนถงอาการชอก
– ควรซกประวตแพยาทกครง – ใหความรเกยวกบอาการแพยา – จดเตรยมอปกรณพรอมใชในกรณเกดภาวะฉกเฉน – รวมทงการเตรยมยาแกแพไวใหพรอม
62
Page 63
hypersensitivity reaction
Page 64
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • การรวซมของยาออกนอกหลอดเลอด ยากลมvesicant เชน
ยา actinomycin D, doxorubicin,
mitomycin C และ vincristine เปนตน – หลอดเลอดด าทใชควรมขนาดใหญ ตรงเรยบออน ไมแขงกระดาง
บรเวณทเหมาะสม ไดแก แขนดานหนา – ใหเคมบ าบดจ าพวก vesicant กอนเคมบ าบดอนๆ เสมอ – ตรวจดบรเวณหลอดเลอดทใหยาทกครงชวโมง – สงเกตอาการปวดหรอบวมบรเวณทใหยา – เตรยมยาทจ าเปนตองใชเมอเกดมการรวซม – ประคบรอนหรอเยน ตามชนดของยาเคมบ าบด
64
Page 65
www.themegallery.com Company Name
Extravasations
Page 66
Extravasation of chemotherapy
Page 67
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • การปองกนการเกดอบตเหตทอาจเกดขนจากการไดยา pre-
medications
– ยาแกแพ ยาแกอาการคลนไสอาเจยน ยาคลายกงวล และยา steroid
ท าใหงวงนอน – สารน าทางหลอดเลอดด า – ยาขบปสสาวะกอนใหยาเคมบ าบด ท าใหผปวยตองปสสาวะบอย
• เสยงตอการพลดตกหกลม • ใหขอมลผปวยระมดระวงการเกดอบตเหต • ดแลเพอปองกนพลดตกหกลม
67
Page 68
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • ดแลเพอปองกนความไมสมดลของสารน าในรางกาย โดยเฉพาะผปวยทไดรบยา cisplatin และ ifosfamide – ตดตามผลการตรวจทางหองปฏบตการ เชน BUN,
creatinine กอนใหยา
– ใหสารน าทางหลอดเลอดด ากอนใหเคมบ าบดตามแผนรกษา
– ใหยาปองกนภาวะแทรกซอนของระบบทางเดนปสสาวะ
– ตดตามและประเมนน าเขา-ออกจากรางกายของผปวยทกเวร
68
Page 69
• ดแลเพอบรรเทาอาการคลนไสอาเจยน กลมทไดยา cisplatin, carboplatin – ประเมนประสบการณคลนไสอาเจยนชนด anticipatory nausea
vomiting
– ประเมนการรบรของผปวยตอการเกดอาการขางเคยงของยาเคมบ าบด
– ใหยา pre-medications กอนใหยาเคมบ าบดทกครง
– ประเมนภาวะคลนไสอาเจยนระหวางและหลงการไดรบยาเคมบ าบด
– แนะน าการใชเทคนคปองกนการคลนไสอาเจยน เชน เทคนคการผอนคลาย และการเบยงเบนความสนใจ กดจด
69
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
Page 70
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด • ปองกนชองปากอกเสบ
– ใชแปรงทมขนแปรงออนนม โดยการแปรงฟนท ามม 45 องศา – การแปรงฟนอยางถกวธ กบเหงอกและฟน โดยเรมทโคนฟนกอน – ควรใชยาสฟนผสมฟลออไรด – บวนปากดวยน าเปลาหรอน าเกลอหลงแปรงฟน หลงอาหารและกอน
นอน – ไมควรใชน ายาบวนปากทมแอลกอฮอลผสม
– ถามฟนปลอม ควรถอดท าความสะอาดทกครง หลงรบประทานอาหาร
– ทารมฝปากดวยวาสลน
70
Page 71
การพยาบาลระหวางใหเคมบ าบด
• ปองกนชองปากอกเสบ (ตอ) – ควรรบประทานอาหารประเภท ปลา นม ไข ทออนนม ไมเผด – ดมน ามากกวา 2 ลตรตอวน
– ตรวจดชองปาก วนละ 1 ครง – กอนใหยาเคมบ าบด 5 นาท ใหอมน าแขงโดยเคลอนกอนน าแขงไปมาทวทงปาก ไมใหน าแขงอยกบท และใหอมน าแขงตอเนองตอไปอกเปนเวลา 30 นาท และทก 2 ชวโมง ครงละ 5 นาท จนกระทงถงเวลากอนนอน
71
Page 72
การพยาบาลหลงไดรบยาเคมบ าบด
72
Page 73
73
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
CMT Side effect ดานจตใจ
Continuing care
Page 74
การพยาบาลหลงไดรบยาเคมบ าบด • ผปวยบางคนตองไปรกษาตวทโรงพยาบาลตอจากอาการ
– คลนไสอาเจยนรนแรง เกดความไมสมดลของเกลอแรในรางกาย
– ซดโลหตจาง เกลดเลอดต า และเมดเลอดขาวต า (pancytopenia)
– เกดอาการออนลา (fatigue)
– เยอบชองปากอกเสบ (mucositis)
– อาการปวดตามตวเหมอนจะเปนไข (flu-like syndrome)
– ผมรวง สผวเปลยน ผปวยเกดการเปลยนแปลงภาพลกษณ
74
Page 75
• อาการคลนไสอาเจยน – ซกประวตเกยวกบการมอาการคลนไสอาเจยนและการจดการเกยวกบการคลนไส
อาเจยนของผปวย – ดแลใหผปวยไดรบการแกคลนไสอาเจยนตามแผนการรกษา – ดแลใหสารน าทางหลอดเลอดด าอยางเหมาะสม – จดสงแวดลอมใหสะอาด – สงเสรมตอการรบประทานอาหาร โดยจดหาอาหารทชอบ
– ดแลประคบประคองดานจตใจ ใหก าลงใจ แนะน าเทคนคการผอนคลาย – วธการแกคลนไสอาเจยน เชน การหาผลไมรสเปรยวไวอม ดมน าขง น าสมคน หรอ
น ากระเจยบ – สอนการกดจดเพอลดคลนไส
75
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 76
• เยอบชองปากอกเสบ ยาเคมบ าบดบางชนด เชน methotrexate, 5-fluorouracil, actinomycin D และ doxorubicin จะท าใหผปวยเกดเยอบชองปากอกเสบ – รกษาความสะอาดของชองปาก เชน การแปรงฟนดวยแปรงส
ฟนทมขนออนนม
– ดมน าอยางเพยงพออยางนอยวนละ 2,000 มลลลตร
– รบประทานอาหารออน เชน ขาวตม โจก
– รบประทานอาหารทมโปรตน เชน นม น าเตาห และหลกเลยงอาหารทมรสจด
76
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 77
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
• ภาวะเมดเลอดขาวต าจะเสยงตอการตดเชอในรางกาย – เจาะเลอดและตดตามผลการตรวจนบเมดเลอดขาว – เฝาระวงการตดเชอของผปวย โดยบนทกสญญาณชพทก 4 ชวโมง – ประเมนภาวะไข ไอ เจบคอ มปสสาวะแสบขด – กรณมเมดเลอดขาวต าแยกผปวยออกจากผปวยอน – จดหาผาปดปากและจมกให
– ดแลใหไดรบยาปฏชวนะและยากระตนเมดเลอดขาวตามแผนการรกษา – ใหค าแนะน าผปวยในการดแลรกษาความสะอาดของรางกาย – หลกเลยงการตดเชอ
77
Page 78
• เกลดเลอดต า ท าใหเสยงตอการเกดอาการเลอดออกงาย – ตดตามผลการตรวจ CBC
– หลกเลยงการฉดยาเขากลามเนอหรอท าหตถกรรมทอาจท าใหเกดการระคายเคองหรอเลอดออก
– สงเกตอาการและอาการแสดงของเกลดเลอดต า เชน มจดเลอดออก มเลอดออกเวลาปสสาวะหรออจจาระ
– ใหความรผปวยระมดระวงการท ากจกรรมทอาจกอใหเลอดออกงาย
78
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 79
ภาวะซด จากการไดรบยาเคมบ าบด – ประเมนไดจากการตรวจฮโมโกลบนและฮมาโตรคต – ดแลอาการออนเพลย เหนอยงาย มอาการหนามด เวยนศรษะ – ตดตามคาความเขมขนของเมดเลอดแดง – ดแลการพกผอน การไดรบออกซเจนใหกบรางกาย – ดแลการใหเลอดและสารประกอบของเลอดตามแผนการกษา – สอนผปวยสงเกตอาการผดปกตทอาจเกดขน เชน ออนเพลย เวยน
ศรษะ เปนลมงาย เหนอยงาย เปนตน – แนะน าอาหารเพมโปรตน และอาหารทใหพลงงานสง
79
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 80
• การดแลปญหาผมรวง จะท าใหผปวยวตกกงวลและเปลยนแปลงภาพลกษณ
– ใหขอมลเกยวกบผลของยาเคมบ าบดทท าใหผมรวงเพอเตรยมความพรอมของผปวย
– ใหค าแนะน าในการดแลเสนผมโดยการตดผมใหสน – ใชหวซหางๆ หวผมเบาๆ สระผมดวยแชมพเดก – หลกเลยงการยอม ดดผม โกรกผม – หลกเลยงการถกแสงแดด สวมหมวกหรอใชผาโพกผม หรอเตรยม
วกผมไวกอนทผมจะรวง – ใหก าลงใจเพอพรอมรบการเปลยนแปลงทเกดขน
80
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 81
• อาการชาปลายมอปลายเทา พบไดในผปวยทไดรบยาเคมบ าบด เชน ยา paclitaxel, cisplatin, vincristin และ gemcitabine ผลของยาอาจท าใหผปวยสญเสยความรสกสมผส – ประเมนปญหาเกยวกบการสวมรองเทาเลอนหลด การหกลม อาการ
เดนงมงาม การสญเสยความรสกในการหยบจบของชนเลกๆ – เนนย าใหผปวยระมดระวงการใชของมคม – การนวดเทาในตอนเชากอนทจะลงน าหนก – ถามอาการมากขนตองแจงใหแพทย พยาบาลทราบ
81
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 82
• อาการมอเทาเปอย หรอ hand-foot syndrome
(HFS)
– พบไดในผปวยทไดรบยา 5-flurouracil, docetaxel และ caelyx ,Xeloda
– อาการแสดงทพบ คอ ฝามอฝาเทาบวมแดง และเกดการหลดลอกของผวหนง อาจพบผนบรเวณรกแร หวหนาว ขาหนบ ใตราวนมและบรเวณทถกกดทบ
82
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 83
• การดแลอาการมอเทาเปอย ถาอาการมากขนผวหนงจะแตกและ ตดเชอ – ประเมนอาการบวม แดง รอน ผน การแตกของผวหนง อาการเจบหรอ
ปวดบรเวณฝามอและเทา – ประคบความเยนและใหยาบรรเทาปวด – แนะน าใหผปวยรกษาความชมชนของมอและเทา – ใหหมอนหนนใตเขา เพอหลกเลยงการเสยดสของเทากบทนอน – หลกเลยงการอาบน าอน การประคบความรอน การถกแสงแดดนานๆ
และการใสรองเทาคบ
83
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 84
• ทองรวง มกเกดในผปวยทไดรบยา 5-flurouracil และ Irinotecan จะท าใหเกดอาการออนเพลย สญเสยน าและเกลอแรได – ชวยดแลใหผปวยไดรบประทานอาหารออน ยอยงาย – ดมน าเกลอแรทดแทน – สงอจจาระตรวจตามแผนการรกษา – ใหการดแลบรรเทาอาการตามแผนการรกษา
84
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 85
• ภาวะแทรกซอนตอไต จากการไดรบยา cisplatin, carboplatin,
mitomycin C และ methotrexate อาจจะท าใหเกดผลแทรกซอนตอไตได • ตดตามคา BUN และ creatinine กอนการใหยา • การดแลตองประเมนความสมดลของปรมาณสารน าทออกจากรางกายขณะไดรบยา
เคมบ าบด • ดแลผปวยใหไดรบน าดมอยางเพยงพอประมาณ 2,000-3,000 มลลลตร • ดแลการไดรบยาขบปสสาวะขณะใหยาเคมบ าบดตามแผนการรกษา • แนะน าผปวยสงเกตอาการผดปกต ไดแก ปสสาวะมเลอดปน ปสสาวะแสบขด • แจงใหพยาบาลทราบเพอรายงานแพทยใหการรกษาตอไป
85
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 86
• ภาวะแทรกซอนตอตบ จากการไดรบยาเคมบ าบด เชน methotrexate และ doxorubicin
• ตดตามผลการตรวจการท างานของตบ
– ตวเหลอง ตาเหลอง ปสสาวะมสเหลองเขม – ปวดใตบรเวณชายโครงดานขวาตบโต – มภาวะทองโต ออนเพลย เบออาหาร คลนไส
• ถามอาการผดปกตใหรายงานแพทยทราบ เพอใหรกษาทเหมาะสม
86
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 87
• ภาวะแทรกซอนจากปอด เนองจากยา bleomycin หรอ gemcitabine เกดภาวะเยอหมปอดอกเสบได
• ประเมนอาการ:ไอแหง เหนอยงาย และหายใจล าบาก • ตดตามผลการตรวจ Chest X-Ray
• แนะน าใหผปวยสงเกตอาการผดปกต เชนไอแหง หายใจล าบาก เหนอยงาย
• รายงานแพทยเมอพบอาการผดปกต
87
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 88
• ภาวะแทรกซอนตอห ยา cisplatin จะท าใหผปวยเกดอาการหออและการไดยนเสยงลดลงได – รายงานแพทย ถามอาการอาจงดใหยา หรอเปลยนชนดของยาเคมบ าบด – ดแลผปวยไดรบน าดมและสารน าอยางเพยงพอ – อธบายใหผปวยทราบถงภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน
– ดแลผปวยเพอตรวจห เมอพบความผดปกต
88
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 89
• ภาวะแทรกซอนของระบบประสาท มอาการชาตามปลายประสาทสวนปลาย กลามเนอออนแรง ปวดกลามเนอ สญเสย deep
tendon reflex ปวดขากรรไกร เหนภาพซอน ปวดทองและทองผก – อธบายใหผปวยทราบถงอาการขางเคยงทอาจเกดขน และ – สงเกตอาการผดปกต – รบประทานอาหารทมกาก เชน ผกและผลไม – ดแลใหรบประทานยาระบายตามแผนการรกษา
89
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 90
• ภาวะแทรกซอนตอตา มโอกาสเกดเลอดออกทเยอบตาขาว และทจอรบภาพ เหนภาพซอนและภาพไมชด – อธบายใหผปวยทราบถงอาการขางเคยงทอาจเกดขน
–สงเกตอาการผดปกตทตา – แนะน าใหผปวยตรวจตาตนเองทกวน – ถาพบอาการผดปกตใหมาพบแพทยทนท
90
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 91
• มโอกาสเกดภาวะซมเศรา – ประเมนภาวะซมเศรา – สรางสมพนธภาพกบผปวยและญาต – เปดโอกาสใหผปวยซกถามขอของใจ ระบายความในใจ ใหก าลงใจ
– ใหค าแนะน าและรายงานแพทย เมอผปวยมภาวะซมเศรา – วางแผนในการดแลรกษารวมกบญาตเพอใหผปวยไดรบการดแลทปลอดภยและตอเนอง
91
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 92
• ภาวะแทรกซอนของระบบสบพนธ ยาเคมบ าบดอาจท าใหผปวยเกดปญหาชองคลอดแหง ขาดน าหลอลน และความตองการทางเพศลด – ใหค าแนะน าผปวยและคสมรสทราบถงภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน
– ใชน ายาหลอลนชองคลอด เชน k-y jelly เพอปองกนการบาดเจบตอชองคลอดขณะมเพศสมพนธ
92
การพยาบาลหลงใหเคมบ าบด
Page 93
• การใหยาเคมบ าบด • รวมกบการฉายรงสทกวนราชการ
93
การดแลการใหเคมบ าบดรวมกบรงสรกษา CCRT
Page 94
• ดแลผปวยทใหยาเคมบ าบดรวมกบรงสรกษา • โดยใหขอมลเกยวกบการฉายรงสการปฏบตตวทถกตองและ
เหมาะสม • ดแลปองกนไมใหเกดภาวะแทรกซอนจากการฉายรงส • ประเมนภาวะแทรกซอนเชน ทองรวง มแผลบรเวณทไดรบการ
ฉายรงส • ดแลภาวะโลหตจาง เกลดเลอดต า และเมดเลอดขาวต า • ดแลเมอมอาการออนเพลย เบออาหาร และอาการปวด
94
การดแลการใหเคมบ าบดรวมกบรงสรกษา CCRT
Page 95
การดแลการใหเคมบ าบดรวมกบรงสรกษา CCRT
ผปวยจะตองนอนอยโรงพยาบาลนานเพอไดรบการฉายรงสทกวน
• ดแลดานจตใจ การท าสมาธ สวดมนตกอนนอน
• ดแลจดกจกรรมเพอการผอนคลาย เชน – จดกลมเพอนชวยเพอน
– เยบปกถกรอย – ดทว การออกก าลงกาย – รบประทานอาหารรวมกน
95
Page 96
การดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Emergency
96
Page 97
การดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Deep vein thrombosis (DVT)
• การหลดของลมเลอดไปอดทหลอดเลอดด าของปอด (pulmonary embolism) ซงอาจเปนอนตรายถงแกชวต
• อาการส าคญทพบคอ บวมทเทา บางรายเหนเสนเลอดโปงพอง ปวดกลามเนอและเปนตะครว
• จะปวดมากขนถากระดกเทาและกดบรเวณนอง • บางรายจะมาดวยอาการเหนอยหอบ เนองจากมลมเลอดไปอดท
ปอด
97
Page 98
การดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
• การดแลผปวย Deep vein thrombosis (DVT)
– ใหขอมลการเกดอาการลมเลอดอดตน – การปฏบตตวทเหมาะสม เชน ไมนงไขวหาง หรออยในทาเดมนานๆ – การใหยาละลายลมเลอดทถกตองตามแผน – จดทานอน ประเมนอาการปวด บวม – ใหการชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวน – ประเมนผลขางเคยงจากการใชยาละลายลมเลอด ไดแก การมเลอดออก
ผดปกตตามรางกาย หรอมจดจ าเลอดตามตว – ตดตามผลการตรวจทางหองปฏบตการ
98
Page 99
การดแลผปวยDeep vein thrombosis (DVT)
• ใหขอมลเพอใหผปวยสามารถดแลตนเองทบานได คอ • ใหสงเกตภาวะขาดเลอดไปเลยงอวยวะสวนปลาย เชน มปวดและ
บวมทปลายเทา สผวและอณหภมปลายเทาเปลยนแปลง กาวเดนล าบาก หายใจและชพจรเรว
• สงเกตภาวะเลอดออก เชน เลอดออกทางเดนปสสาวะและอจจาระ ประจ าเดอนมากผดปกต มจดจ าเลอดบรเวณผวหนง
• ผปวยสามารถปองกนอาการผดปกต เชน ไมควรออกก าลงกาย ระวงของแหลมทมแทง ระวงการพลดตกหกลม ไมควรกนผกใบเขยวมากเกนไป เพราะอาจมผลท าใหเลอดแขงตวไดงาย ไมควรซอยากนเอง
99
การดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 100
• การดแลเมอมการกระจายของมะเรงไปยงสมอง – ประเมนอาการทางสมอง (neurological signs)
– อาการปวดศรษะ อาการชกเกรง – ตดตามการเปลยนแปลงของสญญาณชพ – ดแลใหไดรบยากลมสเตยรอยดตามแผนการรกษา – ดแลใหไดรบการฉายรงสตามแผนการรกษา – ดแลผปวยใหปลอดภยจากภาวะแทรกซอนจากการฉายรงส – ดแลปองกนการเกดอบตเหต การเกดแผลกดทบ
– ดแลความสขสบายทวไปกรณทผปวยไมสามารถใหการชวยเหลอตนเองได
100
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 101
• ภาวะแคลเซยมในเลอดสง เกดจากกลไกของมะเรงทกระตนใหมการหลงสารทออกฤทธคลายฮอรโมนพาราธยรอยด – จะท าใหเกดการดดซมกลบของแคลเซยมในรางกายสกระแสเลอด – กระตนใหมการสลายกระดก – ท าใหผปวยมอาการออนเพลย เบออาหารคลนไสอาเจยน – มแผลในกระเพาะอาหาร มอาการปวดกระดกและกลามเนอ – การท างานของไตผดปกต ท าใหปสสาวะบอย – อตราการเตนของหวใจชาลง หวใจเตนผดจงหวะ (arrhythmia)
– เกดอาการทางระบบประสาท ซมลงและอาจชกหมดสตได
101
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 102
• การดแลผปวยทมภาวะแคลเซยมในเลอดสง – จะตองเฝาระวงความผดปกตของการเตนของหวใจ – ประเมนสญญาณชพ – การเปลยนแปลงระดบความรสกตว – ประเมนอาการคลนไสอาเจยน เบออาหาร – อาการปวดทอง – ดแลผปวยใหไดรบสารน าอยางเพยงพอ – ดแลบรรเทาอาการปวด
102
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 103
• ภาวะซบพเรยเวนาคาวาซนโดรม (SVC)
– เปนกลมอาการทเกดจากหลอดเลอดด าขนาดใหญในทรวงอกถกกดจากกอนมะเรงหรอตอมน าเหลอง
– ท าใหเลอดด าไหลเวยนกลบเขาสหวใจไดไมสะดวก – ความดนในสมองเพมขน หรอหลอดลม (trachea) อาจถกกดดวย
– ผปวยจะมใบหนาและแขนบวม หายใจล าบาก
103
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 104
• ภาวะซบพเรยเวนาคาวาซนโดรม – ประเมนอาการและเฝาระมดระวงการเปลยนแปลงของสญญาณชพ – ประเมนอาการทางสมอง ประเมนการหายใจ – ดแลใหไดรบออกซเจน – ดแลการไดรบสารน าทางหลอดเลอดด าอยางระมดระวง – งดเจาะเลอดหรอการใหสารน าทางหลอดเลอดด าในแขนขางทบวม – จดทานอนศรษะสง – ใหค าแนะน าในการปฏบตตวและการสงเกตอาการผดปกต – ดแลการไดรบยาตามแผนการรกษา – ประเมนผลขางเคยงจากการไดรบยา
104
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Page 105
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Airway obstruction
• มะเรงในหลอดลม ขนาดใหญ
• ท าใหอดกนทางเดนหายใจ
• หายใจหอบเหนอย นอนราบไมได เสยงหายใจดง
• ใชกลามเนอชวยหายใจมากขน
• เสยงแหบ
• ไอเปนเลอด
Page 106
ดแลผปวยทมภาวะฉกเฉน
Airway obstruction
• สงเกตอาการ upper airway
obstruction
• ดแล tracheostomy
• ดแลการรบประทานอาหารออน ระวงส าลก
Page 107
ภาวะโรคลกลาม Metastasis
107
Page 108
ภาวะโรคลกลาม
spinal cord compression
• เกดจากมะเรงแพรกระจายจากกระแสเลอดมาท vertebral
bodies กระจายไปท epidural space
• แพรกระจายบรเวณ thoracic spine รอยละ 70
• พบไดภายใน 6 เดอน
• ปวดตรงกลางหลง การรบความรสกเสย เชน ชา คนหรอปวดแสบปวดรอน กลามเนอออนแรง การขบถายปสสาวะและอจจาระผดปกต
• ดแลใหยากลม corticosteroid เชน dexamethasone
Page 109
ภาวะโรคลกลาม spinal cord compression
การพยาบาล • ดแลอาการปวด • ปองกนแผลกดทบ
• ดแลระบบขบถาย ฯลฯ • ดแลดานจตใจ ใหก าลงใจ เสรมพลงอ านาจ
Page 110
ภาวะโรคลกลาม • ภาวะทองมาน
– ผปวยจะมอาการทองโตขน
–บางรายจะมการบวมของขาทง 2 ขาง
–มอาการแนนอดอดทอง
–นอนราบไมได หายใจล าบาก
–นอนพกไมได
110
Page 111
ภาวะโรคลกลาม
• การดแลผปวยทมภาวะทองมาน – ใหขอมลถงกลไกการเกดภาวะทองมาน – ชวยลดอาการอดอด แนนทอง หายใจล าบากดวยการจดทานอนศรษะสง – หรอการใหออกซเจนตามแผนการรกษา – จดทานอนใหปลายเทาสงเพอลดการบวมของขา – ปองกนการเกดแผลกดทบบรเวณผวหนง – ดแลการรบประทานอาหารทเพมโปรตน – ตดตามอาการเปลยนแปลงอยางใกลชด – ดแลอาการหลงไดรบการเจาะเอาน าในชองทองออก (paracentesis)
– ตดตามผลอเลคโตรไลท – บนทกปรมาณสารน าทเขาออกทางรางกาย – ประเมนอาการผปวยอยางตอเนอง
111
Page 112
ภาวะโรคลกลาม
• อาการหายใจล าบาก – เกดจากการกระจายของมะเรงไปทปอด – มน าในเยอหมปอด (pleural effusion)
– มอาการไอ หายใจตน หายใจไมเตมอม – เจบบรเวณชายโครง นอนราบไมได – ถามอาการมากขนจะกระวนกระวายและเหงอออก ไมสขสบาย วตกกงวลกบอาการทเกดขน
112
Page 113
ภาวะโรคลกลาม • อาการหายใจล าบาก
– ใหขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงทมผลท าใหเกดการหายใจล าบาก – จดใหนอนในทาศรษะสง – ประเมนการหายใจ อาการหอบเหนอย เจบบรเวณชายโครง – ประเมนภาวะไข ตดตามคาออกซเจนในกระแสเลอด (O2saturated)
– ดแลใหไดรบยาบรรเทาปวดตามแผนการรกษา – แนะน าเทคนคการหายใจทมประสทธภาพ – ดแลภาวะแทรกซอนจากการเจาะเอาน าในชองปอดออก (thoracentesis)
– ดแลปองกนภาวะแทรกซอนขณะคาสายเพอระบายน าในชองปอดออกมา (intercostal drainange หรอ ICD)
– ชวยดแลประคบประคองจตรใจทงของผปวยและญาต
113
Page 114
• ล าไสอดตน – เกดจากการทกอนมมะเรงโตขนไปกดเบยดล าไส – มการกระจายของมะเรงไปสล าไส – ผปวยจะมอาการทองอด แนนตง – ไมถายอจจาระ ไมผายลม – ปวดทอง – อาเจยนเปนน าสขาวขน หรอสน าด
114
ภาวะโรคลกลาม
Page 115
• การดแลผปวยทมภาวะล าไสอดตน – ใหขอมลเกยวกบการเกดภาวะล าไสอดตน – ประเมนอาการและอาการแสดงของอาการอดอดแนนทอง ลกษณะของอาเจยน – ดแลการงดอาหารและน า – ดแลการใสสายยางเขาไปในกระเพาะอาหารเพอดดน ายอยและลมออก – ดแลใหสขสบายโดยการจดทานอน การไดรบยาบรรเทาปวด – ตดตามการตรวจพเศษตามแผนการรกษา เชน การตรวจทางทวารหนก
(proctscopy) และการเอกซเรยล าไสใหญดวยการสวนแบเรยม (barium
enema) เปนตน – เตรยมผาตดตามแผนการรกษา เชน การท าความสะอาดผวหนงบรเวณผาตด สวน
อจจาระ ใหขอมลผปวยเกยวกบการผาตด การปฏบตตวภายหลงการผาตด เพอชวยลดความวตกกงวลและความกลว เปนตน
115
ภาวะโรคลกลาม
Page 116
ภาวะโรคลกลาม
• อาการเจบปวด เปนทมกเกดควบคกบผปวยมะเรง – จากสาเหตของโรคและจากการรกษา – ความรนแรงของอาการปวดมตงแตระดบเลกนอยถงระดบรนแรง
– มผลตอการท ากจวตรประจ าวน การเดน การท างาน การนอนหลบ
– มความวตกกงวล – กลวตออาการของโรค – ไมกลาทจะเผชญกบเหตการณตางๆ
116
Page 117
ภาวะโรคลกลาม
อาการเจบปวด
• ใหขอมลผปวยและญาตเกยวกบการเกดอาการเจบปวด • ประเมนความรนแรง ต าแหนง ลกษณะของอาการเจบปวด
รวมถง • ปจจยสงเสรมทสมพนธกบอาการเจบปวด • ดแลการบรรเทาอาการเจบปวด • ชวยลดความวตกกงวลดวยวธการใชยา
117
Page 118
ภาวะโรคลกลาม
อาการเจบปวด • เสรมดวยการน าเทคนคตางๆ เชน การผอนคลายกลามเนอ การใชสมาธ และการ
นวดเพอชวยลดอาการเจบปวด ดนตรบ าบด เปนตน • ประสานงานเกยวกบคลนกระงบปวดเพอใหผปวยไดรบยาบรรเทาความ
เจบปวดทเหมาะสม • ดแลผปวยใหไดรบยาบรรเทาความเจบปวดอยางถกตองแผนการรกษา • ใหขอมลการใหยาบรรเทาความเจบปวดทถกตองกบผปวยและญาต • ประเมนอาการเจบปวดภายหลงใหการชวยเหลอในการบรรเทาความเจบปวด • ผลขางเคยงจากการใชยาบรรเทาการเจบปวด โดยเฉพาะการไดรบยาทม
สวนผสมของมอรฟน เชน อาการงวงซม ทองผก และหายใจชาลง เปนตน
118
Page 119
ภาวะโรคลกลาม
การดแลการรกษาแบบประคบประคอง หรออยในระยะสดทาย
• เพอประคบประคองไมใหมการลกลามของโรค • ชวยใหผปวยมชวตทไมทกขทรมาน • ผลการรกษากไมตอบสนองตอยาเคมบ าบด หรออาจเกดผลขางเคยงเปน
อยางมากกบผปวย • มการปรบเปลยนแผนการรกษาเปนระยะๆ • ท าใหผปวยเกดความรสกทอแท กงวลตอผลการรกษา
119
Page 120
ภาวะโรคลกลาม การดแลการรกษาแบบประคบประคอง หรออยในระยะสดทาย
• ใหขอมลเพอการยอมรบ • เตรยมความพรอมใหสามารถเผชญกบสถานการณตางๆ ได • ดแลบรรเทาอาการไมสขสบาย จดทานอน ดแลความสะอาดรางกาย • ใหสารน าและอาหารตามความเหมาะสม • ชวยพลกตวบอยๆ เพอปองกนการเกดแผลกดทบ • การสรางความไววางใจ ใหก าลงใจ • เปดโอกาสใหผปวยพดระบายสงทกงวล • ชวยเหลอครอบครวในการเผชญกบอาการในวาระสดทาย • พดคยใหก าลงใจ สอสารดวยการสมผสทออนโยน • เปดโอกาสใหผปวยและญาตไดประกอบกจกรรมตามความเชอทางศาสนา • ดแลใหผปวยจากไปอยางสงบ
120
Page 121
การดแลผปวยทมารบการตรวจพเศษ
121
Page 122
ดแลผปวยทมารบการตรวจพเศษ
• ตดตามความกาวหนาของโรคและผลการรกษาของผปวยจากการตรวจพเศษ เชน การท าอลตราซาวด การตรวจเอกซเรยคอมพวเตอร การเอกซเรยส าไสดวยการสวนแบเรยม – แจงวนนดเพอตรวจพเศษ – ใหขอมลกอนการตรวจ ขอดขอเสยของการตรวจ – การเตรยมรางกายของผปวยใหพรอมกอนการตรวจ เชน การงดอาหาร
และน า การสวนอจจาระ การดแลใหไดรบดมน าทผสมตวน าสารทบแสง
• การใหสารละลายทางเลอดด า หรอการเปดเสนเลอดด าและคาขอตอสามทางกอนการสงตรวจ เปนตน
122
Page 123
ดแลผปวยทมารบการตรวจพเศษ
• ใหขอมล เกยวกบผลลพธของการตรวจทอาจเปนไปไดทงทางบวกและทางลบ
• เฝาระวงอาการผดปกตทอาจเกดขนภายหลงการตรวจ เชน อาการแพสารทบแสง ผนคนตามตว และการหายใจผดปกต เปนตน
• บนทกและตดตามสญญาณชพ ภายหลงการตรวจ • เตรยมความพรอมดานจตใจของผปวยกอนการรบฟงผลการตรวจ • ดแลประคบประคองดานจตใจเมอผลการตรวจไมเปนไปตามท
คาดหมาย
123
Page 124
ดแลผปวยทมภาวะโรคประจ าตวรวม
124
Page 125
ดแลผปวยทมภาวะโรคประจ าตวรวม
125
• เบาหวาน
• ความดนโลหตสง • โรคหวใจ
• HIV
Page 126
ดแลผปวยทมภาวะโรคประจ าตวรวม
• เบาหวาน
– ดแลใหผปวยรบประทานยาเบาหวานตามแผน
– เฝาระวงภาวะน าตาลในเลอดต าในผปวยโรคเบาหวาน – เจาะเลอดเพอดระดบน าตาลเปนระยะ – สงเกตอาการผดปกต เชน หนามด ใจสน มเหงอออก เปนตน
126
Page 127
ดแลผปวยทมภาวะโรคประจ าตวรวม
• ผปวยโรคหวใจ – ดแลผปวยใหไดรบแผนการรกษา – ประเมนอาการเจบอก ใจสน – ประเมนการเตนของชพจรทผดปกต
• ผปวยโรคความดนโลหตสง – ประเมนอาการปวดศรษะ ตาพรามว – วดความดนโลหตทก 4 ชวโมง – ใหค าแนะน าผปวยเกยวกบชนดของอาหารทควรรบประทาน – การสงเกตอาการผดปกต และการปฏบตตวทเหมาะสมกบโรค
• รายงานแพทยทราบเมอพบอาการผดปกต
127
Page 128
การตดตามผลลพธ การพยาบาลผปวยมะเรงทไดรบยาเคมบ าบด
128
Page 129
CMT
Loss follow up
Side effect ของยา
NV 60%
Mucositis 35-45%
Hypersenstivity
Extravasation
others
Anxiety
Body image disturbance
others
รางกาย
อนๆ จตใจ จตวญญาณ
การหาประเดนปญหาของผปวย
Page 130
CMT
อบรม/ตดตามผล
Side effect ของยา
NV 60%
Mucositis 35-45%
Hypersenstivity
Extravasation
others
CNPG
RU/R2R
สงเคราะห
งานวจย
ลงสปฏบต KM
กระบวนการพฒนาระบบโดยใชหลกฐานเชงประจกษ
Page 131
CNPG
FNP
Preparatory information
พฒนาแนวปฏบต(CNPG)
Spiritual
Music therapy
Mucositis
Peripheral neuropathy
Page 132
ปองกนการตดเชอ
อตราการตดเชอ
มาตรฐานการดแลผปวยทเสยงตอการตดเชอ CNPG_ Febrile neutropenia
จดใหมหองแยก ลอคผปวย B11-B16 กลมโรคเลอด จดสงแวดลอมสะอาด
ผลลพธดานผปวย
0.29
0
0.33
0.24
0.14
อตราการตดเชอ
อตราการตดเชอ
Page 133
CNPG prevent fall
แบบประเมน Fall
ตดตาม KPI _ Fall
อตราการเกดอบตการณผปวยพลดตกหกลม
0.29
0.45
0.42
0.16
0.55
Fall
ระดบ fall ระดบ C-E<0.4 ตอ 1000 วนนอน
oncology unit had the third highest hospital fall
rate (3.83 falls per 1,000 patient days)
Page 134
CNPG Extravasations
แบบประเมน
ตดตาม KPI
อตราการเกด Extravasations
0.09 0.09
0.08
0.16 0.14
Extravasations
Extravasations
เปาหมาย <0.4 ตอ 1000 วนนอน
Page 135
CNPG Hypersensitivity
แบบประเมนยาเคมฯ
ตดตาม KPI
อตราการเกด Hypersensitivity
0.59 0.71
0.5
1.3
0.68
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
Hypersensitivity
Page 136
CNPG_ Nausea vomiting: Acupressure
NV 60 -70 %
• ไดรบรางวลชมเชย KKU Show &share 2011 •รางวล R2R ภมภาค ครงท 1_ 2011
สามารถปองกนอาการ คลนไส อาเจยน รอยละ 83
P6(Nei-Guan or Pericardium 6)
Page 137
CNPG_ Nausea vomiting: Acupressure wrist band
NV 60 -70 %
P< 0.05
อตราการเกดคลนไส อาเจยน 0.18 (ตค55- กย56)
Page 138
CNPG_ Nausea vomiting
NV 60 -70 %
P< 0.05
อตราการเกดคลนไส อาเจยน 0.18 (ตค55- กย56)
ความรนแรงของอาการคลนไสอาเจยน
Page 139
CNPG_ Sour Fruits for Nausea vomiting
NV 60 -70 %
อตราการเกดคลนไส อาเจยน 0.20 (พฤศจกายน 56- เมษายน 57)
Page 140
CNPG_ orange jelly for prevent Nausea vomiting
NV 60 -70 %
N=15 คน
Day คะแนนคนไส อาเจยน จ านวนคลนไสอาเจยน คาเฉลย SD ครง
day1 0 0 0 day2 0.33 1.29 2 day3 0.2 0.78 1 day4 0.2 0.78 0
week2 0 0 0 week4 0 0 0
0.121667 0.56
อตราการเกดคลนไส อาเจยน 0.20 (พฤศจกายน 56- เมษายน 57)
Page 141
CNPG Acupressure
CNPG Acupressure wrist band
CNPG_ginger
อตราการเกด Nausea Vomiting
2.5
3.34
3.95
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
ตค.55-กย.56 ตค.56-กย.57 ตค.57-พค.58
อตราการเกดNausea
Vomiting
Page 142
CNPG_ Mucositis
อตราการเกด 2.59 (ตค 52-กย 53=28คน)
อมน าแขง กอนใหยาเคมบ าบด 30 นาท ทก 2 ชวโมง นานครงละ 5นาท CNPG&R2R
เปาหมาย <0.04 ตอ 1000 วนนอน
Page 144
จดการและประเมนผลลพธ • ก าหนดตวชวดผลลพธทางการพยาบาล
• ตดตามผลลพธทางการพยาบาล
• วเคราะหผลลพธและพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลเพอใหผลลพธดขน
• จดท าฐานขอมลผปวย เพอวเคราะหผลลพธ
• ตดตามและเปรยบเทยบผลการปฏบตอยางตอเนอง
Page 145
CNPG_ Preparatory information&Discharge Planning in Cancer receiving Chemotherapy
Page 147
CNPG_ Music for relief cancer pain 2552
Cancer pain 34.56%
P< 0.05
ตวแปร
Mean Difference
(MD) Std. Error
Sig
95% Confidence Interval for Difference
Lower Bound
Upper Bound
ความปวด -0.83* 0.26 0.002 -1.34 -0.32
ความวตกกงวล -0.75* 0.34
0.032 -1.43 -0.07
อตราความพงพอใจตอการไดรบการบรรเทาอาการปวด
Page 149
ประสานงานกบทมการดแล
• เปนสมาชกทมสหสาขาวชาชพ
• ประสานความรวมมอกบพยาบาล ในทมการดแลผปวยทงภายในและภายนอกหอผปวย
• ประสานความรวมมอกบครอบครวของผปวย พยาบาลชมชน และสถานพยาบาลใกลบาน ซงเปนแหลงประโยชนในชมชน
Page 151
CoP : CMT ป 2558
CoP meeting: Face to face
ประยกตใชความร
learning
น าความรปอนกลบใหม
การใหบรการผปวยทใหยาเคมบ าบด
Page 152
http://www.nurse.kku.ac.th/
Knowledge management
http://www.ncmc.kku.ac.th/
http://kmmed.kku.ac.th/