1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia 1 www.literatura.aromaterapia.pl Nr 1 (79), t.21 Zima‘2015 Aromaterapia Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego Olejek nardowy Rola zapachów w wybudzaniu ze śpiączki Cząber ogrodowy Zapachowe „kolory” zimy Konferencja IFEAT 2014 - Rzym ISSN 2082-9205
67
Embed
Nr 1 (79), t.21 Zima‘2015...1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia 6 łodydze wysokości 10-60 cm, wyrastającej ze zdrewniałego korzenia pokrytego czerwono-brązową korą. Korzeń
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
1 www.literatura.aromaterapia.pl
Nr 1 (79), t.21 Zima‘2015
Aromaterapia
Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego
Olejek nardowy Rola zapachów w wybudzaniu ze śpiączki Cząber ogrodowy Zapachowe „kolory” zimy Konferencja IFEAT 2014 - Rzym
ISSN 2082-9205
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
2 www.literatura.aromaterapia.pl
Szanowni Państwo! W zimowym numerze kwartalnika „Aromaterapia” znajdziecie Państwo artykuł,
pierwszy z tej serii, dotyczący wybudzania ze śpiączki przy pomocy zapachów. Ta nowatorska metoda w terapii śpiączki znajduje coraz większe zainteresowanie środowiska naukowego oraz medycznego, głównie neurologów i psychoneurologów. Jako wspomagająca inne terapie może być bardzo pomocna w tych trudnych procesach leczenia.
Tradycyjnie opisujemy w tym numerze ciekawe olejki eteryczne i rośliny lecznicze. W cyklu „Najcenniejsze olejki eteryczne” po raz pierwszy omawiamy olejek nardowy (Nardostachys jatamansi DC.), trochę zapomniany, ale na pewno godny uwagi, przede wszystkim ze względu na swoje działanie uspokajające i nasenne.
W cyklu „Historie ziołowe” autorka opisuje popularną roślinę przyprawową naszych ogrodów - cząber pospolity (Satureja hortensis) oraz mniej znany, ale również cenny - cząber górski (Satureja montana). Ziele cząbru pobudza wydzielanie soków trawiennych, działa rozkurczowo, wiatropędnie, moczopędnie, dezynfekująco.
Zachęcam też czytelników do zapoznania się z tematyką ostatniej konferencji IFEAT 2014, która odbyła się w Rzymie. Całe teksty referatów będą dostępne na podanych stronach internetowych. Zmieszczone streszczenia przybliżają tematykę konferencji, która dotyczyła głównie produkcji olejków eterycznych w basenie Morza Śródziemnego, jakości olejków organicznych oraz zagadnień związanych z biotechnologią. Dziedzina ta, rozwijająca się ostatnio bardzo szybko, umożliwia syntezę związków zapachowych i aromatycznych metodami naturalnymi. Na całym świecie obserwuje się ogromne zainteresowanie konsumentów produktami organicznymi. Według różnych badań od 40 do 60 % badanych wybrałoby kosmetyki naturalne, gdyby były tańsze. Podobnie w dziedzinie substancji smakowych ponad 55 % konsumentów wybiera żywność ekologiczną. Obecnie stosowane procesy biotechnologii oparte na fermentacji, biologii molekularnej i chemii analitycznej w dziedzinie substancji zapachowych i aromatów spożywczych są jeszcze bardzo kosztowne, ale to przyszłość tej branży.
Warto też sięgnąć do porad perfumiarza i poznać najnowsze trendy na rynku wyrobów perfumeryjnych – zapachów proponowanych przez kreatorów na okres zimowy i karnawał.
Umilając sobie długie zimowe wieczory za pomocą wonnych olejków eterycznych i „ubierając się” w dobrze dobrane perfumy przyjemniej i w zdrowiu doczekamy wiosny.
Iwona Konopacka-Brud
Redaktor Naczelna
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
3 www.literatura.aromaterapia.pl
NUMERZE Najcenniejsze olejki dr inż. Anna Lis, inż. Martyna Kabzińska Olejek nardowy 5 W artykule przedstawiono opis botaniczny, występowanie i sposób uprawy nardu (Nardostachys jatamansi DC.) oraz otrzymywanie olejku eterycznego z jego korzeni. Podano charakterystykę zapachową, parametry fizykochemiczne i skład chemiczny olejku. Opisano zastosowanie korzeni nardu i olejku nardowego w medycynie, przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Aromaterapia i nauka dr inż. Władysław S. Brud, dr inż. Iwona Konopacka-Brud Rola zapachów w wybudzaniu ze śpiączki 15 W artykule omówiono podstawy mechanizmów powstawania wrażeń węchowych w mózgu. Bodźce węchowe i ich świadoma rejestracja w mózgu mogą mieć znaczenie w terapii śpiączki. Indywidualna metoda opracowana przez autorów służy procesom leczenia dzieci w klinice „Budzik”. Historie ziołowe dr inż. Ewelina Pióro – Jabrucka Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) – pożyteczna przyprawa 22 Cząber ogrodowy jest aromatyczną rośliną z rodziny jasnotowatych. Jest doskonałą przyprawą m.in. do fasoli, ziemniaków, tłustych mięs, ale także sałatek. Wchodzi w skład różnych mieszanek przyprawowych, np. pieprzu ziołowego. Poprawia trawienie i działa bakteriobójczo.
Przygoda z perfumami mgr Monika Kaleta Zapachowe „kolory” zimy 31 Zima to czas prezentów. Warto wygospodarować sobie w planie zajęć chwilę wolnego czasu i wybrać się na wyprawę śladami perfumeryjnych propozycji sezonu, a jeśli nas coś zachwyci zdążymy jeszcze dopisać je do listu do Świętego Mikołaja. Jakie nowinki pojawiły się na rynku oraz jakie trendy dominują w świecie zapachów? Na te i inne pytania znajdą Państwo odpowiedź w tym artykule. Konferencja IFEAT 2014 w Rzymie. Streszczenia referatów. 37 Oprac. WSB Tekst zawiera streszczenia 23 referatów wygłoszonych na dorocznej Konferencji Międzynarodowej Federacji Handlu Olejkami Eterycznymi i Aromatami, która odbyła się w Rzymie we wrześniu 2014 r. Dr Beta Radzi Karnawałowe inspiracje 50 Informacje Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne - Z życia PTA 53 - Konkurs Aromaterapia i Nauka 57 - Kursy Aromaterapii pod patronatem PTA 58 - Gdzie kupować olejki eteryczne najwyższej jakości 59 - Gdzie korzystać z usług dyplomowanych aromaterapeutów 63 Kalendarium, Index Copernicus 65 Informacje dla Autorów i Czytelników 66
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
4 www.literatura.aromaterapia.pl
CONTENTS
Most valuable essentials oils dr Anna Lis, Martyna Kabzińska Ch. E. Spikenard oil 5 A review. Essential oil from the roots of spikenard (Nardostachys jatamansi) is presented. Production, physicochemical data, chemical composition and application of the oil in medicine, perfumery and cosmetic industry are described. Aromatherapy and science dr Władysław S. Brud, dr Iwona Konopacka-Brud Application of fragrances in therapy of coma 15 Basic mechanisms of odour perception by humain brain are discussed. Odours and their perception in brain can be very important in therapy of coma. Method elaborated by authors is used in children coma therapy in „Budzik” clinic in Warsaw. Herbal stories dr Ewelina Pióro – Jabrucka Savory (Satureja hortensis L.) – useful spice 22 Savory is an aromatic plants from Lamiaceae family. There is an excellent seasoning for beans, potatoes and fatty meats, but also salads. Is part of various spice blends, such a herbal pepper. Improves digestion and has antibacterial.
Adventure of perfume M. Sc Monika Kaleta The rich variety of winters’ fragrances 31 Winter is a time for gifts. If your dairy allows, you should take an intriguing tour of the scents of winter. Then, add them to the letter to Santa Claus. What new perfumes appeared on the market this season? In the article you will find an answer to this and many other questions. IFEAT Conference Roma 2014. Rev. WSB 37 Review of papers presented during Annual Conference of International Federation of Essential Oils and Aroma Trade in Roma, September 2014. Abstracts of 23 presentations are given. Dr Beta Advises Carnival inspiration 50 Information - Polish Aromatherapy Association 53 - Aromatherapy and Science Competition 57 - Aromatherapy courses 58 - Where to buy quality essentials oils 59 - Where to find aromatherapeutistis –useful addresses 63 Calendar, Index Copernicus 65 Information for Authors and for Readers 66
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
5 www.literatura.aromaterapia.pl
Najcenniejsze olejki eteryczne
OLEJEK NARDOWY
Kadzidło, mirra, nard niech mnie zamroczą. Charles Baudelaire
W artykule przedstawiono opis botaniczny, występowanie i sposób uprawy nardu (Nardostachys jatamansi DC.) oraz otrzymywanie olejku eterycznego z jego korzeni. Podano charakterystykę zapachową, parametry fizykochemiczne i skład chemiczny olejku. Opisano zastosowanie korzeni nardu i olejku nardowego w medycynie, przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym.
Nard był znany już w czasach biblijnych. Oblubienica z „Pieśni nad
Pieśniami” w Księdze Psalmów Starego Testamentu mówi: Nard mój rozsiewa
woń swoją. Olejek nardowy uważano wtedy za najszlachetniejszą wonność.
Królowa Saba przybywając do króla Salomona podobno ofiarowała mu, oprócz
innych cennych darów, siebie jako pachnący, wyperfumowany olejkiem
nardowym podarunek. W Nowym Testamencie w Ewangelii według św. Jana,
Maria wzięła funt szlachetnego i drogocennego olejku nardowego i namaściła
Jezusowi nogi, a włosami swymi je otarła. A dom napełnił się wonią olejku.
Flakonik tego olejku wart był wówczas 300 denarów, co stanowiło
równowartość rocznej pensji robotnika. Korzeń nardu dodawano do
obrzędowego kadzidła w świątyni jerozolimskiej. Znano go również w innych
częściach starożytnego świata, np. Arabii, Egipcie, Rzymie. W Grecji
przyprawiano nim wino. Na Dalekim Wschodzie był używany do leczenia
padaczki, histerii, drgawek, gorączki, bólu brzucha, odkażania ran oraz do
odstraszania owadów. Obecnie olejek nardowy wchodzi w skład świętych
olejów do namaszczania, a kwiat nardu jest jednym z elementów
współtworzących herb papieski Franciszka.
Nard, nazywany też himalajską walerianą (łac. Nardostachys jatamansi DC.,
syn. N. grandiflora DC., ang. spikenard, muskroot, ind. jatamansi) należy do
rodziny kozłkowatych (Valerianaceae). Jest to bylina o prostej, owłosionej
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
6 www.literatura.aromaterapia.pl
łodydze wysokości 10-60 cm, wyrastającej ze zdrewniałego korzenia pokrytego
czerwono-brązową korą. Korzeń ma długość 20-30 cm, gorzkawo-kwaskowy
smak i silny aromat. W górnej części jest gruby, z widocznymi pozostałościami
ogonków starych liści, ku dołowi zwęża się. Wyglądem przypomina brodę, stąd
wzięła się nazwa jatamansi. Roślina ma dwa rodzaje liści: ogonkowe – duże
(15-20 cm × 1,5-2,5 cm) o kształcie eliptyczno-lancetowatym, łodygowe –
osadzone parami, drobne (2 cm × 0,6 cm), owalne. Na szczycie łodygi znajduje
się kwiatostan złożony z 40-50 drobnych, dzwonkowatych kwiatów w kolorze
biało-różowym do purpurowego. Owoce są małe, owłosione.
W przemyśle kosmetycznym olejek jest używany ze względu na korzystny
wpływ na skórę. Działa nawilżająco, kojąco, wspomaga regenerację naskórka.
Nadaje się do pielęgnacji skóry wrażliwej, podrażnionej, popękanej, suchej, z
wysypką. Jest też stosowany w kosmetykach do cery dojrzałej. Pozwala dłużej
zachować młody, świeży wygląd. Wchodzi w skład kremów i toników do
twarzy, balsamów do ciała, żeli i płynów do kąpieli, mydeł. Zawiera go, na
przykład, luksusowa seria kosmetyków Jatamansi, składająca się z kremu do
twarzy, mleczka, oliwki do ciała i żelu do kąpieli, produkowana przez firmę
L’Artisan Parfumeur. Olejku używa się też do produkcji preparatów do włosów,
m.in. szamponów i odżywek, ponieważ zmniejsza wypadanie włosów, sprawia,
że stają się gładkie i jedwabiste.
DR INŻ. ANNA LIS
INŻ. MARTYNA KABZIŃSKA
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
13 www.literatura.aromaterapia.pl
Dr inż. Anna Lis – adiunkt w Instytucie Podstaw Chemii Żywności Politechniki Łódzkiej, specjalistka w dziedzinie fitochemii, w zakresie analizy olejków eterycznych oraz substancji biologicznie czynnych w surowcach roślinnych i produktach kosmetycznych. Instytut Podstaw Chemii Żywności, Politechnika Łódzka, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 4/10, tel. 42 631 34 24, e-mail: [email protected]
Inż. Martyna Kabzińska – absolwentka studiów I stopnia kierunku Aromaty Spożywcze i Surowce Kosmetyczne na Politechnice Łódzkiej, kontynuacja studiów magisterskich na Żywieniu Człowieka i Ocenie Żywności na SGGW w Warszawie. Interesuje się m.in. surowcami kosmetycznymi oraz zależnością między odżywianiem się i aktywnością fizyczną a stanem zdrowia, jak i samą dietetyką. W przyszłości chciałaby wykonywać pracę związaną z kosmetykami lub dietetyką połączoną z aktywnością fizyczną.
Literatura:
1. http://www.fragrantica.com/notes/Jatamansi-or-Spikenard-108.html, (11.12.2013). 2. http://nmpb.nic.in/WriteReadData/links/5799976715jatamansi.pdf, (14.12.2013). 3. Paudyal M.P., Rajbhandari M., Basnet P., Yahara S., Gewali M.B., Quality assessment of
the essential oils from Nardostachys jatamansi (D. Don) DC and Nardostachys chinensis Batal obtained from Kathmandu Valley market, Sci World, 2012, 10(1), 13-16.
4. Rahman H., Shaik H.A., Madhauri P., Eswaraiah M.Ch., A review: pharmacognostic and pharmacological profiles of Nardostachys jatamansi DC., Elixir Pharm., 2011, 39, 5017-5020.
5. Lawrence B.M., A preliminary report on the world production of some selected essential oils and countries, Perf. Flav., 2009, 34(1), 38-41.
6. Lawrence B.M., Progress in essential oils, spikenard oil, Perf. Flav., 1985, 10(6), 32-38. 7. http://www.aromaticsinternational.com/spikenard104, (13.12.2013). 8. Naquvi K.J., Ansari S.H., Ali M., Najmi A.K., Volatile constituents of Nardostachys
jatamansi DC., a critically endangered species, Indian J., 2013, 9(3), 101-106. 9. Mahalwal V.S., Ali M., Volatile constituents of the rhizomes of Nardostachys jatamansi
DC., J. Essent. Oil Bearing Plants, 2002, 5(2), 83-89. 10. Parveen Z., Siddique S., Shafique M., Khan S.J., Khanum R., Volatile constituents,
antibacterial and antioxidant activities of essential oil from Nardostachys jatamansi DC. roots, Pharmacologyonline, 2011, 3, 329-337.
11. Sun H-D., Ding J-K., Lin Z-W., Che F-R., Study on the chemical constituents of the essential oils of Nardostachys grandiflora DC. and N. chinensis Batalin and their uses on the perfume, Yunan Zhiwu Yanjiu, 1980, 2(3), 213-223. (SciFinder abstract)
12. Kabzińska M., Praca inżynierska, Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności, Politechnika Łódzka, Łódź, 2014.
13. Singh A., Kumar A., Duggal S., Nardostachys jatamansi DC. Potential herb with CNS effect, JPRHC, 2009, 1(2), 276-290.
14. Disket J., Mann S., Gupta R.K., A review on spikenard (Nardostachys jatamansi DC. an endangered essential herb of India, Int. J. Pharm. Chem., 2012, 2(3), 52-60.
15. Lawless J., The Encyclopedia of Essential Oils, Thorsons, London, 2002, 172-173.
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
15 www.literatura.aromaterapia.pl
Aromaterapia i nauka
ROLA ZAPACHÓW W WYBUDZANIU ZE ŚPIĄCZKI W artykule omówiono podstawy mechanizmów powstawania wrażeń węchowych w mózgu. Bodźce węchowe i ich świadoma rejestracja w mózgu mogą mieć znaczenie w terapii śpiączki. Indywidualna metoda opracowana przez autorów służy procesom leczenia dzieci w klinice „Budzik”.
Powszechnie podaje się, że człowiek rozróżnia od 6 000 do 10 000
zapachów. Najnowsze badania wykazują, że różnorodność zapachów
otaczającego nas świata powoduje, iż liczba zapachów kodowanych w
podświadomości może być znacznie wyższa, praktycznie nieograniczona i różna
dla różnych ludzi. Z badań wpływu zapachu na reakcje mózgu wynika, że
powszechnie przytaczana liczba kilku tysięcy zapachów dotyczy tych, które
człowiek może zapamiętać i świadomie rozpoznać. Reakcje podświadome
pojawiają się przy obecności substancji zapachowych, których świadomość nie
rejestruje. Oznacza to, że reakcje człowieka na substancje zapachowe są
znacznie bogatsze i intensywniejsze niż dotychczas przypuszczano. Wynika to
przede wszystkim z możliwości badawczych, jakie dają nowoczesne urządzenia
do obserwacji aktywności mózgu.
Elektroencefalografia EEG
- Obserwacja czuwania, pobudzenia i relaksacji mózgu
w tym badania CNV (contingent negative variation) wskazujące na zmiany
potencjałów tła EEG związane z procesem poznawczym.
Magnetyczny Rezonans Jądrowy NMR
- Obserwacja struktur mózgu.
Funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy fMRI
- Mierzy hemodynamiczną reakcję – przepływy krwi – mózgu (ośrodkowego
układu nerwowego).
Pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa PET/CT
- Obrazuje dynamiczne działania mózgu (np. fale α).
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
16 www.literatura.aromaterapia.pl
Rys. 1. Budowa i działanie zmysłu węchu człowieka według R. Axel i L. G. Buck (The Nobel Prize In Physiology or Medicine 2004, Press Release 4.10.2004).
Neuron receptora węchowego (komórka węchowa) składa się z: błony węchowej, rzęski, mikrokosmków, komórki wspierającej komórkę węchową, aksonu (do opuszki węchowej), komórki podstawnej.
Transmisja bodźców węchowych w obrębie mózgu:
Receptory opuszka węchowa hipokamp, wzgórze,
różne obszary kory mózgowej
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
17 www.literatura.aromaterapia.pl
Niezależnie od tych skomplikowanych i kosztownych metod do obiektywnego
badania reakcji psychiki człowieka na substancje zapachowe stosuje się
wiele innych metod np.:
- Badanie zmian ciśnienia krwi
- Zmiany tętna i pracy serca
- Temperatura ciała
- Zmiany potencjału elektrycznego skóry
- Zmiany średnicy źrenicy oka
- Zmiany tęczówki
- Ruchy gałki ocznej i powiek.
Trzy ostatnie są badane przy pomocy tzw. Cyber Oka – połączenia kamer z
systemem i programem komputerowym, które pozwalają na rejestrowanie
niewidocznych gołym okiem reakcji mózgu na bodźce zewnętrzne.
Z punktu widzenia oddziaływania zapachów na psychikę człowieka
według Jellinka można wyróżnić dwa rodzaje reakcji na bodźce węchowe:
1. Tzw. „Efekt Prousta”, czyli kojarzenie bodźca węchowego ze zdarzeniem,
przeżyciem, emocjami itp., które pozostaje w pamięci. Powtórne pojawienie się
bodźca węchowego przywołuje zapamiętane okoliczności pierwszego
(pierwszych) kontaktu z tym zapachem.
2. Reakcja hedoniczna, czyli odczuwanie przyjemności lub niechęci w stosunku
do bodźca węchowego. Ta reakcja może być związana z poprzednią, gdyż
stosunek do bodźca może wynikać z poprzednich kontaktów i okoliczności, w
jakich miały miejsce.
Z wielu badań wiadomo, że:
1. Bodźce węchowe najszybciej i najsilniej oddziałują na mózg i jego reakcje.
2. Pamięć zapachowa jest najtrwalszą ze wszystkich rodzajów pamięci i zanika
najwolniej ze wszystkich dotyczących wrażeń zmysłowych.
3. „Efekt Prousta” jest również najtrwalszym i najsilniejszym ze wszystkich
skojarzeń pozostających w pamięci.
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
18 www.literatura.aromaterapia.pl
Śpiączka jest efektem uszkodzenia pewnych obszarów mózgu w wyniku
urazu lub niedotlenienia. Stan świadomości – czuwania jest regulowany przez
grupę komórek nerwowych w dolnej części mózgu (pień), które wysyłając
sygnały uruchamiają inne jego struktury, a przede wszystkim korę mózgową.
Uszkodzenie jednego z tych elementów może spowodować całkowitą lub
częściową utratę zdolności komunikowania się uszkodzonego mózgu ze
światem zewnętrznym. Ten stan to właśnie śpiączka (ang. Coma). W przypadku
śpiączki częściowej (ang. MCS – Minimally Conscious State) proces
wybudzania jest szybszy i na ogół daje pozytywne rezultaty. Całkowita utrata
kontaktu ze światem zewnętrznym najczęściej objawia się przejściem pacjenta
w stan swoistej wegetacji z cyklem dnia i nocy, ale bez żadnych objawów
reakcji na otoczenie. Ale i w takich przypadkach systematyczna i konsekwentna,
a przy tym fachowa terapia i rehabilitacja mogą doprowadzić do wybudzenia
nawet po bardzo długim czasie, aczkolwiek najbardziej istotny jest okres sześciu
pierwszych miesięcy od urazu.
Istotą terapii pacjentów w śpiączce jest znalezienie takiego zespołu
bodźców, które uruchomią procesy transmisji informacji zatrzymanych lub
zahamowanych w obrębie mózgu. Dobór bodźców jest procesem długim i
skomplikowanym, związanym z indywidualnymi cechami pacjenta, i obejmuje
obrazy, dźwięki, ruch, obecność znanych osób, potrawy itp. W ciągu ostatnich
kilkunastu lat okazało się, że: bardzo skuteczną metodą uruchamiana reakcji
mózgu są odpowiednio dobrane bodźce zapachowe.
Badania naukowców m.in. z Izraela, USA, Australii wykazały, że odpowiednio
dobrane bodźce zapachowe mogą znakomicie przyspieszyć proces odtwarzania
prawidłowego funkcjonowania mózgu.
Istotą tej terapii jest znalezienie takich zapachów, które pacjent znał i o
których wiadomo, że wywoływały u niego silne reakcje emocjonalne –
przyjemność, radość, niechęć, wstręt.
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
19 www.literatura.aromaterapia.pl
Odpowiednio dobrane zapachy podaje się pacjentowi w krótkich cyklach, na
zmianę, z odpowiednio dobranymi przerwami. Reakcje obserwuje się, w
zależności od dostępnych możliwości, albo od najprostszej, choć najmniej
obiektywnej obserwacji samego pacjenta poprzez wspomniane wyżej metody
instrumentalne.
AROMATERAPIA W KLINICE „BUDZIK”
Od jesieni ubiegłego roku Pollena-Aroma pod patronatem Polskiego
Towarzystwa Aromaterapeutycznego rozpoczęła współpracę z Kliniką „Budzik”
Fundacji „Akogo”, która zajmuje się dziećmi w śpiączce.
W oparciu o opracowaną przez PTA ankietę zbierane są informacje na temat
preferencji zapachowych dzieci – ulubionych lub znienawidzonych zapachów –
domu, otoczenia, potraw, owoców, wspomnień itd.
Na podstawie tych informacji, perfumiarze „Pollena-Aroma” opracowują
odpowiednie kompozycje zapachowe, które są przekazywane terapeutom z
Kliniki Budzik, a następnie stosowane w zabiegach.
Następnym etapem będzie uruchomienie Cyber Oka – systemu komputerowego
i programu opracowanego w Politechnice Gdańskiej, które posłuży do badania
reakcji małych pacjentów na bodźce zapachowe.
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
20 www.literatura.aromaterapia.pl
ANKIETA PTA DLA KLINIKI „BUDZIK”
Imię i nazwisko dziecka……………………………………………….
Zapachy, które mogą budzić emocje:
• Ulubiony owoc (owoce)………………………………………………….
• Ulubiona potrawa (potrawy)…………………………………………….
• Najbardziej nielubiana potrawa
……………….…………………………
• Perfumy (dezodorant) stale używane przez mamę
………………………
• Woda toaletowa (dezodorant) używane przez tatę
………………………
• Charakterystyczny zapach z domu (pachnące rośliny, potrawy,
środki czystości itp.)
……………………………………………………………
• Mydło, płyn lub żel używany do kąpieli dziecka
…………………………
• Nielubiany zapach (zapachy)
……………………………………………
• Zapach, który może budzić dobre lub złe skojarzenia (z wakacji,
wizyt, przedszkola itp.)
……………………………………………………….
Zapachy należy aplikować na bibułkach do wąchania zanurzonych na
maksimum 0,5 cm w zapachu.
Podsuwać pod nos na odległość 1-2 cm na kilka sekund 2 razy w ciągu dnia.
Obserwować reakcje. Powtarzać zapachy, które budzą reakcje.
Przy braku reakcji podawać kolejne zapachy z listy lub olejki eteryczne.
Metody nie można stosować u dzieci o stwierdzonej alergii (astma).
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
21 www.literatura.aromaterapia.pl
Partnerami współpracy PTA z kliniką Budzik są Kluby Lions Warszawa
Arka i Tenerife Sur, które sfinansowały zakup laptopów do programu Cyber-
Oko dla Kliniki Budzik.
DR INŻ. WŁADYSŁAW S. BRUD DR INŻ. IWONA KONOPACKA-BRUD
Dr Władysław S. Brud – inżynier chemik, absolwent Politechniki Warszawskiej, wieloletni prezes Fabryki Substancji Zapachowych Pollena-Aroma Sp. z o.o., ekspert w dziedzinie olejków eterycznych, substancji zapachowych, perfumerii oraz teorii i psychologii zapachu. Wieloletni konsultant UNIDO (ONZ) do spraw olejków eterycznych, członek władz (przez dwie kadencje prezydent) Międzynarodowej Federacji Handlu Olejkami Eterycznymi i Aromatami (IFEAT), współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego i Polskiego Towarzystwa Kosmetologów. Członek Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, Komitetu Technicznego ISO TC-54, Europejskiej Organizacji Badań nad Chemorecepcją (ECRO), członek Rady Naukowej kwartalnika Aromaterapia. Profesor w Wyższej Szkole Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie. Współautor książek „Tajemnice Aromaterapii – Pachnąca Apteka”, „Aromaterapia dla każdego”, „Technologia Kosmetyków”, „Manual of the Essential Oil Industry”, „Podstawy Perfumerii”, „Aromaterapia w Gabinecie Kosmetycznym, Ośrodku Odnowy Biologicznej, Wellness i SPA”.
Dr inż. Iwona Konopacka-Brud – absolwentka Politechniki Warszawskiej. 30 lat pracy zawodowej poświęciła substancjom zapachowym. Specjalizuje się w dziedzinie naturalnych substancji zapachowych - olejków eterycznych i aromaterapii, czyli wykorzystania dobroczynnych właściwości olejków eterycznych w pielęgnacji zdrowia i urody. Prezes Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego, twórca i redaktor naczelna czasopisma popularno-naukowego Aromaterapia, wieloletni dyrektor ds. rozwoju w warszawskiej firmie Pollena-Aroma, współtwórca serii Dr Beta® – wyrobów do aromaterapii – olejków eterycznych i kosmetyków. Współautorka książek: „Tajemnice Aromaterapii – Pachnąca Apteka”, „Aromaterapia dla każdego”, „Technologia Kosmetyków”, „Podstawy Perfumerii”, „Aromaterapia w Gabinecie Kosmetycznym, Ośrodku Odnowy Biologicznej, Wellness i SPA”. Wykładowca podstaw aromaterapii na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Warszawie i Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie.
Literatura: 1. G. Doman, R. Willkinson and all, Efekt intensywnej multisensorycznej stymulacji w
wybudzaniu ze śpiączki i rekonwalescencji, Neuropsychological, rehabilitation, 1993, 3(2) 203-212
Cząber ogrodowy jest aromatyczną rośliną z rodziny jasnotowatych. Jest doskonałą przyprawą m.in. do fasoli, ziemniaków, tłustych mięs, ale także sałatek. Wchodzi w skład różnych mieszanek przyprawowych, np. pieprzu ziołowego. Poprawia trawienie i działa bakteriobójczo.
Opis rośliny
Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.), nazywany także cząberkiem lub
satureją, jest silnie aromatyczną rośliną z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae).
Należy do licznego rodzaju, obejmującego około 130 gatunków, spośród
których duże znaczenie użytkowe ma także cząber górski (Satureja montana L.),
nazywany również włoskim lub zimowym. W Polsce gatunek ten jest jednak
mniej znany niż cząber ogrodowy.
Fot. 1. Cząber ogrodowy w fazie kwitnienia
Satureja hortensis jest rośliną jednoroczną, dorastającą do 30-35 cm
wysokości. Tworzy korzeń wiązkowy, sięgający w głąb ziemi nawet do 1,5 m.
Ma wzniesione, silnie rozgałęzione, fioletowo nabiegłe, słabo owłosione łodygi,
u dołu drewniejące [6, 13]. Posiada pojedyncze, drobne (długość 10-40 mm,
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
23 www.literatura.aromaterapia.pl
szerokość 1-5 mm), lancetowate, całobrzegie liście, osadzone po 2-3 w
nibyokółku. Kwiaty są grzbieciste, drobne, białe, różowe lub fioletowe.
Wyrastają z kątów górnych liści, po 2 do 5 w nibyokółku. Zebrane są w
jednostronne kłosy pozorne [17]. Powierzchnia liścia i kielicha kwiatowego
pokryta jest gęsto włoskami gruczołkowymi. Owocem jest rozłupnia,
rozpadająca się na cztery rozłupki o jajowatym kształcie, długości 1,5-2 mm i
szerokości około 1 mm, barwy jasnobrązowej z ciemniejszym unerwieniem.
Cała powierzchnia owocu pokryta jest drobnymi brodawkami [19]. Masa 1000
nasion wynosi około 0,6 [6].
Cząber górski jest wieloletnim, zimozielonym półkrzewem, dorastającym
do 40 cm, o liściach jasnozielonych, lśniących. Liście przypominają liście
cząbru ogrodowego, ale są gęściej pokryte włoskami gruczołowymi [18].
Kwiaty zebrane są na szczytach licznych pędów [8]. W obrębie gatunku
wyróżnia się pięć podgatunków, a mianowicie: montanana, variegata, illyrica,
kitaibelii, taurica [18].
Fot. 2. Cząber górski jest wieloletnim, zimozielonym półkrzewem
Występowanie
Cząber ogrodowy pochodzi ze wschodnich rejonów basenu Morza
Śródziemnego. Naturalnie występuje także na terenie Azji Mniejszej, Syrii,
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
24 www.literatura.aromaterapia.pl
Egiptu [14]. Rośnie na skałach i kamienistych gruntach. W uprawie cząber
pojawił się w IX w. najpierw we Włoszech, a następnie w innych krajach
Europy, w tym także w Polsce. Ze względu na pochodzenie, roślina ma wysokie
wymagania temperaturowe. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych,
glebach żyznych, próchnicznych o wysokiej zawartości wapnia [13]. Bardzo
ważny jest układ warstw w profilu glebowym, który powinien zapewnić
sprawne odprowadzanie nadmiaru wody opadowej i dobrą przewiewność gleby
[6]. Cząber można uprawiać na terenie całego naszego kraju, najlepiej udaje się
jednak w rejonach, gdzie druga połowa lata jest ciepła i słoneczna. W naszych
warunkach szczególnie korzystne są pola usytuowane na lekkich skłonach
południowych lub południowo-zachodnich. Naturalne osłony wietrzne, na które
warto zwrócić uwagę przy lokalizowaniu plantacji, pozwalają na uzyskanie
surowca o wyższej zawartości olejku eterycznego [6].
W uprawie są dwie formy cząbru ogrodowego: niemiecka – wysoka (60
cm), słabo ulistniona o mniejszej ilości kwiatów i francuska – silnie
rozkrzewiona, znacznie niższa od poprzedniej (do 45 cm), wytwarzająca dużo
liści i kwiatów [13].
Uprawę zakłada się najczęściej z siewu nasion bezpośrednio do gruntu.
Nasiona wysiewane są w połowie kwietnia, w ilości 8 kg/h, w rzędy co 40-30
cm, na głębokość do 0,5 cm. Nie należy ich przykrywać tylko ugnieść wałem,
ponieważ nasiona najlepiej kiełkują na świetle. Wschody ukazują się po około 3
tygodniach od siewu nasion [6].
Zbiór surowca przeprowadza się w okresie kwitnienia roślin (w naszych
warunkach przypada to na lipiec), ścinając pędy na wysokości około 15 cm nad
ziemią [6]. Przy dobrym odrastaniu roślin, możliwy jest drugi pokos, który
przeprowadza się we wrześniu. Surowiec suszy się w suszarniach naturalnych,
w miejscach przewiewnych i zacienionych lub w suszarniach ogrzewanych, w
temperaturze nieprzekraczającej 35o C. Plon suchego ziela wynosi około 3-4
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
25 www.literatura.aromaterapia.pl
tony z hektara [6]. Na rynku są dwa typy surowca, a mianowicie, całe ziele i
ziele otarte (pozbawione łodyg), które uzyskuje się po przetarciu przez sita
suchego ziela [6, 13]. W przypadku odmiany „Saturn”, często uprawianej w
Polsce, ziele otarte stanowi około 60% całego zbioru [6].
Nieco historii
Nazwa rodzajowa cząbru ogrodowego nawiązuje do łacińskiego satur
oznaczającego „nasycony, pełny, obfity”. Cząber ogrodowy, jako roślina
przyprawowa, znany był już w czasach starożytnych. Stosowany był wówczas
m.in. ocet cząbrowy [7]. Cząber doceniany był również jako roślina lecznicza.
Starożytny lekarz Hipokrates z Kos w swoim dziele „Corpus Hippocraticum”
podzielił zioła ze względu na kierunki działania. Cząber ogrodowy
zaklasyfikowany został do dwóch grup, a mianowicie roślin o działaniu
dietetycznym i wykrztuśnym [5]. Dioskorides uważał roślinę za skuteczne
lekarstwo na choroby płuc, żołądka i pęcherza [5].
Cząber ogrodowy miał także znaczenie obrzędowe. Pliniusz Starszy w
XXI księdze „Historii naturalnej” wymienił cząber ogrodowy wśród roślin,
które należy uprawiać w ogrodzie jako „zioła wieńcowe”. Tradycja
starorzymska nakazywała noszenie na głowach wieńców z roślin podczas
podniosłych uroczystości i obrzędów religijnych [5]. Wieńcami
z gałązek drzew, różnych ziół i kwiatów przyozdabiano posągi bogów, a także
domostwa [5]. Składano je także zmarłym i przyozdabiano nimi groby [5]. Dużo
później, już w czasach chrześcijańskich cząber także pojawiał się w czasie
różnych uroczystości religijnych. W Polsce wchodził często w skład wianków i
wiązanek poświęcanych w czasie Bożego Ciała, czy w dniu Matki Boskiej
Zielnej (15 sierpnia – święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) [5].
Miały one chronić domostwa przed chorobami i złymi czarami. Napary z tych
ziół podawano także zwierzętom.
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
26 www.literatura.aromaterapia.pl
Do środkowej Europy cząber ogrodowy wprowadziły we wczesnym
Średniowieczu klasztory. Mnisi stosowali go jako roślinę leczniczą oraz
przyprawową [17]. Na planie przyklasztornego ogrodu z IX wieku w Sant
Gallen cząber ogrodowy widnieje zarówno w części ziołowej (hortulus), jak i
warzywnej (hortus) [5]. Roślinę opisał św. Albert Wielki i św. Hildegarda [17].
W Polsce cząber ogrodowy znalazł się w uprawie prawdopodobnie w XI wieku.
O tej roślinie pisał m.in. Marcin z Urzędowa oraz Syreniusz. Według jego
przekazu cząber ogrodowy był wówczas spopularyzowany, ale rzadko
uprawiany w polskich ogrodach [5].
W medycynie ludowej płukankę naparem z ziela cząbru stosowano w
celu uśmierzania bólu zębów, głowy, [5]. Wierzono, że cząber „wzbudza
namiętności cielesne” [7]. Matthiolus – wybitny botanik z okresu Renesansu, w
swoim zielniku nawiązał do rzymskiej etymologii ludowej i podał, że nazwa
łacińska rośliny wywodzi się od mitycznego Satyra, znanego ze swojej
lubieżności [5, 7]. Z czasem przestano uważać cząber za afrodyzjak.
Surowiec zielarski
Oba gatunki cząbru: ogrodowy i górski dostarczają równocennego
surowca, którym jest ziele (Saturejae herba) o intensywnym zapachu,
wyczuwalnym zwłaszcza po roztarciu surowca. Ziele cząbru ogrodowego
odznacza się korzennym zapachem i gorzko-korzennym smakiem, podobnym do
pieprzu. Cząber górski ma silniejszy smak i zapach niż cząber ogrodowy [8, 13].
Dobrej jakości surowiec powinien charakteryzować się zbliżaną do
naturalnej barwą oraz intensywnym zapachem i gorzkawym smakiem. Według
Normy Polskiej ziele cząbru ogrodowego nie może zawierać mniej niż 1%
olejku eterycznego. Surowiec otarty może zawierać do 13% wody, 12% popiołu
ogólnego, do 2% popiołu nie rozpuszczalnego w kwasie solnym i do 8%
zanieczyszczeń organicznych oraz mineralnych [6].
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
27 www.literatura.aromaterapia.pl
Do głównych związków czynnych zawartych w zielu cząbru ogrodowego
oraz górskiego należy olejek eteryczny. Poza nim duże znaczenie mają także
garbniki (w zielu cząbru ogrodowego 4-9%, w zielu cząbru górskiego do 4%)
[12] i flawonoidy (w przypadku cząbru ogrodowego do 40 mg%). W surowcu
obu gatunków występują także śluzy, żywice, karotenoidy, witamina C,
składniki mineralne, takie jak wapń, potas, żelazo, magnez i sód [13]. Zwartość
olejku eterycznego w zielu cząbru ogrodowego wynosi od 0,5 do 2% (2,34%)
[10, 13]. Głównym składnikiem olejku jest karwakrol, którego zawartość może
wynosić nawet 88%. Występują także formy o dużej zawartość tymolu (29-
43%), a także takie, które charakteryzują się wysoką zawartością karwakrolu,
tymolu i gamma-terpinenu, występujących w podobnej ilości, odpowiednio:
29%, 26,5%, 22,6% [4]. Poza wymienionymi związkami w olejku cząbrowym
występują także inne związki, choć już w znacznie mniejszych ilościach, należą
do nich: p-cymen, eugenol, linalol, beta-pinen, alfa-terpineol [3].
Cząber górski ma podobny skład chemiczny surowca co cząber
ogrodowy. Zawartość oleju w zielu pierwszego z gatunków wynosi do 1,9%
[12]. Głównym składnikiem olejku cząbru górskiego jest również karwakrol,
który może stanowić do 70% składu olejku [1, 12, 15, 16]. W dużych ilościach
mogą występować także inne związki: tymol (do 45%), p-cymen (do 39%),
linalol (do 54%) [1, 11].
Ziele cząbru pobudza wydzielanie soków trawiennych, poprawia przez to
trawienie i przyswajanie pokarmów. Działa rozkurczowo, wiatropędnie,
moczopędnie, dezynfekująco. Surowiec stosowany jest w nieżytach przewodu
pokarmowego i w leczeniu niestrawności, przy zatruciach pokarmowych,
biegunkach [5, 8]. Przeprowadzone badania potwierdzają także bakteriobójcze,
grzybobójcze i antyoksydacyjne właściwości ziela cząbru ogrodowego,
podobnie jak górskiego. Surowiec stosuje się w postaci naparu w nieżytach
przewodu pokarmowego, przy długotrwałych biegunkach. Wchodzi w skład
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
28 www.literatura.aromaterapia.pl
różnych mieszanek ziołowych o podobnym działaniu. Zewnętrznie może być
stosowany do kąpieli leczących i łagodzących stany zapalne skóry [2, 3, 4, 11,
15, 16].
Cząber ogrodowy ze względu na interesujący aromat i smak ziela jest
przede wszystkim ceniony, i to już od czasów starożytnych, jako roślina
przyprawowa. W średniowiecznej Europie w dużej mierze korzystano z
przepisów rzymskich, dlatego też zakonnicy uprawiali i stosowali cząber
ogrodowy. Zachowany do dziś średniowieczny przepis na gęsinę brzmi: „weź
szałwii, hyzopu, cząbru, pigwy i porów, nadziej gęś i zaszyj, aby tłuszcz nie
wyciekał i piecz na rożnie” [7].
W „Pruskiej książce kucharskiej dla białogłowy” z 1805 r. autorstwa
Juliane Amalie (pseudonim, nie jest znane prawdziwe nazwisko) zawarty jest
opis suszenia i przechowywania cząbru, tak aby jak najdłużej zachował swoje
walory przyprawowe, a zatem: „majeran, tymian i cząber (..) gdy są zielone i
ulistnione, bywają wiązane w małe pęczki i na powietrzu, lecz nie w słońcu
suszone, potem przechowywane w takich miejscach, gdzie nie ma kurzu” [5].
Taki sposób konserwowania możemy z powodzeniem zastosować i dziś,
zwłaszcza jeżeli mamy z własnych przydomowych upraw zioła, warto je zebrać
i wysuszyć, czy też użyć do aromatyzowania olejów i octów.
Cząber jest dodawany szczególnie do potraw ciężkostrawnych, zarówno
mięsnych jak i warzywnych. Bardzo dobrze komponuje się z fasolą i grochem –
podkreślając smak, ułatwia ich trawienie, zapobiega wzdęciom. Używa się go w
stanie świeżym i suszonym do mięs, kiełbas, farszy, zup, placków
ziemniaczanych, wspomnianych już potraw z fasoli i grochu,
a także kapusty słodkiej i kiszonej oraz do ogórków. Ziele cząbru dodaje się na
10 minut przed zakończeniem gotowania, co zapobiega gorzkości potrawy.
Dodane do zalewy peklującej działa konserwująco [5, 9]. Wchodzi w skład
mieszanek przyprawowych, np. pieprzu ziołowego i bułgarskiej czubricy [9].
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
29 www.literatura.aromaterapia.pl
Świeże listki, zwłaszcza z wierzchołków pędów, ponieważ te odznaczają się
najsubtelniejszym zapachem, są doskonałym dodatkiem do sałatek [8, 7].
Cząber ogrodowy jest bardzo popularną przyprawą w Europie Zachodniej.
Warto by i w naszej kuchni był częściej stosowany, ponieważ jest doskonałą
przyprawą.
Hieronim Bock, zaliczany do wielkiej czwórki ojców niemieckiej
botaniki, tak w 1551 roku napisał o cząbrze:
„saturej lub hyzop ogrodowy (…)
to korzenne przyprawy ubogich ludzi – do wszelkich potraw (…)
wywołują apetyt, służą żołądkowi, pobudzają do szlachetnych czynów”
[za 9, 17].
DR INŻ. EWELINA PIÓRO-JABRUCKA
Zdjęcia Ewelina Pióro-Jabrucka
Dr inż. Ewelina Pióro-Jabrucka – adiunkt w Katedrze Roślin Warzywnych i Leczniczych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Doktorat z zakresu roślin leczniczych, wykonany w Katedrze Roślin Warzywnych i Leczniczych SGGW, obroniony został w 2005 roku. Członek Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych oraz Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego. Zainteresowania zawodowe: rośliny lecznicze zwłaszcza ich zmienność osobnicza w aspekcie gromadzenia się substancji biologicznie czynnych.
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Katedra Roślin Warzywnych i Leczniczych ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa, e-mail: [email protected]
Literatura
1. Chizzola R., Volatile oil composition of four populations of Satureja montana L. from Southern France. Acta Horticulturae 2003, 598, 143-147
2. Ciani M., Menghini L., Mariani F., Pagiotti R., Menghini A., Fatichenti F., Antimicrobial properties of essential oil of Satureja montana L. on pathogenic and spoilage yeasts. Biotechnology Letters 2000, 22, 1007-1010
3. Deans S.G., Svoboda K.P., Antibacterial activity of summer savory (Satureja hortensis L.) essential oil and its constituents. Journal of Horticultural Science 1989, 64, 205-210.
4. Gulluce M., Sokmen M., Daferera D., Agar G., Ozkan H., Kartal N., Polissiou M., Sokmen A., Sahin F., In vitro antibacterial, antifungal and antioxidant activities of essential oil and methanol extracts of herbal parts and callus cultures of Satureja hortensis L. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2003, 51, 3958-3965
5. Kawałko M.J., Historie ziołowe. Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin, 1986, 220-230
6. Kołodziej B., pod red. Uprawa ziół. Poradnik dla plantatorów. PWRiL, Poznań, 2010, 155-169
7. Kybal J., Kaplická J., Rośliny aromatyczne i przyprawowe. PWRiL, Warszawa, 1985, 182
8. Markuza-Bieniecka B., Zioła i przyprawy mojej kuchni. Wydawnictwo Warta, Warszawa, 1977, 13, 70
9. Mazerant-Leszkowska A., Mała księga ziół. IWZZ, Warszawa, 1990, 100-101 10. Pank F., Pfefferkon A., Krueger H., Evaluation of a summer savory (Satureja
hortensis L.) collection with regard to morphology, precocity, yield components and essential oil and carvacrol content. Zeitschrift fuer Arznei & Gewuerzpflanzen 2004, 9, 73-79
11. Radonic A., Milos M., Chemical composition and in vitro evaluation of antioxidant effect of free volatile compounds from Satureja montana L. Free Radical Research 2003, 37, 673-679
12. Rosłon W., Węglarz Z., Chemical variability of savory (Satureja) genus in respect of essential oil composition and tannin content. Herba Polonica 48, 178-182
13. Rumińska A., Rośliny przyprawowe. Cząber ogrodowy. Wiadomości Zielarskie 1992, 10, 17
14. Sarwa A., Wielki leksykon roślin leczniczych. Książka i wiedza, Warszawa 2001, 209-210, 272-273, 349-350
15. Skoibusic M., Bezic N., Chemical composition and antidiarrhoeal activities of winter savory (Satureja montana L.) essential oil. Pharmaceutical Biology 2003, 41, 622-626
16. Skoibusic M., Bezic N., Phytochemical analysis and in vitro antimicrobial activity of two Satureja species essential oil. Phytotherapy Research 2004, 18, 967-970
17. Strzelecka H., Kowalski J., pod red., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa, 2000, 104-105
19. Wojciechowska B., Morfologia i anatomia owoców i nasion z rodziny Labiatae ze szczególnym uwzględnieniem gatunków leczniczych. 1966, XXI, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Warszawa
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
31 www.literatura.aromaterapia.pl
Przygoda z perfumami
ZAPACHOWE „KOLORY” ZIMY
Zima to czas prezentów. Warto wygospodarować sobie w planie zajęć chwilę wolnego czasu i wybrać się na wyprawę śladami perfumeryjnych propozycji sezonu, a jeśli nas coś zachwyci zdążymy jeszcze dopisać je do listu do Świętego Mikołaja. Jakie nowinki pojawiły się na rynku oraz jakie trendy dominują w świecie zapachów? Na te i inne pytania znajdą Państwo odpowiedź w tym artykule.
Warto wygospodarować sobie w planie zajęć chwilę wolnego czasu i
wybrać się na wyprawę śladami perfumeryjnych propozycji sezonu, a jeśli nas
coś zachwyci zdążymy jeszcze dopisać je do listu do Świętego Mikołaja.
MGR MONIKA KALETA
Mgr Monika Kaleta – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie na Wydziale Chemii. Od kilku lat perfumiarz w Fabryce Substancji Zapachowych „Pollena-Aroma” w Warszawie. Wykładowca w stołecznej Wyższej Szkole Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia. FSZ Pollena-Aroma Sp. z o.o., ul. Klasyków10, 03-115 Warszawa, tel. 22 5041733, e-mail: [email protected]
- Rodzaje i sposoby przeprowadzania zabiegów aromaterapeutycznych.
W trakcie kursu słuchacze poznali mechanizm działania i budowę zmysłu
węchu, działanie terapeutyczne oraz pielęgnacyjne podstawowych olejków
eterycznych, rodzaje zabiegów i zalecane dawki olejków eterycznych w
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
55 www.literatura.aromaterapia.pl
aromaterapii. Zajęcia praktyczne polegające na samodzielnym tworzeniu
mieszanek olejków sprawiły słuchaczom dużą satysfakcję. Umiejętność doboru
olejków eterycznych w mieszankach zarówno z punktu widzenia ich
oddziaływania jak i cech zapachowych jest bardzo istotna w zabiegach
aromaterapeutycznych, które mają poprawić samopoczucie, ale również dać
przyjemność.
Fot. 3 W trakcie wykładów dr W. S. Bruda.
Fot. 4 Uczestnicy kursu w trakcie indywidualnych ćwiczeń opracowywania mieszanek olejków eterycznych.
Prezes Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego
Dr inż. Iwona Konopacka-Brud
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
56 www.literatura.aromaterapia.pl
KOMUNIKAT REDAKCJI Z dużą satysfakcją informujemy, że od roku 2012 Kwartalnik „Aromaterapia” został zakwalifikowany do systemu Kosmet Scientific & Marketing Literature Data Base of the IFSCC (International Federation of Societies of Cosmetic Chemists - Międzynarodowa Federacja Towarzystw Chemików Kosmetologów). System dostępny na stronach www.KOSMET.com jest bazą publikacji w czasopismach z dziedziny kosmetyki i pokrewnych. Baza zawiera angielskie tytuły i streszczenia publikacji oraz dane autorów. W ten sposób kwartalnik będzie dostępny znacznie szerszemu gronu czytelników z całego świata.
Wszyscy zainteresowani działalnością Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego mogą kontaktować się z Zarządem: tel. (22) 5041740, faks: (22) 5041703, e-mail: [email protected],
www.pta.org.pl lub listownie: 03-115 Warszawa, ul. Klasyków 10
KONKURS „AROMATERAPIA I NAUKA 2015” Zarząd Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego zaprasza do udziału w VI edycji Konkursu Aromaterapia i Nauka. Kilka lat temu Zarząd PTA podjął inicjatywę nagradzania prac badawczych z zakresu aromaterapii. Nagroda Prezesa PTA w Konkursie Aromaterapia i Nauka przeznaczona jest dla autorów najlepszych prac magisterskich i licencjackich z zakresu badania olejków eterycznych i ich zastosowań w praktyce.
Konkurs „Aromaterapia i Nauka 2015” Nagroda Prezesa PTA
dla autora pracy: • magisterskiej • licencjackiej
z zakresu: badania olejków eterycznych i ich wykorzystania w zabiegach pielęgnacyjnych i aromaterapeutycznych.
Nagroda Główna dla autora Pracy Magisterskiej – 600,- zł Nagroda Główna dla autora Pracy Licencjackiej – 400,- zł oraz bezpłatna prenumerata kwartalnika Aromaterapia
Sponsorem nagrody dla autora pracy magisterskiej jest Przedsiębiorstwo
PPHU „KEJ” s.c. – producent wyrobów medycznych i olejków eterycznych.
Prace magisterskie i/lub licencjackie do konkursu należy nadsyłać do 30 października 2015 r. na adres Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego wraz z formularzem zgłoszenia. Prace oceniać będzie 3 osobowy zespół pod przewodnictwem Prezesa PTA. Wyniki konkursu ogłoszone zostaną do 30.12.2015 r. Wzór formularza przedstawiamy poniżej.
Zgłoszenie 1. Uczelnia (adres) ……………..…………………………………………………………. 2. Tytuł pracy……………………………………………………………………………. 3. Nazwisko i imię autora………………………………………………………………….. 4. Nazwisko i imię promotora (-ów)………………………………………………………. 5. Krótka recenzja pracy……………………………………………………………………
BIELSKO-BIAŁA - NATURA, ul. Plac Wojska Polskiego 13, tel. (033) 812 43 01 - POLMED, ul. Widok 12, (033) 815-00-34 - AKMED, Al. Armii Krajowej 101, (033) 821-22-50
BYDGOSZCZ - Stowarzyszenie FLANDRIA, ul. Dworcowa 28, tel. (052) 345-43-97
CIECHANÓW - FHU MARABUT, ul. Sienkiewicza 32, tel. (23) 672-20-92
CZŁUCHÓW - Borkowscy S.C., Al. Wojska Polskiego 10/6, tel. (059) 834 18 49
ELBLĄG - MEDART, ul. Morszyńska 54, (055) 233-77-79 - Sklep Zielarsko-Drogeryjny, ul. Słoneczna 4, tel. (055) 235 30 03 - Wstąp Po Zdrowie, ul. Grobla Św. Jerzego 13, tel. (055) 236-27-00
GDAŃSK - Centuria, ul. Stary Rynek Oliwski 8, tel. (058) 552 30 47 - Natura, ul. Kusocińskiego 8, tel. 0602 826 637 - Melisa, ul. Wajdeloty 4, tel. 0601 629 660 - ORTMEDYK, ul. Biegańskiego 10 paw. 13, tel. (58) 305-69-43 - ORT-MEDICAL, ul. Św. Ducha 44, (058) 305-71-22
GDYNIA - Kocanka, ul. Krasickiego 5, tel. (058) 621 08 81 - Zdrowie, ul. Śląska 32, Tel (058) 661 45 57 - ARDA-Plus, ul. Wójta Radtkego 29/35, tel. (058) 620 04 36 - ORT-MEDICAL, ul. Starowiejska 13/15, tel. (058) 621-02-10
GŁOGÓW - KORIM, ul. Kościuszki 15a, tel. (76) 835-01-02
GLIWICE - Intern-Med, ul. Bohaterów Getta Warszawskiego 1, tel. (32) 231 93 14
KONIN - Apteka Śródmiejska, Al. 1 Maja 15, tel. (063) 242 46 16 - Patron, ul. Zakładowa 5b, tel. (063) 246 77 52 - Med-Alko, ul. 1 Maja 3, tel (063) 245-71-60
KOSTRZYŃ - Sklep Medyczny, ul. Os. Mieszka I 41, tel. (095) 752 19 34
KRAKÓW - Naturalny Sklepik, ul. Krupnicza 8, tel. (012) 422 96 83 - Aloes, ul. Madalińskiego 17, tel. (012) 266 68 87 - Centrum Medyczne ASPEL, ul Bratysławska 2, tel. (12) 622-06-67 - Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, ul. Garncarska 11, tel (012) 423-25-91 - Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, ul. Białoruska15, tel (012) 265-74-87
- Sklep Medyczno-Rehabilitacyjny(F.H.Comfort Shoes), ul. Starowiślna 45, tel. (012) 421-72-03
LEGIONOWO - Eko Linia, ul. Sowińskiego 15a, (022) 767-36-87, www.naturadlazdrowia.pl
LESZNO - Bliżej Natury, ul. Chrobrego 6, tel. (065) 520 62 32 - Sklep Medyczny ESKULAP, ul. Jackowskiego 9, tel. (065) 526-84-13 - Sklep Medyczny MEDYK, ul. Wolności 23, tel. (65) 520-38-32
LUBLIN - Cezal Lublin, ul. Jaczewskiego 8, tel. (081) 742 57 46 - Medicus, ul. Biernackiego 9, tel. (081) 748 38 77 - MUSI, ul. Magnoliowa 2, tel. (081) 748 39 94, 747 45 25 - AMBULANS, ul. Staszica 5, tel. (81) 743-64-45 - Medicus, ul. Lubartowska 64, (81) 743-35-51
PRUSZKÓW - Drukarz-Zielarz, ul. Al. Woj. Polskiego 52 paw. 3 tel. (22) 728 32 51
1 (79) t. 21 Zima’2015 Aromaterapia
61 www.literatura.aromaterapia.pl
PSZCZYNA - Bratek, ul. Poniatowskiego 1 B, tel. (32) 212-88-89
RADOM - Natura, ul. Traugutta 31/33, tel. (48) 363 13 80 - Polmol, ul. Malczewskiego 17 I 1, tel. (48) 381-49-49
RZESZÓW - Orto-Res, ul. Zamkowa 13/1, tel. (17) 853-58-54
SIEDLCE - New Art Med., ul. 3 Maja 28, tel. (25) 63-114-23
SKIERNIEWICE - Zielarnia Św. Stanisława, ul. Św. Stanisławaaa 4, tel. (046) 832 37 46 - Medprim, ul. Kopernika 5, tel. (046) 833 28 58
SŁUPSK - POD SŁOWIKIEM, ul. Hubalczyków 11, tel. (59) 840-32-50 - POD SŁOWIKIEM, ul. Kopernika 2, tel. (59) 840-05-76 - Żonkil, ul. Wojska Polskiego 18, tel. (059) 842 08 88
SOPOT - Herba-Sopot, ul. Podjazd 3, (58) 551-39-75
TARNÓW
- Atelier Piękności, ul. Krakowska 3/6, tel. (14) 622 25 4 - Sklep Zielarsko-Medyczny Mniszek, Klaudia Więcław, Najświętszej Marii Panny 9/1, tel. 509024609
TARNOWSKIE GÓRY - Sklep Bratek, ul Strzelecka 6, tel. (32) 285-39-76
TORUŃ - Waleriana, ul. Szczytna 11, (56) 651 72 08 - Ziola, ul. Gagarina 152, tel. (56) 651-72-08
COPERNICUS – The Scientific Journals Ranking System
Index Copernicus to system oceny czasopism naukowych, który został przyjęty dla naukowych czasopism polskich przez Komitet Badań Naukowych (KBN). Index Copernicus klasyfikuje czasopisma naukowe i czasopisma poglądowo – edukacyjne. Kwartalnik Aromaterapia jest uznany za czasopismo punktowane od kilkunastu lat i jest pozytywnie sklasyfikowany w systemie IC, również w roku 2013, m.in. za zakres merytoryczny, wartość wydawniczą, grafikę, stabilność wydawniczą i za patronat stowarzyszenia, Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego.
Informacja dla autorów Do publikacji w kwartalniku Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego przyjmowane są artykuły:
oryginalne, poglądowe oraz o charakterze informacyjnym. Prace akceptowane są przez Radę Redakcyjną. Prace w wersji elektronicznej oraz wydruk pracy należy przysyłać na adres Redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów i poprawek, które nie wpływają na treść merytoryczną pracy, oraz zmiany tytułów i umieszczania śródtytułów. Prace nie odpowiadające wymaganiom będą odsyłane autorom do poprawienia bez rozpatrzenia merytorycznego. Prace w kwartalniku PTA są publikowane w polskiej wersji językowej oraz ich abstrakty w wersji angielskiej. Prawa autorskie. Każdy manuskrypt musi zawierać podpisane przez wszystkich autorów oświadczenie: ,,0świadczam(y), że artykuł jest oryginalny, nie narusza praw autorskich ani innych praw własności stron trzecich; nie jest złożony do publikacji w innym czasopiśmie i nie był uprzednio publikowany. Po ukazaniu się publikacji podpisany(i) autor(rzy) przekazuje(ą) wszystkie prawa autorskie pracy (tytuł artykułu) PTA. Prawa autorskie. Wszystkie prawa autorskie przechodzą na PTA. Artykuły ani żadne ich fragmenty nie mogą być kopiowane i rozpowszechniane w żadnej formie (tradycyjnej czy elektronicznej) bez uzyskania pisemnej zgody PTA. Zgoda na przedruk (powielanie). Korespondencję dotyczącą przedruku lub powielania artykułów lub jakichkolwiek ich części należy kierować na adres PTA. PTA nie ponosi również żadnej odpowiedzialności za treść reklam umieszczanych na łamach Aromaterapii. Manuskrypt (cały w języku polskim) powinien być przygotowany w wersji elektronicznej. Strona tytułowa powinna zawierać: tytuł w języku polskim i angielskim, imiona i nazwiska autorów, nazwę instytucji, w których zatrudnieni są autorzy oraz adres autora do korespondencji, telefon i e-mail. Tytuł pracy powinien być zwięzły i jasny, nie powinien przekraczać 120 znaków. Streszczenia w języku polskim i angielskim powinny zawierać do 400 znaków. Streszczenia prac oryginalnych muszą zawierać następujące części: wprowadzenie, cel, materiał i metody, wyniki, wnioski. Słowa kluczowe (w języku polskim i angielskim) - nie więcej niż 7 słów kluczowych. Tekst. W tekście artykułów oryginalnych wyszczególnione powinny być następujące działy: wprowadzenie, cel, materiał i metody, wyniki, dyskusja. Nazwiska, nazwy łacińskie, np. roślin, drobnoustrojów oraz wyrazy obcojęzyczne należy wyróżnić kursywą. .
Skróty, symbole i jednostki. Bez objaśnień dopuszczalne są tylko powszechnie znane skróty. Skróty i symbole mało znane (ewentualnie tworzone przez autorów) muszą być przy pierwszym użyciu poprzedzone opisem (w nawiasie). Skrótów nie należy stosować w tytule pracy. Ryciny (rysunki, zdjęcia) - jeżeli zostały zaczerpnięte z publikowanych źródeł, autorzy muszą uzyskać zgodę właściwego wydawcy na ich wykorzystanie oraz zaznaczyć na końcu podpisu, z jakiego źródła pochodzą. Rysunki powinny być wykonane w programie Excel lub edytorów specjalistycznych. Zdjęcia muszą być najwyższej jakości, z podaniem autorów lub źródła z prawami do publikacji. Tabele powinny być ponumerowane liczbami rzymskimi, po których następuje krótki tytuł. Pod tabelą należy zamieścić wyjaśnienie skrótów używanych w tabeli. Piśmiennictwo należy cytować podając w tekście kolejne numery w nawiasach kwadratowych [1,2]. Informacje niepublikowane można przytaczać podając źródła informacji w tekście (w nawiasie). Kolejność pozycji piśmiennictwa powinna być zgodna z kolejnością cytowań, a nie z porządkiem alfabetycznym. Każda pozycja piśmiennictwa powinna zawierać: nazwiska i inicjały imion autorów (jeżeli praca ma więcej niż trzech autorów należy dodać ,,i wsp."), tytuł artykułu, skrót tytułu czasopisma, rok publikacji; numer tomu (ew. numer zeszytu. Adres do przysyłania artykułów: Redakcja Kwartalnika „Aromaterapia”, 03-115 Warszawa, ul. Klasyków 10, e-mail: [email protected] Termin nadsyłania artykułów jest cykliczny i nieprzekraczalny w terminie 6 tygodni od ukazania się kolejnego numeru, np. do numeru (1) Zima – do 15 listopada, do numeru (2) Wiosna –do 15 lutego, do numeru (3) Lato – do 15 maja, do numeru (4) Jesień – do 15 sierpnia. Informacje dla Czytelników Prenumerata. Cena prenumeraty wynosi 80 PLN rocznie. Cena pojedynczego egzemplarza: 25 PLN. Prenumeratę można zamówić na dowolną liczbę kwartałów, począwszy od dowolnego numeru - także wstecznie. Zamówienie można przesyłać na adres wydawcy : FSZ Pollena-Aroma, ul. Klasyków 10, 03-115 Warszawa, tel. 22 5041778, 602435771, [email protected] Kwartalnik można zakupić w formie pliku PDF na płycie CD na stronie www.drbeta.pl W zamówieniu należy podać wykaz zamawianych numerów, adres, na który egzemplarze wysłane zostaną pocztą oraz ew. dane do faktury.