NICOL,FREDER. BIBERG - DiVA portaluu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1181984/FULLTEXT01.pdf · 2018-02-12 · lg — . 1!J familiarisiimam vixqse debellandam legis naturas & mo- rum

8

C OM Μ EN T AT 10 NUM

STO ICAR UM

PARTICÜLAM TKRTIAM,

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. ÜPSAL.

PRJESIDE

Mag. NICOL,FREDER. BIBERGΕΤΗ. ET POtIT, PROFESS. REG· ET ORD.

BEG. A C AD. EI TT. HlTM. HISTOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMBRO

PRO GR A DU PHILOSOPHICOPUBLICE EXAMTNANDAM PROPONIT

ANDREAS WÅR LINSTIF. SLEINCOUR. OSTROGOTHUS.

IW AUDJT. GtTSTAVlANO DTE III JUN II JMDCCCXV

Η. Α. M. S.

UPS Ä L TJEEXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLADi

*7

pe addito vocabulo φύσει fbrmulam Zenonis romplevifc.Ut nulli non deinceps objeéfcivitas pateret: explicato au-tern eodem vocabulo, omnem de jatitudine & fenfu obje-(ffcivitatis incerfcitudinem aut removit, aut removere fal-tem ftuduisfe censendus eft Cleanthes. Concluditur au-

tem pofterior illa explicatio verbis Diogenis Laértii,quaeita fonant: o $ε Κλεάνθηε την ν,οινην μονην εκ^εχετχι φυσιν, ηΰίκολ8$ειν α?;, 8ζετι $ε κχι την εττι μεξΰε. L. Vli. §. 89· Εχ-clusam bis verbis probe intelligimus a' determinationeφυσεωε naturam i 11 a t ri concretam & pariicularem , quae uni-verfall contradiftinquitur. Iutelügendam porro omnesnovi-raus hanc ipfam contradiftinftionem ex fenfu Stoicorummetaphyfico, qui per asfumtas fuo fyftemati do&rinasHeracliti mukum habebat & cum Ionismo & cum Elea-tismo veteri commune. Haec autem cum probe intelli-gantur; ambigi tarnen adhuc posfe credimus, quonaml'enfu bis tpfis Diogenis Laertii verbis exclufio ifta, qua 'excluiio, accepta fuerit. Nam & fpecialius accipi poteft,adeo ut explicationis Cleantheae a Chryfippea chara&erhac potisfimiim nota internofceretur: & latius fiinul, ad¬eo ut totus explicationis Cleantheae tcnor visque inte-gra commentationis, nullo fpeciali fervato explicationisChryfippeae refpeftu, bis verbis exprimeretur, Utrumquefenium & verum putanrus & ve- bis confentientem. Ut» umintellexerit Diogenes ipfe, an utrumque conjunxeritdojudieatiim relinquitnus, nec magnopere curamus. Quodvera fit asfertio, & quomodo, fenfu priori, patebit, in>-tefiefta commentatione Chfy-fippi: quomodo accipiendafit fenfu pofieriori, breviter jam indigitabimus.

Itaque, ut paucis multa compleftar, fi quis fenfu.metapbysico a Stoico illo Cleanthe qüaereret, utrum op-pofitionem nobis certe a temporibus praeeipue Kantii

C fa iii i-

lg — . 1 !J

familiarisiimam vixqse debellandam legis natu ras & mo-rum ita adniittere fas esfet, ut non unico utraque fun-damento, phiiofophiae & vindicando & exprimendo,niteretur; certe quaeftionem redte hic ex fna mente ne-garet, Nempe in hac ipfa identitate fuprema, cujusmulta apud Zenonem etiam veftigia, fed fparfa tantennec fatis iibi ßngulis dodtrinae momentls conftantia appa-rent, vindicanda & expriutenda totus, fed more tarnenGraeco, verfatus mihi Cleanthes videtur. Hoc vero necex mente fyftematis negotium infeliciter gesfisfe cen-sendus eii : nec, quod ad ilind^potisiimum momentum re-duxerit, quae in problemate phiiofophiae pradticae confiliaab incunabulis inde agitata fuerint; furinnam rei compu-tasfe fine comprehenßone & perfpicacia judlcandus. Inipfa profedto notione φνσfoos·, id, quod phyficum nobis, &quod fpirituale audit, intimo quodam & necessario vinculoCieanthi conjundtum videbatur: cujus unitatis fi rationemquaeris & ingenium, conftridtam hane invenies eieatice ar»dtisfimo tiio nodo rS hos και παντός-, ceternm vero, fi attri-buta nihiiominus quaeris , & Ionice vivani quodannmodo de*prehendes & ex faitigio produdti vitatis rationalem: poftre-modenique, Π iiiara unitatem cum his attributis conciiia-tam optaveris ipfumque conciliandi modum monßratum tibideßdera veris, vix utlum feres perspicuum fatis refponfumvel a Cieanthe velab alio quovis in Stoa philofophante. Ita-que Nu minis cujusdam eieatice concepti, fed fpirantistarnen nec -ratione deftituti fpeciém ipfa prae fe fert φύσιςStoicorum: univerfam certe naturae legem hoc ipiumNumen esl'e, eademque prorfus, ß fumme fpedtaveris, ra¬tione &phylice & ethice esse, Stoicismo fe ipfum intelli¬gent! conßanter reeeptum depreitendes: legi, Ii placet, ipß &vitam tribuebantöt numen & ftimmam rationem: rationiquehumanae, rationis divinye, hefcio compendio cuidam, dixe*

rtm*

/

===== 19

rhu, an particulae, communicatam eamdem poftulabanfc;& fuprentam. legis moralis obje&ivitatem in eo fitamurgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae,live quod ex fenfu Stoicorum eodem recidebat, lex na-turae fuprema. Quamobrem nec necesfitati legi moraüobtemperandi earn Stoicis, quemadmodum Kantio placu-erat, vim fubftituere fas erat, quafi, inftituta comparatio-ne, aeque ftricfba utrimque adesfet necesfitas, iive dephyficafermo esfet necesiitate, five de morali; id eft, ut asqué uni-verfalis esfet hujus in' ordine morali, quam Hlius in ordinenaturae necesfitas: cujus quidem concesfionis ea iantummo«dovis erat, ut,fervata oppofitione &omnino immota, alteraalterius necesfitatis typus esfe posfet & repraefentatio: fedlino prorsus eodemque vinculo utramquecontineri ita Stoi.ci contendebant, ut omnis penitus de libertate aliqua,quse cum iuprema ifta necesiitate pari pasfu ambularet,quaeftio intercideret. Nam libertatem propriam hominiarguebant; quse, qnomodocumque cogitata, fupremäm pro-fedfco iliam, quae fingula contineret, necesfitatem neuti-quam tolleret: quamobrem nec libertati , quae relativofaltem fenfu individualis erat, aliquid cum eo, quod pror-fus univerfale esfet & abfolutum, interferre, negotii ve-luti facesfendi causfa, concesfum putabant. Nec mota-rum inde de libertate disquifitionum ante Chryfippumprobabile in Sfcoa argumentum exhibebis. Quas & Chry-iippus ita traftavit, ut a principiis fumniis Cleanthi Stose-que receptis ne transverfum quidem ungvem discederet.Itaque in Stoa nequaquam ordinem univerii moralemordini naturae oppofitum fenfu metaphyfico invenies: le¬gem naturae phyficam & legem morum conicientiae hu-manae inditam utramque partialem esfe interpretabanturatque necesfitati iupremae fubordinatam : & omnino, utdicam quod fentiam, componi posfe ordinem univerii

moralem

2G

moralem negabant, quippe qui eodem prorfus inomen-to, ac phyficus ille, eodem numine, eadem vi, eodemdenique tenore univerfi & compofitus Stoicis & concili-atus & exsecutioni datus videbatur. Nam viribus & li-bertati humanse organicas heic exfequendi partes deman-datas non negabant: fed in univerinm non exfequi velexsecutionem itnpedire, ntrum in humana libertate pofi-tum esfet, Dec ne, fi Stoicurn interrogasfes; gravemprofedlo repuifam tulisfes: ipfumque illum moralem uni¬verfi ordinem ,phyfico contradiiHnéturn, facile fuperioremadmisisie fe, fed univerfalis tarnen ivaturae ordinis partemiimul eumd^m & faftlgium habere, conftanti nec improba-bili atgumento refponfurum fuisfe judico. Stöicorumcerte nemini in mentem venire poterat, tali concesfio-ne, vel alia quavis, quse finem intenderet adtionis mo¬ralis ftridto fenfu objeélivum, aliquid de dignitate vel.puritate vel ipfa denique, quam tantopere efflagitave-rint reqjehtisfimi noib i Philoiophi, autonomia legislatio-nis moralis deminutum iri. iuirao veto pnritatem cu-juscumque generis, quae dispendio fnbftantiae quaereretur,ut inanem prorfus, nec fcientise nec moribus ipfis luciocesfuram, rejicere nulla umquam officii religio Stoicumprohibuisfet. Quamobrem & tantum abesfe judico, utcum Stoici.smo conciiiari posfit formalismus KantianuS,qnod tanten multis placuit; ut, ii Stoicis hic propofitusfuisfe t, Hrdlum hand dnbitem, ut intelle£lus fimul fimul-que repndiatus fuerit. Quod, ut appareat, redte nobis anfecus judicatum fit, praen ipnjtis jani praemonendis, Clean-them cum Stoa disferentem in medium jain proferanaus.

Adfcionis itaqne moralis bonitatem vere metaphyficamin eo fitam esfe Cleanthes contendit, fi ohjedtivo fenfuquaeris, ut cum uni verfall illa naturae., quam naturantem

Eleatici

21

Eleatici recentiores, Grasci v.cnw appellarunt, lege con-gruat; ii fubjeétivo, ut conffiii liberi, quo legein haneperfpectaip fuam homo fecerit, conlequens fit.

Quodcumque aut contra hane legem fufeeptum aufealiter fubje&ive aåum fuerit:, id lex ethica improbat:eoque nomine improbat, quod individualätas fit nuda, ut-pote ex lege objefåiva non profeétum. Iftum nempe in-dividualitatis nudae cbaraiiterem Stoici urgent, quod alte·ri individualitati vere opponatur, eoque ipfo legi univer-fali contraria fit: vicisfimque legi univerfall opponatur,eoque ipfo alteri contraria fit individualirafi: adeo ut pra-vitatis ethicae verus fit charaéler metaphyfious utriusqueoppofitionis conjnnftio. Itaque quod contrarium efi; bonomorali, in hac i ρ i a utriusqise oppofitionis conjunftione ne-cesfario fecum fui ipfius nihilitatem , ut ita dicam, meta-phyficam fenfu ofojeétivo affert: quamobrem , ii coiifiliumiitiusmodi aftioni fubjicias, nequaquam höc , quod dicunt,in rerum natura fuccedere potefit, fed necesfario aut fei ρ fu m defirruet aut alia individuaSitate, quae nec magisconitare poterit, dcihuetur; qnamobi em et a&io ipfa ,refpe&u habito iliius , qnod agit, abfolutam involvit con-tradid:ionem. Sic vero, quum eorum, quas aéHonempravam confeqoantur, nihil o?nnino vel ftabile fit v el fen¬fu metapbyfico pofitivum appellari queat: fequitur, fieriprorfus non posfe, quin omnes iflae individuaütates nu-das ordini univeriali contrarias in hoc ipfo ordine evane-fcant: fartum itaque teftumque femper ifiius dominiumnianebit: verequeloquendo nec incipiet nec abrumpetur,nec continuabitur jfiiusiöodi dominium; fed efi: & fui t. &erit: continuo exifiit: fenfu metapbyfico eß. Hinc particu-lari cuidam providentiae Stoicis nufius efi locus, vel nonnifi fymbolicus: hinc fnprema quoque Stoicis moralitafis

& béa-

22

& beatse vitae conciliatio vel potius identitas petenda fl·mul & explicanda; in qua quidem tuenda cpnftanteman-tiquitus Stoicismo charatfterem &, vel nobis judicanti-bus, praecipuum honorem positum esfe, quis ignorat ?Ipfamque ευδαιμονιαν faciie per ευςοιαν βια définiri Stoicipatiebantur: hujus autem ■ ενςοιχε praecipuum ilatuebant,quod faciie confilia fuccederenr: vicisfimque, miferum esfequodcumque inhoneftum, alio vix putabant evidentioriargumento evinci, quam quod fme necesfario apt care-ret aut excideret tum aélio quäevis Angularis, tum vita,quae honefratis expers esfet. Hujus autem identitatisquo altiores aéfee fuerint radices, eo magis & dignitati,& fubftantiae honeftatis confultum judicaverim : nullamqueomnino puto inter honeftam vitam & beatam relationemethicam esfe , nifi quae identica ftatuatur; ignobilioremcontra nuliam, quam quae, ut medium ad finem, ita u*nam ad alteram refert. Quamobrem & contra hane ipfamrelationis formam Diogenes Laértius aperte teilatnr acer-bisflme cum Stoicis omnibus invehi Cieanthem folitumiuisfe, identidem repetendo: αξετψ δι αίυτψ αίξετψ, aδια riva φοβον η ελπίδα r\ ri των εζω&εν' εν αυτή τε είναιrtjv ευδαιμονιαν, drε αση "ψυχή πεποιαμενη 7Τξος την ομολογιανπαντός ra βια. m),

Jpfiusque hujus identitatis ftamina, ut noftro utamurloquendi inore, nec formali nec fubjeitivo nodo Stoicisconftri<5ta esfe, fed metaphysico & vere obje<5tivo; cummulta argumento esfe posiint, iatisque ex ipfa notioneφυσε<χε metaphyfica innotefcat: tum vero concordia "ve¬terum narratorum pariter atque commentatorum beneconfirmatur. Quod & fuo more Ciceronem ipfum per-

fpexisfe

m) Diog. Laert. VII. g. 89·

— a

fpexisfe attente, legend patebit. Suae fcilicefc vel potiusCarneadgse' in clasfes rWdigendi fydemata ethica vete-rum per.itias· norabiie cap. 7. L. V. De Fin. B. & M.Cicero fpecimen exhibens , (quod totum qusdem , ut intranseurfu moneam, nec intefledtu iacillimum nec intelli-genti forte ineptum prorsus judicäbitiir) fi & aliud nihil,id cert« acriter introspéxiéfe videturnullum omninofuisfe, ii a Stoico discesferis, fy item a ethicorum vete·rum, quod materi un hon ed; cum forma metaphyiico re-fpedtu vel identicam itatuerit "véi iälfem commenfurabi-lem. Cujus quidetn counnenfurationis metnphyiicse for-ni»m inter & materiam honefti charaélerem adeo esfen-tialem Stoicismo judicaveriiü, ut omnino nesciam, an adnotam aptius fimul & co-nflantiiis ullam, in geftere judi-cando, quam ad hane ipfam, iingula ejusdem phoenome-na revocari quearit. litum nempe, quod probe nota¬bis, chäraéterem adeo foliicite Stoici feryarunt, ut nonnutigandi tantutnmodo fy dem a tis, fed exaggerandi quoque& exacerbandi monita conita η ter repudiarent, quamdiuvel minimus fufpicioni locus adesfet, fore, ut, admisfa inalterutram partem inelinatione, hlijus potisfimum notasfigna vel interciderent prorfus ve! faltrin obfcurarentur.Cujus rei in pngna Ariitonis cum Stoicismo Chryiippeomemorabile poitmodum exemplum edemus.

Tali itaque, ii objedtivam vim quaeris, rminiminetutam , fubjeftive notando, ulterius per ϋσχυν &κξοίτοε φνχηί· Cleanfches definirc 5 esfentia porro unam, necniil materia multipiicem itatuit: denique, ex récepto Grae-cis fere omnibus Philofophis decreto, non nifi unica cer-tse inconcusueque perfuafionis via obtinendam eademquefervandam poitulavir. Na tri profecdo a praefenti materiahaud älienum duxerim obfervare, antiquioribus in uni-verfurn majorem evidentioreuique vifam fuisfe theoreticae

per-

perfuasionis in mores et voluntatem efficaciam, quam re-centioribus. Qnod ut facile et explicari posfe et ex iis,qu33 fuperiori jam Ioco disieruimus, ex parte explicatumcrediderim: ita disquifirionibus eriana de Pupremo bonapure fpeculati vis pondus inde pradticum apud antiqunsaccesfisie, quod recentiot ibus. au t defuerit aut ceitemomento exciderit, haut qnidem nobis videmur impro-babili argumenta conclud.ere.

Stabile tandem fuisque numeris exa Λum inter mo-ralitatem & legalitatem discrim'en" mukös vidioms, quiproprium venditarent pbiloiophise morum crittcse me-ritum. Quod & Fichtio vel in poftremis. icriptisadeo pfgejudicium h ss Π t, ut fignificare videatur, ita-bilita & expiicata hac ipfa diiFerentia, Criti ismum perfe-étiori cuidam fyftemati ethico, quam aut ipfe fuerit Cri-ticismus aut Stoicismus, aperte pröeJuiisfe n) Cui veronequaqum fententiaö adiiipulamur. Ut enim alia", q υ secontra moneri jure posient, iiientio praetereamus; ing--nue fatemur, fingula coniiderantibus , nobis falcem neu-tiquam conftare, qnomodp in tota hac de moralitatis& legalitatis difcrimine dodtrina aiiqüid fibi juris prseStoicismo Oiticismus vindicare queat vindicatumvetueri. Dubitantes certe confirmavit Schleiermacherus,qui argumentis, aliquibus fubtihoribus ta nien, credo,quam tutioribns inoixus , formalis etiam in hac do<ftrinaconfequentiae prasrogativam Stoicismo prse Cririeis-mo adrogare videtur o). Quag vero ulterius argu¬menta perfequi a pr.efenti materia alienum ducimus.

Sum-

n) An weif. z. See]. Leb'. 5:te Vorlef., p. 132 feq.o) Krit. d. b. SittenLehre p^.181· fe q q.