Nieuwe trends in vrijwilligerswerk Lesley Hustinx Vakgroep Sociologie Universiteit Gent 1 Studiedag ‘Werken met vrijwilligers’ Cera – Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk – Weliswaar 22 mei 2014
Feb 13, 2016
Nieuwe trends in vrijwilligerswerk
Lesley HustinxVakgroep Sociologie
Universiteit Gent
1
Studiedag ‘Werken met vrijwilligers’Cera – Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk – Weliswaar22 mei 2014
Nieuwe trends? Situering
2
Nieuwe trends? Situering
3
Nieuwe trends? Situering
4
Nieuwe trends? Situering
5
Hybridisering… nieuwe stijl• Veranderende beleidscontext:• ‘Disorganisatie’ klassieke welvaartsmix (Bode, 2006)• ‘Mixes in the welfare mix’ (Evers, 1993) • ‘A new era of welfare hybridity’ (Billis, 2010)
• Een nieuw type van ‘hybride organisatie’• ‘The notion of “the mixed economy of welfare” does
not entirely capture what is happening: what we are facing are fundamental changes in the nature of the organizations that are financing, planning and delivering welfare – it is not just the economy, but also the organizations themselves that have become “mixed” (Billis, 2010: 11–12)
• Definitie: organisaties die kenmerken van meer dan één sector vertonen (Billis, 2010, Bode, 2006, Brandsen et al., 2005)
6
Hybridisering vrijwilligerswerk• Geleid vrijwilligerswerk:
Vormen van inzet waarbij de deelname aan, of de voorwaarden waaronder, en de wijze waarop wordt deelgenomen door anderen worden geinitieerd en/of ingericht (Hustinx et al. 2007)
• Grensvervaging• Derde partijen (Haski-Leventhal, Hustinx, Meijs, 2010)• Chinese vrijwilligers (Hambach, Hustinx, Redig, 2010)• Verplicht vrijwilligerswerk (Kampen 2013, programma
vandaag)• Kritiek op traditionele
uitsluitingsmechanismen• Toenemende complexiteit organisatiepraktijk
7
Nieuwe vragen…• Algemeen:
In welke mate doen deze processen zich in Vlaanderen voor, en in welke vorm?
• Meer specifiek:• Veranderingen in het beleid tav de derde sector?
Veranderende intersectorale relaties?• Impact veranderende beleidscontext op structuur en
cultuur vrijwilligersorganisaties?• Impact op concrete organisatiepraktijk, op het werken
met (geleide, kwetsbare) vrijwilligers?• Impact op de motivaties en ervaringen van (geleide,
kwetsbare) vrijwilligers?• Waar(om) en hoe grens trekken tussen vrijwilligerswerk
en andere types van participatie?• …
8
Partiële antwoorden…• Omvattende, complexe onderzoeksagenda• Eigen onderzoek:• Internationale literatuurstudie mbt hybridisering op niveau
sector, organisaties, en vrijwilligerspraktijk• Diepte-interviews koepelorganisaties en steunpunten vw over
evoluties in overheidsbeleid mbt sector en vrijwilligerswerk• Kwantitatieve bevraging Vlaamse nonprofit organisaties (ism
Bram Verschuere)• Etnografisch onderzoek in een hybride organisatie• Diepte-interviews bij nonprofit organisaties over
werknemersvrijwilligerswerk (ism Lucas Meijs)• Etnografisch onderzoek naar activering via vrijwilligerswerk bij
Vlaamse OCMWs (opstartfase, onderzoeker: Els De Waele)
!!! Work in progress9
Partiële antwoorden…1. Veranderende relaties tussen
overheid, maatschappelijk middenveld en markt in Vlaanderen
2. Organisatorische hybriditeit van nonprofit organisaties in Vlaanderen
3. Hybridisering en/van vrijwilligerswerk: internationaal en in Vlaanderen
10
Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 1. Responsabilisering voor complexe sociale problemen
• “Waar wij wel mee te maken hebben, hoor ik van werkers, dat is heel het ding van het activeringsbeleid. (…) Sommige lokale beleidsinstanties willen dat mensen bepaalde taken gaan opnemen om te kunnen beantwoorden aan.. En dat wij daar een rol in zouden spelen. Dat is voor ons zeker niet evident.” (Samenlevingsopbouw)
• “Dan wordt er de laatste jaren vanuit de ministers toch wel veel aandacht gegeven aan de maatschappelijke rol van sportclubs. Dus wordt er daar ook de sportclub of de sport gezien als een vorm van integratie in de samenleving (…) Ja, dat is op termijn, dat is niet houdbaar. Dat is ook niet de rol van die sportclubs. Daar zijn massaal veel andere organisaties die professioneel, dat die dat dan doen he zeg.” (Sport)
11
(Hustinx et al., 2014, in voorbereiding)
Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 2. Decentralisering: lokaal sociaal beleid• Inschakeling vrijwilligers in gemeentelijke diensten• Partnerschap met lokaal middenveld => • Formeler vrijwilligersbeleid door betrokkenheid van lokale
overheden“Wat zeker is, is dat de openbare besturen via hun diensten zelf vrijwilligers inzetten en we merken wel dat dat een fenomeen is waarbij men vroeger dat ook spontaan een beetje liet gebeuren, gaat men nu meer ingrijpen, hetzij op dienstniveau, hetzij eigenlijk op niveau van de gemeenten. Ingrijpen in de zin van: proberen een stuk meer uniformiteit te krijgen, een stuk te formaliseren.” (een Steunpunt vrijwilligerswerk)
• Lokale competitie voor vrijwilligers• Spanningsveld beleidsprioriteiten en eigen missie• Kleinere middenveldorganisaties kunnen uit de boot
vallen12
(Hustinx et al., 2014, in voorbereiding)
Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 3. ‘Vermarkting’?• ‘Overbevolkte markt’, meer uitgesproken
competitie mbt kernactiviteiten, doelgroepen, financiële middelen, vrijwilligers • “Je gaat u op de markt begeven om inderdaad
financiële middelen te vergaren, niet met de bedoeling om extra winst te genereren, maar om meer hulpverleningscapaciteit te hebben.” (Welzijn)
• “Je moet je zaak ook kunnen verkopen. Dat is iets waar iedereen het over eens is. Wij moeten onze PR en de dingen die we aan de basis doen veel meer in the picture brengen. Je voelt wel dat dat ook een verschuiving is.” (Samenlevingsopbouw) 13
Organisatorische hybriditeit van nonprofit organisaties in Vlaanderen
14
(Hustinx, Verschuere & De Corte, 2014)
Organisatorische hybriditeit: werknemersvrijwilligerswerk
15
(Roza, Shachar, Hustinx, 2014, under review)
Hybridisering en vrijwilligerswerk1. Organisatieverandering door nieuwe contractcultuur en professionaliseringsdruk• Processen van uitsluiting en vervreemding bij traditionele
vrijwilligers (erosie affectieve basis engagement)• Opkomst taakgerichte professionele vrijwilliger met beperkte
betrokkenheid bij organisatie als geheel (bv. besluitvorming)• Gereguleerde, professionele interactie(Kelley et al., 2005; Lie & Baines, 2007; McDonald & Warburton, 2003, 2009)
2. Responsabilisering • Overschatte capaciteit en draagkracht van vrijwilligers bij
het aanpakken van complexe maatschappelijke problemen• Frustratie en teleurstelling bij vrijwilligers als gevolg• ‘One-to-one volunteering’ => geen inzicht in structurele
oorzaken problematieken(Bloom & Kilgore, 2003) 16
Hybridisering en vrijwilligerswerk3. Hybride organisaties• ‘Boekhoudkundige benadering’:
• Verschuiving klemtoon naar meten van activiteiten en presenteren van goede resultaten voor financierende instanties
• Doelgroepvrijwilligers leren zichzelf zien als deel van criminaliteits- en werkloosheidsstatistieken
• Aantal uren vrijwilligerswerk tellen om studiecredits te halen
(Eliasoph, 2009, 2011)• Pragmatische in- en uitsluitingsprocessen in dagelijkse
organisatiepraktijk• ‘Sterke’ en ‘zwakke’ participanten• Types participanten (verdringing vrijwilligers!)• Draagkracht organisaties beperkt(De Waele & Hustinx, 2014)
17
Hybridisering en vrijwilligerswerk4. Activering kwetsbare groepen• Sterke associatie met betaald werk
• Verwerven van jobgerelateerde vaardigheden• Vrijwilligerswerk als vorm van ‘ondertewerkstelling’• Klemtoon op materiële voordelen (bron van inkomsten,
voedsel)• Morele druk om legitiem aanspraak te kunnen maken op
een uitkering• Meritocratische samenleving• Neoliberale context: afbraak sociaal burgerschap• Signaalfunctie vrijwilligerswerk: niet passief of waardeloos
maar ondernemend en verantwoordelijk• Plichtenverhaal: terugkaatsen naar overheid/activerende
instantie, blijvende vraag naar betrokkenheid overheid
(Fuller et al., 2008; Simonet, 2009, Kampen, 2013)18
Hybridisering en vrijwilligerswerk5. ‘Onverwachte verdiensten’• Hernieuwde status, een zichtbare rol opnemen • Zich gezien en erkend voelen in wens om te werken• Talenten ontdekken en ontwikkelen• In de luwte werken, fouten mogen maken (therapeutisch)• Betekenisvol werk verrichten, kritisch tov
meritocratische/neoliberale samenleving• Veranderende notie rechten en plichten (bal
terugkaatsen naar activerende overheid)
Echter! Belang van professionele ondersteuning:• Erkenning achtergrond en eigenbelang persoon • Aanbieden van geschikt, zinvol takenpakket• Procesmatige begeleiding en bieden perspectieven
19
(Kampen, 2013; Elshout, 2013, Kampen et al., 2013)
Voorlopige conclusies …• Hedendaagse processen van hybridisering doen
zich voor in Vlaanderen en vormen een complexe puzzel voor praktijk en onderzoek
• Gevolgen voor vrijwilligerswerk: • Op basis van bestaand onderzoek komt een eerder
negatief beeld naar voor …• Echter zeer gefragmenteerde resultaten over zeer
diverse verschijningvormen• Focus op vernieuwende inzichten in nieuwe
uitdagingen voor het vrijwilligerswerk …
20
Vragen, opmerkingen, suggesties?
21
@ [email protected] (algemeen)
@ [email protected] (vrijwilligerswerk en activering)
Publicaties: https://biblio.ugent.be/person/802000853939