No Slide Title · BILANS PŁATNICZY • Syntetycznie: bilans płatniczy kraju jest uporządkowanym zestawieniem wszystkich transakcji gospodarczych w danym okresie między rezydentami

BILANS PŁATNICZY

Krzysztof Kalicki

LITERATURA

• E.Najlepszy, Finanse Międzynarodowe przedsiębiorstw, PWE, Warszawa, 2007, s.15-38

• K.Kalicki: Pieniądz a bilans płatniczy, PWE, Warszawa,

• P.Bożyk, J.Misala, M.Puławski MSE, PWE, Warszawa, 2001

• P.Bożyk, Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne, PWE, Warszawa, 2008, s.139-218

BILANS PŁATNICZY

• Państwo jako suweren reguluje stosunki

z zagranicą – rezydenci/nierezydenci

• Rezydenci – osoby prawne, fizyczne,

organizacje, jednostki administracji

publicznej

• Przepływy towarów, usług, kapitału

• Odzwierciedlenie w bilansie płatniczym

BILANS PŁATNICZY

• Syntetycznie: bilans płatniczy kraju jest uporządkowanym zestawieniem wszystkich transakcji gospodarczych w danym okresie między rezydentami i nierezydentami

• Bilans płatniczy to koncepcja flow (w okresie)

• Transakcja gospodarcza – transfer wartości gospodarczych realnych (towar), finansowych (tytuł prawny), bilateralnych, unilateralnych - nieodpłatnych

• Obrót towarami, usługami materialnymi i niematerialnymi,

• Dochodami z kapitału, transfery nieodpłatne (rzeczowe, finansowe)

• Obrót kredytowy, obligacjami, akcjami, tytułami

• Obrót dewizami i złotem monetarnym

BILANS PŁATNICZY

• Rezydent vs nierezydent (wyłączenie migrujących pracowników)

• (osoby fizyczne, niefizyczne, organy monetarne,)

• Zawsze zasada podwójnego księgowania credit + debet –

• Credit: eksport, spadek zasobów finansowych lub wzrost zobowiązań (wpłata do kraju, wpływ kapitału, darowizna towarowa za granicę jako eksport kompensowana z transferem nieodpłatnym po debecie)

• Debet: (wzrost aktywów, spadek zobowiązań) import, wzrost zasobów finansowych lub spadek zobowiązań (wypłata z kraju, odpływ kapitału), darowizna z zagranicy jako import kompensowana z transferem nieodpłatnym po kredycie

• Credit: (spadek aktywów, wzrost zobowiązań) tworzy podaż dewiz a debet popyt na dewizy

• Czas księgowania – baza płatnicza lub baza transakcji (cło)

• Baza fob w eksporcie baza cif w imporcie teraz MFW zaleca po obu stronach bazę fob

SCHEMAT BILANSU

PŁATNICZEGOBILANS B ILANS

HANDLOWY

EKSPORT (FOB)

IMPORT (FOB)

BH

OBROTÓW BILANS USŁUG EX USŁUG

IM USŁUG

BU

BIEŻĄCYCH BILANS MAJATKOWY

DOCHODY Z KAPITAŁU

TRANSFERY

BOM

BILANS PRZEPŁYWY

KAPITALOWE

KRÓTKOTERMINOWE

OTRZYMANE

UDZIELONE

KK

OBROTÓW PRZEPŁYWY

KAPITALOWE

DŁUGOTERMINOWE

KD

KAPIATAŁOWYCH PORTFOLIO,

BEZPOŚREDNIE

OBROTY

WYRÓWNAWCZE

OBROTY DEWIZOWE BC

POZYCJE

RÓWNOWAŻĄCE

ZMIANA STANU ZOBOWIĄZAŃ

I NALEŻNOŚCI

BOD

BILANS PŁATNICZY

• Bilans całkowity (TB)= CA+CB+OR

• Total balance, current account, capital

balance, official reserves

• CA+CB+OR=0

BILANS PŁATNICZY

Bilans

cr

Handlowy

debet

100

Eksport

Bilans

cr

Kapitałowy

debet

Zakup obligacji za

granicą

200

300 Zaciągnięcie

kredytu przez

bank’

Bilans

cr

Kapitałowy

deb

100

Wzrost należności

od banków zagran

Bilans

cr

Kapitałowy

debet

200 Spadek należności

Wzrost należności

zagranicznych

300

Eksport towarów = 100 płatny

dewizami

Zakup obligacji zagranicznej=200

Bilans

cr

handlowy

debet

10

Darowizna za

granicę Eksport

BILANS PŁATNICZY

Bilans

cr

Bilans obrotów

bieżących debet

Transfery

nieodpłatne

10

Bilans

cr

kapitałowy

debet

80 Inwestycje

bezpośrednie

Bilans kapitałowy

Wzrost należności

zagranicznych

80

Darowizna za granicę w towarze 10 Zakup nieruchomości przez nie-

Rezydenta = 80

BILANS PŁATNICZY

• NADWYŻKA, DEFICYT, RÓWNOWAGA

• Bilans płatniczy jako całość jest zawsze w równowadze księgowej

• Merkantyliści mówili o korzystnym (nadwyżka handlowa) lub niekorzystnym bilansie (deficyt handlowy) -kumulowanie złota

• A.Smith uznał, że bogactwo to ilość dóbr dostępnych dla narodu

• Deficyt lub nadwyżka to prezentacja analityczna (cząstkowa, ponad kreska/pod kreską)

• IMF 1949/50 podział (kryterium= motyw lub cel) na transakcje autonomiczne i dostosowawcze (zmiany rezerw - wyrównawcze) to zarzucił IMF i teraz mówi się o overall balance (CA + KA), czyli istotne są zmiany aktywów rezerwowych

• Ekonomia – nierównowaga na rynku dóbr i finansowym

• Równowaga rzeczywista – siły rynkowe

• Równowaga pozorna – osiągana środkami polityki gospodarczej

BILANS PŁATNICZY A

RACHUNKI NARODOWE

• Dochód narodowy a bilans płatniczy i pieniądz

BRM

monetyzSPgdyB

FBMW

RFNFACA

NFPIMNTREXGTISCA

AYCA

GICA

STCNTRGNPY

NFPGDPGNP

IMEXGICGDP

.)(

)()()()(

BILANS PŁATNICZY

• EX=100

• IM=150

• KONSUMPCJA PRYWATNA 550

• WYDATKI RZĄDOWE 250

• INWESTYCJE BRUTTO 180

• PRZYROST ZAPASÓW 20

• GDP=550+250+180+20+100-150=950

• ODSETKI&DYWIDENDY -100

• GNP=950-100=850

• TRANSFERY 50

• DOCHÓD=850+50=900

• PODTAKI KRAJOWE = 200

• OSZCZĘDNOŚCI 150

• DOCHÓD= 550+200+150

• ABSORPCJA=550+180+20+250=1000

• CA=900-1000=1000

• BP=0 TO NAPŁYW KAPITAŁU =100

ROLA KURSU WALUTOWEGO

W PROCESIE

DOSTOSOWAWCZYM

KONCEPCJE DOSTOSOWAŃ W

BILANSIE PŁATNICZYM

• PRZEZ:

• Ceny

• Dochody

• Zmianę stanu aktywów finansowych

MODEL KLASYCZNY

MODEL KLASYCZNY

• Model, gdzie bilans płatniczy zależy od nierównowagi zasobów pieniężnych sięga D.Hume 1752

• Mechanizm cenowo-złoty

• Nadwyżka bilansu powoduje napływ złota co implikuje wzrost cen (ilościowa teoria pieniądza)

• Wzrost cen hamuje eksport i wzmaga import

• Założenie implicite doskonałej elastyczności

• Automatyczne wyrównywanie bilansu płatniczego

• Wiąże się z zagadnieniem optymalnej dystrybucji pieniądza i prawem jednej ceny

• Złoto i pieniądz dewizowy Hume połączył przez punkty złota utrzymujące parytet kursów

• Mechanizm ma swoją transmisję i dotyczy średniego okresu

MECHANIZM KLASYCZNY

• Mechanizm cenowy – stały kurs walutowy,

parytet wymiany waluty na złoto

• Deficyt oznaczał odpływ kruszcu za granicę

i spadały ceny a rosły stopy%, wzrost

eksportu, napływ złota i poprawa bilansu

MODE KLASYCZNY

Założenia:

– Wolny handel

– Produktywność jest stała

– Stała szybkość obiegu pieniądza

– Stałe kursy walut z parytetu złota

– Zmiany w ilości pieniądza w obiegu wynikają z salda bilansu handlowego

– Pomija cła, ubezpieczenia etc.

•

)()(

)()(

PIMPPPEXB

PIMIMPEXEX

PYMV

m

MODEL KLASYCZNYM”

M’

M

P P’ P”

Deficyt B

Deficyt oznacza odpływ pieniądza, spadek cen, wzrost eksportu

i przywracanie równowagi

B

+-

MECHANIZM KLASYCZNY

DEFICYT

BH

ODPŁYW

ZŁOTA

WZROST

EX

SPADEK

IM

POPRAWA

SALDA

BH

SPADEK

PODAŻY

PINIĄDZA

DEFLACJA

MECHANIZM NEOKLASYCZNY

MECHANIZM NEOKLASYCZNY

• Ograniczona wymiana pieniądza

papierowego na złoto powoduje spadek

kursu walutowego

• Spadek kursu poprawia opłacalność

eksportu i spadek opłacalności importu

• Zamiany w cenach poprawiają bilans

handlowy

TEORIA ELASTYCZNOŚCIOWA

• Bilans handlowy jest zestawieniem transakcji towarowych i usługowych przeliczonych przez kurs walutowy

• Stan bilansu zależy od kursu walutowego wyznaczającego terms of trade

• Wzrost oznacza poprawę terms of trade, bo za cenę w eksporcie można kupić więcej w imporcie

• Ceny w eksporcie i imporcie decydują o krajowym popycie na eksport i import

• To jest teoria analizy cząstkowej ograniczonej do jednego rynku i założenia ceteris paribus

m

x

pe

p

*

WPŁYW KURSU WALUTOWEGO NA

BILANS HANDLOWY (BRAK

OGRANICZEŃ PODAŻY)

• Elastyczność eksportu

• Saldo bilansu handlowego

• Wolumen eksportu

• Eksport

• Zmiana

• PxQx=eksport reszta elast.

• stąd

e

de

EX

dEX

e

EX

de

dEX

Qx

ed

dQx

dQ

ede

dEX

przezstronyobie

edPxde

dEX

dee

de

ddde

dEX

xgxgFFxgFpochodna

eksportEX

popyte

IMEXBH

X

X

X

XX

X

X

X

XX

X

XX

XX

XX

X

XX

eP

PQP

QQePdQ

P

PPQP

QP

PQQ

]

)(

*)

)(

[(*)*(

:

](*/

[

}]/1*)([*)](:{*[

)('*)](['')])([(

*

)(

2

SCHEMAT POPYTU W

EKSPORCIE

PODAŻ na ekspor t

POPYT POPYT’ zagranicy

P P’A

O B C

Px=P*e

Px’=P*e’

APBO - warość eksportu w walucie krajowej, AP’CO - wartość po dewaluacji w walucie krajowej

Qx

WPŁYW KURSU

WALUTOWEGO NA BILANS• Elastyczność importu

• Import

• Wolumen

• Zmiana wolumenu zależy

• od elastyczności

• Podstawiając

• Oraz z założenia ceny

• zagraniczne są stałe

e

de

IM

dIM

e

IM

de

dIM

e

deto

P

dPgdy

P

dP

e

de

IM

dIM

P

dP

e

dedQ

eP

popyte

importeIM

M

M

MM

M

M

M

M

M

M

M

M

MM

MMM

MM

QdQ

Q

P

PfQ

QP

*)1(

*)1(

)1(0'

'

'

'

)'

'(

'

)( '

'

SCHEMAT POPYT NA IMPORT

A

OC B

P’=e’Pm

P=ePm

ePm

Qm

A’

Popyt krajowy na import

Podaż zagraniczna

Dewaluacja podnosi cenę do P’ i zmniejsza popyt

WPŁYW KURSU NA BILANS

HANDLOWY

• Saldo BH:

• Aby nastąpiła poprawa bilansu handlowego sumaelastyczności musi być większa od 1

1962,,1923,

1*/

0

*)1(*

*

LernerMarshall

IMEX

e

IM

e

EX

de

dBH

QpeQpB

MX

MX

mmxx

WERSJA LN

• Wersja ln

• Problem elastyczności oraz krótkiego i długiego okresu

P=f(e) a nie e=f(P), elastyczności raczej małe

• skutki podaży pieniądza dR=dM

edIMd

gdyPmdedd

eddEXd

gdyPxeddd

wzrost

xdxdx

xdxxd

M

MMM

XX

XXX

PQ

Q

PQ

ln)1(ln

0)lnln(

lnlnln

0)lnln(ln

ln^

ln/

/1/ln

'ln

PRZYKŁAD NUMERYCZNY

ELASTYCZNA PODAŻ

EKSPORTOWAEX Px Wartosc Wartosc e elastycz. IM Pm Wartosc Wartosc e

krajowa dewizowa krajowa dewizowa

1000 100 100000 1000 100 1000 1 100000 1000 100

1003 100 1003000 993,07 101 0,3 989 1 99889 989 101

• Początkowe wartości eksportu i importu są równe: Qx=Qm=1000,

cena Px=100, cena Pm=1, e=100,

• Dewaluacja o 1% daje w eksporcie elastyczność = 0,3 a w imporcie

1,1, co oznacza, że 1% dewaluacji zwiększa eksport o 0,3% oraz

zmniejsza import o 1,1%.

• Poprawa salda w walucie krajowej o 411, a w zagranicznej o 4,07

SALDO BH - NIEPEŁNA

ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY

• Eksport

• Wolumen popytu

• Wolumen podaży

• W wersji zmian

• Stąd równanie

• popyt=podaż

• Stąd zmiany cen

• Stąd zmiany wolumenu

• Stąd zmiana eksportu eQPEX

eQ

eP

PQ

ePQ

PgQ

PfQ

XX

XX

XX

XX

X

XX

X

X

XX

XX

XXX

X

XX

XX

xpopyt

podazx

poda ż

popyte

^^^^

^

^

^

^^

*)1(

*

*

^

(^

)(

)(

)

NIEELASTYCZNA PODAŻ

EKSPORTU

Qx

Px

Podaż

Popyt

P1

P2

D

C

Deprecjacja zmieniłaby efekt dewaluacji do P2D ale nieelastyczna podaż podnosi również ceny w eksporcie

i ogranicza wzrost zbytu - efekt netto P2C

P’=Px/e P’=Px/e’

SALDO BH NIEELASTYCZNA

PODAŻ

MM

MM

XX

XX

MM

MM

MM

MM

MM

M

M

M

MMM

MMM

IMdIMEXabydEX

MM

M

M

podażMM

popytMM

podaż

popyte

eQPeIM

eQ

eP

PQ

PeQ

PgQ

PfQ

)1()1(

//

*)1(

*

*

)(

)(

^^^^^

^^

^^

^^

^^^

'

'

'

'

'

• Podaż importowa

• Popyt na import

• Zmiany dynamiczna popytu

• podaży (oznaczeni ln = ^)

• Stąd zmiana cen importowych

• Stąd zmiana wolumenu importu

• Stąd zmiana importu

• Stąd warunek poprawy BH

• Warunek Jane Robinson

SALDO BH NIEELASTYCZNA

PODAŻ

Qm

Popyt

Podaż

eP’m

P1

P2

B

C

Deprecjacja CP2 ale nieelastyczna podaż importowa, wzrasta cena importowa, rośnie cena krajowa spada popyt

na import

eP’m

e’P’m

Podaż

NOWSZE PODEJŚCIE - MAŁY

KRAJ

• W przypadku małego kraju elastyczność popytu na eksport

i elastyczność podaży importowej dąży do

nieskończoności, a więc ceny zagraniczne P’=Px/e oraz

P’m są stałe, dlatego:

• ceny eksportowe

• rosną jak kurs

• a ceny importowe

• w walucie są stałe

• stąd:

e

de

IM

dIM

EX

dEX

P

dP

e

de

P

dP

Mx

M

M

x

x

)(

0'

'

0

M

x

ELASTYCZNOŚCI - MAŁY

KRAJ

Px/e P’m

Qx Qm

Popyt=podaż na eksport

Popyt=podaż na eksport’

Popyt na import’

Popyt na import

Popyt zagranicy

na eksport

Podaż importowa

z zagranicy

TERMS OF TRADE

• Istotna jest także relacja cen eksportowych do cen

importowych

• Terms of trade:

• jak widać dewaluacja pogarsza toft

• Efekty zmian w bilansie handlowym:

– efekt substytucyjny

– efekt dochodowy

– efekt produkcyjny

MxMx

M

M

x

x

M

x

Pe

de

P

dP

poprawa

eP

P

P

:lub

0'

:

'

'

KRYTYKA TEORII

ELASTYCZNOŚCIOWEJ

• Cząstkowość teorii (tylko strumienie Ex;IM)

• Brak dostrzegania związku Ex z IM

• Elastyczności są wysokie tylko w przypadku

braku pełnego zatrudnienia (praca, kapitał)

• Empiria - w krótkim czasie elastyczności

mogą być wysokie ale efekt szybko wygasa

EFEKT KRZYWEJ J

• W przypadku spadku wartości waluty rosną ceny. Ale jest

okres, kiedy ilości towarów w imporcie jeszcze nie spadły a

ilości towarów w eksporcie nie wzrosły - efekt krzywej J.

• Najpierw pogorszenie salda handlowego, a później poprawa

(po wzroście eksportu i spadku importu)

• Krzywa J

Bilans handlowy

CzasPrzy początkowo tych samych ilościach i gorszym

kursie - pogorszenie bilansu, a później poprawa na

skutek spadku importu i wzrostu eksportu

BILANS HANDLOWY A

DOCHÓD

TEORIA DOCHODOWA

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA

• Model tworzony w latach 1938-41 początek Harrod 1933, Polack 1947

• Zastosowanie mnożnika Keynesa (założenie stałych cen, kursów, płac, a zmiany w popycie wynikają ze zmian dochodu a nie cen, model krótkiego okresu)

• Źródłem wzrostu dochodu mogą być autonomiczne wzrosty eksportu, inwestycji, wydatków państwa

• Transmisja koniunktury gospodarczej (autonomiczny wzrost np. eksportu) oraz efekt importu zależnego od dochodu

• Efekty autonomiczne dEX lub dI

• Efekty indukowane przez mnożnik

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA

DEFICYT

BH

SPADEK

DOCHODU

SPADEK

IM

WZROST

EX

POPRAWA

BH

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA• Autonomiczny EXo

• Import IMo+f(Y)

• Konsumpcja Co+F(Y)

• Inwestycje Io+F(Y)

• Popyt krajowy i zagranicy na eksport

• Z wydatkami rządowymi G i podatkami T

• Warunek równowagi podaży i popytu

• Dochód zależy od absorpcji Ao=Co+Io+Go oraz salda EXo-IMo, a także mnożników, gdzie 1-c=s skłonności do oszczędzania

1

1

)(

1/0

1/0

1/0

00000

00000

0

0

0

0

sc

hc

IMEXGICY

YIMEXTGhYIcYC

IMEXTGICY

TGIMEXICY

IMEXICY

dYdIhhYII

dYdCccYCC

dYdIMYIMIM

EXEX

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA

• Y-C oszczędności

• Gdy S>I to EX>IM

• Przyrost dochodu zależy

od autonomicznego

popytu

imdosklonnoscodhcwydatkowdosklonnosc

hc

dochodupoprawywarunek

IMEXIChc

Y

Mnoznik

IMEXIS

TGgdyTGIMEXIS

TGIMEXICY

1

01

:

)(*1

1

:

0)(

)(

0000

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA - BILANS• Poprawa bilansu zależy od

autonomicznego eksportu

i importu + mnożnik,

• Gdy w grę wchodzi tylko

autonomiczny eksport

można przekształcić

• Poprawa bilansu zależy od

marginalnej skłonności do

importu oraz gdy 1>c+h0

00

00

000

00

1

1

1

1

1

1

:0

EXhc

hcB

EXhc

EXB

EXhc

YaYEXB

toIMICgdy

YIMEXB

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA – BILANS wzrost EXo

I,S,EX,IM

Y

I

SI+EX

I+EX’S+IM

E

E’

A A’

C

D

EX-IM

EX’-IM

S-IEX-IM

S-I

ΔB

ΔB

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA – BILANS dIMo• Pogorszenie bilansu zależy

od autonomicznego

importu + mnożnik,

• Gdy w grę wchodzi tylko

autonomiczny import

można przekształcić

• Pogorszenie bilansu zależy

od marginalnej skłonności

do konsumpcji i inwestycji

1-c-h>0 to pogorszenie jest

zawsze zależne od importu

gdy c+h<>=0

0

00

00

000

0

1

1

1

1

1

1

:0

IMhc

hcB

IMhc

IMB

MIhc

YaYIMB

toEXICgdy

YIMB

MODEL KEYNESA MAŁA

GOSPODARKA – BILANS WZROST IMo

EX-IM

EX-IM’

S-IEX-IM

S-I

ΔBY

E

E’

PODEJŚCIE ABSORPCYJNE

TEORIA ABSORPCYJNA

TEORIA ABSORPCYJNA

• Bilans obrotów bieżących to różnica między dochodem a absorpcją składającą się z absorpcji autonomicznej i zależnej od Y przez a

• Poprawa bilansu zależy od przekładania się dochodu na absorpcję

• Włączając kurs walutowy zmiana CA zależy od reakcji CA na zależność absorpcji od dochodu i kursu walutowego

• Wzrost wydatków powoduje wzrost importu ale i absorpcji zmniejszającej eksport, co pogarsza bilans obrotów bieżących

)1(1

)1(

)(*

)1(

),(

)1(

)(

0

0

0

0

0

a

ae

ae

CAa

ACAeCAaCA

ukladcrozwiazuja

AYaCAeCACA

AYaCA

AeCACA

AYaCA

AaYA

TGICA

AYCA

TEORIA ABSORPCYJNA

• Efekty zależą od skłonności do konsumpcji, inwestycji i efektów dewaluacji Alexander 1952, Machlup 1955:– Gdy wolne moce dewaluacja wspomaga eksport i dochód przez

mnożnik

– Dewaluacja pogarsza terms of trade i redukuje dochód

– Dewaluacja obniża też wartość zasobów pieniężnych i zmniejsza absorpcję bo odbudowa oszczędności

– Dewaluacja zmienia redystrybucję dochodów i wpływa na absorpcję (np. spadek dochodów tych o stałych dochodach bo rosną ceny importowe)

– Efekt iluzji pieniądza, gdy podaż pieniądza rośnie szybciej niż ceny

– Efekt zniechęcenia do inwestycji, konsumpcji z importu, gdy drożeje import,

RÓWNOWAGA MAKRO W

MODELU KEYNESOWSKIM

IS-LM HICKS 1937

R.A.Mundell, M.Fleming - model z początku lat 60-tych XX w. Uzupełnił model Keynesowski IS-

LM o saldo bilansu płatniczego w gospodarce otwartej BP.

MODEL IS-LM-EX-IM

• To jest model typu Keynesowskiego dla otwartej gospodarki przy stałych kursach, dla realnej równowagi z uwzględnieniem mnożnika

• Model redukuje się do 3 funkcji:– Równowagi na rynku towarowym

– Równowagi bilansu płatniczego

– Równowagi pieniężnej

• Przywracanie równowagi przez narzędzia:– Cenowo-kursowe

– Mnożnikowe

– Pieniężne

– (zasobowe – aktywa finansowe)

• W teorii pytamy jak działa czynnik, w polityce jakich czynników użyć aby osiągnąć cel?

MODEL IS-LM-EX-IM

• Warunek równowagi IS, równowaga dochody zależy od absorpcji, mnożnika, stopy % oraz EX-IM

• Realna podaż pieniądza musi się równać realnemu popytowi

• Saldo bilansu płatniczego zależy od EX IM oraz indukowanego wzrostem IM oraz ruchu kapitału KA implikowanego też różnicą stóp %

0)'(

),(

])([1

iikKAYIMEXBP

YiLP

MLM

IMEXibAs

YIS

MODEL IS-LM

WARIANT II

• Model IS-LM: podaż towarów Y=popytowi,

który zależy od kursu e, stopy % i,

wydatków budżetu G oraz aktywności

gospodarczej za granicą Y’

• Równowaga na rynku pieniężnym zależy od

dochodu Y oraz stopy % i

iYPM

YGieY

xxaaaa

21

4321

/

'

MODEL IS-LM-XM

WARIANT II

• Model:

)'()'(

0)'()'(

'

'

0

/

'

21

321

321

21

4321

iiYYe

iiYYeMRBOP

iiK

YYeCA

KCABOP

iYPM

YGieY

wwzzz

yyy

xxaaaa

KRZYWA L-M

i

y

L=ky

M

L-M

KRZYWA I-S

I+EX

S+IM

Y

I-S

i

KRZYWA X-M (BP)

YEy

i

NAPŁYW

KAPITAŁU

ODPŁYW

KAPITAŁU

EX-IM

X-M

+ -

ie

POLITYKA GOSPODARCZA

• Prawo Timbergena – aby osiągnąc x celów

• Trzeba użyć n środków

• Instrumenty muszą być efektywne i niezależne

• Nierównowaga przejściowa i fundamentalna

• Expenditure adjusting policy

• Switching policy (na dobra krajowe)

MODEL IS-LM-XM

LM

IS

Yo

i

io

Y

i1

Y1

XM

12

3

45

6

7

8

LUŹNA POLITYKA

MONETARNA I JEJ SKUTKI

i0

i1

Y0 Y1 K2 K1 K0 Napływ

kapitału

e0

e1

Im0-Ex0 Im1-Ex1

BH

Słaba mobilność

kapitału

Silna mobilność

kapitału

Napływ

kapitału

LM

Deficyt handlowy K2 K1 K0

IS

LM’

FISKALNA I JEJ SKUTKI

i1

i0

Y0 Y1 K0 K1 Napływ

kapitału

E2

E0

E1

Im0-Ex0 Im1-Ex1

BH

Silna mobilność

kapitału

Napływ

kapitału

LM

Deficyt handlowy K0 K1

IS’

Różne dostosowania

IS

Najpierw wzrost IS podnosi stopy procentow i napływajacy kapitał wzmacnia kurs waluty krajowej do

zagranicznej (wiecej zagranicznej za jednostkę krajowej) do E2, ale pogarszasię też BH co powoduje

spadek kursu do E1 (mniej waluty zagranicznej za jednostkę krajowej)

SKUTKI POLITYKI

FISKALNEJEkspansywna polityka fiskalna

Wzrost krajowejaktywności

ekonomicznej

Wzrost krajowejstopy

procentowej

Pogorszeniebilansu

handlowego

Napływkapitału

Deficyt / Nadwyżka bilansu płatniczego ?

Niemobilnykapitał

Pogorszenieb.h. przewyższawpływ napływu

kapitału

Mobilny kapitał

Napływ kapitałuprzewyższa

wpływpogorszenia

b.h.

Deprecjacjawaluty

krajowej

Aprecjacjawaluty

krajowej

SKUTKI RUCHU KAPITAŁU

a. Warunki kapitału mobilnego b. Warunki kapitału niemobilnego

Polityka monetarna Polityka monetarna

Ekspansywna Restrykcyjna Ekspansywna Restrykcyjna

Ekspansyw

na

? Aprecjacja

waluty krajowej

Ekspansyw

na

Deprecjacja waluty

krajowej ?

Polit

yka f

iskaln

a

Restr

ykcyjn

a

Deprecjacja waluty

krajowej

?

Polit

yk

a f

iskaln

a

Restr

ykcyjn

a

? Aprecjacja

waluty

krajowej

DIAGRAM SWANA

e

Wydatki

rządowe

E

Nad

wyżk

a, b

ezro

boci

e Nadwyżka, inflacja Deficy

t , inflacja

Deficyt , bezrobocie

Linia równowagi

zewnętrznej

Linia równowagi

wewnętrznej

KRYTYKA MODELU

MUNDELL-FLEMING

• R.Mundell nie uwzględniał skutków

oczekiwań inflacyjnych i ich wpływu na

poziom stopy % oraz kursu walutowego

MODEL MONETARNY

ZAŁOŻENIA MODELU

MONETARNEGO• - endogeniczność podaży pieniądza M=f(e),

• - stałość funkcji popytu i podaży pieniądza (stabilne funkcje o

ograniczonej liczbie zmiennych). Mnożnik bazy pieniężnej i funkcja

popytu na pieniądz są stałe w długim okresie,

• -neutralność, superneutralność pieniądza,

• - racjonalne oczekiwania inflacyjne

• - jednakowa skłonność podmiotów do oszczędzania determinowana

stanem całkowitego majątku,

• - pełna elastyczność cen , teoria jednej ceny, (PPP),

• - pełna równowaga wszystkich rynków, pełne zatrudnienie,

• - stała struktura majątku W=M+B+F, transmisja monetarna,

• - zachodzi warunek arbitrażu procentowego nieubezpieczonego i=i’,

przy E(de/e)=0

• - pełna substytucyjność krajowych i zagranicznych aktywów, pełna

mobilność kapitału, doskonała konkurencja, pełna informacja.

MODEL MONETARNY (sensu

stricto)• Model (H.Johnson, R.Mundell,

J.Frenkel) – BP – zjawisko monetarne

• Bilans różnica wszystkich wpłat i wypłat w całej gospodarce

• A więc różnica między tworzeniem a wykorzystaniem M

• Absorpcja – zależy od dochodu oraz podaży i popytu na pieniądz

• Przyrost pieniądza to różnica między dochodem a absorpcją

• Gdy dK=O to CA=Y-A =dR )*(

)(

10)(

*

MLPaRBPM

MaAYCA

APyM

aLMaPyA

BRM

kPLP

BP

MM

M

yM

PR

SD

r

r

S

r

D

frfr

MECHANIZM MONETARNY

DEFICYT

BP

SPADEK

PODAŻY

PIENIĄDZA

SPADEK

MAJĄTKU

SPADEK

ABSORPCJI

POPRAWA

SALDA

BP

WZROST

STOPY %

NAPŁYW

KAPITAŁU

WZROST

POPYTU

NA M

MODEL MONETARNY

MECHANIZM DOSTOSOWAWCZY

M

kPy

Py

ΔM=ΔR=B

E

A=Py-a(kPY+M)

-ΔM

ΔR=akPy-aM

A,y

Mm’ mo m”

BB – ograniczenie budżetowe

MODEL MONETARNY

• Warto też prześledzić wpływ wzrostu gospodarczego na BP H.JOHNSON

• W teoriach strumieniowych wzrost gospodarczy musiał wywoływać deficyt BP - w teorii monetarnej wzrost gospodarczy poprzez wzrost popytu na pieniądz wywołuje nadwyżkę BP.

• Tu i jest stałe w kraju i za granicą de/e=0 i=i’. Tak więc elastyczność przy stopie procentowej jest +, ponieważ określa tylko, w jakim tempie rosną oszczędności w pieniądzu.

• Jak widać, aby zapobiegać kryzysom płatniczym konieczne jest utrzymywanie określonej relacji między rezerwami a sumą pieniądza KHAN MONTIEL

• Pojawia się pytanie czy model monetarny daje dobre wyjaśnienie zjawisk z początkowego okresu polskiej transformacji?

MODEL MONETARNY

• Podaż pieniądza a bilans płatniczy

D

dD

r

rRdR

YdY

gdy

D

dD

r

ridiYdYPdPede

rRdR

D

dD

r

r

M

dM

rRdR

MRr

PLePM

D

dD

R

D

M

dM

R

M

dt

dR

RgR

BA

B

BA

A

DMR

DR

iY

ggg

MM

D

BABA

DS

*1

/

0/

*1

)//'/'/(1

/

*11

/

/

*'

***1

MODEL MONETARNY –

MECHANIZM BEZPOŚREDNI

• Efekt realnych zasobów pieniężnych

• Dornbusch mechanizm bezpośredni

(hoarding) rezygnacja z wyjaśniania

salda bilansu płatniczego poprzez efekt

wpływu cen na realne zasoby pieniężne

• Zmiany w popycie na pieniądz są również

funkcją stopy procentowej

• L(Y,i)

PMmr/

MODEL MONETARNY-

MECHANIZM BEZPOŚREDNI• Wzrost gospodarczy

powoduje wzrost popytu na pieniądz -ten popyt może być zaspokojony przy stałym kursie endogenicznie poprzez wzrost rezerw dewizowych (ewentualną aprecjację kursu walutowego).

• I odwrotnie ekspansja pieniężna powoduje deficyt BP ubytek pieniądza i utrzymanie cen lub ewentualną dewaluację i wzrost cen do P2.

• Zmiany rezerw nie dokonują się przez zmiany cen i rynek towarowy, lecz wprost przez rynek dewizowy.

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Mechanizm monetarny a sztywność płac i cen

(sticky wages or prices)

• Wzrost płacy nominalnej przy stałych cenach

zwiększy absorpcję i spowoduje spadek

rezerw w konsekwencji pieniądza. Wzrost

wartości realnej płacy pogorszy

konkurencyjność gospodarki i spadek

produktu krajowego (bezrobocie) .

)(*

***

MfNMR

NYPVM

W

W

N

N

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Wzrost cen, przy stałej płacy nominalnej

(np.dewaluacja), spowoduje nie tylko

wzrost rezerw dewizowych (spadek

absorpcji), ale i wzrost produktu

realnego netto (efekt realny).

• W kolejnym okresie wzrost podaży

pieniądza zwiększy absorpcję (efekt

majątkowy)• Wniosek: mechanizm monetarnego dostosowania może być długi i w

dynamice mniej jednoznaczny (odchylenia między krótko i

długookresową równowagą)

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Efekty polityki pieniężnej banku

centralnego

• Polityka sterylizacji; efekty limitów

refinansowych

• Wniosek: jeżeli jest różne od 1 w szczególności bliskie 0 ciągłe operacje

otwartego rynku mogą prowadzić do nieograniczonego wzrostu rezerw

dewizowych czyniąc taką politykę nieskuteczną

ReD **

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Towary będące i nie będące w obrocie

międzynarodowym

• Efekt substytucyjności i monetarny w

warunkach istnienie tradables i

nontradables (odejście od teorii jednej

ceny)

),()()(

/

,);(

MqHqAYRM

q

NTiq

PaQPaQPP

fQ

aQ

TTTNNN

TN

ii

NN

PP NTP )'1('

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ• Wzrost cen nontraded na

skutek podaży pieniądza przesuwa zasoby z traded do nontraded (efekt substytucyjny), a przy stałych cenach zagranicznych i stałym kursie walutowym pojawia się dodatkowo efekt majątkowy - wzrasta absorpcja i rośnie deficyt handlowy.

• I odwrotnie zmniejszenie realnych zasobów pieniądza powoduje spadek cen nontraded a więc efekt substytucyjny, przesunięcie zasobów do sektora traded i efekt majątkowy w postaci nadwyżki bilansu handlowego.

•

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Impuls cenowy (np.dewaluacja, szoki

zagraniczne) może mieć trojaki wpływ na

relacje cen:

• Każdy z wariantów oznacza inny

przebieg procesów dostosowawczych.• Wniosek: Szybkość procesu dostosowawczego jest tym mniejsza im

większy jest udział towarów nieeksportowalnych lub gdy efekt cenowy jest

mniejszy od efektu realnych zasobów pieniężnych (wolniejszy w długim

okresie wzrost cen towarów nieeksportowalnych - struktura deflatora

)

PPPP

PP

NT

NT

NT

wzrostszybszywzrost

sięutrzymaniewzrost

spadekwzrost

PP NTP )'1('

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• O efekcie decydować będzie:

• zmiany cen relatywnych,

• udziały cen w agregacie cenowym,

• zmiany efektywności produkcji w sektorach,

• przesunięcia w produkcji,

• dewaluacje lub szoki zewnętrzne

• W szczególności jeżeli ceny nontraded są niższe to efekt dewaluacji na realne zasoby pieniężne może być mniejszy a więc proces poprawy bh wolniejszy

• Inny wariant to efekt Balassy Samuelsona

• brak jednoznaczności - anormalne efekty też możliwe

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Substytucja walutowa

• Wartość realna zasobów pieniężnych zależy od

udziału pieniądza zagranicznego w

całkowitych zasobach pieniądza.• Wniosek: zmiany bilansu płatniczego w warunkach substytucji walutowej są

wypadkową zmian w popycie i podaży na jego komponenty. W zależności od

udziału komponentu zagranicznego reakcje na dewaluacje mogą być

różnokierunkowe.

}'{

'

')1(

21211

22

11

''''

MMLLLLLLL

M

R

L

L

MMT

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Podmioty dążą do dywersyfikacji walutowej składników majątku -w tym pieniądza. Szczególnie przedsiębiorstwa transnarodowe, albo słaby pieniądz

• Utrzymanie proporcji zasobów zależy od oczekiwanej stopy przychodu: od np. Oczekiwanej inflacji lub od relacji między oczekiwaną inflacją i dewaluacją.

• Zmiana rezerw jest wi.ęc różnicą w zmianach popytu i podaży na poszczególne waluty będące w portfelu pieniężnym

• Składniki równania:

• popyt na własną walutę, popyt na obcą walutę,

• popyt zagranicy na własną walute, podaż własnej waluty. podaż waluty obcej

• Reakcje mogą być anormalne i nawet może dojść do dystrybucji pieniądza w niewłaściwych kierunkach, zależy czy M/M’ <>=1 dla danego kraju - patrz Polska 90r

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ

• Iluzja pieniądza - ciągle dyskutowane pytanie

czy podmioty są w stanie prawidłowo określać

realną wartość pieniądza i płac?

• Np. Brak percepcji dewaluacji na realne zasoby

pieniężne może wbrew klasycznemu

mechanizmowi nie doprowadzić do poprawy

salda bilansu handlowego

MODEL MONETARNY –

UELASTYCZNIENIE ZAŁOŻEŃ• Polityka budżetowa może wpływać na bilans płatniczy w krótkich okresach poprzez różnice między

opodatkowaniem a wydatkami, strukturę wydatków na towary krajowe i zagraniczne oraz poprzez zmiany w marginalnej skłonności do oszczędzania.

• Zmiany salda bilansu płatniczego nie muszą być efektem polityki kursowej ale zmian salda budżetu.

• Nawet, jeżeli deficyt budżetowy jest monetyzowany (brak rynku kredytowego) to zmiana salda bilansu zależeć będzie od zmian marginalnej skłonności do oszczędzania oraz marginalnej skłonności do importu.

• Jeżeli skłonność do importu ze strony rządu jest mniejsza niż sektora prywatnego to monetyzacja długu może znaleźć ujście w wyższym popycie na pieniądz w związku ze wzrostem dochodu. Ten proces będzie tym trwalszy im elastyczność cen i płac jest mniejsza.

• Ważnym czynnikiem jest też proces oszczędzania: jeżeli oszczędności sektora prywatnego rosną proporcjonalnie do monetyzacji deficytu to efekt wpływu na bilans płatniczy może okazać się nieistotny

• Tzw koncepcja deficytów bliźniaczych jest tylko szczególnym przypadkiem, kiedy deficyt budżetowy jest równy saldu bilansu obrotów bieżących

MRISGTIMEXBH )()(

MODEL PORTFOLIO

NIEDODKONAŁA SUBSTYTUCJA

I MOBILNOŚĆ KAPITAŁU

NIEDODKONAŁA SUBSTYTUCJA

I MOBILNOŚĆ KAPITAŁU

• Zmiany w saldzie obrotów wyrównawczych są

skutkiem dostosowań wszystkich składników

majątku podmiotów (w uproszczeniu):

),',(

/),',(;;/),',(;;/),',(;;

)()()()(

WYiiSWS

LMR

PWYiifFPWYiibBPWYiilLFBLW

FBLMYAFR FBWW SFSBMdaW

• Rezygnacja z założenia o:

• - doskonałości i efektywności rynków kapitałowych, - doskonałej substytucyjności aktywów krajowych i zagranicznych,

• - doskonałej mobilności kapitału

NIEDODKONAŁA SUBSTYTUCJA I

MOBILNOŚĆ KAPITAŁU

WPŁYW ZMIAN STOPY& NA

SALDO OBROTÓW BIEŻĄCYCH

• Tylko z krajowym rynkiem kapitałowym

NIEDOSKONAŁA SUBSTYTUCJA I

MOBILNOŚĆ KAPITAŁU

MODELE DYNAMICZNE

• Odejście od założeń decydujących o statyczności analizy:

• - wprowadzenie preferencji konsumpcji w czasie, -zmiany w procesach oszczędzania i konsumpcji, -możliwość występowania różnic między rynkową stopą procentową a stopą subiektywną

PREFERENCJA KONSUMPCJI W

CZASIE

),(max

.;

)1(

)1()(

)1()(

)1(

](max[

)(

10

_

1110

011011010

00011

110000

00

001

CCU

AYCA

BiBHBH

WBiIYYCC

BiIYC

BiIBYC

II

IYY

U

dyskstopa

f

f

f

ttt

tt

ttp

tt

p

PREFERENCJA KONSUMPCJI W

CZASIE

MODELE DYNAMICZNE

• Saldo bilansu handlowego zależy od różnych

preferencji konsumpcji w czasie:

• - wygładzenie poziomu konsumpcji

• - przesunięcie konsumpcji w czasie

• - zwiększanie konsumpcji w czasie

• Większe znaczenie salda obrotów bieżących i

mniejsza rola pieniądza w tych modelach

MODELE DYNAMICZNE

• Wpływ polityki budżetowej

• Finansowanie deficytu budżetowego emisją papierów skarbowych (nawet przy ich monetyzacji) nie musi oznaczać deficytu bilansu handlowego, ponieważ może to oznaczać przesunięcie konsumpcji w czasie, a więc nie musi wystąpić crowding out.

BrTYToYoCC tst

GCUGoCoUU

1110)

1111(

)1,1(),(

1()()

MODELE DYNAMICZNE

• Realne cykle gospodarcze a zmiany bilansu płatniczego

• Zmiany wydajności produkcji, realnej stopy procentowej, płacy realnej, zmiany relatywnej ceny pracy i czasu wolnego.

• Zmiany wieku społeczeństwa

• Szoki gospodarcze

• Mała rola pieniądza w tych modelach

Próba weryfikacji wpływu

pieniądza na bilans płatniczy

1

0

10

10

0

lnlnln

/ln//,

...),(*

)/(*)(

4

3

2

1

0

43210

a

a

a

a

a

aaaPaa

LM

M

Hipoteza

M

DiY

M

R

dtydydtdyLDR

iYLP

DR

PLfPPAYBPRe

n

S

S

Próba weryfikacji wpływu

pieniądza na bilans płatniczy

• Uzyskane wartości elastyczności:

• a0 = 0,07783

• a1 = 0,3985

• a2 = 0,8207

• a3 = 0,1709

• a4 = -0,4071

• Różnorodne modele wskazywały, że parametr a4 wahał

się od 0,4 do 0,6, a więc trudno uznać, iż model

monetarny sensu stricto w pełni wyjaśnia wahania

stanu rezerw dewizowych.

Czynniki podważające założenia

modelu monetarnego

• Silne zmiany funkcji podaży i popytu na pieniądz (mało stabilne parametry)

• Zmiany w strukturze majątku

• Odchylenia od teorii jednej ceny,

• nie zachodzi założenie o i+E(de/e)=i’

• Istnienie dużego udziału towarów nieeksportowalnych

• Niepełne zatrudnienie

• Brak pełnej substytucyjności papierów wartościowych, brak mobilności kapitałów

• Sztywność cen i płac

• Substytucja walutowa

• Zmiany w procesach konsumpcji i oszczędzania

• Szoki polityki pieniężnej i budżetowej