NUKAT – czy doszliśmy do ściany?

NUKAT – czy doszliśmy do ściany?

Agnieszka KasprzykBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie. Centrum NUKAT

18 marca 2013, Warszawa

NUKAT rośnie od ponad 10 lat…

Skatalogowane pozycje…• Od 0 do ponad 2,5 mln rekordów bibliograficznych

(średnio 20 tys. miesięcznie)• W tym podczas scalania w ramach projektu

NUKAT – AUTOSTRADA INFORMACJI CYFROWEJ 200 tys. rekordów istniejących lokalnie przejęte automatycznie jako nowe i 90 tys. wprowadzone ręcznie jako nowe

• Niemal wszystkie typy zbiorów bibliotecznych (z wyjątkiem rękopisów i obiektów muzealnych)

Centralna informacja o zbiorach…• Od zera do ponad 8,5 mln symboli centralnej informacji o

bibliotekach udostępniających skatalogowane pozycje (średnio 100 tys. miesięcznie)

• W tym podczas scalania w ramach projektu NUKAT – AUTOSTRADA INFORMACJI CYFROWEJ - ponad 1 mln 260 tys. symboli = równoznaczne z zamianą ponad 1 mln 260 tys. opisów w katalogach lokalnych na wersje z NUKAT-u wraz z uporządkowaniem związanych rekordów khw

CKHW…• Wzrost z 700 tys.

rekordów haseł wzorcowych opisu bibliograficznego oraz rekordów haseł wzorcowych i rozwiniętych JHP KABA do prawie 3 mln w ciągu 10 lat

• Udostępniamy także pełną kopię JHPBN oraz kopie rekordów MeSH dla haseł przedmiotowych MeSHzastosowanych w rekordach bibliograficznych NUKAT

Biblioteki NUKAT…

• Ponad 4-krotny wzrost liczby bibliotek współtworzących NUKAT z 27 bibliotek w roku 2002

do 120 w roku 2012

Usprawnienia współpracy…•Liczne usprawnienia mechanizmu współkatalogowania (automatyzacja procesów wprowadzania,kontroli, dystrybuowaniai melioracji danych)- przy niezmienionym stanie osobowym Centrum NUKATi zwiększającej się liczbie wprowadzanych danych (z średnio 10 tys. rek. bib i 10 tys. rek. khw na miesiąc w roku 2002 do 20 tys. rek. bib. i 20 tys. rek. khw na miesiąc w roku 2012)

Jakość sprzętu i oprogramowania…• Utrzymanie na satysfakcjonującym poziomie

technicznym platformy sprzętowo-softwarowej katalogu NUKAT dzięki:

- grantowi Fundacji Mellona- dofinansowaniu z projektu AUTOSTRADA- stosunkowo niedawno ustabilizowanemu

funduszowi SPUB

Projekty międzynarodowe…• udostępnianie danych bibliograficznych

z NUKAT do wyszukiwania przez Google (Google Books oraz Google Scholar)

• udostępnianie rekordów khw do wykorzystania w systemie wirtualnej międzynarodowej kartoteki haseł wzorcowych VIAF

• udostępnianie rekordów bibliograficznych do wykorzystania w największym katalogu centralnym świata WorldCat

Projekty krajowe…• automatyczne i półautomatyczne

scalanie danych bibliograficznych z katalogów lokalnych z bazą NUKAT w ramach projektu NUKAT - Autostrada Informacji Cyfrowej

• rozbudowa CKHW o rekordy khw dla nazw wydawców i zastosowanie tych haseł w opisach zasobów bibliotek w ramach projektu SYNAT

• tworzenie statystyki publikacji zagranicznych w zbiorach bibliotek współpracujących z NUKAT na zamówienie Stowarzyszenia Autorów i Wydawców "Polska Książka"

Więcej niż baza danych…• To sztab zawodowców

(bibliotekarze, informatycy, administratorzy bazy) i wypracowane przez nich narzędzia i procedury, standardy i spójność danych

• To użytkownicy katalogu centralnego,wciąż nie do końca nam znani,bez których nawet najbardziej wartościowe dane są martwe

• To efekt dobrze zorganizowanej współpracy, sukces koncepcyjny i organizacyjny, którego nie wolno zaprzepaścić

Rozwój – tak, ale…• Rozwój jest zauważalny, ale czy spełnia nasze oczekiwania?

I jakie właściwie są nasze oczekiwania? Lub raczej oczekiwania użytkowników katalogu centralnego?

Wielcy nieobecni…• Dlaczego NUKAT jest budowany

tylko przez 1/10 uprawnionych bibliotek?Są to ostrożne szacunki na podstawie danych z BN, prawdopodobnie jest tonawet mniej niż 1/10.

• brak świadomości?• brak woli?• brak zachęty ze strony bibliotek

już współpracujących?• brak możliwości technicznych?

Aż czy zaledwie…• Czy w NUKAT

jest aż 2,5 mln czy zaledwie 2,5 mln rek. bib.? Dlaczego bibliotekinie prowadząaktywniejszej retrokonwersji?

• Użytkowników mocno rozczarowuje niekompletność bazy

• Skanowanie katalogów kartkowych to tylko częściowe udogodnienie w dostępie do danych bibliograficznych

Informacja to nie wszystko…• Dlaczego nie

podejmujemy prób zbudowania na bazie katalogu NUKAT tego, co oczywiste - centralnego systemu wypożyczeń międzybibliotecznych?

• W przypadku publikacji papierowych to logiczne i funkcjonalne przedłużenie informacji o bibliotekach udostępniających te publikacje.

Omfalos czy węzeł w sieci…• Użytkownicy informacji chętniej korzystają

z narzędzi i źródeł kompleksowych, a nie wybiórczych

• NUKAT nie zapewnia informacji na poziomie wydawnictw niesamoistnych (artykułów, rozdziałów w pracach zbiorowych) ani - w dużej mierze - informacji o zbiorach bibliotecznych dostępnych online. Informacje te są jednak dostępne z innych źródeł

• Konieczne jest zintensyfikowanie prac takich, jak te prowadzone przez FBC, nad zintegrowaniem katalogu centralnego z pokrewnymi źródłami danych (bibliografiami zawartości, bazami czasopism elektronicznych, bibliotekami cyfrowymi)

Dwa grzyby w barszcz…• Dlaczego zgadzamy się na nieekonomiczne,

równoległe do działania bazy NUKAT tworzenie przez Bibliotekę Narodową katalogów centralnych oraz drugiej kartoteki haseł wzorcowych?

• Propozycja współpracy w tym zakresie złożona BN przez Centrum NUKAT pozostaje wciąż bez praktycznych wdrożeń, a nawet rozmów i prac merytorycznych z powodu braku odzewu ze strony BN.Zaś zgodnie z informacją na stronie www książnicy narodowej katalogi centralne książek i czasopism zagranicznych oraz czasopism polskich w zbiorach bibliotek polskich są nadal na bieżąco aktualizowane.

• Tymczasem z punktu widzenia użytkownika najekonomiczniej byłoby doprowadzić do integracji tych danych (zarówno khw, jak i opisów) oraz kontynuowania ich tworzenia tylko w jednej bazie centralnej. Dlaczego bibliotekarskie ciała opiniotwórcze milczą w tej sprawie?

Dane do recyklingu…• Dlaczego dane z NUKAT nie są szeroko

wykorzystywane w środowisku pozabibliotecznym? Co pewien czas z Centrum NUKAT kontaktują się kolejne firmy bądź instytucje, które rozważają różnorakie wykorzystanie danych bibliograficznych z katalogu centralnego, jednak do tej pory współpraca w tym zakresie jest nikła

• brak świadomości?• brak możliwości technicznych?• brak jasnych zasad udostępniania danych?

Cukierek bez papierka…• Dlaczego dane

w katalogu centralnym są tak słabo "wzbogacone" ?Użytkownik może trafić co najwyżej na skan okładki lub sporadycznie na link do wersji online.

- brak możliwości technicznych?- brak jednolitego, łatwo dostępnego źródła wartości tego typu?- brak chęci i/lub czasu opracowujących wydawnictwa?

Na drugim końcu kabla…Ile właściwie użytkownicy bibliotek wiedzą o katalogu centralnym, jego zastosowaniu i swoich możliwościach wpływania na rozwój tej bazy? Ile my wiemy o użytkownikach NUKAT-u?

Ilu ich jest, skąd się wywodzą, co im odpowiada, co przeszkadza, czego brak doskwiera im najbardziej?

Zasadne jest przeprowadzenie badań w tym zakresie i poszerzenie w odpowiedni sposób świadomości użytkowników. Profesjonalne badania tego typu powinna przeprowadzić specjalizująca się w nich instytucja/firma.

Wycisnąć więcej…• Kiełkuje także pytanie, czy dla bibliotek

NUKAT to tylko opisy i rekordy khw? Do czego jeszcze może przydać się katalog centralny (analiza zbiorów, gromadzenie, zarządzanie zbiorami)?

• Mamy sygnały, że można bazę NUKAT wykorzystywać do monitorowania kompletności egzemplarza obowiązkowego. Niewątpliwie nawiązanie szerszej współpracy z wydawcami przyniosłoby korzyści obu stronom (eo, CIP i baza nowości wydawniczych), jednak współpraca ta musi być wspierana i animowana przez odpowiednie ciała. Zaznacza się tu wyraźnie brak udziału książnicy narodowej.

Stanąć na ramionach olbrzymów…

• Inicjatywy takie jak NUKAT, aby być efektywne, muszą stać na ramionach olbrzymów – bez ich wsparcia będziemy dreptać w kółko.

• Wołamy o większe zainteresowanie i wsparcie ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Konferencji Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich, Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych, Biblioteki Narodowej, Krajowej Rady Bibliotecznej, Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, instytutów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Polskiej Akademii Nauk, Fundacji Nauki Polskiej, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Narodowego Centrum Nauki…

Czy stoimy przed ścianą?• Czy zatem doszliśmy

już do ściany?• Jeszcze nie,

ale, jak pokazują to poprzednie slajdy, zbliżamy się do niej w dość niebezpieczny sposób.

• Pora poszukać w niej drzwi lub zastanowić się, w którym miejscu je zamontować

Śmiało podążać tam…• Wskazane byłoby opracowanie

strategii rozwoju katalogu centralnego na następne lata z uwzględnieniem wszystkich wspomnianych powyżej osiągnięć i zagrożeń. Strategia ta winna być elementem szerszej strategii budowania krajowego systemu informacji jako zaplecza dla edukacji, nauki i kultury.

• Nie powinna to być jednak wyłącznie inicjatywa Centrum NUKAT.

• Katalog centralny należy postrzegać jako wspólne przedsięwzięcie środowiska bibliotekarskiego, które angażuje się w jego rozwój i przyszłość zamiast dostrzegać w nim jedynie magazyn gotowych rekordów.

Aby dotrzeć do celu…• Niewątpliwie o powodzeniu takiej akcji

zadecyduje zaangażowanie wszystkich zainteresowanych, zrozumienie celowości i możliwości rozwijania oraz zastosowania tego typu bazy oraz konsekwentna współpraca nad wypracowaniem skutecznej strategii, także tej ogólnej

• Czy możemy być pewni, że zmierzamy ku systemowi informacji o wysokiej jakości, informacji zintegrowanej, uporządkowanej , ponadresortowej (POL-on, Wirtualna Biblioteka Nauki, SYNAT)?

• Warto też wykorzystać doświadczenia zebrane przez innych (OCLC, DBC, Rero…)

• Konieczne jest też zweryfikowanie poprawności kursu, który obierzemy, przez odbiorców końcowych oferowanych przez nas zasobów

Czy warto?• Krąży opinia, że nie warto,

bo już „za chwilę” „wszystko będzie dostępne online”

• Odpowiadam:- po pierwsze, jak długa jest ta chwila?- po drugie, skąd ta pewność, że wszystko?- po trzecie, w jakim zakresie będzie dostępne online?- po czwarte, ale tak naprawdę po pierwsze – zależy, czym stanie się katalog centralny „za chwilę” dzięki nam…

[email protected] – zapraszamy do dyskusji i współpracy

Agnieszka KasprzykBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie. Centrum NUKAT