TÜRK DİL KURUMU YAYINLARI * r. Gör., Recep Tayyip Erdoan Üniversitesi. [email protected] ORCID: 0000-0002-2660-4414 Aldemir, Ü. (2018). Nüshaları ışığında Kitâbu’l-İdrâk li-Lisâni’l-Etrâk. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN, 67 (Haziran), 65-86. Sayı: 67 (Haziran), 2019, s. 65-86, TÜRKİYE DOI: 10.32925/tday.2019.20 Araştırma Makalesi Geliş Tarihi: 28.09.2018 Kabul Tarihi: 03.01.2019 NÜSHALARI IŞIĞINDA KİTÂBU’L-İDRÂK Lİ-LİSÂNİ’L-ETRÂK Ünal ALDEMİR * Özet Memlûk sahasının çift dilli sözlüklerinden biri olan Kitâbu’l-İdrâk li-Lisâni’l-Etrâk, gerek müellifi gerek ihtiva ettii malzeme gerek usul kapsam ve tertip şekli bakımından benzerleri içinde müstesna bir yere sahiptir. Eser, çift dilli oluşu ve barındırdıı Türkçe malzemenin, farklı lehçe örneklerini yansıtmasıyla -şüphesiz- yazılması da istinsah edil- mesi de zor bir eserdir. Eserin aslı elimizde olmadıından aslının izini elimizdeki nüshalarından sürmek durumundayız. Bu makalede, eserin aslının daha iyi anlaşılmasına katkı salamak amacıyla eldeki üç nüsha ortak ve farklı taraflarıyla tanıtılmaya gayret edilecektir. Tanıtma, ese- rin özelliklerinin anlaşılması için konusuna göre tespit edilmiş dokuz başlık altında yapılacak; her konu, nüshalardan örneklerle desteklen- meye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Memlûk Kıpçakçası, Sözlük Bilim, Kitâbu’l-İdrâk li-lisâni’l-Etrâk KİTAB AL-IDRAK LI-LİSAN AL-ATRAK IN CONSIDERATION OF ITS COPIES Abstract Kitab al-Idrak li-Lisan al-Atrak, which is one of the billingual dictionaries of Memluk field has an exceptional place among its counterparts in terms of its author, content, method, scope and way of arrayal. Being bilingual and consisting of the examples of different Turkish dialects inarguably make this literary work difficult to write and copy. Since the original copy of the work is not available to us, the
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
KİTAB AL-IDRAK LI-LİSAN AL-ATRAK IN CONSIDERATION OF ITS COPIES
AbstractKitab al-Idrak li-Lisan al-Atrak, which is one of the billingual
dictionaries of Memluk field has an exceptional place among itscounterparts in terms of its author, content,method, scope andwayofarrayal.BeingbilingualandconsistingoftheexamplesofdifferentTurkishdialects inarguablymake this literaryworkdifficult towriteandcopy.Sincetheoriginalcopyoftheworkisnotavailabletous,the
originalcopyistobetracedthroughtheavailablecopies.Concordantly,inordertocontributethebetterunderstandingofthisliterarywork,thisarticleattemptstointroducetheworkbasedonsimilaranddivergentaspects of three available copies. In this respect, to ensure a deeperinsight into the textcharacteristics, thepresentationof theworkwillbemadeundernineheadingsthathavebeenassignedaccordingtothetopic inwhich each topicwill be supportedwith examples from thecopies.
Keywords:Mamluk Kipchak, Lexicography, Kitab al-Idrak li-Lisanal-Atrak.
dilâlimiEsîru’d-dînEbûHayyânMuhammedbinYûsufbinAlibinYusufbinHayyan[ö.745/1344]tarafından,MemlûklarınMısır’ahâkimoldugudönem-de [1250-1517], yerleşik unsur olanArapların bölgenin hâkimgücü hâlinegelenTürklerin dilini ögrenmeve anlayabilmelerine yardımcı olmak üzereArapçaolarakhazırlanmışbireserdir.EbuHayyân,eseriniMısır’ınKâhireşehrinde20Ramazan712 (18Aralık1312)Perşembegünü tamamlamıştır.Müellifinönsözdedebelirttigiüzereeserklasikdilkitaplarınındüzenineuy-gunolaraklügat(sözlük),sarf(morfoloji)venahiv(sentaks)bölümlerindenoluşmaktadır.Ancaknüshalardaeser,lügat(sözlük)vetasrif(gramer)şeklin-deikibaşlıktatoplanmıştır.
I. Eserin nüshaları1. Veliyyüddin Efendi (Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi) nüshası
(V):Bunüshaeserinyazılışındanyaklaşık23senesonra15Şaban735(13Şubat1335)tarihindeistinsahedilmiştir.İstanbulBeyazıtYazmaEserlerKü-tüphanesininVeliyyüddin Efendi bölümünde 2896 numarada kayıtlıdır. Bunüshanınneredeistinsahedildigibellidegildir.Eser32(lügat)+33(sarf+na-hiv)varaktır.Varakboyutu260x175yazılıkısmınboyutu190x110’dur.Bazısayfalarhariçsülüsyazıtarzıylayazılmıştır(Caferoglu,1931,s.VII).
2. Daru’l Fünûn (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi) nüshası (D):Kü-tüphaneninArapçayazmalarkısmında3856numaradakayıtlıolanbunüsha4Camâdâ’l-avval805(30Kasım1402)yılındaAhmedİbniŞâfi’î [Ahmed‘Omar al-Şafi‘iy]1 adlı kişi tarafındanLazkiye’de istinsah edilmiştir.Varakboyutu21x15,yazılıkısmınboyutu13x9cm’dir.46(lügat)+51(sarf+nahiv)varaktanmeydanagelenyazma15satırlıksayfalardanoluşmaktadır(Caferog-lu,1931,s.VII).
3. Kahire (Daru’l-Kutub va’l-Vesâiki’l-Kavmiyya) nüshası (K):Şimdi-yekadarTürkçeherhangibirilmîeserdebildigimizkadarıylakullanılmamışolan bu nüsha,Mısır’ınKahire şehrinde bulunanDaru’l-Kutub va’l-Vesâi-ki’l-Kavmiyya (MilliVesikalarKütüphanesi) adlıkütüphanedebulunmakta-dır.2Eserinneredeistinsahedildigibilinmemektedir.AncakyazarınınAhmetKâsif oldugu eserin bitişinde kaydedilmiştir.V nüshasıyla büyük benzerlikgösterenbunüsha39(lügat)+42(sarf+nahiv)varaktanibarettir.Lügatkısmı16satır,tasrifkısmı19satırolarakdüzenlenmiştir.Yazmanınlügatkısmıek-siktir.Sözkonusukısım“lamlıkef”maddesininyarısındabitmektedir.
2 Nüshanınelimizdeyalnızrenklivesiyahbeyazfotokopileribulunmaktadırvebilgilerimizbufotokopininelverdigiçerçevededir.Buvesileyleeserinfotokopilerinibizimlepaylaşmainceligini gösteren Prof.Dr. ZekiKAYMAZ’a ve Prof.Dr.AsumanAKAYAHMED’eşükranlarımızısunarız.
Ünal ALDEMİR 69
T Ü R K D İ L K U R U M U Y A Y I N L A R I
II. Eserin girişi ve ön sözüVveDnüshalarındaeserinadınınoldugubirkapakkısmımevcuttur.An-
III. Kılavuz harflerEserin girişindemüellif, kelimelerin en dogru şekilde telaffuzunu tespit
içinbüyükbirgayretsarfettiginiaçıkçabelirtmektevekaydettigiharicinde-gerek harf gerek hareke bakımından- bir biçimle karşılaşırsa bunun hatalıoldugunudaiddiaetmektençekinmemektedir.İşte,buiddiasınıdesteklemek
IV. Renklendirilen kısımlarNüshalardananlaşıldıgınagöreasılnüshada,bahisbaşlarında,bölümveya
kısımadı sayılabilecek ifadelerinArapçalarında,Türkçekelimelerdevekı-lavuz harflerde kırmızımürekkep kullanılmıştır. ÇogunluklaD nüshasındaolmaküzerebazı ifadelerdekiçanaklıharflerinçanakçizgileri,kırmızımü-rekkeple sonradan çizilmek suretiyle işaretlenmiştir. Bunlardan bazılarınınunutulmaneticesindesonradaneklendigisöylenebilirancakçanaklarınmüs-tensihtarafındanözelliklegeniştutulduguanlaşılanörneklerdenyolaçıkarakbu yolun yazmayı hızlandırmak için tutuldugu da düşünülmektedir.Klasiksözlüklerde kullanılan kelimenin üstünün kırmızı mürekkeple çizilmesi Dnüshasınıntasrifbölümünüsaymazsakanlaşılanbueserdekullanılmamıştır.
Nüshalar içerisinde renklendirme usulüne en iyi şekilde uyan nüsha,Vnüshasıdır.Bunüshanınbuanlamdaçoktitizdüzenlendigisöylenebilir.Unu-tulanbazı renklendirmelerolmuşsadabunlarçokdegildirvebunlardanbirkısmıçanaklarıkırmızımürekkepleçizilmeksuretiyleişaretlenmiştir.
DnüshasındalügatbölümürenklendirmehususundaV’yeyakınbirdog-ruluk ve düzen barındırmaktadır. Nüshanın tasrif kısmında ise bu düzeninoldugu söylenemez.Bubölümdekiözellikle cümle tahlilleri yer aldıgındanbunlarınmetiniçindenseçilipişaretlenmesibilgivetitizlikgerektirmektedir.Dolayısıyla,Vnüshasındadabubölümdeeksiklernispetendahafazladır.Dnüshasındaisemüstensih-anlaşılanusulepekvâkıfolmadıgından-anabaş-lıklarıkırmızıylayazmış;gerikalankısımlardaiseçokazistisnaharicindeke-limelerinüstünüçizmeyolunagitmiştir.Bunuyaparkendeusulünmantıgınıanlamamışgörünmektedir.ZiraTürkçekelimelervebahisbaşlarındakırmızıyazmausulünüçogunluklabahisbaşlarındakırmızıyazmaolarakuygulamış,sonra da “ve” ile başlayanbütünArapça geçiş ifadelerinin üzerini çizmek,Türkçeleriçizmemekgibibiryolagitmiştir.
K nüshası ise bu konudaV nüshasıyla büyük benzerlik göstermektedir.Oyleki,ikinüshaarasındabukonudakihatalardabileortaklıklardikkatçek-mektedir.BununlabirlikteVnüshasındakititizlikKnüshasındayoktur.
V. Türkçedeki seslerin gösterilmesi EbuHayyan’ıneserinin“tasrif”kısmındamüellif,“Birkelimedebuharf-
Eserinlügatkısmındasıralamaelif-baesasınagöredir.Gerekmaddebaş-larıgereksemaddeiçlerindebusıralamayariayetedilmiştir.Maddeiçinindeelif-ba sırasınakonuldugubu “modern” sözlük tertip sistemi, ötekiKıpçaksahası sözlüklerinde yoktur.Arapçada olmayıp da Türkçede olan harfleringösterilmesindedeyukarıdakisıralamayauyulmuştur./ç/harfiiçin“ba”mad-desinde;/g/(گ)harfiiçinhemze,“ba”ve“sin”harflerinde;nazal/ŋ/(ڭ)içinhemze,“sin”(D’deyok),“tı”ve“ya”maddelerindebaşlıkaçılmıştır./p/(پ)harfi içinoluşturulmuşbirbaşlıkyoktur.“Ba’lıdal”başlıgıaltındakibütünmaddeler/p/’liolmasınaragmenbaşlıktabudurumbelirtilmemiştir.Başlıklarharicindedearamaddeleriçerisindebuharfleringeçtigiyerlerdeçogunluklakılavuzharflerkullanılmış;arasıra isebuharflerinnasılokunacagıArapçaolarakbelirtilmiştir.Buyazılanlardanasılnüshanınnasılbirşeklesahipol-duguileilgilikesinolmasadabirkanaateulaşabiliyoruz.Zirayukarıdasöy-lenenlerdenüshalararasındabiruyumvardır.SadecebirnüshayaaitözellikolarakVnüshasındanazal /ŋ/ gösterilmesinin’(ڭ) için “nun” (ن) altınaüçnoktakonmayoluizlenmiş;Dnüshasında-V’dedeçokazörnegivardır-ise/g/(گ)’lihamzebaşlıgıaltında-kibubaşlıktaharfinözelliginibelirtenkeli-medeunutulmuş-“kef”harfleriüçnoktaylaişaretlenmişaynıharfingeçtigi“ba”lımaddedeki“kef”lerinnoktalarısonradaneklenirken“sin”limaddeisenüshadatamameneksiktir.Ozellikle,Dnüshasındakibazıkelimelerin/p/(پ)ve/ç/(چ)harflerininnoktalarına-birkaçkelimedeasliolmaklaberaber-sonra-dansiyahmürekkeplemüdahaleedildiginidebelirtmekgerkir.Vnüshasındadikkatçekenbirözellikolarakdakalın/a/’larıgöstermeküzeremedli“elif”(آ)inkullanılmasınısayabiliriz.Bukullanışakatisuretleuyuldugusöylenemesedeanlamlıfarklılıkoluşturacakkadarörnek(at, az, ayvb.)mevcuttur.
VI. Hat ve imla özellikleriVnüshasındaherikibölümde23satırlıksayfalardanoluşmaktadır.Sülüs
tarzıbiryazıylakalemealınmış,sayfavesatırdüzeninedikkatedilmişolannüshada lügatbölümünündahaözenliyazılmışoldugusöylenebilir.Türkçeifadelervebaşlıklaraherikibölümdededahafazlaözengösterilmiştir.Sayfadüzenineveyazıyaenfazlaehemmiyetgösterilenbunüshanınherikibölü-müdedahasonraeklenenhaşiyelerlekarmaşıkbirhâlesokulmuştur.Yine,Arapça-Türkçe sözlük ve gramer metinlerinden oluşan bu haşiyeler, tasrifbölümündegenelliklekenarboşluklarınayazılmışkenlügatbölümündesatıraralarıvesilinenkısımlardâhilherboşlugayazılmışdurumdadır.Buhaşiyemetinlerisözlükte,işlenenharfeörnekkelimeler;tasrifteiseişlenenkonuyauygunbahislerdenoluşmaktadır.KilisliMuallimRıfat›agörebumetinlerinkaynagıbellidegildir.LügatbölümünhaşiyesiyleilgiliVeletİzbudak›ınçalış-
D nüshası sülüsten çok nesih tarzı bir yazıyla kaleme alınmıştır.Ancakyazı,Vkadarbaşarılıbirörnekdegildir.15satırlıkherikibölümündeaynıeldençıktıgısöylenebilir.Kırmızımürekkepleyazılankısımlarnispetendahaözenlidir.Bunüshada-birkaçkelimeileilgiliörneklerhariç-haşiyedeV’dekihaşiyeningörüldügünedairherhangibirizyoktur.
lanmaktadır.Ancak bunun anlamlı bir tarafı oldugunudüşünmüyoruz.Zirakalın için de ince için de düz veya yuvarlak için de hemzenin kullanıldıgıörneklervardır.BöylesibirkullanışD’deyokamaK›dekısmengörülmek-tedir.AncakKnüshasındakikullanımlarınVnüshasınıtaklittenilerigeldigisöylenebilir.Benzerbirdurumkelimesonlarındaki“ya”lardagörülmektedir.Dnüshası,“ya”larıçogunluklanoktalıolarakyazarkenV’denoktalıolarakyazılanlarnispetenazdırveKdebukonudaVilebenzeşmektedir.
Eseringirişindedebelirtildigiüzereeserhazırlanırkenbazıkişilerveeser-lerdenyardımalınmıştır.İşte,bureferanslardanbirişahıs-ŞeyhFahruddin-birieser-Kitab-ı Beylik-adıolmaküzereikiisimçeşitliyerlerdezikredilmek-tedir. EbuHayyan’ınTürkçesine itimat ettigi aynı zamandaTürkçe hocasıoldugudüşünülen(Dogan,2016,s.11)ŞeyhFahruddin’inadıSözlük’te6yer-de;döneminönemlibirKıpçakçasözlügüoldugudüşünülen(Kaymaz,2016,s.149)eser,Kitab-ı Beylikşeklinde39kere(BunlardanikisisadeceDnüsha-sındadır.);Beylikşeklindedebirkeregeçmektedir.İsminimlasındafarklılıkolmasadaeserinimlasıVileKnüshasında“بيلك”şeklindeykenDnüshasındaheryerde“بيليك”şeklindedir.
Hemzenin gösterilişinde nüshalar arasında teshilü’l-hemze ve tahki-kü’l-hemzetercihlerindefarklıortaklıklargözeçarpmaktadır.Mesela,“kalk-”fiilininArapça ”قائم“ gibi biçimlerindeV ileKuyuşurkenD ayrışmaktadır.“Gel-”fiilinin“جيت”gibibiçimlerindeiseVileDuyuşmakta,Kayrışmakta-dır.Fiilleringenişzamanınındişilveyaerilçekimlerindekelimeninbaşındaki“ya” ve “te”lerdeDnüshası ileVveKnüshaları arasında bazı ayrışmalardikkatçekmektedir.FarklıyazılankelimelerinDnüshasındadogrubiçimde
VII. Metin özellikleriNüshalararasındagerekArapçagerekseTürkçemetinlerindogrulukoranı
bakımından asıl nüshaya enyakınnüshanınVnüshası oldugu söylenebilir.Metnin yazılması esnasında eksik kalmış bazı madde ve ifadeler -buğday, buluş, çatuldı, çırlak, çımak, egir, egirdi, ögridi, men, sızdı, süzme, tüzeldi, tutkun, yalğaşladımaddelerindeoldugugibi-dahasonrahaşiyeyeaynıhatlaeklenmiştir.D’deolanbazımaddelerin-ügü, büker, kiş, terledi, kermenvb.-iseV’de,dolayısıylaK’dede,yeralmamasımanidardır.Knüshasıyla ilgiliolarakburadadikkatçekenönemlibirhususdaşudurkiV’dehaşiyedeveril-mişolanveyayeralmayanmaddeveifadelerKnüshasındahiçyeralmamıştır.Knüshasıylailgilibudikkatçekicihususaaşagıdayinetemasedilecektir.KnüshasımetninmahiyetibakımındanVilesonderecebenzeroldugundanyu-
Eser üzerineAhmetCAFEROĞLU’nun yaptıgı ilk kapsamlı çalışmada,sözlük bölümü, 2.507 madde başından meydana gelmektedir. CAFEOĞR-LU’nunArapçaolarakdizdirdigikısımdaisemaddebaşı2.256’dır.Aradakibufark,nüshalaradayalıolarakdizdirilenArapçabölümdekikelimeninbir-denfazlabiçiminigösterenbazımaddebaşlarının(sürüvasürün:kati‘mi-na’l-ganam[=(güdülenherhangibir)hayvansürüsü],saracavasaradur:dakaad-dabbatuva sur‘atu harakatuha [=hayvanınzekâsıveya sürati], taraladıva tarboldı: ayzaka [=yanidaroldu])veyakelimenin,maddeninaçıkla-makısmındaverilendegişikbiçimlerinin(kançabarursen:ayaynatadhabuvayukalu(kayda)vayukalu(kanda)kulluhubi-ma‘naaynavayukalu(va-rursen)vabi’l-kibcaki(karubarursen)vakanaasluhu(kayyérgebarursen)tummahadafailaannasara(karu)vama‘na(kay)ayna(yérge)al-makanu)CAFEROĞLUtarafındanayrıbirermaddebaşıolarakverilmişolmasındankaynaklanmaktadır.
VnüshasıileDnüshasımetninanagövdesiitibariylebüyükölçüdeortak-lıkarzetmektedir.Dnüshasıyaklaşık60yılkadarsonrayazıldıgındanmüs-tensihVnüshasınıgörmüşhattabazıaraştırmacıların(Ozyetgin,2001,s.51)dadikkat çektigiüzeredogrudanVnüshasındanyazmışolabilir.BununenönemlikanıtıbirkaçyerdeV’ninhaşiyesindeolanmaddelerinD’ningövdemetninin düzeni içinde verilmiş olmasıdır. Bu konunun aydınlatılması içinnüshalarkarşılaştırıldıgındaşuhususlardikkatimiziçekmektedir:
Girişcümlelerindenbaşlamaküzerekelimeveyabazıifadelerdüzeyindeikinüshaarasındabazı farklılıklarvardır.Bunlar içerisindebazıbasitmüs-tensih hataları olsa da bunların tamamen kopyalama kaynaklı oldugu söy-lenemez. Bunlar bilinçli eklemeler, çıkarmalar veya degiştirmeler şeklindetasarruflardır. Mesela, girişte Ebu Hayyan’ın vasıflarının sayıldıgı ifadeler-künyesindeki bir isim dâhil- eksiltilmiş; cümlenin sonuna bir ifade -Allah ona rahmet eylesin.-eklenmiş;Arapçabazıifadeler-ilâ sebîli’r-rızvâni / ilâ sebîli’s-savabi-farklıbiçimdeyazılmıştır.
Otekiişaretinbulunduguüçdörtyerdekihaşiyeleregelince,bunlardanbi-rincisinde (D8b/V5b) birmadde (ig) yazıldıktan sonra atlanmışvehaşiyedeatlanankısımverilmiştir.Haşiyeninsonuna-Aslından tashih edildi.-notudü-şülmüşve“Tashih edildi.”anlamında(V’dedeaynıhaşiyeninsonundaaynıişaretbulunmaktadır.)birnot(صح)düşülmüştür.
İkinci haşiyede (D16b/V11a) maddede (buladı) eksik kalan bir kelimeV’dekişekildetamamlanıyor.AncakD’debumaddenindevamındakiifadele-rinarasınaV’ninhaşiyesindegeçenmaddeleryazılmıştır.V’dekihaşiyelerinnereyegireceginüshadaaçıkçabelliykenD’ninbaglamdankopmayanedenolacakşekildevehaşiyedenöncekikelimeyihaşiyeyiaktardıktansonrayaz-masınedeniyletekraradadüşererekmaddeleriyanlışyereeklemesidikkatçe-kicidir.Devamındakimaddede(bulağav)iseV’deaçıkçayazılıolanifadeninbirkısmıeksiktir.
Nüshalar arasındaki farkabaşkabirörnekdemetindizilişlerindegörül-mektedir: Tasrif bölümündeki (D77a-b/V52a-b) “istifham” bahsinin sonundaatlanmışolankısım“nehiy”bölümününsonunaeklenmiştir.
Yukarıdaki örneklerden yola çıkarak şahsi kanaatimizi şu şekilde ifadeedebiliriz:D nüshasını yazan kişiV nüshasından da istifade etmiş olabilir.Ancaknüshasınıbirebirbunüshadankopyalamamış;belkideVnüshasını
lerinyeraldıgıkısımdakiTürkçekelimeler,herikinüshadadasiyahmürek-keple yazılmıştır.D nüshasında ise başlangıçta tersiyken sonradan tefilelerkırmızı,Türkçekelimelersiyahrenklimürekkepleyazılmıştır.
HarekesizbırakılmışbazıkısımlardaKnüshasıbazenV’yeuymuşbazenmüstensih kendi tasarrufuna göre -hatalarla da olsa- harekeleme yapmıştır(V37b/K10):
Erdal,M.(1991).Old Turkic word formation: a functional approach to the lexicon (I-II).OttoHarrassowitzVerlag.
Ermers,R.(1999).Arabic grammars of Turkic,theArabiclinguisticmodelapp-lied to foreign languages&translationofAbûHayyânal-‘Andalusî’sKitâbal-‘İdrâkli-Lisânal-Atrâk.Leiden-Boston-Köln.
İzbudakV.(1989).El-İdrak haşiyesi.Ankara:TürkTarihKurumuYayınevi.Kaymaz,Z.(2016).Kitâb-ıBeyliknasılbireserdi?Atatürk Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü Dergisi,55,149-157.MütercimÂsım(1230-1233).al-Okyânûs al-basît fî tercemeti’l Kâmûsi’l-Muhît
(I-II-III).İstanbul:AsitaneYayınları.Ozyetgin,A.M. (2001).Ebû Hayyân Kitâbü’l-İdrâk li-lisâni’l-Etrâk fiil: tarihi
karşılaştırmalı gramer ve sözlük denemesi.Ankara:KöksavYayınları.Tietze,A. (2002):Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati.Cilt1. İstanbul:
1.VeliyyüddinEfendi(BeyazitManuscriptLibrary)Copy(V):2.Daru’lFünûn(IstanbulUniversityLibrary)Copy(D)3.Cairo(Daru’l-Kutubvaal-Vasâikal-Kavmiyya)Copy(K)II. The introduction and foreword of the workThissectionpresentstheintroductionpartsofthecopies.Thesectionhighlights
III. Guiding lettersThissection identifieshowsomeguiding letterswereused in thecopieswhich
were introduced by the author of thework in the foreword.Relevant letterswereplacedattheendofthewordsinordertoindicatethecorrectpronunciationororiginoftheword.Inthissense,throughexamples,thischapterattemptstoshowthatwhichcopiesusetheseletterssystematicallyandwhichcopiesbearmistakes.
IV. Coloured parts Understoodfromthecopies, in theoriginalmanuscriptredinkwasusedin the
subjecttitlesandthetitlesofthechaptersandpartswritteninArabic,aswellasinTurkishwords andguiding letters.This part presents how thismethodwhichwasessentiallyusedinclassicalbookswasimplementedinthecopiesandthedifferences
Comparing the copies, this part elaborates on the issues that whether relevantletterswereusedappropriatelyinthecopies,aswellasthedifferences,andsimilaritiesinthecopiesconsideringtherelevantletters,thesymbolsoftheletterswithregardtothecopies,thefeaturesofentryorder.
VI. Calligraphic and orthographic characteristics Thispartreferstothephysicalqualitiesofthetextsuchascalligraphiccharacteristics
VII. The characteristics of the textInthissection,thetextsinthecopieswereevaluatedintermsofthecharacteristics
ofthearray,deficiencies,andexcessiveness.VIII. The quality of Turkish materialAsfarasweunderstoodfromstatements in theforeword,AbuHayyandidnot
imitate any other work while producing his work; on the contrary, the languagematerial in the work was collected by him. In this part, Turkish material in theworkwashandledintermsofwords,phrases,thenumberofsentencesandsentencecharacteristics. Not onlywere the lexical entries in thework but also the samplesentencesused for those lexicalentriesconsideredduring thedeterminationof thenumberofTurkishsentences.
IX. Associations and disassociations between the copiesThispartdiscusseswhetherthecopiesarethecopiesofoneanother.Inthissense,
initiallythedifferencesandsimilaritiesbetweenVandDcopieswereelaboratedon,“ThewriterofDcopy,whichwaswrittenabout67yearsbeforeVcopy,mighthaveseenVcopybuthedidnotcopythetextfromthiscopy(Vcopy)”throughseveralexamples thatsupport thisstatement.Then,as itwasreferredbefore the importantsimilarities betweenV andK copieswere established through the examples fromthesecopieswhichsupporttheviewthat“KcopywascopiedfromVcopyhoweverthewriterofKcopymadeaddingtothetextbasedonhisexperiences”.