1 NICOLAS AVANCINI ODES (11788 vers) NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER PRIMVS. AD FERDINANDVM III. IMPERATOREM. ODE I. A1_1 v.1 Est cura caelo digna, regentium 2 Fovere sceptrum ; quosque ferocia 3 hostilis ambit, vel protervus 4 sollicitat calor imperandi, 5 fasces tueri. Sunt tua numini 6 Fernande, cordi regna ; nec arduo 7 minora bellorum tumultu, 8 ludibrium male pressa Sueco 9 Marti jacebunt. Providus aetheris 10 sic ordo sanxit : cum furor Austriam 11 lassavit, et Bellona saevis 12 Imperium cinerare flammis Comme cela a été le cas pour les oeuvres de Jacob Balde, nous n’avons pu respecter la typographie originale du texte, dans le cas présent celle de l’édition de 1670, chez Joannes Blaeu et Alexander Hartung, qui nous a servi de référence. Et cela, d’abord, pour des raisons techniques : notre logiciel a besoin d’un format de texte précis, impliquant une reconnaissance des noms propres (leur syllabation offre souvent des particularités qui sont identifiées, à condition que le nom propre ait été reconnu comme tel). Or le texte de ces auteurs du XVIIème siècle présente une extraordinaire inflation de majuscules : les mots abstraits, comme Veritas ou Pax et des dizaines d’autres, sont le plus souvent traités comme des entités allégoriques ; de plus la majuscule est de règle en début de vers. Les noms propres des dédicataires sont entièrement écrits en majuscules. On nous excusera d’avoir modifié ces graphies pour rendre le texte conforme à l’usage en vigeur dans les éditions modernes, et donc plus facile à lire pour un lecteur de notre époque. Vu l’ampleur de l’oeuvre, ce travail est nécessairement imparfait : qu’on veuille bien nous le pardonner et, si possible, nous signaler les oublis et les erreurs en utilisant la touche « CONTACT » de la page d’accueil de ce site.
221
Embed
NICOLAS AVANCINI ODES (11788 vers) - CARMINA LATINAcarmina-latina.com/cariboost_files/AVANCINI_ODES_TWD.pdf52 indecores Mahometis aras. 53 Sed ante stragi Bistoniae tuus 54 praeludet
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
NICOLAS AVANCINI ODES (11788 vers)
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER PRIMVS.
AD FERDINANDVM III. IMPERATOREM. ODE I.
A1_1 v.1 Est cura caelo digna, regentium
2 Fovere sceptrum ; quosque ferocia
3 hostilis ambit, vel protervus
4 sollicitat calor imperandi,
5 fasces tueri. Sunt tua numini
6 Fernande, cordi regna ; nec arduo
7 minora bellorum tumultu,
8 ludibrium male pressa Sueco
9 Marti jacebunt. Providus aetheris
10 sic ordo sanxit : cum furor Austriam
11 lassavit, et Bellona saevis
12 Imperium cinerare flammis
Comme cela a été le cas pour les oeuvres de Jacob Balde, nous
n’avons pu respecter la typographie originale du texte, dans
le cas présent celle de l’édition de 1670, chez Joannes Blaeu
et Alexander Hartung, qui nous a servi de référence.
Et cela, d’abord, pour des raisons techniques : notre
logiciel a besoin d’un format de texte précis, impliquant une
reconnaissance des noms propres (leur syllabation offre
souvent des particularités qui sont identifiées, à condition
que le nom propre ait été reconnu comme tel). Or le texte de
ces auteurs du XVIIème siècle présente une extraordinaire
inflation de majuscules : les mots abstraits, comme Veritas ou
Pax et des dizaines d’autres, sont le plus souvent traités
comme des entités allégoriques ; de plus la majuscule est de
règle en début de vers. Les noms propres des dédicataires sont
entièrement écrits en majuscules.
On nous excusera d’avoir modifié ces graphies pour rendre le
texte conforme à l’usage en vigeur dans les éditions modernes,
et donc plus facile à lire pour un lecteur de notre époque.
Vu l’ampleur de l’oeuvre, ce travail est nécessairement
imparfait : qu’on veuille bien nous le pardonner et, si
possible, nous signaler les oublis et les erreurs en utilisant
la touche « CONTACT » de la page d’accueil de ce site.
2
13 jam jam paravit, protinus advolant
14 portenta caelo : proelia Balthicis
15 utcumque saevitura ab antris
16 conglomerent inimica tela ;
17 in te minantis turbinis impetum
18 retusa frangent ; seque tumentium
19 fervor procellarum quieti
20 restituet, generosiore
21 ferro repertae. Si tua te juvat
22 periculorum saepe ruentium.
23 Exempla, Bellonaeque nisus,
24 et furias revacare menti ;
25 Ister loquetur saepius hostium
26 insanientum sanguine decolor,
27 Lycusque, calcatisque late
28 Rhenus aquis, trepidusque pressa
29 ripa Visurgis. Qua patet imperi
30 circus, tuorum linea ducitur
31 constans triumphorum : ultimoque
32 materies numerosa laudum
33 narraris orbi. Sed mihi vellicat
34 Noerlinga mentem, qua stetit Austriae
35 arena virtutis, salusque
36 imperii. Meminisse fas sit.
37 Bellona, saevae Balthidos arduum
38 emensa pontum, fata Quiritibus
39 suprema Germanis parabat
40 Vandalico properare ferro.
41 Late minaci surgere vidimus
42 campos arista, et Marte sub aereo
43 messem Gradivi impune passim
44 Barbarico fluitare motu.
45 Licentiosis ante volatibus
46 grando fremebat plumbea, missili
47 armata letho ; quam ruinae
48 imperii, gemitusque retro, et
49 mentis tyrannus magnanimae timor
50 pallente vultu, vulnera, funera,
51 caedesque, stragesque, et dehausti
52 excidium populi subibant.
53 Quis tunc, timendum pectus aheneis
54 aeratus armis, depopulantibus
55 objecit hastis ? Quae paratum
56 funeribus meditata - campum
57 Virtus ferocis fulmina Vandali
58 victrix subegit ? Quae domuit manus
59 belli procellas ? Quod volantem
60 circum equitum peditumque nubem
61 robur paternis finibus arcuit ?
62 Eheu ! pudendi Martis acinace,
63 et indecora caede fusus
64 imperii jacuisset orbis ;
65 ni Ferdinandus dira minantium
66 vexare turmas impiger hostium,
67 vastis fatigato ruinis
68 imperio decus arrogasses.
69 Pro ! quae jacentum strata cadaverum
70 Noerlinga vidit ! Quem tibi Vandalus
3
71 campum retexit ! Cum fugaci
72 anteiit sua fata cursu.
73 Quantis Gothorum sanguine decolor
74 Istri procellis infremuit Thetis !
75 Quanto flagellavit tumultu
76 Rhenus aquas, geminumque litus ;
77 cum fusa duro Marte cadavera
78 misceret armis, signaque volveret ;
79 et scuta scutis, tela telis,
80 et galeas galeis feriret.
81 Tempestuosi sic male concidit
82 procella ferri, quidlibet impotens
83 sperare ; ni praesens favori
84 Austriadum sua tela Numen
85 oppignerasset. Quae tibi Martium
86 tunc dextra robur pectoris indidit,
87 stat usque constans, et Gradivi
88 Austriaci comitata bellum,
89 metit triumphos. Indue pristinas
90 auguste vires, insuperabili
91 Tonante fultus : quo Gradivi
92 signa feres, trepidabit orbis.
AD FERDINANDUM III. IMPERATOREM... ODE II. Vaticinium Victoriarum eius.
A1_2 v.1 Ventura lustris posterioribus
2 edico vates. Huc age marmora,
3 huc aera civis : Ferdinando
4 Hic memorem strue fama pilam.
5 Nam quis superbae dignior arduum
6 subire molis pegma, vel aureo
7 spectari in arcu, sive ahena
8 claustra. Semiramiosve muros
9 Mavortiali straverit impetu,
10 seu Sarmatarum cornua fregerit,
11 Thracumque lunas, presseritque
12 uno Asiam Lybiamque Marte ;
13 quam tu, Austriorum maxima Caesarum
14 Fernande proles ? Te puerilibus
15 cunis reclinem barbarorum
16 fusa super posuisse castra
17 avita Virtus Austria dicitur ;
18 jam tum decoro pulvere Martios
19 foedare vultus ambientem,
20 et teneram solidare ferro
21 in bella dextram : tum quoque basiis
22 ad arma natas per galeam genas
23 libasse, Sol gentis, Rudolphus,
24 et gladio clypeoque parvas
25 aptasse vires. Cresce rebellibus,
26 Fernande, dixit, cresce Proponticis
27 terror procellis, et tenella
28 excidium meditare dextra,
29 exercitata pectoris aegide
30 olim movendum, cum gravior manus
31 incumbet armis, et tiaras
32 fronte super radiabit auro.
4
33 Tunc belluosus Xanthus, et avii
34 ripae Scamandri, Thermodoontii
35 Hebri tumultus, Bosphorusque, et
36 Argolicis Achelous undis,
37 Thressusque, et audax Bistonius tuos
38 mordere fraenos discet, Achaica
39 servire Tethys, Caspiumque
40 Austriacam trepidare dextram.
41 Tunc et nivali prodita Caucaso,
42 aut fusa saxis de Borealibus
43 arma edomabis proelioque
44 concuties Rhodopes sub antris
45 pudenda Martis signa Othomannici ;
46 lateque prae te castra fugacium
47 agens Getarum, non decoris
48 tergora vulneribus notabis.
49 Tu fulminantem sub Mareotico
50 fulgore Bessum non reparabili
51 damno fatigabis, premesque
52 indecores Mahometis aras.
53 Sed ante stragi Bistoniae tuus
54 praeludet ardor, pro patriae focis
55 per pila et hastas, perque scuta
56 Austriaco superanda Marte.
57 Tumultuosi turbine sulphuris
58 objecta franges castra rebellium ; et
59 vinci reluctantis Lutheri
60 posteritas male fida discet,
61 quid Marte possis. Milite nam tuo
62 insanientis Pergama Taenari
63 demolieris, perfidisque
64 templa diu famulata sacris.
65 Haec ille. Sed jam temporis orbita
66 evolvit aevum, quo tua fervido
67 Fernande ferro dextra terret
68 suppositos pedibus tyrannos.
69 Pavete vinctae compede Cyclades,
70 Thracesque, et audax Brennus, et insolens
71 armis Gelonus, Vandalique, et
72 quidquid habet furiarum apertus
73 in bella Avernus. Jam manus ignea
74 se Ferdinandi in fulmina concitat.
75 Haustura gentes, jam solutus
76 hinnit equus, violansque freni
AD ALEXANDRUM VII. PONT. MAX. ODE III.
A1_3 v.1 Qui Vaticano, Maximus Arbiter,
2 e colle terras imperio regis
3 Caelumque, Alexander, caducae
4 praesidium pietatis ; audi
5 vocem tuorum. Qua juvenem vehit
6 [Aur]ora Phoebum, Turca frementibus
7 insultat armis ; qua senex Sol
8 Hesperium cadit in cubile,
9 molitur Anglus funera : qua dies
10 utrinque spectat dissidio pari
5
11 Orbem diremptum, busta mundi
12 Afer agit, cineresque densat :
13 qua se Bootes torquet, et Arcades
14 lentas adurget, Moschus et insolens
15 Scythes, Gelonorumque Mavors
16 Sarmaticum lacerant vigorem.
17 Quemcumque mundi Sol videt angulum,
18 illo laborat navigium Petri
19 fessum procellis, ultimamque
20 bella fremunt minitata cladem.
21 Quisquamne tandem terminus impium
22 aestum Gradivi sistet, et indito
23 frangens reluctantem lupato,
24 excidium prohibebit orbis ?
25 Vocanda caelo est, jam toties solo
26 fugata Pax. Decerne, quod alliget
27 iratum, Alexander, Tonantem, et
28 detineat grave fulmen irae.
29 Decerne sancta lege : Dei parens
30 vixit veneno libera patrio ;
31 labisque primaevae parentum
32 innocua, in geniale crimen
33 non venit. Hoc te vilior aspici
34 plebs orat : hoc te, qui propior Dei
35 aris sacerdos adstat ; hoc te
36 Imperium rogat ; hoc paterni
37 Fernandus haeres nominis ; hoc Pa[ter]
38 hoc Gallus ; hoc et quos Sapientia
39 lauris coronat ; queis tiarae
40 fronte micant, celebresque mithrae :
41 Ecclesia omnis supplice, popliti
42 affusa sacro, te prece postulat :
43 dic : Gurges haeredum, nepotes
44 cum traheret pater in ruinam.
45 mundi cadentis vulnera Virginem
46 non sauciarunt. O quis honor Deo
47 hinc exprimetur ! Quanta Matri
48 gloria Virgineae, tibique
49 cantanda seris fama nepotibus
50 nascetur olim ! Quanta fidelibus
51 toto orbe sparsis, quanta Romae
52 laetitiae seges emicabit !
53 Sed (quod bonorum summa) Propontidem
54 qui turbat hastis, quique Aquilonibus
55 movet tumultus, qui cadentis
56 Solis ab Hesperio cubili,
57 aut primo ab ortu proelia disserit
58 Mars inquietus, proelia sopiet.
59 Sic auguramur ! Cum Draconem
60 Virgineo pede subjugatum
61 pronuntiaris, nil poterit Draco
62 enervis Orci, qui hactenus impias
63 flammas Avernali caverna
64 Orbis in excidium profudit.
65 Exinde puro Pax niveis polo
66 invecta bigis gemmea saecula
67 reponet, et mundo redibit
68 cana fides, niveique mores.
6
AD B. V. MARIAM DEI MATREM, ODE IV.
A1_4 v.1 Mater, augusto redimita Sole,
2 cui verecundo pudibunda cornu
3 Luna se flectit, famulumque plantis
4 subicit ignem :
5 cernis, ut vasti dominator orbis
6 poplite affuso tibi Ferdinandus
7 supplicat voti reus, et perennem
8 dedicat aram ?
9 Hic perennanti rediviva saxo
10 colla, serpentis grave pondus atri,
11 Diva conculcas, onus et Draconis
12 grande minaris.
13 Hic Leo tritus gemit, et colosso
14 atterit dentes, basiliscus atro
15 tortilis gyro sua sponte subdit
16 toxica plantis.
17 Ante communi temerata culpa,
18 exsulis primi vitiata pomo
19 credita es paucis, Erebique sceptris
20 colla dedisse.
21 Nunc vetat Caesar male fluctuantem
22 inter undantes pereuntis orbis
23 dicere ardores jacuisse, et ulla
24 labe profanam.
25 Scilicet nondum per inane Caeli
26 Cynthiae pernox vigilabat ignis,
27 Cynthius nondum sua vestiebat
28 sidera flammis :
29 nec suos Adam temerarat ausu
30 impio dentes ; tibi quando Numen
31 subdidit mundum, genitrixque visa es
32 digna vocari.
33 Scilicet magni solium Tonantis
34 dedecet primae geniale noxae
35 crimen, et tantam rigida gravari
36 lege parentem.
37 Egit hoc Caesar tibi Ferdinandus
38 fusus ad saxum, positaque lauru
39 verticem acclinans : mihi, Virgo, dixit,
40 criminis expers
41 audies semper : tibi regna subdo,
42 sceptra, fortunas, populos, coronas,
43 filios, memet ; tibi dedicatum
44 accipe munus.
45 Hactenus genti populisque Caesar
46 vixerim ; posthac tibi militabo
47 servus. Hic sceptrum, hic diadema pono, et
48 frontis honores.
49 Audiant gentes : meus ille dici
50 desinet, quisquis crepitante flamma
51 vel rubum credit potuisse cingi,
52 nec tamen uri :
53 vel sacro extensum Gedeonis agro
54 vellus haud ullo violari ab imbre,
55 tota cum circum pluviis maderet
7
56 area stillis :
57 nec tamen nullo temeratam ab igne
58 Virginem credit potuisse flammis
59 eripi Inferni, solidamque mundo
60 stare ruente :
61 vel putat mersam pelagi procellis,
62 quando communi tumulatus unda
63 Nerei toto latuit profundo
64 naufragus orbis.
65 Austrius quisquis cupiet vocari,
66 Virginem dicat sine labe puram,
67 quae malum primae geniale noxae
68 sola triumphat.
69 Sic vovet Caesar, vovet et Vienna
70 Caesarum nutrix, famulumque quidquid
71 Austriae subdit caput, et verendum
72 nomen adorat,
73 Ergo te Virgo, meliore quisquis
74 Spiritu vivit, veneretur expers
75 lilium spinis, foliisque puram in
76 irida sparsis.
77 Te puer molli labio, et puella
78 gratia plenam canat, ante primas
79 temporum cunas, refluique caeli
80 ante recursus.
81 Sacra dicaris domus, hospitalis
82 numini, puris laqueata gemmis
83 quam profanati genialis orbis
84 nesciat ira.
85 Virga Jessaeo generosa flore
86 audias ; magni solium Tonantis,
87 et thronus puro Salomonis auro
88 semper amoenus.
89 Terra dicaris benedicta, flore
90 fertilis campi ; cui Virginales
91 Anguis in sulcos fugiat venena
92 spargere culpae.
93 Innocens Virgo speculum canaris,
94 cui suam Numen speciem sub umbra
95 carnis impressit, speculumque toto
96 pinxit amore.
97 Celsior sed dum supereminente
98 cernis, o Virgo, famulam Viennam
99 marmore, et pressae pudibunda calcas
100 cornua lunae ;
101 Austriam prona, bona Virgo, fronte
102 aspice, et magni pia Ferdinandi
103 aure materna, facilique vultu
104 suscipe vota.
AD SERENISSIMUM LEOPOLDUM HVNGARIAE BOHEMIAEQVE REGEM. ODE. V.
A1_5 v.1 Non legum cumulus, non rigor, aut metus,
2 non frontis species semper amabilis,
3 non ridens labium, non Numa, non Solon,
4 non praecepta Lycurgica,
5 non sceptrum Assyrium, non dominantium
8
6 Persarum cidares, non fremitus Scythae
7 servant Imperium. Non nimis acria,
8 sed nec mollia principum
9 sint praecepta nimis. Molliter impera,
10 qui flectis populos : acriter increpa,
11 si vis imperiis addere vim tuis.
12 Regnum molle nimis, perit ;
13 et crudele nimis, seditionibus
14 internis agitur. Nolo Neronico
15 torqueri populos imperii jugo.
16 Civis lege sub aerea
17 oppressus, genium contrahit asperum,
18 et mores rigidos. Ut violentius,
19 excussoque solo erumpit in aera
20 ignis, qui premitur nimis :
21 sic quamvis genii nobilis, indoles
22 arctari impatiens, cum premitur, dolet ;
23 tum fervet rabie ; denique, quam diu
24 molem gesserat, excutit.
25 Aurati radius vel diadematis,
26 vel sceptri species, vel lateris color,
27 vel fulgor solii non bene convenit
28 cum dura in populos manu,
29 quae labente magis fulmine saeviat,
30 et ferro et facibus ; quae jugulis neces
31 semper parturiat ; quae tonet horrido
32 semper supplicio, et reos
33 aeque ac innocuos morte remuneret,
34 et consanguineo funere misceat.
35 Cui fulget solium, mens quoque fulgeat ;
36 et clari diadematis
37 in vultum veniat pulchra serenitas.
38 Immites animos, vulgus inaestuans,
39 plebisque indomitae pectus, amoenior
40 frontis mitigat area,
41 et risus facilis. Sic Leo ferreos
42 clatros dilacerat, seque benignior
43 cedit blanditiis. Quod nequiit furor,
44 hoc clementia comparat.
45 Sed nolo residem dexterae inertiam,
46 nolo mollitiem. Saepe ferocibus
47 luctandum ingeniis est, quibus aestuat
48 mens in civica proelia
49 plebeiusque furor : quae melioribus
50 si tentes studiis fingere, vinceris
51 cordis duritie, et ludibriis probos
52 vulgi mobilis objicis :
53 queis quo plus studeas, plus noceas quoque.
54 Ergo sit facili in fronte severitas,
55 in risu gravitas, emphasis in jocis,
56 et constans animi tenor.
57 Hac Rudolphus iit : non mihi, dixerat,
58 uni nascor iners, sed populi bono :
59 nec claudi patiar : me sinite obvios
60 amplexus dare civibus,
61 hac Albertus iit, fortis aheneos
62 unus per cuneos rumpere semitam,
63 et ferrum manibus vulneris arbitrum
9
64 exercere per aemulam
65 obstantum rabiem ; nec minus Austriis
66 promptus sanguineos tergere solibus
67 armorum fremitus, et rigidos trucis
68 vultus ponere Achillei.
69 Hac se belligerae Mars Alemanniae
70 et mundi domitor Carolus orbita
71 devolvit, Phrygio non minor Austrius
72 bellator Telamonide.
73 Seu vectus pelago Gadibus Africam,
74 Europenque Asiae jungeret, et mare
75 calcaret dominus, Bistonis improbum
76 audax fundere sanguinem :
77 seu Victor saturum Myrmidonum nece
78 in pace ablueret fulmen acinacis
79 refractis furiis, seque amethystino
80 soli fingeret aemulum,
81 largus blanditiae, parcus acinacis,
82 parcus militiae, pacis amantior,
83 Orbis praesidium, gratia civium,
84 janus nominis Austrii.
85 Hac Fernandus iit (semper amabile
86 o nomen superis ! ) aeque avus ac Pater,
87 queis mitis facili in fronte severitas,
88 et clementia serio
89 in vultu micuit : seu temeraria
90 arcerent Stygiae jura superbiae,
91 et belli fremitus, et miserabiles
92 casus Marte retunderent ;
93 quos vel Parrhasiis Ursa Trionibus,
94 vel Danis vomuit terra paludibus,
95 aut ignobilibus rusticus insolens
96 armis duxit in Austriam.
97 Seu pulchra cilium lege serenitas
98 utrique opprimeret, regnaque pectoris
99 occulta regerent arte, benignitas,
100 pax, clementia, gratia.
101 Hac ibis Leopolde : huc patrii trahit
102 exemplum generis. Non reses indoles,
103 vel torpens animus, vel decorum tibi
104 est ignara ferocia.
105 Vix natus, patrium dicere sanguinem
106 ebullisse puer, seque tibi graves
107 inclinasse mitras, et facilem sui
108 virtutem puerilibus
109 inserpsisse togis. Jam tibi Pannones
110 inflexere genu, seque Bohemica
111 Augusto capiti laurea miscuit ;
112 et se purpura regio
113 affixit lateri ; jam diadema te
114 Germani Imperii postulat, et suis
115 arridet radiis, jam sapientiam
116 et mentem Austriacam stupent,
117 qui te conspiciunt. Sic Leopolde te
118 exemplis patriis indue, et esxere
119 virtutis specimen, mitia fulmina,
120 clementemque ferociam.
10
AD SERENISSIMUM LEOPOLDUM HUNGARIAE ET BOHEMIAE REGEM. ODE VI.
A1_6 v.1 Quisquis secundis imperii ratim
2 dynasta felix ire Favoniis,
3 fluctusque tranquillos jacere,
4 et placida populi quiete
5 gaudere gestit ; queis Deus imperat,
6 his ille terrae legibus imperat.
7 Cui norma regnandi est ab astris,
8 sorte reget meliore gentes.
9 At numen una fronte serenius
10 indulget orbi lumen, et imbribus
11 terras superfusas inundat :
12 fronte pari recreat, feritque.
13 Non ille, quamvis caeca licentia
14 mortalium sese inferat aetheri
15 tu mens, Gigantaeoque bello
16 innocuis violenta pubes
17 insultet astris, semper acinace
18 ultore saevit, nec nocua manu
19 elidit ignes, flammeumque
20 ore vomit jaculante fulmen :
21 non ille semper stat gravida super
22 judex severus nube, nec ardua
23 in funera et clades acuto
24 dextra riget metuenda telo.
25 Sed parcus irae fulmina comprimit,
26 lentusque flammas volvere, vindicem
27 suspendit ignem ; ac ultionis
28 lora manu breviore tractat.
29 Crudele regnum mole ruit sua ;
30 constat paternum : quoque suavior
31 et vultus et sceptrum gubernat,
32 hoc niveo magis exiguntur
33 Phoebo Calendae, depluaque aureo
34 felicitatis sidera munere
35 pacem reducunt, pulveremque
36 Euboicum revocant in annos.
37 Nil subditorum exulcerat acrius
38 in bella mentes, quam ducis asperi
39 immitte sceptrum, civiumque
40 in jugulos grave fulgur ensis.
41 Oppressa libertas fera suscitat
42 in arma dextras, qui minus imperat,
43 plus impetrabit ; quique cogit,
44 ille minus populum movebit.
45 At nec remissis legibus addecet
46 frenare gentes. Nec nimis aspera
47 sint sceptra regum ; temperato
48 nec pietas careat rigore.
49 Impune crimen crimina germinat,
50 serpitque labes, cui tenerae nimis
51 manus medentur : fons futuri est,
52 praeteriti sceleris medela
53 neglecta. Vires tempora noxiis
54 herbis ministrant. Sit rigidus favor,
55 rigorque clemens, cum veneni
56 damna sequens nihil auget hora.
11
57 Cum perpetratum flagitium novae
58 est causa noxae, supplicium manus
59 ne lenta tardet. Qui nocentem
60 non perimit, nocet innocenti.
61 Terrere, non est semper atrocitas ;
62 nec semper est clementia parcere.
63 Utrumque miscendum est. Machaon
64 quale ferit, simul et medetur.
65 Hac arte reges saecula prorogant :
66 hac Ferdinandus sustinuit Pater
67 Caesarque mundum, quando regna
68 justitia et pietate flexit.
69 Hac tu, paternis non minor artibus
70 Luidpolde regna ; votaque patriae
71 virtute adimple, dum reponis
72 justitia et pietate Patrem.
AD SERENISSIMUM ARCHIDUCEM LEOPOLDUM GUILIELMUM. ODE. VII. PANEGYRIS.
A1_7 v.1 Diceris olim Mars Alemanniae,
2 et Galliarum terror, et urbium
3 victor rebellantum, et Visurgin,
4 et Rhodanum, Legerimque magnis
5 lassasse bellis, atque Ararin metu
6 turbasse ferri : Sequana te canet,
7 et Rhenus, et Mosella, et Ister,
8 teque Lycus Leopolde sero
9 transcribet aevo, non superabilem
10 armis Achillen, et memorabili
11 loquetur auro ; te tuorum
12 Fama canet senior nepotum.
13 Dicere, quantus moenia ruperis
14 Mavors ad Ipras ; quantus in obvium
15 Harcourtium fulmen rotaris,
16 et rigido Cameracum in aere
17 evisceraris : quam tulerit tibi
18 Donkercha palmam ; quo Lielerium
19 sudore victum ; quo Menenae
20 quo steterit Gravelinga bello.
21 Nec te silebit grande opus Austrii
22 Mardika Martis ; nec famularia
23 Rocroya subjecisse quondam
24 colla tuis, Leopolde, signis
25 nimis dolebit ; quin sua pronius
26 cessisse Brugae moenia, et arduas
27 Dixmuda turres, et capella
28 Austriacam timuisse dextram
29 gaudebit olim : nec sibi Gallicum
30 frenum Bogurgum, nec sibi Lilia
31 Rhetelium desiderabit
32 Magne tuo, Leopolde, ferro
33 nuper subactum : quin tua symbola
34 Cortracum amabit ; sub tua procidet
35 vexilla Flander, deprimetque
36 Belga suos tibi sponte muros.
37 Sed illa laus est maxima Principis,
38 cum Marte possis plurima, plurima
12
39 clementia servare, et aequi
40 nutu animi studioque pacis
41 cives tueri. Sic geris impetum
42 Mavortialem fortis acinace ;
43 ut non remittas lora mentis,
44 nec rigido nimis ore fulmen
45 stringas severus : nec violentia,
46 nec ardor irae estinguit amabile
47 frontis serenum ; nec superba
48 nube tumet cilii theatrum.
49 Vultus amicis vocibus assonant,
50 vocesque caeli risibus auream
51 beatitatem proloquuntur,
52 et genii moderatioris
53 testantur aulam. Sic Patris indoles
54 augusta natos occupat, et suos
55 mores refingit ; sic Leones
56 in soboles animos refundunt.
57 Talis serenis solibus aemulus
58 Fernandus olim melle beatius
59 spirabat aevum ; sic rigebat
60 justitiae metuendus ense,
61 ut lenitatis semper amantior
62 per ipsa sonti vulnera parceret ;
63 magis verecundi pudoris,
64 quam rigui cupidus cruoris.
65 Hinc consonantum gratia temporum,
66 Amica pacis saecula melleos
67 annos trahebant ; hinc olivae,
68 hinc placidi micuere soles.
69 Sic tu frementes ingenuo minas
70 exstinguis ausu. Nam melius jubet,
71 qui melle jussa, et liberali
72 imperium comitatur auro.
73 Hinc te sagatis miles amoribus
74 ultro est secutus. Nempe fides ducum,
75 et ira constans, impetusque
76 hoc pretio bene comparatur.
77 Hac arte ductae in magna pericula
78 ivere turmae : hac miles in obvios
79 furoris ignes, hosticamque
80 impavidus ruit in procellam.
81 Te teste quivis vincere, vel mori,
82 per asperati fulmina proelii,
83 Martisque ferventis tumultus,
84 per proprii pluviam cruoris
85 amavit ultro, nec puduit tui
86 perire causa. At tu quoque cum tuis
87 ardore eodem vel perire,
88 vel furias penetrare Martis
89 victor fremebas. Nam quoties equo
90 in arma primus, primus in aereum
91 campum irruisti ; nec cruenti
92 ferrea diluvies Gradivi
93 stitit volantem ? Nec rigidum gelu
94 strinxit tuorum pectora, queis faces
95 facto ingerebas, aemulumque
96 in studium facilis trahebas.
13
97 Hac miles urget proelia ; qua praeit
98 vis imperantis. Praecipientium
99 exempla plus urgent in ausus ;
100 quam tubicen, tonitruque vocis.
101 Novere Belgae. Cetera supprimo
102 momenta laudum, posterioribus
103 narranda saeclis, queis caneris
104 praesidium Leopolde Flandri,
105 columna Regum, gloria Caesarum,
106 corona stirpis, gentis et Austriae
107 firmamen, et Martis propago,
108 et fidei, patriaeque fulcrum.
AD PRINCIPES GERMANOS. ODE VIII. De bello Germanico, pro pace.
A1_8 v.1 Eheu, pudendi fabula saeculi,
2 sero Nepoti non sine lacrimis
3 cantanda quondam ! Quo furentum
4 Theutonidum rapit ira ferrum ?
5 Non est honesti haec prodiga sanguinis,
6 nec digna vestro nomine Theutones
7 virtus, sarissarum calores
8 in proprias animare caedes.
9 Utcumque Turcas, aut Scythiae vagas
10 gentes subactas, signaque Achaico
11 illata ponto, et funerati
12 castra Getae labefacta Marte
13 audire mallem ; nec Marathoniam
14 laurum inviderem, nec Mareotida, et
15 Hebrum, Methoneosque saltus
16 Theutonico cecidisse ferro
17 vates tacerem. Nam procul Artacen
18 fumasse busto, et sanguine Bosphorum
19 manasse, Bizantique turres
20 fulminea occubuisse dextra,
21 pridem decembres diceret ad focos
22 victor Geloni miles, et aufugam
23 Scythen, reluctantemque Bessum
24 Theutonicos tolerare frenos.
25 Sed heu ! nocenti parcitur ; innocens
26 sanguis sititur. Barbara Norici
27 nil tela mucrones fatigant :
28 et gladios, toties cruore
29 tinctos citharum, Thyssagetum pudet
30 pulchris phalanges rumpere nisibus,
31 Cretamque raptam, Cycladasque
32 non humili reparare bello.
33 At insecundo Marte Alemannicos
34 enses suorum in viscera civium
35 aut caeca regnandi libido,
36 aut aliis supereminendi
37 Cupido mersit. Parcite, principes,
38 de subditorum vulneribus sitim
39 potare vestram, et parciore
40 excidium prohibete ferro.
41 Utcumque vilis verticis est cruor,
42 est indecorum fundere. Gloriae
14
43 si tangit ardor, appetitum
44 temperies moderata frenet,
45 in inquieto fulgura gloriae,
46 non in sereno, quaeritis aequore.
47 Ipse appetitus eminendi
48 Nocte viam tegit ad coronas.
49 Ferrum in suorum mergere viscera,
50 in innocentes vertere fulmina,
51 natare tabo, civiumque
52 rura cadaveribus replere ;
53 evertere urbes, busta coloniis
54 inferre, caedes irreparabili
55 densare damno, patriosque
56 sternere agros, segetemque agrorum,
57 Hoc Regiumne est ? Scilicet edito
58 Magnus locavit vos solio Deus,
59 libidini ut vestrae litetur
60 vulneribus, necibus, ruinis,
61 bustisque regnorum ? Ah melius nitet
62 augusta caeli forma, serenior
63 cum fulget aether, ac amoena
64 luce dies radiatus intrat :
65 quam cum fragores fulminis intonat
66 tonitruorum murmure saevior ;
67 et convolutum nube caelum
68 fulminea strepit a procella.
69 Timenda regnis jam satis hactenus
70 est imperantum visa potentia :
71 amoenitate enubilate
72 tandem animos, ciliumque frontis.
73 Scissam tot armis inviolabili
74 firmate rursus nexu Alemanniam ;
75 metuque bellorum repulso
76 rursus amor pietasque regnet.
77 Non ista regum est gloria, purpuram
78 fuso suorum tingere sanguine,
79 aut apparatu proeliorum ab-
80 -sumere opes, animamque regni.
81 Non ista regum est gloria, purpuram
82 cometae adinstar spargere, caedibus
83 replere passim urbes, suisque
84 cum populis sepelire regna.
85 Non ista regum est gloria, scribere
86 leges sepulchris, aut morientibus
87 male imperare, aut aestuantes
88 in gladios rigidare sceptra.
89 Haec vera regum est gloria, siderum
90 feliciorum more, potentia
91 mundum tueri, labilemque
92 temperiem solidare rerum :
93 res dissipatas nectere vinculo
94 constante amoris ; seditionibus
95 urbes laborantes levare, et
96 pacifera redimire oliva.
97 Haec est virorum nobilium indoles,
98 vitare bellum, quando necessitas
99 non urget instans, et quietis
100 lege suam stabilire sortem.
15
101 Nam, quale sidus non sibi luminis
102 pendit tributum, non sibi principes
103 inaugurantur, sed suorum
104 utilitas diadema primum
105 excogitavit. Quem lateri gerit
106 fixum, saluti impendat acinacem
107 princeps suorum ; nec severum
108 fulmen agat, nisi cum rebellis
109 arcendus hostis finibus imperi,
110 et innocentum patria civium
111 tegenda ferro est. Quod revinctae
112 frontis ebur diadema cingit,
113 idem salubres in populos agat
114 umbras : quod auro fulgurat, et solum
115 lambit paludamentum, aperto
116 regna sinu populosque cingat.
117 Quae sceptra torquet regia, nesciant
118 ferri rigorem, vel violentiam
119 severitatis, sed modesto
120 auro animos populorum inescent.
121 Hac arte caeli prodigium, Austria,
122 regina mundi, qua juvenis venit
123 dies, fatigatosque currus
124 Hesperio tumulat cubili,
125 per foederatum non moderabili
126 Mavorte ferrum in saecula protulit
127 quaterna sceptrum, dum procellas
128 pacifica recreavit aura.
129 Hac arte sceptrum proferet Austria,
130 si vota caelum pronius audiat,
131 ad usque fines, et supremam
132 canitiem morientis orbis.
133 Hanc vos precatur maesta Alemannia
134 heroes artem, jam specie minor,
135 cadaverosa fronte, adeso
136 pene alia, at tamen ipsa, vultu ;
137 heu ! tristis, inquit, nec lacrimabili
138 sat eluendus diluvio dolor,
139 donec cruentatis sepultus
140 visceribus retrahatur ensis.
141 Quot lustra vidi, peneque saeculum,
142 ex quo Gradivus civica proelia
143 exercet in me, nec cruenti
144 finis adhuc patet usque belli.
145 Quot Albis amnes sanguine polluit ?
146 Quot Ister egit valla cadaverum ?
147 Quot scuta Rhenus, quot sarissas,
148 quot clypeos, galeasque volvit ?
149 O Christiano parcite sanguini,
150 vestrisque sceptris parcite principes,
151 quae jam Gigantaeo furore
152 in solidum riguere ferrum :
153 non arma dextris excutio : unicum
154 precor : proquinquum parcite principes
155 lassare regnum ; et militare
156 Odrysiis date robur oris
157 bene elocandum. Hic Strymona misceat,
158 at hic patentem ponte Propontidem
16
159 insternat, hic ducat calentem
160 Bistonios segetem per agros.
161 Hic Nessum inundet classe ; Corinthiam
162 hic claudat Isthmum ; hic aequore Cycladas
163 vetet natare ; hic jura Naxo,
164 ille Paro, Scythiaeque dicat.
165 Sic ite magni in proelia principes.
166 Sic vestra quondam bella Alemanniam
167 jungent Achaeis, et Pelasgi
168 Theutonicas patientur aras.
Ad Illustris. et Excellentis. D. COMITEM FERDINANDUM DE PORZIA. ODE IX
A1_9 v.1 Legationis functe laboribus
2 Fernande, pulchras Adriaci maris
3 dimitte sedes, et Senatum
4 ac populum Venetum relinque.
5 Secundioris carbasa flatibus
6 feruntur aurae. Jam tibi faustior
7 recluditur portus, ratisque
8 Austriacae properat subire
9 theatra laudis. Perge volentibus
10 Fernande Divis, Imperialium
11 qua se coronarum Vienna
12 pulchra parens, imitata Solem,
13 in luce jactat. Jam tibi maximi
14 blandum favores Caesaris annuunt,
15 te vultus arridet, jubarque
16 Caesareae pietatis optat.
17 Hic Patris ingens gloria Caesaris,
18 Magnaeque stirpis gemma sequentibus
19 aptatur annis ; ut coronis
20 a tenero Leopoldus ungue
21 assuescat, illum fors sibi destinat
22 olim Bohemus, fors quoque Pannones
23 illi laborant, ominosum
24 ut Stephani stephanoma sacrae
25 fronti maritent. Non ego saecula
26 magno parenti Nestoris ultima,
27 non pulverem fratri Sibyllae
28 invideo, decimaeque cursum
29 felicitatis. Sed tamen indoles
30 erecta cordis, spiritus igneus,
31 Mens feta prudenti vigore,
32 judicii generosa virtus,
33 Augusta spirant. Fors Othomannica
34 huic Luna flectet cornua. Dextera
35 sic apta bellis pollicetur,
36 sic pietas animosa spondet.
37 Quid si (futuri nescio quis mihi
38 Apollo vates omina praecinit)
39 cum sidus aeternum cadente ae-
40 -tate parens, vetulusque frater ;
41 addetur astris, ipse serenior
42 succedat orbi Phoebus, et aureo
43 frontem coronatus tiara
44 imperio moderetur orbem ?
17
45 Quodcumque tandem sidera destinent,
46 nil vile credo. At, quamlibet edita
47 natura, praeceptis juvanda est.
48 Dum teneris adolescit annis
49 ad sceptra virtus et diademata ;
50 opus Magistro est. Ingenuae idoles
51 habent favillas acrioris
52 ingenii, vegetaeque mentis :
53 sed publicarum in magna pericula
54 crevere rerum, cum sine praeside
55 virtutis, et cura magistri
56 interiit juvenilis aetas.
57 At quanta moles, fingere publicae
58 ducem saluti ! Qui excidium piis
59 avertat aris, Haeresesque
60 ultor agat, scelerumque larvas
61 ad impiatae regna Proserpinae
62 retrudat audax ; qui solium occupet
63 virtute ; qui pacis quietem, et
64 consilio moderetur arma !
65 Non unus uno in Principe fingitur.
66 Unus paratur pluribus. Instruit
67 plebemque, civesque, et Senatum, et
68 militiae famularis agmen,
69 quicumque vitam Principis erudit.
70 Nam lege cives Principis ambulant,
71 seseque ad exemplum regentis
72 tota student revocare regna.
73 Prudentioris consilii est opus,
74 necessitati pectora publicae
75 aptare regum, principemque
76 egregiis animare curis.
77 Natura primos igniculos dedit
78 ad sceptra ; virtus excoluit manum
79 pectusque ; virtutem magistri
80 cura vigil studiumque format.
81 Olim quaternos Persia regibus
82 dedit magistros : vim sapientiae
83 ut primus afflaret, rudemque
84 ingenii tabulam novenis
85 scientiarum pingeret artibus :
86 alter doceret pectoris impetum
87 frenare, et ardentem severis
88 imperiis regere appetitum :
89 ad aequitatis tertius ordinem,
90 morumque normam, juraque Caesarum,
91 decreta, leges, et statuta
92 justitiae, Themidisque lancem
93 regem erudiret : quartus ut igneam
94 ad bella mentem, ad proelia dexteram
95 exsuscitaret, et probrosos
96 corde metus, pavidumque frigus
97 procul fugaret. Tu unicus omnium
98 supplebis artes : tu sapientiam,
99 tu frena mentis, tu aequitatis
100 jura dabis, calidumque pectus
101 ad Martis ignem Principis excoles,
102 Fernande. Sic te consilii tui,
18
103 prudentiae, excelsaeque mentis,
104 et genii moderatioris,
105 morumque Caesar conscius eligit.
106 Ades tenelli regula Principis,
107 et norma vitae, Caesarique
108 consimilem sobolem parenti
109 effinge. Non est difficilis manum
110 sequi magistram materia. Indoles
111 Augusta primo prodit aeve,
112 quod senibus cumulabit annis.
113 Quod vir patrabit, jam puer indicat.
114 Natura magnae semina gloriae
115 ostendit ultro ; seque parvus
116 a tenero Leo prodit ungue.
117 Pro ! Quantus olim, quantus in aureae
118 momenta pacis proferet Austriam
119 prudentiam, clementiamque
120 et placidos Leopoldus oris
121 Risus modesti ! Quantus in aereas
122 maturiori fortior impetu
123 assurget iras, si furores
124 Odrysium minitetur astrum !
125 Sed te Magistro. Te Venetis procul
126 Fernande jam nunc fluctibus eripe :
127 te Caesar optat ; erudiri
128 lege tua Leopoldus orat.
AD RR. PP. CHRISTIANUM HERTRICH, et FRANCISCUM SCHEFFELMAYR...
A1_10 v.1 Ergo posthabitae finibus Austriae
2 abscissos patrio climate, fratribus
3 avulsos, violens vos amor Indiae,
4 nil fati trepidos, rapit ?
5 Heu, quantis pelagus seditionibus
6 tempestas lacerat ! Quanta minacium
7 sese conglomerant proelia fluctuum !
8 Quanto murmure Nereus
9 luctatur Boreae, et torva licentia
10 turbatae Aeoliae miscet atrocibus
11 Pontum turbinibus ! Stant scopulis pares
12 undae, et sidera montibus
13 aggestis violant ; moxque cadentibus
14 in valles scopulis Tartara detegunt,
15 absorbentque animos jam prope naufragos
16 solo naufragii metu.
17 Quid Scyllas memorem colla trifaucibus
18 succinctas canibus, mille latratibus
19 terrentes mare, Symplegadas obvia
20 urgentes sola murmure ?
21 Non est res modicis septa periculis,
22 rixantis Thetidos tam fragili rate
23 explorare fidem, perque Aquilonibus
24 convulsum mare credulam
25 hortari tabulam. Quis rabiem Noti,
26 Quis tristes Hyadas, monstra natantia,
27 infames scopulos, Acroceraunia
28 constanti videat gena ?
19
29 Quod si in nocte jacens vos populus movet,
30 caelestum que rudes, et sine Numine
31 Indi sollicitant ; est sua proximo
32 ignorantia Theutoni.
33 vicinis nimia est nox Luneburgicis,
34 Hassis umbra sua est, umbraque Saxoni,
35 et Danis tenebrae : huc feta laboribus
36 gnavi pectora vertite.
37 Sed vos Memnonidum devia sedibus
38 astrorum patriis gens vocat. Ibitis :
39 nec ponti rabies dissociabili
40 fluctu dilacerans mare,
41 nec telis pharetrae letiferis graves ;
42 sed nec Thessalici pocula toxici
43 terrent, nec populi barbaries feri,
44 quidvis et facere et pati
45 aeque magnanimos. Ibitis efferum
46 calcare Oceanum seduli, et invias
47 Mundi sepositi quaerere semitas.
48 Talis per mare turbidum
49 ivit Xaverius, signa nocentium
50 impermissa Deum cedere pertinax,
51 nec fervor pelagi, nec Boreae gelu,
52 aestu nec sola Sirio
53 avertere animum Numinis igneis
54 impulsum jaculis ; quin avidus mori.
55 Arces Memnonias foedere Romulo
56 in caelis traheret vias.
57 Huic sese famulis obsequiosius
58 subjecit pelagus fluctibus, et gravem
59 cervicem didicit flectere, et Aeolus
60 inservire Favoniis.
61 Talis Silveria, et Nunnius, et Sosa
62 invasere freti marmor inhospitum,
63 et Bungi populos, et mare Sinicum,
64 et nuper patriae Austriae
65 Andreas Xavier raptus in ultimas
66 oras Gangaridum. Scilicet impigris
67 addunt hi stimulos mentibus, et procul
68 adspirantibus annuunt.
69 Sic vos compositis Oceanus ferat
70 undae litigiis ! Sic bona sidera,
71 mites Tyndaridae carbasa dirigant !
72 Sic blandae Zephyritidos
73 spirent obsequiis flamina ; nec ratem
74 decertantem odiis praecipitis Noti
75 tempestas rapiat ; sed cicurabili
76 somno indormiat Aeolus.
77 Et pigris jaceant aequora fluctibus.
78 Audimur ! Teneris vela modestior
79 impraegnat Zephyris aura, et Etesiae
80 circum suppara fluctuant.
81 Ite, ite, o animi dimidium mei,
82 dum ludit placidis aura Favoniis,
83 et velum modico turgidum anhelitu
84 insultat famulo freto :
85 ite, ite ; et populos Deucalionio
86 partu progenitos, fragmina rupium,
20
87 et Pyrrhae sobolem, moribus Austriae
88 informate modestiae.
89 Olim forte canam, saevitiae memor,
90 elisos jugulos funibus, aut Crucis
91 impletum gremium, aut barbarum acinacem
92 vestro sanguine lividum ;
93 aut emptam jaculis Aethiopum necem,
94 aut divulsa truci membra ferocia,
95 aut vivos cineres post sua funera
96 vates non humilis colam.
97 Ite, ite : at socius pergere dum vetor
98 detentus patria, mens comitabitur.
99 Si tolli ex oculis forte valebitis,
100 at non eripi amoribus.
AD QUIRITES. ODE XI. De otio vitando.
A1_11 v.1 Vides, ut astris aemula pegmata,
2 regumque turres, non superabili
3 fastu tumentes, in ruinam
4 mole sua trepidae fatiscant,
5 rimisque passim immane patentibus
6 tectum oscitantes vix bene pendulum
7 muros fatiget, perviisque
8 grande Notis pateat theatrum ?
9 Vides, opimi ut jugera praedii
10 urtica damni fertilis obsidet,
11 et permeantis lene vitri
12 triste bibit lolium fluenta ?
13 Primus pudendae hic fructus inertiae est.
14 Perire somnis : haec sine bellico
15 furore Martis vastitatem
16 mittit agris, laribus ruinas,
17 pestemque menti. Dextera ubi reses
18 pendet ; nec agri nobile villico
19 reddunt tributum, nec corona
20 ulla venit redimere frontem
21 victrice in umbra. Quid male Pergama in
22 bustum voravit ? Quid Sybarim eruit,
23 vertitque Cannas ? Cur cruento
24 mixtus iit Trasimenus amne ?
25 Delicta turpis dicimus otii,
26 vitaeque inertis crimina pandimus.
27 Starent adhuc turres Gomorrhae,
28 nec Sodomam jaculata caelo
29 Flamma ustulasset ; ni reses otium
30 squalensque inerti segnities situ
31 gentem obruisset. Sic perimus,
32 dum terimus male tempus alto
33 situ otiosi. Tollite desidem
34 pacem Quirites prolibus ; ut gravi
35 negotiorum mole pressas
36 a teneris acuatis annis
37 ad publicorum pondera munerum,
38 Urbisque fasces. Nempe sequentibus
39 annis magistratus tenebunt,
40 jura dabunt, populosque flectent,
21
41 Martem movebunt, proelia digerent,
42 pacemque condent. Est, qui Agamemnonem,
43 est, qui Catonem, Tulliumque,
44 quique Numam simulabit olim.
45 Hunc cura legum, hunc dextra securibus
46 aptata Romae, hunc consilium togae,
47 pacisque mores, hunc juvabit
48 Matris amor, strepitusque belli.
49 Sed non, si avorum moribus avii
50 vitent laborem, turpis inertiae
51 molles alumni ; non Caleno
52 si madeant, veterumque pugnas
53 scribant Falerno regificis super
54 deducta mensis, horrida proelia
55 narrasse contenti ; nec ultra
56 facta patrum revocare avari.
57 Elumbe vitae desidis otium,
58 et dissolutus torpor adulterat
59 molles nepotes, spiritusque
60 magnanimi generis sepulchro
61 vivo recondit, fataque praevolo
62 fato antecurrit. Quisquis in otio
63 transegit annos, ille vixit.
64 Immo diu, sed inerte somno,
65 vitam est moratus. Qualis inhospita
66 palus putrescit ; dum negat exitum
67 motumque lymphis, et veneno
68 viperei generis redundat :
69 talis laboris nescia congregat
70 angues juventus, qui male devium
71 pectus flagellant, et nocentes
72 mille replent vitiis medullas.
73 Ferax malorum deses inertia
74 in mille mentem damna reciprocat,
75 enutrit insanos amores,
76 inque animum vocat omne crimen :
77 quem nec decori laeta periculi
78 cupido pungat, nec stimulet decus
79 lauri virentis, nec paternae
80 effigies, memoresque avorum
81 postes honestis ignibus urgeant
82 in facta Patrum. Surge Quiritium
83 heroa proles ; hinc Minerva,
84 hinc lituus vocat in labores.
AD AUSTRIACAM NOBILITATEM.ODE XII. De non mittendis in exteras regiones filiis.
A1_12 v.1 O felix Alemannia !
2 Sed quondam : patriis cum bene legibus
3 Theuto viveret, exteri
4 ignarus vitii. Ex quo sobolem procul
5 nostram misimus Italas
6 perlustrare plagas, visere Gallicos
7 mores ; desiimus Patrum
8 nostrorum innocuam currere semitam.
9 Funduntur patrimonia.
10 Aggestaeque, patrum non sine sanguine,
22
11 transmittuntur in Angliam,
12 aut in Galliam opes ; ut vitia Angliae
13 proles Theutonis induat,
14 et Gallis violet moribus Austriam.
15 Tanti est, Austria Gallicas
16 mercari ligulas, aut pedibus graves
17 naves indere, vel brevi
18 ensi aptare latus, vel male pendulum
19 laevae affigere frustulum
20 panni, quod media vix spithama arceat
21 a tergo pluvium jovem ?
22 Nimirum hoc patriae merce pecuniae
23 nostrae progenies emunt ;
24 quod matres pudeat, quod pudeat patres,
25 quod nescire velint. Tamen
26 exemplis toties docti, opulentiam
27 patrum effundimus, exteros
28 ut ritus soboles discat, et interim
29 ignoret patrios, togae
30 Mavortisque rudis. Quid memorem exteros
31 nostris crescere viribus,
32 et nostra toties saeva pecunia
33 in nos arma recudere ?
34 Nos nervum facimus continuantibus
35 nostra in viscera proeliis.
36 Nos nos imperio adsciscimus hosticam
37 Bellonae violentiam,
38 vicinique truces Martis acinaces.
39 Nam nostro sobolem foris
40 auro dum sequimur, grande frementibus
41 bellis auxilium damus.
42 Et, quae nos stolidi mittimus exteris,
43 produnt aera domesticas.
44 Germanorum abacos, et veteres scyphos,
45 argentumque superfluens.
46 Auri hinc sacra fames, hinc sitis aestuans
47 in Germana cupidinem
48 externam furiat pabula. Filios,
49 externorum avidos, domi
50 servate innocuos : occidet hostium
51 in tot proelia fervor, et
52 nervus dissiliet, quo male floridam
53 infestant Alemanniam.
54 Quod prosit patriae, non bene discitur
55 externis regionibus :
56 detrimenta foris patria pullulant.
AD M. ERISIUM. ODE XIII. ADMONITIO, Cum ad Aulae obsequia accederet.
A1_13 v.1 Si nescis Erisi, quam petis, improbus
2 est aula Oceanus. Littore solvere
3 multis Sole secundo.
4 Sed paucis regredi datum est.
5 Ingressum facilis prosperat Aeolus,
6 egressum rabies assiliens vetat :
7 et si exire labores,
8 te fracta in medio ratis
23
9 fluctu destituet. Sic rege carbasa,
10 ut nec lenta nimis detineant vada,
11 nec te praecipitati
12 allidant scopulis Noti.
13 Ut felix remees, haec moneo : ambitum
14 mentis dissimula. Plurima qui petit,
15 votis amputat alas,
16 si vota exerit ignea.
17 Sortis delicio parcius utere :
18 transit dum frueris. Tela calumniae
19 non adverte. Retundis
20 caute, si minus aestimas.
21 Rideris ? Faciles excipe risibus
22 risus. Opprobrio semita clauditur
23 dura ad vulnera cordis,
24 si constans animo feras.
25 Infestos pateris nominis aemulos ?
26 Non agnosce : jubar pande serenius
27 vultus, atque ut amicos
28 tracta, qui tibi vulnera,
29 et mortem fabricant. Machina machinam
30 haec illam jugulat. Tragula te implicat,
31 dispostaeque parantur
32 adverso insidiae dolo ?
33 Insultare ; magis sed cave spernere.
34 Qui jactat, furias excitat aemuli :
35 qui spernit, decumanam
36 in se Principis attrahit
37 commoti rabiem. Cede minoribus ;
38 nec primis inhia partibus. Ultimam
39 retrudetur ad oram,
40 qui primam nimis ambiit.
41 Quae damnanda vides, claude silentio ;
42 quae audis, dissimula scire. Parum sapit,
43 qui quidquid sapit intus,
44 ipsis in labiis gerit.
45 Quae laudanda vides, laudibus evehe.
46 Si laudanda taces, invidiae te arguis.
47 Laus impensa lucratur
48 impensum obsequium omnium.
49 De te, de patribus, deque atavis tuis,
50 de stirpis meritis, aut nihil, aut parum
51 te jactare memento.
52 Plumis se probat exteris
53 niti, qui generis stemmata jactitat.
54 Exstincta est veteris gloria sanguinis
55 ipso in funere patrum,
56 ni factis redeat tuis.
57 Si te multa levat gratia Principis,
58 tu fastum gravius deprime pectoris.
59 Mens depressa meretur
60 rursus celsius evehi.
61 Si te non sequitur gratia Principis,
62 nec dulce alloquium, aut frontis amoenitas ;
63 non advertere finge,
64 nec te subtrahe regiae.
65 Sponte hic turbo cadet ; vel melioribus
66 Princeps servitiis captus, amoribus
24
67 te amplectetur avitis,
68 extincta veteri nota.
69 Si te muneribus vix modicis beet,
70 accepisse puta maxima. Per minus
71 donum magna futuris
72 donis semita panditur :
73 nec dignus modico est, qui minima abnuit.
74 Nec majora feret. Quod tribuit manus
75 Magni Principis, aut est
76 ingens, aut manus efficit.
77 In nullum saturas sparge ; calumnias
78 in nullum exonera. Debilior canis
79 majorem allatrat, alta
80 mens haec vilia despicit.
81 Nulli non hilari frons jubare obviet ;
82 in nullum cilium surrige. Proditur
83 mens in fronte : reducta
84 in nubes, animum arguit
85 obscurum et tumidum suspicionibus :
86 at laeta, et facili lege modestiae
87 frons extersa serenam
88 signat pectoris aream.
89 Prudens obsequii tempora dilige,
90 horaeque invigila. Perditur unius
91 neglectu obsequii plus,
92 quam mille officiis lucri
93 accedat. Cave, ne principis arguas
94 dicta, aut facta. Licet crimina publica
95 sese in compita trudant,
96 verbis extenua tamen ;
97 aut laudes alias Principis ingere.
98 Nemo est tam sterilis laudis, et improbus,
99 ut nullam mereatur.
100 Quod si liberius notent
101 Regis facta alii ; crede animi sinus
102 explorare tui, ac retia tendere :
103 tu prudentior escam
104 ne captes labiis, cave.
105 Non te detineo pluribus. Unico
106 complector monitu plurima. Ut arduum
107 Aulae per mare ducas
108 liber naufragio ratem,
109 et vites scopulos mille periculis
110 infames ; animum purior occupet
111 virtus. Sola secundos
112 virtus suggeret Aeolos.
AD L. VARRON. ODE XV. De Fortuna non querandum.
A1_14 v.1 Parce Fortunam lacerare, Varre ;
2 si, quod humana dedit ante dextra,
3 rursus infida rapiat ; nihilque
4 proroget aevum.
5 Inde laudanda est magis, unde damnas.
6 Omnibus debet : rapit isti, ut illi
7 porrigat partem, pia, liberalis,
8 optima Mater.
25
9 Sic dat, ut semper dare possit. Uni
10 larga, dum summa nive canet aetas ;
11 parca, dum primo viguit venusta
12 flore juventa.
13 Alteri prima nive liberalis,
14 parca postrema. Quod heri negavit,
15 crastino servat. Tibi destinata
16 adfluet hora.
17 Abstine probris, nocitura quando
18 vota non audit Dea. Largitatis
19 est genus quoddam, nocitura amico
20 vote negare.
21 Quod satis cuique est, Dea liberalis
22 commodat : nulli ligat aeviternum.
23 Si suum tandem repetat, molestis
24 parce querelis.
AD CLARISSIMUM VIRUM D. FRIDERICUM GRUNER, ODE XV.
A1_15 v.1 Non, cui laevibus implicat
2 auro cusa diem gloria crinibus,
3 gemmarumque frequentia
4 accendit mediis imperium comis,
5 exemptus popularibus
6 undis, Daedaliis nisibus aetheris
7 invadet Capitolia :
8 non, cui barbaricis infula nexibus,
9 innubique micans face
10 obsedit tumidum gratia verticem ;
11 non, cui fama Agamemnonis,
12 aut Pyrrhi tubicen rumor, eburneis
13 circum tecta sonat rotis,
14 et laudum series hoc lituo canit,
15 quo nuper Nasamoniae
16 virtutis dominas intonuit togas,
17 cantatumque Decembribus,
18 Martis delicias, ignibus Hectora,
19 aut famam Amphytrioniam
20 notam sideribus miscuit hospitam.
21 Ignotum spolium maris,
22 et Tartessiaci progeniem freti
23 fictis demite crinibus ;
24 si quos sollicitat Fama Corinthiis
25 mensurata decempedis ;
26 laudataeque movet scena superbiae.
27 Auratas Siculis honor
28 procudisse notas dicitur ignibus,
29 queis regum tegitur caput,
30 et famae tenuis pingitur orbita.
31 At quos eruerit sibi
32 vulgi incompositis turbinibus Themis,
33 veri lucida Numinis
34 immiscere comis fulgura dicitur.
35 Hinc qualis ruit arduo
36 Parnasso vitreus filius ungulae,
37 et circum placidis natat
38 undarum choreis Numen amabile ;
26
39 talis mentis ab edito
40 clivo devehitur ripa scientiae,
41 et circum latus obsidet,
42 omnemque irriguis pectoris aream
43 rivis suave perambulat.
44 Hoc, ceu Sidonio flumine, purpuram
45 Divum progenies Honor
46 tingit nobilium signa Quiritium.
47 Quisquis consiliis eget,
48 cui sub cinnameo pondere crinium
49 nullus consul olet, tuis
50 nomen non meritum deme securibus.
51 Regem non facit aureus
52 imber, non rutilo cincta satellite,
53 Pactolique die coma ;
54 aut arguta suo frons diademate.
55 Rex est, cui Themidos memor
56 ardet conspicuo frons diademate.
57 Hac tu nominis aurei
58 Friderice nota pulchrior aspici,
59 turbis jura minoribus
60 dictas ; nec sterilis consilii, tuae
61 ipse es concilium domi :
62 non extra rutilam verticis infulam
63 diviamque superbiam
64 praetextata tibi Curia quaeritur ;
65 sed tu ipse in medio tibi
66 laudum judicio consul inambulas.
AD NORONIUM. ODE XVI.Exemplo et mores parentum plurimum...
A1_16 v.1 Mores parentum non tenui fluunt
2 amne in nepotes : fingitur ad patris
3 exempla natus. Sic propinqui
4 herba soli vitium, bonamve
5 radice prima combibit indolem :
6 aeternitati si sobolem voles
7 vixisse, Noroni, vel ire
8 laudis iter, niveaeque callem
9 calcare famae tu prior integer
10 inter procellas temporis, aufugos
11 lucrare soles, et labore
12 non timido vegetare famam
13 cura Nepoti. Si tibi comitas
14 in fronte suavis, si Charis in labris,
15 gestusque mansuetus, tenorque
16 idem animi, placidumque pectus ;
17 non tu Neronem, non patriae dabis
18 in prole Galbam. Pura serenitas
19 vultus, et affatus benignus
20 congenerem fluet in juventam
21 prolis tenellae. Te super arduas
22 strages jacentum impulsa cadaverum
23 cruore sparsum fortitudo,
24 te decorum generosus ardor
25 per arma ducat ; jam patriae dabis
26 in prole Achillem. Patris adoreae
27
27 natum excitabunt ; nec jacere
28 muta tuae monumenta laudis
29 piger videbit. Frustra alias bonas
30 suadebis artes, si tibi Caecubo
31 mensae fatigentur, diemque
32 segnis agas, patriasque mergas
33 opes Falerno. Qua cupis insequi
34 via nepotes, hac pater antei :
35 exempla sunt leges ; parentes
36 quod faciunt, fieri requirunt.
AD UNIVERSITATEM VIENNENSEM. ODE XVII.
A1_17 v.1 Jam stat capaci erectus in area
2 Colossus, artis Phidiacae labor ;
3 piique testis Ferdinandi
4 primigeni sceleris carentem
5 dicit Mariam. Quin, Academici,
6 opinioni Caesaris addimus
7 votum, aut sacramentum ? Meretur
8 magna parens sine labe dici
9 concepta. Qualis marmoreas super
10 cum navigaret Lamechides domos,
11 late et superfusus superbas
12 Oceanus sepeliret urbes ;
13 labantis aevi diluvio obruti
14 cessere cuncti : sola fluentium
15 exempta tempestate aquarum
16 funereas pereuntis orbis
17 non sensit iras Arca, super graves
18 invecta fluctus : talis in omnium
19 Virgo ruina contumacis
20 naufragium superavit undae,
21 quam nescienti crimina patria in-
22 -fudere mundo ; scilicet hac decet
23 nitere Matrem puritate,
24 qua nequeat melior creata
25 a mente pingi. An non potuit Deus
26 servare Matrem ? An noluit, angelis
27 olim imperaturam, paterna
28 eximiam generare noxa ?
29 O impotentis dextera Numinis,
30 si quod volebat, non valuit ! Reum
31 o filium ; si, quod valebat,
32 non voluit, geniale crimen
33 abesse Matri ! Nempe gregaria
34 nos (si daretur mentibus optio)
35 nasci precaremur parente ?
36 Non decorum patriorum avitum
37 quam stemma et altae frontis amoenius
38 clararet aequor ? Cujus in exterum
39 et intimum vultum erogarent
40 munificae Charites decorem ?
41 Ite, ite : voto supplice dicite
42 affusi ad aras : quam sibi filiam
43 elegit, et sponsam, et Parentem,
44 hanc patrio Deus a veneno
28
45 servavit. Olim sic Dola sanciit,
46 sic Mussipontum, sic Salamanticae
47 dixere Musae ; Ferdinandi
48 sic pietas praeeuntis urget.
AD MACRINUM. ODE XVIII. Honor virtutem sequitur.
A1_18 v.1 Umbra virtuti sua semper instat,
2 laus, honor, famae popularis oda,
3 gloriae affluxus, memorique fusae in
4 aere columnae.
5 Ureris laudum studio, ac honoris
6 igne ? Virtuti facilem molestae
7 applica mentem : dabit illa famae
8 grande tributum.
9 Et licet densis nitidam tenebris
10 livor infestet ; nebulaque soli
11 obvia famae meritos triumphos
12 invidus abdat ;
13 sed tamen puris aliquando cedet
14 gratiis nubes, facilemque vultum
15 exseret virtus ; et amiciore
16 luce placebit.
17 Impari semper jaculo duellant
18 Livor et Virtus ; minor ille cedit,
19 major haec surgit, validaque palmas
20 involat hasta.
21 Sic ubi nubem toleravit infans
22 Cynthius, tandem violentia adultus
23 increpat flamma, medioque vultum
24 explicat axe.
25 Sed negat laudes hodie : diem tu
26 crastinum expecta. Brevis est sagittis
27 Vita livoris : venit, aufugitque,
28 fulminis instar.
29 Impetus primos habet insolentes.
30 Sustines ? Frangis. Trepidas ? Triumphat.
31 Pectus armati fugit, at jacentis
32 fortius urget.
33 At per aetatem tibi semper instat ?
34 Alteram expecta. Moriere ? Vivent
35 posteri, et famam veniens sepulchro
36 eruet aetas.
37 Saeculi nolim breviore meta
38 vota concludas. Erit ordo quondam
39 alter annorum, venietque gens vir-
40 -tutis amatrix.
41 Illa, si praesens sileat palaestra,
42 illa virtutem tumulo evocabit ;
43 quaeque in aetatem latuit, secunda ae-
44 -tate patebit ;
45 Vera, vel praesens retulit, vel absens
46 gloriam virtus. Negat haec honores
47 debitos aetas ? Dabit hos sepulto
48 posthuma fama.
49 Semper a tergo prope vel remote
50 umbra virtutem haec sequitur. Negatus
29
51 quin honor laudi est, emiturque ab ipsis
52 fama tenebris.
AD CAIUM SENNIUM. ODE XIX. Detestat ut nostri temporis bellaQuo belli rabies, quo furor incitus
A1_19 v.1 Quo belli rabies, quo furor incitus
2 Mentes praecipitat ? Quo male Theutonum
3 mucrones saturi sanguine caedibus
4 nostris assidue tepent ?
5 An fors Austriacis Danubius parum
6 bellis erubuit ? Non satis aut Lycus,
7 aut Albis gemuit ? Moldava non satis
8 pressus Marte Bohemico
9 ripas Theutonico sanguine polluit ?
10 At non Threicii ut cornua sideris,
11 non ut Bistonidum bella retunderet,
12 devictaeque Propontidos
13 littus littoribus jungeret Austriis,
14 invisumque genus fulmine ferreo
15 sectatus premeret Theuto, vel Africas
16 arces in cinerem daret.
17 O probrum generis Theutonici ! O pudor !
18 Cur non Bistoniis frena furoribus,
19 aut Thressae remoram injecimus aspidi ?
20 Aut cur non Othomannicas
21 iras sanguineo extinximus aequore ?
22 Ipsi (quo voveat nil truculentius
23 Germanis Selimus) funera patriis
24 scrutari ruimus fibris.
25 Ipsi funereis sternimus ossibus
26 campos, et putrido rura cadavere ;
27 ipsi diruimus moenia et oppida,
28 et bustum patriae damus.
29 Quae tigris tigridi, quisve lupus lupo
30 infestus, rabiem dentibus exerit,
31 crudelemque animum in congenerem sibi
32 exercet tigridem aut lupum ?
33 In non consimilem bellua belluam
34 ungues exacuit ; dentibus irruit
35 in non consimilem : sed sibi compari
36 parcit bellua belluae.
37 Nos, nos degeneres indole, sanguinem
38 humanum bibimus ; nec saturi tamen
39 uno haustu, extrahimus quidquid in ultima
40 sede est pectoris abditum.
41 Caecusne est furor hic ? An rapit acrior
42 vis consanguineos ? Dicite. Pallidum
43 invadit labia ac ora silentium,
44 et fibrae attonitae stupent.
45 Sic est : dissidiis, non sine crimine,
46 Germani scidimus viscera patriae.
47 Haec seris meritam culpa nepotibus
48 poenam, funera, destinat.
AD MARCUM TALIONIUM. ODE XX. Fatua vestium gloriatio.
A1_20 v.1 Non chlamydis sonantis
30
2 aureae bullae, neque Sidon celebrata ab ostro,
3 non Asiae volucrum
4 texta, nec filis operosum Phrygii laboris
5 te studium elevabit
6 altius vulgo. Tibi quod nunc latus ambit ostrum,
7 quaeque pedes flagellat
8 purpura, et vestis radians Oebalio apparatu,
9 et Sinicos colores
10 exues tandem Talioni. Cecinisse quondam
11 audiimus poetam :
12 fabula est vita. Hanc agimus nos fragili in theatro.
13 Cum fuerit peracta ;
14 qualis intravit vacuus, talis abibit Actor ;
15 veraque restituto
16 ore sumetur facies, dissimulata cedet.
17 Quod quis erat, resumet.
18 Qui fuit Princeps, phaleras ponet, et induetur
19 vix bene tecta villo
20 membra. Cedendum est. Phrygionum labor in lacernam
21 desinet. O togate
22 tinnulo miles tonitru. Mygdoniae palaestrae !
23 Quid tibi fert avarus
24 Indus, aut Hermus ? Locuples quid Genoessa in auro ?
25 Quod gladio pyropus,
26 sella quod confert asino. Nec vegetat remissum
27 ingenium, aut decorem
28 mentis exornat, neque fibras animat vigore.
29 Mollia, nec peritum
30 militem armorum faciunt, nec capiti Minervam
31 ingenerant ; nec auro
32 Major est mentis calor. Indigna animo virili est
33 cura, tumere veste ;
34 dignior sexu leviori. Mediocritatem
35 si nitor, elegansque
36 Cultus excedunt, rapiunt ingenium, occupantque
37 mole negotiorum
38 vestium curae : capiti nil reliquum reservant.
39 Vis sapiens haberi ?
40 Occupa mentem meliori studio, Tyrumque
41 exue : fortiores
42 milites villo veniunt, et sapientiores
43 philosophos lacerna,
44 quam Canopaei pretium muricis educavit.
AD TITUM CANDIDUM. ODE XXI. Adversa non sunt mala, si bene utaris.
A1_21 v.1 Institor pacis, placidaeque mentis
2 emptor, in rerum penetra medullas :
3 nucleum pensa ; rigidamque deme,
4 candide crustam.
5 Exteri fallunt nimium colores ;
6 veritas imo latet in recessu :
7 deme, quod circum tegit, et latentis
8 erue frontem.
9 Error in rerum specie laborat :
10 veritas intus tegitur. Colores
11 sensui illudunt : ratione verum
31
12 nititur omne.
13 Quidquid his mundi pateris procellis,
14 nil malum dicas. Malus usus aufert
15 optimis famam, minuitque sanctis
16 rebus honorem.
17 Pestis et morbi, cruciatus, ensis,
18 mille tormentis animatus horror
19 nil trahunt secum vitii ; sed umbram
20 adjicit usus.
21 Ferrum idem servit patriae saluti,
22 servit et caedi propriae ; sed usus
23 praestat, ut caedem potius minanti
24 obviet irae.
25 Ensis aspectu mulier fatiscit,
26 miles exsultat : timet illa mortem,
27 sperat hic famam, decimoque nomen
28 ferre nepoti.
29 Abstine affectu : neque fulminantes
30 femina horrebit chalybis furores ;
31 nec manus ferro nimis implicare
32 miles amabit.
33 Quae putat vulgus cruciare, possunt
34 gaudii messem dare ; si timores
35 mentis expungas, et opinionem
36 corrigat usus.
37 Quaeque decepti segetem putamus
38 pacis, haec torquent. Malus usus ista
39 flectit in noxam ; bonus usus illis
40 fundat honorem.
41 Utere adversis patienter : inter
42 laeta constantem retine tenorem.
43 Hinc et hinc victor referes quietae
44 gaudia menti.
AD AUFIDUM. ODE XXII. Educatio plurimum potest ad virtutem
A1_22 v.1 Principium natura boni est : tamen illa remittit,
2 si desit institutio,
3 et documenta boni.
4 Plures naturae durum vicere rigorem
5 prudente vitae regula,
6 quam tenuere probam
7 vivendi normam sine recti lege magistra.
8 Plures magister improbus
9 a probitate trahit
10 in comitem vitii ; quam consuetudo proborum
11 patiatur ire semitam
12 indolis indomitae.
13 Non nego naturam ad virtutem plurima posse :
14 sed forte si quis indolis.
15 Nobilitare caret,
16 Naturae vitio, normamque exhorret honesti ;
17 urgente lege dirigi
18 durities animi
19 ad rigidum virtutis iter valet. Ista frequenti
20 mollitur assuetudine.
21 et monitoris ope.
32
22 Nulla malignantis tanta est audacia vitae,
23 doctrina quam non atterat,
24 instituatque manus
25 cote magisterii. Patitur vel Caspia tigris
26 legem, vel ursa Thracia,
27 Armeniusque Leo.
28 Non minus ingeniis flectendis improba cura
29 potest, vel institutio,
30 assiduusque labor.
31 Jam nemus humanas densum transivit in urbes,
32 et scopulus in palatia ;
33 regia statque domus,
34 Hic ubi arena fuit ; ridet Flora aemula Paesto
35 Hymettiisque gratiis,
36 hic ubi se sterili
37 terra dabat lolio : rupes ubi celsa superbum
38 miscebat astris verticem,
39 hortus alit Charites.
40 Saxa cavantur aquis, non vi, nec ; turbine nimbi,
41 sed guttulis cadentibus,
42 et patiente mora.
43 Ipse chalybs domitus Liparaea incude, remittit,
44 sequiturque ductum mallei,
45 imperiumque fabri.
46 Cui rigidum natura dedit sub pectore ferrum ?
47 Vel cui medullas marmoris,
48 duritiemque petrae ?
49 Cui rigidam infudit, genus intractabile, tigrin ?
50 Vel cui Leonis viscera
51 cruda noverca dedit ?
52 Si tamen illa dedit ferrum, tigridemque, Leonemque
53 aut marmor ; educatio
54 corriget ingenitam
55 barbariem mentis. Doctoris legibus omnis
56 feritas potest mitescere,
57 ingeniumque premi.
AD CONDYLUM. ODE XXIII. Discrimen veri et falsi amici.
A1_23 v.1 Distingue amicos Condyle. Non potes.
2 Omni carere ? At selige, dum potes.
3 Multis amaris ? Sed fideles
4 vix poteris numerare paucos.
5 Est, quem catenat pectoris integri
6 amor virilis, nec dubio fides
7 colore picta : est, qui verendum
8 nomen amat, caret arte, amici.
9 Uterque vultus exerit aream
10 serenitatis sidere lucidam ;
11 uterque comit verba : uterque
12 mella oculis fluit, ore mella,
13 uterque crebris limina basiis.
14 Exosculatur, vel lateri comes
15 haerere gaudet ; quaque tendis
16 insequitur praeeuntem uterque.
17 Sed dum pares sunt moribus, impares
18 discerne factis. Hic sibi consulit,
33
19 tuamque sortem, non te, adorat,
20 atque tuo magis aere gaudet
21 suum ampliare, aut tecta domestica
22 ornare donis ; atque superstitis
23 hereditatem vastam adire, et
24 sorte tua sibi arare sortem.
25 At ille census non memor aurei,
26 et affluentis conditionibus
27 Lydi superbis, Dauniaeque
28 messis, et auriflui tributi,
29 quod pendit Indus divite copia,
30 Hermusque vena fervidus aurea,
31 urnaque Ganges bracteata,
32 quod gremio Genoessa fundit ;
33 si poscat anceps rebus in arduis :
34 Fortuna dextram, subsidio dabit :
35 vel si novercali furore
36 impulerit male sana fatum,
37 opponit altam pectoris aegidem,
38 arcemque mentis : quaeque periculis
39 infida te Fortuna vexat,
40 illa prius sua tela amici
41 exercet in cor : quaeque tuas petunt
42 tormenta fibras, non prius increpant ;
43 quam sese amici per medullas
44 oppositas violenta trudant.
45 Non est amicus, qui cumulat sibi :
46 qui, quando fervent limina gaudiis,
47 assistit humanus ; fugitque,
48 cum tragicam quatit ira scenam.
49 Non est amicus, quem magis alligat
50 auri cupido, quam studium tui :
51 cui commodorum propriorum
52 utilitas faber est amoris.
53 Amor profundo res animo abdita est
54 factis probatur, qui sua negligit,
55 tuasque res curat ; nec atra
56 tela timet furiata caede,
57 rebusque pandit depositis sinus :
58 hunc crede amicum ; quem Pyladen potes
59 complecti Orestes, quemque Achillen
60 Automedon potes arbitrari.
AD IUVENTUTEM. ODE XXIV. A teneris duris assuescendum.
A1_24 v.1 Longum supino non bene ab otio
2 ordiris aevum, fulgura gloriae
3 quicumque poscis, quem loquacis
4 urit amor, sonitusque famae.
5 Pulchris honestam laeta periculis
6 impubis aetas gaudeat orbitam
7 legisse, nec molli reclinet
8 colla rosa, placidoque membra
9 componat ostro. Turpis inertium
10 vitae senectus excipit otium.
11 Quieta vis parum sepulta
12 desidia, tumulove distat.
34
13 Maeret severa nube meridies
14 sepultus ignem, quem male desides
15 duxere flammae ; vesperaque
16 ipse suum lacrimatus aevum
17 ignava maesto sarcina Nereo
18 condetur. Altae semina gloriae
19 in flore spirant : magna parvas
20 bella juvat simulasse tigres,
21 adulterinae tollite marcida
22 unguenta Cypri : tollite crinibus
23 aurumque cristasque, et jubata
24 ludibrium petulantis aurae
25 theatra ficti ponite verticis :
26 caliginosum vivere sanguinem
27 si quos pudebit, vel jacentis
28 desidia recubare vulgi.
29 Virtus honestam sanguine Martio
30 lectura famam, proelia, funera,
31 Martemque, Cadmaeasque messes
32 a teneris meditetur annis.
AD STUDIOSAM IUVENTUTEM. ODE XXV. Virtus Sapientiae iungenda.
A1_25 v.1 Si quem juvabit saecula postera
2 fecunda fama vi sapientiae
3 emisse, et altam oblivionem
4 ingenii sepelisse laude :
5 non ille caeco tecta silentio
6 in jura mundi, certaque foedera,
7 formasque rerum, conditosque
8 mente sagax penetret recessus.
9 Quid noctiluco pulchra satellite
10 illustriorum incendia siderum,
11 quid mutuato Solis igne
12 concilium vigilantis aethrae,
13 ipsamque Phoebi proderit auream
14 lustrasse clara in luce superbiam,
15 geluque torpentem Bootem, et
16 segnitiem glacialis ursae ?
17 Aut quid tenebris tecta fidelibus
18 arcana magni evolvere Numinis !
19 Scientiarum mole fetum
20 ingenium sapientis, aegrae
21 est larva mentis, si melioribus
22 illustre pectus non coquat ignibus
23 marita virtus : nec juvabit
24 Palladiam caluisse frontem ;
25 si mentis absit flammeus integrae
26 vigor. Doloris magna fuit seges
27 scivisse multa, dum reperta
28 saepe labor face, vanitatis
29 se damnat ipsum. Non ego mentium
30 tormenta veram dico scientiam,
31 adulta virtus ni Minervam,
32 praesidio meliore firmet.
35
AD MICHAELEM DEVIUM. ODE XXVI. Mala conscientia numquam quieta.
A1_26 v.1 Conscium pectus sceleris patrati
2 non satis Medis tegitur lacertis,
3 nec pharetrati satis insolenti
4 tegmine Mauri.
5 Sive se pulchro radiatus ostro
6 explicet Phoebus, medioque caelo
7 pendulus frontis cilium sereno
8 comat in auro :
9 sive Fortunae melioris aura
10 lenis aspiret, famulumque mensis
11 influat nectar, Phrygioque lectus
12 turgeat ostro ;
13 semper instantis metuit Megaerae
14 flagra, et internis agitatus umbris
15 parte non ulla reperit serenae
16 munera pacis.
17 Namque fatalis sequitur scelestum
18 ultio : et quamvis fugiat volantis
19 fulminis taedas, tamen ipse sese
20 non fugit ipsum.
21 Quale portentum, rea mens ! Nec imo
22 Aeacus tantum metuendus orco,
23 aut Avernali Rhadamanthus urna, aut
24 Eumenis atra.
25 Pone eum, motis ubi fluctuantes
26 arborum ramis recreantur aurae ;
27 quilibet motus folii tremendum
28 fulmen in aure est.
29 Pone, securas ubi molliore
30 Nereus vento recreat carinas :
31 quilibet fluctus necis imminentis
32 nuntiat horam.
33 Sic reum pectus sibi tortor ipsum est,
34 seque poenarum cruciat timore,
35 tela dum differt, sequiturque pigro
36 ultio passu.
AD PHILOSOPHOS. ODE XXVII. Sapiens in utraque fortuna constans.
A1_27 v.1 Nil est, quod Sapientiae
2 munitas animi concutiat fores,
3 seu prima juvenem face
4 vultum Memnoniis fluctibus exerat,
5 seu fessam tumulet mari
6 sol Tartessiaco lucis inertiam :
7 nec mersus tenebris dies
8 nativis animum noctibus obruit ;
9 nec gemmis radians dies
10 constantes animos altius extulit.
11 Quod si dissociantium
12 ventorum pelagus seditionibus
13 pacem rupit ; Etesiae
14 lambentes iterum Nerea blandius
15 sternent. Et levibus jocis
16 ibunt imperii flabilis arbitri.
36
17 Si fortuna rotatilis
18 fatum difficili verterit alea,
19 spem non projicit invidi
20 secura exitii, non penetrabili
21 munita auxilio latus.
22 Quae casus gravior tela rotaverit,
23 infra consilium cadent.
24 Ingentes animos, quos adamantina
25 subtexit sapientia,
26 fortunae jaculum mitius impetit.
27 Illi fama quatit fores,
28 ruptura indecoris lora silentii,
29 cui somnum invidet, et pigrae
30 indormire vetat pectus inertiae, ac
31 lentum ducere sanguinem.
32 Illum sors placidis solibus invidet,
33 in quem culta Favoniis
34 tempestas facili lege proterviae
35 formosas Charites pluit.
36 Quem numquam pavidis arma volantium
37 tempestatibus ignium,
38 numquam fulmineo turbine terruit :
39 census ipse domesticos,
40 et vires animi nesciit. Heu miser !
41 qui numquam miser est ! Calor
42 mentis carnifices inter inaestuat.
43 Virtus fortior emicat,
44 quam duris agitant fata periculis.
45 Radices agit altius
46 arbor, cum vario tunditur Aeolo.
47 Tunc quid quisque queat, scies :
48 cum vultu intrepidus constiterit suo.
ODE XXVIII. A terris ad spirit valem vitam conversio.
A1_28 v.1 Assurgo. Sanctum mutor in alitem
2 valete montes, et juga nubibus
3 minata, frondentesque terrae,
4 et vitreae regionis orae
5 valete. Jam me luce superbior
6 origo lucis Spiritus evocat,
7 verbumque proles aeviterni
8 ingenii, regerensque amorem
9 Nati perennem Spiritus, et Patris,
10 assurgo. Nubes me famulantibus
11 portate ventis, et volantem
12 caeruleo vegetate campo.
13 Quod serpit infra, mens pede nobili
14 excelsa calcat : quod radiat supra,
15 hoc mentis accendit laborem,
16 meque suos rapit in calores.
17 Valere terrae : jam feror alite
18 sub astra penna : jam mihi siderum
19 theatra panduntur : valete :
20 pulchra sacri juga Olympi avete.
37
AD LIVIUM CORDUBAM. ODE XXIX. Quis Beatus
A1_29 v.1 Quid scissum Minyis per mare, Corduba,
2 pinum praecipitas, aut Acheloio
3 pandis vela furori, et
4 Calpes littora transvolas ?
5 Non Tartessiaci visceribus freti,
6 non Ditis Perues abdita montibus,
7 non Indis latet alma
8 conchis mersa beatitas.
9 Non hanc Mygdoniis regnum Alyattici
10 campis continuam, non alit Apulus,
11 non sudans laqueari
12 aurum sub Mareotico.
13 Felix qui potuit Pygmalionios
14 census, vel Cererem spernere Dauniam ;
15 qui calcare superba
16 majorum patrimonia.
17 Cui non vel Calabri nectaris artifex,
18 vel Laestrygonia sub nive frigidi
19 Bacchi sudat amystis
20 vectigalia Caecuba.
21 Hic tuta positus sede rapacium
22 fatorum rabiem despicit, et latens
23 occurrit Libitinae
24 telo, nec refugit mori.
25 Illi saeva dies, mors gravis incubat ;
26 cui mens Tantaleis ignibus aestuat,
27 quem selecta Lucrino
28 inflant ostrea gurgite :
29 fumosasque Patrum censet imagines,
30 et gaudet famuli fascibus imperi,
31 qui notus nimis orbi,
32 ignotus moritur sibi.
ODE XXX. Aspiratio ad caelestem Patriam.
A1_30 v.1 Quaenam stelligero labilis aethere
2 lux mi pectora corripit ?
3 Quae fax sidereae filia flammulae
4 me sacris cremat ignibus ?
5 Mens desiderii fertur ab aestibus
6 supra blanda pericula :
7 Sirenumque modos, et Siculi freti
8 praedones Acheloidas.
9 Uror conspicuis aetheris orbibus
10 extorris patrio solo :
11 Caeli sidereis uror amoribus.
12 O lucens facies poli !
13 O flammae vigiles ! O Hyacinthina
14 stellati domus aetheris !
15 Cur me Daedaleis, heu nimium diu !
16 mundi erroribus implicas ?
17 Cur me sepositum terra tenes polo ?
18 Mendacique bono exsulem
19 irrides, solidis dum vacuus bonis
20 uror Tantalea fame ?
38
21 Ah sortis fluidae ! Lubrica somnia !
22 mentem solvite compede.
23 Jam caeli excubiae, jam vigiles chori
24 arcem pectoris occupant.
25 Extremum valeas terra, micantibus
26 caelorum inferor atriis.
AD D. PATRITIUM MOLEDAEUM. ODE XXXI. Sapiens in omni fortuna constans.
A1_31 v.1 Seu Symplegades aetheri
2 spumosae rabiem Tethios inferant ;
3 seu lambant mare Etesiae,
4 et mollis pelagus somnus inambulet :
5 Aequa fronte Favonios
6 et tristes sapiens excipit Africos.
7 Vidi tergemina face
8 prostratos scopulos, Acroceraunia,
9 Arctoosque Hyadum lares,
10 census Maenalios, quaeque puerpera
11 septem Luna Trionibus
12 suevit Parrhasia sub nivium domo
13 vectigalia pendere :
14 vidi nata jovis terrifica manu
15 scissis fulmina nubibus
16 circum sulphureis ire volatibus :
17 vidi depopulantium
18 turmas Thyssagetum, Sithonia agmina,
19 Medi fulgur acinacis.
20 Telorum pluvias fervere grandines,
21 vano scilicet impetu.
22 Quin si Dardanio fama Quiritium
23 ostentet Capitolio ;
24 si per Memnonidum regna, per invium
25 cano frigore Caspium,
26 nascentisque domos Solis, et Hesperi
27 pandat limina gloriae,
28 fortunae impavidus munera despicit.
29 Ac qualis Siculo vaga
30 Ponto praeteriit cantum Acheloidum
31 regis Neritii ratis ;
32 talis praecipiti haud credulus aleae
33 nomen calcat inutile
34 prudens, nec pretium ponit honoribus,
35 qui numquam stabili sedent.
36 Defixi solio. Sollicitudines
37 ostro sub Tyrio jacent,
38 pallentesque metus : Pergama Mempheos
39 Riphaeaeque eboris nives,
40 et quidquid Phariis, aut Mareoticis
41 vivit postibus illitum,
42 Fortunae ambiguis casibus objacet.
43 Quidquid mole supercili
44 in pulchram invidiam sidera provocat,
45 claudent fata catastrophe.
46 Nempe et marmoribus funeris ultimum
47 dixit tempus edax diem,
48 annosasque patrum rodit imagines,
39
49 et fumo nigra stemmata.
50 Junctas invidiae tempus habet faces,
51 praeclarisque laboribus
52 restant interitus : forte nec Hesperum
53 cernent, quae juvenis stupet
54 Titan sidereis mixta penatibus.
55 Unus funeris ultimi
56 liber Patricius frena rotatili
57 Fortunae injicis, arbitrae
58 ludentis dominus non humilis Deae.
59 Et qua fronte Favoniis
60 hac prodis decimis fluctibus obvius !
61 Par semper tibi, seu tegat
62 caelos imbricitor, sive Diespiter.
AD EUNDEM. ODE XXXII. Vera Beatitas in Sapientia.
A1_32 v.1 Tributa Nili tollite, tollite
2 auri cavernas nobilis obsides,
3 Tyrumque, divitemque Cretam,
4 tolle tuos Genoessa census.
5 Tolle invidendos Caelitibus lares,
6 injurioso quos pede dirutos
7 fortuna calcat, dum severa
8 fronte minax caperavit ora.
9 Plerumque magnis casibus objacet,
10 quidquid tumentis nube supercili
11 despectat orbes, vel Deorum
12 concilio sua colla miscet.
13 Caelo minantis tecta Numantiae
14 sensere versis turribus impetus
15 Rhamnusianos, cum tonitru
16 moenia dissiliere Martis.
17 Carthaginenses, heu ! male moenia
18 tutata cives ; et Babylonii
19 ruere muri, cum trisulcae
20 more volans Macedo procellae
21 grassatus armis, dissociabiles
22 exasperatae, mentis Erinnydes
23 spiraret, et majore nimbo
24 fulmineum daret ire Martem.
25 Ardente Troja depopulantibus
26 fit praeda flammis Laomedontiae :
27 pompae lacunar, et corona
28 Oebalio male fulta saxo.
29 Sic alta clades exitiabili
30 torrente inundat Pergama : turgidos
31 quos attulit Mater, noverca
32 sors eadem rapiet cothurnos.
33 Quid densa circum turba clientium,
34 aut flexa pronis Roma securibus
35 felicitatis addet ? Aequa
36 lege movet gravis urna Croesi,
37 Irique casus. Et timor, et minae
38 sedent eodem, quo Dominus loco.
39 Seu praeda odoris, seu tumescat
40 lectus Achaemenio apparatu ;
40
41 altis Quiritum pervigil incubat
42 fortuna stratis : cespite durior
43 est pluma Regi, quam canino
44 cura vigil laniat remorsu.
45 Quid sculpta vivo nomina marmore,
46 aut fama vivens sub Libanitide
47 cedro beabit ? Quid Myronis
48 dextra tuos fabricata vultus ?
49 Exesto luxus ; non bene nominis
50 avarus emptor ; non bene honoribus
51 felicitatis nundinator
52 inveniet requiem paratis.
53 Hac ite, qua se Palladis artibus
54 nixus, volatu non humili rotat,
55 ventisque fractis intrat hospes
56 sideream Moledaeus aulam.
57 Hoc vera manat fonte beatitas
58 major sepulchro, funeris ultimae
59 ignara flammae ; quam nec aetas
60 in cineres, neque sors resolvet.
AD EUNDEM. ODE XXXIII. Eiusdem Argumenti.
A1_33 v.1 Sortem deficientibus
2 annis praecipitem pulvere Olympicae
3 immutas sapientiae.
4 Quae possunt adimi seditionibus
5 fortunae, melius cares.
6 Non mentem Libyci fenoris horreo
7 condis, non Alyatticis
8 aut fulvis Arabum conditionibus.
9 Quid cerae memores Patrum ?
10 Quid moles Tyriae ? Caedua quid Paros,
11 aut arces Babyloniae ?
12 Quid regum trabeae ? vellera Colchidos,
13 quid vasa Antipodum juvent,
14 mittis sollicitus quaerere. Non beat
15 aurum Tantaleam sitim,
16 nec terris alio Sole calentibus
17 adductae spolium Rheae
18 auratum sequitur cura periculum.
19 Quo sors altius evehit
20 fultum divitiis ; hoc gravioribus
21 curis dilaniat fibras.
22 Qualis letiferis vipera mortibus
23 maternos laniat sinus.
24 Nec quaerit tiliis vivere posthumis,
25 aut afflare Corinthiis
26 vitam marmoribus, quem sapientia
27 terrae nubibus eximit,
28 ac per siderei Daedala baltei
29 donat moenia, et igneas
30 arces emeritis ire volatibus.
31 Hic et Terrigenum probra,
32 sortis ludibrium, et vana crepundia,
33 fucatasque negotiis
34 fraudes, et miseris non medicabilem
41
35 fortunae rabiem vides,
36 ac qualis rosei fax Hyperionis
37 ridentes Acheloides,
38 et motum pavido turbine Nerea,
39 blandis Tyndaridas genis,
40 spirantisque minas fulgur Orionis,
41 et tristes Hyades videt ;
42 nec fusam rosei muricis ignea
43 frons terra maculam trahit.
44 Talis Pyramidum Mempheos ardua,
45 Mausolique tumentia.
46 Rides non humili pegmata lumine,
47 sceptrorumque potentiam,
48 Paesti luxuriam, semivirum decus,
49 Medi vulnera corticis,
50 et mersum Phario pectus in unguine,
51 illusosque vaporibus
52 sponsos Penelopes, Alcinoi genus ;
53 queis cervix Bromio madet,
54 et cirrus pluvia stillat amaraco.
55 Hic soles niveos trabis,
56 dum servans oculis astra sequacibus
57 aeternis animam bonis
58 ardentem satias, quae sapientia
59 pleno suggerit alveo ;
60 quae vel post cineres fata nepotibus
61 transcribent imitantibus ;
62 vel Dii sidereis sedibus inferent.
AD FLAVIUM DORIUM. ODE XXXIV. Aetati iuvenili non fidendum.
A1_34 v.1 Flavi, juventae desine credere.
2 Ut aestuosi Solis ab ignibus
3 roseta, lilieta, et omnis
4 forma cadit morientis horti ;
5 sic illa vultus purpura, lacteus
6 color genarum, blanda supercili
7 iris, labelli purpurissum,
8 gemma oculi gemina interibit.
9 Parcus colori crede : mero ligat
10 errore mentem. Spondet amabilis
11 aurae duellum ; sed protervos
12 forte dabit Boreae furores.
13 Risum propinat, sed lacrimabiles
14 sequentur imbres, saecula supputat ;
15 sed raptat aetates, et annos
16 praecipitat fugiente passu.
17 Parcus juventae crede. Volantia
18 ruunt citato tempora Pegaso
19 avara mortis, nec cadentem
20 ulla diem tenuere lora.
21 Praeoccupantem tempora sedula
22 virtute laudo. Non tibi saecula.
23 Promitte ab annis. Si in senectam
24 judicium puerile trudas,
25 virum negabo. Non faciunt virum
26 devexus anni transitus, aut gena
42
27 vestita barba, non senilis
28 canities in honora menti.
29 Matura virtus, nescia temporis,
30 aetatem honestat, sit juvenilior
31 lanugo in ore ; dum senectae
32 eripias grave pondus oris ;
33 senem fatebor. Vincere moribus
34 ipsos Catones, fingere pectora
35 prudentiae ad normam ; modestum
36 alloquium, placidique gestus,
37 linguae disertum flumen, et eloqui,
38 et mens amici conscia Numinis,
39 innube per frontem serenum,
40 intrepidi generosa cordis
41 scintilla, frontis tersa modestia,
42 et sola virtus : haec faciunt senem.
43 Vixisse vis diu ? Juventae
44 ingenium moderare presso
45 victor lupato. Non fugientibus
46 aetatem ab annis, sed meritoria
47 virtute pensa : ad hujus acta,
48 ac numerum numeremus annos.
CADUCA BONA DESPICIENDA.
A1_35 v.1 Vides, ut anni volvitur orbita,
2 diesque noctem, noxque fugat diem ?
3 Mensesque vernantis juventae
4 Pegaseis rapiuntur alis ?
5 Undae recedunt praetereuntibus
6 lapsae susurris. Ver hyemem fugat,
7 autumnus aestatem, fugaces
8 nulla dies remoratur annos.
9 Nihil perenne est. Aeacus omnium
10 concussit urnam : purpura Caesarum, et
11 Irus lacernosus quadrigis
12 proteritur fugientis horae.
13 Sic quidquid ortum est, exitus occupat,
14 premitque finis : tendit ad Hesperum,
15 Titan Eous : in senectam
16 praecipiti ruimus volatu.
17 Felix, dolosis qui potuit Midae
18 mentem implicatam solvere censibus,
19 et cui superbum dente Lydo
20 pectora non rapuit lacunar.
21 Non ille, quamvis infima misceat
22 Fortuna summis, et trabeam levi
23 mutet lacerna, mentis altae
24 abjiciet timidus secures.
25 Non ille curru temporis aufugi
26 tritus gemiscet ; fronte sed ultimam
27 horam serena, celsiore
28 ex animi specula videbit
29 interritus : seu venerit hoc die,
30 seu cras, paratus cedere, cum volet
31 Tonans, nec annos longioris
32 in pretio numerabit aevi.
43
33 Volantis ergo ne pede temporis
34 premare, lapsum temporis occupa
35 virtute. Virtus sola, mundi
36 interitu nequit interire.
AD FORTUNAM. ODE XXXVI. Vale Fortunae.
A1_36 v.1 Satis cachinni est : cede volatilis
2 regina, fluctus quae regis Antii.
3 Quid avolantem me caducis
4 deliciis male fida tentas ?
5 Afflabis auro ? Jam melioribus
6 votis benignus me cumulat Deus,
7 et largius veris capacem
8 divitiis animum beavit.
9 Non impotentis frena libidinis
10 mordebo avarus lucis, et imperi
11 procus, nec aggestum Phraatae
12 Oceani pretium aestimabo.
13 Inefficaci parco pecuniae
14 litare, matri sollicitudinum :
15 congesta torquet ambulantem :
16 Vita brevis breve poscit aurum.
17 Regum propinas ostra, et eburneum
18 pulvinar ? Ostrum quod dominus premit,
19 premunt timores : quamque cingit.
20 Torquet idem diadema frontem.
21 Quid tecta caelis Daedala porrigis ?
22 Non levigato gloria marmore
23 sincera crescit, sed nigrantes
24 ipsa suo domat igne noctes.
25 Quid mi voluptas ? Dulichii ducis
26 me prora terret : blanda pericula
27 jocosa Siren mentietur,
28 ut pelagi tumulemur unda.
29 Par est Hyaenae : instillat amabiles
30 laeva sopores, sed necat altera,
31 brevemque somnum, mortis atrae
32 continuat graviore somno.
33 Non serviemus. Cedite pondera
34 onusta curis, me super auream
35 sortem metallorum sub astra
36 certa vehet sine nube virtus.
AD R. D. SEBALDUM SOLDNER, CANONICUM HERBIPOL. ODE XXXVII...
A1_37 v.1 Quem vestigia vitrei
2 collegisse juvat fontis, et aemulis
3 ripas passibus insequi ;
4 ad magni socius fluminis ostia
5 certo perveniet pede.
6 Qui ponti satagit cursibus obsequi,
7 atque ut Tiphys euntia
8 observat ratibus vitra sequacibus,
9 illum fida natantium.
10 Inducent pelago somnia fluminum,
44
11 qua se litoris immemor
12 immenso cumulat Nereus aequore.
13 Talem nuper amabili,
14 Sebalde, imperio te Sapientiae
15 torrens vexit in aequora.
16 Vix casto genitum sustulerat sinu.
17 cum ripae stetit ad vitrum,
18 i, dixit, tenues unda scientiae
19 qua se fundit in alveos,
20 mentem solve jugo mollis inertiae, et
21 dulces illecebras fuge,
22 aetatis Zephyrus dum facet, auraque
23 vernis solibus intepet,
24 rivorum strepitum praetereuntium
25 undosam sequere orbitam.
26 Post mentem ingenuis auctus honoribus
27 exemptus popularibus
28 undis, Philosophi fluminis accola
29 vestigabis euntium
30 stellarum choreas, nomina siderum,
31 sudantemque laboribus
32 solem perpetuis, atque paventium
33 inter fulgura nubium
34 horrendos tonitrus, ebria condito
35 auro viscera montium,
36 et quidquid cupidum nominis, abditum
37 naturae latet in sinu.
38 Tunc crispabilibus pulsus Etesiis
39 arcani mare Numinis
40 intrabis, tacito tecta silentio
41 divinae Sapientiae
42 consultus reteges. Quae Dea dixerat,
43 nos spectavimus. Aequore
44 Sebalde, in medio, nil timidus rati.
45 Cedis lina Favoniis.
46 Et mirum ! medio portus in aequore est :
47 hic seu carbasa turgeant,
48 ventis ludibrium, seu pigra pendeant
49 transtris, semper amabili
50 navim pace quies tuta perambulat.
51 Quin si hoc mergeris aequore,
52 emergis pariter, mergere ; poscimus :
53 ne tingare scientia,
54 mergaris, voveo ! Portus hic ultimus
55 mergi hoc posse sub aequore,
56 absorptumque mari condere spiritum.
AD MORINONIUM. ODE XXXVIII. Contra vanam et saecularem scientiam.
A1_38 v.1 Quid diu vanis agitatus umbris,
2 occupas fictis animum figuris,
3 teque fallaci, cupidus sciendi, er-
4 -rore fatigas ;
5 Quaeris, errantes ubi dux Ulysses
6 egerit naves ? Dubiae an Charybdis
7 turbine implexus, Siculaeve Syrtis
8 senserit aestum ?
45
9 Hoc Morinoni potius require.
10 Parte qua sistas stabilis, nec erres
11 ipse, jactatus male turbinante
12 mentis amore.
13 Consonos vocis gravis ac acutae
14 me doces flexus : doceas nocentes
15 cordis affectus, animique concor-
16 -dare tumultus.
17 Flebiles vocis mihi congementis
18 ingeris ductus : retinere fletum
19 inter adversas potius procellas
20 discere malim.
21 Mox geometres inaranda campo
22 puncta distinguis ; spatium que vasti
23 ruris in parvam graphicis tabellam
24 ductibus aptas :
25 scire sed malim, quibus expleatur
26 ambitus mentis, patulique vastus
27 cordis excursus, sitiensque avari
28 pectoris hydrops.
29 Curta distendis, sinuasque longa,
30 ampla condensas, trahis in rotundum
31 quadra, discindis bene copulata,
32 dissita jungis :
33 mitte curarum vacuos labores ;
34 hoc age, ut discas hominem aestimare.
35 Nosse, quam magni tibi, quam sit arcti
36 area cordis :
37 scire quid supra mediocritatem
38 spumet, aut infra jaceat supinum,
39 quave se duci patiatur arte
40 linea recti.
41 Quid fatigantem juvat in Stagirae
42 jurgiis tussim sibi procreare,
43 perque digestas vacui latebras
44 arma rotare ?
45 Otium impulsae magis ambiamus
46 mentis, et tristi vacuum duello
47 pectus, et purae miseris negata
48 gaudia mentis.
49 Scire quid prodest, an Olympus ala
50 unius muscae valeat ligari ?
51 An repercussus lapis in reflexus
52 axe quiescat ?
53 An pulex possit bibere Amphitriten
54 Adriae ? an totam lacerare terram
55 tusse, vel mundum saliendo ab ima
56 sede movere ?
57 Mitte sectari leviora, quorum
58 fructus est risus : superasque temet
59 arrige in curas, ubi vis bonorum, et
60 copia manat.
AD R.D. MAXIMILIANUM ENGELHARDT. ODE XXXIX. Cum Sacerdotio initiaretur.
A1_39 v.1 Quemcumque mendax fama Quiritium
2 per regna mundi, per Libycas plagas,
46
3 canique frigus per Bootae,
4 et rigidas Aquilone gentes
5 inusitatis vecta volatibus
6 perennitati dedicat aureae,
7 olim loquaci nominandum
8 Praxitelis simulantis arte :
9 quamvis cruentos miles acinaces
10 laetetur inter, fortior arduas
11 obire turmas proeliantum,
12 et galeis, clypeisque longe
13 clarus videri, et celsus aheneis
14 horrere squammis Marte sub aereo,
15 victorque proculcare fasces
16 suppositi pedibus tyranni :
17 non ille certus dissociabiles
18 exulcerati Martis Erinnydes
19 vitabit, aut circumstrepentum
20 ludibrium fugiet dolorum.
21 Nec Daedaleo pectoris impetu
22 effulgurantum moenia siderum,
23 arcesque stellarum coruscas
24 Icario penetrabit ausu.
25 At quem beatis dives odoribus
26 delapsa caelo relligio potens
27 furata telluri profanae
28 Malobathro meliore tinxit :
29 quo concitato remigio meus
30 Maximilianus sub pedibus pigram
31 temnens volatu terram, et urbes
32 sidereae novus hospes aulae
33 exerrat ? Illum per liquidum aethera
34 tranare nubes, et levibus super
35 pendere ventis, et sereno
36 relligio dedit ire caelo.
37 Illi curules flammeus aetheris
38 dictator ignes cessit. Et aureum
39 jubar, quadrigarumque lora
40 Cynthiaca moderanda dextra.
41 Quae Bosphorana terra Propontide
42 divisa, vel quae dissociabili
43 secreta Tethi, decolorve
44 Aethiopum plaga barbarorum
45 caelo refusi Solis imagines
46 non vidit ? O qua gemmea Nereo
47 tributa dives solvit Indus,
48 qua famulo Tagus amne vectus
49 ludit smaragdis praetereuntibus,
50 spectate Titan ! Te tumidus procul
51 Ganges salutat, ultimumque
52 Memnonii penetrale mundi.
53 Te bellicosis edita partubus
54 caliginosi filia Taenari
55 perculsa febrili pavore
56 umbra fugit trepidante passu.
57 Testes mearum prodigialia
58 sententiarum monstra, Acherontici
59 partus, triumphandusque quondam
60 Marmaricis leo pastus umbris,
47
61 quem fulminatis Acroceraunia
62 dejecta telis, vel Rhodopes juga,
63 caelove quassae fulminante
64 Emathiae peperere rupes,
65 immanis anguis, quem Tigris Armenis
66 effudit oris, quem maris exspuit
67 iratus ardor, quem Megaera
68 Eumenicis animavit antris.
69 Frustra ille saevae dux sapientiae
70 exaestuanti frena licentiae
71 fremens remittet, et venena !
72 Cerberiis animata spumis.
73 Umbramque Lethes progenitam satu
74 tentabit audax immiserabili
75 inducere orbi, viperinum
76 concilium scelerumque noctes.
77 Novo reductus Cynthius essedo
78 fugabit Orco nata volumina,
79 Stygemque, flammatumque in iras
80 Tartareis Acheronta taedis.
Ad Reverendissimum D. ANTONIUM MARENZIUM, PETENAE EPISCOPUM. ODE XL.
A1_40 v.1 Marentiorum Phoebus, amabile
2 sidus tuorum, cui charis eloqui
3 nectar propinavit, gravique
4 suada dedit fluitare motu
5 sententiarum ; sive volubili
6 exaestuantis fonte opulentiae
7 Bacchatus acres efferatis
8 injicias animis lupatos ;
9 seu copioso fusilis alveo
10 damnata somno pectora suscites
11 torrente, mirantumque secum
12 lingua oculos animosque volvat.
13 Quin temperatu fonte opulentiae
14 gratum Quirinis auribus influis,
15 facundiaeque Barberinis
16 mella apibus riguae propinas.
17 Romana testis ter gemino potens
18 honore Mater ; testis Hymettia
19 sonans volucre Vaticanum, et
20 Virgineae Ambrosiae parentes,
21 quae, Circiorum luxuriantibus
22 tumultuosa fronte Decembribus,
23 vectigal Hyblae, dona Paesti,
24 mella tuis reperere labris.
25 Non tum curuli nube Favonius
26 nimbos pluebat Chloridos in sinum ;
27 nec liliato grandinabat
28 praeteriens Zephyrus tributo ;
29 non temperato veris anhelitu
30 brumae evolutus Majus inertia
31 crispabat hortos, nec tepenti
32 ambrosiam pariebat aura.
33 Sed eloquentem suada coloribus
34 ornata frontem, et pulchrior aspici
48
35 facunda Mater eruditum
36 eloquii reseravit hortum ;
37 quem Romulaei Principis atria,
38 et Vaticanae sidera gloriae,
39 mirata, quem centum Quirites
40 attonito stupuere vultu.
41 At dum sepultum Nicephorum eruis
42 obliviosi pulveris angulo,
43 placet vetustas, veritatis
44 simplicior genitrix latentis ;
45 quae dum maligna Nicephoros jubet
46 blattae vorantis nube superstites,
47 tergitque adesis incubantem
48 canitiem, cariemque libris.
49 Tuis novato nomine laudibus
50 virtus laborat, quam notat aemulo
51 honore fama, dum tuorum
52 Nicephorus redivivus audis.
53 Te grandiorum munera frontium
54 lambunt coronae, te nivei tegunt
55 mores avorum, quos acerbo
56 dente pavet temerare livor.
57 Te mille circum spes Petenae volant,
58 pronoque sacras Istria pectore
59 vittas veretur, subditumque
60 gaudet humi posuisse vultum,
61 secura laeto pacis in otio
62 promissa pro te vota fidelibus
63 aris rependens, et parenti
64 canitiem Superos precata.
AD S. NICEPHORUM MARTYREM. ODE XLI. Cum huius vita a Reverendissimo D. Antonio Marenzio scriberetur.
A1_41 v.1 Victoriosi nominis omine,
2 puroque fusi murice sanguinis
3 decore martyr, dum Deorum
4 sidereo bibis ore nectar,
5 avara famae, lucus et appetens
6 membrana denso pulvere condita
7 pascit vetustatem, et voraci
8 charta putris jacet esca blattae ;
9 obliviosis squallida nubibus
10 aevi invidentis pagina saepiam
11 exstinguit omnem, dum vetusta
12 tempus edax monumenta rodit.
13 At non inulte ? Jam tacitis cadet
14 senecta libris, jam nitor eximet
15 oblivioni, jam sepultae
16 pulverea male nocte laudes
17 diu negatam desidia diem
18 tandem videbunt ; famaque eburneo
19 superba curru posterorum
20 Nicephorum memorabit aevo.
21 Quin et vetustas ambitiosius
22 ornata cristam dum simulat novae
23 florem juventae, Ferdinandi
24 Caesareis oculis legetur.
25 Tantum vel atri nocte silentii
49
26 juvat profundum nominis aurei
27 dormisse famam, vel sepultas
28 pulveribus jacuisse laudes.
AD SS. NICEPHORUM MART. et EPISCOPVM PETENAE PATRONOS. ODE XLII.
A1_42 v.1 Divi serenis Indigetum choris
2 inaugurati, quos genibus minor
3 Flavona adorat, quos Sabaeo
4 Nympha colit Petenaea thure :
5 vobis calentes Arsia limpido
6 cursu procellas volvit, et arduo
7 sub monte pronus blandiente
8 exuvias veneratur ore ;
9 vobis dicatis templa vaporibus
10 Gallinianum fumat, et Indicas
11 Albona conflat, sumptuosa
12 messe Arabum, Cilicumque, nubes.
13 Cunis reclines vos puerilibus
14 bene ominati nominis aureo
15 virtus coronavit decore :
16 nam teneras animabat ardor
17 jam tum medullas, et vagus igneo
18 pectus cremabat spiritus impete,
19 laudesque maturas tenello
20 prima dies simulabat ore.
21 Hinc turpe factum vivida nominis
22 exosa virtus, vertice pendulas
23 laudes precatur, laureisque
24 gestit ovans caput impedire.
25 Alter, Tiara jam popularibus
26 exemptus undis pervigiles agit
27 curas suorum, datque Asylo
28 grande pedum, Tyriasque vittas.
29 Adusque famae dedecus invidae ;
30 quae viperino dente momorderat
31 vitam innocentis, ad tribunal
32 ausa reum sceleris notare.
33 Sed nempe virtus invidia altior
34 tutata sese est, quando reconditas
35 citavit undas, aut volantes
36 flexit ad arbitrium columbas :
37 aut cum perempti prodigialia
38 luens aselli funera, sarcinam
39 suscepit ursus, nec reluctans
40 sollicita tulit arte pondus.
41 Alter severis meta furoribus
42 invicta perstat, fulmina verberum
43 jocis honestans, et cruorem
44 vulneribus fluitare gaudet.
45 An et decorae prostituit caput
46 venale morti, sanguine posthumae
47 empturus umbellam coronae,
48 quam superae parat orbis aulae ?
49 Sic est, Olympus Nicephoro excitus
50 spectator almi funeris advolat,
51 Deoque scenam, Caelitumque
50
52 grande choris aperit theatrum.
53 Haec terra vidit : cetera patriis
54 virtus Deorum sedibus intulit.
55 Quamvis nec indignata caelo
56 saepe suam Petenam benigno
57 vultu tueri, quem bona siderum
58 Iris notaret, longaque frugibus
59 Ceres praeiret, belluosi
60 terga premens peregrina monstri
61 quod de Pelasgis tractibus aufugum,
62 ubi tumentis terruit Istriae
63 lacus, agris desideratam
64 temperiem revocat boatu.
65 At vis, et atrae diffugiunt neces,
66 horrorque tortor jam morientium,
67 livensque, qui per membra fusus
68 antevola sua fata, pallor.
69 Uterque amici numine pallii
70 custos clientem protegit Istriam ;
71 seu Mars minetur, Arsiamque
72 turbet equis, galeaque potet ;
73 seu cincta morbis pestis anhelitu
74 incestet auras, et morientium
75 tumens acervis in propinquas
76 excidium meditetur oras.
77 Sic vos sub umbra nominis inclitam,
78 tutamque, Divi, protegite Istriam,
79 sic illa semper fundet aris
80 Thura piis cumulata votis.
AD S. NICEPHORUM EPISCOPVM. ODE XLIII.
A1_43 v.1 Nivens verenda canitie Senex,
2 ligustra vultum, lilia verticem
3 indute praesul, cui fidele
4 diva genu Petenaea lunat :
5 quem lapsa caelo gloria patrio
6 terris ademptum marmoreas super
7 locavit aras ; cui tiara
8 gaudet honor redimire frontem :
9 injurioso surge silentio,
10 orbique laudes, non meritas mori,
11 tuas recense, quas parentum
12 post decimi stupeant nepotes,
13 natisque narrent, audior ! Audior !
14 Denso sedentem pulvere suscitat
15 Antonius, Marentianae
16 grande decus columenque gentis.
17 Hinc laeta curru fama volatili
18 late per orbem sparget amabile
19 nomenque laudesque, et remoti
20 Nicephorum plaga discet Orbis.
21 Forte et lacunar culminis editi
22 vitare suetus, publicus audies
23 in Sole civis ; forte quondam
24 Austriacis adamatus aris
25 noscere magnus, cum melioribus
51
26 palmis onustus nomina Caesari
27 donabis Austrio, et vocari
28 Nicephorus volet Imperator.
Ad Reverendis. Dominum ANTONIUM MARENZIUM PETENAE EPISCOPUM. ODE XLIV.
A1_44 v.1 Parum otiosa distat inertia
2 quieta Virtus. Progenies Deum,
3 materque honoris, per viarum
4 difficiles agitata tractus,
5 alto sedentem culmine gloriam
6 impendiosae merce molestiae
7 emit : reluctantemque Calpen
8 consiliis, animoque frangit.
9 Haec te, lupatis impedientium
10 scissis morarum sessilis otii,
11 vittis coronat, hac perennis,
12 laudis iter duce sorbuisti.
13 Scit pulcher undis Adria vitreis,
14 et adjocantis murmure Nerei
15 pulsata Tergeste, tuensque
16 Nereidum fabuleta Justus :
17 scit Graeciensis Mercurialium
18 metas laborum Palladis area ;
19 quae nundinatorem decori
20 nominis egregia revinxit
21 laudum corona. Quid memorem improbae
22 dentes retusos invidiae retro
23 cessisse, cum frontem tiaras
24 emerita redimiret umbra !
25 Illustrius se scilicet exerit
26 virtus per omnem exercita semitam
27 Marenziana, quam obsoleto
28 quae latuit pudibunda tecto.
29 I nunc, profanas te populi super
30 molire turmas, qua radiantium
31 ordo coronarum requirit,
32 non humilem redimire frontem.
ODE XLV. Privatam fortunam magnae praevalere.
A1_45 v.1 Quisquis coronae pulcher in ignibus
2 Caesar superbis, quem venerantium
3 turbae Quiritum collocatis
4 agminibus famulae sequuntur ;
5 quamvis Lacaeno vulgus in atrium
6 achate stratum confluat, et strepant
7 circum coronatis clientes
8 officio famulante turmis ;
9 non es beatus. Tot populis male
10 fides habetur. Mygdonios tenet
11 postes Erinnys ; cum reclusis
12 cardinibus patuere valvae,
13 simul paratis fit via fraudibus,
14 simul furores, invidiae, et doli,
15 discordiae, luxus, libido,
52
16 ambitio popularis aurae,
17 globis coactis protinus irruunt.
18 Multi clientes, in tua funera
19 sunt multus hostis. Non amatur
20 rex, sed amantur opes. Trahuntur
21 nitente plures a diademate,
22 aulaeque gemmis ; quam sui amoribus
23 regis : coluntur, quo terantur
24 a populo Domini rebelli.
25 Nam quanta regum funere pars suo
26 elata, fatis illacrimabilem
27 placavit orcum ? Quot cruento
28 invidiae cecidere ferro ?
29 Quos Phoebus alto pendulus aethere
30 vidit superbos, luna silentio
31 mirata stratos vidit aulae
32 alterius famulante collo
33 subire lorum. Prosperitas senex,
34 immane monstrum est. Nec Zephyri joco
35 ludunt perenni ; et saeviente
36 Ursa graves Aquilone saepe
37 trahit Decembres. Sors variat vices.
38 Quicumque certo tramite devius
39 exerrat, ille inauspicata
40 carpet iter male ductus ora.
41 Testis meorum, flectere debilis
42 patris jugales, sit Phaeton puer
43 oraculorum : dum errat astris,
44 astra simul trahit in ruinam.
45 Testis volucres Daedalides super
46 volare pennis gnarus : inobsequens
47 mandata dum spernit monentis
48 patris, et ignivomo calori
49 solis propinquat, brachia defluis
50 ceris madescunt ; labitur aethere,
51 nomenque, famamque, et calorem
52 Icarias tumulat sub undas.
53 Sic casus altis fortior incubat.
54 Stet, quem juvabit, culmine lubrico
55 potentis aulae : mi clientum
56 nulla retro famuletur unda.
57 Tutum est, propinquam lambere Nereo
58 tumente ripam. Tollite flamina
59 nati Trionum, saeva proles,
60 ne decimo rapiamur aestu.
61 Fortuna litus mitior impetit ;
62 altum fatigat : parcior in levem
63 ruit phaselum, sed secundis
64 officiis pelago natanti
65 classi minatur : Laomedontias
66 fortuna puppes, non humilem quatit
67 ratem procellis : sic malignus
68 magna furor trahit in ruinam.
AD VIENNAM. ODE XLVI. Post bella rus invitatur, ut Pastorem accipiat...
A1_46 v.1 O Austriorum progenies Deum,
53
2 alumna caeli, Patria Caesarum,
3 ocelle mundi, fax Quiritum,
4 Archiducum generosa proles,
5 Vienna Princeps : jam satis algida
6 apeliotae pressa tyrannide
7 brumam bibisti : sat Borussae
8 gentis hyems Scythicaque canum
9 crinem gelatus grandine Circius,
10 tumensque fluctu Sarmatico Nothus
11 terras flagellavit : sat irae
12 Parrhasiis cecidere Plaustris.
13 Accede laetis, jam bona sidera
14 fratres Lacaenae triste minantium
15 Ponti tyrannorum furores
16 Oebalia pepulere taeda.
17 Accede laetis, praetereuntium
18 qua blandienti silva protervia
19 Favoniorum gloriatur,
20 qua Zephyri genialis aura
21 theatra vivi veris inambulat,
22 omnemque spargit prodiga gratiam,
23 ad usque formosam Canopi
24 invidiam, Tyriique veris.
25 Si quem bidentum nobilium Patrem
26 undantis inter diluviem gregis
27 gaudes videre, in quem reclines
28 grande pedum, vigilemque virgam,
29 succedat agris, neu pudeat gregem
30 pavisse. Quondam sceptra Quiritium,
31 Romae secures, consulumque
32 rura decus genuere fasces.
33 Inter bidentes Dardana Romulo
34 argenteorum ad Naiadas amnium
35 crevere sceptra ; cum repente
36 virga novo rutilavit auro
37 magistra juris, colla Quiritium
38 flexura nutu, cui vaga Faustuli,
39 armenta parebant, levemque
40 ad sonitum pecus omne stabat.
41 Non et saginans Inachiae gulam
42 Argus juvencae dedecus exuit
43 mortalitatis, siderumque
44 concilio radiare coepit ?
45 Quin et Pheraeos Boebeidis greges
46 obaudientes barbito Apollinis
47 Amphryse vidisti, nec aureum
48 dedecuit pecuare Phoebum.
49 Virtus ab herbis non minor emicat,
50 quam quae Gradivi pulvere nascitur.
51 Nec corpus aeque contudisse,
52 ac animos aluisse, laudo.
AD FERDINANDUM III. ROM. IMPERATOREM, ODE XLVII.
A1_47 v.1 Avara qualis praetereuntibus
2 gemmis Hydaspes littora personat,
3 et rura Medum bracteata
54
4 alloquitur pretiosus unda :
5 aut qualis auri prodigus ostio
6 septemplicato Nereidum Patrem
7 Nilus salutat, vel tributum
8 Hesperio Tagus amne volvit :
9 talis Latinae Pergama Palladis
10 auri natantis nimbus inambulat ;
11 quem liberali Ferdinandi
12 prona manus dedit ire fluxu.
13 Ad Bactra dudum, aut dissociabili
14 abscissa ponto regna Britanniae,
15 Bungosve, frigentesque Thracas,
16 aut Tanain prope flumen ortos
17 abisset exsul Pallas, amabili
18 stipata doctae Mnemosynen choro ;
19 si non fugacem Ferdinandus
20 imperio tenuisset auri.
21 Sic Gallicano fortior Hercule
22 non ora plebis, non popularium
23 innectit aures, nec sonanti
24 vulgus iners moderatur auro ;
25 sed sacra Dirces Numina, Numina
26 exuberantis Phocidos hospita,
27 Phoebumque, mirantesque Musas,
28 et vigiles Heliconis umbras.
29 Hinc qua procellis mura loquacibus
30 Taurisciorum rura perambulat,
31 et Austrienses murmurantem
32 Danubium stupuere ripae,
33 Oenusque praegnans divite fabula
34 exaggerato volvitur alveo,
35 Rhenusque et Albis concolores
36 ducit aquas medico Choaspi ;
37 qua temperatis Moldava flexibus
38 lambit Bohemos, qua procul Adria
39 insultat undis, triplicique
40 in pelagus ruit Ister ore,
41 Fernandianae munera dexterae
42 sequuntur ultro, quos gemini sacra
43 delubra Pindi, et eruditae
44 Thessaliae comitantur umbrae.
45 Exempla Patris regula filii
46 sunt insequentis ; qua praeiit via,
47 hac Ferdinandus Ferdinandum
48 insequeris, soboles parentem.
49 Tu doctioris jura Panaetii
50 ad usque magnae barbara Thraciae
51 Pangaea, regnatamque Teucro
52 ambiguam Salamina, sparso
53 fundabis auro, regnaque Apollinis
54 Musasque blando munere differes
55 ultra Triones, in calentis
56 Assyriae Libyaeque campos.
AD FERDINANDUM III. ROM. IMPERATOREM. ODE XLVIII.
A1_48 v.1 Determinati nescia limitis
55
2 ultra superbos Austria terminos
3 Calpes, coronatamque quondam
4 Herculeis Abylam trophaeis
5 metit triumphos. Vidimus Herculem
6 Habspurgicanum, qua medium mare
7 secernit Europen ab Afro,
8 prima suae monumenta laudis
9 locasse ; quando non superabili
10 desaevientem Nerea proelio
11 victor subegit ; defluosque
12 Amphitrioniadae colossos
13 mendaciorum lemmate nobiles
14 urna subacti condidit aequoris ;
15 famamque, plus ultra, trilingui
16 edocuit resonare cornu.
17 Tum grande ponti fluctibus Herculis
18 nomen sepultum flevit inutile
19 mendacium, non ultra ; et altam
20 paenituit posuisse Calpen
21 metam laborum : tum quoque gloriae
22 Nereus labantis funere territus
23 mersit verecundem profundi
24 fluctibus Oceani tridentem,
25 et aestuosi marmoris arbitros
26 ventos per undam somnus inambulans
27 quiete stravit, septimosque
28 composuit Boreae tumultus.
29 Exinde nullus laudibus obstitit
30 laboriosae terminus Austriae,
31 nec terminali tus Sabaeum
32 ara Deo didicit cremare.
Ad Illustris. Dominum GEORGIUM NICOLAUM COMITEM DE ROSENBERG, ODE LIX. Alludit ad Rosam Gentilitiam.
A1_49 v.1 Diva, nativo Rosa levis ostro,
2 quam colunt flores, famulusque retro
3 Paestidum census, populusque culti ad-
4 -orat Hymetti.
5 Sive reginas imitata vultu
6 floreo, gaudes populo videri
7 Major, et verno solio reclinis
8 flectis habenas :
9 seu latus mavis radiata telis
10 bella moliri, rigidisque cincta
11 militum contis in amica flores
12 bella vocare :
13 audies cenae decus eruditae,
14 sigmatis custos, epulique praeses,
15 umbra convivarum, honor editoris,
16 gloria cenae.
17 Subter umbrosam folii coronam
18 plena convivis tibi mensa surget.
19 Unus accumbat Sapiens, Senatum
20 esse putabis.
21 Pectoris vastum regit ille mundum,
22 Rex sibi, Caesar, populusque ; magnam
23 ipse se consul moderatur aequis
24 legibus Urbem.
56
25 Solus accumbat, trabeatus una,
26 curiae Patres, chorus assidebit,
27 consul, et judex, dominaeque sueta
28 lege secures.
29 Solus haud umquam est Sapiens : Senatus
30 quem domi semper colit, in tumultum
31 sive plebs densis glomerata turmis
32 concrepet arma :
33 sive jam legum patiens lupatos
34 mandat infracti furor appetitus,
35 et pluant passim pretiosa largam
36 otia pacem.
AD CAIUM LENTULUM. ODE L. De Mortis aequali in omnes imperio.
A1_50 v.1 Aetas fugaci praeterit orbita,
2 Cresisque et Iris summa necessitas
3 insultat, ac ignara flecti
4 sceptra quatit, tenuemque falcem.
5 Non interest, an Pygmalionio
6 censu beeris, Lentule num Tagus
7 natet lacunari, et vetusta
8 dinumeres monumenta Patrum ;
9 gentisque primus prodieris tuae,
10 vilemque supra te tuleris gregem
11 vulgi jacentis ; num superbam
12 gemma gravet pretiosa mensam.
13 Mors cuncta saevo proruit impetu
14 sublimioris nescia sanguinis ;
15 nec stemma, nec gemmas, nec aurum,
16 nobilium monumenta, transit,
17 festas rogali funere pertinax
18 mutare flammas, et lacrimabili
19 miscere lesso gratulantum
20 carmina, laetitiamque planctu.
21 Frustra juventam obtendis, et inclitas
22 ceras parentum. Ductus ab Inacho
23 sanguis vetusto sub Charontis
24 jura venit, fugiente Lethes
25 mergendus unda. Frustra adamantina
26 obtendis acris robora pectoris,
27 torosque cervicemque, et ossa
28 Herculeis solidata nervis.
29 Ad jura mortis cogitur Hercules,
30 et Hector, et Mars, et Telamonius
31 heros, et undantes volare
32 Aeacides celet in sarissas.
33 Mors caeca nescit stemmata principum,
34 nec sceptra regum, nec capitis jubar,
35 nec imperatorum secures,
36 nec titulos, dominosque fasces.
37 Quodcumque vidit nobile Phosphorus,
38 quodcumque Vesper, jam cinerem suum
39 transcripsit umbris, et sepultum
40 indecores iit in favillas.
41 Omnes abimus, Lentule ; et omnibus
42 severus horas Aeacus intonat ;
57
43 nec nosse fas est inter umbras,
44 quae tumuli ferat hora legem.
45 Hic ordo fati est, Lentule : quaelibet
46 morti hora servit ; quaelibet in necem
47 procumbit aetas : tu supremam
48 hanc reputa sapienter horam.
AD S. FRANCISCUM XAVERIUM. ODE LI. De obiecta ei in somno impura specie.
A1_51 v.1 Non, diffluentem sanguine quem vides,
2 victum vocabis. Saepe cruoribus
3 est parta laurus, saepe palma
4 sanguineo stabilita nimbo.
5 Afflicta virtus se generosior
6 in ausa trudit, perque paciscitur
7 periculorum tela laudem,
8 perque neces volat ad triumphos,
9 Tyro cruorem pallet ad obvium,
10 et arma ponit vulneris impotens :
11 qui saepe conflixit, notari
12 vulneribus veteranus ambit,
13 emitque pulchram sanguine lauream.
14 Hac arte, magni gloria Memnonis,
15 Francisce, pugnas, et Diones
16 arma gelas, Cypriasque flammas.
17 Infestat illa, et dum tibi durior
18 componit artus somnus, in igneos
19 erumpit ausus, indecoram
20 ausa animo simulare formam.
21 At dormientem quem male credidit,
22 bello paratum repperit, aegide
23 pudoris armatum, et medullas
24 Virginea feritate septum.
25 Frustra reluctantem impulit acrius
26 telum Cytheres : ocius exsilis
27 sopore, juratus pudorem
28 sanguineo reparare nimbo.
29 Tunc nempe castae non patiens nivis,
30 hostisque puri pectoris, igneas
31 Cupido collegit sagittas,
32 et Paphios lacrimatus ignes
33 perisse, fugit. Siste veneficam,
34 audax honesti latro, procaciam :
35 si dormiens te detriumphat,
36 quae vigilans statuet trophaea ?
58
NICOLAI AVANCINI E SOCIETATE IESV LYRICORVM LIBER SECVNDVS.
AD SAC: ROM: IMPERII PRINCIPES. ODE I. Pro Pace Germaniae.
A2_1 v.1 Victor, quo pretio stet tibi laurea,
2 per tot parta neces, bella, cadavera,
3 regnorumque ruinas,
4 per tot funera, non vides ?
5 Orci te Furias, te Stygis incolas
6 eduxisse ferunt ; Martis acinaces
7 caedes, proelia, strages
8 Haemi bellicrepo e jugo
9 te traxisse canunt : quaeque erat unica
10 ad letum via, per te quoque multiplex
11 facta est. Namque perimus
12 ferro, flumine, et ignibus.
13 Quin tellus pyrio pulvere dissilit.
14 Inque auras levior jam lapis evolat,
15 ingentique fragore
16 Trojae moenia corruunt.
17 Ah ! cur empta placet laurea stragibus ?
18 Cur, qua strata patet funeribus via
19 provectare triumphum
20 per calcata cadavera ?
21 Cernis, quae facies, quisve Alemanniae
22 in vultu gemitus ? Sanguinea manu
23 turres, oppida, et arces,
24 urbes, moenia diruta,
25 saevi relliquiae Martis et ignium
26 maerent sub cinere ; hic, sanguine qui piger
27 ripas sordidat Ister,
28 et lento fluvio natat ;
29 aggestis gravis hic corporibus stetit,
30 et per non solitos effluus alveos
31 late condidit agros
32 tabo, sanguine et ossibus,
33 Hoc quodcumque vides, qua fluit Isara,
34 qua Rhenus properat, qua Lycus aufugit,
35 et qua fluctuat Oenus,
36 Martis cruda fuit domus,
37 Bellonaeque lares : hic Furor, hic Metus,
38 hic Dirae, hic violens imperium necis,
39 hic Discordia, Erinnes,
40 hic ira, hic rabies stetit.
41 Hic jam pulvereis moenia ductibus
42 pinguntur, Pario muri ubi marmore,
43 auratisque columnis
44 portabant laquearia.
45 Hic Manes ululant, hic Lemures gemunt.
46 Hic umbrae Stygiae tristibus insonant
47 lamentis, ubi pacis
48 fervebant hilares joci.
49 Hic delubra Dei, hic inviolabili
50 majestate domus intulerant caput
51 astris ; nunc ubi equorum
59
52 stant inculta cubilia.
53 Hic arae Superis thura frequentibus
54 urebant phialis, nunc ubi sordidus
55 aris impietatis
56 mystes sacrilege litat
57 et vos haec facies, hic patriae dolor
58 nondum tangit ? Adhuc castra remugiunt,
59 et convellere mundum
60 jurata agmina saeviunt ?
61 O ! si quae pietas pectoribus calet,
62 Martis bellicrepos tollite, principes.
63 Bellonaeque fragores,
64 feralesque tubae sonos.
65 Pacem mundus amat, murmura cornuum.
66 Et Martis strepitus, et litui sonos
67 pertaesus : date pacis
68 tranquillae otia Principes,
69 pacem busta petunt, et lacrimae urbium.
70 Et versa in cineres oppida, et horridis
71 albens ossibus aequor,
72 et lassus patriae vigor.
73 Et sperare licet : jam nova promicat
74 Iris pacifici nuncia gaudii ;
75 Iris sanguine Caesarum,
76 et stirpe Austriadum sata :
77 Fernandus patrii nominis, et rei
78 haeres, Caesareo sub diademate
79 cinctus murice regum,
80 Iris Regia promicat.
81 Olim Lamechidae nuntia ab aethere
82 missa iris pelagi composuit minas,
83 rixantesque procellas,
84 et bella Hippotadae stitit.
85 Non fallor : veniet candida in Iride
86 pax, rursus niveis vecta curulibus,
87 Germanusque redibit
88 candor, simplicitas, fides.
Ad Celsis. Principem ac Dom. IOANNEM WAICHARDUM, etc. ODE II.
A2_2 v.1 Inter nomina principum,
2 Felici augurio, prima potentiae
3 incunabula ponere,
4 pars ingens decimae prosperitatis est.
5 At virtutibus evehi,
6 et fundata Patrum stemmata vincere
7 majori studio ; gravis
8 hoc mentis meritum est, quam Sapientia
9 magni pronuba consili,
10 curarumque capax curia pectoris.
11 Plebeiamque licentiam
12 refrenare potens gratia sospitat.
13 Haec, Waicharde, secundior
14 sors, hoc elogium Principis optimum :
15 Virtutis studio sibi
16 famae sternere iter, nec residem Patrum
17 partae incumbere gloriae,
60
18 fundandae immemorem. Posceris. Hoc sat est ;
19 nec tam verticis infulam
20 ambis ipse, tuo quam requiescere
21 optat gloria vertice,
22 heroumque latus cingere purpura.
23 Tu desiderium tui
24 infudisti animo Caesaris, ut leve
25 censeret meritis decus,
26 misceri in seriem et nomina principum.
27 Haec flos vividus ingeni,
28 haec vis judicii mole potentior ;
29 et dives Sapientiae
30 pompa, et nobilibus parta negotiis
31 tot rerum experientia,
32 et mens feta gravi pondere consili.
33 Torrensque aureus eloqui,
34 et Suadae facilis vena opulentior
35 reddi praemia grandibus
36 poscebant meritis : haec amor Austriae,
37 et consumpta laboribus
38 aetas Austriacis, propositi tenax
39 et jurata fides, doli
40 prensantumque Themis nescia munerum,
41 pectus rebus in arduis
42 semper magnanimum, solibus aemula
43 virtus, cor adamantinum,
44 Caelo par animus, vultus atrociae
45 fati cedere nescius,
46 haec sancire tuis praemia laudibus
47 urgebant grave principum
48 pridem concilium. Quin tibi Caesaris
49 affectus, meriti memor,
50 infesse studuit ; cujus ad imperi
51 Germani diademata
52 formasti sobolem. Nec potuit satis
53 aut voto ipse suo, aut tuis
54 o Princeps, meritis pendere. Nunc age
55 majorum titulos tuis
56 addensa titulis : quaeque modestior
57 pulsat limina Gloria,
58 admittique rogat, blandior excipe.
59 Sed quo limine Principis
60 admittis titulos ; hoc simul arduis
61 regum pande negotiis.
62 Nimirum, facilis quem statuit Deus
63 subjectos populos super,
64 undasque et strepitus plebis in arduas
65 curas evocat. Otio
66 privatus fruitur : mille negotia
67 urgent principibus caput.
68 Illi certa, quies constat, et otium
69 rerum fluctibus altius ;
70 qui vitat titulos, qui sibi vivere
71 soli condidicit : graves
72 curae sollicitant atria principum.
61
AD PALEN DEAM. ODE III. Petit gregis Viennensis Pastorem.
A2_3 v.1 Diva gemmanti radiata Sole,
2 quam timent silvae, famulusque retro
3 montium census colit, et virentum
4 vulgus agrorum :
5 si tuum stratae genibus veremur
6 rite delubrum, facilique vota
7 aure dignaris, dabimus Sabaea
8 munus acerra.
9 Qua serenato spatiatus alveo
10 prodigus laudes vehit Austriorum.
11 Ister, et patri triplici rependit
12 mole tributum ;
13 fertilis frugum, pecorisque sedes
14 aream pandit, viridesque veris
15 educat proles, et Etesiarum il-
16 -ludit amori.
17 Hic ubi ludens grege campus omni
18 dulce pellitis ovibus Galesi
19 invidet nectar, viridique certat
20 herba Venafro,
21 ambulant lymphae, vitreumque trudit
22 rivus electrum, meliorque terrae
23 vultus armento gracilem propinat
24 aequore scenam.
25 At quis errantis moderator arvi
26 Pastor aprica modulatus herba
27 ferias agnis canet, et Phalanti
28 otia ruris ?
29 Aut quis insani rabiem Leonis,
30 fulmen armenti, nivei Tyrannum
31 velleris, vita bene prostituta
32 arceat ignis ?
33 Te penes nostri gregis est potestas ;
34 te minax campi metuit Lycaon,
35 cum laborantes sitientis ore
36 eripit agnos.
37 Dum tibi Maurus vapor inter auras
38 damna Panchaeae pretiosa sylvae
39 devorat, pastorem avidis petitum
40 annue votis.
41 Nolo venalem pretio laborem ;
42 emptus argento labor otiosis
43 incubat stratis, vigilemque mentis
44 negligit arcem.
45 Ille Thersites, fideique nobis
46 immemor sponsae, residi supinus
47 otio curas dabit Hadrianae
48 fluctibus undae.
49 Dextra venalis fidei propola,
50 fas nefas miscet. Gregis o Tyranne !
51 quem Molorchaeis ululata campis
52 praedia terrent.
53 Talis, o pulchro cycladata Sole
54 diva pastorum, nemorumque praeses,
55 talis ad nostros gregis : Imperator
56 excubet agnos :
62
57 cujus ad virgam male feriatus
58 terror armenti dubitante raptus
59 horreat cursu, trepidisque Taurus
60 palleat ursis.
61 Prodigus vitae redimit peremptum
62 pastor armentum, precioque fusi
63 sanguinis gaudet spolium luporum e-
64 -misse bidentem.
AD VIENNAM. ODE IV.
A2_4 v.1 Delicta silvae pervigil arceat
2 pedo Philippus : quem vigilantia
3 Argum probavit, cui fideli
4 excubitrix sedet ore cura,
5 Terror luporum prodigialium ;
6 seu qui Sicani pectore marmoris
7 suxere venas, et parente,
8 duritiem Prochyta biberunt
9 seu quos paternis Taygeti jugis,
10 umbrisve Tauri Persephone suo
11 lacte educavit, vel Molorchus
12 relliquiis satiavit hydrae.
13 Illi propinquae sollicitudines,
14 gregum magistrae, tela fugacium
15 arcent pavorum, in Austrienses
16 non iterum reditura campos.
17 Ille aestuoso qualiter evolat
18 immugientum pondere nubium
19 crinale fulmen, quod minister
20 per medios rapit ignis Austros.
21 Ibit cruentis Myrmidonum feris
22 postrema clades, et Dolopum minas
23 vastabit omnes. Heu ! proterva
24 Dulichiae date monstra silvae.
25 Hic ipse, qui nunc dentibus increpat
26 iras Lycaon, fataque rictibus
27 affixa portat, si cruentis
28 Austriadum meditetur agros
29 tentare bellis, sacrilega pedum
30 cervice tinget. Sic placitum Pali
31 est Austriensi, sic odorae
32 dona Arabum meruere nubes -
33 sic fida magni pectoris hospita
34 virtus parentum, et clarus originis
35 promittit ordo, quem vetusta
36 fama Patrum, seriesque Avorum
37 ostentat orbi, quam neque temporis
38 fuga invidentis, nec retro dissipet
39 livoris incumbentis ira ;
40 nec rigidus rapientis aevi
41 exstinguat imber. Sic quoque nobili
42 inscripta honesti linea pectori,
43 divesque recti mens, et acre
44 judicium, tumidisque pectus
45 rerum natantum fluctibus altius,
46 et vis profundi provida consili,
63
47 virtusque par vasto labori,
48 relligio, pietasque spondent.
49 Hic impotentis toxica Cerberi
50 et belluosis partubus editos
51 lupos, et immanes leones
52 fulmineo prohibebit ausu.
AD GREGORIUM SIRUM. ODE V.
A2_5 v.1 Sanctius vives ; neque, si Favoni
2 aura dum lambit, maris inquieti
3 urgeas altum, placidoque navim a
4 littore pellas :
5 nec procellosos mare dum tumultus
6 excitum volvit, nimium timendo
7 cautus horrescas, teneatque semper
8 anchora proram.
9 Auream quisquis nihil ambit urnam,
10 ferream quisquis nihil expavescit ;
11 ille turbato suus esse rerum
12 ordine novit.
13 Subditam quisquis mediocritati
14 applicat mentem, nihil obsoletum
15 horret ad tectum ; nihil intumescit
16 Gangis honore.
17 Ipse Fortunam sibi fingit : ipse,
18 cum graves casus movet, antegressus
19 exitum, occurrit melioris aureo
20 sortis asylo.
21 Ipse, cum sortis refluunt secundae
22 candidi soles, bene praeparatus
23 horret adversos ; neque lora menti in
24 gaudia laxat.
25 Nulla sors longa est : abeunt Decembres,
26 et redit Majus : pelago procellae
27 detument ; somno placido quiescunt
28 murmura ponti.
29 Jam gravis pinum Boreas lacessit ;
30 jam levi illudit Zephyritis aura :
31 laeta succedunt tragicis, dolori
32 gaudia cedunt.
33 Faustitas et Pax bene praeparantur
34 luctibus : nectar melius palato
35 accidit, quando labra virulentus
36 tinxit amaror.
37 Sic diem quando rutilo serenum
38 crine spectabis, medioque euntem
39 axe, venturas meditare denso
40 turbine nubes.
41 Nil time infestam, nihil hospitalem
42 aestima sortem : fugit ista, et illa
43 cedit ; alterno subeuntque semper
44 ordine scenam.
64
AD FIRMIANUM. ODE VI. Sapientia Rei publicae utilis.
A2_6 v.1 Hominum res fatuorum est, radiare
2 magis auro, phalerisque imperiale
3 latus ambire, quam honesta caput umbra redimire.