191
Cũng với con đường đoacute bacircy giờ
chuacuteng ta xoay qua xử lyacute một higravenh thaacutei
khaacutec của lograveng sacircn hận đoacute lagrave những acircu
lo trugrave tiacutenh Chỉ cần một caacutei nhigraven trung
thực vagrave tỉnh thức ta sẽ thấy ngay rằng
tacircm thaacutei đoacute thực ra chỉ lagrave một higravenh thaacutei
yacute thức hết sức giản đơn noacutei khaacutec đi
thigrave đoacute lagrave một chuỗi dagravei của những từ
ngữ trong nội tacircm chuacuteng ta Khi chuacuteng
ta biết lagravem ngơ một caacutech hợp lyacute vagrave
tỉnh thức chuacuteng ta sẽ thấm thiacutea được
một bagravei học quan trọng về bản chất
của caacutei gọi lagrave acircu lo trugrave liệu Becircn cạnh
đoacute ta cograven coacute cơ hội để học hỏi thật
nhiều về đặc tiacutenh khổ đau của đới
sống Ta hatildey bắt đầu cocircng phu nagravey
bằng từng ghi nhận kịp thời mỗi khi
cảm giaacutec tacircm lyacute đoacute vừa lộ diện Acircu lo
192
Acircu lo Tiacutenh toaacuten Tiacutenh toaacuten Vagrave đoacute
phải lagrave một sự tỉnh thức tế nhị nhẹ
nhagraveng như cơn gioacute Ta đừng để migravenh
phải coacute thaacutei độ đoacuten nhận một caacutech thocirc
thiển nặng nề như magravenh lưới trong
khung thagravenh trecircn sacircn boacuteng Bởi chiacutenh
thaacutei độ xử lyacute nagravey lại tiếp tục thagravenh ra
một acircu lo khaacutec Như vậy coacute thể nổ lực
của chuacuteng ta luacutec nagravey vừa lagrave phản taacutec
dụng magrave cũng lagrave một sự hoagravei cocircng
Vẫn bằng phương thức đatilde noacutei ở trước
trong trường hợp nagravey ta phải bằng mọi
nổ lực ghi nhận tinh tường từng khiacutea
cạnh chi tiết của lograveng acircu lo trugrave liệu
Trong cuộc sống thường nhật chuacuteng
ta luocircn coacute quaacute nhiều bận tacircm lo lắng
Những phản ứng tacircm lyacute với caacutec yacute
niệm phacircn biệt về caacutei thagravenh bại được
193
thua tốt xấu an nguy Chuacuteng ta chỉ coacute
thể tự cứu chuộc chiacutenh migravenh bằng
từng phuacutet giacircy nhigraven ngắm saacuteng suốt vagrave
tigravenh thức về higravenh thaacutei tacircm lyacute xem ra
cũng khocircng keacutem phần nguy hiểm nagravey
Noacutei một caacutech hoacutem hỉnh chuacuteng ta coacute
thể quan saacutet tiacutenh đếm những nỗi acircu lo
của migravenh như đối với một bầy gia suacutec
Chỉ trong một giờ ngồi lại nhigraven vagraveo
nội tacircm chiacutenh migravenh chuacuteng ta sẽ thấy
được biết bao lagrave những trugrave tiacutenh Thực
hiện được điều nagravey xem như ta đatilde coacute
một bước nhảy vọt đaacuteng kể trong thiền
định
Vấn đề tiếp đến chiacutenh lagrave những sợ hatildei
Higravenh thaacutei yacute thức nagravey nhiều khi cũng lagrave
một trở lực tinh thần nghiecircm trọng đối
với tất cả chuacuteng ta Hatildey cảm nghiệm
194
noacute bằng tất cả sự tỉnh thức của bản
thacircn ghi nhận noacute lagrave noacute ghi nhận cả
những kiacutech xuacutec tacircm sinh lyacute của noacute đối
với chiacutenh migravenh vagrave điều dĩ nhiecircn lagrave
chuacuteng ta rất dễ bị bại trận trước sự chi
phối của noacute Con đường ngắn gọn nhất
để đối đầu với nổi sợ hatildei lagrave đơn giản
hoacutea chiacutenh noacute như lagrave một biện phaacutep đối
khaacuteng tống khứ hữu hiệu nhất Hatildey
xử lyacute noacute bằng một tacircm thaacutei bigravenh đạm
tỉnh thức chuacuteng ta cần từng bước nhẹ
nhagraveng xacircy dựng ở migravenh một sự cảnh
phograveng vagrave đối mặt với noacute bằng tất cả
chiacutenh migravenh Ngay từ bacircy giờ bạn đatilde
coacute thể bắt đầu tập sự một điều cần
thiết lagrave đừng coacute cảm giaacutec e sợ noacute nữa
Hatildey chung đụng với noacute bằng một sự
tỉnh thức vagrave đoacuten chagraveo noacute như đối với
195
một người khaacutech lạ Lạ matildei rồi cũng
thagravenh quen đi chuacuteng ta sẽ dần dần
cảm nhận được lắm điều thuacute vị khi đối
diện với cơn sợ hatildei của chiacutenh migravenh
Khi chaacutenh niệm tức trạng thaacutei tỉnh
thức đatilde được thăng hoa nuocirci lớn đến
một mức độ nhất định nagraveo đoacute thế giới
nội tacircm của chuacuteng ta sẽ tragraven đầy
những niềm tịnh lạc an lagravenh vocirc cugraveng
hấp dẫn Magrave tất cả những điều đoacute chỉ
được sản sinh ra từ một tacircm thaacutei tỉnh
thức trọn vẹn cũng như khả năng tigravem
vui qua từng phuacutet giacircy hiện hữu của
thực tại Nguồn hạnh phuacutec đoacute khocircng
phải lagrave hạnh phuacutec đến cố định vagrave
chuyecircn biệt của riecircng một phuacutet giacircy
nagraveo hết Bởi vigrave chuacuteng ta nhớ rằng mọi
thứ trecircn đời luocircn phugrave du tất cả chỉ lagrave
196
những bọt nước ảo tưởng necircn khocircng
một cảnh quan magraveu sắc acircm thanh
hương vị nagraveo khả dĩ lagrave cội nguồn
duy nhất cho một thứ hạnh phuacutec tacircm
sinh lyacute nagraveo của chuacuteng ta Tất cả chỉ lagrave
những đắp đổi hoaacuten vị Niềm vui chỉ
đến với ta khi những giận dữ sợ hatildei
đatilde qua đi cho pheacutep ta tigravem thấy một tự
do ngắn ngủi nagraveo đoacute
Hocircn trầm vagrave Thụy miecircn cũng lagrave
những trở lực tiếp theo của thiền định
Noacutei một caacutech nocircm na đoacute chiacutenh lagrave cảm
giaacutec datilde dượi uể oải buồn ngủ ETHại
khaacutei coacute iacutet nhất ba nguyecircn nhacircn dẫn
đến tigravenh trạng tacircm lyacute nagravey Trước hết
đoacute lagrave những mệt mỏi ratilde rời sau những
197
giacircy phuacutet lao động tay chacircn hoặc triacute oacutec
quaacute căng thẳng Trường hợp nagravey
thường xảy ra cho caacutec thiền sinh trong
những ngagravey đầu tiecircn mới bước vagraveo
thiền khoacutea hoặc những người vừa trải
qua một thời gian dagravei nằm nhagrave nghỉ
ngơi sau đoacute khi bắt đầu lại cocircng việc
thigrave cảm giaacutec tacircm lyacute nagravey ập đến chi
phối họ Trường hợp Hocircn Thụy nagravey coacute
thể được dagraven xếp sau những giacircy phuacutet
thư giatilden Nguyecircn nhacircn thứ hai của
Hocircn Thụy lagrave tigravenh trạng kiệt lực mỏi
mograven của chuacuteng ta sau những giacircy phuacutet
phải đối đầu giải quyết những vấn đề
khoacute khăn nghiecircm trọng trong đời sống
thường nhật chẳng hạn những chuyện
buồn lograveng hay sợ hatildei Trong trường
hợp gặp phải tigravenh trạng Hocircn Thụy nagravey
198
chuacuteng ta tạm thời khocircng lagravem gigrave cả
dẹp hết mọi ước muốn mong cầu rồi đi
ngủ Nguyecircn do thứ ba của trạng thaacutei
Hocircn Thụy chiacutenh lagrave thaacutei độ trigrave hoatilden bỏ
ngotilde thiếu nổ lực của chuacuteng ta trong
cocircng phu thiền định magrave đặc biệt lagrave
caacutech sử dụng vụng về khả năng tập
trung tư tưởng
Thường thigrave tigravenh trạng Hocircn Thụy đến
với chuacuteng ta trong từng bước một noacute
khocircng phải lagrave thứ higravenh thaacutei yacute thức đột
nhiecircn đột xuất magrave cứ như một vết
dầu loang Noacute acircm thầm vagrave ngọt ngagraveo
đưa ta vagraveo caacutei cảm giaacutec mộng mị với
sức mạnh thong thả magrave cũng hiệu quả
của một lời ru thầm thigrave Yacute thức của
chuacuteng ta từ đoacute bị mất chacircn đứng để
chuacuteng ta latildeng quecircn khocircng cograven biết
199
migravenh phải lagravem gigrave nữa Trạng thaacutei tacircm
lyacute tệ hại nagravey vẫn luocircn chực chờ chuacuteng
ta trong những giờ thiền định Trạng
thaacutei Hocircn Thụy tuy vậy vẫn cứ lagrave một
trong những tacircm thaacutei quan trọng magrave
người thiền sinh cần phải lưu yacute đặc
biệt ETHể đối diện với noacute chuacuteng ta bắt
buộc phải tự coacute một nổ lực hết migravenh
bởi vigrave đoacute lagrave một trong những điều kiện
tiecircn quyết vagrave hữu hiệu nhất Coacute thể noacutei
trong gần suốt cả đời migravenh chuacuteng ta
coacute nhiều lắm lagrave chỉ khoảng một nữa
thời gian thật sự tỉnh thức (tức khocircng
ngủ vagrave hoagraven toagraven tỉnh thức) Chuacuteng ta
đatilde phải mất quaacute nhiều thời gian cho
việc ngủ nghỉ đocirci khi lagrave những giacircy
phuacutet nghỉ ngơi khocircng thật sự cần thiết
Yacute nghĩa của thiền định lagrave đaacutenh thức
200
chuacuteng ta ra khỏi những giấc ngủ vocirc
iacutech triền miecircn đoacute Vậy thigrave ngay từ bacircy
giờ chuacuteng ta hatildey bắt đầu tập sự ghi
nhận vagrave nhigraven ngắm một caacutech tỉnh thức
caacutei nhu cầu ngủ nghỉ của migravenh về tacircm
sinh lyacute Hatildey tỉnh thức trước mọi thể
trạng sinh lyacute của migravenh Từ cảm giaacutec
mệt mỏi nặng nề hoặc ngay cả cảm
giaacutec ecircm aacutei thư giản cugraveng với những
đổi thay trecircn đocirci mắt chiacutenh migravenh
Dĩ nhiecircn nếu đatilde troacutet rơi vagraveo trạng thaacutei
buồn ngủ quaacute sacircu thigrave chuacuteng ta rất khoacute
magrave nhigraven ngắm rotilde bộ mặt của Hocircn
Thụy Tuy vậy hatildey cố gắng bằng tất
cả khả năng coacute được để chuacute yacute quan saacutet
noacute qua từng giai đoạn một cugraveng với
những cảm nghiệm tacircm lyacute song hagravenh
những cấu tố tacircm lyacute tương quan đồng
201
thời hatildey dograve tigravem cho bằng được động
lực nagraveo đatilde taacutec tạo necircn noacute ETHoacute coacute phải
chỉ đơn giản lagrave một sự mệt mỏi hay lại
lagrave một higravenh thức đối khaacuteng kiệt lực
của nội tacircm Nhiều khi từ chiacutenh
những khaacutem phaacute nagravey một sự tỉnh thức
gắn liền với niềm tịnh lạc sẽ cugraveng luacutec
xuất hiện với chiacutenh cảm giaacutec Hocircn
Thụy vagrave mang lại cho ta một trigravenh độ
nội quaacuten thấu thị sacircu sắc Noacutei chung
đoacute lagrave cuộc khaacutem phaacute thuacute vị ETHocirci luacutec
chuacuteng ta cũng sẽ coacute thể nhận ra rằng
trạng thaacutei Hocircn Thụy hay lười biếng
của tacircm lyacute lagrave một higravenh thức đối khaacuteng
nội tại khi ta phaacutet hiện được một nổi
acircu lo sợ hatildei về một vấn đề khoacute khăn
hay bất ổn nagraveo đoacute vốn đang kiacuten đaacuteo
đoacuteng vai trograve một tiềm lực thuacutec đẩy Cứ
202
tương tự như thế đối với những tigravenh
trạng tacircm lyacute cocirc đơn buồn sầu trống
trải buocircng lung magrave caacutec thiền sinh
chuacuteng ta vốn thường e ngại chỉ với
một quan saacutet tỉnh thức về chuacuteng cocircng
phu nagravey sẽ mở ra cho ta một trigravenh độ
mới cao cấp hơn
Ở đacircy coacute một vấn đề magrave coacute lẽ ai cũng
biết lagrave ngoagravei những động cơ tiecircu cực
vagrave necircu trecircn trạng thaacutei Hocircn Thụy cograven
coacute thể được tạo ra bởi ngay chiacutenh
những nổ lực phaacutet triển khả năng định
tỉnh đối với một thiền sinh cograven thiếu
bản latildenh ETHiều đoacute xem ra cũng dễ hiểu
thocirci Khi khả năng tập trung tư tưởng
của chuacuteng ta đạt đến mức cao độ vượt
quaacute nhu cầu thế nhưng becircn cạnh đoacute ta
lại tự biết quacircn hoacutea noacute bằng những giaacute
203
trị nội tacircm khaacutec thigrave thay vigrave đạt được sự
tĩnh lặng ta lại rơi vagraveo cảm giaacutec mocircng
lung mộng mị magrave noacutei thẳng ra lagrave tigravenh
trạng Hocircn Thụy Một lần nữa đogravei hỏi ở
chuacuteng ta một sự cảnh phograveng nghiecircm
cẩn hơn
Xeacutet ra thigrave cograven coacute những phương thức
khaacutec để giuacutep ta đủ sức dagraven xếp với trở
lực Hocircn Thụy Chẳng hạn ngồi thẳng
lưng lecircn hocirc hấp thật thong thả với
những hơi thở ra vagraveo thật sacircu vagrave dagravei
đocirci mắt luocircn mở to Hoặc ta cũng coacute
thể chọn lấy tư thế đứng yecircn hay đi
kinh hagravenh trong vagravei ba phuacutet khi vừa
nhận thấy noacute vừa xuất hiện Phương
thức kinh hagravenh coacute thể sẽ hiệu quả hơn
nếu được thực hiện một caacutech khẩn
trương năng động vagrave liecircn tục Thậm
204
chiacute thao taacutec rửa mặt bằng nước lạnh
cũng lagrave một caacutech tốt để chống lại cơn
buồn ngủ
Thật ra chuacuteng ta coacute thể tự chọn riecircng
cho migravenh một phương thức nagraveo đoacute khả
dĩ hữu hiệu để đối trừ trở lực tacircm lyacute
nagravey Ngagravey xưa trong thời gian cograven
theo học thiền với thiền sư Achaan
Chaa (người Thaacutei Lan) tocirci đatilde phải vất
vả rất nhiều khi cứ bị những cơn buồn
ngủ quấy nhiễu Ngagravei thiền sư đatilde giuacutep
tocirci bằng một phương phaacutep hết sức kỳ
lạ magrave cũng thật tuyệt vời Ngagravei bảo tocirci
đến ngồi thiền ngay saacutet becircn một miếng
giếng sacircu huacutet Chiacutenh nổi sợ teacute giếng
đatilde buộc tocirci phải luocircn tỉnh thức Cảm
giaacutec Hocircn Thụy thấy vậy magrave dai dẳng
vagrave vocirc cugraveng nguy hiểm Một khi nội
205
tacircm của chuacuteng ta đatilde bị noacute chi phối thigrave
cagraveng trở necircn ugrave lỳ bất lực hơn cagraveng luacutec
chuacuteng ta sẽ coacute dịp thấy rằng migravenh chỉ
cograven lại hai tiếng Nỗ lực magrave thocirci
Chuacuteng ta chỉ coacute thể lagravem được điều nagravey
bằng sự đối diện thường trực nhắm
vagraveo mục điacutech đatilde chọn (như hơi thở
chẳng hạn) trong từng phuacutet giacircy
khocircng xao latildeng lơi lỏng Một sự ghi
nhận chiacutenh chắn vagrave trực tiếp về đề
mục khocircng thocircng qua một yacute niệm
phacircn biệt trung gian nagraveo sẽ giuacutep ta lagravem
kiecircn định nội tacircm tốt hơn Hơi thở lagrave
hơi thở bước đi chỉ đơn giản lagrave bước
đi Từ sự tỉnh thức trung thực vagrave trực
tiếp nagravey nội tacircm của chuacuteng ta sẽ được
phơi mở thư thaacutei hơn vagrave tất cả Hocircn
Thụy sẽ biến mất Luacutec nagravey thiền sinh
206
coi như đang bước vagraveo một thời kỳ
nghỉ ngơi đuacuteng nghĩa
Trở lực thứ tư của thiền định chiacutenh lagrave
Phoacuteng Dật một trạng thaacutei tacircm lyacute
khuếch taacuten loạn động Cũng như đối
với caacutec phiền natildeo trở lực khaacutec chuacuteng
ta đừng qua bận tacircm acircu lo về noacute như
một caacutei gigrave đoacute phải đối đầu đấu tranh
nocircng nổi Noacute như bao hiện tượng phaacutep
giới khaacutec ETHược nhacircn duyecircn trợ tạo vagrave
tự đến tự đi ETHối diện noacute ta chỉ việc
tỉnh thức ghi nhận Hatildey vocirc tư cảm
nghiệm noacute magrave đừng để migravenh phải bị
noacute cuốn huacutet Phoacuteng dật coacute thể đến với
chuacuteng ta từ hai nguồn chiacutenh Những
xung đột căng thẳng của sinh lyacute hoặc
những hướng ngoại của nội tacircm Hatildey
phơi mở rồi nhigraven ngắm noacute một caacutech
207
khaacutech quan đừng bao giờ tự đồng hoacutea
migravenh với noacute Khocircng coacute một caacutei tocirci nagraveo
phoacuteng dật cả magrave chỉ coacute đơn tử tacircm lyacute
được nhơn duyecircn taacutec động sinh ra vagrave
thay đổi liecircn tục Nếu một luacutec nagraveo đoacute
tigravenh trạng phoacuteng dật đatilde đi đến nguy
hiểm ta hatildey tự nhủ lograveng ETHược thocirci
ta sẳn sagraveng chờ đoacuten nhagrave mi vagrave sẽ lagrave
một thiền sinh đầu tiecircn bị chết đắm
trong phoacuteng dật
Hatildey từ tốn vagrave thong thả nhigraven ngắm tất
cả những gigrave xảy ra trong nội tacircm migravenh
vagrave hatildey hiểu rằng phoacuteng dật thật ra
cũng chỉ lagrave một chuỗi dagravei của những
tư tưởng vagrave cảm giaacutec ngắn hạn Coacute
điều lagrave chỉ vigrave chuacuteng ta quaacute quan trọng
hoacutea noacute xem noacute như lagrave một sự vật cụ
thể necircn tự nhiecircn noacute uy hiếp chuacuteng ta
208
một caacutech dễ dagraveng Một khi ta biết
chấm dứt thaacutei độ đối khaacuteng bồng bột
vagrave đơn giản hoacutea noacute bằng tất cả sự lưu
tacircm tỉnh thức thigrave ta mới may ra thấy
được bản chất lắp gheacutep vagrave rỗng tuếch
thật sự của noacute
Phương aacuten đối trừ phoacuteng dật coacute hiệu
quả nhất chiacutenh lagrave ETHịnh Phoacuteng dật
cagraveng mạnh thigrave cagraveng dễ quan saacutet vagrave
khắc chế Ở đacircy ta coacute thể dugraveng sức
định tacircm để tự thư giản vagrave đếm từng
hơi thở Từ một đến mười rồi quay lại
với một cho đến khi nagraveo nội tacircm được
bigravenh thường hoacutea thigrave thocirci Nếu phương
aacuten nagravey coacute hiệu quả tốt thigrave noacute cũng
đồng thời giuacutep cho hơi thở của thiền
sinh mỗi luacutec một vi tế hơn để từ đoacute
209
toagraven bộ tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta ngagravey
cagraveng được ổn định
Ta coacute thể noacutei rằng hiểu biết về phoacuteng
dật cũng coacute nghĩa lagrave hiểu biết về thiền
định vagrave ngược lại Nối tương quan nagravey
lagrave luồng luacircn lưu của một chuỗi dagravei
những vograveng quay vocirc cực bất tận Magrave
đời sống của chuacuteng ta nếu xeacutet cho
cugraveng cũng chỉ lagrave một vograveng luacircn lưu
magrave thocirci Coacute nhiều người chẳng thiacutech
gigrave những vần xoay nhagravem chaacuten cũ riacutech
đoacute
Họ luocircn muốn cuộc sống của migravenh
phải lagrave những caacutei đột biến bất ngờ
nằm ngoagravei tất cả những thăng trầm
xem ra coacute vẻ nhạt nhẽo đơn điệu đoacute
Nhưng khocircng may cho họ khi trecircn traacutei
210
đất nagravey mọi sự chưa hề vận hagravenh như
theo họ muốn Tất cả luocircn thay đổi
cuộc tu thiền định của chuacuteng ta coacute một
mối quan hệ hưũ cơ chặt chẽ với qui
luật vận động đoacute của thế giới caacutei magrave
Zorba (một nhacircn vật văn học Hy Lạp)
vẫn gọi lagrave caacutei thảm họa chung bao
gồm tất cả những khuocircn mặt macircu
thuẩn đối đatildei vẫn luocircn thay nhau đagravey
đọa con người Vui buồn đẹp xấu
thagravenh bại được thua
Thaacutei độ đoacuten nhận cuộc đời bằng
những trang bị đoacute chiacutenh lagrave nền tảng cơ
sở cho một triacute tuệ nội quaacuten chacircn
chiacutenh Thiếu noacute chuacuteng ta coi như mugrave
tịt về bản thacircn migravenh khocircng khaacutem phaacute
được bản chất thật sự của tất cả caacutec
phaacutep cũng như khoacute lograveng tigravem thấy một
211
sự tự do tự tại trong mối quan hệ đối
với chuacuteng Thay vagraveo đoacute chuacuteng ta chỉ
biết e sợ đối khaacuteng trugrave tiacutenh vagrave xử lyacute
mọi việc một caacutech nocircng nổi bồng bột
Magrave từ thaacutei độ thiền định nagravey chuacuteng ta
chuacuteng ta lagravem sao coacute được một triacute tuệ
thấu thị sacircu sắc Chỉ khi nagraveo trigravenh độ
chaacutenh niệm được phaacutet triển đuacuteng mức
vagrave thaacutei độ đoacuten nhận caacutec phaacutep của
chuacuteng ta được đặt trecircn một cơ sở hẳn
hoi thigrave thacircn tacircm chuacuteng ta mới may ra
coacute được một ổn định thuận lợi Cho
đến luacutec nagravey dầu coacute phải đối diện với
bao điều bất an bất ổn thigrave chuacuteng ta
cũng coacute thể tự tại Một sự thoải maacutei về
thacircn tacircm cũng lagrave liệu phaacutep hữu hiệu để
khắc trừ phoacuteng dật vagrave trạo hối
212
Trở lực phiền natildeo thứ năm chiacutenh lagrave
Hoagravei Nghi hay lograveng nghi hoặc Ta
cũng vẫn cẩn thận khi nhigraven thẳng vagraveo
noacute bằng một thaacutei độ độc lập tự tại
Chuacuteng ta coacute bao giờ nghiecircm tuacutec quan
saacutet vagrave lắng nghe những cacircu hỏi hoặc
những vấn đề coacute nội dung tương tự
như sau Tocirci khocircng thể lagravem điều đoacute
được điều đoacute khoacute quaacute Bacircy giờ khocircng
phải lagrave luacutec phải ngồi thiền Tocirci đang
tu tập theo con đường nagraveo đacircy Tocirci coacute
chọn lấy cho migravenh một con đường
khaacutec hay khocircng Ta đatilde thấy được
điều gigrave sau caacutei triền miecircn đoacute Hoagravei
nghi xeacutet ra cho đến kỳ cuộc thigrave chỉ lagrave
những cacircu noacutei của yacute thức vagrave thường
kết begrave với một loạt những cảm xuacutec
tacircm lyacute vi tế như lo acircu vagrave đối khaacuteng
213
Khi chuacuteng ta coacute được caacutei tỉnh thức để
đủ sức thấy rằng hoagravei nghi chỉ lagrave một
quaacute trigravenh tư tưởng vagrave ghi nhận noacute một
caacutech như thật chiacutenh xaacutec thigrave chuacuteng ta
coi như đatilde giải trừ được noacute vagrave luacutec nagravey
lagrave một sự hoaacuten chuyển kỳ diệu sẽ xảy
ra Chiacutenh lograveng nghi hoặc đoacute lại thagravenh
ra một động lực quan trọng cho sự tỉnh
thức
Becircn cạnh đoacute chuacuteng ta cograven coacute thecircm
được một bagravei học tuyệt vời về định lyacute
vocirc thường begraveo bọt của nội tacircm xuyecircn
qua caacutei nhigraven thấu thị về hoagravei nghi
cũng như chuacuteng ta cograven coacute cơ hội thật
tốt để học hỏi một caacutech tinh tường về
những gigrave đatilde từ lacircu mecirc hoặc đồng hoacutea
chi phối tệ hại vagraveo sinh phong vagrave tacircm
thaacutei của migravenh Ngagravey nagraveo cograven bị vacircy
214
hatildem trong ngục tugrave nghi hoặc chuacuteng ta
cũng sẽ phải tiếp tục sống trong khổ
lụy vagrave chỉ cần một phuacutet giacircy nagraveo đoacute
cảm nghiệm được rằng migravenh đatilde buocircng
bỏ mọi thứ nhất lagrave lograveng hoagravei nghi thigrave
coacute thể noacutei lagrave toagraven bộ tinh thần của
chuacuteng ta sẽ trở necircn tự do trong saacuteng
vagrave nhẹ nhagraveng hơn
Khiacutea cạnh tiecircu biểu vagrave cũng lagrave gay cấn
nhất của hoagravei nghi lagrave sự bất lực của yacute
thức trong yacute hướng suy tưởng mọi sự
ETHoacute lagrave thứ higravenh thaacutei yacute thức mang tiacutenh
bocircn ba bươn chải để đi tigravem một lời
đaacutep khả dĩ để rồi cuối cugraveng caacutei cograven
lại chỉ lagrave những phacircn vacircn lưỡng lự
Biện phaacutep đối đầu tối ưu ở đacircy chiacutenh
lagrave sự trở về với từng phuacutet từng giacircy
hiện tại thực hữu một caacutech trọn vẹn
215
với một sự gia cố vagrave kiecircn định nội
tacircm Theo thời gian cocircng phu nagravey sẽ
xua tan đi những ngộ nhận rối ren
thocirci Mặc dugrave đocirci khi ở một mức độ
trầm trọng nagraveo đoacute lograveng hoagravei nghi coacute
thể chiếm hữu nội tacircm chuacuteng ta
Trong những trường hợp đoacute chuacuteng ta
chỉ coacute thể cứu vatilden được migravenh bằng
cocircng phu phaacutet triển niềm tin ETHể
trưởng dưỡng niềm tin chuacuteng ta coacute
thể giải quyết bằng caacutech đi tigravem những
cacircu trả lời khả dĩ đaacuteng tin cậy cho
những thắc mắc quan trọng nhất của
bản thacircn hoặc tigravem đọc một caacutech kỷ
lưỡng cẩn thận caacutec tagravei liệu kinh điển
vẫn được xem lagrave coacute giaacute trị Chuacuteng ta
cograven coacute thể học hỏi bằng caacutech nhigraven
ngắm đời sống tinh thần của caacutec bậc
216
tiền nhacircn đatilde từng coacute những thagravenh tựu
saacuteng choacutei magrave con số nagravey thigrave khocircng
phải lagrave iacutet Bởi ở bất cứ nền văn hoacutea lớn
nagraveo cũng đều từng sản sinh ra những
bậc tiền nhacircn khả kiacutenh đaacuteng để hậu
thế học đời vigrave như chuacuteng ta cũng đatilde
thấy đối với bất cứ ai dugrave thuộc dacircn
tộc hay quốc gia nagraveo một khi đatilde tự
biết xacircy dựng một sinh phong magrave ở
đacircy bao gồm nhacircn caacutech xử thế vagrave đời
sống tinh thần bằng con đường nuocirci
lớn triacute tuệ vagrave tigravenh thương hay giaacute trị
tacircm linh tiecircu chuẩn ở mọi nơi vagrave mọi
luacutec thigrave bản thacircn họ đatilde lagrave những vĩ
nhacircn rồi Họ xứng đaacuteng để được
chuacuteng ta chiecircm ngưỡng vagrave học hỏi
ETHến đacircy thigrave chuacuteng ta đatilde tigravem thấy
hướng đi của đời migravenh Một khả năng
217
thấu thị những lời dạy của Cổ ETHức
cộng với một chiacute hướng cầu học thocircng
minh để tự thiết lập cho migravenh một
niềm tin ngay trecircn chiacutenh những tấm
gương saacuteng đoacute để rồi tự đưa tacircm hồn
migravenh trở về với một sự thăng bằng cần
thiết Một nội tacircm coacute hoagravei nghi thật ra
chẳng chi lagrave lạ cả nhưng điều quan
trọng lagrave ta hatildey hiểu biết noacute biến lograveng
nghi hoặc đoacute thagravenh ra một lợi khiacute một
phương tiện để đạt đến khả năng tỉnh
thức sacircu sắc cũng như một sự phaacutet
hiện chu đaacuteo về chơn lyacute bản chất như
thật của caacutec phaacutep
Coacute thể noacutei rằng tất cả caacutec higravenh thaacutei
khaacutec nhau của lograveng nghi hoặc đều coacute
chung một neacutet đặc trưng giống nhau
đoacute chiacutenh lagrave thaacutei độ đối khaacuteng của yacute
218
thức Hocircm nay chưa lagravem chuyện đoacute
được migravenh chưa chuẩn bị gigrave cả cocircng
việc sao magrave khoacute - Tất cả đều lagrave
những dạng thức sai biệt của lograveng nghi
hoặc Sau một thời gian thiền định
chuacuteng ta mới may ra học được đocirci
điều về phương thức xử lyacute thiacutech đaacuteng
đối với chuacuteng Ở đacircy tocirci muốn đặc
biệt noacutei đến một trường hợp hoagravei nghi
rất thường xảy ra ở mỗi người chuacuteng
ta magrave gọi theo thuật ngữ thocircng dụng
của Phật học lagrave ETHại Nghi Hoặc Noacute lagrave
một higravenh thaacutei sacircu kiacuten của lograveng khaacutet
khao muốn tigravem biết yacute nghĩa thực sự
của caacutei gọi lagrave tocirci hoặc những vấn đề
nhacircn sinh quan như lagrave tigravenh yecircu tha
nhacircn hoặc lyacute tưởng tự do Tocirci vagrave
anh Thế nagraveo lagrave giải thoaacutet Thế nagraveo lagrave
219
một lối thoaacutet thật sự Higravenh thaacutei
hoagravei nghi nagravey nếu được kheacuteo xử lyacute sẽ
trở thagravenh động lực cho triacute tuệ thiền
định đồng thời cũng lagrave một nhacircn tố
dẫn đến giaacutec ngộ từ thuật ngữ gọi lagrave
Trạch phaacutep giaacutec chi magrave ta sẽ bagraven đến
ở chương sau
Tinh thần khaacutem phaacute như thật vagrave thaacutei
độ tra vấn chiacutenh lagrave cốt lotildei cho cocircng
phu phấn tấn vagrave phaacutet triển chiều sacircu
trong cocircng phu nội quaacuten của chuacuteng ta
vagrave chuacuteng chỉ coacute được từ những thu
nhặt buổi đầu qua caacutec cocircng phu học
đời phản ảnh mocirc phỏng Coacute nổ lực
cho đời sống tinh thần tiacutenh cực chuacuteng
ta mới coacute dịp nhận ra rằng coacute biết bao
nhiecircu giaacute trị tinh thần hết sức kỳ diệu
đatilde bị vugravei chocircn trong mỗi giacircy phuacutet lận
220
đận của tacircm lyacute Những nhiecircu khecirc trắc
trở nội tacircm từ lograveng hoagravei nghi sẽ đưa ta
vagraveo những cuộc khaacutem phaacute kỳ tuyệt về
caacutec trờ trăn thao thức quan trọng nhất
của migravenh đối với nội tại Những tổn
thương nhức nhối của sacircn tacircm (dưới
bất cứ higravenh thaacutei nagraveo) sẽ coacutethể giuacutep ta
đạt tới một tacircm lực hugraveng hậu cugraveng một
tigravenh thương vị tha bao la vagrave sự đối
diện với phoacuteng dật lại lagrave một điều kiện
đắc giaacute để phơi mở tacircm hồn vagrave kết tựu
một tacircm thaacutei an bigravenh cần thiết cho đời
sống thiền định
Sự tỉnh thức khaacutech quan lagrave một một
thứ chacircu ngọc mang tiacutenh đặc trưng
như lagrave một trong những giaacute trị tiecircu
chuẩn của một con người Tuy thế để
coacute được một khả năng tỉnh thức
221
thường trực quả lagrave khocircng dễ dagraveng tiacute
nagraveo Thomas Merton (một linh mục
Gia tocirc) cũng đatilde từng noacutei Một tigravenh
thương thiệt thagrave cũng như một lời cầu
nguyện thagravenh khẩn chỉ coacute thể được
khai sinh vagrave cảm nghiệm trong những
giacircy phuacutet lograveng vị tha của chuacuteng ta coacute
vẻ bị bất lực vagrave traacutei tim cơ hồ bị hoacutea
đaacute Nhới được lời dặn dograve đoacute chiacutenh
bản thacircn những trở lực trong cocircng phu
thiền định sẽ tự biến ra một phần nhacircn
tố trợ lực hữu hiệu cho yacute hướng tỉnh
thức một điều kiện lyacute tưởng khagrave dĩ
giuacutep ta học hỏi vagrave phơi mở lắm điều
về thế giới nội tại Chuacuteng ta coacute thể
xem đoacute lagrave một thứ dưỡng tố giuacutep migravenh
sống cograven một thứ dưỡng tố xanh tươi
vagrave sinh động Việc xử lyacute caacutec trở lực
222
thiền định luocircn mang lại cho chuacuteng ta
khả năng nội quaacuten sacircu sắc cugraveng những
nhận thức quan trọng mang tiacutenh sinh
tồn
Qua tất cả những gigrave đatilde noacutei trong
chương coacute lẽ chuacuteng ta đatilde thấy rotilde rằng
yacute nghĩa của cocircng phu thiền định khocircng
hề nhắm đến sự saacuteng tạo mang tiacutenh
đầu tư đổi chaacutec một higravenh thaacutei yacute thức
nagraveo cả Bởi vigrave mọi thứ luocircn lagrave sự phugrave
du ngắn hạn Magrave ngược lại ở đacircy
thiền định lagrave một cocircng phu đối đầu
trực tiếp với tất cả caacutec cấu tố cơ bản
nhất vẫn lagravem necircn tạo ra những cảm
nghiệm tacircm sinh lyacute của chuacuteng ta cho
ta thấy được những cạm bẫy phiền natildeo
vốn luocircn chực chờ migravenh đồng thời
giuacutep ta học được một caacutech trực tiếp
223
caacutei khả năng tigravem về cảnh giới tự do
giải thoaacutet ETHược kheacuteo điều động caacutec
phiền natildeo trở lực sẽ chỉ cograven lại yacute
nghĩa xacircy dựng đời sống của chuacuteng ta
magrave thocirci Luacutec nagravey chuacuteng sẽ thagravenh ra
những phacircn boacuten hữu hiệu cho triacute tuệ
giaacutec ngộ đuacuteng như một cacircu noacutei của
Cổ ETHức ngagravey xưa Phiền natildeo tức
cảnh bồ đề Như vậy lyacute tưởng thiền
định của chuacuteng ta lagrave luocircn biết kịp thời
tận dụng tất cả thực tại tốt xấu xảy
đến ngay trong chiacutenh bản thacircn migravenh
để nuocirci lớn triacute tuệ tỉnh thức tigravenh
thương vị tha vagrave tinh thần tự do
J K
Hướng dẫn thực tập
224
Caacutech xử lyacute vagrave tận dụng caacutec trở lực
phiền natildeo
Hatildey đặc biệt lưu tacircm đến những higravenh
thaacutei phiền natildeo coacute vẻ trầm trọng vagrave
xuất hiện thường xuyecircn nhất trong
cuộc sống thường nhật cũng như vagraveo
những giờ thiền định chẳng hạn như
một tacircm lyacute iacutech kỷ sợ hatildei toan tiacutenh
dục cảm nghi hoặc hay một tigravenh trạng
phoacuteng dật nagraveo đoacute bất luận Trước hết
thử bỏ ra một tuần với nhiều giờ thiền
tọa mỗi ngagravey rồi chuyecircn tacircm ghi nhận
một caacutech tỉnh thức sự coacute mặt của
chuacuteng trong mỗi giacircy phuacutet Hatildey quan
saacutet vagrave nhigraven ngắm chuacuteng mocirct caacutech
nghiecircm cẩn thận trọng ETHồng thời ta
cũng phải ghi nhận luocircn cả những gigrave
(phản ứng tacircm sinh lyacute) vẫn xuất hiện
225
theo sau sự coacute mặt của chuacuteng Cho
dầu chuacuteng coacute tế vi nhỏ nhiệm đến
mấy ta cũng vẫn chiecircm ngắm Cograven
nếu chuacuteng quaacute kiacuten đaacuteo nhẹ nhagraveng đến
mức gần như khocircng thể ghi nhận thigrave
cứ cố gắng bới tigravem cho được caacutei khiacutea
cạnh mạnh rotilde noacutei chung lagrave tiacutenh động
Necircn thường xuyecircn ghi nhận sức taacutec
động ảnh hưởng của chuacuteng với nội
thacircn chiacutenh migravenh dugrave dưới bất cứ higravenh
thức nagraveo Trong cocircng phu xử lyacute caacutec
trở lực phiền natildeo một người thiền
sinh phải luocircn biết đoacuten nhận vagrave lagravem
thư giatilden cho đến ngay cả thaacutei độ tacircm
lyacute đối khaacuteng của migravenh trước caacutec phiền
natildeo trở lực Sau cugraveng rồi thigrave ta cũng
phải luocircn biết quay lại với cocircng phu
thiền tọa vagrave tỉnh thức nhigraven ngắm từng
226
hơi thở ra vagraveo bằng tất cả sự thư thaacutei
khocircng can dự ETHoacuten chagraveo vagrave quan saacutet
noacute như đối với một người bạn cũ
----o0o---
Mục Lục gt 1 gt 2 gt 3 gt 4 gt 5 gt 6 gt 7
gt 8 gt 9 gt 10 gt 11 gt 12 gt 13 gt 14 gt 15
Thiền học Nam truyền
Giaacutec Nguyecircn dịch Việt 1996
Chương 5
Caacutec Cấp ETHộ Thiền ETHịnh
Thiền định lagrave nếp sống năng động
thocircng qua một nhatilden quan saacuteng tạo
227
một đường hướng hiểu biết sacircu sắc về
cuộc sống về những gigrave vẫn thường
trực xảy ra quanh ta Tu tập phaacutep mocircn
thiền định coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đi tigravem
một hagravenh trigravenh sống với những chặng
đường hay cũng coacute thể gọi lagrave những
trigravenh độ những bước đi Khaacutem phaacute
phơi mở vagrave hoacutea thacircn
Dấn thacircn
Chặn đường thứ nhất lagrave chuacuteng ta trực
diện với chiacutenh migravenh trong những bước
đầu sơ cơ Học hỏi giaacuteo lyacute vagrave thọ trigrave
một vagravei nguyecircn tắc cơ bản ban đầu
cũng như tập sự lagravem quen với những
trở lực dĩ nhiecircn phải coacute đối với một
người mới bước vagraveo ngưỡng cửa thiền
định sau đoacute chuacuteng ta dốc sức điều
228
hagravenh thacircn tacircm chiacutenh migravenh Bước đầu
bao giờ cũng lắm caacutei gian nan Chuacuteng
ta đatilde coacute dịp biết qua iacutet nhiều về những
trở lực của thiền định như ham muốn
xung khắc khuếch taacuten tư tưởng buồn
ngủ vagrave hoagravei nghi Chuacuteng lagrave những trở
lực coacute thể đến với chuacuteng ta trong bất
cứ luacutec nagraveo
Giai đoạn dấn thacircn lagrave dạy cho ta biết
caacutech học hỏi để tự lagravem thăng hoa bản
thacircn sử dụng ngay chiacutenh caacutec trở lực
đoacute như những đograven bẩy cho cuộc tu của
migravenh Vagrave ở đacircy ngay trong từng phuacutet
đối diện với thực tại chuacuteng ta mới coacute
cơ hội vượt qua những khoacute khăn ban
đầu ấy để tiếp tục thực hiện cocircng phu
tiếp theo lagrave phơi mở nội tacircm
229
Giai đoạn dấn thacircn nagravey coacute thể được
minh họa bằng tinh thần can đảm vagrave
khả năng buocircng bỏ của chuacuteng ta Ta tự
biết những gigrave lagrave thực sự khocircng cần
thiết để nội tacircm được trong saacuteng vagrave
nhẹ nhagraveng những điều kiện hết sức
cần thiết cho một sự lắng nghe vừa sacircu
sắc vừa mới mẻ Chỉ riecircng ước muốn
xả kỷ vagrave thiết tha tigravem về bản chất thật
của migravenh đatilde lagrave một biểu tượng cho
một tacircm hồn vĩ đại vagrave can đảm
Chuacuteng ta rồi sẽ phải coacute mặt trong biết
bao cuộc đối đầu nữa chuacuteng ta cograven
biết bao việc phải lagravem coacute biết bao
điều chuacuteng ta cần phải hoagraven tất tất
cả chỉ điều coacute thể thagravenh tựu từ một nội
tacircm tha thiết hướng về chacircn lyacute Ta coacute
thể gọi tecircn noacute lagrave một thứ tigravenh yecircu vagrave
230
chỉ coacute thứ tigravenh yecircu nagravey mới đem lại
cho chuacuteng ta tất cả nghị lực vagrave can
đảm
Yecircu cầu thứ hai của cuộc dấn thacircn magrave
nảy giờ vẫn noacutei đến đoacute lagrave tinh thần xả
kỷ ETHể coacute mặt trecircn một con đường
mới chuacuteng ta khocircng thể tiếp tục giữ
lại vagrave tuacircn theo những thoacutei quen
khocircng cần thiết chẳng hạn sự quecircn
migravenh trong những ham muốn vagrave sợ
hatildei Thay vagraveo đoacute chuacuteng ta phải thật sự
ngồi lại vagrave đối mặt với mọi sự một
caacutech khaacutech quan nhất Phải nhận rằng
kiểu phơi mở nagravey quả lagrave khocircng dễ
dagraveng tiacute nagraveo Chuacuteng ta sẽ cảm thấy bối
rối với ngay cả chiacutenh migravenh khi phải
gần như latildeng quecircn hết những gigrave lagrave
hiểu biết để trở necircn hồn nhiecircn vagrave vocirc tư
231
hơn Nhưng người hagravenh giả necircn hiểu
rằng trong chiacutenh thaacutei độ tư tưởng anh
nhi đoacute mọi cảm nghiệm của chuacuteng ta
về vạn sự mọi trở necircn chiacutenh xaacutec vagrave sacircu
sắc
Một trong những vấn đề quan trọng
nhất của giai đoạn dấn thacircn lagrave trong
một chừng mực nagraveo đoacute người hagravenh
giả tự biết xem nhẹ higravenh hagravei vật lyacute của
migravenh Ngay những giờ thiền tọa đầu
tiecircn ta phải chịu đựng biết bao lagrave khổ
sở ETHối diện với nỗi khoacute khăn nagravey
cũng lagrave một cocircng phu Ta tự giagraven xếp
những vugraveng đau để cố gắng biến
chuacuteng thagravenh thực tại tri nhận Coacute lagravem
quen được với caacutec tư thế thiền định
học được caacutech xử lyacute chuacuteng bằng Thiền
định với yacute nghĩ tận dụng ta sẽ từng
232
bước vượt qua chiacutenh migravenh để caacutec nổ
lực ngagravey một hữu hiệu hơn chẳng hạn
một khả năng tập trung nhigraven ngắm Ở
chiacutenh trigravenh độ nagravey chuacuteng ta mới may
ra cảm nghiệm được một nỗi đau đớn
khaacutec sacircu sắc hơn đoacute lagrave nỗi đau đến từ
những vật lộn sinh lyacute vai lưng eo
bụng Khi phải chịu đựng một sự gograve
boacute căng thẳng đến mức độ nagraveo đoacute coacute
thể gacircy necircn những nhức nhối tưởng coacute
thể lagravem chết người Nhưng rồi cugraveng
với sự tỉnh thức liecircn tục những bức
xuacutec ghecirc gớm nagravey mỗi luacutec cũng được
giải phoacuteng Sau cugraveng ở một trigravenh độ
cao hơn những đau đớn sinh lyacute lại
chuyển sang higravenh thức khaacutec coacute thể đoacute
sẽ lagrave những cảm giaacutec ảo tưởng khocircng
ai giống ai vi tế hơn nhưng cơ hồ cograven
233
matildenh liệt hơn trước Nhưng chẳng sao
hết sự chuyển đổi cảm giaacutec sinh lyacute
nagravey thường đi đocirci với sự nacircng cấp của
trigravenh độ Thiền định Thời gian để vượt
qua giai đoạn nagravey luocircn lagrave bất định kẻ
mau người chậm Nhưng vấn đề tựu
chung vẫn lagrave lagravem thế nagraveo đoacute chuacuteng ta
học được caacutech vượt khỏi những giới
hạn thocircng thường của thể xaacutec bằng
caacutech tri nhận tất cả để thoải maacutei mở
rộng nhatilden trường nhigraven vagraveo thực tại
Giagraven xếp được những hoạt động thocirc
thaacuteo của nội thacircn xong rồi người hagravenh
giả đến luacutec nagravey coi như đatilde coacute thể đủ
sức đặt vấn đề với một hoạt động vi tế
magrave cũng hết sức quan trọng của tấm
thacircn sinh lyacute đoacute chiacutenh lagrave hơi thở ETHừng
cố gắng điều hagravenh hơi thở ETHoacute lagrave một
234
yecircu cầu hết sức quan trọng Chuacuteng ta
hatildey đơn giản nhigraven ngắm noacute ra vagraveo một
caacutech tự nhiecircn Noacutei một caacutech khaacutec
chuacuteng ta chỉ necircn học hỏi chứ khocircng
chỉ đạo hơi thở Noacute nhanh hoặc chậm
nhẹ hoặc sacircu cứ mặc chuacuteng Ta chỉ
việc theo dotildei vagrave nhigraven ngắm từng đổi
thay của noacute ETHiều nagravey đogravei hỏi một sự
xuyecircn xuốt vagrave liecircn tục theo thời gian
hơi thở của chuacuteng ta coacute thể ngagravey một
vi tế hơn thậm chiacute gần như mất hẳn
Nhưng khocircng sao cả sự tỉnh thức của
chuacuteng ta sẽ theo chiều tỷ lệ thuận
cũng ngagravey một vi tế vagrave tinh xaacutec hơn
Một khi đatilde lagravem chủ được những vận
động lớn nhỏ của tấm thacircn sinh lyacute yếu
cầu tiếp theo lagrave hagravenh giả chỉ cograven mỗi
việc thu nhiếp nội tacircm chiacutenh migravenh
235
Nhigraven vagraveo từng giograveng trocirci chảy của yacute
thức chuacuteng ta thấy được gigrave ETHoacute chiacutenh
lagrave sự thay đổi liecircn tục Kinh điển
truyền thống đatilde từng viacute dụ một nội
tacircm loạn động bằng higravenh ảnh con khỉ
Coacute nhigraven vagraveo nội tacircm của chiacutenh migravenh
chuacuteng ta mới thấy được noacute chẳng khaacutec
gigrave một gaacutenh xiếc hay một vườn thuacute ở
đoacute coacute đủ loagravei keacutet megraveo cọp gấu
Trong tacircm hồn của chuacuteng ta nagraveo coacute
thiếu gigrave đacircu những biểu tượng khaacutei
niệm những chuyện vui chuyện buồn
toan tiacutenh lyacute tưởng hồi ức tất cả lagrave
một sự hỗn độn vagrave chuyển dịch bất
tận Bổn phận của người hagravenh giả sơ
cơ lagrave lặng lẽ ngắm nhigraven dograveng chảy nội
tại nagravey Chuacuteng ta buổi đầu dĩ nhiecircn
phải học qua đocirci điều về bản chất của
236
nội tacircm magrave phần nagravey chuacuteng tocirci đatilde coacute
viết ở phần trước Bản chất vocirc thường
của nội tacircm cũng giống như sự đổi
thay của thời tiết hocircm qua coacute tuyết
hocircm nay trời mưa rồi coacute thể ngagravey mai
lagrave nắng đẹp Vagrave becircn cạnh caacutei vocirc
thường đoacute luocircn lagrave những bất trắc bất
toagraven khocircng hograve hẹn Mugravea xuacircn coacute thể
nhiều sương mugrave mugravea hạ coacute thể nhiều
gioacute lạnh mugravea thu cacircy cỏ trơ trụi để rồi
sang đocircng mọi thứ coacute thể bị đoacuteng
băng
Nội tacircm của chuacuteng ta cũng giống như
thế Chuacuteng ta cũng lagrave một thứ tạo vật
trong đời sống Thiền định chỉ đề nghị
ở chuacuteng ta một thaacutei độ khocircng phacircn
biệt để coacute thể giao cảm vagrave tri nhận
trọn vẹn tất cả chiacutenh migravenh chuacuteng ta
237
cũng đều coacute thể thực hiện nếp sống
nội quaacuten tỉnh tại
Chuacuteng ta những người hagravenh giả coacute
thể xem nội tacircm chiacutenh migravenh như một
thaacutec nước noacute agraveo ạt tuocircn chảy magrave tacircm
hồn của chuacuteng ta cũng luocircn luocircn chảy
agraveo ạt Một khi đatilde đưa được nội tacircm
của migravenh vagraveo từng phuacutet giacircy hiện tại
để chiecircm ngắm thigrave nội tacircm của chuacuteng
ta cũng sẽ theo đoacute magrave ngagravey một kiecircn
cố hơn ETHoacute chiacutenh lagrave thiền định
Phaacutep mocircn Thiền định magrave chuacuteng ta
đang noacutei đến ở đacircy coacute nội dung lagrave sự
chuacute mục vagraveo những gigrave đang xảy ra
Caacutech đacircy mấy năm một người bạn
của tocirci lại khocircng may lại chuyển dạ ở
một vugraveng quecirc xa khocircng coacute baacutec sỹ y taacute
238
mụ đỡ nagraveo cả Phải noacutei đoacute lagrave một ca
sanh nở khốn đốn vagrave mất thời gian
ETHứa beacute mới lọt lograveng mẹ bỗng nhiecircn
xaacutem ngắt vagrave gần như khocircng thở nổi
Hai vợ chồng người bạn tocirci đatilde thay
nhau lagravem hocirc hấp cho đứa beacute bằng caacutech
hagrave hơi vagraveo miệng noacute rồi chốc chốc
dừng lại theo dotildei Họ lagravem tất cả những
việc đoacute bằng một sự chuyecircn tacircm yecircu
thương vagrave cẩn trọng cao độ Hai người
gần như niacuten lặng để theo dotildei từng thay
đổi của đứa beacute vagrave sau cugraveng noacute đatilde bắt
đầu thở được Coacute thể noacutei chuacuteng ta
cũng phải biết học hỏi để theo dotildei hơi
thở của migravenh bằng higravenh ảnh của hai vợ
chồng đoacute bởi cuộc sống của chuacuteng ta
luocircn gắn liền với hơi thở Sự chuyecircn
tacircm nagravey lagrave toagraven bộ cocircng phu magrave chuacuteng
239
ta bắt buộc phải biết đầu tư Thiền
định cũng coacute nghĩa lagrave sự kiện định nội
tacircm Nội tacircm coacute thiền định cũng giống
như một aacutenh nến được đặt chỗ khuất
gioacute ETHoacute lagrave một nội tacircm thủy chung với
thực tại thocircng qua mọi cảm thức tacircm
sinh lyacute với từng phuacutet tập trung mọi
vận động lớn nhỏ của chuacuteng ta luacutec nagravey
đều trở necircn kỳ diệu
Một khi tacircm hồn đatilde trở necircn định tĩnh
thigrave cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đatilde học
được caacutech giữ migravenh một caacutech trọn vẹn
nhất Trong bước đầu để thực hiện
cocircng phu đoacute việc điều hagravenh nội tacircm
cũng giống như huấn luyện một con
choacute nhỏ Ta bảo noacute nằm hay ngồi lại
một chỗ thigrave noacute cứ chạy nhảy loanh
quanh Nhưng bạn cứ kiecircn nhẫn đi
240
trong một thời gian ngắn sau đoacute noacute sẽ
dần dần thuần tiacutenh Chuyện tu tập
thiền định về nội tacircm cũng thế chuacuteng
ta phải từng bước thu veacuten caacutec hoạt
động của migravenh để rồi từ đoacute qua từng
ngagravey ta mới sống hết migravenh với thực
tại Nhưng hatildey nhớ rằng việc tu tacircm
luocircn rất cần đến yếu tố thời gian Coacute
thể noacutei rằng sau nhiều giờ tọa thiền
của buổi đầu nội tacircm của chuacuteng ta
gần như chỉ coacute được khoảng 10 thời
gian tu tập thật sự ETHiều đoacute coacute nghĩa
lagrave noacutei theo từ Phật học thường dugraveng
ta đatilde latildeng quecircn chiacutenh migravenh trong suốt
thời gian cograven lại Phải noacutei rằng điều
hagravenh nội tacircm lagrave cả một cuộc vật lộn
vật lộn với chiacutenh migravenh Nếu chuacuteng ta
chịu để yacute thigrave ngay trong những giờ
241
Thiền định chuacuteng ta vẫn thường bị
đaacutenh lừa trong từng phuacutet giacircy đối diện
với thực tại bằng đủ thứ ảo giaacutec vagrave
khaacutei niệm Noacutei chung đoacute lagrave cả một
vấn đề hết sức phức tạp
ETHể kết thuacutec phần nagravey chuacuteng ta coacute thể
hiểu rằng Thiền định thật sự chỉ coacute thể
đến từ một sự an bigravenh nội tại Bằng
vagraveo một trigravenh độ Thiền định điecircu
luyện chuacuteng ta sẽ hiểu được rằng một
nội tacircm định tỉnh khocircng hề thagravenh tựu
từ một sự đấu tranh hay giằng co nagraveo
cả Noacute đến từ sự giải thể tất cả những
aacutem ảnh của hồi ức vagrave ước vọng một
sự thư giản ngay trong hiện tại Vagrave
đacircy chỉ lagrave một tiến trigravenh hết sức tự
nhiecircn Thocircng qua sự chuacute niệm của
chuacuteng ta về thực tại với sự trau luyện
242
liecircn tục một trigravenh độ Thiền lạc (tức sự
kỳ thuacute do Thiền định trong thiền
định) sẽ từng bước phaacutet triển vagrave nội
tacircm hagravenh giả luacutec nagravey coi như đatilde được
đặt vagraveo một vugraveng saacuteng ngay trong
từng giacircy phuacutet
Khaacutem phaacute
Chuacuteng ta đatilde đi qua giai đoạn Dấn thacircn
hay cũng coacute thể gọi lagrave chặng đường
nhập cuộc với những đối đầu trong
từng cơn đau sinh lyacute từng vận động
nhỏ nhặt nhất của noacute những trở lực tu
tập cugraveng với những bước đầu lagravem
quen với cocircng phu tập trung yacute thức
Nhưng chừng đoacute vẫn chưa lagrave đủ Bước
đi tiếp theo của người hagravenh giả lagrave khả
năng khaacutem phaacute cẩn thận nhigraven ngắm
243
trong từng khoảnh khắc tất cả những
gigrave xảy ra một caacutech vocirc tư vocirc cảm
khocircng thocircng qua một thagravenh kiến tốt
xấu nagraveo cả Ở đacircy người hagravenh giả chỉ
được nhigraven ngắm bằng tất cả sự tỉnh
thức vagrave tự tại
Ta coacute thể hiểu hai tiếng khaacutem phaacute ở
đacircy lagrave một cocircng phu tu tacircm được thực
hiện ngay trong chiacutenh nội tacircm migravenh
ETHoacute lagrave một sự tiếp nhận vagrave cảm nghiệm
thật trọn vẹn trong mỗi mỗi phuacutet giacircy
về thực tại một caacutech sinh động Thực
tại luocircn vocirc thường khocircng luacutec nagraveo
giống luacutec nagraveo Hatildey nhớ rằng sự khaacutem
phaacute ở đacircy khocircng hề mang tiacutenh maacutey
moacutec noacute phải luocircn sống động vagrave linh
hoạt như thật Trong thiền học của
Phật giaacuteo Bắc truyền gọi đoacute lagrave Sơ tacircm
244
một trạng thaacutei yacute thức hồn nhiecircn để
quay về nguồn cội Ta coacute thể noacutei rằng
toagraven bộ nghệ thuật sống thiền lagrave chỉ để
gigraven giữ tinh thần đoacute thấu suốt caacutei gigrave
đang xảy ra đắm migravenh trong đoacute để
khocircng nghĩ đến tất cả những caacutei thuộc
hocircm qua hay ngagravey mai ETHacircy lagrave một
ETHạo sống hết sức kỳ thuacute
ETHiều natildey giờ vẫn noacutei ta coacute thể hiểu
qua higravenh ảnh một nhagrave thực vật học
đang nghiecircn cứu về một giống cacircy nagraveo
đoacute Dưới mắt họ từng chi tiết của bất
cứ loại cacircy nagraveo cũng đều quan trọng
khocircng như bao người khaacutec vẫn coacute một
đaacutenh giaacute hết sức bigravenh thường về
những thứ cacircy cỏ magrave migravenh vẫn thường
nhigraven thấy Ồ coacute gigrave lạ caacutei thứ cacircy đoacute
tocirci đatilde từng trocircng thấy chuacuteng mọc cả
245
rừng - Bản chất thực tại cũng giống
như bao loagravei cacircy cỏ noacute sẽ lagrave thế nagravey
hay thế khaacutec dưới nhiều caacutech nhigraven
khaacutec nhau của mỗi con người mỗi goacutec
độ mỗi trigravenh độ
Khi chuacuteng ta học được caacutech khaacutem phaacute
từng cảm nghiệm của migravenh trong thực
tại thigrave cũng coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta đồng
thời tigravem thấy phương caacutech thu xếp tấm
thacircn sinh lyacute của migravenh với tất cả thực
trạng vốn luocircn chuyển biến của noacute sao
cho thiacutech ứng một caacutech nhuần nhuyễn
với từng phuacutet giacircy tri nhận Chẳng
hạn chấm dứt hay một cảm giaacutec đi
kegravem nagraveo đoacute Chuacuteng ta sẽ nhận ra
khoảng caacutech của từng hơi thở với
nhau những giai tần kể cả những đột
biến bất chừng Bao rắc rối ban đầu
246
rồi sẽ qua đi để sau cugraveng trong cảnh
giới tri nhận của chuacuteng ta chỉ đơn giản
cograven lại từng hơi thở
Tu tập Thiền định lagrave một quaacute trigravenh
phaacutet triển liecircn tục khả năng chuacute niệm
mọi thứ ngay từ luacutec noacute mới vừa xuất
hiện một caacutech giản đơn chẳng hạn
từng hơi thở hay từng bước đi vagrave cứ
thế đối với caacutec thực tại khaacutec cũng
vậy Cuộc tu của chuacuteng ta dĩ nhiecircn
bắt đầu từ những khaacutem phaacute về thế giới
vật chất thocirc thiển những gigrave migravenh coacute
thể thấy vagrave nghe đuợc Coacute thể noacutei
những khaacutei niệm của chuacuteng ta về thế
giới xung quanh khi chưa coacute được
chuacutet iacutet nagraveo triacute tuệ Thiền định thigrave
thường lagrave nocircng nổi nếu khocircng muốn
lagrave thiển cận hời hợt caacutei gigrave đối với
247
chuacuteng ta kể cả tấm thacircn sinh lyacute nagravey
đều cứ như một cuốn phim Chuacuteng ta
xem phim Rồi lại gởi migravenh vagraveo trong
từng tigravenh tiết của noacute
Ở một trigravenh độ khaacute hơn theo thời
gian những khaacutei niệm ban đầu của
chuacuteng ta dần dần được nacircng cấp để từ
đoacute ta lại học thecircm caacutei thoacutei hoagravei nghi
vagrave caacutei tật xacircy dựng những quan niệm
nagravey nọ Nhưng rồi một khi đatilde biết tới
triacute tuệ Thiền định từng phuacutet giacircy tỉnh
thức sẽ đưa ta ra khỏi khu rừng ảo
mộng đoacute để rồi dần dần tất cả những
mớ bograveng bong đoacute được hệ thống lại để
chuacuteng ta ngagravey một điềm tỉnh hơn
Chuacuteng ta tiếp tục ra sức keacuteo lui nội
tacircm migravenh trở lại chuacuteng ta sẽ bắt đầu
248
khaacutem phaacute được rằng Caacutei gigrave cũng lagrave
một chi tiết cho một tổng hợp nagraveo đoacute
magrave đồng thời cũng lagrave một tổng hợp do
nhiều chi tiết khaacutec tạo necircn Chuacuteng ta
sẽ bắt đầu thấy rằng toagraven bộ chiacutenh
migravenh từ sinh lyacute đến tacircm lyacute đều lagrave sự
goacutep mặt của caacutec yếu tố tacircm vật lyacute qua
từng giacircy phuacutet đổi thay Coacute thấy được
từng khoảnh khắc hiện hữu vagrave vận
động của tấm thacircn sinh lyacute như vậy
chuacuteng ta mới khocircng bị mắc lừa để
đaacutenh mất chiacutenh migravenh trong mọi
chuyện đời Ngay cả khi đối tượng tri
nhận được thay đổi theo trigravenh độ
Thiền định đatilde nacircng cấp về caacutec đối
tượng thực tại tế vi hơn thuộc cảnh
giới của yacute thức (như tư tưởng cảm
giaacutec hồi ức) thigrave cocircng phu tu tập cũng
249
vẫn thế vẫn lagrave sự ngắm nhigraven để khaacutem
phaacute Một thoacutei quen nguy hiểm của
chuacuteng ta lagrave khi nhận diện vagrave phacircn tiacutech
được những thực tại nhỏ nhiệm đoacute ta
lại bị cuốn huacutet Noacutei chung cagraveng cố
cocircng đối diện với những thực tại vi tế
đặc biệt về tư tưởng chuacuteng ta thường
mắc phải lỗi lầm nagravey Phải noacutei đacircy lagrave
một vấn đề cho hầu hết caacutec hagravenh giả
Bởi quanh ta trong nội tacircm của chuacuteng
ta thigrave đuacuteng hơn luocircn coacute quaacute nhiều
những aacutem ảnh của vọng tưởng những
quan hệ giao lưu những tigravenh cảm vẫn
được xem lagrave thiết yếu rồi lagrave chuyện
ăn chuyện mặc kể cả một thoacutei quen
lagravem việc mang tiacutenh văn nghệ Tất cả
những caacutei đoacute đối với chuacuteng ta luocircn coacute
vẻ lagrave quan trọng trong khi thực ra