Top Banner
N . I O R G A u O n I S T O R I A R O M A N I L O R V O L . V I I R E F O R M A T O R I I :
364

Nicolae_Iorga_-_Istoria_românilor._Volumul_7_-_Reformatorii

Apr 14, 2018

Download

Documents

Marius Urea
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    1/362

    N . I O R G Au O n

    I S T O R I AR O M A N I L O RV O L . V I I

    R E F O R M A T O R I I:B L I C U R E * T I

    1 9 3 8

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    2/362

    C A R T E A I

    R E F O R M E L E B I Z A N T U L U IE U R O P E N I S A T

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    3/362

    C A P I T O L U L IO r i g i n e a p r i m e l o r r e f o r m e . F a n a r u l .I n c a d e l a s f a r 0 t u l s e c o l u l u i a l X V I I - l e a s e v e d e l i m p e d ec u m , p e b a s a m o n a r h i e i a b s o l u t e c a r e s ' a i n f i p t a d n c i n v i a t ap o l i t i c a a t a r i l o r r o m n e 0 i , s e t r e c e d e p e p l a n u l v e c h i l o r t r a -d a t i i c u o r i g i n i m i l e n a r e l a r e g i m u l d e i d e i .E l n u e M I % l e g a t u r i c u c e i a c e s e o b s e r v a a t u n c i I n A p u s ,

    m a i a l e s i n c e l f r a n c e s c a r e , d e l a j u m a t a t e a a c e s t u i s e c o l , c l at o n u l I n E u r o p a . A c o l o , e i n a d e v a r , v r e m e a c a n d u n F n e l o nc r e i a z a p e t e m e l i i t e o r e t i c e u n n o u S t a t d e d r e p t a t e , c u c a -r a c t e r r a t i o n a l i s t 0 s c o p u r i f i l a n t r o p i c e , c a n d p e n t r u e d u c a t i ad u c e l u i d e B u r g u n d i a s e e l a b o r e a z a u n i n t r e g p r o g r a m , c a r e n us e p o t r i v e t e c u s e n s u l m o n a r h i e i a a c u m 1 1 f i x a B o s s u e t i nK D i s c u r s u l a s u p r a I s t o r i e i u n i v e r s a l e , 0 a t a t d e c l e v e t i t u lr e g e n t , d u c e l e d e O r l a n s , 1 0 p r o p u n e a s s c h i m b e c h i a r r e -s o r t u r i l e d e c a p e t e n i e a l e r e g a t u l u i c u o r i g i n i m e d i e v a l e . F i l o -s o f i c a L e i b n i z p r e d i c a 0 e i o r e f o r m a f u n d a m e n t a l a a a e z a m i n -t e l o r p o l i t i c e . e R e v o l u t i a f r a n c e s a i n c e p e m u l t m a i d e v r e m ed e c u m s e c r e d e ; e a n u e u n p u n c t d e p l e c a r e , c i r e s u l t a t u lu l t i m a l u n e i i n t r e g i m i c a r i d e i d e i p o l i t i c e 0 s o c i a l e .C a n d , c u m v o m v e d e a , l a n o i a p a r , d e l a o D o m n i e l a a l t a ,i n c e r c a r i d e a i n o i , c a r e s e c o n c e p c a u n e l d e d a l o r i e , n u e r ah i e d , a f a r a d e r e l a t i i l e p e r s o n a l e i n t r e t i n u t e d e D i m i t r i e C a n -t e m i r , l a C o n s t a n t i n o p o l , c u a m b a s a d a F r a n c i e i R u s i a i n -s a 0 a d e s c o p e r i t P a r i s u l n u m a i p r i n A n t i o h C a n t e m i r , t r i m e sp e l a n g a L u d o v i c a l X V - l e a 1 , n i c i u n r a p o r t c u a c e a s t a l u m e

    1 L a N e c u l c e i c i i c o l o s e s e m n a l e a z g f a p t e d i n i s t o r i a c o n t e m p o r a n g aF r a n c i e i .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    4/362

    6 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tf r a n c e s a I n c u r s d e a d n c a t r a n s f o r m a r e a s p i r i t u l u i p u b l i c ,c a r e v a c a u t a n e c o n t e n i t s a d u c l a n o i l e i n s t i t u t i i . C e v i n ed e c i c a s a a c o p e r e p e a l o c u r i o d a t i n a c u c a r e d e a t : R e a v e a c u r it o a t a l u m e a e r a d e p r i n s e s t e d i n C o n s l a n l i n o p o l , d i n n o u lC o n s t a n t i n o p o l I n c a r e s e p r e g a t e s t e a c e l c e v a , c u t o t u l n e -o b i s n u i t , c a r e v a f a c e c a T u r c i s m e a r g l a P a r i s s ' i s s e i n -t o a r c a d e a c o l o c u p l a n u r i d e t i p o g r a f i e s i c u m o r a v u r i c a r es a s p e r i e p e b a t r n i i . h o g i 1D a c a d e c i i n f l u e n t a v i n e d i n a c e a s t a i m e n s a c a p i t a l a u n d e

    s e l u p t a s i s e a m e s t e c a r a s e l e s i s e c i o c n e s c c u r e n t e l e , s ' a r c r e d ea o p e r a c e s e I n d e p l i n e s t e p e I n c e t u l s i i n M o l d o v a s i T a r a -R o m n e a s c a e a c e i a a a s a - n u m i t i l o r F a n a r i o l l , c a r i , I n c h i pc u t o t u l g r e s i t , s e s o c o t c a n a t i o n a l i s t i g r e c i p o r n i t i p e d e s -n 4 i o n a l i s a r e 2 , p e c A n d e i r e p r e s i n t o f o r m a d e n o u a s i n l e s e i ,d i n c a r e n u l i p s i t n n i c i n o i , i n a c e d S u d - E s l a l E u r o p e i . D i na c e a s t a I n t e l e g e r e n e d e p l i n a s i d i n s e n t i m e n t e c a r e a p a q i nn u m a i s e c o l u l u i a l X I X - l e a s ' a a j u n s l a c o n c e p t i a , f a l s a s iu m i l i t o a r e p e n t r u n o i , a D o m n i e i F a n a r i o t i l o r , a # s e c o l u l u iF a n a r i o t i l o r .T r e b u i e s a s e d e f i n e a s c a I n t A i u s e n s u l a c e s t u i F a n a r s i a ll o c u i t o r i l o r l u i , i n a i n t e d e a p u r c e d e l a c e r c e t a r e a t e n t a t i v e l o rd e s c h i m b a r e a u n u i t r e c u t r o m a n e s c ' A n a a t u n c i r e s p e c t a ts i d e s t a p & n i t o r i i c u o r i g i n i l e c e l e m a i s t r a i n e .C u v n t u l d e ( I F a n a r a p a r e n u m a i p e l a I n c e p u t u l s e c o l u l u ia l X V I I I - l e a , l a c r o n i c a r i , f a t % c a e l s a O A v r e - u n s e n s p o l i t i cs i s a I n s e m n e o d e s i g n a r e d u s m n o a s 3 . A c e s t c a r t i e r a l f a r u l u i n u e r a , c a m u l t m a i t r z i u , l o c u l d e a d u n a r e a m a i m u l t o rf a m i l i i , g r e c e s t i s a u g r e c i s a t e , a v n d S t a r e e l e s t r a n s e l e g a t u r id e i n t e r e s e c a r e n u e x c l u d e a u f r i g o c o n t i n u a c o n c u r e n t ap e n t r u s i t u a t i i s i o n o r u r i . D o m n i i r o m a n i i s i a v e a u l o c u i n t i l e

    d e r e t r a g e r e I n m a z i l i e p r i n d e o s e b i t e p u n c t e a l e i m e n s e i C a p i -1 V . I o r g a , V o y a g e u r s o r i e n t a u x , ( d i n R e v . H i s t . d u S . - E . e u r . , I V , 1 9 2 7 ) ,p p . 1 0 - 1 : c a s u l l u i S a i d - E f e n d i d e p r i n 1 7 4 0 .' V . T h . M o s c h o p u l o s , 0 1 ( D a v a e t O r a t d a o l o y m g e v o t , 1 8 9 4 ; P s a h u , I nZ e v o c p d v n g , V I I ( 1 9 1 0 ) , p . 1 9 3 i . u r m . , i c o n f e r i n t i l e m e l e d i n C u l t u r ar o r r u i n d s u p t F a n a r i o l i , B u c u r e t i , 1 8 9 8 .8 A x i n t i e U r i c a r i u l , p p . 1 2 7 , 1 3 1 ; M u s t e a ( v . m a i d e p a r t e ) .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    5/362

    O r i g i n e a p r i m e l o r r e f o r m e 7t a l e s a u I n v e c i n a t a t e , c a l a C u r i i - C e v i n : a s t f e l p a l a t u l l u iV a s i l e L u p u , a c e l a a l l u i S e r b a n C a n t a c u z i n o , a l e c a r u i s o c o t e l i

    4 1 e c u n o a v t e m 1 , a l l u i D u c a - V o d , u n d e s e a v e z a a p o i r e p r e -s e n t a n t a g e r m a n a , a I l u i D i m i t r i e C a n t e m i r , c a r e n u e r ad e c k , c o n t i n u a r e a a c e l u i a a l s o c r u l u i , C a n t a c u z i n u l 2 M a v r o c o r -- d a t , t i i p r e f e r a u l o c u i n t a l o r d i n m a r g e n e a C o n s t a n t i n o p o l u l u i ,l a A r a u t - c h i o i u , I p s i l a n t i i l a C u r h - C e v i n 3 .I n c e p r i v e v t e n u m a r u l , c a r a c t e r u l i o r i g i n e a m a r i l o r f a m i l i i: g r e c e v t i d i n a c e a s t a v r e m e , D e l a c r o i x , I n E l u l p r s e n t d e s n a -4 i o n s e t g l i s e s g r e c q u e , a r m n i e n n e e t m a r o n i l e , I n s e m n a l a 1 6 7 3- a c e s t e n e a m u r i : I u l i a n b , d i n c a r e , c u m a m v a z u t , N i c o l a e -V o d a v i - a a l e s c r e d i n c i o a s a c a p u c h e h a i e d e m u l t i a n i , R o s e t ,r a p e d e r o m A n i s a t a I n I n t r e g i m e , L e v a n t i n i d e v e c h e a v e z a r eg n O r i e n t , D i p l o v a t a t z i i , c a r i v i n d i n , p r o v i n c i e , p o a t e d i n c e aa s i a t i c a , H r i s o s c u l o s a u H r i s o s c u l e u , c r o r a a m s p u s c D i -m i t r i e C a n t e m i r l i a t r i b u i e o o r i g i n e r e g a l b i z a n t i n a , V l a s t b ,. c a r e s e m u t a f o a r t e r a p e d e l a n o i , C a r i o f i l , c a r e a d a t p e c a r t u -r a r u l M a r e L o g o f t a l B i s e r i c i i e c u m e n i c e , M a m o n a , P e l o p o -n e s i e n i d i n v r e m e a I m p d r a l i e i c r e v t i n e 4 , E u p r a g h i o t i , d i n t r e. c a r i a m g a s i t p e u n u l l a n g a D i m i t r i e - V o d a , m a i F a n a r i o t d e f a p t d e c a t m u l t i d i n F a n a r i o t i i c o n s i d e r a t i c a a t a r i , M u s e -d i n t r e c a r i , a l i a t i c u C a n t a c u z i n i i , a v e n i t P a t r i a r h u l. c o n s t a n t i n o p o l i t a n D i o n i s i e , S u t i i ( S u c c i ) c h i a r , c a r o r a l i s ' ai s c o d i t l e g e n d a v e n i r i i t a r z i i d i n A n a t o l i a , n u m e l e l o r f i i n d

    p u s I n l e g a t u r a c u t e r m i n u l t u r c e s c d e s u i u l g i u p e n t r u l a p t a r ,u n I a m a n d a c h i S u t u l , d e a l t f e l , l a n o i I n c a d e l a I n c e p u t u ls e c o l u l u i a l X V I I I - l e a 5 V e n e l i i ( p o a t e V e n i z e l i i d i nA t e n a ) , C i u c h i i ( C i u c h i d i ) , d i n t r e c a r i N i c o l a e M a v r o c o r d a tI i a l e s e u n a d i n s o t i i , D o a m n a P u l c h e r i a , s o c r u l i s c a l i n d c u- a c e a s t a c a l i t a t e v e n i t a d i n I n r u d i r e a d o m n e a s c 6 , C o n t o r a d i i ,- a l t f e l n e c u n o s c u t i , M a v r o d i i , R a i n a d a n i i , I n t r e c a r i u n t i l j o a c aI o r g a , S t u d i i g i D o c . , X X I I , p p . 8 4 - 5 ; D o c . g r e c e g t i , I , p . 2 6 1 , n o . c c c x x i x .I P a s a g i i l e d e s p r e e l I n I . M i n e a , D i m i t r i e C a n t e m i r , p . 6 3 , n o t a 3 .3 A x i n t i e U r i c a r i u l , p . 1 2 3 . C f . l o r g a , D o c . g r e c e . g t i , I I I , p p . 4 7 2 , m a i a l e s p p . 4 8 1 - 2 , n o . c c c i sV . i D . R u s s o , I n B u L C o m . 1 s t . , I I , p , 7 8 , n o t a 1 .5 A x i n t i e U r i c a r i u l , p . 1 3 0 .I o r g a , . D o c . g r e c e g t i , I I , p . 9 2 7 , n o . D C C C C I ; p p . 1 1 2 3 - 4 , n o . A i x = ; P P -' 9 8 - 9 , n o . L x ; A x i n t i e U r i c a r i u l , p . 1 7 1 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    6/362

    8 B e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tu n r o l d e c a p e t e n i e s u p t c e a d i n t : 4 1 u D o m n i e s g r e c e a s c a * I n ,M o l d o v a , F r a n c u d i i s i F r a n g o p o l i i , C r e t a n i s a u a l t f e l d e i n a -s u l a r i a m e s t e c a t i c u L a t i n i i , u n F r a n g o p u l o h i n d c u m n a t u l lD o a m n e i E c a t e r i n a a T a r i i - R o m n e s t i , u n c h i u l l u i M i h n e aT u r c u l 1 . N u l i p s e s c I n c a d e a t u n c i M a v r o c o r d a t i i . l a t a d i n 4c i n e e r a s a s e a l c a t u i a s c a p e I n c e t u l , s i a n u m e p e p c I m e i n l u l r o r n d -n e s c , u n d e s e c r e i a z s i n i e s a g r e a c f i c o n f l i i n f a u n i i c I f i i g r e c e 0 . -n a f i o n a l e , p r i n s i t u a t i i o f i c i a l e l a D u n r e s i a p o i p r i n c a s a t o r i i ic u n e a m u r i l e d i n l a r k o l u m e g r e c e a s c a n o u a , d e o s e b i t d e av e c h i l o r a r h o n t i m u t a t i a i c i I n c a d i n s e c o l u l a l X V I - l e a 2 .L a I n c e p u t u l e r e i a c e s t e i a , c a r e p e n t r u n o i n u e a s i n l i n i l o rv e n i f i c a s t r e i i n i f i c a s " n e M a r a i n e z e , D i m i t r i e C a n t e m i r , c a r ec u n o a s t e b i n e p e a c e s t i o a m e n i p r i n l u n g a l u i s e d e r e I n c e t a t e ad e S c a u n I m p a r a t e a s c ' , I n s e a m n a c a G r e c i m u t a t i I n c a d e -a t u n c i i n c e l e d o u t a l i r o m a n e s t i p e C a n t a c u z i n i s i P a l e o l o g i rf i r e s t e , d a r a p o i p e S e v a s t o s i , p e c a r i n u - i p u t e m g a s i I n c r o n i c is i d o c u m e n t e , p e G r i l l i , d i n f a m i l i a , l e v a n t i n k a a c e l u i a c a r e -s ' a l o g o d i t c u d o m n i t a R u x a n d r a a l u i V a s i l e L u p u s i c a r i e r a u id e c i o r t o d o c s i , p e A s a n i , d i n t r e c a r i u n u l f i g u r e a z a d a t a t i tt r a d i t i a n o a s t r a i s t o r i c a , p e H r i s o v e r g h i , I n l e g g t u r a s i c u P e t r a ,S c h i o p u l , f i u l i n v t a n d l a V e n e t i a , I n t o v r A s i a c e l e b r u l u iI e s u i t P o s s e v i n o 3 , p e H r i s o s c u l e i , p e P e t r a l i f i , a l t i p r o v i n c i a l i rd e s i g u r , p e l n g a c u n o s c u t i i R o s e t e s t i s i p e d r e g a t o r u l l u iD i m i t r i e I n s u s i , a c e l E u p r a g h i o t i 4 . A s e a d r i u g i u n c a p i t a uA f e n d u l i , a u t o r u l u n e i p o v e s t i r i g r e c e s t i d e s p r e p e t r e c e r e a l aB e n d e r a l u i C a r o l a l X I I - l e a 4 .U n i i d i n a c e s t i G r e c i a d u c e a u c u d n s i i , c a N i k u s i o s , c aA l e x a n d r u M a v r o c o r d a t , l e g a t u r i l e d e f a m i l i e c u c a t o l i c i i i t a -l i e n i s a u a m i n t i r i d e s t u d i i I n I t a l i a , c a a l e a i a t r o f i l o s o f i l o r , .

    3 P . 7 .' V . I o r g a , B y z a n c e a p r t 3 s B y z a n c e , 1 9 3 5 .3 V e r e s s , A n n u a e l i t e r a e S o c i e t a t i s l e s u d e r e b u s t r a n s y l v a n i e i s t e m p o r i b u , vp r i n c i p u m B a t h o r i , B u d a p e s t a 1 9 2 1 ; c f . I o r g a , I n R e v , 1 s t . , V I I , p p . 2 1 3 - 4 . _4 H r o n i c u l , p . 2 3 . C f . P r e f a t a , p p . x x x r v V .5 P o m e n i t 0 l a 1 7 1 8 ; L i t z i c a , C a t . m s s . g r e c . , p . 1 9 7 , n o . 3 7 2 . P o v e s t i r e aI n P a p a d o p u l o s - K e r a m e u s , H u r m u z a l d , K I I I ( 0 t r a d u e e r e r o m a n e a s a d e -L i t z i c a i G h . M u r n u ) . V . 0 , l a I e r u s a l i m , e l e r e c u e i l d ' A p h e n d o u l i s l o ; C o m o n t , _M i s s i o n s s c i e n t i f i q u e s , 1 8 5 5 - 1 8 5 6 , p . 6 4 5 . C f . , p e n t r u a l t i G r e e t c o n t e m p o -r a n i , C a m b u r o g l u , 0 1 X m i x o x o v 6 0 . a t , A t e n a 1 9 2 6 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    7/362

    O r i g i n e a p r i m e l o r r e f o r m em e d i a c u p r e g a t i r e d e c u l t u r a ' f i l o s o f i c a , g e n e r a l k I n s e n s u lR e n a s t e r i i . A c e s t i a n u a v e a u d e l o o I n f a t i s a r e a u n o r n a t i o n a l i s t ie x c l u s i v i , I n s e n s u l m o d e r n , c a r e a r f i a n a h r o n i c I n a c e a s t av r e m e d e p e l a 1 7 0 0 . I n s u l a r , c u m e r a M a v r o c o r d a t I n s u s i rf i u a l u n e i R o m a n c e d e o r i g i n t d o m n e a s c a 1 , l e g a n d u - 1 d e -t e f a n - c e l - M a r e i A l e x a n d r u - c e l - B u n t r a d i t i a s e p a s t r a ,p u t e r n i c k I n f a m i l i e e i a v e a u u n o r i z o n t m a i m u l t i n t e r -U n i i c r e d e a u m a i m u l t d e c a l D i m i t r i e C a n t e m i rd a i n u i r e a I m p r a t i e i o t o m a n e , p e c a r e e r a u d e p a r t e d e a o -

    i u b i . A c e l a c a r e , c a d e l e g a t a l S u l t a n u l u i p e l a n g a u n T u r c ,p o a t e e l I n s u s i c u I n a i n t a s i c r e s t i n i , p r e g a t i s e p e n t r u s t a p a n i is a l p a c e a , d e s a s t r o a s k d e l a C a r l o v a t , M I % s a a t r a g a t r a ' s n e t u La s u p r a c a p u l u i s a u d e n e p r i c e p u t s a u d e t r a d a t o r , d e s t i n u i aI n t r ' u n m e m o r i u r e d a c t a t i t a l i e n e s t e , a d o u a l i m b a a s a , c e ad e - a t r e i a f i i n d , n a t u r a l , c e a l a t i n a , a b s o l u t n e c e s a r a I n d e s -b a t e r i l e d i p l o m a t i c e , i a r t u r c e a s c a o f i c i a l a n u m a i a p a t r a ,m o t i v e l e d e c a d e r i i t u r c e s t i : l u x u l , n e s u p u n e r e a , r a v a g i i l e p e -r i o d i c e a l e c i u m e i s e s i m t e d o c t o r u l j a f u l c o n t i n u u , l i p s ad e d r e p t a t e i a s a m a i d e p a r t e , O M ' l a c i n c i s p r e z e c e p u n c t e 2 -D a r a c e a s t a n u I n s e a m n c s ' a r f i g a n d i t , c a t u s i d e p u t i n , l ao I n v i e r e , l a o p a l i n g e n e s a a F e n i x u l u i e l e n i c . E r a s i u n o m d ea f a c e r i , u n m a r e n e g u s t o r , c a r e s e a s o c i a s e c u u n u l d i n R o s e -t e s t i , M a n o l a c h i , I n a c e l m o m e n t c a p u c h e h a i e a l l u i D u m i t r a s c u -V o d a C a n t a c u z i n o , I n v e d e r e a u n u i m a r e n e g o t I n A p u s , p e -c a r e - 1 s t r i c a r a I n s a p i r a t i i 3 . C a s c r i i t o r , e l a l c a t u i e s t e u n t r a t a td e r e t o r i c a , p e c a r e f i u l s A u N i c o l a e p u s e s a - 1 t r a d u c i i I n r o m a -n e s t e s i a m g a s i t d i n e l c a t e v a f o i , f r u m o s c a l i g r a f i a t e _A v e m d e l a d n s u l i o I s i o r i e s a c r a , m e n i t a p o a t e s c o l i l o r , c e -s e I n t e m e i a u a t u n c i , i I n l u m e a g r e c e a s c , l a C o n s t a n t i n o p o lI n E p i r , p r i n d a n i a l u i G h e o r g h e C a s t r i o t u l , p r e c u m i m e m o r i i ic u p r i v i r e l a r z b o i u l l i c h i d a t p r i n a c e a p a c e a o s t e n e l i l o r s a l e -

    i n 1 6 9 9 . I n t o t a l , n i m i c m a i s t r a i n c l e a t t i p u l , d e I n c h i p u i r e ,a l u n u i G r e c g r e c i s a n t i g r e c i s a t o r .V . D . C a n t e m i r , I s t . I m p . w o m a n , p . 3 9 1 , n o t a 1 3 ; A l . M a v r o c o r d a t , .D e s p r e o r i g i n e a l l i a v r o c o r d a g l o r , i n A r h i o a d i n l a i , V , p p . 1 7 0 - 8 8 .U n d i s c o u r s i t a l i e n e m i t p a r l e s i e u r M a u r o c o r d a t o , t o u c h a n t l a f o r c e -e t l a f o i b l e s s e d e l ' E m p i r e O t t o m a n ; G a l l a n d , J o u r n a l , e d . S e h f e r , 1 , p . 2 3 6 -A l . M a v r o c o r d a t , o . c . , p p . 1 7 0 - 1 7 1 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    8/362

    1 0 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tO n o u s g e n e r a i i i e n u v a m a i a v e a , s i d i n c a u s a d u s m n i e is l b a t e c e d i n t r e I m p r t i a S u l t a n i l o r s i V e n e t i a , c u c e r i t o a r e- a M o r e i i , p e n t r u a f i a p o i i z g o n i t c u g r o z a v e v r s r i d e s n g e d e- a c o l o , c o n t a c t u l c u I t a l i a . S e i n c e a r c , p e n t r u a t i n g e r e a c uA p u s u l , d r u m u l l a P a r i s , u n g e m e r g e H r i s a n t N o t a r a , c u f i u lS t o l n i c u l u i C a n t a c u z i n o , R a d u . A c e s l l i n e r e i s e v a i n l o a r c e d e c i ,. n l i p s d e o n c e a l l i d e a l , c d i r e a n l i c h i l a l e a c l a s i c d .I n t r e s c r i s o r i l e , b i n e r e d a c t a t e , d a r i n c a r e n u e n i m i c c A u t a t ,p r e t e n t i a l i p s i n d c u t o t u l , a l e l u i A l e x a n d r u M a v r o c o r d a t s i

    a l e f i u l u i s u N i c o l a e , c e l l a l t , I o a n , n u n i - a l s a t n i m i cs c r i s , e s t e o m a r e d e o s e b i r e . A c e l a p e c a r e 1 - a m v z u t d e d o u - o r i D o m n i n M o l d o v a , a s t e p t n d s i o s t p n i r e i n T a r a - R o m a -n e a s c g , l a 1 7 1 6 , e u n i m i t a t o r d i b a c i u i p r i c e p u t a l s c r i i t o r i l o re l e n i d i n v r e m i l e c l a s i c e ; a l u s i i l e l a e l e m e n t e l e a c e l e i v i e t i . d es e n i n t a t e p g g n s e i n t l n e s c n e c o n t e n i t . E l s e i n t e r e s e a z a s t f e l d e i d e n t i f i c A r i l e f A c u t e d e P a t r i a r h u l H r i s a n t p e n -t r u v e c h i l e c e t t i C l a z o m e n e i T e o s , a l u i A n a k r e o n 2 ,u r m ' r e s t e d u p a r t i , m o n e t e i o c h i p u r i , a l t o r i a I nl o n j a , p r i n p r t i l e S m i r n e i , a i n v t a t u l u i e l e n i c c l a s i c i s a n t 3 .S c r i s o r i l e i n p u r d i a l e c t i o n i c a l e a c e s t u i a I i s n t o d e s f l a r e 4 .N u m i r i l e c h i a r s n t i m p r u m u t a t e a c e s t u i t e s a u r l i t e r a r ,D i m i t r i e C a n t e m i r , d i n c a u s a l e g e n d e i t t r e s t i a f a m i l i e is a l e , e a s t f e l , u n r o b d i n S c i t i a . M u l t e d i n a c e s t e m i s i v e n u c u -p r i n d a l t c e v a d e c t , C u a m i n t i r i d i n c e t i r i l e d o m n e s c u l u i s c r i i t o r ,e x e r c i t i i p e r f e c t e d e r e t o r i c . s a v a n t .E l v a d a l i t e r a t u r i i o c a r t e d e m o r a l , H e e l x a O l p s n - c o v 5 ,. . c a r e s e i n d r e a p t d u p e s t i t a c e r c e t a r e f i l o s o f i c A a d a t o -r i i l o r p e c a r e a l s a t - o C i c e r o n e , e s t e s i o f o r m l a t i n kd a t o r i t S a s u l u i b r a s o v e a n , S t e f a n o p o l i t u l u i s t e f a n B e r g l e r ,v a p r e s i n t a e x e m p l e i p r e c e p t e d e p o l i t i c I n a l s u T e a t r u

    V . ' A i l e c i v ( S e o v M a v e o s c o e S c i r o v r o t , 4 d n o e g 1 5 r a n , i n t a r o l a l e ' , T r i e s t e 1 8 7 9 .C f . i A l . P a p a d o p o l - C a l i m a h , D e s p r e A l e x a n d r u M a v r o c o r d a t E x a p o r i t u l g i4 l e s p r e a c t i v i t a t e a s a p o l i t i c d F t l i t e r a r d , B u e u r e t i 1 8 8 4 .I o r g a , D o c . g r e c e g t i , I I , p . 8 9 7 .8 I b i d . , p p . 9 0 1 - 9 0 2 , n o . n c c c L x x i x .4 I b i d . , p . 9 0 4 , n o . D C C C L X X X I* i 0 2 o O l o v n d e s e y a .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    9/362

    O r i g i n e a p r i m e l o r r e f o r m e 1 1p o l i t i c , s c r i s t o t I n t r ' o e l e g a n t : A e l e n i a 1 . A v e m d e l a e l o c u l e -g e r e d e P A r e r i s i c u g e t r i r v i t i p a t x a l e p e c n a l a p a r a 2 . N u s t i uc e t e m e i u s e p o a t e p u n e p e a s e r t i u n e a l u i S u l z e r , E l v e t i a n u lc a r e a l o c u i t I n T a r a - R o m a n e a s c A d u p g j u m t a t e a a c e s t u is e c o l , a N i c o l a e - V o d s ' a r f i o c u p a t d e a g r i c u l t u r I n T a r a -R o m n e a s c A ( w a l a c h i s c h e M a y e r e i e n 3 ) : o a s t f e l d e s c r i e r e ,c u s u b i e c t r e a l , p r a c t i c , n ' a r c o r e s p u n d e c u d i s p o s i t i a p u ri d e o l o g i e d a s p i r i t u l u i s u .I d e o l o g i a a c e s t u i d e - a l d o i l e a d i n M a v r o c o r d a t i , a s e z a t i l a

    C o n s t a n t i n o p o l s i a v n d u - s i s i o c a s I n F a n a r , s e d e o s e b e s t e- e n t o t u l d e a c e i a a D o m n i l o r d e p a n a c u m , a l c r o r t i p c am o n a r h i s p r i j i n i t i p e o n e c l i n t i t t r a d i t i e I I r e p r e s i n t C o n s t a n t i nB r a n c o v e a n u . I l i n t e r e s e a z i s t o r i a t r i l o r p e s t e c a r e a a j u n sa s t p a n i , l i c e t e s t e c r o n i c i l e , c a u t c a e l e s f i e c o n t i n u a t e ,l o r m n d u - s e u n c o r p c a r e s m e a r g d e l a o r i g i n e p n I nz i l e l e s a l e , d a r t e m e i u l I n s u s i a l a c e s t e i v i e t i p e c a r e v r e a s ' oc u n o a s c A , d e s i n u p e n t r u a s u p u n e r a g u n e a s a o b i c e i u r i l o r , n u - 1i n t e r e s e a z . C u g e t r i l e l u i 4 , d e a l t f e l b a n a l e s i d e o o r i g i n a -l i t a t e I n d o i e l n i c I , s n t d e o m o r a l c a r e n u I n t r e a b I n c e r u r i .O r i c u m , e l n u I n t e l e g e a t r e c e p e a c e s t e s u b r e d e t r o n u r if r a l s a o u r m , s i - 1 v o m v e d e a I n a c e a s t p r i v i n t l u A n d u - s e l a I n t r e c e r e c u o a m e n i a i t r i i , d a r c r e s c u t i l a C o n -s t a n t i n o p o l , c a r i s i e i g n d e s c a s t f e l . V a c A u t a s r i v a l i s e z e- c u B r n c o v e a n u , r i d i c a n d l n g A B u c u r e s t i a c e a m n s t i r ed e l a V c r e s t i c a r e , I n c o n c u r e n t c u H u r e z u l , i m i t s t l p i id i n p r o n a o s u l d e l a B i s e r i c a E p i s c o p a l d i n A r g e s s i - i I m p o d o -b e s t e c u t o a t e r a f i n r i l e s c u l p t u r i i l a m o d , d a r s i m t u l r e l i g i o s ,a s a d e a c l n c , a l m r i n i m o s u l u i D o m n m u n t e a n I i l i p s e s t e , d el a p t , a c e l u i c a r e c o r e s p u n d e s i c u a r h i e p i s c o p u l d e C a n t e r b u r y 5 .1 V . o i M e m . A c . R o m . , s e r i a a 2 - a , X X X V I I , p . 9 3 .2 V . m i l e L e g r a n d , G n a l o g i e d e s M a v r o c o r d a t o , P a r i s , 1 8 8 7 , 1 8 9 0 .P e n t r u t r a d u c e r e a I n l a t i n e t e , I o r g a , D o c . g r e c e g t i , I I , p . 8 7 7 , n o . D c c c u r .B e r g l e r l u c r e a z I i l a I n d r e p t a r e a u n u i L e x i c o n g r e c e s c ; i b i d . , p . 8 8 6 .a M s . I n B i b l . G i m n a s i u l u i d i n B r a s o v ; c o p i e I n B i b l . A c . R o m . V . 1D . R u s s o , I n B u l . C o m , 1 s t . , I I , p . 9 , n o t a 2 . S e p o m e n e t e , d e a c e l a i S u l z e r ,e n s t u d i u d e s p r e V e c h e a i N o u a D a c i o . .4 P a p a d o p u l o s K e r a m e u s , o . c . , n o . x x i .3 I o r g a , D o c . g r e c e g t i , I I , p p . 8 8 6 - 7 , n o . D c c c r i x .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    10/362

    1 2 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tF u n d a t i a l u i , p u r t n d I n f r u n t e o i n s c r i p t i e I n c e l m a i p u r im a i g r e u d e i n t e l e s s t i l e l e n i c v e r s i f i c a t , u r m a r e t e i a f i r m a r e au n e i n o i d i n a s t i i p l e c a n d d e l a m a r i i D o m n i m o l d o v e n i , i , d e -f a p t , a i c i i s e v o r a e z a , l a 1 7 3 0 , r a m a i t i l e I n t e u n m o r m a n td e m a r m u r c u o p r o c l a m a r e , t o t a a d e m a n d r c a d e d i c a t i ac a t r e D u m n e z e u , a m e r i t e l o r s a l e . D a r I n f u n d u l s u f l e t u l u ia c e s t i n c h i n a t o r a l z e i l o r n e m u r i t o r i n ' a r e n i c i o e v l a v i e p e n t r un o u a c r e d i n t a r a s r i t a p r i n t r ' o r e v o l u t i e a s p i r i t u l u i l a I e r u -s a l i m . L a c u t a r e p r i l e j e l o i m a r t u r i s e t e c u i v a d e s p r e c a r e -

    p u t e a s a f i e s i g u r c n u - 1 v a p a r t . C e l m a i i n v a t a t d i n t r e G r e c i iv r e m i i s a l e v o r b i a a a F r a n c e s u l u i S a u m e r y : a c e a s t a c r e d i n V aa n o a s t r s a m n a m a i m u l t c u u n l a b i r i n t d e s u p e r s t i t i i i d e -e r o r i d e c k , c u u n s i s t e m r a t i o n a l i l o g i c 1 . S i u n a l t A p u s e a nI n l e g a t u r a c a d n s u l c a r a c t e r i s e a z a a s t f e l p e a c e s t o m c a r e -n u s m e r i a n i c i u n e i p u t e r i m a i m a r i m a n d r i a d e s i n e I n s u i : e l u r m a r e t e m a r e t i a . 1 a r c r e d e c s c a d e d i n d e m n i t a t e ad e p r i n t c l a c k ' 1 - a r i n t r e c e c i n e v a i n g e n e r o s i t a t e ; u n e t e e a ,m u l t a t i i n t a t o a t a v a n i t a t e a G r e c i l o r v e c h i i n o i 2 .I n a c e s t s p i r i t f u s e s e c r e s c u t i f r a t e l e l u i , S c a r l a t , s o t u l u n e id o m n i t e d e - a B r n c o v e a n u l u i , c a r e s e i s t o v i p r i n s t u d i i i m u r if o a r t e t n r , i a a v a c u t a s c r e a s c ' N i c o l a e p e f i u l , d e b u n e -s p e r a n t e , d a r d e p u t i n n o r o c , C o n s t a n t i n . D e s p r e e l v a a j u n g e .a s e s c r i e c a r f i f o s t p u s I n r a n d u l I n v t a t i l o r I n t r i l e c r e - t i n e u n d e l i t e r a t u r a e m a i c u n o s c u t a d e c k , I n c e l e ' n c a r e at r a i t t o 3 .I L e p r i n c e M a u r o c o r d a t o m ' a v o i i a q u e l e u r c r o y a n c e r e s s e m b l o i t p h l t d t u n l a b y r i n t h e d e s u p e r s t i t i o n s e t d ' e r r e u r s q u ' u n s y s t m e r a i s o n n &e t s u i v i ; S a u m e r y , M m o i r e s e t a v e n t u r e s s e c r e t e s e t c u r i e u s e s d ' u n v o y a g e d u .L e v a n t , I I , L i g e , 1 7 3 2 , p . 1 7 7 . T o t u s i C o r f i o t u l C r i s t o f o r E m p o r o k o m i t e s 1 id e d i e l l u c r a r e a p r i n c a r e c o m b a t e a d e s i u n e a c a b : a k a a l u i N i c o l a e C o m n e n .P a p a d o p o l ; L i t z i c a , C a t . m s s . g r e c e g t i , p p . 1 9 2 - 3 , n o . 3 6 6 .2 L e d e r n i e r s u r t o u t s e p i q u e d e m a g n i f i c e n c e , e t i l c r o i r o i t d e r o g e r l ad i g n i t d e p r i n c e s i q u e l q u ' u n l e s u r p a s s o i t e n g e n e r o s i t . I l j o i n t b e a u c o u pd e s a v o i r t o u t e l a v a n i t d e s G r e c s a n c i e n s e t m o d e r n e s ; O m o n t , i n M i s s i o n s -s c i e n t i f i g u e s , 2 8 5 5 - 6 , p . 5 0 2 .3 S c r i s o a r e a a m b a s a d o r u l u i f r a n c e s V i l l e n e u v e : e I I a u r o i t ( 5 0 m i s a un o m b r e d e s s a v a n t s d a n s l e s p a y s c h r t i e n s o l a l i t t r a t u r e e s t p l u s c o n n u eq u e d a n s c e u x o i l a v c u * ; O m o n t , 1 . c . , p . 6 9 5 . L a u d a l u i D e o f f i c i i s , . 1 7 8 0x a O m a l v r c o v , i b i d . , p p . 6 9 3 , 6 9 7 . P e n t r u o c r o t i r e a d e e l a l u i D . P r o c o p i eP a m p e r i s , L i t z i c a , C a t . m s s . g r e c . , p p . 3 4 4 - 6 , u n d e , l a p a g i n a 3 9 9 , s i S f a -

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    11/362

    O r i g i n e a p r i m e l o r r e f o r m e 1 3M a r e a l u i m n d r i e e s a d u n e c A r t i l e , g r e c e s t i , l a t i n e , o r i e n -t a l e , p e a l t u r i i r o m n e s t i , a l e u n e i b i b l i o t e c i c u n o s c u t er v n i t e i n t o a t l u z n e a 1 . P e n t r u & L i s a e l a d a u s e o e l e g a n t . c l d i r e l a u n j a c h i l i i l o r d e l a V c r e s t i , i n f a t a b i s e r i c i i , c a s u n i cd e l e g A t u r I n t r e d o g m a v e s n i c i i n v t t u r a a n t i c A p e c a r e- c t i t o r u l o v o i a i n v i a t ' S 2 .S ' a c r e z u t c a c e a s t b i b l i o t e c k d i n c a r e a v e m u n e x e m p l a rp e c e t l u i t c u a r m e l e m u n t e n e a l e l u i C o n s t a n t i n M a v r o c o r d a t ,e t r a d u c e r e a , e l e g a n t e d i t a t , a l u i L o n g i n d e B o i l e a u ,

    - a r f i a r s i n i n t r e g i m e l a 1 7 3 9 , n e n o r o c i r e p e c a r e o d e p l o r u nF r a n c e s a f l t o r l a C o n s t a n t i n o p o l S .t u r i l e l u i . P r e c u v A n t a r e a d e e l l a F a p t e l e P a t r i a r h i l o r d e A l e x a n d r u M a v r o -c o r d a t , i b i d . , p . 4 1 1 , n o . 6 7 7 . S c r i s o r i a l e l u i N i c o l a e , p . 4 4 6 , n o . 7 0 4 .V . c a t a l o g u l e i , p u b l i c a t d e m i n e i n M e m . A c . . R o m . , s e r i a a 2 - a ,X X X V I I ( 1 9 1 4 ) ( A c t i v i t a t e a c u l t u r a l t i a l u i C o n s t a n t i n - V o d d B r d n c o v e a n us c o p u r i l e A c a d e m i e i R o m d n e ) ; D o c . g r e c e s t i , I I I , p . 1 4 5 s i u r m . C f . a l c o l e c t i e i

    d e l a m A n t i s t i r e a i e s e a n A B a r n o v s c h i ; i b i d . , I I , p p . 9 0 9 - 1 1 .V . p e n t r u b i b l i o t e a . i B o n n a c , M m o i r e s h i s t o r i q u e s s u r l ' a m b a s s a d e. d e F r a n c e e t C o n s t a n t i n o p l e , e d . S c h d e r , P a r i s 1 8 9 4 , p . L X I V ; S u l z e r , p a r t e am a n u s c r i p t & ; I o r g a , I n M e m . A c . R o m . , 1 . c .3 2 0 A u g u s t 1 7 3 9 : s L e s G r e c s o n t f a i t u n e p e r t e i r r p a r a b l e d a n s l ab i b l i o t h q u e q u e l e p r i n c e d e V a l a c h i e , N i c o l a s M a u r o c o r d a t o , a v o i t a m a s s ed e p u i s p l u s i e u r s a n n e s e t W o n d i t q u i ( s i c ) & L o a p l e i n e d e m s s . e t a u t r e st r s c u r i e u x . Q u o i q u ' e l l e f t d a n s u n l i e u v o i i t , b A t i e x p r s , l i f e u y ap n t r e t l ' a r d u i t e e n c e n d r e s a u s s i b i e n q u ' u n e g r a n d e q u a n t i t d ' e f f e t s. q u e l e s p r i n c i p a u x G r e c s y a v o i e n t r e f u g i s ; O m o n t , 1 . c , p p . 7 3 2 - 3 .D a r v . p . 7 8 7 : J ' a i f a i t c o n n o i s s a n c e e t l i u n e t r o i t e a m i t i a v e c u n g e n t i l -h o m m e v a l a q u e , f o r t l e t t r , q u i a a c c o m p a g n M r . l e c o m t e d e s A l l e u r s. c l e p u i s l a P o l o g n e j u s q u ' a u x f r o n t i r e s d e B o u c h a r e s t , c a p i t a l e d e c e t t e p r i n -. c i p a u t I S . I l m ' a p r o m i s d e m ' a v o i r l e c a t o l o g u e d e s l i a r e s g r e c s d e l a b i b l i o t h -q u e d u p r i n c e d e V a l a q u i e ( S e p t e m b r e 1 7 4 7 ) . P e n t r u V i e t i l e S f i n t i l o r d i np u s t i e , p e c a r e v r e a s l e c u m p e r e N i c o l a e M a v r o c o r d a t , O m o n t , M i s -- s i o n s a r c h o l o g i q u e s f r a n g a i s e s e n O r i e n t a u x X V I I e t X V I I I s i c l e s , p . 3 9 0 .C u m p A r a r e d e c a r t i c u r i o a s e . ; i b i d . , p . 4 5 9 . S e d o r e s c d a r u r i p e n t r uB i b l i o t e c a R e g a l l d e l a e l , a s a d e l A u d a t ( . c e q u e l a r e n o m m e n o u sa p p o r t e d e s o n a r d e u r e t d e s e s c o n n o i s s a n c e s e n f a i t d e l i v r e s I I ; i b i d . ,p p . 4 6 7 - 8 ) . s J e s a i s d e b o n n e p a r t i e q u ' i l a v i s i t l e M o n t A t h o s p l u s i e u r sr e p r i s e s . C e r c e t e a d i i n M o r e i a , i n M a i n a , p e l a e p i s c o p i , c l u t A n d i m e d a l i i ;t p . 6 0 2 . I s ' a r p u t e a t r i m e t e c o l e c t i a d e C o n c i l i i a l u i . H a r d o u i n ; T h i d . L p p .4 7 0 , 4 7 3 , 4 8 5 , 4 8 7 , 5 1 1 . F o c u l d i n C o n s t a n t i n o p o l I i i m p r A s t i e b i b l i o t e c a l a1 7 3 0 , p . 5 1 8 . P e n t r u m o a r t e a l u , p p . 6 7 0 t ; c f . s i P a s p a t i s , i n Z t m . u x r a d i nC o n s t a n t i n o p o l , I V , n - l e 1 6 - 8 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    12/362

    1 4 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tA c e a s t i u b i r e p e n t r u c a r t e s e 1 n t f i l n e 0 e , d e a l t f e l , l ao a m e n i i d i n d o u g e n e r a t i i I n a c e a s t l u m e s u d - e s t o r i e n t a l -c a r e - i s i m i a n o i i n d e m n u r i d e g n d i r e i d e f a p t . S i C o n -s t a n t i n P o s t e l n i c u l C a n t a c u z i n o I i a d u n a s e o a s t f e l d e c o m o a r rl a M r g i n e n i , p e c a r e o p s t r a c u s f i n t e n i e i p i e t a t e f i u l , C o n -s t a n t i n S t o l n i c u l , c a r e v a f i m e r s i l a A f u m a t i i a i u r e a c uc r t i l e d u i : 4 d n s u l , p e c a n d , c u l o t p a t r o n a g i u l a c o r d a t d eV o d a - B r a n c o v e a n u s c r i l l o r i l o r i t r a d u c a l o r i l o r , n u c u n o a f t e mr i c o b i b l i o t e c a a l u i s a u a f i i l o r l u i , t o t u i a a d e b i n e c r e s c u t i

    c u n o s c n d I n t r ' u n g r a d i n a l t m i s t e r e l e r e t o r i c e i e l e n i c e . O m g r -t u r i e f r a n c e s a r a t i l a P a n a i o t i N i k u s i o s u n p r e c u r s o r i n c ep r i v e t e a c e a s t I n d r e p t a r e s p r e a n t i c h i t a t e , p r i n e x i s t e n t a u n e ic o l e c t i i c o n s i d e r a b i l e I . N u m e l e l u i H r i s a n t N o t a r a 2 s e g -s q t e u n e o r i p e c r t i & A m i t e a c e l e i S c o l i i n a l t e d i n I a i , c A r e i ai - a p u r t a t g r i j a t o t d e a u n a , v z n d I n t e i n s a u n a p z m n t d ec u l t u r e l e n i c A 2 .I h a i n t e d e d n s u l a v u s e p a s i u n e a d i r t i l o r i P a t r i a r h u te c u m e n i c D i o n i s i e ( f 2 3 S e p t e m b r e 1 6 9 6 ) ' .M r g e n i n d u - s e l a a c e s t o r i z o n t d e c l a s i c i t a t e g r e c e a s c A ,o a m e n i i a c e s t u i t i m p a u p u t i n e l e g A t u r i c u A p u s e n i i . N i c o l a e -M a v r o c o r d a t I n t r e t i n e a d o a r r a p o r t u r i c u t r a d u c n o r u l s a s a lo p e r e i s a l e d e m o r a l , a p o i c u a c e l S c h e n d i u s V a n d e r b e c k , c a r es e v a a r u n c a p e u r m i n j u r i o s i m p o t r i v a l u i 5 , o r i c u m e d i c u le v r e u F o n s e c a 6 . O d a t 6 - 1 v e d e m I n s c h i m b d e s c r i s o r i c u L eQ u i e n , c e r c e t t o r u l s e r i i l o r d e e p i s c o p i r 6 s 5 r i t e n i 7 .

    1 L a b i b l i o t h q u e d e P a n a j o t t i , p r e m i e r d r o g m a n d u G r a n d V i z i r , e s t o i tf o r t c o n s i d r a b l e ; O m o n t , M i s s i o n s a r c h o l o g i q u e s , P a r i s 1 9 0 2 . S e -p o m e n e s c E a l o y o t a l e l u i f n t e u n m a n u s c r i p t , O m o n t , M i s s i o n s s c i e n t i fq u e s , p . 6 4 5 . V . s i S e v i n , L e w e s s u r C o n s t a n t i n o p l e , P a r i s , a n x , 1 8 0 2 , I nI o r g a , M e m . A c . R o m . , 1 9 2 6 - 7 , p . 1 7 0 ( a c o l o i d e s p r e b i b l i o t e c a M a v r o -c o r d a t i l o r ) . I n S e v i n , p p . 5 , 2 5 - 6 s i d e s p r e m e d i c u l F o n s e c a , I n l e g a -t u r a c u N i c o l a e - V o d a .2 E l m o a r e d u p a N i c o l a e M a v r o c o r d a t , l a 1 7 3 0 n u m a i ; O m o n t , Z . c . , p . 6 9 5 . .3 I n u l t i m u l t i m p a l v i e t i i s a l e N i c o l a e M a v r o c o r d a t c e t e s t e i e I s t o r i i l eT a r i i R o m a n e s t i ; I o r g a , D o c . g r e c e , s t i , I I , p p . 1 0 5 1 - 2 , n o . x x x .L i t z i c a , o . c . , p . 3 3 3 , n o . 6 2 9 .5 E m i l e L e g r a n d , G n a l o g i e d e s M a v r o c o r d a t o c i t a t a .P e n t r u e l v . S e v i n , p p . 5 , 2 5 - 6 , s i A l . M a v r o c o r d a t , I n A r c h i v a , i . c .V . I o r g a , I n a c e i a s i r e v i s t a , X , p p . 1 3 2 - 4 , 1 8 5 i u r m .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    13/362

    C A P I T O L U L I IB o i e r i m e a t a r n i N i c o l a e - V o d M a v r o c o r d a tI n s u f l e t i t d e c e l e m a i b u n e i n t e n t i i , c a r e n u s e p o t p u n e l aN i c o l a e - V o d a , c a r e a r e c o m a n d a t a p o i f i u l u i s a n u a d u c 4G r e c i c u d a n s u l , n i c i m a c a r a t a t i a e i a d u s e s e e l I n s u s i la c a u t a t s ' a f a c a I n M o l d o v a u n d e v e n i a i n t a i u l a 1 7 0 9 , u n l o c rc a t d e l a r g i n s f a t u l s u r e p r e s i n t a n t i l o r v e c h i l o r f a m i l i i , i a mv i l z u t , f u t r e d a n s i i , p e N i c o l a e C o s t i n , t o v a r a s d e c e t i r is c r i s , o c u p a n c l l o c u l c e l d i n t a i u . C l a u d , I n 1 7 1 6 , i s e ( M u c e l a l tS t a t r o m a n e s c , u n d e n u m i c a i m a c a m i p e M i h a i C a n t a c u z i n o ,c h e m a t a p o i l a P o a r t a p e n t r u i s p a s i r e , p e R a d u G o l e s c u i p e -S e r b a n B u j o r e a n u , e l f u I n t a m p i n a t l a g r a n i t a d e b o i e r i l o c a l -n i c i , c a r i a r a t a u I n c r e d e r e I n a c e l a c a r e p u t e a s i i a d u c ap o t o l i r e a c u m p l i t e l o r l u p l e i n t e r n e d i n u l t i m u l t i m p . A x i n t i e -U r i c a r i u l p o m e n e s t e p e P e t r a s c u B r e z o i a n u , c a r e v a s i m t i a p o i

    r a s b u n a t o a r e a m a n i e a a c e s t u i D o m n p e c a r e - 1 t r a d a s e c uI m p e r i a l i i a u s t r i e c i , p e G r i g o r e B a l e a n u , p e R a d u D u d e s c u , p e -c r o n i c a r u l R a d u P o p e s c u , c a r e v a p r i m i s a r c i n a d e a i n f a t i s aa c e a s t i i D o m n i e m u n t e a n 2 .D a r n ' a u t r e b u i t a n u m i t e d o v e z i a l e u n u i t e m p e r a m e n ta p r i n s , c a p a b i l d e a o s a n d i l a m o a r t e p e u n b i e t o f i t e r c a r e -c a l c a s e p r o t o c o l u l 3 s i d e a f a c e s i i s e e x e r c i t e i m e d i a t o a l t as e n t i n t A p r i p i t a n i c i m a s u r i l e n e i e r t t o a r e p e c a r e , d e l a .1 V . D a p o n t e , p h n z r i d e s d a c e s , e d . E m i l e L e g r a n d , I , P r e f a t a ; P a p a d o -p u l o s K e r a m e u s , n H u r m u z a k i , X I I I , c a p . x x t ; L i t z i c a , C a t . m s s . g r e c e g t i ,p . 1 2 7 .2 P . 1 7 2 .a P . P . P a n a i t e s c u , C l t o r i p o l o n i , p p . 3 7 - 8I o r g a , D o c . g r e c e s t i , I I I , p . 7 3 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    14/362

    1 6 R e f o r m e l e B i z a n t u i u i e u r o p e n i s a ti n c e p u t , I n p r i m a D o m n i e , i n d r a z n i s a l e i e i e c o n t r a c e l o r m a ip u t e r n i c i b o i e r i m o l d o v e n i , c a r i e r a u 0 c e i m a i n e a s t a m p a r a t , il i n t r e i n t r i g a n t i , p e n t r u c a o a m e n i c a r i r e i b d a s e r d i n M o l d o v af o r G r e c i c u r a t i , p r o b a b i l f i e i n e c u n o s e d l o r i d e l i m b a l d r i i , c a u nD u m i l r u , s c u C a n i a c u z i n o f i u n A n l o n i e R o s e l , s a s e r i d i c e i m p o -t r i v a s t r a i n u l u i , n e t i u t o r d e d a t i n i 0 i n c a p a b i l d e a i n t e l e g e- d e - a d r e p t u l l a j u d e c a t i .N e m u l t a m i r e a c e l o r l e g a t i d e M i h a i R a c o v i t a s a u d e D i m i -t r i e C a n t e m r e p u t e r n i c a , 0 e a v a c o n t r i b u i l a f o r m a r e a u n u i

    - n o u p a r t i d c r e t i n i n M o l d o v a c a r e c u n o s c u s e p e a c e l a , d e s i m -p a t i i p o l o n e , a l C o s t i n e t i l o r . C r o n i c a r u l r a c o v i t e s c v o r b e t e- d e b o i e r i i p a r n n t e n i p e c a r i N i c o l a e - V o d a n u - i p r i m i a a f a r - d e I l i e C a n t a c u z i n o , c z u t a p o i 0 e l I n d i s g r a t i e , d e 4 G r e c i i t a r i -g r d e n i c a r i s a n t d e p r i n 0 c a t o g D o m n i i , d e d n u e v o r b a- d e o i n o v a t i e a p r i m u l u i M a v r o c o r d a t , a a v e n i I n t a r a s a s e d e s -f a t e z e , u n i i p e n t r u a g o n i s i t , a l t i i p e n t r u i m b u c a t u r i . D a r i ns a r c i n a l u i N i c o l a e - V o d a s e p u n e e m u l t a c h e l t u i a l a ( d e l aC o n s t a n t i n o p o l ) 0 m a n d r i a g r e c e a s c a , s o s i r e a c u o a d e v -r a t a o a s t e e x o t i c a d e S a r b i 0 A r n a u t i , c a 0 c u m s ' a r t e m ed e n o i i s a i s u p u 0 . a N u c a u n D o m n , c e c a u n l e u s t a ) a s u p r at u t u r o r . . . N i c i c u o c h i i a s u p r a l o r n u c a u t a , n e c u m s g r a i a s c . c u d a n 0 i s a u B A m a i i n t r e b e p r e c i n e v a v r e - u n c u v a n t . . . N i c i o. c i n s t e n u a v e a u b o i e r i i . . . L i m b a r o m a n e a s c a n e t i i n d , t o tc u t a l m a c i u g r a i a . i a p o i , I n a c e i a 0 p o r n i r e d e c r i t i c a p r i n s a : o 0 m u l t i m e d e G r e c i a u v e n i t , p e c a r i i n s an u - i a r a t a d o c u m e n t e l e , - 2 c a t r ' m a s e s e F e n e r i u l p u s t i ui n T a r i g r a d , c a t n u m a i m u i e r i l e l o r r a m a s e s e c e i m a g i -n a t i e ! , 4 c A c i G r e c u m b l a i m u l t p a n a d a i d e v r e u n u la c o l o , i a r a a i c e , s o s i n d , i m p l u t - a u c u r t e a d o m n e a s c a , p r i n t o a t eo d a i l e , i p r i n t a r g p r e l a g a z d e . . . B a n i i c e s e s t r a n g e a u d i n t a r a ,t o t l a m a n a G r e c i l o r s e s t r a n g e a u , i a r a n u l k V i s t i e r i a V r i i .D a r i l e s e c u l e g e a u p r i n z a p c i i g r e c i , d a r s e 9 t i e c u c a t as o c o t e a l a c h i v e r n i s i a n o u l D o m n v e n i t u r i l e M o l d o v e i , i n t r o -d u c a n d , c u m s e v a m a i v e d e a , 0 i n o v a t i i f i s c a l e , d i n c o r e n ul i p s i a 0 o o a r e c a r e f i l a n t r o p i e i n s e n s u l f i l o s o f i c a l a n t i c h i t a t i i .i s e r e v i n e a s u p r a t e m p e r a m e n t u l u i d e v i o l e n t a p e c a r e a c e s tI n t e l e p t n u i l - a p u t u t s t a p n i t o t d e a u n a : e F o a r t e e r a s t r a n i c0 r a p i t l a m a n i e , c a s s e c u t r e m u r e t o t i , d u p a c e a d a t i n g .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    15/362

    . . . = 7 . 7 . - . . .4 1 1 1 1 1 0 M T ' " 'V I 1 1 1 : :

    iI , .4 , L

    ., , I , _ _ _ .f , I ' 1 4 , , , I T I . I

    - . . . . - - _ , . . . . . . . . . . . . . . . . . _ . . . . . . . _ . . . " . . . . . . E : . 7 _ . . . . . . l e .

    F i g . 1 . N i c o l a e M a v r o c o r d a t .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    16/362

    B o i e r i m e a t a r i i i N i c o l a e - V o d g M a v r o c o r d a t 1 7t u r c e a s c A d e t e r o a r e c a r e d o m n i a I n a c e l m o m e n t l a S t a m b u l v i- c a r e a d u s e c a t a s t r o f a B r n c o v e n i l o r .

    D e p r i n s c u f o r m e l e i m p u n t o a r e a l e i m p e r i a l e i m o n a r h i ib i z a n t i n e - o t o m a n e , e l v r e a s e i i n l r o d u c e i u n a d a u s l a e l i c h e l d ,i s o l d n d p e r s o a n a D o m n u l u i c a r e , p d n e i a l u n c i , f o s l b o i e r , r d -J n e i n e a l o l u f i C u o b i c e i u r i l e d e c a m a r a d e r i e f i f a m i l i a r i l a l e4 e p e i n d a l u n c i . i o m u l l u i M i h a i R a c o v i t , c a r e f u s e s e s et i p d e u n a s e m e n e a D o m n l a i n d e m a n a v i l a n i v e l u l o r i c u i ,i n t e l e g e l u c r u l a v a : U v a l u i e r a i n c h i s , t o t p e n t r u m n d r i ec e o a v e a . U r i t v i n e p l c u t e r a t u t u r o r N i c o l a e - V o n , v i , d e a r f im a i d o m n i t , t o a t b o i e r i m e a , d e p r i n g a - v i f a c e d e c a p c u. e m i g r r i l e d e m o n s t r a t i v e v i p A r I t o a r e , s e r i d i c a s f u g d i n1 a r a v i s m e a r g a s f a c j a l h l a I m p r t i e . . . N e l m b l a n z i t v is t r i n d e u r e a m o l d o v e n e a s c , a v a c u m o f o r m a s e a c e a s t p o l i t i c A d e v e v n i c e r s t u r n r i , p e c a r e B r n c o v e a n u o v t i u s ei m p i e d e c a l a M u n t e n i i s i , I n a c e e a v i m s u r I n c a r e o I n c u r a j a ,. d i n t r s p u t e r i , l a M o l d o v e n i , f i i n d a p r o a p e c r e a t o r u l a c e s t u is i s t e m n e n o r o c i t . S i , c u m v i I n M o l d o v a , i n c i u d a i n t e n t i i l o rl u i D i m i t r i e C a n t e m i r , c a r e v i I n e x i l s e i n t i t u l e a z A a D o m nd e m o v i e , a d e c : e r e d i t a r , - - v i d i n a c e a s t t e n d i n t a l u i av e n i t v i c o n t r a l u i o p u t e r n i a o p o s i t i e b o i e r e a s c A , s e a j u n s e s e- a c u m l a i n t r o d u c e r e a a l e g e r i i D o m n i l o r , a v a - z i s u l M u s t e a- o b s e r v I n d i a t r i b a p e c a r e v i - o s t r e c o a r a I n t r e v t i r i l e d e s p r ea c e a s t p r i m D o m n i e a u T a r i g r A d e a n u l u i : N e p o f t i t d e n i m e

    - a u v e n i t D o m n 1 . A c e s t e a i n M a i l d e c r i t i c a , d e c a r e v a f iv o r b a a i u r e a , a a d e m o c r a t i e i t r n e v t i p e c a r e o i n t r o d u s e s ea c e s t o m d e l a T u r c i , I n f t i v n d a l t c o n c e p t i e a o s e b i r i i d i n t r ec l a s e .A c e i a v i s e n t i n t c a d e v i a s u p r a D o m n i e i a d o u a : u N i c o l a e -V o d t o t c a v i I n D o m n i a d ' i n t A i u I v i t i n e a l u c r u l ; p e n i m e d i nb o i e r i n u c r e d e a ; u v a l u i I n c h i s , o l a j u d e t a v v i n i m A n u i n u- a l e g e a , n i c i l i m b a t r i i v t i i n d . S i a c e s t c u g e t t o r a s u p r al u c r u r i l o r l u m i i , c u c e s i g i t i r e I n f t i v e a z e l a d e r e a B r a n -c o v e a n u l u i 1 r o s t e v t e j u d e c a t a : a u n d e D o m n i i I n c h i d u v i l es u p u v i l o r s i , a c o l o v i s u p u v i i i n c h i d i n i m i l e D o m n i l o r s i 2 .

    I P . 4 0 O . u r m . d i n e d . K o g A l n i c e a n u .a P . 5 1 .2

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    17/362

    1 8 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tI n a l t a f o r m , W A a c e a s t A e l o c v e n t A s i v u l g a r i t a i e , a c e l e a s ii n v i n u i r i s e l i l t A l n e s c I n a c e a c r o n i c A a l u N e c u l c e c a r e r e p r e s i n t r i

    d e f a p t m e m o r i i l e l u i , s e r s e m a i t A r z i u , s u p t i n f l u e n t a I m p r e -j u r A r i l o r v i e t i i l u i d u p 1 7 1 1 . L a a c e s t s e m i - G r e c d e t r a d i t i e -m o l d o v e n e a s c A a c e l e a s i p l A t g e r i i m p o t r i v a B i z a n t i n u l u i i n a -b o r d a b i l : U s a i i e r a i n c h i s t a r e . N i m e n u i n t r a l a d A n s u l : - .a d o a z i , a t r i a c A n d c h e r n a c A t e v r e u n b o i e r l a d o A - t r i i c u v i n t e ,i a r A i n t e a l t c h i p n u p u t e a n i m e s A m e a r g A l a c h I n s u l , s i d i n S O -t i l d e i n c o l o m a i i n l l i u n t r u n i m e n e n u p u t e a i n t r a , n i c i b o i e r i i ,n i c i m a z i l i i . S i a i c i s e a r a t A i n t i m i t a t e a e x c l u s i v ' A c u G r e c i i , s i n -g u r i i p e c a r i , d e a l t f e l , i i c u n o s t e a n o u l v e n i t , s i s e i n s e a m n i tp c 1 A . n e a . . S p a n d o n i , c a r e e f A c u t d o a r n u m a i C A m i n a r , S c u l l %C r t m A r a s u l , c a r e p o a r t A g r i j a v e n i t u r i l o r p e r s o n a l e a l e D o m n i e i rs i a c e l R a m a d a n , c u m a m v A z u t d e v e c h i u n e a m g r e c e s c , c A r u i as i n g u r s e p u t e a i n c u m e t a V o d A a - i i n c r e d i n t a s e c r e t e l e P o s t e l n i c i e ip e c a r e , d e a l m i n t e r e a , D i m i t r i e C a n t e m i r l e d A d u s e i n s a m al u i E u p p a g h i o t i , t o t a s a d e G r e c i s i d i n a c e i a s i a r i s t o c r a t i e g r e -c e a s c A p e c a r e a m g a s i t - o s e m n a l a t A I n c a d i n u l t i m u l s f e r t a l s e -c o l u l u i p r e c e d e n t . N e d e p r i n d e r e a c u l i m b a t ' A r i i s i p r i m u l M a -v r o c o r d a t a c A u t a t i n d a t s ' o c o r e c t e z e e s i a i c i a l t c a p d e a c u s a -t i e : N i c o l a e - V o d A , n u s t i a l i m b a m o l d o v e n e a s c k s i e r a u n l u c r u ip r e a c u n A c a z b o i e r i l o r s i t A r i i . . . I i e r a c u g r e u s i l u i , c A n u s t i ar A n d u l t A r i i s i n u p u t e a p r e b o i e r i s A - i s u p u i e c u c h i v e r n i s e a l a ,c e i a c e i n s e a m n a a i c i , n u s o c o t e l i l e b o i e r e s t i , c i g u v e r n a r e am o n a r h i c k d u p c u m i i e r a v o i a l u i . D a r , I n d e o s e b i r e d e -p A r t e n i t o r u l i n f e r i o r s i o b s c u r a l l u i V o d A - R a c o v i t A , i s t e a t am i n t e a l l u i N e c u l c e , i n r u d i t c u C a n t a c u z i n i i , l A u d A n d f o a r t eI n u i t p e e A r t u r a r , i n t e l e g e t o a t e m o t i v e l e a c e s t e i n e o b i s n u i t es i u i m i t o a r e a t i t u d i n i : S i i s i t i n e a l u c r u r i l e i n a l t e . . . V r e a & i t 's t A p A n e a s c A M o l d o v a c a P o a r t a T u r c e a s c k c u m a r e m A r i r e . . .S i d e s f A t r i r i , v o r o a v e d e g l u m A , n i m i c A n u s e f A c e a u i n a i n t e -l u i , c a r e a v e a i d e a l u l d e r e g a l i t a t e i m p e r i a l A a l a n t i c h i t A t i i _ S i e r a f o a r t e c u n o s c A t o r l a o a m e n i , s i l a e d . c e - 1 s l u j i a u b i n e ,a r A t a d a r 1 . S i N e c u l c e v a t r e b u i s A r e c u n o a s c A f a p t u l c A rI n a d o u a D o m n i e , p e n t r u c a r e s i l a M u s t e a , l i p s e s c u n e l e -d i n i n v i n u i r i , N i c o l a e - V o d A i s i l ' A s a s e f i r e a c e a m A r e a t A c u n t

    I P . 2 9 6 .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    18/362

    C i o b a n u , o . c . , A n e x e .3 N e c u l c e .3 V . I o r g a , D o c . g r e c e g t i , I I I , p p . 6 9 0 u r m . , ' 2 1 i u r m . , n o . x i s ; p p . 8 3 - 5 ,n o . I a .4 I b i d . p . 9 5 .2 *

    B o i e r i m e a % A r i l i N i c o l a e - V o d a M a v r o c o r d a t 1 9e r a I n D o r n n i a d ' i n t a i u ; c e m u l t s e m a i l s a s e , i t r a i a b i n e c ub o i e r i i , i n d r a g o s t e .D a r i n t r e g a c e s t s i s t e m m o n a r h i c c u c a r a c t e r c o n s t a n t i n o -p o l i t a n , d o a r M I % i n r a u r i r e a p u t e r n i c a a a c e l u i c l a s i c i s m d ec a r e V o d a M a v r o c o r d a t a f o s t s t a p n i t i n t o a t e s c r i e r i l e c a iI n t o a t e a c t i u n i l e s a l e , s e i n t a l n e s t e l a l o l l D o m n i i d i n a c e s tl i m p , a f a r a d e A n t i o h C a n t e m i r , r a m a s f o a r t e b s t i n a s , c u t o a t ai n d e l u n g a t a s e d e r e l a C o n s t a n t i n o p o l , u n d e n u s ' a i n c e t a t e n i td e f a p t n i c i o d a t a , c e r a n d u - s e d e l a o v r e m e s i e l l a P e t e r s b u r g 1 ,s i d e M i h a i R a c o v i t a , c a r e , c u t o a t e c e l e t r e i D o m n i i a l e s a l e ,a r a m a s b o i e r , f a r a m a c a r o b i s e r i c a d e p o m e n i r e , a s a c u mf u s e s e l a i n c e p u t u r i l e s a l e , I n c i u d a o r i g i n i i , p e j u m a t a t e c a n -t a c u z i n e a s c a . A c e i a s i n e v o i e d e a u t o r i t a t e D i m i t r i e C a n -t e m i r p o a t e , l a m n i e , s b a t a i s a u c i d p e o f i t e r i i s i c ub u z d u g a n u l i s a b i a a c e i a s i d o r i n t a d e a s e i m p u n e p r i np o m p a , c a I n c e r e m o n i a p r i m i r i i d e b o i e r i a m o n a r -h i e i e r e d i t a r e i m p u s e d e d a n s u l , a c e i a s i i n c u n j u r i m e g r e -c e a s c a .D a r u n C o n s t a n t i n D u c a s c r i e g r e c e s t e i f a c e d o v a d a u n o rs o l i d e s t u d i i c l a s i c e , d e a c a r o r i z b a n d s e a r a t a m a n d r u , i a rD i m i t r i e C a n t e m i r n u n u m a i c a d o p t a i r e t i n e p e A n a s t a s eC o n d o i d i , c a r e - 1 a c o p e r e d e l a u d e s , d a r p a s t r e a z a s i i n e x i lG r e c i a j u t a t o r i I n j u r u l l u i , p e o v r e m e c a n d , I n T a r a - R o m a -n e a s c , u n a s a d e c o n v i n s s i d e f i e r b i n t e n a t i o n a l i s t c aS t o l n i c u l C o n s t a n t i n C a n t a c u z i n o i n c r e d i n t e a z a c r e s t e r e a f i -i l o r s a i l u i A n a s t a s e d i n I a n i n a , 4 - p o a t e a c e l a s i C o n d o i d ip r e c u m B r a n c o v e a n u i n s u s i d a t c o p i i i p e s a m a l u i G h e o r g h eM a i o t a , a f a c u t m a r e m a e s t r u a l i n v a l a m n t u l u i p e S e v a s t o sC h i m e n i t u l i a s c u l t a l a C u r t e p r e d i c i l e g r e c e s t i a l e l u i l o a nA b r a m i o s .

    A c e i a s i p o r n i r e c o n t r a G r e c i l o r s e i n t a l n e s t e I n a c e a s t 6v r e m e i i n r n d u r i l e c l e r i c i l o r .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    19/362

    2 0 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tA i c i f u g e r a o I n d r e p t a t i r e , 0 u n a p u t e r n i c a . D o s o f t e i d el e r u s a l i m f u s e s e I n a d e v a r u n f e l d e a i p e r m i t r o p o l i t I n a m a n -

    d o u a t a r i l e n o a s t r e , a c o p e r i n d u - l e 0 u m i l i n d u - l e c u p r e s t i g i u ls a u , e x p l o a t a n d u - l e p e n t r u n e v o i l e u n u i S c a u n s r a c i t c u t o t u ld e s t p a n i r e a t u r c e a s c a . M a i n a v a l i t o a r e 0 c o p l e 0 t o a r e a f o s ti n f l u e n t a , I n t o v r 4 i t a d e u n e l e c o n c e s i i , a l u i H r i s a n t , u r m a u la c e l u i a . P r i n e l c h e s t i a m a n a s t i r i l o r I n c h i n a t e c a p a t a u n a l t .a s p e c t . N u m a i e v o r b a n u m a i d e o I n s t r a i n a r e a u n e i p r t id i n v e n i t u r i p e n t r u a s u s t i n e a , I n g r e l e l e l o r n e v o i s u p t a p a g a n i ,L o c u r i l e S f i n t e , c i d e o d e s / a c e r e W a l d a b i s e r i c i l o r d e s u p l o b l e i d u t -r e a i e r a r h u l u i l o c a l , d e o a d e v e l r a t e ' a n e x a r e , I n t i n g a s u p r a a z e c em a ' n a s t i r i 0 m e r g a n d p a n a l a r u g a c i u n i l e p r e o t i l o r d e s a t I nl e g a t u r i c u e l e . C o n t r a a c e s t e i a s ' a r i d i c a t , c u o e n e r g i e c a r ea b i r u i t , G e o r g i a n u l d e s b r a c a t d e v e m a n t u l c u l t u r a l g r e c e s c 0a s i m i l a t s u f l e t e t e c u s o c i e t a t e a r o m n e a s c a p e c a r e o s e r v i ad u h o v n i c e t e , A n t i m .S p r i j i n i t p e c a n o a n e l e s t r a m o 0 l o r c a 0 p e l e g i l e d u m n e -z e i e t i , e l d i s c u t a p a t r i a r h i c e O i l e p o r u n c i c a r e v r e a u s - 1d e s p o a i e d e d r e p t u l p e c a r e n u - 1 p o a t e c e d a . E l n u a d m i t en i c i o s t a p a n i r e s t r i n a , a f a r a d e s i n g u r u l c a s a l s t a v r o p i -g h i i l o r , a t a r n a n d d i r e c t d e S c a u n u l p a t r i a r h a l c a r e l e - a c r e a t .C u h o t a r i r e a m n d r i e i s a l e j i g n i t e 0 c u p u t e r e a c o n t i i n t i i s a l ed e d r e p t a t e e l a f i r m a : N ' a u f o s t v r e - o d a t , n i c i n u v o r f if n U n g r o v l a h i a m n g s t i r i s u p u s e v r e u n u i a d i n t r e P a t r i a r h i id e a i u r e a , c i t o a t e a c e s t e a s a n t s u p t a n o a s t r a c a r m u i r e , I n c a r e .i c a n d s a v a r 0 m j e r t f a M I % s a n g e , s t a m n u m a i n o i p e s f n t u lS c a u n , n u 0 a l I e r u s a l i m u l u i ; c i d e c i d a m n u m a i d e v o i an o a s t r a m i n . ' S f a n t u l u i M o r m n t d e l a m a n a s t i r i l e n o a s t r e ,P a t r i a r h u l u i I e r u s a l i m u l u i , a l t d a t ' d i l a a l U n g r o v l a h i e i .O r i c a t s ' a r f i f c u t a l t o b i c e i u , o r i c a t i D o m n i n e t i u t o r i a r f ih o t a r I t - o , e l , s p r i j i n i t p e c a n o a n e , p e a c t e l e c t i t o r i l o r , n u - 1 r e c u -n o a t e , o p r i n d p a n a 0 a e z a r e a I e r o s o l i m i t a n u l u i I n e l e . A d r e -s a n d u - s e d e - a d r e p t u l P a t r i a r h u l u i e c u m e n i c , A t a n a s i e , a l e c a r u is t a v r o p i g h i i a d e c l a r a t C a ' l e r e s p e c t a . ' , d a r l e c r e d e 0 p e e l e a m e n i n -t a t e , e l s t r i g a : D a r d e u n d e f a c e ( H r i s a n t ) a l e s a l e m a n a s t i -r i l e c e s e O A I n e p a r h i a n o a s t r a 0 ( i n t r o d u c e ) , c u o u r i a q a s a r i -t u g , a r o g a n t a l u i p o m e n i r e , f o l o s i n d u - s e d e a c e l u i a l A l e x a n -d r i e i 0 a l A n t i o h i e i ? . e C a c i s p u n l e g i l e d u m n e z e i e t i c s l u c r u -

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    20/362

    B o i e r i m e a t t i r i i 0 N i c o l a e - V o d l M a v r o c o r d a t 2 1r i l e r u a l c A t u i t e n u l e I n t r e t e n i c i v r e m e a , n i c i o b i c e i u l , 0 ,i a r 0 , c e l e d i n t r u I n c e p u t s i g u r e , o n c e a r v e n i a s u p r a l o r ,n u - v i p i e r d p u t e r e a . . . N u e D u m n e z e u B i s e r i c a S f f i n t u l u iM o r m n t , c i B i s e r i c a l u i D u m n e z e u , 0 n u m a i a l u i D u m n e z e u ,c a 0 c e l e l a l t e B i s e r i c i . . . i , d a c u n I n g e r d i n c e r n i - a r p o r u n c i ,n o i , s o c o t i n d m a i d e t e m e i u s f i n t e l e c a n o a n e a l e f e r i c i t i l o r P A r i n t i0 l e g i l e d u m n e z e e t i d e c f i t p o r u n c a l u i , n u n e v o m s u p u n e ( 2 6 D e c e m b r e s t . n . 1 7 1 0 ) 1A b i a p e s t e m a i b i n e d e u n a n , r e l a t i i l e f l u % r e l u a t e , d u p c eH r i s a n t k i p r s i s e p u n c t u l d e v e d e r e 2 . A n t i m s e s o c o a t ea t u n c i , I n t o a m n a a n u l u i 1 7 1 2 , a e z a t d i n n o u c u d r a g o s t e i b u n v o i n t o I n v e c h e a i n t i m i t a t e a P a t r i a r h u l u i n v l i t o r ,d a r , s e r i e e l , n u s e p o a t e s n u b a g e d e s a m c o u n e l e p a r a -p o n e 0 v e c h i b n u i e l i , d e s p r e c a r e F e r i c i r e a V o a s t r s p u n e al e - a a r u n c a t I n a b i s u l u i t r i i , i a r A 0 s e r i d i c g d i n a b i s 0 l n o i e s ca m i n t i r e a c u s u n e t . E g a t a a l i s c o a t e d i n n o u I n a i n t e d r e p t -t i l e , d a r , d e o a r e c e p o r u n c e t e p r i n t e a s c a - T i i u b i r e s n um a i s c r i e m n i m i o p e n t r u a c e a s t a f a c e r e , s t A c e r n t o a t e d e o -c a m d a t , p e n t r u a s c u l t a r e i e v l a v i e n 3 .A n t i m , d e p l i n c o n t i e n t d e r o s t u l s u , a v u s e , d e a l t f e l ,s s e a p e r e , n u n u m a i I m p o t r i v a u n o r a s t f e l d e I n c l c r i b i s e r i -c e t i , d a r 0 d e i n t r i g i d i n M u n t r u , c a r e p o r n i a u , m c a r I n p a r t e ,d e l a a c e l o l e r g r e c e s c c a r e I n M o l d o v a p a n a t u n c i , c u t o a t p r e s e n t a a t r e i P a t r i a r h i , I n f u n c t i e s a u m a z i l i , l a I n m o r m f i n -t a r e a l u i C o n s t a n t i n - V o d C a n t e m i r 0 c u t o a t m o a r t e a a c o l oa u n u i a d i n e f i i i e r a r h i e i p a t r i a r h a l e , n u I n s e m n a n i m i o .N i s ' a u p s t r a t , I n c A l z i t e d e a c e i a 0 e l o c v e n t c a 0 I nl u p t a c u H r i s a n t , c a 0 I n p r e d i c i l e , p l i n e d e m u s t r r i c o n t r al u x u l u i 0 a l t o r p A c a t e , c a a l e v e a c u l u i l u i H r i s o s t o m , d i n D i d a h i i l es a l e 4 , a c t e l e u n u i p r o c e s I n c a r e , i a r 4 i , A n t i m a c t i g a t b i r u i n t a 4 .s u p t a n u m i t e i n f l u e n t e c o n s t a n t i n o p o l i t a n e , m i t r o p o l i t u lf i i n d l a 1 7 1 1 u n s p r i j i n i t o r a p r o a p e f A t i a l p o l i t i c i i c r e t i n e

    1 b i d . p p . 7 9 - 8 2 , n o . x m x .2 I b i d . , p . 1 0 0 .3 I b i d . , p p . 1 0 5 - 6 , n o . L X V . C o r e s p o n d e n t a u r m a t o a r e p r i v e 0 e a f a c e r id e t i p o g r a f i e ; v . n o . L X V I .4 V . I o r g a , h t . l i t . r o m . , H , p . 4 7 6 s i u r m . , d u p D i d a h i i l e , e d . E r b i -- c e a n u , p . 9 6 s ' l u r m .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    21/362

    2 2 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a ta l a t u r i d e T a r , i s e c e r u d e C o n s t a n t i n - V o d B r n c o v e a n u , s ' Ap a r a s e a s c a u n S c a u n i n c a r e f i i n t a s a p u t e a f i c o m p r o m i t a t o a r e

    p e n t r u D o m n i e . E l r e f u s a c u t o a t a h o t a r i r e a .L a 2 4 I a n u a r 1 7 1 2 i n d e m n u l d o m n e s c I i f u s e s e a d u s d ed u h o v n i c u l D o m n u l u i , M i t r o f a n d e N i s a , o r i g i n a r d e l a m a -n a s t i r e a D i o n i s i u d i n A t h o s . D a c a n u s e r e t r a g e , v a f ic a t e r i s i t d e E c u m e n i c , d u p a c e v a f i f o s t s c o s c u s i l a d e c a t r eD o m n i e .C a r a ' s p u n s , A n t i m a r a t c u c e s p i r i t d e s m e r e n i e a t r a i tI n t a r a , d e l a s o s i r e a s a , c u m n ' a r a v n i t n i m i c p e n t r u s i n e , d a r ,u n d e a f o s t p u s , v i - a f a c u t t o a t . d a t o r i a . D a c a M i t r o p o l i a e i m -p o v a r a t a , n u e s t e t o t a a d i n i n t a m p l r i l e v r e m i i , i . D o m -n i a c i t i n e f i e r b e m i n t e a c e a s t a t i c a l o a s a t a r a ? N u s es i m t e s t r a i n , c u m i s e a d u c e i n v i n u i r e a : u I n H r i s t o s s e i t z l e m t o l iu n a , f i a p o i n ' a m f o s t n u m a i e u e p i s c o p s i m i l r o p o l i t s t r e i i nT e a r a - R o m e i n e a s a , c i a f o s t s i a l f i i m u l f i , p r e c u m s c l a i d i nc o n d i c e f i p r e c u m s p o l i t i c i a l l e i n M a j B e s e a r i c a , p r e c u m a us i e i l u t f i a i j i D o m n i , d e l e a r a l ; i s t r e i n i , c a f i i n t o d a l u m e a , d e 'D u m n e z e u a u f l i c u t l u m e a s l o b o d p e n t r u 1 0 0 > > . D e a l m i n t e r e a ,d u p v e r i f i c a r e a , i n f a v o a r e a s a , a s o c o t e l i l o r , i . i m p c a r e a c uD o m n u l , c a r e n u i n d r a z n i s ' a m e a r g a m a i d e p a r t e , A n t i m ,i n t e m e i n d s t r a l u c i t a b i s e r i c a d e a r t a c a r e - i p o a r t a n u m e l e ,h o t r i a , i n t e s t a m e n t u l s a u d i n I u l i e 1 7 1 5 , c a v e n i t u r i l e e iy o r i n t r e t i n e a d e o p o t r i v a t i p o g r a f i a g r e c e a s c a 9 . 1 c e a r o m a -

    n e a s c aI n M o l d o v a , N i c o l a e M a v r o c o r d a t a r a t a s e t o t r e s p e c t u lM i t r o p o l i t u l u i r o m a n G h e d e o n , p e c a r e - 1 f a c u , i n p r i m a D o m -n i e , a r b i t r u s u p r e m i n p r o c e s u l l u i c u b o i e r i i c o n s p i r a t o r i . D a rn i c i a c e s t a n u p r o t e s t a c a n d D o m n u l d e s b r a c a d e d r e p t u r i l ee i p e M a r i a , v a d u v a l u i I l i e C a n t a c u z i n o , c a s d e j e l u i S a m u i ld e A l e x a n d r i a , a d p o s t i t , d u p a l u n g i l e g a t u r i c u c e s t e t 6 r i 2 ,E r b i c e a n u , i . c . , P r e f a t , p . X V I I ; C i p a r i u , A c t e g i f r a g m . , p . 2 2 6 ; C o n -d i c a S f d n t d , p . 1 1 1 i u r m . ; I o r g a , I s t . l i t . r o m . , I I , p . 4 7 2 , n o t a 4 .2 A x i n t i e U r i c a r i u l , p p . 1 6 8 - 1 7 0 ; C o d r e s c u , U r i c a r i u l , V , p . 3 6 5 s i u r m . ;I o r g a , S t u d i i g i d o c . , V , p . 4 1 9 ; V I , p p . 4 1 4 - 4 1 9 , n o t a 2 ; G h . U n g u r e a n u ,l i f a n d s t i r e a H a n g u l u i s a u B u h a l n i t a , I a s i 1 9 3 1 , V . e x p u n e r e a a c e s t e i p e t r e c e r iI n M o l d o v a , c u f n t r e b u i n t a r e a t u t u r o r i z v o a r e l o r , I n D i m i t r i e G . I o n e s c u ,R e l a g i l e r d r i l o r R o m d n e c a P a t r i a r h i a d e A l e x a n d r i a , B u c u r e s t i , 1 9 3 5 , p .3 4 f i u r m .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    22/362

    B o i e r i m e a t a r i i i N i c o l a e - V o d l M a v r o c o r d a t 2 3p e l n g 4 d n s u l , s t A p n i r e a a s u p r a m o i e i H a n g u , a s c h i t u l u ia n c h i n a t a l u n c i 1

    L a B u c u r e t i N i c o l a e - V o d a v i n e I m p r e u n a c u S a m u i l ,p r i s t r e a z r o l u l d e a r b i t r u , j u d e c A n d i n t r e D o m n i I n t r e b o i e r i in e m u l t A m i t i d e n u m i r e a l u i , i n t e r v e n i n d p e n t r u s c u t i r e a e l e -r u l u i d e d A j d i , p e n t r u c a a p o i c e a r a c a r i s p l a t C e r n i c a ,I n l o c u l m r m A s t i r i l o r p r i l d a t e , c a S e g a r c e a 2 . L a e l s e i n d r e a p t a f a c e r i l e e i i n t r e a g a b o i e r i m e d e O i l i r o l u l l u i d e n o u a r h i -d n i t r o p o l i t f u m a i h o a r i t o r d e c a t a l l u i D o s o f t e i d e I e r u s a l i m ,. o d i n i o a r k i i n c e l e p o l i t i c e . E l f u i m p u s d e I m p r e j u a r i l e g r e l ef i n c a r e s e g s i T a r a - R o m n e a s c l a c A t e v a l u n i d u p a e z a r e aa n B u c u r e t i a l u i M a v r o c o r d a t , I n 1 7 1 6 .D a r p e n t r u a i n t e l e g e c e l e p e t r e c u t e I n a c e s t a n e d e n e v o i e. . s s e v a d s p i r i t u l I n s u i d e c a r e e r a i n s u f l e t i t D o m n u l I n a c e a s t Al n L i e a t i n g e r e c u b o i e r i m e a m u n t e a n g p e c a r e d e s i g u r v o i a s c A t i g e c u n o u a m e t o d a b l A n d e t e i , a a c u m f A c u s e I n

    . M o l d o v a .I n s l i r c i n i l n d p e R a d u P o p e s c u , n u m a i V o r n i c d e T h r g o -w i t e , s I n d e p l i n e a s c I n a c e a s t l a l t t a r s a r c i n a i n c r e d i n -a t I n M o l d o v a l u i A x i n t i e U r i c a r i u l , d a r a i c i n u s e g A s i. a c e l a i u m i l s u f l e t o n e s t , M i % n i c i o p a t i m g i . i n c a p a b i l d eo r i c e m i n c i u n k i p r i m i n d c a p r e f a 1 5 . o s c r i e r e a v e c h i u l u i. a u t o r d e m e m o r i i c a r e n ' a v e a n i c i l i n i t e a d e c r e d i n c i o s s u p u sa u n u i G r e c e a n u , e l a r a a c u m i n t e l e g e s i s e t r a t e z e , I n c e i a. c e n u p u t e m n u m i : o i s t o r i e , i n a i n t a i i .B r A n c o v e a n u v a f i d e c i I n a c e a s t e x p u n e r e . t r i v i a l p a s i o -m a t i d u c n d c u d n s a d u m g n i i c a r e s i t a p e r s o n a l e s c r i i t o -T u l u i , a c e l a c a r e , p e n t r u a - i s a l v a t r o n u l I n 1 7 0 3 , a I n g r e u i a t i m a i m u l t g r a c a t a r a , c a r e e r a t o t d e a u n a I n c a s n e i I n- v a i e t e i I n l a c r A m i p e n t r u 1 1 1 . 1 1 c a r e l i v e n i s e . D e a t u n c iD o m n u l , p c c a r e a l t e i z v o a r e I l a r a t b l A n d p a n 6 l a s f a r i t ,s ' a u f i l c u t m a i r u , m a i c u m p l i t , c e r a n d n e c o n t e n i t b a n i

    P a t r i a r h u l f u s e s e i l a A r g m d e u n d e O , u n p r i v i l e g i u ; D i m i t r i e G .1 o n e s c u , o . c . , p p . 3 4 - 5 .C o r e s p o n d e n t a c u H r i s a n t a M a r i e i D u d e s c u , p u b l i c a t i l d e C . O l a n e s c u ,I n C o n o . L i t . , X X V I i X X V I I . I n g e n e r a l D i m i t r i e G . I o n e s c u , o . c . , p . 3 7u k m .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    23/362

    2 4 R e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tc a s - 0 s a t u r e o c l i p . s t p a n i i . P e d e a k a ' p a r t e , n e m a i a v a n dl a i n d e m a n p e I m p e r i a l i i d i n A p u s , d u p g i p a c e a i n c h e i a t

    1 6 9 9 , e l s e a j u n g e c u M u s c a l i i , c r o r a l i c e r e s a l e r g e l a D u n r e ,r g A d u i n d t o t c o n c u r s u l i r e s e r v a n d u i i p e n t r u e l 0 a i l u i t i t l u td e e c n e z i d e M o s c o v i a . E l , B r a n c o v e a n u , c a 0 u n D i m i t r i e C a n -t e m i r , e d e c i d e v i n p e n t r u g r e r a l a m i l i t a r a d i n 1 7 1 1 . T u r c i l o r -l i r e f u s , c e i a c e n u e m a i a d e v r a t s i a s d i n l o c u l d e -p a n d a d e l a U r l a t i , u n d e R a d u P o p e s c u n u u i t s s p u i e c Ae r a , c u b o i e r i i , i A n t i m , c a r e s e i n t e l e g e c u T o m a C a n t a c u z i n o -p e n t r u t r e c e r e a l a R u 0 . L a P r u t n u m a i l i p s a p r o v i s i i l o r D o m -n u l u i m u n t e a n a r f i a d u s i n f r a n g e r e a c r e O i n i l o r , p o c a l t i t i d e -f o a m e o i a t a t . D u p a c e a s t t e r i b i l I n c e r c a r e , T a r u l s o c o a t e -p e f a l u l s u a l i a t d r e p t v i c l e a n i i n e l t o r i u d e c r e t i n i , i a r -T u r c i i v d i n e l , f r s ' o a r a t e I n c a , u n e h a i n . D e c i , s e c u n o a t ec u m C o n s t a n t i n - V o d a u v i c l e n i t p r e s t p a n u l s u T u r c u l ,c a r e l e l - a u m i l u i t c u D o m n i a p r i n m u l t i a n i . V i n e i n s v r e m e ac a n d a c e a s t d u p l i c i t a t e t r e b u i e s s e p e d e p s e a s c a . I n m e m o -r i i l e a n t e r i o a r e a l e l u i R a d u P o p e s c u s e l u d a f e r i c i t u l D o m n ,b o g a t , c u f a m i l i e m a r e , d r u i t c u t o a t e b u n t t i l e v i e i i i v i n aI m p r e j u r r i l o r d e l a 1 7 1 1 c d e a n u m a i a s u p r a i t a n e s c u l u iv e c h e a u r c o n t r a C a n t a c u z i n i l o r a n e a m u l u i l u i H r i z e aP o p e s c u T o m a S p t a r u l . a i t a n i c i i o g u l a r i , f e c i o r i i D r a -c u l u i , i a t a u t o r i i c a t a s t r o f e i .P e d e a p s a l u i D u m n e z e u a s u p r a B r a n c o v e a n u l u i s e v a f a c e ,a s t f e l , p r i n C a n t a c u z i n i , c a r i p u r u r e a a u f o s t v i c l e n i D o m -n i l o r a c e t i a s a n t I n f i e r a t i c a u n i i c a r i s u p t n e p o t u t

    1 C f . , c a d o v a d a d e p l i n a a i M e m o r i i l e i C r o n i c a l u i M a v r o c o r d a t s a n td e a c e 1 a . 5 i a u t o r , l u c r u r i l e p r i v i t o a r e l a a c e * t i d u m a n i a i s c r i i t o r u l u i : M e m o -r i i , M a g . I s e . , V , p . 1 7 6 : . 1 I a r C a n t a c u z i n e 0 i i , a d e c a i t n e t i i , c a r i i d i n f e l i u l .l o r e r a ' n e o d i h n i t i i n e m u l t a m i t o r i t u t u r o r D o m n i l o r , p r e c u m s ' a u l a z u tm a i p r o u r m a s c r i s , a t u t u r o r D o m n i l o r s ' a u a r a t a t c u v i c l e u g i C u M u t a t e * ; _C r o n i c a , i b i d . , I V , p . 2 5 : C a n t a c u z i n i i c a r i i p u r u r e a a u f o s t v i c l e n i D o m n i l o rn ' a u f o s t o d i h n i t i d e n i c i u n D o m n , i a c u m l a C o n s t a n t i n - V o d a a u I n c e p u tv i c l e n e a s c a i s a - 1 d e s r a d a c i n e z e d i n f a t a p a m a n t u l u i , n e a v a n d a l t e p r i -c i n i f a r a n u m a i r a u t a t e a l o r a c e i a c e d i n f i r e o a u a v u t i m a i d ' i n a i n t eP a n a L A c u v i n t e l e s a n t a c e l e a . 3 i . I n a m b e l e l o c u r i u r m e a z a a p o i a r a t a r e a b i n e l u ic e a u a v u t e i d e l a B r a n c o v e a n u . V e z i a p o i , C r o n i c a , p . 2 6 : e V a z a n d p r e D o m -n u l c a s ' a u s t r i c a t d e s p r e t o a t e p a r t i l e , m a i ' A l t o s d e s p r e T u r c i , c u n u m e l ec a . 3 t i g a t c a e s t e h a i n * ; M e m o r i i l e , p . 1 7 6 : e v a z a n d c a T u r c i i s ' a u m a n i a t ,

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    24/362

    B o i e r i m e a i r i i i N i c o l a e - V o d a M a v r o p o r d a t 2 5 .l o r a v u s e r d e t o a t e , f i i n d u p l i n i d e b a n i , d e s a t e , d e v i i rf r b i r , M T % I m p r u m u t u r i c a a l t i i . Z i c a d e v r u l , i a rm i n c i u n , e a ' m a i b i n e t r i a u e i c l e a t C o n s t a n t i n - V o d ,e l a v e a g r i j e l e D o m n i e i , i a r e i a v e a ' p r i n b l r i l e i d e s r t -r i l e s i c a s t i g u r i l e s i t o t b i n e l e , d a r t o t n u e r a ' m u l t u m i t i d e -b i n e l e a c e l a , c i p o f t i a ' i m a i m u l t , a d e c D o m n i a . E i m e r g .p a n l a f a l s i f i c a r e a p e c e t i l o r b o i e r i l o r I n p a r i l e m i n c i n o a s e -d a r e T u r c i , I n t r e b u i n t a n d p e n t r u d u c e r e a l o r p e D i i c h i t i , a u t o r u fj u r n a l u l u i e x p e d i t i e i I n M o r e i a . I n f t i s a n d u - s e s c e n ad i n n o u C a n t a c u z i n i i , m a i m a r i p e s t e ( ) s t i l e t r i i , s a n ta r t 4 i c a p r i c i n u i t o r i i n e n o r o c i r i i l u i C o n s t a n t i n - V o d , I m p i e -d e c a n d o e v e n t u a l . f u g I n c r e s t i n g t a t e . E i s a n t a c e i a c a r ip r i n P o s t e l n i c u l C a r a m a n l a u l , v e c h i u c r e d i n c i o s a l c e l u i c z u t ,s t r u i e l a M u s t a f A - A g a s s e n u m e a s e I n l o e s t e f a n C a n t a -c u z i n o . N u l i p s e s c c o n s i d e r a t i i f i l o s o f i c e a s u p r a a d e v r a t e i f e r i -c i r i d e c a r e n u s ' a I n v r e d n i c i t B r a n c o v e a n u , l i p s i n d u - i s i n g u r u fe i t e m e i u , c a r e s a n t f a p t e l e b u n e : C o s t a n d i n - V o d n i c i o b u -n t a t e s u f l e t e a s c ' n ' a u a r n a t I n v i a t a i D o m n i a l u i , c a r e a ur i l m a s l a c e i d u p u r m g r e u t a t e i b l e s t e m . A v e a o l c o m i em a r e p e s t e m s u r i o b i c e i u r i l e c e l e b u n e a l e t r i i , c a r e c am u l t s o c o t e a l s i o s t e n e a l l e a u f A c u t a c e i b t r a n i , t o a t e l ea u s t r i c a t s i c u m i - a u p l c u t l e a u f A c u t ; s l u j i t o r i m e a c a r ee r a d e r d i c a ' n u m a i e i h a r a - c i u l I m p r t e s c , p e t o t i i - a u s t r a n sd e i - a u f A c u t p o d a n i p r i n s a t e l e l u i i a l e r u d e l o r l u i , C a n t a c u z i n i i , .

    a l t e l e n e n u m r a t e , r e p e t a n d u - s e I n v i n u i r e a c r e s t e r i i h a r a -c i u l u i p e n t r u a s e m n t u i p e s i n e I n 1 7 0 3 . I n i n t r i g a r s t u r n r i is e g s e s t e m i j l o c u l d e a a m e s t e c a s i p e . . 5 e r b a n G r e c e a n u s i p eB u j o r e a n u .I n c e p r i v e s t e p e s t e f a n C a n t a c u z i n o , s e r e p e t s t r a s n i c u lp o r t r e t , d e u s u r t a t e , n q s t a t o r n i c i e i l c o m i e , d e t r d a r e c up r e a i m ' , n u m i n d u - 1 h a i n i . A 0 d e r e a p o v e s t e a p e c e t i l o r M u t e l a B r a o v .C r o n i c a , p . 2 7 : c e s a f a c a C o n s t a n t i n - V o d a n u t i a s ; M e m o r i i l e , p . 1 7 7 :n ' a u m a i a v u t c e s a m a i z i c a 0 c e A . f e e l i . T o t a d e s p r e f e r i c i r e a l u i B r a n -c o v e a n u ; C r o n i c a , p p . 2 8 - 9 ; M e m o r i i l e , p . 1 7 0 . A p o i c o n t r a s t u l h a r e g r i j i l el u i B r a n c o v e a n u d e s f a t a r i l e C a n t a c u z i n i l o r : M e m o r i i , p . 1 8 2 ; C r o n i c a ,p . 2 6 . I n t e u n l o c i I n a l t u l s e z i c e R u m a n i * l o c u i t o r i l o r t a r i i I n g e n e r e ( p .3 8 ) I n C r o n i c a , l a s f a r 0 t , a t u n c i c a n d I n M e m o r i i B r a n c o v e a n u e D o m n u iR u m a n i l o r * . P o r t r e t u l l u i * t e f a n - V o d a d e l a i n c e p u t u l D o m n i e i I n M e m o r i i ,a p a r e I n C r o n i c a .

  • 7/27/2019 Nicolae_Iorga_-_Istoria_romnilor._Volumul_7_-_Reformatorii

    25/362

    2 6 I l e f o r m e l e B i z a n t u l u i e u r o p e n i s a tI m p e r i a l i i . d i n M e m o r i i l . E l e , p r i n C o n s t a n t i n t i r b e i , c e l t r a t a ta s a d e d u s m A n e s t e d e R a d u P o p e s c u . I n M e m o r i i , i p r i n R a d u

    D u d e s c u , a c e l a c a r e p r i n p A r i l e s a l e s t a t o r n i c e f a c e s A s e v e r s e- s A n g e l e c r e s t i n l a C o n s t a n t i n o p o l 2 . I n a c e a s t A I n v i n u i r e f o r -m a l k r o s t i t A c u p a t i m k S t o l n i c u l C o n s t a n t i n e t r a t a t c u- o b i s n u i t a t r i v i a l i t a t e , I n M e m o r i i l e c a s i I n C r o n i c a P o p e s c u l u i : h o t u l a c e l b A t r A n , a c e l r A u h A t r A n , c a r e p r o f i t a d et o a t e