GEZINNEN WELKOM! Musea... leuk voor kinderen èn voor ouders!
GEZINNEN WELKOM!Musea... leuk voor kinderen èn voor ouders!
‘Family learning in museums is adult-led but child-oriented. Adults must feel able to make use of the available resources to guide and stimulate the interest of their children. No other groups learn in this way and the numbers involved merit special attention and investment.’
(Uit: Lifelong Learning in Museums, pag. 62)
Inleiding 03
Deel 1_ Communicatie 051.1 Internecommunicatie;alleneuzendezelfdekantop051.2 Voorafgaandaanhetbezoek 061.3 Watkuntudoenomhetgezinsbezoekpositief
onderdeaandachttebrengen? 061.4 Bereikbaarheid 071.5 Website 071.6 Tijdenshetbezoek 081.7 Sfeer 091.8 Nahetbezoek 10
Deel 2_ Faciliteiten 112.1 Entree 112.2 Horeca&ontspanning 122.3 Museumwinkel 152.4 Sanitair 15
Deel 3_ Presentatie 17 3.1 Tentoonstelling 173.2 Doeactiviteiten 183.3 Kindertentoonstelling 203.4 Tekst 213.5 Veiligheid 223.6 Aanraken 233.7 Intergenerationeelleren 243.8 Multimedia 26
Deel 4_ Activiteiten 274.1 Rondleidingen 274.2 Speurtocht 294.3 Kinderfeestjes 304.4 Workshops 314.5 Evenementen 32
Tot slot_waar zal ik beginnen? 35
Literatuurenwebsites 36
Inhoud
Verkade Paviljoen, Zaans museum (Zaandam) | foto Liesbeth Tonckens
Volwassenen met kinderen maken een logisch onderdeel uit van het totale publieksbereik van de musea. Gezinnen met kinderen zijn welkom. In veel musea is een aankleedkussen in de toiletten te vinden, doet men niet moeilijk met het opwarmen van een flesje en zitten in de presentatie een aantal elementen die vooral leuk zijn voor kinderen. Met de checklist die nu voor u ligt wil Gelders Erfgoed bijdragen aan uw totaalvisie op het bereiken van de doelgroep gezinnen met kinderen. De gezinsvriendelijkheid hoeft geen toeval te zijn, maar kan voor de musea die gezinnen een kansrijke doelgroep vinden, een weloverwogen onderdeel van het beleid zijn waarmee u daadwerkelijk uw publieksbereik kunt vergroten.
Hetallerbelangrijkstevoorgezinnenbijmuseumbezoekis,datzijsamenietsdoenenietsbeleven.Doorinteractieenbetrokkenheid,doorsamentekijkenentepratenoverwatjezietenwatjebeleeftwordthetbezoekleukenwordtheteenblijvendeherinnering.Hetmuseumkandeontvangstenbegeleidingvanbezoekerszoorganiseren,dathetmuseumbezoekdoordegezinnenwordtgeassocieerdmeteenpositievegezamenlijkeervaring.Op8juni2009organiseerdeGeldersErfgoedeensymposiumoverdemanierwaaropdegezinsvriendelijkheidvanmuseavergrootkanworden.
Inleiding DeGratisMuseumdaginGelderland(sinds2006)heeftalvanafdestartgezinnenmetkinderentot12jaaralsspeerpunt.Dat dit een kansrijke doelgroep is blijkt o.a. uit: LettyRanshuysen:PublieksverbredingindeGelderse
musea,2004.Museazoudenzichmeermoetenrichtenopgezelschappenmetkindereninderegio.Zijconstateertechtereendiscrepantietussenhetbezoekgedragvanoudersmetkinderenendekindvriendelijkheidvandemusea.
UitdelandelijkeMuseumMonitor2008,blijktdathetaandeelgezelschappenmetkinderenonder13jaargestaagtoeneemt.Inde40onderzochtemuseamakengezinnenmetkinderengemiddeld23%vanhetpubliekuit.Degemiddeldescorevoorkindvriendelijkheidis7,7.
Museumbezoekingezinsverbandblijkteengroteinvloedtehebbentehebbenopdeculturelebelangstellingvankindereninderestvanhunleven.
Indezomervan2008iseennulmeetinggezinsvriendelijkheidgehoudenonderdeGeldersemusea.Enkele verrassende uitkomsten waren: Demeestemuseanoemenzichgastvrijvoorgezinnen
metkinderen,maarzijrealiserenzichvaaknietwatditinhoudt
03Inleiding
Eenaantalmuseawildezedoelgroepwelbinnenhalen,maarzijworstelenmetdevraaghoezedatmoetendoen.Zijhebbenhetideedathuneigeninitiatievenopnietsuitlopen.
Dooraandachtteschenkenaandegezinsvriendelijkheidvandemusea,wilGeldersErfgoeddemuseaondersteunenbijhetbereikenvandezegroep.Hetstrevenisomdekwaliteitvanhetmuseumbezoekvoordezedoelgroepverhogenendekansopeenherhaalbezoekvergroten.Determgezinzoalshijhierwordtgebruiktkenteenruimeinterpretatie.Ondergezinverstaanweelkecombinatievanminimaal1volwassenemeteenkindonderde13jaar.Dezevolwassenekandebiologischeouderzijn,maarnetzogoedeengrootouder,eenoomoftante,voogdofbevriendebuurvrouw.Metnamedegrootouderszijneeninteressantegroep,omdatzijindeschoolvakantiesinvoorennajaarvaakeenpaardagenopdekinderenpassenengraageenuitjebedenkendatooknogeeneducatiefaspectinzichdraagt.Welkeaspectenzijnvanbelangalswesprekenovergezinsvriendelijkheid?Waarkuntuaandenkenalsudegezinsvriendelijkheidwiltvergroten?GeldersErfgoedheeftgekozenvoorvierverschillendeinvalshoeken:communicatie,faciliteiten,presentatieenactiviteiten.
Ookalgaatdezechecklistoverdetoegankelijkvoorgezinnen,indetekstwordtvaakgesprokenovervoorzieningenspeciaalvoorkinderen.Ditkomtomdat
demeestemuseaprimairgerichtzijnopvolwassenen.De aanpassingen voor gezinnen die in deze checklist worden besproken hebben te maken met: Specifiekeaanpassingenvoorkinderenen Stimulerendemaatregelenomdeinteractietussen
volwassenenenkinderentebevorderen.Dezechecklistisbedoeldomeenaanzettegeventothetvergrotenvandegezinsvriendelijkheid.Hetisgeenhandboekmetkantenklaarrecepten.Laatuzichinspirerendoordetipsenideeënengebruikdatgenewatvooruwsituatiehetmeestvoordehandligt.Laatunietontmoedigendoorvoorbeeldenuitmuseadiewellichtmetveelgroterebudgettenkunnenwerken.Indeperiode2010–2012zalGeldersErfgoedmetworkshopsenprojectenaandachtblijvenschenkenaandedoelgroepgezinnen.
HetraamwerkvoordezechecklistisgemaaktdoorvierstudentenvandeHANArnhemNijmegendieinhetvoorjaarvan2009hunafstudeerprojectaanditonderwerpgewijdhebben.
Geldersemuseaenandereerfgoedinstellingendiemeerinformatieofadvieswillenhebbenoverditonderwerp,kunnencontactzoekenmetGeldersErfgoed.
Liesbeth Tonckens, [email protected] Stijkel, [email protected] Zutphen, oktober 2009.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
04
05Deel1_Com
municatie
Deel 1_ Communicatie
Hetlijktheeleenvoudigomgezinnenmetkinderenalsdoelgroepnaaruwmuseumtehalen.Tochkomtermeerbijkijkendanhetvermeldenopuwfolderenwebsitedatuleukekinderactiviteitenheeftgeorganiseerd.Demeestebezoekerszieneerstdecommunicatieveuitingenvanhetmuseum,voordatzededrempelvanhetmuseumdaadwerkelijkoverstappen.Hetbeelddatmenvanhetmuseumheeft,deverwachting,heeftzichvoorafalgevormd.Hoezorgtudatallepotentiëlebezoekersvóórafdejuisteverwachtingvanuwmuseumhebben?Dieverwachtingheeftmeestalweinigtemakenmetdeinhoudvandecollectiesenexposities,maarvooralmet:“Zalikhetdaarleukvinden?“of“Ismijnactieveenonderzoekendedochtervanvierjaarwelkom?”Hetisdekunstomdàttecommunicerenwaardebezoekeronbewustopzittewachten(inhoud).Enopzo’nmanierdatdebezoekerzicherwelkomvoelt(aanspreektoon).
1.1 Interne communicatie; alle neuzen dezelfde kant op Alsuwiltuitstralendatueengeschiktreisdoelbentvooreendagjeuitvooreengezinmetkinderen,isheteeneerstevereistedatallemedewerkersinternookvandezeboodschapovertuigdzijn.1. Bestuureninhoudelijkemedewerkerszettende
gezinsvriendelijkheidopdeagendavandeorganisatie.2. Beleidsmedewerkersmakenconcreteplannen,watgaan
wedoenomdiegezinsvriendelijkheidtevergroten.Gavoorfrisseideeënookteradebijcollegaorganisatiesenlegvooraluwoorteluisterenbijdedoelgroep.Watvindengezinnenvanuwplannen,sprekenzeaan,welkenuttigetipsheeftmennogvooru?
3. Uitwerkenvandeplannenenbetrekkenvande anderemedewerkersbijdieuitvoering.
4. Trainenvandemedewerkersdieindirectcontact metdebezoekersstaan.
5. Uitvoerenvandeplannen.6. Evalueren:intern.Zijnwetevredenoverhoehetgelopen
is?Maakvaneendergelijkeevaluatieeenterugkomendagendaonderdeelopdewerkvergadering.
7. Evalueren:extern.Zijndegezinnentevredenoverhetmuseumbezoek?a.Ukunteenvasteklankbordgroepsamenstellenvan
betrokkenbezoekers(uitdeVriendenverenigingbijv.)diemetenigeregelmaatreagerenopuwcommunicatiemetdebezoekers.Eendergelijkeklankbordbijeenkomstkanookperpublieksgroepgehoudenworden,senioren,gezinnenmetkinderenofalleenkinderen/jongeren.
b.Ukunteeneenvoudigmondelingofschriftelijkpublieksonderzoekhoudenonderdegroepgezinnenmetkinderen.
1.2 Voorafgaand aan het bezoek Onbewustekennismakingvanuwpubliekmethetmuseumgebeurtdoor: Langshetgebouwkomen,debuitenkantglobaalin
jeopnemen Iemandoverhetmuseumhorenpraten Ietsindekrantlezen EenfolderofposterzienWatdoenmensendiebewustinformatieovereenmuseumzoeken: Folderofpostergoedbekijken,buitenkantgebouw
goedbekijken Websitebezoeken Ervaringenvananderemensenvragen.Ditkanmontot
mondofviaeeninternetforum.Sommigemuseahebbeneenforumfunctieophunwebsitestaan,zodatiemanddirectkanzienwatdeanderebezoekersvondenvanbijvoorbeelddebewegwijzeringofhetrestaurant.
Kinderenoefeneninvloeduitopdebestedingvandevrijetijdvanhetgezin.Zijgevenhunvoorkeuraanvooruitstapjesen(groot)oudershoudendaarrekeningmee.Indecommunicatieenvormgevingvanactiviteitenvoorgezinnenishetdaaromvanbelangomrekeningtehoudenmetdewensenenvoorkeurenvankinderen.
Help pake en beppe de vakantie door.Tijdensvakantieslogerenkinderenvaakbijhungrootouders.Voordepakesenbeppes(opa’senoma’s)kanhetsomsmoeilijkzijnietstebedenken,datleukisomsamenmetdekleinkinderentedoen.DemuseaenarchieveninFrieslandspelenhierelkevoorjaarsvakantieopinmetHelppakeenbeppedevakantiedoor.Vandinsdagt/mvrijdagbieden35cultureleinstellingeneenprogrammaaanvoorjongenoud.Kinderenvan4t/m12jaarhebbengratisentree,opvertoonvaneenpakeofbeppe(ofpapa,mama,oom,buurvrouw,etc).Volwassenenbetalenentree.www.helppakedevakantiedoor.nl(sept.2009)
1.3 Wat kunt u doen om het gezinsbezoek positief onder de aandacht te brengen?
Aandebuitenkantgebouwietstoevoegendatdeaandachtvankinderentrekt,eenbanier,eentekstbordinaantrekkelijkefellekleuren,depakkendetitelvaneenexpositie.
Jaarlijkseenexpositieprogrammerenmetgezinnenalsdoelgroep.Hetonderwerpsluitaanbijalgemenetrendsenactueleinteresses,detitelenvormgevingmakendirectduidelijkdatheteenlaagdrempelige,actieveexpositieis.
Infolders,oppostersenopdewebsitestaatheldereinformatievoorgezinnen.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
06
07Deel1_Com
municatie
Maakarrangementenmetorganisatiesuitdebuurt.Werkbijvoorkeursamenmeteenorganisatieuiteenheelandersegment.Cultuurenhorecaisaltijdeengeschiktecombinatie,maarookcultuurenspeeltuinofcultuurennatuur.
Denkbijpubliciteitnietalleenaantekstueleinformatie,probeerteksttevermijdenengebruikfoto’s,film,pictogrammen,stripse.a.Gebruikyoutube,twitter,flickrenandereinteractievetoepassingen.
Informatiedierelevantisvoorgezinnen: Openingstijden,entreeprijzen,eventuele
familiekorting Aanbodvanhorecaenwinkel Toegankelijkheidvoorkinderwagens,buggy’s Activiteitendiealtijdtedoenzijn(onderdeelvan
vastepresentatieofexpositie) Specialeexposities,activiteitenofevenementen Deleeftijdwaarvoorbepaaldeactiviteitenhetmeest
geschiktzijn.Niemandvindhetprettigommeteenopstandige10jarigebijeenverhalenvertellervoor4jarigenzitten.
1.4 BereikbaarheidZetopdewebsitevanhetmuseumeenduidelijkeroutebeschrijving,voorvervoerperautoenmethetopenbaarvervoer.Geefaanwaarparkeerplaatsenzijn.Overlegeventueelmeteennaastliggendbedrijfofudeparkeerplaatsinhetweekendkuntgebruiken.Hoeisdebewegwijzeringbinnendegemeente?Hetisnietaltijdeenvoudigomdezebewegwijzeringteverbeteren,erzittenveellokalegemeentelijkeregelsachter.Gaingesprekmetdegemeenteenmetplaatselijkecollegaorganisaties,zijhebbenookbelangbijeengoedebewegwijzering.Banierenaandebuitenkantvanhetgebouwenbordenopdestoepmoetenmeestalookaangevraagdwordenbijdegemeente.
1.5 Website Zetdewebsiteopvanuitdebehoeftenvanhetpubliek. Maakopdewebsiteapartelinksvoorbepaalde
doelgroepen.Vormgeving,aanspreektoonenactiviteitenverschillenperleeftijdsgroep.Depaginametkinderactiviteitenisgeheelandersvantoonenopzetdandepaginametachtergrondinformatiebijdecollectie.
Laatvormgevingvandewebsiteaansluitenbijdevormgevingenvormentaalvanhetmuseumenvandegedruktefolders.
Laateengroepjejongerensuggestiesdoenvooreengrotereaantrekkelijkheidvandeeigenwebsite.Ditkan
bijv.inhetkadervaneenmaatschappelijkestagevanleerlingenvanhetvoortgezetonderwijs.www.maatschappelijkestages.nl
Zorgvooractievebetrokkenheidvandebezoeker,dooreenforum,eenpoll,filmpjesdoorplaatsenvanuityoutubeetc.Doordergelijkeinteractievetoepassingenopdewebsitewordtdesiteaantrekkelijkermaarzalookmeertijdvooronderhoudvragen.
Ukunthetpubliekdemogelijkgevenomzelfhunfoto’sopdesitevanhetmuseumteplaatsen.
Plaatsdebelangrijkstehuisregelsopdesite,datgeeftsneleenindrukvandedo’sendont’svandeorganisatie.
Vertelopdewebsiteoverhetrestaurant(prijzenenaanbod)enoverdepicknickplekinhetmuseum.
1.6 Tijdens het bezoek Geefdebezoekershetideedatzijechtwelkomzijn,daterophenisgerekend.Ditkuntubereikendoor: Eengastvrijheidbeleiddatdoorallemedewerkersinde
heleorganisatiewordtgedragenennageleefd.OverhetopzettenvaneendergelijkbeleidkuntuadviesinwinnenbijGeldersErfgoedenkijkenopwww.hostmanship.nl.
Maakdebelangrijkstehuisregelskenbaarbijdeentreevanhetmuseum,liefstmetkernachtigewoordenofpictogrammen.
Maakmedewerkersenpersoneelherkenbaarvoordebezoekerdooreenvoudigenaambordjesofherkenbarekleding.
09Deel1_Com
municatie
Traindemedewerkersomcontacttemakenmetdebezoekersdoor:hetmakenvanoogcontact,eenopen,toegankelijkelichaamshoudingenhetstellenvandejuistevragen.Zorgdatdemedewerkerszichervanbewustzijndatzijnietalleendevolwassenenaanspreken,maarookdekinderen.
Geefdegidsenofrondleiderseenextratraininginhetomgaanmetgroepenwaarinverschillendeleeftijdeneninteressesdoorelkaarlopen.
Zorgvoorgoedeplattegrondenofbewegwijzeringdoorhetgebouw.Mensenvoelenzichprettigeralszijzichgoedkunnenoriënteren.Geefhieropduidelijkaanwelkeplekkenleukzijnvoorkinderenofwaarinteractiegevraagdwordt.
Maakdebewegwijzeringnaardekindertentoonstellingofactiviteitenhoek,aantrekkelijkvoorkinderen.Laatdetypografievoorzichspreken.Kinderenherkennendatdirect.
Geefouderseenkijkwijzermeedieheninéénoogopslagduidelijkmaaktwatinelkezaaldegrote,envoorkinderenaantrekkelijke,lijnvanhetverhaalis.Zokunnenzijmakkelijkmethunkindereningesprek.
Beeld en Geluid Hilversum:Allemedewerkersmeteenpublieksfunctiedrageneenwittepandjesjas.Zijzijndirectherkenbaarendekledingheeftookeendienendeuitstraling.Naastdeingang,nogvoordekassastaataleenmedewerkeromiedereenwelkomtehetenendeeerstevragentebeantwoorden.
1.7 Sfeer Onbewustwordtdebereidheidomzichopentestellenvooralleswathetmuseumtebiedenheeftbeïnvloeddoordesfeerbijbinnenkomstendesfeerindeexpositieruimten.Allezintuigenspelenhierbijeenrol,alheeftiedermenseenvoorkeurvooréénvandezintuigen.Ookkinderenreagerenonbewustheelsterkopwatzijervaren.Hoeruikthet,hoeishetkleurgebruikenderuimteindeling,zijndemensenaardig,hoeklinkthet,voelikmijwelkom?Sfeeriseenonbewustevormvancommunicatie. Sfeerbelevingstaatlosvandeinhoud.Iemandkanhet
ergensgevoelsmatigheelergprettigvinden,losvanhetonderwerpvandeexpositie.
Kijkbewustnaardekleuren,verlichtingengeurenvanuwmuseum,praatmetmensenuituwklankbordgroepeensoverdesfeerinhetgebouw.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
10 1.8 Na het bezoek Naafloopvanhetmuseumbezoekwiltugraagwetenofdeontvangstinhetmuseumnaarwenswas.Voeldemenzichgoedgeïnformeerdenvoeldemenzichwelkom?Luisterhierbijooknaardekinderenennietalleennaardevolwassenen! Legopeenduidelijkzichtbareplekeengastenboek
neer.Mensenvindenhetergprettigomopteschrijvenwatzevondenvanhetmuseumbezoek.Eenmakkelijkemanieromfeedbackteontvangen,maarverwachthiervangeenbetrouwbaarpublieksonderzoektekunnenmaken.
Maakeengastenboekspeciaalvoorkinderen,doeditineenvoorkinderenaantrekkelijkevorm,opeencomputerofjuistopeengrotevellenpapiermetbehulpvandikkeviltstiften.Vraagomtetekenenofomteschrijven.
Vraagmensennaarhunmeningoverbepaaldeactiviteiten,ditkanbijvoorbeelddooreenforumopdewebsiteteplaatsen.Hierkunturegelmatigeennieuwestellinglancerenwaarmensenopkunnenreageren.
Bijactiviteitenvooreenbeslotengroep(lezing,rondleiding,workshop)kandirectnaafloopeenevaluatiemomentwordeningebouwd.Eentraditioneelvragenformulierofhetlatenplakkenvanstickers,hetophoudenvanbordjesetc.Eenkorteevaluatiemettweeofdrievragenkanalvoldoendeinformatiegevenvoorgeplandevervolgactiviteiten.
Ukuntmensenheelgerichtvragennaarhunmeningoveruwspecialetarievenofactiesenonderzoekenhoevaakdemenseninuwmuseumkomen,watzijnderedenenvoorherhaalbezoek?Zoumenhetmuseumaanradenaaniemandandersenwelkeaspectenzoumendanvooralnoemen?
11Deel2_Faciliteiten
Onderdefaciliteitenwordenallevoorzieningenbedoeld,diebestemdzijnomhetverblijftevergemakkelijken.Elkeleeftijdsgroepheeftbehoefteaananderevoorzieningen.Seniorenstellenhetopprijsalszijgratiseenleesbrilkunnenlenen,terwijljongerenhetleukvindenomietsindemuseumwinkeltevindendatnergensanderstekrijgenis.Alsdevoorzieningengoedzijnafgestemdopdewensenvandebezoeker,zaldezemeertijdoverhoudenvoorhetdaadwerkelijkebezoekaandeexpositiesenpresentaties.Derolvandemuseummedewerkersishetwijzenvandebezoekersopdevoorzieningeneneroptoeziendatmendevoorzieningenopdejuistewijzegebruikt.
2.1 EntreeVeelfaciliteitenhebbenbetrekkingophetmomentvanaankomstenvanvertrek.Deentreeofhalvanhetmuseumisdaarbijhetcentralepunt.Debezoekerverwachtbepaaldevoorzieningenaantetreffenindeentreehal.Zorgdaterookaankinderenwordtgedacht: Plaatsindegarderobeookkinderkapstokken.
Zomerkenkinderenenookoudersdirectbijbinnenkomstdatdeorganisatieaandachtheeftvoorkinderen.
Kluisjeszijnzeerwelkombijgezinnen,zijhebbenvaakveelbagagebijzich.
Zorgvoorvoldoendeprullenbakkenindeentreeenopdeplaatsenwaaretenendrinkenistoegestaan.Ditvoorkomtergernisenzwerfafval.
Maakbijeentrapookeentrapleuningvoorkinderen,zodatzijzelfstandigomhoogofomlaagkunnenlopen
Indeentreewillenmensenevenopelkaarwachten,indepresentatiewilmenrustigrondkunnenkijkenenindegangwilmengewoonevenrusten.Kinderenenseniorenzijnregelmatigopdebankjestevinden.Zorgvoorzitplaatsenofbankjesdoorhethelegebouwheen.
Iserruimteommeteenbuggyhetmuseumbinnentekomen?Iserruimteomdebuggyindehalachtertelaten?Veeloudersgebruikeneenbuggyofwandelwagenalszijbuitenzijn,maarvindenhetprettigominhetmuseummethetkindtelopenofhetkindopdearmtedragenalsdatnodigis.Isereenhellingbaanvoorkinderwagensenrolstoelen?
Deel 2_Faciliteiten
Kindermuseum in Graz (Oostenrijk)Naastdegewonetrapineenruimehal,iseenzachteglijbaangemaaktvoordekinderen.Eenleukemanieromdetrapaftegaanenevenlekkertespelen.
Medewerkers achter de balie: Spreekkinderendirectaan,vertelzewaterspeciaal
voorhentedoenis.Vraagnaarhunwensenenbehoeften.
Zorgdatuspecialistischevaktermenvermijdt,maarkindertaalisnietnodig.Behandelkinderenmetevenveelrespectalsalleanderebezoekers.
2.2. Horeca & ontspanningUitonderzoekblijktdatgezinnenmetkinderendeaanwezigheidvaneenrestaurantbelangrijkvinden.Alshetmuseumnietovereenechtehorecavoorzieningbeschikt,kuntuookaandezewenstegemoetkomendooreenrustighoekjetecreërenwaarmenzelfmeegebrachteetenswarenmagopetenenwaareventueeleenkopjekoffieistekrijgen.Depauzetijdenshetmuseumbezoekisookeenmomentvanreflectieengesprek.“Watvondjijvandetentoonstelling,welkvoorwerpvondjehetmooist,watheeftjegeraakt?”Doorcatalogienkinderboekenoverhetthemaneerteleggen,kanhetgesprektussendegezinsledengestimuleerdworden.Kleinekinderenverwerkenwatzijhebbengezienenmeegemaakttijdenshunspel.
Kindermuseum, Graz (Oostenrijk) | foto Liesbeth Tonckens
13Deel2_Faciliteiten
Laatzespelenmetduploofblokken,laatzetekenenoppapierofopeengrootschoolbord,maakeenspeelhoekmetpoppenenknuffelsofeenverkleedhoekmetkledingdietemakenheeftmethetthemavanhetmuseum.Eengrotespeelhoekkanhetbestelosgekoppeldwordenvandehorecavoorziening.Zowordenoudersgestimuleerdmeetespelenmetdekinderenenzosamenteverwerkenwatzijgezienenbeleefdhebben.Zeteenlekkerebankneer,zodatoudersenkinderensamenkunnenlezenenprentenboekenbekijken.Als er een horecavoorziening is, denk dan aan: Kinderstoelen Speelhoekje,wantkinderenzijnaltijdeerderklaar
danhunouders. Tekenpapierenpotlodenomaantafelbijdeouders
bezigtezijn. Mogelijkheidomeenflesjeofpotjeoptewarmen Drankenenetenswarendiekinderenlekkervinden.
Ditzijnvaakeenvoudigedingenzonderkoolzuur,niettevetenmetweinigsuiker(gewonelimonade,koekjes).
Alsergeenruimtevoorhorecaisinhetmuseum,kuntuwelduidelijkaangevenopwelkeplaatsmensenevenkunnenzittenenhuneigenetenendrinkenkunnennuttigen.Probeertevermijdendatditindetentoonstellingszalengebeurt.Eengoedebewegwijzeringkanditvoorkomen.
Ukunteensamenwerkingaangaanmeteenplaatselijkehorecavoorziening: Zorgdatbezoekersnaeenkopjekoffieweerterugnaar
hetmuseumkunnenkomen(entreekaartjeblijftgeldig) Maakeenaantrekkelijkaanbodmetkortingopkoffie
opvertoonvanhetentreekaartje. Legwatrelevanteboekenencatalogineerbijhet
restaurantofcafé. Probeergegevenstekrijgenoverhetaantalmuseum
bezoekersdatgebruikmaaktvandelokalehorecaenwatzijdaaruitgeven.Dezecijferskuntugebruikenomaantetonenwatdelokalespinoffvanuwmuseumis.www.lagroup.nlpublicatie:impactterracottaleger.
Tip:Probeer het thema van het museum, terug te laten komen in de speelhoek. Zo wordt de speelhoek uniek en aantrekkelijk om nog eens terug te komen.
Citaat: Ga met je kind naar het museum1. “Zodra ik merk dat mijn zoontje verveeld begint te raken, stel ik voor om weg te gaan. Bij ons eindigen de meeste bezoeken al snel op het terras of in het cafetaria met appelsap en koffie. Zoals trouwens de meeste bezoekjes aan de Bijenkorf ook na tien minuten al eindigen. Toch zijn dat heel geslaagde bezoekjes.”
1 Pauline Bijster, Ga met je kind naar het museum, uit tijdschrift Mama september 2009.
15Deel2_Faciliteiten
2.3 MuseumwinkelDemuseumwinkelisvoorbijnaallebezoekerseenvastpuntvoordatzijweernaarhuisgaan,hetisleukomeventekijken,ookalwordterlangnietaltijdietsgekocht.Kinderenzijnerggefocustopcadeautjesenzijkunnenenormzeuren(totgrootongenoegenvandeouders).Hoekuntuopdezesomsdubbelehoudingvandebezoekerstenopzichtevandemuseumwinkelinspelen: Zorgvooreenbreedassortimentinalleprijsklassen.
Vooralvoorkinderenzijnkleinepresentjesvanrondééneuroruimvoldoende.
Sluitbijdekeuzevanhetassortimentaanbijhetthemavanhetmuseum,ditmaaktdevoorwerpenuniek.
Zorgvoordingendiegeschiktzijnomalscadeautjewegtegeven.Denkaaninpakpapier!
Zorgdatkinderendevoorwerpenookkunnenzien,maardenkeveneensaandeveiligheid.Kostbarevoorwerpenhoogenveiligplaatsen,bakjesmetpotlodenenstuiterballenlaagentoegankelijkneerzetten.
Zijndegangpadenvanuwwinkelbreedgenoegvoordekinderwagen?
Verkoopvanouderwetssnoepisaltijdzeergeliefd.
Zaans Museum, Zaandam:InhetkadervanhetVerkadepaviljoenvanhetZaansMuseum,zijnindemuseumwinkel‘gewoon’Verkaderepentekoop.Eentoepasselijkpresentjevooreenlageprijs.
2.4 SanitairBijnaelkebezoekermaaktgebruikvandetoiletten.Voorgezinnenmetkleinekinderendiebezigzijnzindelijkteworden,zijndietoilettennogbelangrijker. Houdthetsanitairgoedschoon,maakinternheldere
afsprakenoverwiedereguliereschoonmaakbeurtdoetenwieadhocinspringtalshalverwegeeendrukkedagblijktdaterweleenpoetsdoekdoorheengehaaldmagworden.
Denkookaanzeepenhanddoeken,eenlekkerluchtjeetc.
Plaatsopstapjesbijdewastafelzodatkleinekinderenzelfhunhandenkunnenwassen.
Denkaaneenaankleedkussenvoorhetverwisselenvanluiers.
Maakindienerruimteiseenapartkindertoiletmeteenkleinetoiletpotenvrolijkekleuren.
Bedenkopwelkewijzehetthemavanhetmuseumooktotopdezeplaatsdoorgevoerdkanworden.Metbijv.grappigetekeningenovertoiletgebruikenhygiëneinvroegereeeuwenofeencitaatvaneengedichtdattotthemagebondenoverpeinzingenkanleiden.
Geologisch museum, Velp | foto Petra Visser
17Deel3_Presentatie
Dekernvanhetmuseumbezoekwordtgevormddoorhetbekijkenenbelevenvandeexpositiesenvastepresentatievanhetmuseum.Debelangrijkstemaniervaninformatieoverdrachtindemuseagaatnogsteedsmetbehulpvantekstenobject.Opsteedsmeerplaatsenwordenookanderetechniekeningezetomhetverhaalvanhetmuseumovertebrengen,film,geluid,lichteffecten,geur,interactievespellen,handsonelementen,demonstratiesetc.Stillezenenkijkenisvoordemeestekinderengeenaantrekkelijkemaniervankennisverwerven,zijzijnlieveractiefbezig.Alsvolwassenenalleeneenmuseumbezoekenwillenzenogwelrustiglezenenkijken,maarsamenmethunkinderenwillenzelieveractiefbezigzijn.Deinteresseligtallereerstbijhetsamenervarenenbelevenvanonderwerpendiedichtbijdeeigeninteresseenbelevingswereldliggen.Hetkoppelenvanwatmenzietaandepersoonlijkeervaringiseencontinuproces.
Citaat: Ga met je kind naar het museum2. “Voor mij is de hoofdregel voor een goed museumbezoek: snelheid. Ik kan van mijn kinderen toch moeilijk verwachten dat ze drie uur langs 100 schilderijen slenteren. We hoeven niet alles te zien en ook niet de helft, soms is één installatie of foto genoeg. Ik vind dat zelf ook prettiger.”
3.1 Inrichting van de tentoonstellingsruimteOmdetoegankelijkheidvandepresentatievoorgezinnentevergroten: Maakdevitrineszodatkinderenerookinkunnen
kijken.Maakvitrinesspannenddoornietallesdirectprijstegeven(eensmalkijkvenster,eenverrekijker,eenspiegeletc.).
Plaatskleineopstapjesalsdevitrinetochtehoogblijktvoorkleinerekinderen.Bovendienishetklimmeneenaantrekkelijkeactiviteit.
Zorgdattweeofmeermensentegelijkeenbelangrijkobject,vitrineofmaquettekunnenbekijken,zodatmendeervaringkandelen.
Markeermetkleurenofspecialefiguurtjeseenthemaroutevoorkinderenengezinnen.
Plaatszitbankjes,maakeenhoekmetkussensofeenbankjeomopuitterusten.
Maakeenteken,kleurofvoorleeshoekjeindeexpositieruimte.
Zorgvoorafwisselinginindelingvanderuimte,kleurgebruik,sfeer,verlichtinge.a.
Bekijkzelfdepresentatieeensvanuitdelagehoekvankinderenenmensenineenrolstoel.Watkuntunogzienenheeftugeenlastvanlampendieinuwgezichtschijnen?
2 Pauline Bijster, tijdschrift Mama sept. 2009.
Deel 3_Presentatie
Maakdeexpositieruimteneenbeetjespannend,gundebezoekereenverrassingalshijeenhoekomgaatofeennieuwruimtebetreed.
Plaatsbelangrijkeobjectenen/ofgrotetekstenzo,datbijbinnenkomstdirectduidelijkiswathetonderwerpvaneenzaalis.Devolwasseneoverzietdaardoorsnellerhetgeheelenkaneenverhaalmakenvoorhetkind.
Deruitenvanvitrinesmetbijzonderevoorwerpenhebbensomsergtelijdenondervetteenplakkerigekinderhandjes.Maakdezeramenregelmatigschoon.
3.2 DoeactiviteitenMetdetermdoeactiviteitenwordenalleinteractieveelementenbedoelddiemeervandebezoekervragendanalleenkijkenenlezen.Hetkenmerkvaneendergelijkedoeactiviteitisdatdezezonderextrabegeleidinguitgevoerdkanworden.Kinderenmaarookvolwassenenzijnenormgesteldopinteractie.Zijdoorbrekende‘eentonigheid’vanhetmuseum.Aldoendepiktiemanddingenopenheeftdaardooreenintensereleerervaring.Bijvoorbeeld: handmatigeactiviteitenzonderstroom(hijsenvaneen
zeil,achterluikjeskijken,levensgrootspelspelen) kruipdoorsluipdoor(eensmalleonderdoorgangvoor
kinderen,eenholleboom) eenmodelinelkaarzetten lichtengeluidseffecten(opknopjesdrukken) filmenvideo
19 audiotourofhandheldcomputer(maakeenapartekinderversie)
computerspellenenspellenviaeentouchscreen verkleden,tekenenenknutselen zingenendansenm.b.v.eenkaraokeset,beamer
presentatieofcomputerProbeerallezintuigenvandebezoekeraantespreken,gebruikgeluid,prikkeldefantasie.Stimuleer(groot)oudersenkinderenomechtsamenaandeslagtegaan,zorgdatzijelkaarnodighebbenvoordeoptimaleuitvoeringvandeactiviteit.
Zaans Museum, Zaandam:InhetVerkadepaviljoenvanhetZaansMuseumiseencomputerspeltevinden,waarbijjezelfkoekjesofchocolaatjesmoetinpakken.Hetspelisverwerktineenheuselopendebandenhetslepenvandekoekjes(touchscreen)iseenbijnaverslavendeactiviteit.Zowelkinderenalsvolwassenenzijnnauwelijksbijhetspelwegteslaan.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
20 3.3 KindertentoonstellingEenanderemogelijkheidomaantrekkelijktezijnvoorgezinnenmetkinderenishetorganiserenvaneenvasteoftijdelijkeexpositievoorkinderen.Eentijdelijkeexpositiemetcreatiefwerkvankinderen,bijvoorbeeld: StadsmuseumDoetinchemtoontelkjaarhetcreatieve
werkvandeeindexamenleerlingen(handvaardigheid)vandriescholenvoorvoortgezetonderwijsuitDoetinchem.
HetStedelijkMuseumZutphenhingdoorleerlingenversierdeschoeneninhettrappenhuisvanhetmuseum.Elkebezoekeraande‘gewone’schoenenexpositieliepdoorditfraaiversierdetrappenhuisnaarboven.
Eenvasteruimtevanhetgebouwwaaraltijdvoorkinderenaantrekkelijkedoeactiviteitenzijntevinden,bijvoorbeeld: HetjuniorlabinMuseumHetValkhofinNijmegenisal
jareneengrotetrekkervoorkinderendiegraagonderzoekdoen.
NaturalisinLeidenheeftleukeexpositiesvoorkinderenmethunouders
VillaZebrainRotterdamiseenechtkindermuseum. DeontdekkingskamerinhetDrentsMuseuminAssen
laatkinderendeprehistorieonderzoeken.
Naturalis, Leiden | foto Liesbeth Tonckens
21Deel3_Presentatie
3.4 Tekst Sommigevolwassenenvindenhetheelvanzelfsprekendtijdenshetmuseumbezoekuitlegtegevenenvragentestellenaandekinderen.Anderenvindendatmoeilijkomdatzezelfnogteweinigvanhetonderwerpweten,ofomdatzenietzosnelaanknopingspuntenvindenommetdekindereningesprektegaan.Tekstisdaneengoedhulpmiddelwaarmeeinéénoogopslaginformatiegegevenkanworden.Demeestebezoekershoudennietzovanhetlezenvanteksten,ouderemensenzijneerdergeneigd‘braaf’alletekstentelezendanjongeren.Kinderenlatenzichlieverleidendooropvallendevoorwerpenofdoordeonweerstaanbaaraantrekkelijkecomputerspellenenmultimedialetoepassingen.Zetmuseumtekstennietachteloosin,tekstiseenheeleffectiefhulpmiddelominformatie,maarookomsfeeraantegeven(poëzie)ofemotieovertebrengen. Zorgdatdeteksteenhulpmiddelblijft,datwordt
ingezetalsergeenbetereoverdrachtsmiddelentebedenkenzijn.
Koptekstenmetgroteletterszijnbelangrijkvoordesnelleoriëntatievandevolwassenentenbehoevevandeuitlegrichtingdekinderen.
Geefouderssneltelezenachtergrondinformatie;dehoofdlijnenenhoogtepunten.Zodatzijdieaanhunkinderenkunnenvertellen.Dezetekstkanopeenpaneelstaanofineenaparttekstboekje.
Verdiepingstekstenkunnenheelgoedopgeplastificeerdezaalpapierengezetworden.Debezoekerkandanrustiggaanzittenlezen.
Stelindemuseumtekstenvragendieuitnodigensameningesprektegaan.Vraagnaarmeningenervaringvandebezoeker.Stimuleerhierbijdatdebezoekershunkennisgebruikenoververschillendevoorwerpenendiemetelkaarcombineren.
DekernvragenvanParsons(ziekader)kunnenhelpenbijhetstellenvanstimulerendevragenaandebezoeker.
Kernvragen van ParsonsOmeengesprekopgangtebrengentussenkinderenenouderskanergebruikgemaaktwordenvandevijfkernvragenvanMichaelParsons3.Devragenzijnopgezetombetertelerenkijkennaarbeeldhouwwerkenenschilderijen,maarzezijnookgoedtoepasbaaropgebruiksvoorwerpen.Plaatsdevragenopeenaparttekstbordje,verwerkzeindetentoonstellingstekstofverwerkzeineenspeurtochtofeenrondleiding.Stimuleermensenomhardopteantwoorden,onbewusteaannameswordenduidelijkdoorzeuittesprekenenkunnendestartvooreengesprekzijn.
3 Michael Parsons, How we understand art, a cognitive developmental account of aesthetic judgment. Ohio State University, USA.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
22 1. Watisjeeersteindruk?Omdeeersteindrukbewusttelatenformulerenkuntuopenvragenstellenals:“Watvaltuopaanditvoorwerp?”en“Vraagaananderemensenwatzijervanvinden.”
2. Watzieje?Dezevraagstimuleertomtekijkennaardetails.Vraagnaarhetsoortkunstwerk.Stelbijrealistischevoorstellingendewie,wat,waarenwanneervragenenvraagnaardegebruiksfunctiesbijvoorwerpen.
3. Watbetekenthet?Hierbijkanbijkunstwerkenzowelaandachtwordenbesteedaanwatdemakerermeeheeftwillenzeggen,alsaandeeigendeeigeninterpretatievandekijker.Voorvoorwerpenkijkjemeernaardegebruiksbetekenisvanhetobjectinzijntijd.
4. Hoeweetjedat?ofWaarkunjedataanzien?Eenvraagdieuitnodigtomdeeigenmeningteonderbouwendoormiddelvanelementenuithetwerkofonderdelenvanhetobject.
5. Watvindjeervan?Geefruimtevoordeeigensubjectievemeningovereenvoorwerpofkunstwerk.Metnamekinderenindeleeftijdsgroep1012jaarzullengraagvoorstellendoenomhetvoorwerpteverbeteren.Depraktischetoepasbaarheidindehuidigetijdiseeninteressanteinvalshoek.
Kröller Müller Museum, Otterlo: Hetmuseumheeftvoorhetbasisonderwijslesprojectenontwikkeldwaarbijwordtgefilosofeerdmetschilderijenofmetbeelden.www.kmm.nlofwww.filosoferenmetkinderen.nl
3.5 VeiligheidVeiligheidmetbetrekkingtottentoonstellingenkentverschillendekanten.Ishetvoordebezoekersveiligomdoorhetmuseumtelopen,zonderuitteglijdenoftestruikelen?Enstaandevoorwerpenveiliggenoegzodatdebezoekersergewildofongewild,geenschadeaantoebrengen?Hetontvangenvangezinnenmet(kleine)kinderenbrengtwatdatbetreftandererisico’smetzichmeedanhetontvangenvan50+ers. Hebbendevitrinesenopstellingeneengoedebalans
tussenveiligvoordecollectieenaantrekkelijkvoordebezoekers?
Watzijndezwakkeplekkenvanhetgebouwm.b.t.veiligheidvanbezoekersenm.b.t.deveiligheidvandeobjecten.Maakeeninterneanalyseenweesvoorbereidopeventuelecalamiteiten.Kijkvoormeerinformatieopwww.museumconsulenten.nl
Zorgdatdeopstapjesenkrukjesbijdevitrinesstabielzijn.Enmaakzeopvallendzodatanderenerniet(inhetdonker)overstruikelen.
Ouderszijnaansprakelijkenverantwoordelijkvoorhetgedragvanhunkinderen.
23Deel3_Presentatie
Stedelijk Museum Zutphen:Eenkind,datinhetmuseummetzijnlollylieptespelen,heeftongemerktschadetoegebrachtaaneenschilderij.Ophetportretzatenkleinesuikerspatjesdieverwijderdmoestenworden.Hetlastigewasdathetpendantportretookschoongemaaktmoestwordenomdebeideportrettenweerfraainaastelkaartekunnenexposeren.Lichteschadeaanéénschilderijhadrestauratievantweedoekentotgevolg.Endatalleenomdateenkindeenpaarmaalhaarlollyinenuithaarmondliet‘floepen’.
3.6 Aanraken Hetaanrakenvanvoorwerpenisergaantrekkelijk.Zowelkinderenalsvolwassenenhebbenervaakmoeitemeeomhunhandenthuistehouden.Aanrakengeeftsomseengrotemeerwaardebijdebelevingenervaring,somsisaanrakeneenautomatismedatnietleidttoteenbeterebeleving. Bepaalwelkevoorwerpeneenmeerwaardekrijgenals
zijmogenwordenaangeraakt.Zethetvoorwerpzoneerdatdiemeerwaardeookvolledigtotzijnrechtkomt.
Bepaalwelkevoorwerpenabsoluutnietennooitmogenwordenaangeraakt.Plaatsdezeinvitrines,achtereenkoord,opeensokkel,eenvoetstukofopeenandereveiligemanier.
Bepaalwelkevoorwerpeneenhogeaaibaarheidsfactorhebben.Isdaterg,maghetaangeraaktworden?Zoja,waarzetuhetdanneer?
Bezoekerszullenhetgedragvandemuseummedewerkeralsnormbeschouwenengaankopiëren.Weeserdusheelbewustvanwatdegidsenenmuseummedewerkersinhetbijzijnvandebezoekersaanrakenenwaarom.Zegheelduidelijkálsuietsaanraaktofdebezoekersudatnamogendoen.
Detekst“Nietaanraken”werktvoorveelmensenonbewustopeentegenovergesteldemanier;hetbrengtzeopeenidee.Alsuwiltvoorkomendateenvoorwerpwordtaangeraaktkuntubeterinformerenwaaromdatzoschadelijkis.Dieinformatieveboodschapkomt,zowelbijvolwassenenalsbijkinderenbeteroverenblijftookhangen.
Zorgvooreenduidelijkecommunicatiemetbetrekkingtothetwelofnietaanrakenvanvoorwerpen.Plaatsbijvoorbeeldgroenestickersnaastdeaanraakbareobjecten.
Tip:Vooral zachte stoffen of materialen zijn aantrekkelijk om aan te raken. Hang een stukje (nep)bont naast een opgezet dier of een stukje fluweel naast een fraaie fluwelen mantel. De ‘aanraakhonger’ kan gestild worden door het aanraken van proeflapjes of replica’s.
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
24 3.7 Intergenerationeel lerenVeelvolwassenenstellenzichfaciliterendopalszijeenmiddagmetkindereninhetmuseumzijn.Vandekinderenwordtverwachtdatzijvanallesdoenenondernemenenvolopbezigzijn,devolwassenenzorgenvooralvoordeondersteuningentoelichtingenlimonadeopzijntijd.Intergenerationeellerengaateenstapverder.Hierbijishetuitgangspuntdathetmuseumbezoekvoorallegeneratieseenbetekenisvolletijdis.Hetgaatvooralomhetcontactendeuitwisselingtussenalleledenvanhetgezelschap;eenwederkerigproces!Hetisinteressantomalsmuseumteprobereneenaanbodteontwikkelenwaarbijmeergebeurtdanheteenzijdiginformerenvandebezoeker.Doorgeneratiessámenhetmuseumtelatenbeleven: Wordendevaakvasterollentussendegeneraties
omgedraaid.Oudersengrootouderslerenvandekinderenenvoegenaandiekennishuneigenervaringtoe,omdaarmeedejeugdweereennieuweervaringtebieden.
Wordtdekwaliteitvansocialenetwerkenenrelatiesverhoogd;gedeeldewaardenennormenwordenonderlingbesproken,herkendengewaardeerd.
Wordenouderen(senioren)opeenveelactieveremanierbetrokken:zijhebbenkennis,vaardigheden,ideeën,ervaringen,attitudesenwaardenbijtedragen.
Intergenerationeellerenheeftalsbetekenis:lerenmetenvananderegeneraties.Ditispreciesdatwatoudersenhunkinderensamendoenwanneerzeineenmuseumzijn.Hoezietintergenerationeellerenineenmuseumeruit? Verschillendegeneratieszijnactiefaandeslag. Interactieligtaandebasisvandeactiviteit. Dekennis,ideeënenervaringenvanállebetrokkenen
wordtingebracht. Iedersinbrengwordtgewaardeerd. Hetvindtplaatsinbeperktegroep,zodatmenkan
lerenmetenvanelkaar.
Activiteitendiedeintergenerationeleinteractiebevorderenkunnenbijvoorbeeldzijn: Samenknutselenofschilderennaaraanleidingvan
eenbepaaldthemaofobject.Hetresultaatmeenemenofaanelkaargeven.
Jongereninterviewenouderenenverwerkendieinformatieopeeneigeneneigentijdsemanier.Samenbesprekenzijdeeindpresentatieenevaluerenhetproject.
Bovenstaandeideeënhebbendevormvaneenapartprogrammaofactiviteit.Hetisinteressantomteonderzoekenofdieinteractietussendegeneratiesooktestimulerenistijdenseen‘gewone’expositieofvastepresentatie.DevijfkernvragenvanParsons(zie3.4)kunnendaarbijeenhulpmiddelzijn.GeldersErfgoedzaldekomendejarendemogelijkhedenvanintergenerationeel
25Deel1_Com
municatie
lereninmuseaverderonderzoekenenvertalennaareenaantalpraktischeaanbevelingen.
Museum Erve Kots, Lievelde:OpeenspeelweidenaasteenvandeboerdijeniseenspelgemaaktmetalsthemahetvoedselvanprinsFrederikHendriktentijdevanhetbelegvanGroenloin1627.Dedeelnemerslopeneensoortkruiwagenracewaarbijenigetactiekvoordeelkanopleveren.Hetspelishetleukstalserdrieofviermensentegelijkaanmeedoen,echteenactiviteitvoorhethelegezin.Deinbrengvandevolwassenenbestaatero.a.uitdatzijdehistorischecontextvanhetspelgoedlatenuitkomen.
Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem:Aansluitendophetjaarthemavan2009,emigranten,iserspeciaalvoorgezinneneenactiviteitopgezetwaarbijeengroepjemenseneenplaggenhutbouwt.Ditgebeurdevroegerookdoorhethelegezin,dusishetnubijuitstekeenfamilieactiviteit.Iedereenisnodigomplankenenplaggenaantegevenenomdedakspantenvasttehouden.Deklusmoetbinneneenkwartiergeklaardzijn.Deoverzichtelijketijdsinvesteringenhetcompetitieelementmakenheteenaantrekkelijkegezinsactiviteit.
Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem | foto Liesbeth Tonckens
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
26 3.8 MultimediaMultimedia,vaneenvoudigegeluidsfragmententotaudiotoursenvaneendigitalefotolijsttotspelcomputerseninteractievemultimedialepresentaties,zijnenormgeliefdbijkinderen.Hetsluitaanbijhunzoektochtnaarnieuw,onverwachtenvooralinteractie.Daardoorisdeinzethiervanzeerdankbaarvoordedoelgroepgezinnenmetkinderen.Hetgebruikvanmultimediaindepresentatieiskostbaarenvraagtomcontinueaandachtvoorhetonderhoud.Kiesdaarompasvoordeinzetvandergelijkemiddelenalsvoorafbekendisdatdeorganisatiehetstructurelebeheerervanplusdebijkomendekostenkandragen.Laatuadviserendooreengespecialiseerdbedrijf.
Wekunnentweetypenactiviteitenonderscheiden.Reguliereactiviteitendievoorbijnaelkebezoekertoegankelijkzijn,zoalseenrondleidingofeenspeurtocht.Enextraactiviteiten,datzijnmeereenmaligeinspanningen.Waarinverschilthetreguliereactiviteitenaanbodvanhetmuseumvandeextraactiviteiten?Eenextraactiviteit: Isarbeidsintensief.Erwordenvaakdingenuitgevoerd
dieorganisatorischveelinspanningenmedewerkerskosten.
Isaantrekkelijkvoorgezinnen,wantvaakzijnhetinteractieveactiviteiten.
Erisaandachtvandepersmeetegenereren(freepublicity)
Geeftmenseneendirecteaanleidingomnaarhetmuseumtegaan(bezoekmomentbeïnvloeden).
Iseenkansomuwbezoekersietsextra’sbieden(tevredenheidverhogen).
4.1 RondleidingenHetgevenvaneenrondleidingaaneenheterogenegroepvolwassenenenkindereniserglastig.Zekeralservolwassenenzonderkinderenenvolwassenenmetkinderenindegroepzitten.
Deel 4_Activiteiten
27
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
28 Debehoeftenenverwachtingenvanbeidegroepenkunnendanveruiteenlopen: Benoemdelastigespagaatwaarinualsrondleiderzit
enverteleerlijkdatugaatproberenbeidegroepen,volwassenenenkindereneenleukerondleidingtebezorgen.Uzaldoordezehoudingsnellerbegripkrijgenvandegroep.
Steltuzichalsgidsactiefop,gaervanuitdatgeentweerondleidingenopelkaarlijken.Hetiselkekeerweereenandereervaring,vooruzelfenvoordebezoekers.
Spreekdekinderenrechtstreeksaanennietviadeouders.
Maakgeen‘volwassenengrapjes’waardekinderenoverduidelijknietsvansnappen,maarwelaanvoelendatzijerbuitenstaan.
Maakvoordekindereneenanderverhaaldanvoordevolwassenen.Kinderenzijngeenkleinevolwassenendiealleeneeneenvoudigertaalgebruiknodighebben.Dekinderenhebbenandereinteresses,anderevoorkenniseneenandere,actievereverwachtingvanderondleiding.
Stopkleinedoeactiviteitenvoordekindereninderondleiding.
Geefdekindereneenzelfstandigetaak(deurenopenhouden,lichtaanenuitdoenetc.)
Stimuleerhetonderlingegesprektussenvolwassenenenkinderen,laatdeouderenietsvertellenwaaropdekinderenmogenreageren.Geefdekindereneenvolwaardigerolinditgesprek,laatzenietalleenluisteren.Hetlerenistweerichtingsverkeer.
Tip:Bouw de rondleiding voor kinderen op rond een voor de kinderen echt interessante vraag die tijdens de rondleiding samen met de kinderen wordt opgelost. Bijvoorbeeld: “Ik heb vraag mij al jaren af of de mensen zich niet dood verveelden vroeger zo zonder TV, computer of zelfs maar een radio of mp3 speler. Zullen we eens kijken of we die vraag in het komende uur kunnen beantwoorden?” Aan het einde van de rondleiding beantwoorden de kinderen zelf de vraag, die niet alleen feitelijk te beantwoorden is, maar ook een eigen subjectieve mening kan bevatten. Dit kan zelfs uitmonden in een creatieve verwerkingsopdracht. De volwassenen in de groep kunnen helpen de vraag op te lossen of zelf vertellen over hun jeugd zonder multimedia. Let er wel op dat de toon respectvol blijft voor de kinderen, hun jeugd is niet minder waard dan de jeugd van hun ouders.
Het is natuurlijk ook mogelijk de kernvraag van de rondleiding uit de kinderen zelf te laten komen (als u dat inhoudelijk aandurft).
29Deel4_A
ctiviteiten
Tip:Scheid de groepen volwassenen met en zonder kinderen, zodat u aan iedereen aandacht kunt geven. Organiseer familierondleidingen met veel extraatjes en aparte verdiepende rondleidingen voor de volwassenen zonder kinderen. Communiceer dit via de website.
Rijksmuseum Amsterdam:“Familierondleiding:LevenindeGoudenEeuwIneenmuseummagjenooitergensaankomen…behalveopzondagochtend,tijdensdeinteractieverondleidingvoordehelefamilie.Kinderenenvolwassenengaansamenmetderondleideropzoeknaarhetleveninde17deeeuw.Endegeuren,kruidenenstoffenuitdietijdruiken,proevenenvoelen.”www.rijksmuseum.nl(sept.2009)
4.2 SpeurtochtHetleukevaneenspeurtochtisdatkinderenerzelfstandigen/ofmetdeoudersmeeaandeslagkunnen.Eenpaaraandachtspuntenvoordespeurtocht: Zorgvooreengoedverhaalindespeurtocht,zodat
erverbandbestaattussendeverschillendevragen.Maakeenthema(dieren,eten&drinken)ofeenrelevanteonderzoeksvraag.
Eenspeurtochtvoorkindereningezinsverbandkaneengoedeaanleidingzijnvoordeonderlingeinteractie.Maakdevragenzodatookdevolwassenenerbijwordenbetrokken.
Speurtochtenvooronderwijsofkinderpartijtjeswordenveelvakerzelfstandig,zonderhulpvanvolwassenen,ingevuld.Omdieredenmoetereigenlijkeenverschilzittenindespeurtochtenvoordieverschillendedoelgroepen.
Zorgbijdegezinsspeurtochtvooreenkorteinstructievoordeouders.Watwordtervanhenverwachtenhoelangduurtdespeurtocht?
Maaknietalleenfeitenofopzoekvragen,laatdekinderenzichinleven,laatzehuneigenmeningformulerenofeenadviesgevenaaniemanduithetverleden.
Zorgdatdemuseummedewerkersopdehoogtezijnvandeinhoudvandespeurtocht,zodatzij,indiennodig,eenbeetjekunnenhelpenofachtergrondinformatiekunnengeven.
Maakmeerderespeurtochtenvoorverschillendeleeftijden.Sluitbijdethemakeuzeaanbijdeinteressesvandeleeftijdsgroep.
Hetmakenvaneengoedespeurtochtisbestlastig.Laateenpaarkinderenuitdedoelgroepeennieuwespeurtochteersteenstestenenneemhunopmerkingenzeerserieus.
Naturalis Leiden:InNaturalisinLeidenheeftelkeleeftijdsgroepeenspeurtochtdieaansluitbijdebelevingswereldvandekinderen.Kleinekinderenkrijgeneengrootvelmetvragenmee.Vanhetvelpapierkunnenzetotslotookeenhoedmaken.Ouderekinderenkrijgeneenchipkaart,waarmeediezeopdecomputeropdrachtenkunnenmaken.
Paleis Het Loo, Apeldoorn:EnkelespeurtochtenvanPaleisHetLoozijnvanafdewebsitethuisuitteprinten.Leukvoordevoorpret.www.paleishetloo.nl(sept.2009)
4.3 KinderfeestjesVerjaarspartijtjesinhetmuseum,sluitengoedaanbijdewensenvanoudersomhetpartijtjenietthuistehouden,maarerwelenigeeducatieveladingaantegeven.Bovendienzijnmuseumpartijtjesvaakaanzienlijkgoedkoperdaneenverjaardagsfeestjemeteenbioscoop+hamburgerarrangement.Desfeervaneenverjaarspartijtjezalmeerzijnalsbijeengezinsbezoek,hetmoetvoordekinderennietalsschooloverkomen. Luisternaardewensenvankinderenbijhet
samenstellenvanhetprogrammaenhetkiezenvandethema’s.Weesnietbangvoordegroteclichésdiebijhetthemavanhetmuseumhoren,dekinderenhoudenerenormvan!
31Deel4_A
ctiviteiten
Houdhetprogrammaluchtigerdanbijdeontvangstvaneenschoolgroep.Hetiseenfeestjeengeenschool!
Denkaaneenspecialerolvoordejarigeeneenrolvoordeaanwezigeouders.
Maakhetprogrammainteractief,laatdekinderenzelfeenbijdrageleveren,doorietstedoenmettekenen,toneelspelenofdoorzeeenechteopdrachttegevendietemakenheeftmethetmuseum.Zoalsbeschrijvenvanvoorwerpenofsorterenvanvoorwerpenopmateriaalsoortofherkomst.
Alsdekinderenhetnaarhunzinhebbengehad,isdekansgrootdatzijnogeenkeerterugkomenmethuneigenouders.
Infanteriemuseum, Harskamp:HetInfanteriemuseumindeHarskampspeeltinopdewensvanmetnamejongensomsoldaatjetespelen.Erwordenjaarlijkstientallenpartijtjesgeorganiseerd.Hetmuseumiszichbewustvanhetrisicovan‘soldaatjespeleninhetmuseum’.Hetprogrammaiszoopgezetdatinformatieenspelgoedinbalanszijn.
4.4 Workshops Meteenworkshopwordtbedoeld,eenactiviteitvanééndagdeeltotmeerderedagenwaarbijdedeelnemersspecifiekekenniskrijgenovereenonderwerp.Ineenworkshopwordtvaakdemogelijkheidgebodentothetoefenenenverbeterenvanvaardigheden.Deelnemersmeldenzichvoorafaanenerisaltijdeengespecialiseerdebegeleideraanwezig.Eenworkshopiseenheelgoedegelegenheidomvolwassenenenkinderenechtsamentelatenleren,(zieintergenerationeellerenpar.3.7).Maakhetprogrammazodatzowelvolwassenenalskinderenzichaangesprokenvoelen.Nietelkmuseumbeschiktovereengoederuimteomcreatieveworkshopstegeven.Probeersamentewerkenmeteenschoolofeencreativiteitscentrum.Zijhebbenvaakwelgoederuimtenenookdocentenmetspecifiekevaardighedendiehetleukvindenommethetmuseumsamentewerken. Kinderenvanonderdevierjaarzijn’smorgensvroeg
openslapen’smiddagsnogvaak.Houdtdaarrekeningmeemetdetijdsplanning.
Eenworkshopiseengoedegelegenheidomvrijteassociërenrondomhetthemavaneenexpositie,laatgewaagdethema’saanbodkomendieuvoorhetsamenstellenvandeexpositietochmaarhebtlatenvallen.
Eenworkshopkanookaansluitenopeenrondleiding
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
32 alsverwerkingsopdracht. Makkelijktelerenvaardighedenzijnbijv:tekenen,
muziekmaken,timmeren,dansenofzandfigurenstrooien.Denkookeensaankokenenbakken,mediteren,filosoferenoftimmeren.
Ineenworkshopkanelkedeelnemeropzijneigenniveauaanhetwerk.Hetisgeenprobleemommeteenheterogeensamengesteldegroeptewerken.
Manchester Museum, Manchester (GB):InhetManchesterMuseumwordenworkshopsgegevenvooroudersenkinderenvanbenedendevierjaar(earlyyearsprogramme).Deworkhopsvindenplaatsopeenochtendalseventueelouderekinderenuitdatgezingewoonopschoolzitten.
Groot-Brittannië:InEngelandwordtsindseenpaarjaarinoktoberdeCampaignforDrawinggeorganiseerd.Hetideeerachterisdatiedereenkantekenenendatdaardoorcontactenkunnenwordengelegd.Volwassenenhebbeneengrotereangstomtetekenendankinderen.Dekinderenkunnenmakkelijkdeleidingnemenenhun(groot)oudersstimulerenommeetedoen.TijdensdezemaandwordtinEngelandopdemeestuiteenlopendeplaatsenenopdemeestrareformatenenmaterialengetekend.www.campaignfordrawing.org
Rijksmuseum Amsterdam:“InteractieverondleidingKunst&snoepKinderenhoeveninhetRijksmuseumnietalleentekijken,zekunnenookactiefmeedoenbijdeworkshopKunst&snoep.Eerstkrijgenzeeenbijzondererondleidingovereenwelheelaansprekendthema:etenensnoepen.WatkomteroptafelindekinderboekenvandetentoonstellingPenselen,enwatwerdergegetenengesnoeptindeGoudenEeuw?Daarnamakendekinderenzelfeenkunstwerkomvantewatertanden:ooitgewetendatjemetsuikerwaterheelmooiedingenkuntmaken?Sommigeactiviteitenwordenbovendienbegeleiddoorkunstenaarsofdooreenvandebekroondeillustratoren!”www.rijksmuseum.nl(sept.2009)
4.5 EvenementenHetkenmerkvaneenevenementineenmuseumis: Erwordenveelbezoekersverwacht,meerdanopeen
normaledag. Deorganisatieheeftnieuweofonverwachteelementen,
wathetspannendmaakt.Zalallesgoedgaan? Erzijnextramuseummedewerkersnodig,vrijwilligers,
scholierene.a. Denormalegangvanzakenwordtvooreventjes
ontwricht,datkanergverfrissendzijnenstimulerendwerken.
33Deel4_A
ctiviteiten
Deorganisatievaneenevenementkomtnietzovaakvoor,eenoftweemaalperjaar.Daardoorvalthetbuitendenormaleroutine.
Eriseenlangerevoorbereidingstijdnodig. Erkanmeeraandachtvandeperskomendannormaal.Juistomdathetevenementandersdanandersis,enomdaterartikelenindepersverschijnen,wordengezinnenmetkinderengestimuleerdomnaarhetmuseumtegaan.
Kröller-Müller Museum, Otterlo:HetKröllerMüllerhoudtalenkelejarende‘ZwoeleZomer’indebeeldentuin.Ditzomerprogrammameteenmixvantheater,muziekenliteratuurbiedtbezoekersdemogelijkheidopomeennieuwemaniernaardecollectietekijkenentrektnieuweenherhaalbezoekers.
Watermuseum Arnhem:Alshetmuseumeennieuweactiviteitontwikkeltwordtdezealtijdeerstgetestopdedoelgroep.Vaakleidtdittotkleineaanpassingen.Pasnadezetestmetdedoelgroepwordteeninstructieavondvoordebegeleidersvandeactiviteitgeorganiseerdenwordthetdraaiboekgemaakt.Pasdankandeactiviteitvanstart.
Uit ‘evaluatie Gratis Museum dag 2008’:“Meerbezoekersdananders?HetovergrotedeelvandemuseazegtdateropdeGratisMuseumdagveelmeerbezoekerswarendanopeen‘normale’zaterdag.Bijdemuseadienormaalopzaterdagopenwaren,liephethelemaalstorm:dezemuseaschrijvenbijnaunaniemdaterveelmeerbezoekerswarendananders.Eenaantalmuseageeftzelfsaandatheteigenlijktedrukwasinhetmuseum.Maarintegenstellingtotvorigjaarhaddenveelmuseaernurekeningmeegehoudenenmaatregelengenomen.OokdeGeldersekastelenhaddeneenenormetoeloop.”DezeextratoelooptijdenshetjaarlijkseevenementGratisMuseumDagisteverklarendoor: promotiecampagnegerichtopgezinnenmetkinderen bijnaallemuseahebbenspeciaalvoorgezinnen
activiteitengeorganiseerd metnamedieeenmaligeactiviteitenhebbenaandacht
gekregenindepers gezamenlijkewebsitewaaropalleactiviteitenen
deelnemerstevindenzijn,www.gratismuseumdag.nl
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
34
Bakkerijmuseum, Hattem | foto Margreet Vloon
35Totslot_W
aarzalikbeginnen?
Eenpaartipsomeenstarttemakenmethetbeterbegeleidenvangezinneninuwmuseum.Detipsstaannietinvolgordevanbelangrijkheid,maakdestartdaarwaaruwintuïtienaartoegaat.
1. Klankbordgroep:praateenpaarmaalperjaarmeteenklankbordgroepdiebestaatuitkinderenen/ofhunouders.Legzeuwvragenendilemma’svoorenlaatzeeerlijkreagerenopwatzijinhetmuseumaantreffen.
2. Internbeleid:ontwikkeleeninterngezinsbeleiddatdooriedereenwordtgedragenenregelmatigwordtbesproken.Openstaanvoorgezinnenheeftnietalleentemakenmetdemedewerkersaandebalie,maarheeftraakvlakkenindegeheleorganisatie.Maakvooruzelfeenseenanalyse,watkanelkemedewerkerbinnenzijnofhaartaakbijdragenaanhetverwelkomenvangezinnen?
3. Maakbeleidvanintergenerationeelleren.Laatdeinteractietussenleeftijdsgroepeneenrolspelenbijdebeslissingoverexposities,presentatiesenactiviteiten.
4. Vanaf2011moetenallemiddelbarescholenmaatschappelijkestagesaanbiedenvoorhunleerlingen.Daarliggenkansenvoordemusea.Laatleerlingendewebsitebeoordeleneneventueel
aanpassen,laatzedespeurtochtenverbeteren,laatzehelpenbijkinderfeestjese.a.Ziedemaatschappelijkestagealseenkansomeennieuwepublieksgroeptebereiken.
5. Zorgvoorhelderekoptekstendoorhethelemuseumenmaakeenapartekijkwijzervoorouders.Eenkijkwijzerdiedeoudershelptomsneldegrotelijntebegrijpenzodatzijmethunkindereningesprekkunnengaan.
6. Zorgvoorvoldoendezitplaatseninhethelemuseumenmaakergenseenplekmeteenlekkerebankwaaroudersenkleinekinderensamenkunnenzittenlezenofspelen.
7. Eendeelvandeaanpassingendieumaaktvoorouderen,zijnookheelgeschiktvoorkinderen.Eenhellingbaanvoorrolstoelenisookvoorkinderwagens,eenlagevitrinevoorkinderenisookprettigvoormenseninrolstoelen.
8. UkuntdeconsulentenvanGeldersErfgoedadviesvragenoveruwaanpak.Erzullendekomendejarenworkshopswordengeorganiseerdopdeelaspectenvandegezinsvriendelijkheid.Ukuntuwmedewerkerslatentrainenopdewijzewaaropzijdegastenbenaderenofhettotalegastvrijheidbeleidvanuworganisatietegenhetlichthouden.Neemcontactopvoormeerinformatie.
Tot slot_Waar zal ik beginnen?
GEZ
INNEN
WEL
KOM!
36 Literatuur Devos,Franky,XS,overkinderen,cultuur&
communicatie.Brussel,2007. Gibbs,Kirsten,MargheritaSanienJaneThompson.
LifelongLearninginMuseums.AEuropeanHandbook.FerraraItaly,2007.
HooperGreenhill,Eilean.TheEducationalRoleoftheMuseum.London1999.
Janssens,Eva.Degezinsvriendelijkheidvanmusea:eenkwantitatievebevragingbijdedeelnemersvanKrokuskriebels.Brussel2008.
Museummonitor2008.Opwww.lettyranshuysen.nl Nagel,F.A.Cultuurdeelnameindelevensloop.
ProefschriftUniversiteitvanUtrecht,2004. Nijs.D.enF.Peeters,Imagineering,hetcreërenvan
belevingswerelden.Amsterdam2005. Noordman,Th.B.J.e.a.Museummarketing.
‘sGravenhage,2000. Zwemmer,Charlotte(eindred.)Allin,cultureelerfgoed
voorhethelegezin.CultureleBiografieVlaanderen,2007.
Ranshuysen,Letty.PublieksverbredingindeGelderseMusea,maart2004.Opwww.gelderserfgoed.nl/documenten/prenmarketing
Verslagsymposiumgezinsvriendelijkheid,GeldersErfgoedjuni2009.Opwww.gelderserfgoed.nl/documenten/prenmarketing.
Websites www.museumkinderen.nl www.maatschappelijkestages.nl www.filosoferenmetkinderen.nl www.hostmanship.nl www.museumconsulenten.nl www.campaignfordrawing.org www.lagroup.nl
Bedrijven die ervaring hebben met het realiseren van interactieve exposities voor kinderen, maar waar volwassenen ook hun ogen uitkijken: www.ijsfontein.nl www.tinker.nl www.kissthefrog.nl www.tekstenuitleg.nl
Colofon
GEZInnEn WElKoM!Musea... leuk voor kinderen èn voor ouders!
Tekst: Liesbeth Tonckens, met dank aan Dorine Stijkel
Met dank aan de studenten van de HAN:Marcella Conceicao LimaAnnika PalmLieke van der ZeeJasper Nickmann
Vormgeving: In2vorm | BarchemIllustraties: Roger KlaassenDrukwerk: Thieme DeventerOplage: 450 stuks
Gelders Erfgoed, oktober 2009.
Een uitgave van: Gelders ErfgoedPostbus 4040, 7200 BA Zutphenwww.gelderserfgoed.nl [email protected] [email protected]
Deze uitgave is tot stand gekomen dankzij de provincie Gelderland.