کنندهیه ته: سی ارشدجوی کارشنای، دانش حدید مهردادباطات جمعیدی در ارتنتقات ا مطالعا
مهرداد حدیدی، دانشجوی کارشناسی ارشد: تهیه کنندهمطالعات انتقادی در ارتباطات جمعی
زندگی نامه
Noamچامسکینوآمآورام Chomskyدراپنسیلوانیفیالدلفیا،در۱۹۲۸دسامبر۷درنظریه پردازوآنارشیستفیلسوفزبان شناس،چامسکی.آمددنیابهتبارروسویهودیخانواده
توردسویمعروفنظریه.می شودیادمدرنزبان شناسیپدرعنوانبهاواز.استآمریکاییالتمقا.کردایجادمعاصرزبان شناسیدرانقالبیمیالدی۶۰دههدرکهاستگشتاری-زایشی
.دگردیزبانروانشناسیعرصهدرنوینیپژوهش هایآغازگرچامسکینوامکتاب هایو.داردآمریکامتحدهایاالتدولتخارجیسیاست هاینقددرمتعددیمقاالتویهمچنین
.استآمریکاستماساچوتکنولوژیموسسهزبان شناسیوفلسفهدپارتمانبازنشستهاستادوی
مدل پروپاگانداودالیلویسبهجامعهیکعقایددادنقرارتاثیرتحتهدفشکهاستارتباطازشکلیپروپاگاندا
.باشدمفیدگروهییاشخصبرایکهاستجوانبیدر-ستاشدهتوطئهتئوریبهمتهممخالفینطرفازکهوجودیبا–مفهومیمدلیپروپگاندامدل
ونهچگمی دهدنشانواستشدهارائهچامسکینواموهرمانادواردتوسطکهاستسیاسیاقتصادکهاستایندنبالبهمدلاین.می کندعملعمومیرسانه هایدرمند،نظامسوگیریشاملپروپاگاندا،
وجتماعیااقتصادی،سیاست هایبرایرضایتچگونهومی شوندپروپاگاندایزمردمچگونهدهدنشان.می شود"ساخته"پروپاگانداایناساسبرمردمذهندرسیاسی
ازاستفادهباهچگونسیاستمدارانومی کننددستکاریرامردمذهنچگونهرسانه هاکهاستامراینتوضیحدنبالبهمدلاینبرنظریه،ایندر.«می سازند»مردمعمومذهندررااجتماعیواقتصادیسیاسی،رضایت هایدستاینازسیاسی ایتبلیغاتترلکنوتعیینراخبریرسانه هایدراخبارارائهنوعکهدارندوجود«فیلتر»دسته5می شوداستداللشد،گفتهآنچهاساس
:ازعبارتندفیلترپنجاین.می کنند
رسانهمالکیت1.
رسانهدرآمدمنابع2.
جمعیارتبطوسایلخبریمنابع3.
مواخذه4.
کمونیستیضدایدئولوژی5.
۱۱ازبعدهککتابشانازنسخه ایدرهرمنوچامسکی.هستندبقیهازمهمترشده،اشارهآنهابهاینجادرکهاولیفیلترسهایدئولوژیردندکخاطرنشانآنهاچندهردادند؛تغییر«تروریسم وتروربامبارزه»بهراعاملپنجمینکردند،منتشرسپتامبر
.می کنندعملیکسانینحوبهدوهرتروریسمبامبارزهوکمونیسم ستیزیهمدیگریکشورهررسانه هایبرایعامل5اینگفته انداماکرده اند،ذکرآمریکارسانه هایبرایبیشتررافیلترهااینآنها
.می کندصدق
غامادشرکتهایوبزرگهایشرکتازبخشیاصلیهایرسانهکهآنجاازاندمدعیچامسکیوهرمنباسدرمیعمومبهمجاریاینازکهاطالعاتیهستند؛(الکتریکجنرالوهاوسوستینگمانندشدهمیالیتفعهارسانهسنتیهایمرزازترفراشدتبههاشرکتاین.داردسوگیریهاآنعالیقبهتوجهبهمردممعموبهخاصاطالعاتیدرزبااستممکنکهدارندزیادیبسیارمالیعالیقبنابراینوکنندهمهازبیشندزمیآسیبرسانهصاحبهایشرکتمالیعالیقبهکهاخباریتفاسیراینبا.بیفتدخطر.گیردمیقرارسانسوروسوگیریمورد
بایستیمهارسانهبیشتر.استتجاریهایآگهیطریقازآمدهدستبهدرآمدپروپاگاندامدلفیلتردومینهاروزنامهمنبعاینبدوندهند؛پوششراخودتولیدهایهزینهبتوانندتاکنندجذبتبلیغاتزیادیمقدار
زنامهرودارد؛جریانهادهندهآگهیجذببرایهارسانهمیانسختیرقابت.هستندقیمتافزایشبهمجبورنبود.داردقرارخودرقیبازتریضعیفشدتبهموقعیتدرکرده،جذبخودرقیبازکمتریتبلیغاتکهای
.ودبهاروزنامهایننابودیعواملدیگرازبیستونوزدهقرنمردمیهایرونامهبرایراهاینازدرآمدمنابعتحصیلقشرعنوانبهالبتهکه–کنندمیخریداریراروزنامهکهشدهتشکیلثروتمندیخوانندگانازمحصول
خدمتآنانهبروزنامهکهاصلیکارگزارانکهحالیدر-شوندمیگرفتهنظردرمردمیگیرندهتصمیموکردهچیزیخوداخبارتر،فیلایناساسبر.کنندمیتبلیغمحصوالتشانآگهیبرایکههستندهاییشرکتکندمیواستصلیامتنآگهی.نیستهاآگهیدیدنبرایگیرتصمیمومرفهخوانندگانجذببرایکهفیلتریجزتضاددرخریدهوایوحالباکهاخباری.کندجلبخودبهراخوانندگانتاگیردمیخودبهشکلیگونههر
کلهبیاوشودمیراندهحاشیهبهدهد،مینشانرازوالبهروکهجهانیازتصویریکهاطالعاتییااستوالتیمحصخودکنندمیخریداریراروزنامهکهمردمیکهداردمیبیانتئوریاین.شودمیگذاشتهکنار
.دارندایحاشیهماهیتیاخبارخودوشوندمیفروختهدهندگانآگهیبهکههستند
یستیهمزدرجمعیهایرسانه".دارداشارهجمعیهایرسانهخبریمنابعبهفیلترسومینهایرکتشحتی".دارندقراردوجانبهمنافعواقتصادیالزاماتبااطالعاتقدرتمندمنابعبا
خودمنابعبراینبنا.بفرستندخبرنگارجاهمهبهنمی توانندسیبیبیمانندبزرگایرسانه:ندکنمیمتمرکزداردوجودمهماخبارشدنحادثبرایبیشتریاحتمالکهجاهاییبررا
یدگاهدازاطالعبرایمثالبرای.اخباردیگرمرکزیهایترمینالوپنتاگونسفید،کاخنیازیوسخنگوییاوزیرنخستشخصسخنانبهخبرنگارانبریتانیا،دردولترسمی.وندشمیشناختهاهمیتپراخبارمعتمدمنابععنوانبهنیزتجاریهایشرکت.دارند
ازتاسممکندهندمیقرارانتقادموردرارسمیمنابعاینکهخبرنگارانیوسردبیرانمقالهدرجازهرسانبنابراین.شوندداشتهبازرسانه شانبرایحیاتیمنابعاینبهدسترسی
.کندمیامتناعکند،مینقدرااست،متکیآنهابهکهخبری،منابعاینکههایی
یاناتببهمنفیبازخوردعنوانبهراآنچامسکیوهرمانکهاستمواخذهفیلترچهارمینبهونگوناگهایشکلتواندمیمواخذه.دانندمیتلویزیونورادیویهابرنامهیارسانهپیشنهادیحلوایحتیوسخنرانیقضایی،هایپروندهتومارتلفن،تلگراف،نامه،:بگیردخود
همگردباًمرتتجاریهایسازمان.تنبیهیفعلوتهدیدشکایت،اشکالدیگرومجلس،بهوهرمانطرفازمنظوربدینمواخذهیواژه.دهندسامانرامواخذههایماشینتاآیندمی
هایمخالفتکردنارزشبیبرایهدفمندتالشکهگرفتهقراراستفادهموردچامسکییقهعالموردکههاییفرضیهدهد؛نشانراموجودهایفرضیهعلیهسازمانییاشخصی
آزادزاربامکانیزمتحلیلازکه–اولفیلترسههایمکانیزمخالفبر.استحاکمقدرتاطالعاتمدیریتبرایعمدیوهماهنگهایتالشتوسطمواخذه،-شده اندمنبعث
.شودمیشناختهعمومی
است"سمضدکمونی"کنندمیشناساییچامسکیوهرمانکهفیلتریآخرینوپنجمین."ترس"عنوانبهرامدلاینچامسکی.شدنوشتهسردجنگزماندررضایتساختنکتاب
ذافی،قسرهنگشامل،"شیطانیدیکتاتور"یا"دشمن"نامبهمعموالًاست،کردهروزبهگروهیبهتنسبراعمومینفرتوترسضدایدئولوژی،.میلوسویچاسلوبودانوحسینصدام
یاوشدهیبزرگنمایباشد،واقعیخواهانگیزد،میبرراروندمیشماربهبالقوهتهدیدیکهنظرباسمسوسیالیوکمونیسم.بوداولتهدیدزمانیتئوریاینطبقکمونیسم.توهمی
موردیاتنشروبیانآزادیافکندنخطربههایویژگیباوشدندمیتصویرمخالفانشانایبرمعموالًهاسازیتصویرایندارندعقیدهچامسکیوهرمان.گرفتندمیقرارحمله
.بودندحاکمعالیقمنتقدکهبودصداهاییداشتننگاهساکت
دوینا.کنندمیشناساییراپروپاگاندامدلبهانتقادیموجدومولنوکالهنآنچهازکمترتوجهی،۱۹۸۸سالدرمدلاینانتشارازپسکهکنندمیاشاره
.شدایرسانهمطالعاتدرمدلاینبهکردندمیبینیپیشچامسکیوهرمانهارسانهطرفازمدلایننیز،پروپاگاندامدلوچامسکیوهرمانانتظارطبقتاانداپروپگمدلبهدهد،میگزارشمدیالنزچنانچهگرفت،قرارتوجهیبیمورد.شدهاشارهگاردینینشریهدرباریکتنها۲۰۰۴سال
عمدهطوربهمحققین،ومتخصصینازبسیاریپروپاگاندا،مدلبهانتقاداتاولموجزماندردلمکهکنندمیاشارهمنتقدیندورهایندرشدهمطرحهایبحثدر.کردندردرامدلاین
وچککرامردمیهایمخالفتاثروکندمیبزرگنماییراپروپاگاندانظامقدرتپروپاگانداهاهرسانمورددرتوطئهتئوریدیدگاهکندمیمحدودنخبگانعالیقبهودهدمیجلوهسادهوکارکردگراجبری،است،زدهسیاست،استتحلیلبرایسختیجسم،دهدمیارائه
تمامیدرممهینکتهنمی گیردنظردرراژورنالیستیگریایحرفهتاثیرو،استانگارانهنشدهجهمواخودشاصطالحاتباپروپاگاندامدلبامنتقدیناینکهاستاینانتقاداتایناندردهنکمطرحایشانکهدهندمینسبتچامسکیوهرمانبهراادعاییاینانمقابلدراند،
میازسرباستشدهمشاهدهچامسکیوهرمانتوسطکههارسانهرفتاردالیلبهپاسخازو.زنند
یش گرفته مباحث اساسی بیشتری پو مدل پروپاگاندا ، با طی دومین موج انتقادات.رابطه با نتایج و روش شناسی مباحث بسیاری نیز شکل گرفتدر . شد
شکل۲۰۰۳و۲۰۰۲سالهایدرارتباطاتاروپایییمجلهدرکالهنجفریوکرنرجانبینمدلیدربارهنظرتبادلاولینمدلباشابهتکارکردگرایی،وجبرگراییبودن،وارتوطئه–مدلبرشدهواردانتقاداتازبسیاریردباکالهنجفری.گرفتطبقه یالیقعکهفرضپیشاینورسانهتاثیراتپردازینظریهدرشکستژورنالیستی،گراییحرفهردخبر،بانیدروازه.نمایدمیتمرکزآنشناسیروشراهبردوفیلترپنجبروکندمیمطرحرامدلایندوباره–استواحدحاکم
کشورهایردبتواندشدهطراحیمتحدهایاالتدرهارسانهعملکردتوصیفبرایکهاستتردیدموردمدلاین،کرنرپاسخدربینشچهاگانداپروپمدلپرسدمیکرنر،دوم.باشدتعمیمقابلمتفاوت،بسیارسیاسیساختاروایرسانههاینظامبادیگر
هیچبدونترفیلپنجاستشدهفرضکهکندمیشکایتکرنرسوم،.کندمیاروپاییایرسانهمطالعاتواردجدیدینظری.هارسانهکردعملازنهاییوگراکلدیدگاهیبهاستشدهمنجراینوکندمیعملبیشتریهایکیفیتومختصاتگونه
یااستموجودایانهرسهایپیامیکنندهتولیدخودشدنفیلترفرایندکهپرسدمیوکندمینقدرافیلترمقهومکرنرچهارم،مطالعاتکهکندمیمتهمراپروپاگاندامدلطرفدارانکرنر،پنجم.داشتهوجودپیشترکهاستچیزیآناصالحخدمتدرتنها
.داردبازار-ولتد-رسانهروابطومارکسیستیانتقادیتحلیلدرریشهکهگیرندمینادیدهرااروپاییایرسانهیسابقهباپروپاگانداظامندرکهرسانهکارکنانآیانماید؛میحمایتآنازیاکندمیردرالیبرالاصولمدلآیاکهپرسدمیکرنر،ششم
کنترل"و"دیآزاتحتمغزیشستشوی"چونمفاهیمیکارگرفتنبهباهمچنینوخیر؛یاآگاهندتاثیراتشوعملازدخیلند.هاآنرفتاریااسترسانهتاثیراتنگرانمدل"افکار
هایبینیپیشآزمونسهولتجهتازمخصوصااجتماعی،علومدیدگاهازپروپاگاندامدلجذابیتبرکالهندیگر،پاسخیدریلترفپنجعملکهکندمیبحثکالهنداند،میبسته"رامدلاینکهکرنرخالفبروی،.کندمیدوبارهتاکیدیآن
.است"باز"ومنعطفرابطههمیندرمدلبنابرایناست؛متغیرومشروط
یازآمیمجادلهحدازبیشچامسکی،"عنوانباایمقالهدررابینسونوهرینگمیعنوانیچامسکشدنگرفتهنادیدهبرایسازمانیتوضیحی"انتقادیحدازبیشرانخبه-ضداهدیدگوتحلیلکهکنند،میمواخذهفیلترعملکرددلیلبهراآنوکنند
شرکتی-دولتیساختارازبخشیهادانشگاهکهکنندمیاشارهوکند،میسرکوب.هستند
نمی دهدننشامدلکهکندمیاشارهوکندمیشکایتمدلشناسیروشازبارت-بویدمیهاشاروینیز.استمیزانچهبهمختلفهایزمینهدرهافیلترازکدامهروزنکه
خواستارارمدلاینبازبینیواستپرداختهساختاریهایویژگیبهتنهامدلکهکندهروزنام"سهمخرید"راآنکهدهدمیارائهششمیفیلترعالوه،بهوی.استشده
.نامدمیجاسوسیهایسازمانتوسطآنهاهایرسانهونگاران
سالدریسیاسارتباطاتیمجلهدرچامسکیوهرمانولنگگالدیسوکرتمیانپروپاگاندامدلیبارهدرنظرتبادلدومینوداشته اندمدلاینیارائهازسیاسینیتیچامسکیوهرمانکهکنندمیانتقادلنگگالدیسولنگکرت.گرفتشکل۲۰۰۴.زده اندزباسرخودگیرینمونهیارائهازآنهاکهکنندمیاشارهوبرندمیسوالزیرراآنانتجربیهایآزمونوگیرینمونه
نیز.ندکشمیچالشبهراچامسکیوهرمانکتابدررفتهکاربه"کشینسل"یواژهلنگگالدیسولنگکرتهمچنینکهکنندمیهممتراآنهاواندنداشتهاطالعیشده اندخبربهتبدیلوقایعچگونهکهاینازهرمانوچامسکیکهکنندمیشکایت
روزنامهرهایهنجابههمچنینآنها.استشدهخارجهارسانهتولیدنظامازولیبودهدستدراطالعاتاینکهداشته اندفرضیپیش.کرده اندبینیپیشهرمانوچامسکیکهاستچیزیآنیبازدارندهکهکنندمیاشارهگریایحرفهونگاریواتموضوعاهمیتحسببرکهکنندمیاشارهوکنندمیدفاعخودگیرینمونهیشیوهازخودپاسخدرچامسکیوهرمان
ولنگرتکوکنندمیتعریفراخودنظرموردکشینسلیواژهطرفیاز.شده اندبرگزیدهداده اندهاآنبههارسانهکهپوششیو"ارزشمند"اخبارانتخابیشیوهبهایشاننیز.کنندمیسیاسیسوگیریبهمتهمواژهاینبردنسوالزیربرایرالنگگالدیس
کهکنندمیارهاشآنهاحالاینباکند،میتعیینراارزشاینکهاستچیزیچهاینکهپرسندمیوکنندمیاشاره"غیرازشمند"وداردجودوهارسانهیدربارهقاطعیحقایقکهآنجاستدرکهچرادانند،میمطالعاتشانتجربینتایجبرهمچنانراخودتاکید. دهندنمیارائههارسانهدرهاسوگیریاینبرایجایگزینیتوضیحهیجلنگگالدیسولنگکرتکهکنندمیاشاره
بهرا(عمنبفیلترذیل)نخبگانمخالفتورضایتیبارهدرچامسکیوهرمانادعای،اسپارکسمیقراروالسموردراگرفته اندفرضآنهاکهتاکتیکی-استراتژیکیدوگانگیوکشد،میچالش
میقسمتخودخاصعالیقدالیلبهغالباًداریسرمایهطبقهتنهانهکهکندمیاشارهودهد.داردتحدهمایاالتآنبازیادیتفاوتدیگرکشورهایسیاسیواقتصادیهاینظامبلکهشوند،
جمعییهارسانهونخبههایرسانهنقشوعملکردمیانبایدمیکهکندمیتاکیداسپارکس–نمی کندتضمینارژورنالیستیمقبولیتمنبعبهوابستگیکهکندمیبحثویشد؛قایلتفاوتجایگزین،منابعبرایراجارواینازوباشندشدهتقسیموجدااستممکننخبهمنابعکهآنچنان
اجتماعیموقعیتلدلیبهنگاران،روزنامهکهکندمیتصریحنیزوکنند؛بازغیردولتیوغیرشرکتی.میزنندبازسرصاحبانومدیراندولتیان،دستوراتازگاهیشان،