neželjena dejstva antipsihotika kod dece i adolescenata

Neželjenja dejstva antipsihotika kod dece i adolescenata

Dragan Mitrović1, Jasminka Marković1 , Sladjana Martinović-

Mitrović 2

1 Klinika za psihijatriju,Klinički centar Vojvodine , Novi Sad ,

Hajduk Veljkova 1

[email protected]

Abstrakt

Od uvodjenja antipsihotika 1950. potrošnja antipsihotika je

neprestano rasla , ali se značajniji porast upotrebe

antipsihotika se registruje u poslednjih 15-20 godina i vezuje se

pre svega za primenu atipičnih antipsihotika, za koje su nadjene

brojne prednosti u odnosu na klasične antipsihotike , uz

minomalne nuzefekte na nivou ekstrapiramidnog sistema. Upotreba

antipsihotika kod dece je povećana je za oko 6 puta u SAD-u

krajem XX i početkom XXI veka, što je daleko više nego što

iznosi povećanje kod odraslih ( 1x ). Davanje lekova van

indikacionog područja poprimilo epidemijske razmere, tako da se

atipični antipsihotici najčešće pripisuju kod dece sa

poremećajima u ponašanju ( 37.8%). Na drugom mestu su poremećaji

raspoloženja (31.8%) a potom slede problemi vezani za

pervazivne razvojni poremećaje i mentalnu retardacija ( 17.3%) i

na kraju psihoze (14.2%).

Široka upotreba antipsihotika s jedne strane, i pojava velikog

broja nuzefekata , pre svega gojaznosti i metaboličkog sindroma,

dovela je do postavljanja niza ozbiljnih pitanja i

senzibilizacije jasnosti u odnosu na ovu temu, što je otvorilo

niz novih pitanja o opravdanosti primene ove terapije na

dosadašnji način.

Iz tih razloga smatramo da je postavljanje novih pravila i

pridržavanje u sprovodjenju istih jedini način da se s jedne

strane pristupi adekvatno a za dečije i adolescentne psihijatre i

pravovremeno tretmanu najtežih poremećaja kod mladih, a

istrovremeno spreči ili umanji nuzefekat antipsihotične terapije.

Ključne reči: adolescentna psihijatrija, antipsihotici, dečija

psihijatrija, rane dijagnoze neželjena dejstva, indikaciono

područje .

Antipsihotici

Antipsihotici , lekovi koji se koriste u tretmanu shizofrenije i

drugih psihotičnih stanja , uobičajeno se dele na dve klase:

antiosihotike prve generacije-klasične i antipsihotike druge

generacije- atipične (1).

Antipsihotici prve generacije svoje dejstvo ostvaruju preko

blokade dopaminskih D2 receptora, koja je neselektivna i odvija

se u svim dopaminskim putevima u centralnom nervnom sistemu (2).

Blokada D2 receptora u mezolimbičkom putu posreduje

antipsihotične, antimanične i antiagresivne efekte, dok u

nigrostrijatnom putu dovodi do ekstrapiramidalnih neželjenih

dejstava, a u nigrostrijatnom putu do porasta prolaktina. Blokada

D2 receptora, sa posledičnim padom dopamina u mezokortikalnom

putu, uzrokuje sekundarni negativni sindrom.

Za razliku od prve generacije, druga generacija antispihotika

ima delimičnu dopaminsku blokadu, uz brzu disocijaciju leka od

dopaminskih receptora, čime su ekstapiramidalni efekti u

značajnoj meri redukovani (2). Blokadom 5-HT2A serotoninskih

receptora, antipsihotici druge generacije održavaju optimalnu

dopaminergiju u svim dopamnskim projekcijama, tako da pored

pozitivnih deluje i na negativne simptome shizofrenije,

poboljšavaju kognitivne i afektivne simptome, sprečavaju porast

prolaktina, i dodatno doprinose redukciji ekstrapiramidalnih

neželjenih dejstava. Zbog dejstva na H1 histaminske receptore, s

druge strane imaju uticaj na metabolizam lipida i glukoze,

dovodeći do metaboličkog sindroma.

Najnoviji atipični antipsihotici, pored dejstva da dopaminske D2

i serotoninse 5-HT2A receptore, imaju i parcijalni agonizam za

serotoninske 5-HT1A receptore, čime posebno popravljaju

kognitivnu performansu, ali daju i pozitivne efekte na afektivne

i negativne simptome shizofrenije (2).

Porast upotrebe antipsihotika kod dece

Od uvodjenja antipsihotika 1950 ( hlorpromazin) potrošnja

antipsihotika je rasla u narednim decenijama(1). Medjutim,

značajniji porast upotrebe antipsihotika se registruje u

poslednjih 15-20 godina i vezuje se pre svega za primenu

atipičnih antipsihotika. Olfsona i sar ( 3 ) su pratili

ambulantne preglede pacijenata mladjih od 20 godina u periodu

od 1993 do 2002 godine u SAD-u. U tom periodu je broj

prepisanih antipsihotika povećan je oko 6 puta ( sa 201 000 u

1993 na 1224 000 u 2002) , tako da u 9.2% svih ambulantnih

pregleda ili u 18.3% onih koje je pregledao psihijatar prepisan

antipsihotik. Patel i sar. (4 ) dobijaju slične rezultate za

period od 1996 do 2001 godine. U zavisnosti od dela SAD-a

registrovan je porast sa 4.5 na 15.5 preskripcija na hiljadu

pacijenata, pri čemu je upotreba tipičnih antipsihotika opala (

sa 4 na 1 na 1000) a dramatično poraslo prepisivanje atipičnih

antipsihotika ( sa 0.4 do 2.5 na 2.7 do 14.9). Slične

rezultate u prepisivanju antipsihotika deci i adolescentima

dobio Curtis i sar. (5) sa saradnicima za period od 2001. do

2004. godine. Prema tom istraživanju antipsihotici ( atipični)

su prepisani u 267.1 na 100,000 pregleda, pri čemu se ¼

prepisanih lekova odnosila na decu mladju od 9 godina. Takodje,

podaci govore da je veća upotreba antipsihotika kod muškog pola

u odnosu na ženski (70.7% naspram 51.2% ; P<.001) i više u

uzrastu od 10 do 19 godina nego mladjem (76.9% prema 51.6% ).

Najveća prevalenca u uzrastu od 10 do 14 godina ( 594.3 na

100,000) za muški pol a od 15 do 19 godina ( 291.0 na 100,000)

kod ženskog pola.

Zašto je došlo do porasta ?

Smatra se da je veći broj faktora doveo do porasta upotrebe

antipsihotika kod dece (6) a koje bi smo mogli podeliti na

opšte faktore ( razvoj struke, proširenje klasfikacionih

sistema, pristup tumačenju poremećaja) i specifične faktore

( koji bi se odnosili na antipsihotike i njihiva svojstva)

Opšti faktori

1. Biološki prisutup poremećajima . Kecmanović (7) ističe da je

od 1980 godine došlo do snažnog pomeranja ka biološkom

tumačenju bolesti a medicinski model je postao praktično jedini

model u psihijatriji , što je uslovilo i intezvniju primenu

farmakoterapije kao osnovnog modela lečenja Na iste probleme

ukazuje i Vitiello i sar. ( 6).

2. Klasifikacioni sistemi . Razvoj klasifikacionih sistema sa

povećanjem broja dijagnostičkih kategorija (8) indirektno je

uticao na porast potrošnje antipsihotika, Pierre ističe da

je DSM I imao 106 dijagnostičkih kategorija a DSM IV čak 357.

Posebno značajno mesto u odnosu na klasifikacione sisteme čine

dva problema koji su deo modernih tokova u psihijatriji i kao

takve uključene u radnu verziju DSM V:

2a) saznanje da većina psihijatrijskih poremećaja ima početak u

detinjstvu - rane dijagnoze . Pierre (8) navodi da DSM V

predvidja kategoriju “ sindrom rizičnog za psihozu”,

2b) uvodjenje specifične psihopatologije u dijagnostičke

kriterijume ( kao što je poremećaj regulacije temperamenta

( 8 ).

2a) Rane dijagnoze

Saznanje da većina psihijatrijskih poremećaja ima početak koji

je vezan za detinjstvo, uslovilo je brojna istraživanja na temu

ranih dijagnoza, posebno u odnosu na najteže, psihotične

poremećaje. U odnosu na shizofreniju smernice Australijsko-Novo

Zelanadnskog udruženja psihijatara ( 9) upućuju na potrebu rane

detekcije i sveobuhvatnog tretmana prve epizode shizofrenije kao

prioriteta. Ideja je da se na taj način minimiziraju

psihosocijalne i moguće biološke posledice bolesti te poboljša

ishod ukupnog lećenja . Mc Gorry (9) ističe da ne treba

dokazivati hroničnost kod tako teških bolesti, pri čemu pored

psihosocijalnih intervencija za većinu pacijenata tretman

uključuje antipsihotike – i to atipične.

2b) Uvodjenje specifične psihopatologije u dijagnostičke

kriterijume

U odnosu na bipolarne afektivne poremećaje (BAP) potrebe za

ranim dijagnozama su dovele do naglašavanja spefičnosti

psihopatologije detinjstva, tako da su «promenljivost

rapoloženja i razdražljivost postali deo dijagnostičkog

konstrukta» , što je po mišljenju Tohena i sar. ( 10) dovelo do

porasta upotrebe antipsihotika kod dece. Broj mladih

amerikanaca koji su dijagnostikovani kao BAP povećan je u

protekloj deceniji za 40 puta prema istraživanju Nacionalnog

institute za mentnarno zdravlje SAD-a (11) Tako je od 1994. do

1995. u ambulantim pregledima kod pacijenata mladjih od 19

godina BAP dijagnostikovan u 25 na 100,000 lpregleda a u toku

2002-2003, ovaj broj je skočio na 1,003 na 100,000. Istovremeno

kod starijih od 20 godina ovaj broj porastao za oko 100% ( sa

905 na 1,679 ). U odnosu na značaj rane dijagnoze BAP kod

dece i odluke o ranom uvodjenju terapije utiče i saznjanje o

tome da BAP kod dece ima hroničan tok i dovodi do disfuncionalnog

ponašanja(12) . Pavuluri i sar. (12) su u studiji 10-

godišinjeg praćenja našli da 80% dece sa BAP-om nije uspelo

da postigne punu remisiju. Za BAP u adolescenciji je nadjeno

da je prediktor antisocijalnog ponašanja i simptoma

karakterističnih za granične poremećaje ličnosti (13 ) . Rani

početak je povezan sa mešovitom epizodom kod odraslih a

zastupljen je u oko 30% mladih (14 ). Mešovita epizoda

povezana je i sa većim suicidalnim rizikom, dužim trajanjem

bolesti, lošijim ishodom, lošijim reagovanjem na litijum

( 14).

3) Proširenje indikacionog područja Pored uže psihijatrijsih poremećaja , upotreba antipsihotika

proširena je na još nekoliko poremećaja. Antipsihotice se često

koriste u tretmanu razdražljivosti , agresivnog ponašanja i

samo-povredjivanja koje se često sreću u ovoj populaciji (15).

Risperidon je jedini antipsihotik druge generacije sa više od

jedne pozitivne kontrolisane studije , i jedini antipsihotik

koji je Američka agencija za lekove ( FDA) odobrila za lečenje

razdražljivosti povezane sa autističnim poremećajem (16 ).

Risperidon je efikasan u redukciji hiperaktivnosti,

agresivnosti I stereotipnog ponašanja , najčešće bez izazivanja

ozbiljnijih nuzefekata, mada I olanzapin I klozapin mogu biti

takodje efikasni ( 15) U odnosu na osnovne problem sa govorom i

u odnosu na socijalne probleme kod autizma i pervazivnih

razvojnih poremećaja, antipsihotici se nisu prokazali korisnim

(16).

U odnosu na agresivno ponašanje i poremećaji ponašanja studije

sa placebo – kontrolonom grupom potvdjuju da je opravdanost

kratkoročnog korišćenje risperidona u lečenju mladih sa

agresivnim poremećajem ponašanja , uključujući i one sa

značajnim kognitivnim oštećenjem (17). Studije risperidonske

terapije sa dužim praćenjem efekata ( pratile su

ispitanika dodatne 2 godine) govore da je nastavak tretmana

povezan sa održavanjem poboljšanja simptoma uz blago povećanje

težine. (17) .

Pored ovih, odobrenih indikacija od strane FDA, u svetu se

registruje veliki porast upotrebe antipsihotika van indikacionog

područja ( “Off label” indikacije ) tj većina ambulanto

prepisanih recepata od strane pedijatara, uključujući i

psihotropne lekove su van standardnih indikacija tj "off label“

(18). Antipsihotici se koriste i u tretmanu teraporezistentne

depresije (19), poremećaji ponašanja (20) poremećaji ponašanja

sa ili bez snižene inteligencije (21) , Tourette-og sindroma

(22) , poremećaja ličnosti (23) anoreksije nervoze (24) i

teraporezistentnih opsesivno-kompusivnih poremećaja(18),)

komorbiditet kod ADHD-a (18)…

Olfson (3) ističe da je davanje lekova van indikacionog

područja poprimilo epidemijske razmere, tako da se atipični

antipsihotici najčešće pripisuju kod dece sa poremećajima u

ponašanju ( 37.8%). Na drugom mestu su poremećaji raspoloženja

(31.8%) a potom slede problemi vezani za pervazivne razvojni

poremećaje i mentalnu retardacija ( 17.3%) i na kraju psihoze

(14.2%) . Pored toga što je davanje antipsihotika van

indikacionog područja ( off-label) često , podaci za SAD-u

govore da je ono mnogo češće od strane lekara primarne

zdravstvene zaštite nego od strane specijalista (.25) Najveći

deo prepisanih antipsihotika je iz druge generacije( 26).

Risperidon se kao inicijalna terapija davao u 51.2% dece a

najmanje ziprasidon 2.5% .Efikasnost risperidona je dobro

dokumentovana kod shizofrenije, poremećaja ponašanja , razvojnih

poremećaja , pervazivnih razvojnih poremećaja i psihoza a sa

prihvatljivim dokazima za upotrebu u maniji i bipolarnim

poremećajima (26)

Specifični faktori

Superiornost atipičnih antipsihotika

Pored sposobnosti da redukuju psihotične simptome poznato je da

tipični antipsihotici daju brojne nuzefekte, pre svega na

motornom nivou, kako tokom akutne terapije tako i tokom faze

održavanja, što je imalo za posledicu ili smanjenje lili

prekidanje terapije (1) .

S druge strane uvodjenje atipičnih antipsihotika je izgledalo kao

idealno rešenje kako zbog redjih nuzefekata koje imaju

antipsihotici prve generacije , tako i zbog šireg spektra dejstva

( 6) tako da su atipični antipsihotici praktično prema podacima

sa tržišta istisnuli tipične, a lekari su na pitanje kako bi sebe

ili bližnje radje lečili atipičnim nego tipičnim

antipsihoticima( 27 ) Do nedavno, uobičajen stav je bio da

prva generacija antipsihotika ima samo delimičnu efikasnost za

pozitivne simptome shizofrenije a mali ili nikakav uticaj na

negativne simptome i na kognitivni deficit (28 ). S druge

strane, postojao je trend da se i u akutnoj i u fazi održavanja

daju visoke doze tipičnih antipsihotika, kako bi se održavala

kontrola ponašanja ( umesto da se terapija usmeri na osnovne

pozitivne simptome) što je uz nedostatak kvalitetne sistemske

brige za ovo pacijente i svoebuhvatne terapije dovelo do

ograničenog poboljšanja u funkcionisanju i kvalitetu života ovih

pacijenata, tako da je uvodjenje novih antipsihotika, uz

renesansu upotrebe klozapina «temeljno promenilo» gore navedeni

scenario (28) . Svojstva atipičnih antipsihotika su takva da je

za očekivanje da će stopa oporavka i reintegracije biti mnogo

veća u odnosu na tipične antipsihotike i pored toga što u

akutnom tretmanu nema značajnije razlike izedju ove dve grupe

(28). Takodje, navodi se da iako je malo dokaza da su atipični

antipsihotici mnogo efikasiniji od tirpičnih u odnosu na tretman

akutnih psihotičnih poremećaja sa pozitivnim simptomima , oni su

se pokazali mnogo efikasnijim u prevenciji relapsa ( 29)

Dodatno, podaci govore , iako još bez potpunih dokaza, da su

atipični antipsihotici efikasiniji u tretmanu negativnih i

neurokognitivnih simptoma. ( 30) .

Na osnovu svega, prema australijskom psihijatrijskom udruženju

(28) preporuka je da se tipični antipsihotici mogu davati u

malim dozama kod manjeg broja pacijenata gde je došlo do

potpune remisjie i dobre tolerancije, posebno ako se atipični

antipsihotici loše podnose ili ako su depo- preparati

neizbežni.

Kraj idile

Zabrinutost u vezi povećanja upotrebe antipsihotika kod dece

dovela je i do povećanog interesovanja javnosti, do kontroverzi

i rasprava koja su otvorila mnoga pitanja vezana za opravdanost

ovolike upotreba lekova, njihove efikasni i bezbednosti,

posebno u odnosu na novija saznanja atipičnim antipsihoticima

tako da su sve češći naslovi tipa „ Podmićivali psihijatre da

djeci daju antipsihotik“ (31) koji ukazuju na ozbiljne sumnje

javnosti u odnosu na aktuelno praksu u ovom području. Dodatno,

nekoliko ozbiljnih afera je dodatno uticalo da se slika o

bezbednoj i opravdanoj upotrebi atipičnih antipsihotika ozbiljno

naruši ( 32, 33, 34 ) .

S druge strane, nove studije, kako na odraslim pacijentima sa

shizofrenijom - CATIE (35) , tako i na deci – tretman rano

nastalih psihoza iz shizofrenog spektra TEOSS ( 36) osporile

su superiornost atipičnih antipsihotika u odnosu na tipične

antipsihotike. U zaključku TEOSS studije ističu se da

risperidon i olanzapin kao predstavnici atipičnih antipsihotika

se nisu pokazali superiornijim u odnosu na efekat molindona

( tipični antipsihotik) u lečenju shizofrenije sa ranim

početkom. Rezultati dovode u pitanje isključivost u upotrebi

atipičnih antipsihotika u lečenju shizofrenije sa ranim

početkom (36) .

Specifičnosti upotre antipsihotika kod dece i adolescenata

Kako u odnosu na tipične tako i u odnosu na atipične

antipsihotike postoje odredjen razlike u metabolizmu koje su

specifične za pedopsihijatrijsku populaciju i koje dodatno utiču

na procenu odnosa koristi i štete u primeni ove terapije.

Dosadašnja istraživanja primene antipsihotika kod dece su

pokazala da se u odnosu na odrasle kod dece češće javlja a)

sedacija b) ekstrapiramidne smetnje (osim akatizije) c)

diskinezija povlačenja d) porast prolaktina porast težine i

barem neke od metaboličke abnormalnosti ( 37-39). S druge

strane, u odnosu na nastanak tardivih diskinezije [39] i

dijabetesa [37] se ne mogu adekvatno porediti sa nuzefektima

terapije kod odraslih , obzirom da oni nastaju u dužem periodu a

većina studija kratko prati pacijente ( 40)

Ukoliko se posmatra uticaj razvojnih faktora na farmakokinetiku

i na efikasnost psihotropnih lekova u metabolizmu dece se

registruju odredjene specifičnosti koje odredjuju način na

koji će se ispoljiti efekti I nuzefekti davanja antipsihotika

(41) . Mehler-Wex i sar. (41 ) ističu da je veličina jetre i

aktivnost CYP450 povećana u odnosu na odrasle što dovodi do

ubrzanog metabolizma lekova, a da je procenat masti smanjen

tako da je smanjeno deponovanje liposolubilnih lekova. U

odnosu na bubrežnu eliminaciju povišena je glomerularna

filtracija u odnosu na odrasle što dovodi do povišee renalne

ekstrecije lekova. Kod dece je gastrointestinalna resorpcija

povišena tako da je zbog toga povišena dosuptnost leka kako u

perifernim organima tako i u mozgu . Još jedna osobenost

metabolizma kod dece se vezuje za smanjeno vezivanje lekova

za proteine kod dece što dovodi povišenju koncentracije lrkova

u krvi što opet za posledicu ima povišen rizik od nuzefekata

terapije

Specifičnosti dejstva tipičnih antipsihotika kod dece

U odnosu na tipične antipsihotike neke ekstrapiramidne smetnje

su zavisnosti od starosti. Parkinsonizam najčešće javlja

izmedju 10 i 19 god a najmanje u periodu od 40-49 god a potom

ponovo raste , ali umereno od 50-59 godina (42). Distonične

reakcije su najčešće izmedju 10 i 19 god a akatizija

izmedju 10 i 19 godine pokazuje umerenu prisutnost ( 42) . U

odnosu na decu tardivne diskinezije (TD), koja je tipično

povezana sa dugoročnim davanjem antipsihotika , prijavljena

stopa TD kod mladih koji su na antipsihoticima je mala, iako

možda ovo jednostavno odražava kraće trajanje izlaganja leku, u

vreme procene. (42). Pored ovoga, mladi su posebno

osetljivi na diskineziju usled prekidanja terapije(42).

Specifičnosti dejstva atipičnih antipsihotika kod dece

54 = 8

Olanzapine i clozapine su povezani sa najvećim stepenom porasta

telesne tezine i metaboličkih komplikacija i kod odraslih (43)

. U odnosu na decu dobijeni su slični podaci u brojnim studijama

( 44). U odnosu na atipične antipsihotike pokazalo se da su

osobenosti metabilzma kod dece naročito važne u odnosu na

nuzefekte, tako da su neki nuzefekti ovih lekova kod dece

dobili dramatične razmere. U studijama kod odraslih,

pojedinci se mogu ugojiti od 6-12 kg (13.2-26.4) u lečenjima

koja traju preko 1 godine , dok se u pedijatrijskim studijama

taj porast težine dostiže nakon 8 nedelja . (45,46) Znatan

porast telesne težine kod dece i adolescenata ima važne

implikacije za zdrastveni sistem jer na organizam u razvoju,

gojaznost ostavlja brojne posledice ( 47 ) Najčešći endokrini

poremećaji su dijabetes tip 2, prerani pubertet, policistični

ovarijumi kod devojčica a hipogonadizam kod dečaka. Regisrtruju

se i respiratorne smetnje ( apnea u spavanju, astma) zatim

zamorljivost, potom gastro-intestinalne smetnje ( kamenje u

žuči, masna jetra), renalne smetnje ( glomeruloskleroza) ,

lokomotrne smetnje ( iščašenje glave femura, frakture

podlaktice, ravna stopala, Blount-ova bolest) i neurološki ispadi

( pseudotumor cerebri ) . Na kraju, pored ovih, prisutni su i

problemi na psihosocijalnom planu ( nisko samopoštovanje,

depresivno reagovanje) (47)

Prvi kontakt sa antipsihoticima

Istraživanja koja su radjena na shizofrenim bolesnicima sa rano

nastalim poremećajima, i to u odnosu na prvi kontakt sa

atipičnim antipsihoticima su pokaza dodatne upozoravajuće

pokazatelje u odnosu na neželjena dejstva . tako je u

istraživanju Correla i sar. (47) u toku prosečnog lečenja od

10.8 nedelja ( raspon od 10.5 do 11.2 nedelje) zabeležen porast

težine od 8.5 kg sa olanzapinom (n = 45), 6.1 kg sa

kvetiapinom (n = 36), 5.3 kg za risperidon (n = 135), 4.4 kg

sa aripiprazolom (n = 41) u poredjenju sa kontrolnom grupom

bez lekova koja je imala porast težine od f 0.2 kg (n = 15).

Pored toga, kod pacijenata na olanzapinu i kvetiapinu registrovan

je porast nivoa holesterola i triglicerida. U odnosu na

risperidon registrovan je porast samo triglicerida , dok jedino

aripiprazol nije pokazao signifikatno značajnije promene

metaboličkih parametara u odnosu na kontrolnu grupu (47).

FDA upozorenje je iz tih razloga izdala upozorenje vezano

primenu olanzapina kod dece i adolescenata naglašavajući da da

kod dece porast telesne težine i metabolički sindrom javlja

mnogo dramatičnije nego kod odraslih (49)

Kuda dalje?

Svakako da je davanje lekova kako za poremećaje u indikacionom,

tako i u vanidikacionom području kod većine profesionalaca

podstaknuto željom da se pacijentu pomogne. Nepotrebno je

dokazivati da su i indikacionom području radio i o poremećaju

koji dovodi do jedne od najtežih invalidnosti u odnosu na sve

poznate bolesti, dok se vanidikacionog područja , ako posmatramo

samo agresivnost, pacijenti obaćaju upravo pod pritiskom

socijalne sredine da se njihovo ponašanje koriguje. Iz tih

razloga bi bilo izuzetno važno odrediti pravu meru upotrebe

antipsihotika u pedopsihijatrijskoj populaciji. Correl (50)

smatra da se to može obezbediti postavljanjem ( i poštovanjem )

odredjenih pravila:

1. provesti seobuhvatna dijagnostičku procenu koja bi

opravdala korišćenje AP ;

2. obezbediti dugoročno sistematsko praćenje terapijskog

odgovora i potencijalnih neželjenih događaja;

3. periodično ponoviti procenu efikasnosti i aktuelne

potrebe za lečenjem;

4. obezbediti adekvatni informisani pristanak kako od

roditelja tako i od deteta (u zavisnosti od starosti i

pravnh zahteva i / ili pravnog status pacijen

5. pratiti neželjena dejstava antipsihotika

6. pratiti rizikofaktore za razvoj metaboličkog sindroma.

Correl (50) navodi još čitav niz intervencija koje bi

podrazumevale praćenje ( monitoring) i upravljanje

( menadžment) nuzefekata pri primeni antipsihotika

kod dece i mladih. Smatramo da bi se na taj način bi se

obezbedio optimalan odnos izmedju koristi i štete koju

obezbedjuje primena antipsihotika u ovoj populaciji.

Literatura

1) Shekelle P, Maglione M, Bagley S, Suttorp M, Mojica WA, Carter

J et al. Comparative Effectiveness of Off-Label Use of Atypical

Antipsychotics. Comparative Effectiveness Review No. 6.

(Prepared by the Southern California/RAND Evidence-based Practice

Center under Contract No. 290-02-0003.) Rockville, MD: Agency for

Healthcare Research and Quality. January 2007. Available at:

www.effectivehealthcare.ahrq.gov/reports/final.cfm

2) S. Stahl. Stahl's Essential Psychopharmacology:

Neuroscientific Basis and Practical Applications, Cambridge

Univesity Press. New York, 2008

3) Olfson M, Blanco C, Liu L, Moreno C, Laje G. National

Trends in the Outpatient Treatment of Children and

AdolescentsWith Antipsychotic Drugs , M Arch Gen Psychiatry.

2006; 63:679-685

4 ) Patel N , Crismon L, Hoagwood K, Johnsrud MT, Rascati K,

Wilson J et al. Trends in the Use of Typical and Atypical

Antipsychotics in Children and Adolescents The Journal of the

American Academy of Child and Adolescent Psychiatry , 2005; 44 (

6), 548-556.

5) Curtis L, Masselink L, Ostbye T, Hutchison S, Krishnan R,

Schulman K. Use of Atypical Antipsychotic Drugs by Children and

Adolescents in the United States: A Retrospective Cohort

Study. ; AcademyHealth. Meeting (2004 : San Diego, Calif.).

Abstr AcademyHealth Meet. 2004; 21: abstract no. 1158

6) Vitiello BM, Correl C Zwieten-Boot B, Zuddas A, Parellanda

M, Arango C: Antypsychotics in children and adolescents:

Increasin use, evdence for efficacy and safaty concerns, Europ

Neuropsychopharm 2009, 19, 9 629-635

7) Kecmanović D. Psihijatrija u kritičkom ogledalu, Službeni Glasnik , Beograd 2009.

8) Pierre J : The Borders of Mental Disored in Psychiatry and the DSM: past, Present and Future, Journal of Psychiatric Practice, 2010; 16:6 375-387

9) McGorry P, Killackey E, Elkins K, Lambert M, Lambert T:

Summary Australian and New Zealand clinical practice guideline

for the treatment of schizophrenia Australasian Psychiatry :

2003; 11, 2, 136–147.

10) Tohen, M., Kryzhanovskaya, L., Carlson, G., DelBello, M.,

Wozniak, J., Kowatch et al . Olanzapine versus placebo in the

treatment of adolescents with bipolar mania. Am. J. Psychiatry

2007; 164, 1547–1556.

11) Moreno C, Laje G, Blanco C, Jiang H, Schmidt A, Olfson M.

National Trends in the Outpatient Diagnosis and Treatment of

Bipolar Disorder in Youth, Arch Gen Psychiatry.2007;

64(9):1032-1039.

12) Pavuluri M , Birmaher B, Naylor M. Pediatric Bipolar

Disorder: A Review of the Past 10 Years J. Am. Acad. Child

Adolesc. Psychiatry, 2005; 44:49 .

13) Lewinsohn PM, Klein DN., Seeley JR. Bipolar disorder

during adolescence and young adulthood in a community sample.

Bipolar Disorders,100; 2, 281-293.

14) McElroy SL, Keck PE, Pope HG, Hudson JL, Faedda GL, Swann

CL. Clinical and research implications of the diagnosis of

dysphoric or mixed mania or hypomania. Am J Psychiatry.1992;

149:1633-1644.

15) Broadstock M, Doughty C, Eggleston M. Systematic review of

the effectiveness of pharmacological treatments for adolescents

and adults with autism spectrum disorder Autism, 2007: 11: 335-

348.

16) ) James T. McCracken, M.D., James McGough, M.D., Bhavik

Shah,et al: Risperidone in Children with Autism and Serious

Behavioral Problems N Engl J Med; 2002: 347:314-321

17) Grgić M. Use of Risperidon in Children and Adolescents

with Aggressive Behavior, Medicus,2004: 13:1,127-130.

18) Jong G, Eland I, Sturkenboom M, Anker J, Stricke B.

Unlicensed and off label prescription of drugs to

children:population based cohort study BMJ 2001: Vol 324:1313–4.

19) Pitchot W, Ansseau M: Addition of olanzapine for treatment-

resistant depression. Am J Psychiatry 2001: 158:1737-1738.

20) Hirose S: Effective treatment of aggression and impulsivity

in antisocial personality disorder with risperidone. Psychiatry

Clin Neurosci, 2001: 55:161-162.

21) Van Bellinghen M, De Troch C: Risperidone in the treatment of

behavioral disturbances in children and adolescents with

borderline intellectual functioning: a double-blind, placebo-

controlled pilot trial. J Child Adolesc Psychopharmacol, 2001:

11:5-13.

22) Shapiro E, Shapiro AK,, Fulop G: Controlled study of

haloperidol, pimozide and placebo for the treatment of Gilles de

la Tourette's syndrome.Archives of General Psychiatry , 1989:

46:722-730.

23) Zanarini MC, Frankenburg FR: Olanzapine treatment of female

borderline personality disorder patients: a double-blind,

placebo-controlled pilot study. J Clin Psychiatry, 2001: 62:849-

854.

24) La Via MC, Gray N, Kaye WH: Case reports of olanzapine

treatment of anorexia nervosa. Int J Eat Disord, 2000: 27:363-

3661.

25) Curtis LH, Masselink LE , Ostbye S, Hutchison, Dans PE ,

Wright RR et al. Prevalence of Atypical Antipsychotic Drug Use

Among Commercially Insured Youths in the United States Arch

Pediatr Adolesc Med, 2005: 159(4): 362 - 366.

26) Pathak P, West D, Martin BC , Helm M, Henderson C :

Evidence-Based Use of Second-Generation Antipsychotics in a State

Medicaid Pediatric Population, 2001–2005 Psychiatric services,

2010: 61(2): 123 – 129.

27) Levin S: The Atypical Era: Total Antipsychotic Prescriptions

in US, 1999 www.wpanet.org/uploads/Education/...and.../teach-eng-

mod3-3.pp.

28) Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists

clinical practice guidelines for the treatment of schizophrenia

and related disorders. Royal Australian and New Zealand College

of Psychiatrists Clinical Practice Guidelines Team for the

Treatment of Schizophrenia and Related Disorders.) Aust N Z J

Psychiatry. 2005: 39 (1-2) :1-30.

29) Csernansky JG, Mahmoud R, Brenner R. Risperidone USASG. A

comparison of risperidone and haloperidol for the prevention of

relapse in patients with schizophrenia. New England Journal of

Medicine, 2002: 346:16–22

30) Purdon SE. Cognitive improvement in schizophrenia with novel

antipsychotic medications. Schizophrenia Research , 1999 : 35

(SuppI): S51 -60.

31) http://dalje.com/hr-svijet/podmicivali-psihijatre-da-djeci-

daju-antipsihotik/303636 )

32) http://tmap.wordpress.com/2009/11/11/eli-lilly-to-pay-utah-

24-million-in-settlement/

33) http://tmap.wordpress.com/2009/02/27/documents-on-seroquel-

show-drugmaker-knew-of-risks/)

34) http://tmap.wordpress.com/2009/05/26/risperdal/

35) Lieberman JA. Comparative Effectiveness of Antipsychotic

Drugs: A Commentary on Cost Utility of the Latest Antipsychotic

Drugs in Schizophrenia Study (CUtLASS 1) and Clinical

Antipsychotic Trials of Intervention Effectiveness (CATIE).

Archives of General Psychiatry, 2006: 63(10),1069-72.

36) Sikich L , Frazier J, McClellan J, Findling R , Vitiello

B, Ritz V, Ambler D et all. Double-Blind Comparison of First-

and Second-Generation Antipsychotics in Early-Onset

Schizophrenia and Schizoaffective Disorder: Findings From the

Treatment of EarlyOnset Schizophrenia Spectrum Disorders (TEOSS)

Study Am J Psychiatry. 2008 Nov;165(11):1420-31.

37) Correll CU, Penzner JB, Parikh UH, et al. Recognizing and

monitoring adverse events of second-generation antipsychotics in

children and adolescents. Child Adolesc Psychiatr Clin North Am.

2006;15:177-206

38) Kryzhanovskaya L, Schulz SC, McDougle C, et al. Olanzapine

versus placebo in adolescents with schizophrenia: a 6-week,

randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Am Acad

Child Adolesc Psychiatry. 2009;48:60-70

39) Safer DJ. A comparison of risperidone-induced weight gain

across the age span. J Clin Psychopharmacol. 2004;24:429-436.

40) Correll CU, Leucht S, Kane JM. Lower risk for tardive

dyskinesia associated with second-generation antipsychotics: a

systematic review of one-year studies. Am J Psychiatry.

2004;161:414-425

41) Mehler-Wex C, Kölch M, Kirchheiner J, Antony G, Fegert JM ,

Gerlach Mehler-Wex M et al. Drug monitoring in child and

adolescent psychiatry for improved efficacy and safety of

psychopharmacotherapy Child and Adolescent Psychiatry and Mental

Health 2009 3:14

42) Keepers GA, Clappison VJ, Casey DE: Initial anticholinergic

prophylaxis for neuroleptic-induced extrapyramidal syndromes.

Arch Gen Psychiatry 1983; 40:1113-1117

43) Allison BD, Mentore JL, Heo M, Chandler LP, Cappelleri JC,

Infante M, Weiden PJ. Antipsychotic-Induced Weight Gain: A

Comprehensive Research Synthesis Am J Psychiatry, Nov 1999; 156:

1686 – 1696

44) Kumra S, Kranzler H, Gerbino-Rosen G, et al. Clozapine and

"high-dose" olanzapine in refractory early-onset schizophrenia: a

12-week randomized and double-blind comparison. Biol Psychiatry.

2008b;63:524-529

45) Newcomer JW. Second-generation (atypical) antipsychotics and

metabolic effects: a comprehensive literature review. CNS Drugs.

2005;19 Suppl 1:1-93 Abstract

46) Correll CU, Manu P, Olshanskiy V, MD; Napolitano B,Kane JM,

Malhotra MK. Cardiometabolic Risk of Second-Generation

Antipsychotic Medications During First-Time Use in Children and

Adolescents JAMA. 2009;302(16):1765-1773

47) Ebbeling CB, Pawlak DB, Ludwig DS. Childhood obesity: public

health crisis, common sense cure. Lancet 2002; 360: 473-482.

48) Correll CU, Penzner JB, Parikh UH, Mughal T, Javed T, Carbon

M et al. Recognizing and monitoring adverse events of second-

generation antipsychotics in children and adolescents. Child

Adolesc. Psychiatr. Clin. N. Am. 2006: 15, 177–206.

49)

http://www.fda.gov/Safety/MedWatch/SafetyInformation/SafetyAlerts

forHumanMedicalProducts/ucm198402.htm )

50) Correll CU. Antipsychotic use in children and adolescents:

minimizing adverse effects to maximize outcomes. J Am Acad Child

Adolesc Psychiatry. 2008;47:9-20