Nát thân b × li É u - Ho Bieu ChanhLý-K ä-Nguyên tuy nhà nghèo tu Ùi l ßn, song chí ÿ Ñc th k không m Ói, lòng m Ý ÿ ¥o v ¯n E Ån, h É lúc r §nh rang thì

Quy n th nhì(5)

Nát thân b li uD u trong thành-th hay là ra ngoài thôn-h ng, d u ch n gia ình hay ra n i h c hi u,

i n ch nào c ng nghe rùm tai nh ng ti ng:

Tr i Ph t công bìnhLoài ng i bi t nh n ngh a

Tr i Ph t thì mình không th y hình dung, mà mình c ng không nghe ngôn ng , nh ngvì mình có lòng kính s nên mình tin ch c Tr i Ph t công bình, thôi c ng cho là ph i i, chnh loài ng i chung l n v i mình ây, tánh ng i hung b o gi d i, thói i en b c x uxa, mình ã t ng th y h ng ngày, th thì nói loài ng i bi t nh n ngh a thi t là khó tin l m.

Hai ch nh n ngh a là ch c a b c Thánh-Hi n x a bày ra c m hoá loài ng i chobi t th ng nhau cho bi t giúp nhau, ng ng h i nhau, ng hi p nhau, ng g t nhau.Ti c vì Thánh-Hi n ch t ã lâu r i, nên loài ng i không còn nghe l i nói ch n chánh, khôngcòn th y cách nh n t n a, b i v y h ã không làm theo ý Thánh-Hi n, mà h l i cònm n hai ch nh n ngh a mà h i nhau, hi p nhau, g t nhau cho d , ngh thi t nên chán-ngán!

N u loài ng i bi t nh n ngh a thì có lý nào ng i khôn ngoan giàu có ã không th ngk kh d i b n hàn, mà l i còn khinh khi ày d a, húng hi p cho n n c, theo nh truy nLê-v n-Ðó chúng tôi ã thu t trong quy n ÐAU Ð N PH N HÈN ó v y?

N u loài ng i mà bi t nh n ngh a, thì có lý nào b c tu mi nam t , s c m nh h c hay,ã không th ng ph n nh c ch t li u b , côi-cúc b -v , nghèo nàn kh n kh , mà l i ành

lòng bó-bu c, túng ép, g t g m, làm n n i ô danh x ti t, tuy t m ng vong thân theo nhtruy n Lý-Ánh-Nguy t chúng tôi s thu t trong quy n NÁT THÂN B LI U n y ây?

C ng trong n m m u tí (1828) là n m Lê-v n-Ðó mãn tù, tr v quê nhà d c ngtrách tr i oán ng i may g p Hòa-Th ng Chánh-Tâm nên m i i lòng s a tánh; mà c ngt i x C n-Ð c là x Lê-v n-Ðó tính ng m r ng làm ru ng ó, có m t cái nhà nh haic n, c t d a mé r ch, trong lót có m t b ván m ng v i vài cái chõng tre, d a vách có ksách vun-chùn, trên l i có treo m t cây n c m1. Ng i l h ch n b c n c a, m t li c vônhà, thì bi t là nhà h c trò nghèo. Tuy v y mà ngoài sân d n d p s ch s , m t bên tr ng bôngmãn n m, th ng th y bông tr vàng, còn m t bên tr ng rau, tháng nào c ng th y rau mxanh m t.

Chung quanh nhà không có m t c ng c . Hai bên chái có hai hàng sua- a th a th t,trái treo tòn-ten gió ánh dùng- a. D c theo mé r ch có m t ám lá d a r m-r p, áng phongtr n không cho l t vào nhà. Còn phía sau hè có m y b i chu i tiêu2, tàu x x p3, quày lòngthòng, qu n4 b y d i r n-r t.

Lúc n a chi u, m t tr i gác trên nhành sua- a, ng n gió khua l ch-c ch lá d a. Ngoàisân ba con gà giò5 l n qu n ki m n, d a c a m t con mèo m p6 lim dim n m i ch .Trong nhà im lìm, không nghe ti ng ng i ra vào. Thình lình có m t nàng tu i l i ôi m i,m t tr ng , m t sáng ng i, l ng th t eo, mình d u nhi u, u b t trùm kh n, áo x n ngangqua l ng, qu n vo t i u g i, m t tay b ng cái thúng, m t tay xách cái r , d i r ch v t lád a leo lên mé sân r i th ng-th ng i vô nhà.

1 n kìm, n nguy t2 lo i chu i có h t nh h t tiêu3 r teo4 lôi cu n5 gà t , m i nh giò , ch a m c lông6 mèo có lông xám, có s c d c theo thân nh s c c a trái m p

M y con gà th y d ng nàng thì áp ch y theo kêu chét-chét. Còn con mèo n m ng ngheng t, thì m m t ngóc u r i kêu ngao-ngao. Nàng y m t li c ngó con mèo, mi ng

chúm chi m c i, song nàng b ng thúng xách r i luôn ra nhà sau, ch không ng l i.Nàng n y tên là Lý-Ánh-Nguy t, con gái c a Lý-K -Nguyên. Nàng ã c 21 tu i r i.

M khu t s m, nàng không ch u l y ch ng, h -h v i cha trót m y n m tr ng. Ban ngàycha i n c i, vãi m , con i xúc cá, hái rau. Ban êm cha hay ch , nên th ng l y s kinhmà c cho con nghe, còn con n t i, nên con th ng n vài khúc tiêu-dao cho cha gi imu n.

Lý-K -Nguyên tuy nhà nghèo tu i l n, song chí c th không m i, lòng m o v nb n, h lúc r nh rang thì ông lo ôn nhu n ba truy n n m kinh, ch g p v n ng ua tài v n-s .Ông không có bà con ông, ch có m t ng i em ru t tên là Lý-K -Phùng, v i m t ng i anhv tên là Ðinh-Hòa. N m nay ông ã g n 50 tu i r i, s c y u, nhà nghèo, song ông r n r cmu n lên ó mà ua tài, ho c may nh tên ng b ng vàng thì kh i u ng công èn sách. Ánh-Nguy t th y cha già y u, ý không mu n cha i, song nàng s trái ý cha bu n, nên nàng l t tbán con heo v i m t c p áo l y ti n a cho cha làm phí l 7.

Lý-K -Nguyên i ã h n m t tháng, Ánh-Nguy t nhà trông i êm ngày, mà trônghoài không có tin t c chi h t, b i v y trong lòng ã lo r i. Ðêm h i hôm nàng n m b t-r thoài, ng không c. Ngày nay trong lòng nàng l i càng x n xang khó ch u h n n a, nên h itr a nàng m i xách r xu ng r ch xúc tôm xúc cá mà gi i khuây.

H i nãy mình th y Ánh-Nguy t b ng thúng xách r d i r ch leo lên ó là nàng ixúc cá v . Nàng i th ng ra nhà sau t m r a thay i áo qu n r i thì m c kho cá n u c m màn, nên không th y d ng nàng n a.

Lúc m t tr i chen l n, Ánh-Nguy t n c m u ng n c xong r i, nàng m i th ng th ngl n b c i ra sân. Nàng m c qu n ái v i en, nh ng mà t ng i ng d u-dàng, nên ng i tath y còn mu n ngó h n là gái m c sô sa g m nhi u.

Nàng u trân, tóc vu t mà b i ch không c n l c, nh ng mà mái tóc nàng x p-x i8

hai bên bàng tang9, u tóc nàng x -x p àng sau ót, làm cho chi u l l i v i v h u tình. M tnàng không d i ph n mà tr ng h ng h ng, môi nàng không thoa son mà ng , hàm r ngnàng khít khao mà l i tr ng trong, ch n mày nàng cong vòng mà l i nh r c, ngón tay nàngdài mà nh n nh m i vi t, l i thêm phao h ng h ng, móng suôn u t, nên ánh òn xa coi d unhi u, bàn ch n nàng không i giày mà gót ng , bàn no vun, nên h gió ph t ng qu n thìai c ng ph i ngó. T ng m o nàng p d ng y mà l i thêm tánh tình nàng ch n chính,c ch nàng thanh tao n a, b i v y tuy nàng trong nhà dân gi b n hàn, song ph m giá nàngch ng kém gì gái trâm anh10 phi t duy t11.

Ánh-Nguy t ng gi a sân mà ngó m y b i bông lài, con mèo m p ch y theo c l ngvô ch n c a nàng r i n m ng a quào ng qu n, làm cho nàng bày cái c m ch n ra coi tr ngnõn. Gió ph t mái tóc x p x i, y n m t tr i d i vào m t lòm, nàng nheo m t cúi xu ng, taytrái vén mái tóc, tay m t v con mèo, mi ng chúm-chím c i, coi ch ng khác nào nh hoaxuân m i n . Nàng b t con mèo mà ôm trong tay, r i i l i hái m t cái hoa lài kê vào m i màh i. Hoa ã tr ng mà g ng m t nàng c ng tr ng, b i v y m t chói hoa, hoa chói m t, khóphân ai tr ng h n ai.

Nàng ngó mông v h ng b c, là h ng thành Gia- nh, r i có l lòng nh cha d i-dàohay sao, mà nàng ng ng n-ng l y a r ng-r ng. M t tr i ã l n m t h i nào nàng khônghay, ch ng nàng ng a m t ngó lên tr i, thì sao ã r ng m c t gi ng, ngôi t ngôi l , làm cholòng nàng càng thêm áo não. Nàng th dài m t cái r i ôm con mèo mà tr vô nhà.

7 l phí8 bay qua bay l i9 màng tang: thái d ng10 trâm cài u và d i m ; dùng ch dòng dõi quy n quý, cao sang11 vi t công tr ng vào gi y hay t m ván r i nêu ra ngoài c a, bên trái g i là phi t, bên ph i g i là duy t

Ba con gà giò vào chu ng còn kêu chét-chét phía sau. H gi g o khua ti ng chày nghec c-c p àng xóm. Ánh-Nguy t th i l a t lên, r i l y cây gài c a sau c a tr c âu ó uch t ch a h t th y. Nàng em cái èn trên ván, l i vách l y cây n c m, r i ng i d a ènlên dây12 mà n. Ti ng n thanh tao khi khoan khi nh t, mà r r khi nh khi to, i u nhay thì thi t là hay, mà nghe ra nh ng m th m trêu s u, b i v y tay nàng n, mà lòng nàngl i b ng-khuâng, th m chí con mèo n m trên v t áo c a nàng nó nghe, r i nó c ng nh m m tlim-dim d ng nh nó th ng ai, nh ai, nên b coi xu-x 13. Ch ng hi u Ánh-Nguy t vì gi ng

n nghe bu n th m nên nàng không n n a, hay là vì không có ng i tri-âm nên nàng h tmu n n, mà nàng n ch a d t m t b n thì nàng l i xu ng dây, r i em treo trên vách.Nàng b c l i k sách th y quy n Lý gia thi t p n m trên h t, nàng l y quy n y em l iván r i n m d ra mà c. T p n y là t p thi c a Lý-k -Nguyên thu nay h có làm bài nàohay thì ông chép vào ó, khi bu n em ra c l i ch i. Vì Ánh-Nguy t c m mà coi, ch côkhông ngâm, nên không bi t trong y hay d th nào. Mà nàng coi âu c vài ba tr ng, r inàng x p l i n m gác tay qua trán mà ngó s ng ng n èn.

Ðàng xóm h gi g o r i, nên không nghe ti ng chày c c c p n a. Trong nhà l ng-l ,ngoài sân im-lìm, duy trong bu ng nghe d l a gáy vang, trên c t th y th ng l ng ua ch y,Ánh-Nguy t n m ngó ng n èn trân-trân không hi u trong trí nàng suy ngh nh ng vi c gì,mà nàng ngó g n h t m t canh r i nàng m i ch u ng i d y d p èn mà i ng .

Nàng vô bu ng n m th n-th c hoài ng không c. Ð n canh ba, nàng nghe d i r chcó ti ng ghe khua chèo l p-c p, r i l i nghe có ti ng ng i nói chuy n r m-rì. Nàng khônghi u ghe c a ai n a êm l i vô r ch n y, nên có ý n m im-lìm lóng tai mà nghe. Cách ch ngbao lâu nàng nghe có ti ng ch n b c ngoài sân th ch-th ch r i l i nghe ti ng ng i ta kêur ng: Ánh-Nguy t a, Ánh-Nguy t, cháu ng hay là th c ó cháu?

Ánh-Nguy t và l m c m ng i d y và áp r ng: D , tôi th c ây. Ai kêu ó? ngoài có ti ng nói r ng:

- Ông. Ông là ông sáu Th i ngoài vàm. Cháu m c a cho ông vô, ông nói chuy ncho mà nghe.

- Có chuy n chi v y ông?- , có chuy n g p l m. Ông già cháu au n ng quá, nên nh n bi u cho cháu hay.- Húy! Tr i t ôi! Kh n kh ch a! Hai b a rày trong b ng tôi bu n-b c nên tôi nghi

có chuy n gì ây, thi t tôi nghi ch ng sai. Cha tôi bây gi âu v y ông?Ánh-Nguy t tay ch n run l p c p, n c m t tuôn d m d , quên th i l a14 t èn, c

ch y th m ra m c a. Nàng th y ông sáu Th i ng gi a sân, nàng không k p m i vô nhà,li n ti p h i r ng:

- Ông i âu mà g p cha tôi? Ch chi ông làm ph c r c v ây, thì tôi mang n ôngbi t ch ng nào. Cha tôi bây gi âu v y ông? Ðau làm sao ó?

Nàng h i l ng x ng ông không tr l i t câu cho k p, b i v y ph i ch cho nàng h t h ir i ông m i nói r ng:

- Ông có g p cha cháu âu mà bi t au làm sao. Ông i ánh câu ngoài sông l n, g pghe th ng h h c y ông nói l i dùm v i cháu r ng cha cháu au n ng bây gi còn

t i quán c a tên Ð -C m nào ó, trên thành Gia- nh. Ông nghe nh v y nên n cl n ông cu n câu r i chèo th ng vô cho cháu hay ây.

Ánh-Nguy t ch t l i l c u mà nói r ng:- Cha ch ! Không bi t nh n t hôm nào n b a nay Mà n u cha tôi au n ng thì

làm sao ki m ghe mà nh n c. Ch c là cha tôi m n ai i nh n dùm ch gì. Ph ih i nãy ông h i dùm h k l ng thì ti n quá!

12 c ng dây n cho úng gi ng.13 xuôi x , xuôi xu i: có v m t m i

14 th i than ho c r m ang ngún cho ra ng n l a. B p l a ngún t v êm c t có khói, u i mu i

Ông sáu Th i áp r ng:- Ghe h chèo ngang, h h i ông ây mà có bi t cha cháu hay không. Ông nói bi t.H nói vói có m y ti ng ó r i h chèo ghe i tu t, ông không h i k p vi c chi h t.

Ánh-Nguy t châu mày ng ng m ngh m t h i r i nói m t mình r ng:- Tôi ph i i r c cha tôi m i c, ch au mà n m trong quán, bát c m chén thu c

bi t c y nh ai?Nàng thì tính m t mình, mà ông sáu Th i t ng nàng nói v i ông nên ông áp r ng:- Cháu i r i b nhà ai coi? Mà ng t ây lên thành Gia- nh i không ph i d gì,

ph n cháu là gái, i m t mình sao c? Cháu có i thì ph i i ghe. Nh cháu mu ni ông dùm v i, thì ông v i th ng Hi n chèo ghe a cháu i. Cháu tính l i coi

Ánh-Nguy t vì nghe cha au thì b i-r i nên quên l ngh a h t, ch ng nghe ông sáu Th inói nh v y, nàng c m ý t t c a ông, nàng m i nh s c l i r i l t- t m i ông vô nhà. Nàngch ng c a lên r i th i l a t èn. Ông sáu Th i i l i ván mà ng i và nói r ng:

- Ph i i ghe ng r c cha cháu v , ch i b r i lên tr n bi t m n ghe có c haykhông. Nè, mà cháu là con gái d u i ghe c ng khó. V y thôi cháu c y ông chú,ho c ông c u c a cháu i r c dùm c ng c mà.

Ánh-Nguy t l c u áp r ng:- Không c. C u c a cháu mù quáng i sao cho c. Còn chú c a cháu, thì hôm

kia cháu xu ng th m, th y chú au b nh rét, n u ng không c nên chú m quá.Chú nói h n m t tháng nay b a nào chú c ng có c , nên không ra kh i nhà. Chúb nh nh v y thì i r c gi ng gì c. B nào cháu c ng ph i i m i xong.

Nàng nói v a d t l i thì có m t bà già g n, x a nay ng i ta kêu là bà Hai , ngoàib c vô h i r ng:

- Cháu nói chuy n v i ai mà nãy gi nghe l n-x n bên nây v y? Ph i cha cháu v haykhông?

Bà v a h i v a ngó th y ông sáu Th i, bà li n chào ông. Ánh-Nguy t bèn em cái tinbu n c a ông sáu Th i m i báo cho mình hay h i nãy ó mà thu t l i cho bà nghe. Bà nglòng th ng, nên nói r ng:

- T i nghi p d hôn! Ph i làm sao i lên mà r c c u v , ch c u au mà c u tr n sao c.

Ánh-Nguy t m i thu t cho bà nghe s mình tính m n ghe ông sáu Th i và i v i ônglên mà r c. Luôn d p nàng g i nhà cho bà coi ch ng dùm. Bà nghe h t r i m i nói r ng:

- Cháu s a so n mà i i. Ð nhà ó bà coi ch ng dùm cho, không có sao âu mà lo.Ông sáu Th i c ng bi u nàng s a so n mà i li n bây gi cho xuôi n c. Ánh-Nguy t

vô bu ng trút h g o thì còn c ba b n n i; nàng l i l n vách móc ra m t quan ti n c anàng gi u ó, r i b chung vô qu u g o15 mà b ng ra ngoài. Nàng m n ông sáu Th i emdùm ti n v i g o l n xu ng ghe. Nàng l i sau coi gài c a t t èn, r i nàng i ra v i bà Hai.Nàng m c có m t b áo qu n trong mình, l i l y có m t cái kh n mà thôi, ch không emtheo v t chi h t.

Ghe nh sào xô ra, ông sáu Th i c m chèo lái, th ng Hi n là cháu c a ông, m i 15 tu igay chèo m i, r i hai ông cháu chèo tr ra vàm. Ghe i ngang qua nhà, ông kêu bà sáu mà nóicho bà hay r ng ông lên thành Gia- nh mà r c Lý-k -Nguyên r i i luôn ch không ch ughé.

** *

15 thúng nh ng g o

T i thành Gia- nh ngó v h ng tây, cách c a thành ch ng m t d m, có m t xóm nhch ng 5 cái nhà, mà nhà nào c ng l p lá d a, l i nhà nào chung quanh c ng có tr ng tr u, b iv y ng i trong x m i t tên xóm y là xóm Tr u .

Trong xóm nhà y duy có cái nhà u xóm, phía m t tr i m c, thì cao-ráo r ng rãi h nh t. Nhà c t tr c a ra ng, tr c nhà có m t cái sân l n, d a ng có tr ng m t hàngx ng r ng16, l i có làm m t cái rào tre ch n gà heo trong sân không ra ngoài ng

c. Nhà y là nhà c a Ð -C m.Lý-Ánh-Nguy t ng i ghe lên t i thành Gia- nh r i, nàng bèn lên b i h i th m quán

Ð -C m ch nào. Nàng i tr n m t ngày h i th m cùng h t, h ch l n l n, n t i nàngm i tìm c. Khi nàng xô c a tre b c vô sân thì th y trong nhà èn t leo-lét. Nàng l nb c i g n t i c a, thì có m t con chó m c trong nhà h c-h c vài ti ng, r i xông th ng rach n ng và s a om-sòm. Nàng không bi t con chó hi n hay d , nên nàng ng l i kêu vànói r ng: Có ai trong nhà xin làm n la chó dùm cho tôi vô m t chút .

Nàng v a nói d t ti ng thì nghe có ng i trong nhà h i r ng: Ch ng n y mà ai còn iâu ó v y? Nàng ch a k p tr l i thì th y có m t ng i tr c ch ng 40 tu i, tr n trùi tr i,m t th n da en, c m nh n, mép có râu lún-thún17, c p m t ngó láo-liên, b c ra c a ngnhìn nàng r i la chó om-sòm. Con chó m c nín s a và x uôi tr i vô nhà. Ánh-Nguy tb c t i c a r i nói v i ng i trong nhà r ng: Tôi d i C n-Ð c, ông già tôi là Lý-k -Nguyên i lên trên n y mà thi. Tôi m i hay tin ông già tôi au n m t i quán c a chú, nên l t

t em ghe lên mà r c ông già tôi. Th a chú, không bi t ông già tôi au b nh chi, b a nayã h t hay ch a, còn u nhà chú hay không v y chú?

Ng i y ngó Ánh-Nguy t nháy m t vài cái r i nói r ng: , té ra em là con c a ôngLý-k -Nguyên hay sao? C kh d hôn, có bi t âu! Qua nh n h m nay h n n a tháng r i,sao b a nay em m i lên? B c vô ây em, vô nhà r i qua s nói chuy n cho em nghe .

Ánh-Nguy t b c vô nhà, m t ngó láo liên, có ý ki m coi cha n m ch nào. Nàngkhông th y cha, mà l i th y có m t ng i àn-bà nhà sau b c ra, tr c ch ng 35, 37 tu i,mình choàng m t cái y m ch không có áo, mi ng r ng môi m ng c p m t l n18, ch n màyth a, th y t ng m o thì bi t là ng i lanh l i mà l i kh c b c n a. Ng i àn ông ra h iÁnh-Nguy t ó là Ð -C m, còn ng i àn-bà n y là v , tên là Cao-th -Phi.

Th -Phi b c ra th y Anh-Nguy t thì ngó ch ng mà h i r ng:- Ai ó?Ð -C m và i l i ván l y cái áo mà b n và áp r ng:- Con em ây là con gái c a ông già u trong nhà mình ó a.Th -Phi v a nghe nói thì li n ng i x trên ván và châu mày tr n m t ngó Ánh-Nguy t

mà nói r ng:- D hôn! Ta nh n b a h m mà n b a nay m i lên! Con gì mà b t hi u l m v y

nà! ng ch t ã thúi ho c r i còn lên làm chi ó?Ánh-Nguy t vô t i mà b m ng nhi c thình-lình, nàng ch a k p tr l i, k nghe nói cha

ch t r i, thì nàng s ng s t, m t mày tái xanh, n c m t ch y r ng r ng, song nàng g ng mànói r ng:

- Té ra cha tôi ch t r i hay sao thím? Tr i ôi! Ác nghi t chi l m v y! Cha tôi ch t hômnào? Ðau làm sao mà ch t ó? Xin thím làm ph c nói dùm cho tôi bi t m t chútthím.

Nàng nói m y l i r i li n ng i ghé n i u ván, l y v t áo y m t mà khóc. Ð -C mng i n tr u, mi ng nhai nhóc nhách, th m tr ng d ng y mà anh ta không c m ng chútnào. Còn Th -Phi thì l i v t mi ng nói r ng:

16 cây cùng h v i th u d u, thân m m ba c nh, có ch a m tr ng, lá thoái hoá thành gai, tr ng làm hàng rào17 lún phún, th a18 m t hí, v a h p v a ng n, ch ng i gian ác

- T ng ng i ta ây là m i hay sao nên làm quá nh v y? trong quán ng i ta g nm t tháng không có tr m t ng ti n c m, au l i m n ti n b c c a ng i ta màu ng thu c r i ch t còn l i b t ng i ta lo chôn c t n a. X a rày l p thi u, l pm n, l p t n hao chôn c t h t th y là 30 quan ti n. Bây gi ph i làm sao mà trti n li n cho v ch ng tôi, ch lâu không c. Có em ti n b c theo ó haykhông?

Ánh-Nguy t ng au lòng vì n i cha m t, mà l i còn nghe ch quán òi ti n n a, thìtrong lòng b i r i vô cùng. Tuy v y mà nàng không k chi ti ng n ng nh , mu n bi t coi chach t h i nào, nên b u-b o nói r ng:

- Th a thím, s cha tôi au r i m t trong nhà chú thím, làm cho chú tím c c lòng y làs r i ro, ch không ph i cha tôi mu n chi v y. Còn chú thím th y cha tôi au nhi u,l t- t nh n cho tôi hay, y là n tr ng, tôi âu dám quên. Không bi t chú thím nh nh i nào, ch tôi m i hay h i khuya hôm qua, tôi l t- t i li n lên ây, ch âu dám

tr ; xin thím làm ph c nói dùm cho tôi bi t coi cha tôi au b nh chi, au bao lâu,r i ch t ngày nào, k o thình-lình mà tôi nghe nói ch t thì t i lòng tôi quá.

Th -Phi h m t ti ng, r i ng d y ngoe-ngu y b i vô bu ng, và i và nói r ng:- Thi u ti n ng i ta, không lo tính mà tr , i h i dong dài, ai làm th y-thu c hay

sao nên bi t b nh gì mà nói.Ð -C m ng i vít c19 mà nói r ng:- Ông già em u trong quán qua c ch ng m i b a. T i ngày thi, ng g i

c ây mà nh p tr ng. ng thi có m t b a r i tr ra, nói ng au, nên thi khôngc n a. ng v quán thì th y ng n m hoài ó, ai bi t ng au b nh gì. Cách vài

ngày ng c y ki m th y-thu c coi m ch h t thu c dùm cho ng u ng. Cách vài ngàyn a th y thu c nói ng au n ng l m, s c u không c. V ch ng qua m i h i

ng g c-gác âu r i ki m ghe nh n cho em hay ó. Té ra m i nh n b a tr c t ib a sau ng ch t.

Ánh-Nguy t ng i lóng tai mà nghe, ch ng Ð -C m nói d t r i nàng h i ti p r ng:- Chú có nh cha tôi ch t b a nào hay không?Ð -C m ng a bàn tay trái ra, ch t lóng tay mà m l m-th m r i nói r ng:- Ch t hôm ngày mùng 6, n b a nay là 10 ngày r i.Ánh-Nguy t l c u th dài, bu n th m quá không nói chi c h t. Ð -C m ngó nàng

và nói ti p r ng:- Ông già em báo h i quá! V ch ng qua có v n li ng chút nh, b ng làm tiêu h t.

Bán con heo r i c ng út cho ng. L p nuôi c m, l p ch y thu c, r i l p mua hòmr ng n a, ngh th coi t n hao là d ng nào. Bây gi tính h t th y ng thi u vch ng qua là 30 quan. V y em ph i tính tr cho qua, ng có ch m tr màmích lòng.

Ánh-Nguy t lau n c m t và áp r ng:- Chú thím nuôi d ng chôn c t cha tôi, n y tr ng l m, d u ngàn n m tôi c ng

không quên c. Cha tôi m c n chú thím, ph n tôi là con, t nhiên tôi ph i lo màtr , hu ng chi n n y là n n ngh a, l nào tôi dám ch i. Ng t vì cha con tôi nghèokh , mà s n thì nhi u quá, tôi bi t làm sao mà tr n i bây gi . Ch ng d u chú làmchi, hôm cha tôi i thì tôi bán con heo v i c p áo ng l y ti n a cho cha tôi làmphí l mà i ó. Thi t bây gi trong nhà tôi không còn m t v t gì áng n m ba ti nho c m t quan, nên bán tr cho chú c. Ðây s s n c a tôi có m t quan ti n màthôi . Ánh-Nguy t l n l ng m quan ti n mà n m dài trên ván, r i ng i b pxu ng t, ngay tr c m t Ð -C m, và l y và nói r ng: Xin chú th ng ph n tôinghèo hèn côi cút t i ngh p. N u tôi giàu có nh ng i ta thì ch ng nh ng là tôi trn c a cha tôi, mà tôi còn ph i n n cho chú thi m th p b i n a m i v a.

19 c: ph n tim èn b cháy cùn l i, vít c: vít cho r i cái c

Th -Phi trong bu ng b c ra ng chóng n nh hai tay mà nói l n r ng:- Tr i i, thi u ng i ta 30 quan ti n, bây gi tr có m t quan r i l y mà tr hay sao?

Húy! Ð c âu nà! Làm sao thì làm, ph i tr cho , ch thi u m t ng c ngkhông c n a a.

Ánh-Nguy t và khóc và áp r ng:- Th a thím, tôi có bao nhiêu ó mà thôi, bây gi bi t làm sao. Thôi, sáng tôi n

vi ng m c a cha tôi, r i tôi v bán h t nhà c a c bao nhiêu tôi em thêm chochú thím.

Th -Phi h i r ng:- Nhà t t hôn? Bán ch ng c bao nhiêu ti n?- Th a, có m t cái nhà lá 2 c n; mà tôi s bán không ai thèm mua m i kh n a.- N u v y thì òi v bán nhà n i gì? B khi mu n ki m ch c mà tr n hay sao?T ng ng i ta d y l m a há, nên bày m u mà g t!

- Th a thím, tôi nói thi t, ch tôi âu dám g t. Nh chú thím có s tôi tr n thì chúho c thím i theo tôi; h tôi bán nhà c a c bao nhiêu thì l y h t mà tr .

- Nói chòi lá mà bán bao nhiêu ti n, nên ph i i theo. Không c, làm sao c ng ph itr cho ti n r i i v m i c, n u không tr thì ph i i n quan.

- Th a thím, tôi không có ti n, nh thím th ng thì tôi nh , còn nh không th ng thìtôi ch u, ch bi t làm sao bây gi .

- , thôi sáng r i s hay. Bây gi khuya r i, n u mà ôi co hoài thêm hao d u c atôi, ch không ích gì.

Ð -C m nghe v nói nh v y li n ng d y i ra sân khép cái c a tre l i, r i tr vô nhàs p c a gài kín mích. Anh ta qu ng cái g i trên ván bi u Ánh-Nguy t n m ó mà ng , vói tayl y quan ti n và t t èn, v ch ng d t nhau i vô bu ng.

Ánh-Nguy t n m co d a góc ván, n c m t tuôn d m-d . Nàng au lòng v n i cha ch tmà không th y m t con, không tr i c m t l i r i nàng l i r n trí v n i n òi không bi tlàm sao có ti n mà tr . Mà d u không ti n nàng c ng ít lo, ngh vì cái thân c a nàng n u ph ibán mà tr n cho cha, thì nàng c ng s n lòng mà bán li n. Nàng bu n là bu n hài c t c a chan m n i t khách quê ng i, ngày sau s khó mà vi ng th m m m cho th ng c.

Nàng n m suy t i tính lui, r i nghe hai v ch ng Ð -C m nói chuy n x m-xì trongbu ng. Nàng trông sáng cho mau ng c y Ð C m d t ch dùm m m cho nàng bi t, b iv y nàng th n-th c hoài, ng không c.

Tr i v a r ng ông thì nàng ã th c d y r i; nàng ng i khoanh tay mà ch v ch ngÐ -C m. Ch ng tr i sáng thi t m t, nàng th y Th -Phi d y ch ng c a nàng m i nói nh nhr ng:

- Th a thím, không bi t m c a cha tôi chôn g y ây hôn, xin thím làm n ch dùmng tôi ra ó l y cha tôi cho th a lòng m t chút.

Th -Phi châu mày nói r ng:- L t t d hôn! N c a ng i ta ây không lo, lo i ra m mà l y! L y r i ngs ng d y mà tr n c hay sao? Không c, ph i ch y mà tr cho 30 quanti n r i m i c i.

Ánh-Nguy t áp r ng:- Tôi ã th a v i chú thím r ng tôi không có ti n, bây gi thím òi, tôi bi t l y chi mà

tr .Th -Phi tr n m t nói r ng:- N u không tr thì ph i t i quan, ch m c n ng i ta, bây gi nó không có ti n r i

thôi hay sao?Ánh-Nguy t cúi u l ng thinh, không dám nói chi h t. Ð -C m th c d y, nói chuy n gì

v i v nhà sau không bi t, mà m t lát anh ta b c ra bi u Ánh-Nguy t ph i i v i anh ta lênHuy n. Ánh-Nguy t thu nay ch a t i quan l n nào, nên nghe bi u lên Huy n thì nàng s ,song s mà c ng ph i i, b i vì mình m c n ng i ta bây gi c i ch i sao c.

Lên t i tr c m t quan Huy n, Ð -C m th a h t u uôi m i vi c cho quan Huy nnghe và xin ngài d y Ánh-Nguy t ph i tr s n c a Lý-k -Nguyên là 30 quan ti n. QuanHuy n li c ngó Ánh-Nguy t r i chúm-chím c i và h i Ánh-Nguy t qu có thi u s ti n óhay không. Ánh-Nguy t ng i xu ng mà l y và ch u có thi u, song nàng c ng th a thi t bâygi nàng không có ti n mà tr .

Ng i làm quan i vui ra gi n thi t mau. Quan Huy n m i c i ó, mà r i ngài l igi n, tr n m t n t r ng:

- H thi u n ng i ta thì ph i tr , ch ch u có thi u r i nói không có ti n sao c.Có th ng lính nào ó, bây ra d t nàng n y em giam trong khám cho tao.

Lính li n n m tay d t Ánh-Nguy t i ra phía sau. Ð -C m xá quan Huy n mà v .Ông sáu Th i th y Ánh-Nguy t i ki m quán Ð -C m mà sao tr n m t ngày m t êm

nàng không tr xu ng ghe, ông l y làm l , nên sáng b a sau ông i ki m. Ch ng ông nghe nóiLý-k -Nguyên ã ch t lâu r i, còn Ánh-Nguy t thì b quan Huy n nh t vào khám ông khôngrõ duyên c nên ông au lòng tha thi t, ch t l i l c u, r i tr xu ng ghe gay chèo mà v .

Nh n i cha ã bu n t ru t, ngh thân mình thêm s vô cùng. Ánh-Nguy t ng i trongkhám mà gan héo m t s u, l p thì t c t i cho cha ch t x ng i, l p thì lo cho mình khôngbi t làm sao mà tr n . Ð n t i nàng ng ng i lo li u, thình lình có m t chú lính m c akhám b c vô nói r ng quan l n cho òi nàng lên th phòng cho ngài d y vi c.

Ánh-Nguy t l t- t ng d y i theo chú lính. Khi nàng b c vô th phòng, thì nàngth y quan Huy n, tr c ch ng 45 t i, trên mép d i càm u có râu le the vài ch c s i, ngng i tréo m y ch n20 trên gh mà hút thu c. Ngài ngó nàng trân-trân, mà mi ng l i chúm-chím c i. Nàng s s t nên ng khoanh tay, cúi m t xu ng t, không dám ngó ngài.

Ngài bi u chú lính i ra ngoài, r i b ch n xu ng mà nói v i Ánh-Nguy t r ng: Nàngthi u n Ð -C m, bây gi nàng tính làm sao mà tr ?

Ánh-Nguy t th a nh nh r ng:- B m quan l n, n con thi u ây là n nhân ngh a, b i v y con lo h t s c. Ng t vì

nhà con nghèo, ph n con là gái, mà s n thì nhi u, b i v y con không bi t làm saomà tr c, xin quan l n th ng dùm thân con.

- Nàng mu n kh i tr n y hay không?- B m quan l n, con mu n nh v y sao ph i. V ch ng v ch ng chú Ð -C m nuôid ng cha con g n m t tháng, mà ch ng cha con ch t, chú l i còn lo chôn c t n a. Cái

n y là n tr ng. Ph n con làm con, con ph i ghi t c trong lòng. Ch chi con giàu có,thì con s i gia tài mà chia cho chú, con m i v a lòng, có l nào có 30 quan ti n màcon th i thác không ch u tr .

- Nàng thi t thà nên không hi u. V ch ng th ng Ð -C m là quân ch t u l t da ng ita, ch không ph i làm nh n ngh a gì âu. Cha nàng i thi có l c ng có em theo ti nb c chút nh ch ?

- D , b m có n m sáu quan ti n, vì nhà con nghèo nên âu có ti n mà em theo nhi unh thiên h v y c.

- À, qu thi t hôn! N m sáu quan ti n ít l m hay sao? Cha nàng ó có m t tháng màti n c m h t bao nhiêu. Còn nó nói u ng thu c, có b ng c gì âu mà tin c. Vi cchôn c t ch c nó c ng làm s -s a không t n hao bao nhiêu, b i v y có gì âu mà vch ng nó tính t i 30 quan. Ph i là v ch ng nó mu n n c p nàng không h ?

Ánh-Nguy t nghe quan Huy n nói nh v y thì nàng ng ng m ngh m t h i r i ápr ng:

- B m quan l n, b nào n ngh a c a v ch ng chú Ð -C m c ng tr ng l m, b i v y cól nào con dám nghi b ng chú.

Quan Huy n c i ng t r i ngó ngay Ánh-Nguy t mà nói r ng:

20 ùi n gát lên ùi kia

- Nàng kh d i quá! Thôi, nàng mu n nói v ch ng Ð -C m t t thì t ý, ta c i làm chi.V y bây gi nàng làm sao mà tr n , âu nàng b m cho ta nghe th coi?

- B m quan l n, xin quan l n th ng dùm ph n con.- Ta th ng l m ch ! Ta th ng nên êm hôm v ng-v ta m i kêu nàng vào ây mà nói

chuy n.Quan Huy n nói mà chúm-chím c i còn m t thì li c ngó Ánh-Nguy t. Có l nàng th u

hi u m y l i c a quan Huy n m i nói ó là l i xiên-x o hay sao, mà nàng m c c nên gò máng h ng, m t cúi xu ng t, r i m i nói ti p r ng:

- B m quan l n, xin quan l n làm ph c tha con v con bán h t nhà c a coi c baonhiêu, còn thi u bao nhiêu con bán thân con nh p cho s 30 quan em lên mà trcho v ch ng chú Ð -C m.

Quan Huy n c i n a và nói r ng:- D i quá! Nàng ây v i ta thì kh i tr ng nào h t. Nàng ch u hôn?Ánh-Nguy t ch a k p tr l i, thình lình quan Huy n vói níu tay nàng mà kéo, nàng th t

kinh, gi t tay, và b c s t ra ng d a c a. Quan Huy n c i và a tay ngo c nàng mà nóir ng:

- Làm gi ng gì v y? Vào ây, vào ng g n ta nói cho mà nghe.Nàng xích vô có m t b c, r i khoanh tay ng ó. Không dám l i g n quan l n n a.Quan Huy n nói r ng:- Ta th y nàng nghèo hèn mà có s c nên ta th ng, nên ta mu n làm ph c c u nàng.V y nàng ây h u ta. Nàng kh i tr n , kh i c c kh , bi t hôn? Ði xê l i âyta bi u m t chút.

Quan l n nói r i a tay ngo c n a. Áng-Nguy t bi n s c, ngh n h u, n a gi n, n a s ,không nói chi c h t. Quan Huy n ng d y mi ng c i, ch n b c l n l i ch nàng ngvà tay vói níu nàng n a. Ánh-Nguy t h t tay quan l n, ng c m t ngó ngay và nói r ng:

- B m quan l n, quan l n là cha m c a dân, quan l n ph i gi th di n ch sao l ilàm vi c trái i nh v y? Ph n con tuy nghèo, song con v n con nhà nho h c, conbi t l ngh a chút nh, có l nào con vì ch b n mà ph i bán cái danh ti t c a consao? Xin quan l n hãy ng xê ra, n u quan l n làm trái o ngh a, thì t con ph ith t l v i quan l n a.

L i nàng nói d u dàng, mà gi ng nàng nghe c ng c i, m t nàng l i nghiêm-ngh , b i v yquan l n tuy gi n, song ngài kiên s , nên ríu-ríu tr l i gh mà ng i, r i kêu lính bi u d tÁnh-Nguy t em giam l i d i khám.

Sáng b a sau quan Huy n cho òi Ð -C m n h u. Khi Ð -C m n r i, ngài m i d ylính d t Ánh-Nguy t lên. Ngài th y Ánh-Nguy t thì s c m t ngài m- m, c p m t ngól m-l m và nói r ng:

- Lý-Ánh-Nguy t ã ch u có thi u c a Ð -C m 30 quan ti n thì ph i tr li n . N ukhông có ti n thì ph i c công cho ch n , ch ng nào có ti n tr r i m i cv . Thôi Ð -C m d t con n y v nhà mà b t nó làm công vi c, n u nó tr n, thì l pt c ph i n báo cho ta hay.

Ð -C m l y quan Huy n r i b c ra. Ánh-Nguy t ríu-ríu i theo, s c m t nh th ng,coi không bu n mà c ng không gi n.

** *

(6)

Ð -C m ít nói mà tánh l i x o trá; còn Th -Phi nói nhi u mà tánh l i h n hào. Hai vch ng tánh ý khác nhau, nh ng mà thu nay chung v i nhau m t nhà, ch ng hi u là t i vph c trí x o c a ch ng, hay là t i ch ng s thói h n c a v , mà ít ai th y v ch ng r y rà cùngánh l n.

Ánh-Nguy t v ng l i quan phân x , v cho v ch ng Ð -C m, thân nàng c c khs nh c không k xi t. Tuy nhà nàng nghèo m c d u, nh ng mà t nh chí l n nàng quen n uc m, xúc cá, may áo, hái rau, ch nàng ch a t ng làm nh ng vi c n ng n c c nh c.

Hôm nay v ch ng Ð -C m b t nàng làm nh tôi m i, tuy cho n no m c m, song m ingày làm công vi c không h tay: b a thì dang ngoài n ng cu c t giâm khoai, b a thì d mngoài m a n cây nh c , b a thì l i xu ng sông kéo l i tay mà b t cá, b a thì vô trongr ng mót c i khô mà gánh v . Nhi u b a nàng làm ban ngày ã m i m t r i, mà ban êm cònph i th c xay lúa gi t g o21, ch không ngh ng i c.

Thân nàng thi t c c kh áo , mà v ch ng Ð -C m không th ng, có nhi u khi nàngkhông có l i chi tr ng, mà Th -Phi ch i b i ánh p t ng b ng, coi nàng c ng nh con thú

trong nhà, ch không ph i là gái má ph n, môi son, n hay, h c gi i.Ý h ! Cha m c n có 30 quan ti n mà thân con ph i i làm tôi m i, ngh áng t c t i hay

không! Mà làm tôi m i cho ng i, c c kh s nh c áo nh v y r i n ch ng nào m imãn h n? Vi c y quan không nh, mà Ánh-Nguy t c ng không hi u!

Cái ki p c a Ánh-Nguy t ho n n n nh v y, d u có d p chi vui nàng c ng ch ng h vuic. Nh ng mà thi t c ng l y làm k cho nàng, d u ch u c c kh s nh c, song nàng c ng

ch ng h b ng phi n hà bao gi . Nàng th m ngh ph n nàng là gái, lúc cha ng y u nàngkhông d ng nuôi, lúc cha t tr n nàng không t ng táng, v ch ng Ð -C m th cho nàng màlo c m cháo thu c men, r i l i chôn c t n a, n y r t n ng, ngh a y r t dày, bây gi nàngkhông có ti n thì ph i em thân làm trâu ng a mà n áp n ngh a cho ng i, n u vì c c khmà phi n trách thì ai cho mình là gái bi t n ngh a. B i nàng ngh nh v y nên ch u c c nàngkhông bu n, b ánh nàng không gi n, c gi m t tánh trung tính cung k nh v ch ng Ð -C m luôn luôn.

V khi m i i v v i v ch ng Ð -C m, nàng h i th m bi t m m c a cha, b i v yh có bu n thì nàng ra ó vi ng th m, khi thì ôm t b i núm m thêm cho cao, khi thì nh cquét rác chung quang m cho s ch, làm nh v y r i s bu n c a nàng bao nhiêu u tiêu tanh t.

Ánh-Nguy t h n m t n m, vì làm công vi c n ng n , nên m y ngón tay móng g y,hai bàn tay chai c ng nh ng mà n c da c a nàng c ng còn tr ng nh d i ph n, g ng m tc a nàng c ng còn sáng nh tr ng r m, t ng i c a nàng còn d u-dàng, gi ng nói c a nàngc ng còn nho-nhã.

M t bu i chi u, tr i khô-khan, gió mát m . Hai v ch ng Ð -C m ng i trong nhà mànói chuy n, còn Ánh-Nguy t xách ch i ra sân quét lá cây r ng, r i h t em b d a hàng rào.

Có m t ng i trai ch ng 25, 27 tu i, u v n kh n en, tác cao mà m, da tr ng, m tth n, i ngang qua nhà Ð -C m, c p m t ngó ch m ch vô sân, r i th ng-th ng b c ch mch m mà ngó hoài. Tên trai y i qua kh i r i, cách m t lát th y tr l n l i n a. Lúc tên traiy v a i t i, thì Ánh-Nguy t ôm m t ôm lá cây c ng v a b d a hàng rào. V hàng ràox ng r ng n y ng n cái sân cho phân bi t v i ng i, mà cây x ng r ng th p th p ch ngt i rún ch không cao, b i v y Ánh-Nguy t trong, tên trai y ngoài, hai ng i ngó nhaum t cái, r i Ánh-Nguy t quày-qu tr vô quét sân, nàng ch ng h ý n. Tên trai y ngótheo trân trân m t h i r i m i i.

M y b a sau, bu i chi u nào tên trai y c ng có i ngang qua nhà Ð -C m, mà h ingang thì ngó vô nhà luôn luôn. Ánh-Nguy t vô tâm, nên nàng không th y vi c y. Th -Phi vô

21 gi g o v i chày tay

ý nên ch ta c ng không hay, duy có m t mình Ð -C m th y v y l y làm k , nên m t b a nanh ta i tên trai y i tr v , anh ta làm b i có vi c, m i nom theo coi tên trai n y âucho bi t.

Tên trai n y là T -h i-Y n, g c trên t nh An-Giang, cha m giàu l n, công h c ã dày,v ng l i cha xu ng thành Gia- nh du h c ng ch khoa sau mà ng thí. Chàng xu ng t iGia- nh ã h n m t tháng r i, u t i nhà bà i Th nh mà h c. Hôm n nh n tr i tronggió mát, chàng l n b c ra ngoài thành mà ch i, tình c g p Ánh-Nguy t ng quét sân, tuynàng trong ch th o l , tuy nàng m c áo qu n lam l , song dung nhan tu n tú, t ng m odoan-trang, làm cho H i-Y n v a ngó th y thì tâm-th n m m t, bi n ái sóng d i, ch n khôngmu n i, m t b t ph i ngó, nên b a u ph i i tr l i mà ngó m t l n n a, r i m y b a sauc i n ch ó hoài, h th y d ng Ánh-Nguy t thì v nhà vui c i, còn b a nào không th ythì n m dàu-dàu22, không t p v n c sách c.

Ð -C m h i th m bi t c tánh danh, bi t c ch , r i d d m hi u c tình ý c aH i-Y n n a, thì trong b ng m ng th m, nh ng mà anh ta không nói cho v bi t, h chi u thìc b t Ánh-Nguy t làm công vi c trong nhà sau, ch không cho ra sân n a.

Tr n 10 ngày H i-Y n không th y m t Ánh-Nguy t, thì chàng xót-xa b t-r t, n ngkhông c, ban ngày d sách ra mà trí l i t ng âu, ban êm i th -th n ngoài ng, lúcng i d i c i23 trông tr ng, lúc ng trên c u ch n c, mà trông tr ng n tr ng l n c ngkhông h t bu n, ch n c n n c ròng càng thêm o-não. Ð n nông n i n y chàng H i-Y n m i bi t m i s u t ng-t có th gi t ng i nh ch i.

H i-Y n b ng-khuâng êm ngày ch u không c, nên m t b a n chàng m c y ph ct -t r i n nhà Ð -C m. Ð -C m v a th y chàng b c vô t i sân, thì g t u, chúm-chímc i. Anh ta chào h i bãi buôi, l t- t m i ng i.

H i-Y n ngó quanh qu t r i nói r ng: Tôi là h c trò ph ng xa du h c, n ây ãg n vài tháng r i. trong thành b c b i, mà l i ông ng i r y rà, tôi h c không ti n, nênmu n ki m nhà ngoài cho yên t nh ng ôn nhu n kinh s cho d . Tôi th y nhà chú r ng rãi,mà l i chung quanh có cây mát m , nên n ây xin chú làm n cho tôi u m t ít lâu,không bi t có c hay ch ng?

Ð -C m c i mà không tr l i, l i kêu Ánh-Nguy t bi u l y tr u cau em cho khách n.Ánh-Nguy t trong bu ng b c ra, H i-Y n ngó th y m t, thì trong lòng kho n-khoái, m ngmà không dám ngó, vui mà s , nên ng i b ng vô cùng. Ð -C m li c th y, hi u ý H i-Y nvì tình nên n xin u, bèn c i và nói r ng:

- Ch ng ph i tôi h p gì v i c u, ng t vì nhà tôi x ch-x c24, s e không có ch cho c un n m cho x ng áng. Ðã v y mà ph n tôi nghèo nàn, thi u tr c h t sau, nên tôis không có c m g o mà nuôi c u c.

Hài-Y n áp r ng:- Không h i gì, mi n là chú cho tôi m t b ván thì r i. Còn vi c c m g o thì t chú

nh m i tháng tôi tr cho chú bao nhiêu c ng c. Nh dù có nghèo l m, mu nlãnh tr c chút nh, tôi c ng a cho.

Ð -C m ng i ng m ngh m t h i r i gãi u nói r ng:- Tôi tuy d t nát, song tôi có lòng th ng con nhà h c-trò l m. Khoa tr c tôi c ng có

nuôi h c trò trong nhà. Ch chi tôi giàu có nh ng i ta, thì c u không c ng c,ch ng c n ph i tr ti n, ch ng nào thi u r i s n n. Ng t tôi nghèo quá, v y n uc u mu n thì cho tôi m i tháng n m quan.

- Ð c. H m nay tôi trong nhà bà i Thình, bà tính cho tôi m i tháng 3 quan. âyr ng rãi thanh v ng, v y chú tính n m quan c ng c.

22 d t, có nét bu n23 g c cây l n: chim xa r ng th ng cây nh c i24 xiêu v o

Ð -C m th y H i-Y n ch u li n nh v y, thì ti c mình không òi nhi u h n n a, nênanh ta ngh m t h i r i nói r ng:

- H i nãy c u có nói nh tôi mu n m n ti n c ng c. V y c u làm n cho tôi m nchút ít ng mua lúa g o.

- , c. Ð tôi cho chú m n vài ba nén b c. Thôi tôi v tôi thâu x p c, r ichi u tôi d n ra ây tôi nghé.Ð -C m g t u lia-l a, vì nghe nói cho m c tr c vài ba nén thì m ng quýnh.H i-Y n v a ra kh i c a, thì Th -Phi trong bu ng b c ra nói l n r ng:- Mình ng c quá! B th ng ó giàu l m, mình s gi ng gì mà òi ti n c m m t tháng

có 5 quan, không dám òi nhi u h n?Ð -C m l y tay khoát v và nói nh -nh r ng:- Ai dè nó giàu! Mà thôi m y ng nói gì h t, ó m c tao. Chuy n n y tao trúngm i l n r i tao h t lo nghèo n a.

Th -Phi châu mày áp r ng:- H ! Th nó m t tháng 5 quan, nó n c m vài quan, mình té25 gi i l m là 3 quan,

ch bao nhiêu ó mà giàu.Ð -C m ngó ch ng trong bu ng r i nói nh -nh v i v r ng:- y! M y ng có cãi mà! Th ng ó mê con Ánh-Nguy t nên nó m i t i ây mà xin

u, bi t hôn? Ð mình l y con Ánh-Nguy t làm m i mà câu nó. H nó m c m ir i thì ti n b c c a nó có bao nhiêu là ti n c a mình ch gì, hi u ch a? y v y, m yph i bi u con Ánh-Nguy t t m r a cho s ch s , m c áo qu n cho t t . T rày s plên ng có b t nó làm công vi c n ng-n n a, h th ng ó có h i thì mình nói Ánh-Nguy t là con nuôi nghe hôn. M y c nói y theo l i tao d n, ng có cãi gì h t, thìxong vi c, nh hôn?

Th -Phi hi u rõ ý ch ng r i thì c i và g t u lia-l a.V ch ng Ð -C m lo quét t c nhà c a s ch s , ch a m t b ván cho H i Y n n m l i

nh c m t cái gh g n ó cho chàng sách v . D n d p xong r i, Th -Phi bi u Ánh-Nguy t t m g i, thay i áo qu n. Ð -C m th y Ánh-Nguy t bi u âu làm ó thì vui m ng,nên kêu ra nói d u ng t r ng:

- N y cháu, t h i n m ngoái n nay, vì v ch ng chú nghèo nên thân cháu m i c ckh , ch không ph i chú thím ghét go gì ó. T rày v sau, chú có cho ng i u,nên ch c là trong nhà chú h t túng r i n a. V y cháu ng có làm nh c nh n nhtr c n a, nghe hôn cháu. Thu nay cháu c c, xin cháu ng phi n, y c ng vì chúthím th ng ông già cháu nên hoá ra nghèo, cháu m i c c, ch không ph i chúmu n chi v y. Thôi, t rày s p t i ai có h i thì cháu nói là con cháu trong nhà, ch

ng có nói n gì h t.Ð -C m v a nói t i ó thì th y H i-Y n ã b c vô sân, l i có m t ng i vác r ng

tráp theo sau. Anh ta l t- t ch y ra ti p r c, ph d n l ng-x ng. Th -Phi c ng vui c ivà h i Ánh-Nguy t i n u n c cho khách u ng, H i-Y n s p sách v , d n r ng tr p, móccây n c m trên vách, bút nghiên trên gh , r i m r ng l y cho Ð -C m 3 nén b c.

C nhà vui h t th y, nh ng m i ng i vui riêng m t th , v ch ng Ð -C m vui vì cób c ti n, H i-Y n vui vì c g n g i ng i yêu, còn Ánh-Nguy t vui vì h t c c kh .

** *

25 th a ra, d ra

T -h i-Y n c yên n i, mà l i c g n ng i mình hoài v ng, thì trong lòng thth i, b i v y v a m i t i thì chàng t èn r i l y sách ra mà c. Ánh-Nguy t không rõ tìnhý c a chàng, nên ra vô d n d p nh th ng. Có khi nàng ng nghe H i-Y n bình sách ngâmthi, b không e-l chút nào h t.

H i-Y n ng i c sách, mà h th y d ng nàng thì li c m t l ng tròng, tuy chàng khôngnói chi v i nàng, song s c m t chàng coi vui l m. G n h t n a canh m t, v ch ng Ð -C mvô bu ng mà ng . Ánh-Nguy t c ng vô trong mà n m. Ch nàng ng cách b ván c a H i-Y n n m có m t t m vách.

Tr i khuya l n l n, t b v ng v , ch nghe có gi ng H i-Y n c sách ngâm nga màthôi, H i-Y n c m t r i, m i x p sách trên gh và l y cây n c m treo trên vách r i lêndây mà n. H i-Y n v n s n có ngón n t i, mà l i ng lúc t ng-t , r i cái th n nótruy n ra t i m y u ngón tay, b i v y ti ng n r r nh n c ch y nh m a sa, gi ng nnh to nh trông ng i nh nh b n. Ng i c m h ng n nghe ti ng n nghe d c m h ng,b i v y Ánh-Nguy t n m trong gi ng, nghe ti ng n tiêu tao, thì trong lòng nàng bát ngátvô cùng. V Ánh-Nguy t có ngón n tuy t di u, thu nay nàng ch a t ng g p ai n t ih n nàng bao gi . Hôm nay nàng nghe ti ng n c a H i-Y n thanh tao thì nàng khen th m,mà khen r i l i b ng-khuâng, t i t m thân linh inh, nh quê nhà di u v i, th ng m changàn thu v nh bi t, xót li u b chút ph n bùn than.

H i-Y n c m y b a, tuy hay dòm ngó Ánh-Nguy t, ch ch ng h dám m mi nggh o ch c. Còn Ánh-Nguy t th y H i-Y n c sách, n c m thì bi t chàng h c gi i n hay,song nàng c ng không ng ý chi khác. V ch ng Ð -C m không qu u-qu n a, mà c ngkhông hún hi p ày a Ánh-Nguy t nh x a.

M t b a n , Th -Phi d t Ánh-Nguy t vào ch mua n, Ð -C m nhà ng i tr c c ach tre ng gi , H i-Y n chà l t l i ng i m t bên h i th m công vi c làm n dông dài m th i r i h i r ng:

- Chú có m y ng i con?- V ch ng tôi không có con.- Còn cô Hai trong nhà ây là ai?- Nó là cháu.- H m nay tuy tôi nghe cô kêu chú b ng chú, song tôi t ng là con gái c a chú ch .- Không, nó là cháu.- Cô còn cha m gì hay không, sao cô l i v i chú?- Cha m nó ch t h t.- T i nghi p d hôn! Cô có ch ng hay ch a?- Ch a.- Cô c m y tu i r i mà ch a có ch ng?- Nó n m nay c 22 tu i.- Cô l n r i, sao chú ch a ki m ng i t -t mà g cho cô có ôi b n v i ng i ta?- H th y v ch ng tôi nghèo, có ai dám c i âu mà g .- Nghèo mà h i gì!- Thi t cháu tôi nó có s c m t chút. V ch ng tôi c ng tính ki m ch có ti n, ng g

cho nó nh . Ng t ch a th y ai i nói, bây gi tôi bi t ai âu mà g .H i-Y n nghe nói nh v y thì hi u ý Ð -C m ham ti n, chàng ng i suy ngh m t h i r i,

r i ki m chuy n khác mà nói.Chi u b a y tr i mát m , Ð -C m di l i àng xóm mà ch i. Th -Phi thì i ra v n

thu c mà th m v n. H i-Y n th y Ánh-Nguy t nhà có m t mình, ý mu n gh o nàng,song không bi t làm sao mà kh i u, bèn l y cây n ng i trên ván mà n. Chàng d ng tâmgh o Ánh-Nguy t, nên l a khúc tuy t hi u mà kh i ng tình nàng.

Ánh-Nguy t nghe n hay, thì nàng ng a ngh , nên ra ng d a c a bu ng làm b ntr u ng lóng tai mà nghe. H i-Y n th y nàng ra, li n ng ng n và h i r ng:

- Tôi n nh v y cô nghe có v a tai cô hay không, cô hai?

Ánh-Nguy t m c c mu n ch y vô bu ng, song nàng s th t l , nên day l i nói nghiêmch nh r ng:- D , th a c u n ã ch c nh p mà ngón l i t i quá.H i-Y n nghe l i d u dàng thì kho n-khoái, mà th y nàng khen trúng i u thì ch ng

h ng nên buông n h i r ng:- Té ra cô bi t n hay sao, cô Hai?- D th a, ông thân tôi h i tr c c ng là nhà h c trò, nên có d y tôi chút nh.- N u cô bi t n, v y thì tôi xin cô vui lòng n th ch i vài b n, c hôn?H i-Y n và nói và ng d y a cây n. Ánh-Nguy t a tay mà c n và nói r ng:- Th a c u, ngh tôi v ng v , tôi âu dám Ban-môn ng ph 26.V H i-Y n vì th y nhan s c mà sanh t ng-t , ch không dè Ánh-Nguy t là con nhà

nho h c. Nay nghe nàng bi t n, l i nghe nàng nói ch n a, thì trong lòng càng thêm yêuchu ng, nên c nài-n nàng n hoài. Nàng ái-ng i nên không dám n. Chàng nói r ng:

- Bá-Nha g p c T -K 27 mà ch a ch u n, v y còn ch ai.Nàng bi t H i-Y n mu n gh o, nên th n m t xây l ng i vô bu ng, và i và nói r ng:- Th a c u, ngh tôi hèn m n, có áng chi mà dám sánh v i Bá-Nha.H i-Y n ái m Ánh-Nguy t l m, mu n th coi ngón n c a nàng ra th nào, nên Ð -

C m i ch i v chàng bèn nói v i Ð -C m r ng:- Cô hai c bi t n mà nãy gi tôi m i cô n ch i cô không ch u n. Ðâu chú bi u

cô n th ít b n nghe ch i chú.Ð -C m không dè Ánh-Nguy t bi t n, nên nghe nói nh v y, thì ch ng h ng. Anh ta

ngó H i-Y n mà áp r ng:- Không bi t nó bi t n hay không.- Tôi m i h i, cô nói cô bi t.- V y hay sao?- Ph i. Cô bi t n mà l i bi t ch n a. Cô nói ông thân cô h i tr c là nhà nho-h c

nên có d y cô.Ð -C m ng ngó l -láo r i nói tr r ng:- Ph i. Ông già nó h i tr c c ng là h c trò nh c u v y. Có l khi ng có d y nó.Anh ta nói phóng ch ng ch không dám ch c.Th -Phi ngoài sau v n i vô, nghe nói Ánh-Nguy t bi t n thì ch ta không tin, mà

c ng không dám cãi. H i-Y n mu n cho có chuy n ng làm quen v i Ánh-Nguy t, nên theoc ri t v ch ng Ð -C m bi u nàng n. Th -Phi bèn kêu Ánh-Nguy t ra r i nói r ng:

- M y bi t n ph i hôn? Nh m y bi t thì n th ít ch p nghe ch i.Ánh-Nguy t th y H i-Y n ng i chong m t ngó nàng ch ng ch ng28 thì nàng m c c ,

nên nói xu-x r ng:- Cháu h i tr c bi t n c t-qu t, mà b lâu quá nên còn nh bài b n gì âu.H i-Y n r c nói r ng:- Không h i gì, cô nh câu nào thì n câu n y nghe ch i. Mình trong nhà, ch ph i

ai xa l chi hay sao mà m c c .Ánh-Nguy t d c d c không ch u n. Th -Phi mu n làm cho v a ý H i-Y n, là ng i

mình ang nh c y, nên tr n m t ngó Ánh-Nguy t và nói r ng:- Ta bi u n thì n i, khéo làm b nhõng-nh o hoài!Ánh-Nguy t nghe l i nói x ng thì s , nên ríu-ríu b c l i l y cây n. Nàng c m t i cây

n thì nh thói x a, b n hàn mà phong l u, r i l i mh t i cha, b i v y nàng a n c m t.Ph n thì nàng bu n b c, ph n thì nàng th n thùa, nên nàng b c vô trong c a bu ng r i ng i

26 múa búa tr c c a L Ban: L Ban là t s c a ngành m c, không ai có ngh thu t dùng búa b ng ông. Thànhng n y ý nói là không dám khoe tài ngh tr c m t ng i tuy t gi i.27 hai ng i b n tri âm i Xuân Thu28 không r i, không d t

ghé trên u gi ng lên dây và n. Tuy h n m t n m r i nàng không r t i cây n, nh ngmà hôm nay nàng n ch ng chút nào l tay, l i n luôn m y khúc không nghe l i nh p. B ivì ngón n nàng ã t i s n, mà l i thêm nàng l i ng bu n th m trong lòng, nên h i nnghe nh oán nh s u, làm cho H i-Y n ng i ngoài tai lóng nghe, d b t x n xang, th m chív ch ng Ð -C m không thông i u n mà c ng bi t nàng n hay n a. Nàng v a d t b noán r i, thì H i-Y n ng d y nói l n r ng: Tr i i, ngón n cô tuy t di u, mà cô nói côbi t chút nh ch ! Tôi trên An-Giang xu ng t i ây, ch a t ng nghe ai n b ng cô. Cô hai

i, m i cô ra cho tôi h i th m m t chút .Ánh-Nguy t ng i n mà trong lòng nàng hoài c m, nên n c m t ch y r ng-r ng.

Thình-lình nàng nghe H i-Y n kêu, nàng l t t l y v t áo lau n c m t, r i c m n th ng-th ng b c ra.

Th -Phi nghe H i-Y n khen Ánh-Nguy t n hay thì m ng, nên ng i ngó nàng mà c i.Ánh-Nguy t bu n nên s c m t coi càng nghiêm ngh h n n a. H i-Y n nhìn mà nói r ng:

- Ng i ta th ng nói h có s c thì có tài. S c cô p, t nhiên tài cô cao, ngh là ph il m.

Ch ng hi u t i Ánh-Nguy t khiêm nh ng nên nghe khen nàng h th n hay là t i nàngnghi H i-Y n mu n ch c gh o, nên nàng không ch u tr l i, mà ng i ta nói nh v y nànglàm l , không nghe, c ôm cây n em l i trên ván.

H i-Y n ngó theo và nói nh nh r ng:- Cô hai, dây oán c a cô tôi c nghe r i. Không dám nào cô làm n n thêm ít b nn a, ng cho tôi nghe th dây b c v i dây nam c a cô coi.

Ánh-Nguy t áp r ng:- Th a c u, tôi h c n nh p nhem. Vì tôi s chú thím tôi r y, nên tôi rán n th m tb n cho c u nghe, t ng c ng r i

- Không, cô nói khiêm nh ng chi l m v y! Tuy tôi n không hay, song tôi c ng bi tnghe ch . Cô n i, cô l y n ng i b ván bên kia mà n; ng i n ngoài n y ngg n tôi nghe cho d .

Ánh-Nguy t d -d không mu n v ng l i. V ch ng Ð -C m th y H i-Y n khen ng imà l i quy n-luy n quá, có l mu n khu y cho m i t s u t ng-t c a chàng càng thêm r in a, nên ép ri t, c c ch ng ã Ánh-Nguy t ph i b c t i l y cây n. Nàng ngó quanh-qu t,v a mu n i l i phía sau l ng Th -Phi mà ng i, thì Th -Phi ng i s t l i r i bi u nàng ng itr c m t.

Lúc y tr i ã ch ng v ng t i r i. Con gà mái d t m t b y gà con i vô nhà ki m ch màng , nên kêu nhau chéo-chét. Ð -C m th i l a t èn r i em gi a ván, d a bên chÁnh-Nguy t ng i. Ánh-Nguy t ôm cây n mà lên dây. Bóng èn ch p-chóa, mái tóc ph t-ph , ti ng n r -r nghe nh khêu d gh o tình, ngón tay d u dàng th y b t l ng tròng li cm t.

H i-Y n ng i b ván bên kia, tai thì lóng nghe ti ng n, m t thì li c nhìn không m i,mà trí thì m n-mê mê m n, b i v y ng i t i ây, nghe ây, dòm ây, mà b ng l i nghvi c gì âu. Ánh-Nguy t n bài b c, thì gi ng n nghe thanh nh , nh tr i xuân gió mát,n c non cao; n ch ng nàng n qua dây nam, thì l i nghe h i th m s u nh ti ng oanhtìm , ti ng nh n l c b y, khi n cho ng i trong nhà ai c ng au lòng xót d .

Ánh-Nguy t n v a d t thì H i-Y t ch t l i nói r ng:- Cô n thi t hay quá! Tôi khen thi t ch không ph i tôi v m t cô. Tôi không dè

trong ch n th o-l n y mà có ng i tài s c n b c nh cô v y. Ngón n c a côtuy t i song có l c ng có ng i t i b ng, chí cái h i thê-th m bàng-hoàng thìkhông dám ch c có m t anh tài-t nào bì k p.

Nàng ng d y nói khiêm nh ng r ng:- Th a c u, h m nay c u n m y l n, tôi nghe c ng thi t là hay, thu nay tôi ch a

nghe ai n hay b ng. C u khen tôi chi quá v y.

- Không, tài c a tôi âu dám bì v i cô. N u cô n hay nh v y, có l khi cô c ng bi tlàm thi làm phú n a ch ?

Ánh-Nguy t vì ch u l bi t n, nàng ã nh c lòng c c trí t nãy t i gi r i, nàng th tkinh, không dám ch u bi t làm thi n a, nên nghe h i t i ó, nàng li n áp r ng:

- Th a c u, thân tôi nghèo c c ph i lo làm n; h i nh ông già tôi d y chút nh v ythôi, ch có ngày gi âu mà d y t i bi t làm thi, làm phú.

Nàng nói r i li n b i xu ng nhà sau.H i-Y n ngó Ð -C m và nói r ng:- Cô hai n hay thi t a chú. Tài cô giá áng ngàn vàng. Chú thím có ph c l m,m i có c m t ng i cháu nh v y. Xin chú thím ng có b t cô làm công vi cc c kh t i nghi p.

Ð -C m c i và áp r ng:- V ch ng tôi không bi t n, nên có hi u nó n hay d gì âu. Có c u nói ây m i

hay ch . V ch ng tôi nghèo, con cháu nó ph i làm vi c trong nhà, ch ph i là giàucó chi hay sao mà nó không cho c.

H i-Y n ng i l -l ng, không nói chi n a h t. V ch ng Ð -C m th y khuya r i nên gàic a i ng . H i-Y n tính l y sách ra c, song ng i ngó ng n èn r i trong d bâng-khuânghoài. Chàng ng i l ng thinh, nghe hai v ch ng Ð -C m n m trong bu ng nói chuy n x m xì,r i m t lát nghe ti ng Ánh-Nguy t ho nho nh . Chàng mài m c r i l y gi y vi t, tính làm m tbài thi d tình ý Ánh-Nguy t ch i. Chàng tính nh v y, mà ch ng c m vi t m i t có m tcâu Ðào-nguyên l c b c g p tiên nga , r i chàng l i ngh r ng nàng n y nói bi t n chút

nh, mà r i nàng n hay h n mình. H i nãy nàng nói không bi t làm thi, mình ch ng nên tin.Mình làm thi không c tao nhã. N u mình a thi cho nàng mà nàng chê thì kh . m tnhà c n gì ph i nói xa nói g n. Ð mình làm quen nói chuy n l n l n, r i i b a nào nàng nhà m t mình, thì mình t i tình ý c a mình cho nàng bi t c ng c mà. Nàng là con nhànghèo, mình h c gi i l i có ti n b c nhi u, có lý nào mình nói mà nàng không xiêu lòng.

Chàng tính nh v y r i d p gi y m c t t èn n m ng .

** *

(7)

H i-Y n t ng d k t t tình v i Ánh-Nguy t, té ra khó không bi t ch ng nào.Chàng mu n th y m t nàng luôn luôn, mà m i ngày nàng c nhà sau hoài, ít hay lên

nhà trên. Ðã v y mà nàng có lên, h chàng ki m chuy n mà nói v i nàng, thì chàng h i âunàng áp ó, b nàng nghiêm ngh , ch ng h khi nào nàng c i, nên chàng không dám nóiti ng l ng-l gh o ch c.

V ch ng Ð -C m l i d n dò v i nhau làm sao không bi t, mà h ch ng i kh i thì v nhà, còn v i kh i thì ch ng nhà, ch ng h khi nào v ch ng i v i nhau m t l t. H i-Y n t bi t Ánh-Nguy t n hay, t th y n t na nàng dè-d t, thì chàng càng thêm quy nluy n, càng c m hoài v ng êm ngày. Chàng b v ch ng Ð -C m ng n tr , làm chochàng không trao l i c h n v i Ánh-Nguy t c, thì chàng bu n r u n ng không bi tngon. M i bu i t i chàng m i Ánh-Nguy t n ch i, nàng t hoài không ch u n, mà vch ng Ð -C m c ng không ch u ép u ng.

H i-Y n trong nhà Ð -C m ã h n m t tháng r i, mà chàng c ng ch a k t m i tìnhv i Ánh-Nguy t c, thì chàng b c b i quá, ch u không c, nên m t b a n chàng th yTh -Phi v i Ánh-Nguy t d t nhau xu ng r ch mà xúc tép, có m t mình Ð -C m nhà, chàngm i t thi t v i Ð -C m r ng chàng th y tánh tình và tài s c Ánh-Nguy t chàng th ng, nênxin Ð -C m g nàng cho chàng ng ph tình hoài v ng.

Ð -C m ng i l ng thinh m t h i r i nói r ng:- Bi t nó ng c u hay không? Tôi nói thi t v i c u, v ch ng tôi nuôi nó là có ý

sau l a ch giàu có mà g nó ng v ch ng tôi n ng nh . N u tôi g cho c u r ilàm sao? C u h c gi i thi t, mà ch ng nào c u thi u làm quan r i s hay, còn bâygi v ch ng tôi l y c m âu mà n.

H i-Y n c i và áp r ng:- Chú không hi u, ch ông thân tôi là m t ng i c phú trên An-Giang. N u chú tínhg cho con nhà giàu thì tôi ây l i thua ai hay sao.

- Ch ng d u c u làm chi, ph n tôi nghèo c c, nên tôi coi b c ti n là tr ng. N u c umu n c i cháu tôi thì c u ph i em cho 10 nén b c tôi m i g , ch thi u m tnén c ng không c.

H i-Y n nghe nói nh v y thì m ng quýnh, l t- t m tráp l y ra 10 nén b c em trong khay tr u d a bên ch Ð -C m ng i mà nói r ng:

- Th a chú, trong v ch ng ph i l y tình l y ngh a làm tr ng, ch không ph i l y b cti n. Tuy v y mà c ng ph i làm cho l . Ph n tôi xa xuôi, không th nào làm cho

l c. V y v ng theo l i chú d y, nên tôi t m 10 nén b c làm l m n mà c icô hai ây. Chú mà nh m l i, thì n ngh a càng tr ng l m.

Ð -C m th y 10 nén b c thì m ng nên ng i li c ngó và chúm chím c i hoài. Cách m th i lâu anh ta m i nói:

- C u ã em lòng th ng cháu tôi, không l tôi làm eo xách không g cho c u. Thôi, tôi c t b c ó, cháu tôi v tôi s nói l i nó hay, r i c u ch n ngày nào t t làm m t

con v t mà cúng ng v ch ng thành hôn v i nhau, ng có làm rình-rang làm chicho t n hao.

H i-Y n m ng r h t s c, trong b ng ã ch c r ng trong n m ba ngày n a mình s giaoduyên v i Ánh-Nguy t, s c c m hòa hi p, loan ph ng ng sàn, ch ng còn ngày ngóng êmtrông, h t n i nh mây th ng gió.

Ch ng Thi-Phi v i Ánh-Nguy t xúc tép v , H i-Y n mu n cho Ð -C m thong thmà nói chuy n v i v và cháu, nên chàng thay i áo qu n ng i vô trong thành d o ch i.Tr c khi ra i, chàng l i d n n u chi u chàng không v thì nhà c vi c n c m, ng cóch i.

Ð -C m i Th -Phi v i Ánh-Nguy t t m r a xong r i, anh ta m i kêu h t ra nhà tr cmà nói chuy n. Anh ta ng i ván gi a b nghiêm ch nh l m, li c ngó Ánh-Nguy t, t ng-h nghai ba ti ng, r i nói r ng:

- N y cháu, v ch ng chú không có con; cháu ây h n m t n m nay, v ch ng chúth ng yêu c ng nh con ru t. Chú th y thân cháu nghèo hèn côi-cút, nên x a ràychú ã có ý mu n ki m m t ch t -t mà g dùm cháu, ng cho cháu có ch n ngd a yên n t m thân. D p c ng là may, c u H i-Y n n u trong nhà mình h nm t tháng nay, c u mu n cháu mà chú không hay. B a nay cháu i xúc tép, c u nhà t thi t v i chú ng làm mai-dong ng c u c i cháu. Chú ã có h i d r i,c u là con nhà c -phú trên t nh An-Giang, c u ã giàu mà l i h c gi i, th nào khoat i ây c u thi c ng u. Chú t ng ng i nh c u ó, cháu c ng nên c u mà g iph n trao thân. V y cháu ng c u i, ng ch n ngày c ng ph m giao bôi cho s m.Lúc n y c u còn làm h c sanh thì cháu s a tráp n ng kh n cho c u; ch ng c u thi

u r i b i làm quan, thì cháu l i c làm bà quan, có ng i h u h sang tr ngsung s ng quá. Cháu ng i nghé.

Ánh-Nguy t ng nghe Ð -C m nói thì nàng châu mày m t, trong trí nàng lo tính vôcùng. Ð -C m ngó nàng, có ý i coi nàng tr l i th nào. Còn Th -Phi thì ngó ch ng, có ýmu n bi t coi H i-Y n nói làm sao mà ch ng xúi gi c nh v y. Ánh-Nguy t ng m ngh m th i lâu r i nói r ng:

- Th a chú, chú thím có lòng th ng cháu, nên tính vi c tr m n m cho cháu, thi tcháu c m n c vô cùng. Còn c u H i-Y n là con nhà nho-h c, n u c u chi u c

n cháu thì cháu c ng i n c u l m. Tuy v y mà cháu xét ph n cháu, thì cháu cóch bu n riêng, nên cháu không th xu t giá c.

Ð -C m nghe l i trái ý mình, thì không vui, nên h i r ng:- T i sao mà cháu xu t giá không c?- Th a, ông già cháu m t ch a mãn tang, n u cháu l y ch ng thì cháu là con b t hi u.- i, t ng là chuy n gì kìa, ch th chuy n nh v y h i nào cháu lo.- Th a, con ng i ph i l y l ngh a làm tr ng, sao chú l i bi u ng lo.- ng ch t r i thì thôi! Cháu lo th hi u r i ng s ng l i c hay sao?- Ð o làm con ph i gi hi u cho tròn. N u cháu th t hi u v i cha cháu, thì khi có

ch ng cháu làm sao mà tr n ti t v i ch ng c.- C u H i-Y n có nói c u không c n.- C u là con nhà nho-h c, c u bi t l ngh a l m, có l nào c u n ép cháu mang chb t hi u. Mà d u c u có quên l ngh a i n a, ph n cháu là con, cháu ph i nh châu dám quên.

- L ngh a mà làm gì! H có ti n thì thôi mà! N y cháu, c u H i-Y n i du-h c mà coib c u ti n nhi u l m. Cháu ng c u, ch c cháu n m c ph phê, cháu ng i. N ucháu d c d c ch cho t i mãn tang, bi t âu c u còn ây hay không. H c u khôngch , c u i c i v khác r i ch ng cháu mãn tang, âu ch c có ch t -t nh v yn a.

Th -Phi xen vô nói r ng:- Tôi coi b c u mê con n y l m, nh t là t hôm c u nghe con n y n t i nay, c u

qu n quy u. Tôi ch c c u không i c i ch nào khác âu mà s .Ð -C m tr n m t ngó v mà nói r ng:- M y bi t gi ng gì mà xen vô. C nói b y hoài.Th -Phi b r y thì x m t, b i l i gh têm tr u mà n. Ð -C m day qua nói v i Ánh-

Nguy t n a r ng:- Chú nói cháu ph i nghe l i, ng cãi chú gi n.- Th a chú, cháu âu dám cãi chú, song vi c n y cháu li u không th nghe l i chú

c. V vi c l y ch ng là vi c tr ng. Tuy nay ông già cháu ã m t r i, song cháucòn m t ông chú d i C n-Ð c. Ví d u cháu mu n l y ch ng thì tr c h t cháu

ph i v d i mà th a cho ông chú hay, nh ông chú b ng lòng thì cháu m i dám,ch cháu t chuyên nh v y sao ph i.

- Nhi u chuy n quá! Mình ã l n r i, vi c c a mình thì mình nh, ch h i chú báclàm gì.

- Th a trong thân t c c a cháu bây gi còn có m t ông chú v i m t ông c u; cháu làcon nhà l ngh a, l nào cháu l y ch ng mà không th a cho thân t c hay.

- Thân t c! Thân t c! C nói thân t c hoài, nghe mà m c c . Có thân t c mà sao thi ung i ta có 30 quan ti n, thân t c không cho mà tr , bây gi l y ch ng l i ph i th av i thân t c hay?

Ánh-Nguy t li c th y Ð -C m qu u, nàng không dám nói n a, nên i l i góc màng, s c m t coi bu n l m. Ð -C m gãi u hai ba cái, r i i l i gh têm tr u mà n. Cách

m t h i, anh ta nói r ng:- B nào m y c ng ph i ng c u H i-Y n. N u m y cãi l i thì m y s coi tao. Thôi i

xu ng b p rang tép r i n u c m n.Ánh-Nguy t ríu-ríu xu n b p. Th -Phi b c l i ng m t bên ch ng. Hai ng i nói to

nh v i nhau m t h i, và nói và ngó ch ng phía d i b p, r i Ð -C m m gói a 10 nén b ccho v coi. Th -Phi m ng r , tay v n vai ch ng, mi ng ch ng29 ra ph i hai hàm r ng ench m ch m30. Ð -C m gói b c l i r i em vô bu ng mà c t, còn Th -Phi i xu ng b p phv i Ánh-Nguy t n u c m, mà m t ngó nàng l m-l m.

H i-Y n t c l i Ð -C m h a g cháu, thì lòng m ng h n-h b i v y ra i ch ich n b c kh p-kh i, s c m t hân hoan. M y cây b n r ch m c d i ru ng, g c óng bùn, lácòi-c t, mà m c31 chàng vui nên chàng xem c ng xinh p nh li u y u mai c n. Chàng vàotrong thành r i chàng mu n l lòng m ng c a chàng cho thi n-h bi t, nên vào quán n u ngno say r i l i ngâm thi c phú om-sòm, coi gi a th gian n y ch ng có ai c h nh ph cb ng chàng h t th y.

Ð n ch ng-v ng t i, chàng m i t v xóm Tr u. B a y nh m ngày 13 tháng ch p, nêntr ng ã m c cao c vài sào. Trên tr i sao gi ng t phía, bên ng lúa chín vàng khè, d ich n ti ng d gáy re-re, tr c m t gió b c àng l nh-l nh. Trong b ng chàng còn ch a r unên h i bay n c n ng, mà trong trí chàng l i y hình dung c a Ánh-Nguy t, nên chàngkhông bi t c m tr ng thanh gió mát.

Chàng b c vô t i sân thì th y Ð -C m ng ó, còn trong nhà v ng teo, l i không ènu c chi h t. Chàng bèn h i Ð -C m r ng:

- Chú làm gì ng ây? Sao b a nay không t èn? Nh h t ti n mua d u thì nói, tôia cho mà mua ch .

- V tôi v i con Ánh-Nguy t ng h t, t èn làm gì cho hao d u. Tôi th y b a naytr i t t quá, nên ra ng ây ch i.

- , ph i a, tr i b a nay t t thi t chú há?- C u n c m r i ch a?- i r i. Chú nhà có ch tôi hôn? Tôi có d n ng có ch mà.- Tôi ch t i m t tr i l n, không th y c u v tôi m i n.- B t nh n d hôn! Tôi có nói mà!Ð -C m n m tay áo H i-Y n mà kéo ra ngoài ng. Hài-Y n nghi Ð -C m mu n t

vi c kín chi ây, nên ríu-ríu i theo, không h i chi h t. Ð -C m ng i d a g c cây th , bi uH i-Y n ng i ngay tr c m t r i nói nh nh r ng:

- Không xong r i c u! Con nh nó không ng.- Sao v y?

29 m r ng30 có nhi u u nh n nhô lên31 vì

- Ôi! Nó nói nhi u chuy n l m. Nó nói nh ng là còn tang cha, nh ng là ph i th a chobà con bên n i bên ngo i hay, nói l n-x n tôi nh không h t.

- Cha ch ! Chú ph i làm sao, ch nói nh v y sao c. Tôi nói thi t, d u th nào tôic ng ph i k t tình ân ái v i cô cho c m i nghe. Chú ph i li u dùm m t chút.

- Tôi bi t làm sao bây gi ?- Chú ép i cô thì c ch có khó gì.- Tôi có làm gi n làm h n, tôi r y nó, mà coi b nó c ng không ch u.- Sao chú không nói tôi là ng i giàu có l n, h c hành gi i? Chú c t ngh a l i h i cho

cô nghe thì cô ph i ng, ch cô còn i ai n a.- Tôi có nói ch , t i nó k quá, c không ch u hoài, tôi bi t làm sao?- Hay là cô có t tình v i ai r i?- Không có âu! Nó v i tôi h n m t n m nay tôi có th y mòi gì âu.H i-Y n h t say, ng i ng m ngh m t h i lâu r i nói r ng:- N u chú thím có lòng th ng tôi, quy t g cô hai cho thôi thì tôi tính c nh ch i,

không khó gì âu.- Tính sao?- Chú cho phép tôi gh o ch c cô. Cô là gái m i l n lên, h con trai n ri t r i cô ta

xiêu lòng ch gì. V y m i b a chú thím gi b d t nhau i xóm, cô nhà v i tôi.Tôi ki m l i khôn khéo mà d ri t cô ít b a ch c là c.

- Làm nh v y xóm ri ng dòm th y thì x u h cho tôi quá.- Có x u chi âu. B nào chú c ng g cho tôi, tr c sau gì c ng v y, có sao âu mà

chú ng i.Ð -C m ng i l ng thinh không tr l i. H i-Y n nói r ng:- Xin chú ng ng i chi h t. H tôi mà c n n m v i cô Hai r i tôi s n n cho

chú thím n m nén b c n a.Ð -C m nghe nói nh v y thì vui c i, li n ph i ít ng d y mà nói r ng:- C u th ng nó quá, nên c u ã nói c n l i; thôi c u nói sao tôi ph i nghe v y, ch

bi t sao bây gi .Hai ng i d t nhau vô nhà. Ð -C m gài c a r i vô bu ng mà ng , còn H i-Y n thì t

èn r i ng i n và ngâm thi. Hai v ch ng Ð -C m nói chuy n x m-xì, không ai nghe c.H i-Y n ngâm thi thì l a nh ng bài trêu hoa gh o nguy t, trông b n nh tình. Không bi tÁnh-Nguy t ng hay là th c, mà nàng im-lìm không nghe c c c a.

** *

Sáng b a sau, n c m r i, v ch ng Ð -C m r nhau i nh lác ng ch ph i khô màd t chi u, d n Ánh-Nguy t nhà ra sau v n thu c coi có lá nào úa, ho c sâu n thì b mà bcho s ch s .

V ch ng Ð -C m v a ra sân mà i, thì Ánh-Nguy t c ng i kh n i ra sau v nthu c. Nàng lum-khum v ch m y lá thu c ki m sâu, trong trí ng tính m t lát n a s ith ng ra th m m cha, thình lình nàng th y có bóng ng i d i d i t, g n m t bên cái bóngc a nàng. Nàng l t- t ng c d y, thì th y H i-Y n ng m t bên, mi ng c i chúm chím,m t li c a tình. Nàng m c c b i qua hàng thu c khác.

Chàng i theo, ng x n-b n sau l ng, r i l i nói r ng: Tài s c giá áng ngàn vàng, màph i i làm công vi c hèn h nh v y, ngh thi t t i nghi p quá .

Nàng không tr l i, b i ch khác n a. Chàng th y nàng mái tóc ph t ph trên gò mánh mây v ng m t nguy t, thì trong lòng càng kho n-khoái nên và i theo và kêu mà nóinho nh r ng: Cô hai, cô ng l i cho tôi nói chuy n m t chút . Ánh-Nguy t ng l i, ngó

ngay chàng m t t tr ng r m, m t nh hoa n , s c thi t là xinh p, song b ng nghiêmngh l m.

H i-Y n quy t gh o nàng mà th y t ng m o nàng oan chánh nh v y thì kiêng n ,nên ng b ng r i nói nh -nh r ng:

- Tôi vì mang n ng kh i tình nên m i n ây xin u. Ch ng hi u vì c nào cô ãkhông chi u c , mà ý coi nh cô ch ng vui mà th y m t tôi v y cô hai?

Ánh-Nguy t áp r ng:- Th a c u, c u là b c sang tr ng, còn tôi là a nghèo hèn, b n ph n tôi ph i kính sc u, ch nào ph i tôi cao sang h n c u hay sao mà c u nài cho tôi chi u c . Còn tôith y c u mà tôi vui hay là bu n, thì t i trong b ng tôi, c u làm sao rõ c mà c uh i.

H i-Y n nghe nh v y, t ng nàng mu n nói tr -trêu nên c i ng n-ngh n mà nói r ng:- Cô nh hôm b a n tôi i ch i, tình c g p cô quét sân, hai a mình nhìn nhau ó.

Ch ng hi u t i tôi có cái duyên n gì hay sao mà tr v quán tôi x n-xang thao th choài, n không ngon, n m không ng , ngày nh êm hình dung c a cô c chàng-ràng tr c m t tôi luôn luôn. Tôi nói h t cho cô th ng, tôi b n, b ng , b h c,b n, trong lòng v n-vít, t ng t cô hoài. Tôi mu n làm l ng, mà h gi quên côch ng nào, trong trí l i càng nh cô ch ng n y. Kh tâm quá tôi ch u không c,nên m i làm gan n ây xin u, ng ra vô th y m t nhau.

H i-Y n nói t i ây thì th dài, coi b bu n th m l m, r i ng i ch m-h m d i t.Ánh-Nguy t vói tay níu lá thu c l t qua l t l i mà nhìn, song nàng ng t nh táo, lóng tai nghecoi chàng nói chuy n gì n a.

H i-Y n th y v y ch c nàng ã g n xiêu lòng r i, nên nói ti p r ng:- Tôi t ng c chung m t nhà v i cô tôi b t bu n r u th ng nh , nào dè g n

nhau, ra vô th y nhau thì l a lòng càng thêm h ng-h c, có khi nó làm cho trí tôi b i-r i nh d i nh ngây. Tôi bi t c tánh n t c a cô, tôi càng yêu m n cô h n n a,mà nh t là tôi nghe c ti ng n, gi ng nói, r i tôi rõ g c cô là con nhà nho, thìtôi quy t th nào tôi c ng ph i k t tóc tr m n m v i cô. B i tôi th ng cô quá,không còn bi t m c c n a, nên hôm qua tôi m i t thi t v i chú và xin c i cô,

ng ph tình hoài v ng r i m i yên lòng mà lo c sách c. Tôi xin cô t thi tcho bi t coi vì c nào tình tôi th ng cô nh v y, mà cô không oái t ng, l i khángc không ch u ng tôi. Tôi ch c n u cô ph lòng tôi thì tôi r u bu n ch ng nh ng làh c không c ph i l h i công danh, mà s sanh b nh r i b mình n i t Gia-

nh n y n a.Chàng và nói và l y móng tay g ch t, b coi bu n th m vô cùng. Ánh-Nguy t i

chàng nói d t r i, nàng m i chúm chím c i mà áp r ng:- C u là h c trò du h c, l thì ngày êm c u ph i trí vào kinh s luôn luôn, quy tl p cho c công danh mà làm hi n vinh t ph ch sao c u l i c ý dòm hoa ngónguy t làm chi mà n n i th ng gió nh mây nh v y?

- T i ông tr i khi n nh v y, tôi bi t làm sao bây gi .- C u ch ng nên l i cho ông tr i. T i cái trí c a c u không kiên nh n, t i cái lòngc a c u hay tr -trêu, ch không ph i t i ông tr i nào h t.

- Thôi, nh không ph i t i ông tr i, thì là t i cô.- Sao mà t i tôi?- Thu nay không ph i là tôi không th y con gái, mà sao tôi th y ng i ta tôi không

chút ng tình, n ch ng g p cô tôi l i t ng-t , d ng y không ph i là t i cô haysao?

- C u thi t là lanh l i!- Không ph i âu cô hai. Thu nay tôi ít n ít nói l m ch . Không hi u t i sao b a nay

tôi c nói chuy n v i cô, r i ông th n-kh u c a tôi ng gi c cho tôi ph i nói h tcho cô nghe. Nh ng l i tôi nói v i cô nãy gi ó là l i tâm-huy t, ch không ph i

l i ph nh ph âu. N u cô không tin thì ngày sau ôi ta k t tóc v i nhau r i cô sbi t.

- C u ph i lo èn sách, ch ng có lo chuy n ngoài không nên.- N u tôi không k t tóc v i cô c thì có vui v chi âu mà lo xem sách. Xin cô

th ng dùm thân tôi. Cô mà ph lòng tôi, thì d u cô không có ý h i tôi i n a, t cnhiên cô c ng có t i, vì cô mu n cho tôi bu n r u h c không c r i l h i ch i,nên cô m i ph tôi. Cô c ng là con nhà nho-h c, tôi ch c cô không n làm i u các n th , ph i không cô hai?

Ánh-Nguy t châu mày, cúi m t ngó xu ng t b nàng suy ngh l m. H i-Y n li c ngónàng, trong b ng m ng th m, có ý i coi nàng nói th nào. Cách m t chút nàng nói r ng:

- Tôi xét ph n tôi, nên tôi không th nào ng c. Tôi ã nói v i chú Ð -C m r i,v y ch chú không có nói l i cho c u nghe hay sao?

- Không. Cô nói làm sao ó?- Tôi ã nói v i chú, n u tôi ng c u thì tôi ph i mang ba i u l i l n. Th nh t: ông

thân tôi m t ch a mãn tang, n u tôi l y ch ng thì tôi mang ch b t hi u. Th nhì:tuy tôi m côi, song tôi còn m t ông chú v i m t ông c u; n u tôi l y ch ng màkhông th a cho thân t c hay thì ai g i tôi là con nhà l ngh a. Th ba: c u là con nhàh c trò, ng xôi kinh n u s mà ch khoa thi, n u tôi c ng ch m ng sàn32 làmcho c u r i r m l ng l èn sách, thì tôi t ng tôi c ng có t i v i thánh hi n l m.V y xin c u hãy gi lòng thanh t nh mà lo b èn sách, ch ng nên t ng nguy t nhhoa mà l i v i cha m và l y thân tôi t i nghi p.

H i-Y n ng i nghe nàng nói, gi ng l nh lót nh h i n, ý ôn hòa nh bài gi ng, b iv y chàng mê m n tâm th n, mu n xen mà c i, song s nàng không nói n a, nên ph i d nlòng l ng thinh mà nghe. Ch ng nàng nói d t r i, chàng m i ng c m t lên h i r ng:

- Cô nói còn m t ông chú v i m t ông c u, n u mu n l y ch ng thì ph i th a tr cm i dám. Hai ông âu? Chú Ð -C m ch u thì r i, c n gì ph i th a cho m tbà con thân t c.

- Chú Ð -C m có bà con gì v i tôi âu.- a! N u không ph i bà con, sao cô l i ây? Cô g t tôi chi v y cô hai? Chú nói

thi t gia o c a cô cho tôi bi t h t. Chú nói chú là chú ru t c a cô mà.- Th a, không. Chú nói d i v i c u a. Ông thân tôi khoa tr c lên u t i nhà chú

mà thi, r i au r i b mình, làm t n hao c a chú h t 30 quan ti n. Tôi nghèo nànkhông có ti n mà tr . Chú n quan chú ki n tôi. Quan b t tôi ph i v i chú âych .

H i-Y n nghe nói ch ng h ng, vùng ng d y, m t ngó Ánh-Nguy t trân-trân. Ánh-Nguy t xây l ng i qua gi ng thu c khác. H i-Y n ng ngó theo. Ch ng hi u vì chàng nghenàng nói nàng v i Ð -C m ch không ph i là cháu, thì ch ng bi t kiêng n chi n a, haylà t i chàng ngó theo, th y dáng i y u- i u, chàng ng lòng, mà nàng i v a c m t ch cb c, g n t i g c cây b - l n, chàng b n b ch y theo, r i n m cánh tay trái nàng ch tc ng mà kéo l i g c cây b - .

Nàng b níu thình-lình thì th n thùa mà l i gi n quá, nên m t mày t i, c mình runbây-b y, day l i ngó ngay chàng mà nói r ng:

- C u là con nhà h c trò, ch ph i là th t phu hay sao mà c u vô l nh v y. C uph i buông tôi ra. Buông i, n u c u không buông thì tôi làm c u mang nh c choc u coi. C u buông hôn?

H i-Y n mi ng c i h -h , tay m t c n m Ánh-Nguy t ch t c ng, r i tay trái l i vóimu n ôm ngang mình nàng, nàng cúi xu ng lu m khúc cây mà p nh u. H i-Y n s trúng l

u, nên l t t buông nàng ra r i b c th i lui hai ba b c. Ánh-Nguy t ch cây ngay m tchàng mà nói:

32 chung g i cùng gi ng

- C u là n c p, ch không ph i h c-trò. Tôi nói cho c u bi t, tuy thân ph n tôinghèo hèn m c d u song tôi tr ng danh giá c a tôi l m, thà là tôi ch t, ch tôi không

cho ai làm nh danh tôi âu.H i-Y n ng xa-xa, m t mày tái lét, c ngó nàng, ch không ki m c m t l i mà i

áp. Nàng th y v y m i b mà i. Chàng l c-th c i theo và nói nh -nh r ng:- Cô hai i, xin cô ng có phi n. Vì tôi th ng cô quá, nên tôi quên h t l -ngh a

liêm-s .Ánh-Nguy t ngoái u l i và c i g n và nói r ng:- C u không bi t ch không ph i c u quên.H i-Y n nh n m t áp r ng:- Nãy gi cô m ng nhi c tôi l i n ng n l m, nh ng vì tôi th ng cô quá nên tôi nh nh t th y. Cô hãy xét l i cô nh v y, còn tôi nh v y, sao cô l i chê tôi? Tôi là connhà c phú trên An-Giang; tôi tài h c l i không nh ng ai h t. Ph n cô nghèo kh

n i ph i em thân cho ng i ta. N u cô kh ng k t ngh a Châu-Tr n v i tôi,thì tôi ra ti n mà tr n , r i tôi m n nhà r c cô v , v ch ng v i nhau, tôi xôikinh n u s , cô lo s a tráp nâng kh n, khi bu n hòa n, khi vui th ng nguy t,d ng y cô không sung s ng h n là cho ng i ta nh v y hay sao? Cô ph ingh lãi, cô xét ch l i h i cho k . Tôi nói cho cô bi t, tôi không n làm b c cô, thìthi u gì cách.

Nàng ng l i áp r ng:- Tôi bi t l m ch ! C u làm àn-ông con trai, l i có ti n b c nhi u, còn tôi là àn-bà

con gái l i nghèo-hèn côi-cút, c u mu n làm h i tôi có khó chi âu. Tuy v y mà thàtôi b h i, ch tôi không ch u ô danh x ti t. Còn c u khoe c u giàu có mà l i h cgi i. Th a c u, tuy tôi nghèo hèn, song tôi kính tr ng ng i bi t l -ngh a liêm-s màthôi, ch không ph i nghe nói giàu có mà tôi ham, ho c nghe nói h c gi i mà tôi s .

Ánh-Nguy t nói d t r i quây qu i ki m lá thu c úa mà b . H i-Y n ng ngó xu ngt mà suy ngh m t h i lâu l m, r i l n b c th ng th ng i vô nhà.

** *

(8)

M t tr i m i tr ch bóng, hai v ch ng Ð -C m, m i ng i vác m t bó lác, b c vô sânqu ng m t cái i d a c a, r i Th -Phi i vòng phía bên hè mà vô nhà sau, còn Ð -C m thì ith ng vô c a tr c. Ð -C m mình m y l m lem, khi b c vô nhà ng ngó dáo-dác th y H i-Y n n m co trên ván, day m t vô vách, bèn nói l n r ng:

- Con Ánh-Nguy t i âu m t r i? C u làm gi ng gì mà n m bu n xo ó v y c u.H i-Y n day qua ngó Ð -C m, thi t g ng m t coi không vui. Ð -C m c i ng n-

ngo n và h i r ng:- T h i s m mai n bây gi c u nhà có vi c gì l không c u?H i-Y n l m-c m ng i d y, s c m t th n-thùa, nên ngó ch khác mà nói xu-x r ng:- Có vi c gì âu!Ð -C m c i h -h r i i th ng vô nhà sau r a mình, r a m t, thay áo i qu n. Th -Phi

th y Ánh-Nguy t sau v n thu c l n-t n i vô thì nói r ng:- D hôn! T h i tao i n bây gi , m y hoài ngoài v n thu c hay sao? Chà, b a

nay con n y siêng d bây.Ánh-Nguy t l ng thinh, không nói i nói l i chi h t.

n c m chi u r i H i-Y n r Ð -C m i vô trong thành ch i. Ð -C m ngày nay i nhlác là có ý mu n cho H i-Y n nhà thong-th mà ch c gh o Ánh-Nguy t, ch ng dè ch ngv nhà th y H i-Y n bu n xo, mà Ánh-Nguy t c ng không vui, thì l y làm k , b i v y H i-Y n r i vô thành ch i thì anh ta ch u i li n, th m tính ra ngoài ng r i h i H i-Y ncoi ngày nay có nói chuy n chi v i Ánh-Nguy t hay ch a. Ch ng ra kh i nhà, Ð -C m ch ak p h i, mà H i-Y n h i tr c r ng:

- Cô hai c nói c thi u 30 quan tiên không có mà tr , nên c v i chú mà tr , chc không ph i cháu c a chú, ph i v y không chú?

Ð -C m ch ng h ng, d ng b c ngó H i-Y n và nói r ng:- Nó nói v i c u nh v y hay sao? Ph i, ông gì nó h i tr c có thi u tôi 30 quan ti n,

mà ng c ng có bà con v i tôi, ch ph i là ng i d ng hay sao. Con cháu nó b cb o quá! V ch ng tôi th y nghèo nàn côi-cút tôi th ng, nên em nó v nuôi, bâygi nó th y c u yêu nó, ch c có ch n ng d a c r i, nó tính ph n v ch ng tôich . Con n y l o-l thi t. Sao b a nay hai v ch ng tôi i kh i, c u nhà có mth lòng nó hay ch a? Nó ch u hay không, mà sao h i x tôi v cho n bây gi tôicoi b c u không c vui v y c u?

H i-Y n áp r ng:- Cô hai nghèo mà kiêu h nh quá, tôi dùng cách mà gh o c , song dùng cách nàoc ng không c h t th y.

- Tôi ã nói tánh nó khó l m mà. C u nói v i nó làm sao r i nó tr l i làm sao âu c uthu t l i cho tôi nghe th coi.

Lúc y m t tr i ng chen l n. Hai ng i i th -th n trên ng. Gió chi u mát m ,màu tr i trong ng n. H i-Y n i ch m-ch m mà k m i vi c h i tr a cho Ð -C m nghe,không d u m t m y nào h t: Chàng nói r i th dài, b coi não n l m. Còn Ð -C m nghe rõr i thì anh ta s n u Ánh-Nguy t không ng H i-Y n thì anh ta b t n 5 nén n a, mà l i c ngkhông òi c 30 quan ti n, b i v y mà anh ta n i gi n nên nói r ng:

- Ð ng có lo, c u nó ó cho tôi. Mình ã t t v i nó quá, n u mu n làm phách, thìtôi cho nó làm phách. Ð tôi bi u con v tôi ép nó; n u nó còn c ng n a, thì vch ng tôi hành h t m thân nó cho nó th t kinh r i t nhiên nó h t c ng ch gì. Nóicùng mà nghe, n u mình làm cách mà nó làm c ng hoài, thì tôi cho phép c u banêm vô ng nh u v i nó, s c nó bao nhiêu mà c v i c u n i, còn nh nó có la làng

la xóm, i ki n i th a, thì v ch ng tôi làm ch ng cho c u, tôi nói nó th y c u h cgi i ti n nhi u nó mu n, c u không ch u c u m ng nhi c nó, nó m c c nên ki m

chuy n nói x u cho c u. Nó trong nhà tôi, mà v ch ng tôi làm ch ng nh v y thìai l i không tin.

H i-Y n nghe Ð -C m nói nh v y thì m ng, nên nói r ng:- Chú tính m u ó hay l m. N u chú s n lòng giúp tôi nh v y thì có lo chi tôi ân áiv i cô không c. Thi t tôi gi n cô quá, t h i tr a cho n bây gi tôi th d u t nhao ti n b c bao nhiêu tôi c ng l y cô cho c tôi m i nghe. Chú rán giúp tôi. Tôinói thì tôi nh l i, h tôi l y c cô r i thì tôi n n cho chú thêm 5 nén n a và tôira 30 quan ti n mà tr l i cho chú .

Ð -C m nghe nói ti n b c thì vui m ng nên r H i-Y n i ri t vô thành u ng r u ch i.H i-Y n c ng h t bu n, song n u ai ngó k c p con m t chàng thì bi t trong trí chàng lo tínhlung l m.

Ch ng i v d c ng, H i-Y n c l ng thinh ngó xu ng t mà i. Ði g n t i nhàchàng níu tay Ð -C m ng l i r i nói r ng:

- M u c a chú tính h i nãy ó hay thi t, song tôi coi có ch ch ng ti n. Vã h i tr a côi áp v i tôi, thì tôi coi cô ch ng ph i là gái t m th ng âu. Cô có nói hai ba l n

r ng thà cô ch t ch không cho ai làm ô danh x ti t cô. Cô nói mà b coi h n-hòil m. Cô là con nhà có h c, nên tôi s h cô nói thì cô dám làm. N u chú ánh pép-u ng cô, ho c tôi ti n s c làm ám xát, tôi e cô t c gi n r i t v n i, thì làu ng tài s c c a cô l m. V y xin chú th ng th ng cho tôi tính ít b a coi. Tôimu n òn- v i cô n a, ch ng nào không c r i mình s dùng k .

Ð -C m g t u lia l a và nói r ng:- Ð c, c. C u mu n th nào c ng c h t. C u tính làm sao thì c u nói cho tôi

hay, tôi s n lòng giúp c u luôn luôn. Tôi th y nó làm phách tôi gi n quá.Hai ng i d t nhau v nhà.M y b a sau Ánh-Nguy t n u c m n u n c, d n d p trong nhà, làm vi c ngoài v n

nh th ng, nàng th y H i-Y n nàng không th n thùa, không h n gi n, mà c ng không thèmngó. Còn H i-Y n th y m t nàng thì có h i b ng , nhi u khi lén li c ngó nàng mà khôngdám th t m t l i chi h t.

V ch ng Ð -C m th m tính v i nhau th nào không bi t, mà b a nào c ng b i hoài,b a thì v ch ng i chung v i nhau, b a thì ch ng i m t n i v i m t ng . H i-Y n nhàm t mình v i Ánh-Nguy t, h th y d ng nàng thì l a tình h ng-h c, bi n ái d i dào, song n umu n ch c gh o nàng thì m n bài thi ho c dùng ngón n mà thôi, ch không dám trao l ichi n a h t.

M t bu i tr a, v ch ng Ð -C m i kh i, H i-Y n nhà v i Ánh-Nguy t mà khôngdám nói chuy n v i nàng, thì trong lòng bu n b c nên tính b c ra sau v n mà ch i. Chàngv a i t i chái nhà, thì th y nàng ng ng d a m t b i bông b p, tay c m m t cái bôngmà nhìn. Nàng u tr n, l i tóc không ch i g , nhi u s i lòng-thòng sau ót, nhi u s i x px i trên trán; tr i dãi n ng trong m t nàng, r i màu bông b p gi i vô n a, làm cho n c danàng ng h ng-h ng, coi thi t là xinh p.

H i-Y n lén ng ngó nàng trân trân, vì s nàng hay r i nàng b i vô, m t cái b ctranh gái p xem hoa t i i, nên chàng không dám b c ng t. Thình-lình nàng dayqua ngó th y chàng, nàng buông cái bông ra r i th ng th ng i vô nhà. Chàng th y c p m tc a nàng r t h u tình, g ng m t c a nàng nh hoa n , t ng i c a nàng r t y u i u, thìtrong lòng chàng b i-h i, mu n b c l i ch n ng mà trao l i vàng á, song s nàng m ngn a, nên m i b c m t b c r i ng p ng ng ng l i, không dám i.

Nàng ã vô trong nhà r i mà chàng còn ng n-ng ngoài hè, cách m t h i lâu chàng ng ich m h m d a b i chu i, vói tay níu m t tàu chu i r i tét ra nh nh b ng d i t.

Chàng ng i ó cho n n a chi u, không bi t chàng toan tính vi c chi, mà coi s c m tchàng lo l m. Ch ng chàng th y d ng v ch ng Ð -C m v chàng m i l n b c vô nhà.

Ðêm y H i-Y n n m dàu-dàu hoài, không c sách mà c ng không th y n. B a saun c m s m mai r i, chàng xách dù i n t i m i v . Ð -C m h i chàng i âu thì chàng nóii vô thành th m anh em b n h c. Chàng i luôn nh v y cho n 4 b a.B a chót H i-Y n v n nhà thì trong nhà ã t èn r i. Chàng c t dù, c i áo dài r i

b c ra ngoài sân mà ch i. Ð -C m trông Ánh-Nguy t ân ái v i H i-Y n cho mau ng òithêm 5 nén b c và 30 quan ti n, mà th y H i-Y n ã không ve-v ng l i b nhà i hoài, mu nthúc H i-Y n b c ri t t i, nên i theo ra ngoài sân, ng d a bên mình chàng r i h i nhr ng:

- Sao h m nay c u không tính chi h t, c b nhà i ch i hoài v y? Thôi, v ch ngtôi ánh ép nó cho nhé?

H i-Y n kh u tay Ð -C m i th ng ra ngoài ng cho xa nhà r i nói r ng:- H m nay tôi tính h t s c, ch không ph i tôi i ch i âu. Cô hai là con nhà nho, cô

n hay h c gi i, ch không ph i nh s p con gái d t nát khác. Tôi ã xét k r i,n u mình làm ngang ch c cô b t bình r i h vi c c a mình i. V y tôi tính ph i dùngnh n ngh a mà d cô m i c. Tôi ã s p m u k xong r i h t; v y xin chú sángmai, ch ng n c m r i chú sai cô i vô trong gi ng33 r ng Bình-L i mà qu c i. Hcô i thì cô m c k tôi. N u chuy n n y mà không c n a, thì chú ánh p mà épcô, ch ng y tôi không c n n a âu.

Ð -C m không hi u k c a H i-Y n th nào, nên ng ngó trân-trân r i h i r ng:- M u c a c u s p sao ó? Sao h i nãy c u nói ph i dùng nh n ngh a mà d nó, r i

bây gi c u l i bi u sai nó i vô r ng m t mình?- y! Ðó là k nh n ngh a a.- H vô r ng thì c u làm ngang ch gì. Làm nh v y là k ba nài, ch nh n ngh a gì?Ð -C m nói và c i ng t. H i Y n c ng t c c i song chàng áp r ng:- Chú c vi c sáng mai sai cô i cho tôi.- T ý c u. Nè mà c r i ng có quên n tôi a, nghe hôn?- Tôi âu dám quên.Hai ng i nói r i d t nhau tr vô nhà t t èn gài c a mà ng .Sáng b a sau, H i-Y n th c d y s m ra i, nói v i v ch ng Ð -C m r ng mình vô

thành mà ch i v i anh em b n h c, d n nhà h t i b a c m thì n ch ng có ch . Khib c ra c a chàng quày u ngó Ð -C m và nháy m t hai ba cái r i m i i.

Ð -C m h i Ánh-Nguy t n u c m cho s m mà n. Ch ng n c m r i anh ta bi u Ánh-Nguy t i vô gi ng r ng Bình-L i mót c i khô gánh v mà ch m. Ánh-Nguy t v ng l i, li nx n qu n x n áo, r i xách òn gánh mà i.

Nàng i vô t i r ng r i, ki m l m m y nhánh khô vác em v chung m t ch . M tmình th n-th , t b v ng-v , ch nghe chim kêu chéo chét trong b i và th y gió th i lúc-l c

u nhành mà thôi. Nàng nh t i thân ph n nàng b -v không n i n ng d a, r i l i nh t iquê nhà, không bi t bây gi chú v i c u còn m nh gi i hay không, nhà c a b g n hai n mr i ch c bây gi ã h s p h t. Nàng nh t i ó thì bu n-b c ch u không c; nên ng ikhoanh tay mà khóc.

Nàng ng khóc, thình lình có n m sáu ng i tr n trùi-tr i, m t mày hung ác, taych n v m-v , k xách cây, ng i c m mác, gi a r ng xông ra, ngó th y nàng áp ch y l i,r i ng i i u nói l n r ng:

- Có con nhà ai ng quá bây; áp b t nó em v tr i. May d hôn, tao ch a có v , v y tao b t con n y làm v ch i.

Ánh-Nguy t h n phi phách tán, l t t ng d y mu n ch y, mà vì s run, hai ch n nhai trói, ch y không c. B n y áp vây chung quanh. Ng i i u bi u b t ó, ch p n m haitay Ánh-Nguy t nh p l i r i tút dây trong l ng ra mà bu c ch c c ng. Ánh-Nguy t m t màyxanh d n, cúi l y xin tha. Ng i y tr n m t n t r ng:

33 khu, khóm

- Tha cái gì? Ta b t v làm v , ch ai chém gi t gì hay sao mà bi u tha.B n y kéo x n Ánh-Nguy t i vô r ng. Ánh-Nguy t tâm th n bác lo n, không dám la,

mà c ng không dám khóc, c tíu-ríu i theo. Ði c m t h i lâu, qua kh i r ng r i t i tr ng.Ánh-Nguy t ngó t h ng không th y nhà c a ai h t, ch th y xa xa có m t chòm cây x -rmà thôi. B n y l i d t nàng i qua chòm cây y. Khi g n t i, nàng th y chính gi a chòmcây y có m t cái cái nhà, nàng t ng ch ó là tr i c a chúng nó, nào dè i t i m i hay là cáimi u. Lúc i ngang qua mi u, m t tr i x bóng r i, nàng li c m t dòm vô, th y có m t ng itrai ng ng i d a g c cây, nh ng i i ng ngh mát. Nàng v t la l n lên r ng:

- B ng i ta, làm ph c c u dùm tôi; tôi b b n n c p nó b t tôi ây nè!B n y a a hèo mu n p, a vác mác mu n chém nàng, r i kéo nàng mà ch y.Nàng khóc than nghe r t th m thi t. Nàng ch y mà quày u ngó ch ng coi ng i

trong mi u ó có ra c u mình hay không; nàng th y ng i y xách cây ch y ra r i r t ri ttheo n t l n r ng:

- B n bây không phép làm ngang b t v con ng i ta. Bây ph i th nàng y cho mau,b ng không thì ta b u bây h t th y.

B n n c p ng l i h t, r i tên u ng bi u b t Ánh-Nguy t ó nói r ng:- Th ng nào ó mà dám nói phách d v y? Bây i tr c i, tao ng t h ng th ngn y r i tao s i theo.

Tên u ng c m cây ng mà ch còn m y a kia kéo Ánh-Nguy t i. Ánh-Nguy ti c m t khúc quây u ngó l i, th y tên trai trong mi u v i tên u ng ng ánh

nhau, mà tên trai y b t ng l i gi ng in H i-Y n. Cách ch ng bao lâu tên u ng té n ms p d a ng, còn tên trai y ch y theo kêu l n r ng:

- Tao gi t th ng u ng c a bây r i, tao bây ch y âu cho kh i tao. Bây ph i thng i ta ra, n u bây trì hu n thì tao gi t bây h t.

Ánh-Nguy t nghe m y l i y thì m ng r h t s c. Còn b n n c p ng l i nhìn nhau,coi th t s c h t th y. Ch ng tên trai y ch y g n t i, thì b n n c p buông Ánh-Nguy t ra r ich y t n l c h t. Ánh-Nguy t tuy hai tay b trói, song th y tên trai y ch y t i c u mình, thìl t t ng i b p xu ng t khóc l y và nói r ng:

- Nh có ân-nh n c u tôi ch không thì tôi ã b tay k d r i. V y tôi xin l y ít l ymà áp ngh a cho ân-nh n.

Nàng v a nói t i ó thì tên trai y nói r ng:- a! Cô hai! Cô i âu mà n n i lâm h i nh v y?Ánh-Nguy t nghe h i li n ng c m t lên ngó chàng, th y qu là H i-Y n, nàng ch ng-h ng. H i-Y n bi u nàng ng d y, chàng l t- t m trói cho nàng r i h i nàng i âumà b n c p b t. Nàng và khóc và k h t u uôi m i vi c l i cho chàng nghe.H i-Y n nghe r i, b chàng coi gi n l m, ng ngó dáo dác, th y b n n c p ã ch y

xa r i r i chàng ch tay mà nói r ng:- Quân kh n ki p, dám b t ng i ta gi a ban ngày. Ch chi h i nãy theo k p, tao gi th t th y.

Chàng l i day l i ngó Ánh-Nguy t mà c i r i nói r ng:- H i nãy tôi nghe c u c u, tôi không dè cô chút nào h t. May b a nay tôi l i i ch i

lên phía trên n y, ch n u tôi i ch khác, thì ch c là cô ph i b b t i m t r i bi tâu mà ki m. Thi t may quá!

Ánh-Nguy t ng i xu ng mu n l y mà t n n a. H i-Y n a tay nàng ng d y vànói r ng:

- Ng i anh hùng h th y ng i ta lâm-nguy thì ph i c u. D u ng i xa l tôi c ngph i c u ng i ta thay, hu ng chi là tôi v i cô chung m t nhà c n gì cô ph i nóinhi u ti ng.

Chàng nói mà li c m t ngó nàng r t h u tình. Nàng ng b -ng m t h i r i nói r ng:- Cha m tôi ã tôi m t l n r i. Hôm nay c u c u tôi, ch ng khác nào nh c u

tôi m t l n n a. Ân ngh a n y tôi nguy n t c d tr n i, d u ki p n y tôi n áp

cho c u không c, thì tôi c ng nguy n ki p sau làm thân trâu ng a mà tr n choc u.

H i-Y n c i mà nói r ng:- Thôi cô i theo tôi mà v , ch ây mà nói chuy n hoài, tr i t i v sao k p. Cô

mu n n n áp ngh a cho tôi có khó chi âu.Ánh-Nguy t có s c th n, nên cúi u l ng thinh. H i-Y n nhìn nàng r i bi u nàng i

tr c, n i gót theo sau. Ch ng i ngang qua ch H i-Y n ánh v i tên u ng h i nãy, thìth y tên u ng còn n m d a b , tay ch n uynh-oan, tóc râu r i-r m nh thây ma n m ó.Ánh-Nguy t dùn mình r i b c trái mà i ri t.

Hai ng i i v d c ng nói chuy n v i nhau nghe thân thi t l m. Ánh-Nguy t tuynghiêm ch nh song không kháng c nh khi tr c n a, mà h H i-Y n t chút tình chi thìth y mi ng nàng l i chúm-chím c i. Ch ng vô t i r ng hai ng i l i ng i chung v i nhautrên m t g c cây khô mà ngh ch n.

Ánh-Nguy t mu n ki m ng c i mình ã gom h i tr a mà gánh v . H i-Y n khôngcho mà nói r ng tr i ã g n t i r i; không nên tr . Hai ng i d t nhau v t i nhà thì m t tr iã chen l n.Ð -C m th y hai ng i v m t l t, mà Ánh-Nguy t l i không có c i thì l y làm l , nên

ch y ra sân mà h i. Ánh-Nguy t em chuy n mình b n c p b t và nh H i-Y n c u màthu t l i cho v ch ng Ð -C m nghe. V ch ng Ð -C m tuy nghi H i-Y n bày m u, songkhông rõ m u s p th nào, nên c ch t l i l c u mà nói r ng:

- Tr i i, may quá! Cha ch , n u không có c u c u thì cháu ã b v tay quân c p r icòn gì! n c u l n quá, cháu ng có quên nghe hôn cháu.

Ch ng Ánh-Nguy t i vô nhà sau, Ð -C m ngo t H i-Y n ra ngoài sân r i h i nh r ng:- Thi t có n c p hay là c u s p t?- M u c a tôi ó. Ph i dùng ngu k mà d cô, ch làm nh chú bày ó, không c

âu.- Mà c u d nó c hay ch a?- Ð c r i, c r i.Hai ng i ngó nhau g t u mà c i, r i t ra ng i i c a tr c, k i ng sau mà vô

nhà.

** *

Lý-Ánh-Nguy t tuy nhà nghèo, nh ng mà n t-na dè d t, n nói h n hòi, lòng s ch tr nkhông óng b n nh , trí ngay th ng không a i u v y v 34. Ðã v y mà nàng l i có ngón

n hay, có v n h c r ng, d u nát thân c ng còn ôm ch hi u, d u ngàn l ng c ng khôngi ch tình. Gái nh v y H i-Y n say m n n i b n b ng , b sách èn, n n i t n

c a không phi n, b nh c không t n, ngh ch ng l gì. Ng i vi t truy n n y ch ng h dámtrách cái ái tình c a chàng, ch bu n cho chàng là con nhà h c trò, mà không hay trân tr ngái-tình, ã không bi t t ng cao ph m-giá c a ng i mình yêu, mà l i còn bày k ngu dùngch c x o, mà làm cho ph tình d c c a mình, ng i d ng y ch a áng ng vào b c atình nh n .

T ngày H i-Y n c u Ánh-Nguy t kh i n n r i, thì chàng công dày n tr ng, nên theove v n nàng n a. Nàng vì n ngh a, nên không dám kháng c nh tr c, mà th y cái tình c achàng r t n ng, tài c a chàng r t cao, b i v y l n l n r i nàng c ng ng lòng. Có khi chànglàm thi bi u nàng h a, có khi chàng a n bi u nàng n, h chàng bi u thì nàng v ng l i,ch không dám t ch i.

34 không th ng

Trai v i gái g n nhau, khi ngâm thi khi hòa n, mà c hai u h c gi i h t th y, b iv y l n l n r i tình nàng c ng dan díu, lòng nàng c ng ng n ng . Ch ng chàng d c ýnàng ã có tình v i chàng r i, chàng m i d vi c tóc t ra mà nói n a. Nàng cúi u e l , songg ng nói nh r ng:

- Em còn có m t tháng n a thì mãn tang c a ông thân em. V y xin c u ch cho embáo hi u r i, em s trao thân g i ph n cho c u, ng lo s a tráp nâng kh n mà nb i n c u t .

Chàng nghe m y l i nh c i35 t m lòng s u, nên nhìn nàng mà áp r ng:- Có m y ti ng nói ó mà cô ti c v i tôi làm chi, cho tôi m y tháng nay ng m s u

nu t th m, i gió trông mây, au n h t s c! Nàng ng c m t ngó chàng, hai ng i nhìn nhau, sóng tình d i d p, non ái ch p-ch ng, tuy hai ng i không nói m t ti ng chi n a h t, mà m t ngó nhau ó c ng c h ncùng nhau tr m n m vàng á.

T i ngày mãn tang, H i-Y n a ti n bi u Ánh-Nguy t i ch mua th t r u em v n um t mâm c m mà cúng cha, r i v ch ng có thành hôn v i nhau. Ánh-Nguy t lãnh ti n ich . H i-Y n th y vi c mình mu n nay ã thành r i, thì trong lòng vui-v vô cùng. Chàngth a lúc Ánh-Nguy t v ng m t, m i l y 5 nén b c mà n n Ð -C m và tr luôn 30 quanti n c a Ánh-Nguy t thi u ó n a.

Cúng qu y xong r i, c nhà ng i chung l i mà n u ng. Ð -C m có l i thì c chí, nênu ng r u xoàn-xoàn r i nói v i Ánh-Nguy t r ng:

- Ngày nay cháu có ch ng t t nh v y cháu ng có quên n v ch ng chú. N ub ng chú x u nh ng i ta, thì chú b t cháu làm tôi m i n già, ch chú ngthèm36 ki m ch t t mà g , v y cháu ph i nh n v ch ng chú .

Ánh-Nguy t thi t-thà không dè Ð -C m bán mình, mà c ng không dè H i-Y n l pm u d d , nên nàng a n c m t mà áp r ng:

- Thân cháu nghèo hèn côi-cút, hai n m nay nh chú thím nuôi d ng, bây gi chúthím l i ng g cháu l y ch ng, n y cháu ghi nh hoài, d u ngàn n m cháu c ngkhông quên c.

Ð -C m g t u r i b ng ly r u u ng nghe m t cái t, coi b v a lòng l m.H i-Y n thành hôn v i Ánh-Nguy t c r i, ngh chung ch v i v ch ng Ð -C m

không ti n, nên xu t ti n mua m t cái nhà nh g n c a thành h ng nam r i hai v ch ngd n v mà .

Trai tài gái s c ph n p duyên a, ng i ph tình quên h t n i t ng-t , k ghi d gitròn ni m t -tóc. Ban ngày v lo n i c m siêu n c, ch ng chuyên bài sách câu thi; ban êmv ng i bên nây may vá áo qu n, ch ng n m bên kia sôi kinh n u s . H ch ng có l ng-l ènsách, thì v nh c nh khuyên l n, h v có nh quê quán, bu n m cha, thì ch ng d n gi ivi c i mà v v an i.

G p b a tr ng trong gió mát thì v ch ng nh c gh ng i d a m y b i bông, r i m t nhìnnhau v nh phú ngâm thi, g p êm não trí bu n lòng, thì v ch ng khêu t ng n èn r i k vainhau mà hòa n u ng n c. Ai dòm vô nhà H i-Y n thì c ng u cho là m t nhà phong l uthú v , c ng u cho là m t c p tài t giai nh n.

M ng say s a vì n t, m ng mê m n vì tình, nên xuân qua thu l i h t h sang ông, tínhã trót m t n m, mà th m thoát coi mau d ng nh trong m y b a.Ð n n m Tân-mão (1831) tri u ình m h i thi n a. Các s -t s m s a t -t u t i thành

Gia- nh mà nh p tr ng. Ánh-Nguy t c ng lo s a so n bút nghiên cho ch ng ng thí.N m y H i-Y n u C -nh n. Ð n b a x ng danh thiên-h náo n c tr c c a tr ng

mà trông nghe tin t c.

35 c i, m ra36 không bao gi ch u

Ánh-Nguy t ngày êm thành tâm kh n nguy n cho ch ng thi u, nên n b a y nàngnóng-n y trong lòng ng i nhà không yên, b i v y c ng n ng lóng-nhóng tr c c atr ng thi mà nghe x ng danh. Ch ng nghe t i tên h quê quán c a ch ng, thì nàng vuim ng kh p kh i, chen trong ám ông mà ki m ch ng. Nàng i cùng h t mà không g p,trong trí t ng có l ch ng nghe tin y l t- t ch y v nhà mà cho mình hay, nên nàng b ng-b tr v nhà. Nào dè v n nhà c ng không th y ch ng; nàng ng i không yên c ra ngd a c a ngóng trông hoài.

Nàng i không c, mu n i ki m n a, mà r i nàng ngh n u lúc mình i ki m, ch ngv nhà không có mình, l i càng th t công ch ng ch mình, b i v y nàng quy t nhà mà ich không i n a. Nàng m ng r quá, mu n chia vui cùng ch ng nên b t m t con gà làm th tr i n u c m mua r u r i d n m t ti c ng ch ng v n u ng khánh h ngày p b c thangmây.

Ánh-Nguy t d n ti c xong r i mà c ng ch a th y H i-Y n v . Nàng mu n làm côngvi c ng nguôi b t lòng trông i, nên nàng d n d p trong nhà cho vén khéo, quét t cngoài sân cho s ch s , r i nàng l i r a m t, thay qu n i áo. Nàng ch n t i mà không th ych ng v . Trong lòng nàng ái-ng i, không th ch c n a, nên nàng y mâm c m l i r is p c a b nhà mà i ki m.

Nàng i vòng m y c a tr ng thi, n ch nào c ng th y n m ba ch c ng i ngng mà c b n tên m y s t m i thi u, song c ng không g p ch ng. Nàng bu n chí

m i i vòng l i phía ch ; ngoài ng thiên-h còn náo-n c, trong quán s -t còn lao nhao,ng i i thi u thì h n-h vui c i, k thi r t thì bu n r u xu-x .

Ánh-Nguy t i ngang qua m t cái quán, nghe trong quán có ti ng ca l nh-lót, gi ng ntiêu-tao, nàng li c m t dòm vô thì th y có sáu s -t ng ng i n u ng vui c i, l i có banàng má ph n môi son x n-b n chung quanh k n ng i ca mà d ng r u. Ánh-Nguy t v axay m t mà i, thì nghe trong quán l i có m t ng i c t ti ng c i l n và nói r ng: Hay l m,hay l m! N t-na c a cô mi, d u v ta nhà c ng không dám bì, còn bài ca c a cô mi, d u chota ch t v i cô mi ta c ng không ti c .

Nàng nghe ti ng c i gi ng nói gi ng nh ti ng c i gi ng nói c a ch ng, nên nàngng ng b c ng l i mà dòm vô quán n a. Ðèn t sáng qu c, r u th t y bàn, H i-Y nng i phía trong ng ôm m t a ca-nhi trum tr m trong lòng mà hun-hít. Ánh-Nguy t th yc nh l -l i y thì nàng h th n, nên nàng xây m t ch khác r i i ri t v nhà.

Ch ng hi u lúc y trong lòng nàng bu n hay là gi n, mà v n nhà nàng n m dàu-dàu.Nàng ngó mâm c m mà ti c công mình s m s a ch i ch ng t h i tr a cho n bây gi ,ch ng thi u r i ã không l t- t v nhà chung vui v i v , mà l i k t bè k t b n gh o nguy tgi n hoa, sá chi b n ca-nhi mà khen nó n t-na h n v nhà, t ng nó tài tình áng ch t s ng.Thi t ban u nàng phi n H i-Y n, mà r i nàng ngh ch ng mình thi u nó vui m ng nênph i vui ch i v i b u b n chút nh. M y n m nay công sách èn c c kh , ngày nay ch nb c thang mây, tên b n h , t nhiên ph i vui ch i, n u mình trách ch ng thì té ra mìnhh p hòi thái quá. V ch ng là ngh a tr m n m, ngày nào c ng th y m t nhau, còn b nh h ukhông m y khi t ng h i, b i v y ch ng mình ph i vui v i anh em tr c, ch v nhà mà l t

t37 làm chi. Còn l i nói v i ca-nhi là l i ph nh ph theo chén r u, h i nào mà mình cch p.

Ámh-Nguy t ngh nh v y thì nàng h t phi n trách ch ng, mà nàng bi t ch ng n ch ich nào r i, thì nàng c ng không b ng khuâng trông i n a. Nàng gài c a t t èn tính i ng ,mà n m trong mùng nàng vui m ng cho ch ng công thành danh to i hoài, nên nàng ngkhông c.

Tr ng trong thành tr canh t r i, H i-Y n m i v kêu v m c a. Ánh-Nguy t m i v anghe ti ng ch ng kêu thì nàng m ng r , nên l t t th i l a, t èn, m c a mà ti p r c.H i-Y n b c vô h i r u n c-n ng, m t au, ng ch ng n nh ngó v mà h i r ng:

37 g p rút

- Tôi thi u r i, to i chí hôn?Ánh-Nguy t c i và áp r ng:- Em bi t tài h c c a anh cao, công h c c a anh dày, th nào anh c ng thi u; tuy v y

mà em c ng c u tr i kh n ph t ng h cho anh d quá. Nay c ng nh c t tiên vành n tr i t, nên thi u c, thì em m ng nhi u h n h t, ch sao l i khôngm ng.

- Em m ng l m hay sao?- D , h i s m mai em lén i nghe x ng danh. Ch ng nghe tên anh thì em i ki m

anh d quá không g p. Em t ng anh v nhà, em l t t tr v , té ra không có anh.Em làm th t m t con gà d n ti c t h i tr a cho n bây gi ây, ch anh v emd ng l khánh-h .

Ánh-Nguy t b ng m t mâm r u th t em ra mà trên ván, s a so n cho ch ng nu ng. H i-Y n khoát tay t ý không mu n n và nói r ng:

- Qua ã ghé quán n u ng v i anh em b n r i, em hãy b ng d p i, qua không n n aâu.

Nàng ng ngó ch ng trân trân. H i-Y n b i thay áo i qu n, không nói chi n a h t.Ánh-Nguy t th y ch ng thi u v nhà mà không t m t l i nào có tình có ngh a, mình mu nd ng l khánh h mà ch ng c ng không ch u nh m l , b i v y nàng bu n, nên b ng mâmc m c t mà nàng r ng r ng n c m t.

M y ngày sau, H i-Y n c i ki m anh em b n r i n ng n m nghiêng trong m y tràình t u i m, ch ng v nhà h b a nào say thì ng , còn b a nào t nh thì tính vi c v An-

Giang ng bái t vinh qui, ch không t d u dan díu th ng yêu v nh lúc tr c n a. Ánh-Nguy t phi n thì phi n riêng trong lòng, ch không dám nói ra, bu n thì bu n th m trongb ng, ch không dám l ngoài m t.

Cách n a tháng, H i-Y n d n d p n sách tính m n ghe a v An-Giang. Ánh-Nguy t không nghe ch ng bi u mình i theo, nên không hi u ý ch ng li u ph n mình th nào,b i v y êm n m n ghe xong r i, H i-Y n nh sáng b a sau d n xu ng ghe mà i, H i-Y n ng ng i tréo m y ch n nh p ván tay kh y n, Ánh-Nguy t m i th th h i r ng:

- Th a, anh tính sáng mai i v An-Giang, mà nhà c a anh b l i ây ai coi, sao emkhông nghe anh tính vi c y?

- Th i l i ây cho em , ch còn bi u ai coi n a bây gi ?Ánh-Nguy t nghe m y l i thì bi n s c, nàng bi t ch c ch ng không em mình theo, thì

nàng bu n t i vô cùng, song nàng g ng g ng làm vui mà th a n a r ng:- Té ra anh tính em l i ây hay sao? Ph n em là gái, h có ch ng ph i theo ch ng.Nàng v a nói t i ó thì chàng buông cây n r i châu mày day l i ngó nàng mà nói r ng:- Qua tính qua v bái t vinh qui, qua th a vi c c a mình l i cho cha m qua hay

tr c, r i qua s tr xu ng r c em.- V y ch em i v i anh m t l t không c hay sao?- B t ti n l m, b i vì h i qua c i em qua không có th a cho cha m hay, n u bây gi

qua d t em v m t l t thì sái l l m.Ánh-Nguy t châu mày a l y, ng i l ng thinh mà trong lòng au n vô cùng. H i-Y n

th y nàng bu n, bèn ng d y i l i ng i m t bên, tay v n vai nàng, mi ng chúm chím c i vànói r ng:

- Em ng có bu n. Qua v có lâu l m là m t tháng thì qua s tr xu ng r c em.Ngày nay là ngày qua nh b c thang mây vinh qui bái t , em ph i vui v mà aqua, em bu n nh v y qua vui sao c. V ch ng ta n v i nhau h n m t n mnay, tâm u ý hi p, tri k tri âm, em còn nghi ng i i u chi hay sao mà em bu n?

Ánh-Nguy t cúi u, l y v t áo lau n c m t r i th th nói r ng:- Em âu dám nghi b ng anh. Em bu n là vì em s ý, h i anh c i em quên nh c anh

th a cho cha m hay tr c, b i v y bây gi m i có ch khó cho anh. Em s n u anh

v nhà t thi t cho cha m hay, mà cha m không vui lòng, thì duyên n ôi ta l ylàm khó l m.

H i-Y n tr n m t tr môi áp r ng:- i, t ng là vi c gì kia, ch vi c ó em ng có lo mà.- Em ph i lo, ch không lo sao c. Cha m là tr i là bi n, n u cha m không v a

lòng thì ph n anh là con, anh dám cãi hay sao.- Cha m có bi u là bi u vi c gì, ch v ch ng ng i ta th ng yêu nh v y mà cham ành lòng d t m i cang th ng c a ng i ta hay sao.

H i-Y n nói t i ó thì n m tay vu t tóc Ánh-Nguy t, b coi dang-díu, tình coi m nn ng l m. Ánh-Nguy t b t bu n, song nàng ng i l ng thinh m t h i r i nói nh -nh r ng:

- X a rày em không dám cho anh hay. Em có nghén ã c 3 tháng r i, v y anh cóv thì nh tr xu ng r c em mau mau, ch ng có b em b -v t i nghi p. Thânem côi-cút, bây gi ch ng bi t âu mà n ng d a, xin anh chi u c th ng dùmph n em.

H i-Y n v a nghe Ánh-Nguy t nói có nghén ã c ba tháng thì m t mày tái lét,buông Ánh-Nguy t ra r i i l i c a ng ngó ra ngoài sân. Gió th i lá cây khua ti ng lào xào,èn chói ng n c nhu m màu hoa-hoét. Ch ng hi u chàng suy ngh vi c chi, mà ng m t h ir i day l i m t mày bu n xo, h i Ánh-Nguy t s p c a t t èn i ng .

Sáng b a sau H i-Y n d n n sách bút nghiên xu ng ghe, a cho Ánh-Nguy t 5 nénb c r i t bi t mà v An-Giang. Ánh-Nguy t i theo xu ng t i b n mà a chàng. Khi chàngb c xu ng ghe thì nàng kêu mà nói r ng:

- Xin anh nh m y l i em c n d n, v n nhà thì rán mà làm cho cha m vui lòng r imau tr xu ng r c em, ch ng em i ch t i nghi p. M t ngày anh v ng m tlà m t ngày em trông i. V y d u th nào, c ng xin ch ph tình nhau.

L i nàng nói th m thi t bi ai vô cùng, song không bi t có ng th u lòng chàng chay không, mà chàng g c g t u r i chun vô mui không áp m t ti ng chi h t.

Tr o phu38 nh sào xô ghe ra kh i b n r i gay39 chèo. Ánh-Nguy t ng trên b ngótheo, n c m t tuôn nh m a, ru t qu n au nh c t, mái chèo ch t n c mà nó làm au- nlòng nàng c ng nh ai vác cây p trên ng c nàng v y.

Ghe i khu t m t ã lâu mà Ánh-Nguy t hãy còn th th n trên b n hoài, ng chongm t ngó mông ã thèm r i ng i khoanh tay mà khóc, khóc r i l i ngó, làm nh v y n t i mònàng m i ch u l n b c tr v nhà.

** *

38 ng i cheo ghe39 c t quay chèo vào c t chèo

(9)

Ðêm hôm v ng-v , m a gió -ào. D a mé b ti ng nh- ng kêu uênh-oang, trên máinhà n c m a r i l p- p. Ðêm nay là êm r m, mà tr ng b mây án nên m t mù c nh v t,mùa n y là mùa cây c t i t t, mà b giông m a nên lá nhánh qu n. Ánh-Nguy t chongèn m t mình, lúc ngó ng n èn th y gió t t èn xao d th y bàng hoàng, khi ngó ra sân th yb t n c hi p tan lòng th y áo não. Nhìn quanh qu t thì có m t ng i v i m t bóng, lóng tainghe thì ti ng d l n v i gi t m a sa. Ng i bu n mà c nh c ng gi c bu n thêm, thân ã khmà ph n e còn kh n a.

H i-Y n ra v có h a m t tháng s tr xu ng r c Ánh-Nguy t, mà n b a nay ã h nba tháng r i không th y ai n r c, l i c ng không ti p c th t . M i bu i chi u nàng

ng t i b n, m y tháng tr i ã m i m t ngóng trông, m i êm v ng nàng chong èn mà ng i,n m canh l n ã não lòng ch i.

Ðêm nay nàng ng i ng ngó gi t m a, ng nghe ti ng d , b ng chút cái thai trongb ng nàng máy ng, làm cho nàng gi t mình, l t- t l y tay mà r , r i mi ng chúm-chímc i. Nàng th m ngh tình ngh a v ch ng, tang ch ng ân ái hãy còn ây, có l nào H i-Y nquên nàng cho c.

H i-Y n là con nhà h c trò, tài cao trí r ng, tánh t t v n hay, khi làm h c sanh ã h mhút v i nhau, l nào nay làm ông C l i quên b n tào kh ng ngh a c . Nàng nh l i ngàytr c mình nghèo hèn ph i c công cho Ð -C m, mà chàng vì n ng tình theo nài n nduyên. Ng i tr ng tình nh v y không th nào mà l ng xao cho c. Ðã v y mà chàng ãra n c u mình nên bây gi d u chàng có cho mình i ch n m ba tháng mình c ngkhông nên phi n trách, hu ng chi khi ra v chàng có l i cho mình 5 nén b c, ch ph ichàng b bê gì hay sao mà mình bu n. Chàng l i h n ây ch c là t i chàng ho c au m, ho cb i r i vi c nhà, ch ng i tài tình nh chàng không l nào lòng d b c b o bao gi .

Ánh-Nguy t ngh nh v y, nên trông thì thi t nàng c ng trông hoài, song bu n thì nàngc ng b t bu n chút nh. Nàng ch i qua cho t i mùa thu, úng ngày n nh y khai hoa,nàng sanh c m t a con gái, mà c ng ch a th y d ng, l i c ng ch a c tin H i-Y n.B i nàng nh m mùa thu nên t tên con là T -thu-Vân.

Nàng th y m t con ch ng nào thì nh ch ng ch ng n y, b i v y h nàng nghe có ng inào mi t An-Giang xu ng buôn bán thì nàng c ng ki m cho c mà h i th m ch ng. B an nàng g p m t ng i lái buôn m t làng v i H i-Y n, nàng m ng r h t s c, nên ân c nm i v nhà mà h i th m. Ng i y nói r ng H i-Y n thi u v nhà không y m t tháng thìquan Huy n Ðông-xuyên ã kêu mà g con. Cha m H i-Y n ã giàu, mà cha m v l i sangn a, b i v y bây gi H i-Y n sung s ng vô cùng, nghe nói ch ng bao lâu n a tri u- ình sc p b ng cho i ng i Tri-Huy n nào ó.

Ánh-Nguy t nghe m y l i ch ng khác nào nh sét ánh ngang tai, b i v y nàng ng is ng-s , tay ôm con n c m t r ng-r ng ch y. Vì nàng th ng H i-Y n quá, nên t ng b ngH i-Y n c ng nh b ng nàng. Nàng không ch u tin H i-Y n ph nàng. Nàng th a t i cham ép, ch nàng v i H i-Y n tình n ng ngh a dày, không l nào m i v ng m t nhau mà v iquên nhau nh v y. Nàng vi t m t b c th mà t n i-ni m trông i, xin H i-Y n xu ng r cnàng cho mau, l i t luôn nàng sanh c m t a con gái n a r i trao cho ng i lái buôn yvà c y em dùm v cho H i-Y n.

Th g i i r i thì nàng c ng i mà trông i H i-Y n hoài. H chi u mát thì nàng b ngcon ra b n mà ki m ghe An-Giang, h êm t i thì nàng chong èn nhìn con cho b t nhch ng.

Ngày l n tháng qua, th g i i ã c hai tháng r i, mà c ng ch a th y tin t c chi h t.B a n n c m s m mai r i nàng b ng con em n m gi a ván, là ch ngày tr c H i-Y nth ng ng i c sách ó, mà d con ng , r i b ng thúng may ra ng i d a bên con mà vá áo.

Nàng ng i may mà trong trí nh ch ng, nên l m lúc tay buông cây kim, m t ngó môngra ngoài c a. C p chim u trên hàng rào kêu chót-chét, con nh y qua con chuy n l i, vui

cùng nhau c k t b n ki m n. B y ki n bò ngoài c a có hàng, con i tr c, con i sau, thth i b y v y oàn h p l . Loài chim v i loài ki n mà còn có ôi có b n, sao loài ng i l ichích bóng n thân? Hay là khi n cho gái h ng nhan ph i dày gió d n s ng? Hay là onam t ph i x o ngôn d i th ?

Ánh-Nguy t ngh t i ó thì nàng a n c m t. Con ru i âu bay l i u trên sóng m iThu-Vân. Nàng l t t l y tay mà khoát cho con ru i bay i, r i nàng nhìn m t con. G ngm t tròn, gò má , n c da tr ng, sóng m i cao, hình dung coi ch ng khác H i-Y n chút nào,con nh v y ai n ành ph r y. Thu-Vân n m ng mà ngay hai b p ch n ra tròn vo và tr ngnõn, coi nh ai s p hai c c i g n nhau; m t bàn tay trên u, m t bàn tay gác ngangng c, coi t ng m o d th ng d m n. M bà d y nên m t lát nhích mi ng c i m t cái, haigò má h ng hai cái l , hai cái môi ng nh thoa son.

Nàng nhìn con càng t i cho ph n con, có t i gì mà sanh ra ã m y tháng r i, ch a cth y m t cha l n nào h t! Nàng nh m y l i chú lái buôn nói hôm n , thì lòng nàng bát ngát,trí nàng ng n ng , nh ng mà c ng ch a ch u tin, ch c ý r ng ch ng mau thì lâu b nào H i-Y n c ng r c nàng, b i vì ân-ái v i nhau ã sanh c m t a con, tình còn n ng ngh athêm dày, d u ngàn t muôn chung c ng không l H i-Y n ham n n i ph tình x a ngh ac . N u chàng có c i v khác, y là t i m cha ép u ng, mà c i v r i há chàng khôngt ng n mình sao.

Ánh-Nguy t ng suy ngh t i ó, b ng th y ngoài c a có m t ng i, tr c ch ng 50tu i, xâm-xâm i vô h i r ng:

- Nhà n y ph i là nhà c a cô Ánh-Nguy t hay không v y cô?Ánh-Nguy t th y ng i lã n h i tên mình, tin ch c là ng i c a H i-Y n sai xu ng

r c, b i v y nàng kh p kh i m ng th m, l t- t ng d y áp r ng:- Ph i. Nhà n y là nhà c a tôi. Chú âu mà h i th m nhà tôi?Ng i y và b c vô và nói r ng:- Tôi trên An-Giang, ông C sai tôi xu ng ki m cô ng nói chuy n.Ánh-Nguy t nghe nh ng ti ng An-Giang, ông C thì nàng m ng quýnh không k p h i

chi h t, l t t tr i chi u trên ván gi a r i m i khách ng i. Con Thu-Vân nghe ti ng nóichuy n om-sòm, tr i chi u r t-r t, nên gi t mình th c d y khóc oé lên. Ánh-Nguy t thò tayb ng con mà ôm trong lòng r i mi ng chúm-chím c i và h i khách r ng:

- Ông C v tr n x a rày m ng gi i th nào? ng m n chú xu ng r c m con tôiph i hôn?

- ng m nh gi i. ng không có bi u tôi r c cô; ng có a cho tôi m t phong th ,d n ph i xu ng tìm mà a cho t i tay cô.

- Té ra có th c a ng hay sao? Ðâu chú a ây cho tôi.- Mà cô ph i tên là Lý-ánh-Nguy t hay không?- Ph i, Ánh-Nguy t là tôi ây.- , nh có ph i thì tôi m i a, ch lôi thôi l c m t ây v ng r y tôi ch t.Ng i khách d v t áo lên r i thò tay trong s i dây l ng mà móc ra m t cái ãy thu c

may b ng v i, cu n tròn b ng c n ch n v y. Anh m ãy ra l y m t phong th a choÁnh-Nguy t và nói r ng:

- Ðó, phong th ó. Cô d ra mà c th coi ch tôi không hi u ng vi t gi ng gì tr ng.

Ánh-Nguy t l y phong th , ch ng hi u vi c lành d th nào, nên n a m ng n a s , m ttái xanh, tay run r y, nàng xé phong th ra r i, m t tay b ng con, m t tay c m th mà coi.Ng i khách ng i ngó nàng thì th y nàng ban u m t tái, mà coi th ri t r i m t nàng l i ph ng-ph ng; nàng châu mày tr n m t t ng-h ng b m môi, coi b nh nàng gi n nh ng l inói trong th ó v y.

Ch ng nàng coi d t r i, nàng qu ng b c th trên ván, b ng con ng d y nói r ng:- Ng i tánh tình nh v y mà dám x ng là h c-trò! Thôi, thà là b c ph t tôi nh v y

cho tôi kh i trông i n a.

Ng i khách th y c ch c a Ánh-Nguy t nh v y thì l y làm l , nên ng i ngó nàng trântrân r i h i r ng:

- Th ông C nói làm sao mà cô gi n d v y? Cô quen v i ng hay là bà con?Ánh-Nguy t nghe m y l i y thì bi t H i-Y n không có t vi c c a mình cho ng i em

th hi u, b i v y nàng day m t ch khác mà áp r ng:- Tôi ây là v c a H i-Y n, còn con nh tôi b ng ây là con.- a! Sao v y? Cha ch ! Ông C ng làm t u d kìa! Cô nói cô là v mà sao n m

tr c ng thi u r i v tr n ng l i c i con quan Huy n Ðông-Xuyên?- Th ti u nh n thì nó làm nh v y ch sao. Chú làm n v tr n chú nói dùm v i nór ng con ng i i mà khác v i c m thú là nh bi t nh n ngh a. N m tr c tôith y nó là h c-trò, ngày êm chuyên c s kinh, h m mi ng ra thì nói cangth ng luân lý: tôi t ng nó là ng i bi t nh n ngh a, nên tôi m i ành trao thân g iph n cho nó; bây gi tôi m i hay nó m t m i ng i ta mà lòng d không ph i ng ita; nó c nh ng kinh thánh truy n hi n ó là c t ki m giàu sang, nó dùng l ingon ti ng ng t ó là c t phá danh ti t nhi n . Thôi, tôi v i nó t n y không cònnh n-ngh a gì n a. Nó rán mà h ng giàu sang, cho m con tôi

Ánh-Nguy t nói t i ó thì t c-t i ngh n c , nói không ra ti ng n a. Ng i khách th yv y thì ng lòng nên ng i l ng thinh. Ánh-Nguy t n c m t n c m i chàm ngoàm, nàngb ng con ra c a mà h m i r i tr vô nói r ng:

- Chú v tr n làm n nói v i ông C dùm nh v y cho tôi.- Cô mu n nói vi c gì v i ông C thì cô vi t th r i tôi em v dùm cho, ch l nào

tôi dám em nh ng l i cô nói nãy gi ó mà thu t l i cho ng nghe.- Tôi vi t th cho ng i nh v y thì u ng ch c a tôi l m. Chú c v thu t l i nh v y

i mà.- Ng t quá .Ng i khách th y ch nhà không vui, ngh ng i lâu b t ti n, nên nói lôi thôi r i lui ra

mà i. Khách ra kh i c a r i, thì Ánh-Nguy t l y làm au n trong lòng, nên nàng b ng convô võng mà n m, n c m t tuôn d m d . Còn gì là danh ti t! Còn bi t ai mà n ng nh ?U ng công cha m d y d , u ng công mình l c l a; d y d làm chi mà ngày nay nh c nhãtông tôn, l c l a làm chi mà ngày nay ô danh x ti t? Bây gi mu n v quê-quán, v sao cho

ng, th gái h v càng nh c ch ích gì. Bây gi mu n ây, c ng không kham, ph n y uu i l i thêm có con bi t làm ngh chi mà nuôi mi ng. Thôi cái thân n y càng s ng càng thêmh -ng i au n, s ng n a mà làm chi, thà thác ph t cho t i ng tr s ch n tr n, ng l pvùi m ng b c.

Nãy gi nàng khóc thì con Thu-Vân nó ng ; n ch ng nàng tính ch t, thì con nh nól i c a mình, hai tay d i m t, r i khóc oé lên. Nàng l t t b ng con mà cho bú, m t nhìn congi t l y càng thêm ch a-chan. Nàng m i ngh l i n u mình ch t thì ph n mình ã yên r i còncon mình b l i chi ai nuôi? Con là máu th t c a mình, l i t i n i ai ch nó có t i gì mà mìnhb nó. Nàng suy xét t i ó r i h i tâm, nên ôm con Thu-Vân mà hun. Nàng bu n r i gi n,mu n ch t r i th ng con, trong lòng ng -ng n, ngoài m t dàu-dàu, nên c n m trên võng v icon hoài n chi u nàng c ng không d y n u c m mà n.

Vã t khi nàng có ch ng d n nhà riêng r i, lúc tình ng m n, ngh a ng n ng,H i-Y n có t thi t cách v ch ng Ð -C m làm khó ng n ti n b c cho nhi u m i ch u gnàng, thì nàng gi n, nên nàng không thèm t i lui nhà Ð -C m n a. M y l n nàng i vi ng mcha thì nàng i vòng ng khác, ch không ch u i ngang nhà, mà ch ng H i-Y n thi u nàngc ng không qua mà báo tin. Nay nàng i t i tr c nhà Ð -C m, ng ngoài ngó vô thì th ycó m t mi ng t tr ng mà thôi, nhà c a gi em i âu m t bao gi r i..

Nàng h i th m thì h nói v ch ng Ð -C m l m n khá nên gi nhà v quê quán mi td i V ng-Gù ã h n m t n m r i. Nàng ch ng-h ng ng ng n-ng , bi t còn ai mà bày tn i ni m tâm s . Nàng a n c m t, b ng con i th ng n m cha ng i ôm m mà khóc r nglên nghe r t th m thi t. Nàng khóc m t h i r i k r ng: Cha ôi! Thân con au n, d i su i

vàng cha có bi t cho ch ng? Ph n con là gái mà ô danh x ti t nh v y, ch ng ch t cònm t m i nào con dám th y cha n a. Cái t i con làm nh c cho tông môn ây ch ng ph i là t icon mà ra, y là t i loài ng i h không bi t tr ng nhân ngh a, h không bi t thu ng li u b ,nên thân con m i n n i n y. N u con không vì con Thu-Vân thì con ã t v n mà ch t h ihôm qua r i, có âu con s ng t i bây gi . Xin cha m d i c u tuy n xét dùm ph n con .

Nàng khóc n tr a r i m i b ng con i v . Nàng v v a t i c a x y g p ông ba C u làng i l i xóm, già ã g n 70 tu i. Ông th y nàng c p m t ch ch, không hi u nàng cóvi c chi mà khóc nh v y, nên h i r ng:

- Cháu có chuy n chi mà coi b s u não d v y? Ông C có nh n nói ch ng nào ngxu ng r c cháu hay không?

Ánh-Nguy t t c t i trong lòng mà t h i hôm qua cho n b a nay nàng không t v i aic, b i v y nàng v a nghe ông ba C u h i m y l i thì nàng l c u a l y áp:

- M i bác vô nhà r i tôi thu t chuy n cho bác nghe.Ông ba C u l y làm l nên i theo Ánh-Nguy t ma vô nhà. Nàng m i ông ng i r i k

h t u uôi m i vi c l i cho ông nghe, nói r ng H i-Y n m i g i th bi u nàng lo ki mch ng khác à làm n, vì chàng k t ngh a v i nàng ó là ng u hi p ch i trong lúc du h c, chkhông ph i duyên n tr m n m chi ó mà ch i. Bây gi nàng m i bi t H i-Y n v i Ð -C m âm m u mà g t nàng, mà bi t c thì ã ô dang x ti t r i. Nàng nói h t r i nàng thanr ng:

- Thân tôi bây gi kh l m! Mu n ch t mà th ng con nên ch t không ành. ây thìb -v , v x thì x u h bi t làm sao bây gi ! Tr i ôi! Tôi có t i gì mà tr i t ph ttôi nên khi n cho tôi h danh c c trí nh v y không bi t.

Ông ba C u ng i th dài và nói r ng:- Ð i n y thiên h h gi d i l m; t i cháu t ng h bi t nh n ngh a nh cháu nênm i l m h ó a. Còn cháu kêu tr i làm chi? N u tr i t mà công bình thì âucó chuy n nh v y. Thôi cháu ng bu n, hãy rán lam l làm n mà nuôi con. ÔngC là ng i có h c, có l m t ngày kia ng h i tâm r i ng c ng th ng con ngch .

Ánh-Nguy t l c u áp r ng:- Ch ng ng h i tâm thì thân m con tôi ã tan nát r i còn gì!