New mantarlar [Uyumluluk Modu] - gtu.edu.trabl.gtu.edu.tr/hebe/AblDrive/71167157/w/Storage/217_2010... · 2015. 4. 3. · Sporlar çok miktarda üretilir. Rüzgar veya su ile taşınan

01.04.2015

1

MBG 112 GENEL BİYOLOJİ IIMANTARLAR VE BİTKİSEL PARTNERLER

DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN ÇİFTÇİ

MANTARLARR

Ökaryot ve çoğu çok hücreli ve heterotroftur.

Besinlerini «absorbsiyon» ile alırlar.Besini vücudunun dışında ekzoenzim

salgılayarak sindirir.

•Besin maddelerini cansız organik maddelerden absorblar.

•Organik maddeyi ayrıştırır.

Ayrıştırıcı (Saprofit)

•Besinlerini canlı konukçusunun hücrelerinden absorblar.

• Bazıları hastalık yapıcıdır.Parazit

•Besinlerini konukçu organizmadan absorblar ama konukçuya yarar da sağlar.

• Topraktan minerallerin alınmasına yardım ederler.Mutualistik

01.04.2015

2

Bir hücreli mayalar hariç, mantarların vücutları hifdenen ipliksi yapılardan 

oluşmuştur. Hifler plazma zarı ve sitoplazmayı kuşatan tüpsü 

çeperlerden oluşmuştur. Hifler, miselyum denilen birbirinin içine girmiş bir 

matriks oluşturur.

Mantarların çoğu çok hücreli ve hifleri ortak çeperler ya da septa ile hücrelere bölünmüştür. Septumlar genellikle ribozom, mitokondri ve 

çekirdeklerin hücreden diğer hücreye geçişine izin veren deliklere sahiptir.

Bitkilerin aksine mantarların hücre çeperi kitinden yapılmıştır.

Bazı mantarlar septumsuzdur, hifler ortak çeperler ile ayrılmamıştır (Senositik).

Parazitik mantarların hiflerinin bir kısmı emeç olarak değişime uğramıştır. Haustoria, 

konukçunun dokusuna giren ve besin maddelerini absorblayan hif uçlarıdır.

01.04.2015

3

Mantarlar hareketsiz organizmalardır. Besin bulmak ya da çiftleşmek için hareket edemezler. Ancak miselyum, hareketin eksikliğini gidermek 

için hif uçlarını süratle yeni alanlara uzatır.

Mantarlar eşeyli ya da eşeysiz olarak üretilen sporları salarak ürerler. Sporlar çok miktarda üretilir. Rüzgar veya su ile taşınan sporlar, besin 

içeren nemli ortamlara yerleşince misel oluşturmak üzere çimlenirler. Bu şekilde yayılma işlevi gören bu sporlar, pek çok mantar türünün geniş 

yayılımından sorumludur.

Çoğu türün sporları haploidtir. Ancak, bazı miseller genetiksel olarak 

heterojendir. Bu miseller (heterokanyon) genetiksel olarak 

farklı çekirdeklere sahip olan iki hifinbirleşmesi ile oluşur.

Eşeyli yaşam döngüsüne sahip mantarda;

• Plazmogami (iki eşin sitoplazması birleşir)

• Karyogami (iki eşe ait haploidçekirdekler birleşir)

01.04.2015

4

Aseksüel üreme‐Seksüel üreme hiç yapmıyorsa mantara 

«deuteromycete» denir.

Filament şeklinde büyüyerek haploidsporları oluşturur.

(Küf)Tomurcuklanma

(maya)

Mantarların evrimi

En eski fosil 460 milyon yıl 

öncesine ait. Bitkilerin karaya geçtiği dönem ile 

uyumlu.

Geç Silüriyenperiyoduna ait ilk iletim demetli bitki fosillerinde mikorizavar. Olasılıkla bitkiler mantarlar eşliğinde karalara geçmiştir.

Mantarların atalarının sucul ve kamçılı olduğu düşünülse de, mantar olarak kabul edilen en eski fosillerin karasal türler olduğu kabul edilmektedir.

01.04.2015

5

Mantarın kökeni

Sucul tek hücreli kamçılı protist

Mantarla

r

Chytridiomycete(Chytrids)

Zygomycete(Zigot mantarı)

Glomeromycete

Ascomycote(Kese mantarı)

Basidiomycote(Topuzlu mantar)

KAMÇININ

KAYBI

01.04.2015

6

Mantar grupları

ChytridlerKitritler

• Esasen sucul,• Bazı saprofitik, diğerleri 

bitkiler ve hayvanlar üzerinde bir hücreli 

parazitik,• Tek kamçılı sporlar 

oluştururlar.• Beslenmeleri absorbsiyon.• Hücre çeperlerinde kitin 

bulunur.• Çoğu, senositik hif

oluşturur.• En ilkel mantarlar

Hif

01.04.2015

7

ZygomycotaZigot mantarları

• Çoğu karasal olup, toprakta ya da parçalanan bitki ve hayvan kalıntıları üzerinde yaşarlar.

• Bitki kökleri ile mutualistik birlikler olan mikoriza oluşturan önemli 

mantar grubudur.• Hifi senositik olup, septumlarsadece üreme hücrelerinin oluştuğu 

yerde oluşur.• Siyah ekmek küfü 

• Zigosporangiyum zigot evresini temsil eder ancak diploid bir 

çekirdek içeren hücre değil, çok çekirdekli yapıdır.

01.04.2015

8

Glomeromycete

‐ Önceleri Zigomycete olarak düşünülüyordu ancak DNA dizisinin filogenetik analizleri farklı bir grup olduklarını ortaya çıkarttı.

‐ ‐Yaklaşık tamamı arbüskular mikoriza oluşturur.‐ Bitkilerin %80’ inden fazlasının glomeromyceteler ile mutualistik

ilişkisi bulunmaktadır.

AscomycotaKese mantarları

• Sporlarını kese içinde üretir.• Deniz, tatlı su ve karasal ortamlarda 

yaşar,• Bir hücreli mayalardan, çok küçük yaprak lekesi mantarlarına, gelişmiş şapkalı mantarlara ve siyah mantar 

Morchella’ ya kadar vücut büyüklükleri değişir.• Çoğu saprofit

• Yaklaşık yarısı algler ile mutualistik(LİKEN)

• Bazıları bitkilerde mikoriza oluşturur.

01.04.2015

9

Kese mantarları

Kese benzeri askuslarda eşeyli sporlar üretilir.

Eşey evrelerini makroskobik

çoğalma yapıları olan askokarplariçerisinde taşır.

Eşeysiz spor üreterek eşeysiz olarak da ürerler. 

Eşeysiz sporlar konidiospor denen özelleşmiş hiflerinuçlarında, dışta 

üretilirler.

Neurospora 1930’larda bir gen‐bir enzim hipoteziHalen daha model organizma 

2003’ te dizisi 

çıkartılmış

01.04.2015

10

BasidiomycotaTopuzlu mantarlar

Şapkalı mantarlar Rafmantarları Kurtmantarları

İsimlerini bazidiyumlardanalmışlardır. Bazidiyum, organizmanın yaşam 

döngüsünde geçici bir diploidevreyi oluşturur.

Topuzlu mantar

• Odun ve bitkisel maddelerin önemli ayrıştırıcılarıdır.

• Mikoriza ve bitki parazitlerini de içerir.

• Yaşam döngüsünde uzun ömürlü dikaryotik miselyum yer alır. Çevresel 

uyarılara yanıt olarak, miselyumeşeyli olarak ürer. Üreme yapılarına 

bazidiyokarp denir.• Şapkalı mantarın şapkası, şapkanın 

altında geniş bir yüzey alanı oluşturan bazidiyumları taşır ve 

korur. 

01.04.2015

11

Mayalar

• Bitki özsuyu ve hayvan dokuları dahil, sıvı ya da nemli 

ortamlarda yaşayan tek hücreli mantarlardır. 

• Eşeysiz olarak (bölünme, tomurcuklanma) ürerler. 

• Bazıları askus ya da bazidiyumoluşturarak, eşeyli ürerler.

• Ekmek mayası «Saccharomycescerevisiae» bir ascomycet

üyesidir.• Zararlı olanlar örneğin 

Rhodotorula, Candida

01.04.2015

12

Likenler

Liken, mantar hifininoluşturduğu ağın içinde tutulan milyonlarca fotosentetik

mikroorganizmanın oluşturduğu birliktir.

Mantar(algin

büyümesi için fiziksel ortam 

sağlar)

Yeşil alg veya siyanobakteri(mantara 

besin sağlar)

Liken

Mikorizalar

Mantar Bitki kökleri Mikoriza

Mikorizayı oluşturan hiflerden gelen mantar miselyumunun uzantıları, bitki köklerinin absorblayıcı yüzeyini büyük ölçüde arttırır.

Ortaklar, bitki tarafından sentezlenen organik besinler için mantar tarafından topraktan alınarak biriktirilen minerallerin değiş tokuşunu sağlar.

01.04.2015

13

Mikoriza

Ektomikorazalmantar

• Hifler kökün yüzeyindedir ve kök korteksinin hücre dışı boşluklarında büyür.

Arbaskülermikorizalmantar

• Hifler kök hücre duvarı ve plazma membranına doğru içeri uzanır. 

01.04.2015

14

Mantarların ekolojik etkileri

Olumlu etkileri

Olumsuz etkileri