Πανελλαδικές στη Νεοελληνική Γλώσσα 2016 - 2000(ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗ: Μετασχημαατισμοί, τεχνικές πειθούς και γραφής)

qwφιertyuiopasdfghjklzxερυυξnmηqσwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιmλιqπςπζαwωeτrtνyuτioρνμpκaλsdfghςjklzxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsόρωυdfghjργklαzxcvbnβφδγωmζqwertλκοθξyuiύασφdfghjklzxcvbnmqwertyuiopaβsdfghjklzxcεrυtγyεuνiιoαpasdfghjklzxcηvbnασφδmqwertασδyuiopasdfασδφγθμκxcvυξσφbnmσφγqwθeξτσδφrtyuφγςοιopaασδφsdfghjklzxcvασδφbnγμmqwertyuiopasdfgασργκοϊτbnmqwertyσδφγuiopasσδ

Η Νεοελληνική Γλώσσαστις ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΜΑΙΟΥ

Γενικού ΛυκείουΘέματα έκθεσης συλλογιστικήπορεία τεχνικές πειθούς και

γραφής 2019- 20042372019

Επιμέλεια Ηρακλής Ψάλτης

2019ΘέμαlaquoΓια να διατηρούν τις βασικές τους αρχές οι σύγχρονεςδημοκρατίες βασίζονται στη δράση των ενεργών πολιτώνraquoείναι το θέμα αφιερώματος στην ηλεκτρονική εφημερίδα τουσχολείου σου Σε ένα άρθρο 500-600 λέξεων να παρουσιάσειςτεκμηριωμένα τις θέσεις σου για το θέμα εστιάζοντας αστις ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης κάνει πράξη τηδημοκρατία στην καθημερινότητά του και β στις δράσειςμε τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στηδιαμόρφωση ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος Προσοχή στο άρθρο να μην αναγράψετε το ονοματεπώνυμόσας

α Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία (μονάδες 2) β Για ποιον λόγο χρησιμοποιείο συγγραφέας την επίκληση σε κάθε μία περίπτωση Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο (μονάδες 4)laquoΠοτέ μου δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ σύμφωνα με την οποία αυτό που ουσιαστικά διακρίνει μια δημοκρατική εξουσία από μια μη δημοκρατική είναι πως μονάχα στην πρώτη οι πολίτες μπορούν να ξεφορτωθούν τους κυβερνώντες χωρίς αιματοχυσίεςraquo laquoΣτο έργο του Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Χέγκελ χαρακτήρισετην Ιστορία ως laquoαπέραντο σφαγείοraquoraquo

α Να ξαναγράψετε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις τηςτρίτης παραγράφου αντικαθιστώντας την υπογραμμισμένηλέξη με μία άλλη σημασιολογικά ισοδύναμη 1 laquohellip δενξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ hellipraquo 2 laquohellip γίνονταιαντικείμενα χλευασμού hellipraquo 3 laquohellip εισήγαγαν στην ιστορίατρόπους συμβίωσης hellipraquo 4 laquohellip αυτός που μας αντιπολιτεύεταιhellipraquo Μονάδες 4

Σε κάθε ένα από τα παρακάτω αποσπάσματα να αναγνωρίσετετη λειτουργία της γλώσσας στις υπογραμμισμένες φράσεις(μονάδες 2) και να αποδώσετε τη σημασία τους μονολεκτικάή περιφραστικά (μονάδες 4) 1 laquohellip ο Χέγκελ χαρακτήρισετην Ιστορία ως ldquoαπέραντο σφαγείοrdquo hellipraquo (5η παράγραφος) 2laquohellip η μικρή φλόγα της λογικής που φωτίζει την πορεία μαςraquo

2

α Στα υφολογικά χαρακτηριστικά του δοκιμίουσυμπεριλαμβάνονται τα παρακάτω 1 σύνθετη δομή προτάσεωνπου επιτυγχάνεται με τη χρήση υποτακτικού λόγου και 2κάποια προφορικότητα στο ύφος που δείχνει διάθεση τουδοκιμιογράφου να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη Για κάθεένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να εντοπίσετε στοκείμενο δύο (2) παραδείγματα και να τα μεταφέρετε στοτετράδιό σας β Να εξηγήσετε τη χρήση του σημείου στίξης τηςπαρένθεσης που βρίσκεται στην 5η παράγραφο Τέλος τοιδανικό της αδελφότητας (η fraterniteacute της ΓαλλικήςEπανάστασης)

γ Στην παρακάτω φράση να αναγνωρίσετε το είδος τηςσύνταξης (ενεργητική ndash παθητική) (μονάδα 1) και να τομετατρέψετε στο άλλο είδος (μονάδες 2) laquohellip Μόνο ηδημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωσηειρηνικών επαναστάσεων hellipraquo

2018Θέμα Με αφορμή διάλογο που έχει ανοίξει στη σχολική κοινότητασχετικά με τον μορφωτικό ρόλο του σχολείου στον 21οαιώνα γράφετε ένα άρθρο (500- 600 λέξεις) στη μαθητικήεφημερίδα στο οποίο α) υποστηρίζετε την άποψη ότι τοσχολείο οφείλει παράλληλα με την εκπαιδευτική να ασκείκαι παιδευτική λειτουργία και β) προτείνετεαιτιολογημένα τρόπους με τους οποίους εκπαιδευτικοί καιμαθητέςμαθήτριες μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση τουπαιδευτικού ρόλου του σχολείου Προσοχή στο άρθρο να μηναναγράψετε το ονοματεπώνυμό σας

Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου laquoΑπό εκεί hellip υποχρεωτικήraquo (μονάδες 2) και νατεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο (μονάδες 3) Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές οι οποίες ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο αυξομειώνονται χωρίς όμως να καταργούνται Οι διαφορές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον

3

αποκλίνοντα προορισμό τους Δηλαδή Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη Η παιδείαείναι (πρέπει να είναι για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη [hellip] Αντίθετα η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4 Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται και σωστά υποχρεωτική

Να γράψετε ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στο κείμενο) στην τρίτη παράγραφο Ωστόσο επομένως προκειμένου Που πάει να πει ότι κυρίως

Ωστόσο οι όροι παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι ούτεετυμολογικά και σημασιολογικά συνώνυμοι ούτε λειτουργικάισοδύναμοι Πράγμα που σημαίνει ότι η ευκαιριακή (μπορείκαι σκόπιμη) εναλλαγή τους στη θεωρία και στην πράξηδημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών τηςκρίσιμης αυτής συζυγίας Ζητούμενο επομένως παραμένει ονηφαλιότερος έλεγχος προκειμένου να διαφανούν τόσο τακοινά όσο και τα διαφορετικά τους σημεία που επιτρέπουνσυγχρόνως τη σύγκριση και τη διάκρισή τους Που πάει ναπει ότι παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ ορισμού σεσυμμαχική και συνάμα σε αντίπαλη σχέση Κοινός τουςπαρονομαστής παραμένει η διαβαθμισμένη γνώση ως μάθησηασκημένη κυρίως εντός θεσμοθετημένων θυλάκων3 τηςπολιτείας χωρίς να αποκλείεται και η ιδιωτική τουςκηδεμονία η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνει τημορφή ταξικής και οικονομικής υπεροχής

α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσειςπεριόδους λόγουτου κειμένου αντικαθιστώντας καθεμιά από τιςυπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή της χωρίς νααλλάζει το νόημα Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή Η ίδια λέξη [] σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο μετην παιδία όσο και με την παιδιά [] το οποίο όσο βλέπω στα λεξικά εμφανίζεται πρώτηφορά στον πλατωνικό Κρίτωνα

4

[] δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές []

β) Να αντικαταστήσετε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις(υπογραμμισμένες στο κείμενο) με μία αντώνυμή της αναβαθμίζεται (1η παράγραφος) μεταγενέστερη (2ηπαράγραφος) επιτρέπουν (3η παράγραφος) ιδιωτική (3ηπαράγραφος) διαφορές (4η παράγραφος)

Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου laquoΠαιδεία hellip αφετέρουraquoκυριαρχεί η παθητική φωνή α) Να εντοπίσετε δύο ρήματαπαθητικής φωνής σε αυτή την παράγραφο (μονάδες 2) β) Ναεξηγήσετε πώς λειτουργεί η παθητική φωνή στη διαμόρφωσητου ύφους του κειμένου στη συγκεκριμένη παράγραφο(μονάδες 3)

Παιδεία και εκπαίδευση είναι δύο όροι που συχνά πυκνάεναλλάσσονται σάμπως να πρόκειται για συνώνυμα μεταυτόσημο νόημα και στόχο∙ θεωρητικό και πρακτικό Ωςρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δένδρου η λέξη παιδεία(δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες)εμφανίζει εξελισσόμενο σημασιολογικό και λειτουργικόεύρος και βάθος Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλοκαι στον Σοφοκλή δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και τηνανατροφή ενός παιδιού αλλά και την καλλιέργεια ενόςδένδρου Στον Πλάτωνα η λέξη σαφώς πλέον αναβαθμίζεταικαι αναδεικνύεται σε μέτρο γνώσης και αρετής καλύπτονταςτελικώς τόσο την πλατωνική οντολογία όσο και τηνπλατωνική επιστήμη1 Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνικήαρχαιότητα ενίοτε2 συνώνυμη της νεαρής ηλικίας ενώσκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδία όσο και μετην παιδιά∙ σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία καιανοησία αφενός το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφημέθοδο) αφετέρου

2017Θέμα

5

Στην τελετή αποφοίτησης του σχολείου σας ως υποψήφιοιεςφοιτητέςτριες και μελλοντικοίκές επιστήμονες εκφωνείτεμια ομιλία 500-600 λέξεων στην οποία εστιάζετε σε δύοάξονες α) στον ρόλο της επιστήμης στην αντιμετώπιση τωνσημαντικότερων κατά τη γνώμη σας σύγχρονων προβλημάτωνκαι β) στα ηθικά εφόδια του επιστήμονα που θα τουεπιτρέψουν να υπηρετήσει αυτό τον στόχο

α) Να βρείτε έναν από τους τρόπους ανάπτυξης της πρώτηςπαραγράφου του κειμένου laquoΗ επιστήμη hellip ηθικά ιδανικάraquo(μονάδες 2) και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας μεαναφορές στο κείμενο (μονάδες 2)H επιστήμη ως αέναος αγώνας του ανθρώπου για τηνκατάκτηση της γνώσης με την οξυδερκή παρατήρηση τηδιαίσθηση και την έρευνα ανοίγει συνεχώς νέους ορίζοντεςκαι φωτίζει τον νου Επιστήμη βέβαια και τεχνολογία δενταυτίζονται διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στηνόλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης ενώ η τεχνολογίαέχει ως επιδίωξη την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσηςγια την υπηρέτηση των τρεχουσών πρακτικών αναγκών τουανθρώπου Πολύ χαρακτηριστικά ο Αϊνστάιν [1879- 1955]είχε τονίσει ότι η επιστήμη μπορεί να προσφέρει τα μέσαγια την ανάπτυξη σκοπών τους οποίους έχουν οραματιστείπροσωπικότητες που διαθέτουν υψηλά ηθικά ιδανικά β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτωδιαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στοκείμενο) βέβαια (1η παράγραφος) εάν (2η παράγραφος) όμως(2η παράγραφος) για τούτο (5η παράγραφος) δηλαδή (6ηπαράγραφος) Μονάδες 5

α) laquoΗ σύγχυση πραγματικώντων ανθρώπωνraquo (3η παράγραφος) Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με το ασύνδετο σχήμα β) laquoΌμως η τεχνολογίαπερισσότερο άνθρωποςraquo (2η παράγραφος) Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση του ρητορικού ερωτήματος

α) Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις του κειμένου αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες χωρίς να αλλάζει το νόημα Η επιστήμη ως αέναος αγώνας του ανθρώπου

6

η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην κατάκτηση της γνώσης Η προώθηση των φυσικών επιστημών και η έκρηξη της τεχνολογίας [] εγείρουν απορίες το άγχος και η αγωνία αλλοτριώνουν [] την πνευματικήολοκλήρωση των ανθρώπων κάθε επιστημονικό επίτευγμα [] θα αποβεί [] καταστρεπτικό

2016Θέμα Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για ναεκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας με θέμα τιςανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή να εκθέσετε α) ταχαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας όπως εσείς τηναντιλαμβάνεστε και β) την άποψή σας σχετικά με τον ρόλοτων μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαδικτύου στη δημιουργίασχέσεων φιλίας

α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφουτου κειμένου laquoΜπορούμε να διακρίνουμε hellip (την τέρψη τηςευχάριστης συναναστροφής)raquo και να τεκμηριώσετε τηναπάντησή σας με αναφορές στο κείμενοΜπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων κατάτον Αριστοτέλη laquoδιά το χρήσιμονraquo laquoδιrsquo ηδονήνraquo laquoδιά τοαγαθόνraquo Στην πρώτη περίπτωση συνδεόμαστε μrsquo ένανάνθρωπο επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (γιατις υποθέσεις τις ανάγκες τη σταδιοδρομία τιςπολιτικές φιλοδοξίες μας κτλ) Στη δεύτερη διατηρούμεστενές σχέσεις μαζί του επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση(είναι διασκεδαστικός έξυπνος συνομιλητής επιδέξιοςσυμπαίκτης κτλ) Και στις δύο περιπτώσεις laquoαγαπούμεraquoτον άλλο κι εκείνος μας laquoαγαπάraquo όχι για την ανθρώπινηποιότητά μας επειδή δηλαδή είμαι εγώ αυτός που είμαικαι είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και τηνψυχή το ήθος το πνεύμα) αλλά επειδή κάτι άλλοπεριμένουμε απrsquo αυτόν και αυτός από εμάς ένα κέρδος(υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστηςσυναναστροφής)

7

β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτωδιαρθρωτικές λέξεις Άλλωστε (1η παράγραφος) δηλαδή (2ηπαράγραφος) Όταν (2η παράγραφος) λοιπόν (4η παράγραφος)

α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου εγκωμίασαν ευχαρίστησησυναναστροφής ακατάλυτη φθείρεται Μονάδες 5 β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου οικεία επιδέξιος ωφέλεια αξίααυστηρό Β4 α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και τηςπαρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτηςπαραγράφου laquoδιά το χρήσιμονraquo laquoαγαπάraquo (υλικό ή ηθικό)Μονάδες 3Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων κατάτον Αριστοτέλη laquoδιά το χρήσιμονraquo laquoδιrsquo ηδονήνraquo laquoδιά τοαγαθόνraquo Στην πρώτη περίπτωση συνδεόμαστε μrsquo ένανάνθρωπο επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (γιατις υποθέσεις τις ανάγκες τη σταδιοδρομία τιςπολιτικές φιλοδοξίες μας κτλ) Στη δεύτερη διατηρούμεστενές σχέσεις μαζί του επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση(είναι διασκεδαστικός έξυπνος συνομιλητής επιδέξιοςσυμπαίκτης κτλ) Και στις δύο περιπτώσεις laquoαγαπούμεraquoτον άλλο κι εκείνος μας laquoαγαπάraquo όχι για την ανθρώπινηποιότητά μας επειδή δηλαδή είμαι εγώ αυτός που είμαικαι είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και τηνψυχή το ήθος το πνεύμα) αλλά επειδή κάτι άλλοπεριμένουμε απrsquo αυτόν και αυτός από εμάς ένα κέρδος(υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστηςσυναναστροφής)

β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β΄ ενικούρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α΄πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο

2015Θέμα α) Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της έβδομηςπαραγράφου του κειμένου (Η καταγραφή hellip αυτού του πλούτου)και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας

8

Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών ndashτων πολύ ή λιγότερογνωστών των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων αλλά καιεκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο απόαρχαίες μαρτυρίεςndash με όλα τα δεδομένα τους δηλαδή τηνιστορία τους τα χαρακτηριστικά τους την κατάστασή τουςκαι τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους θαπροσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερηδιαχείριση αυτού του πλούτου β) Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσειςμε άλλες (λέξειςεκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή τουκειμένου Πρώτα απrsquo όλα (στη δεύτερη παράγραφο) παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) εξάλλου (στην ένατη παράγραφο)

α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου εκτυλίσσεται κατάλοιπα επιδίωξηπροσέγγισης ολοκληρωμένη Μονάδες 5 β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου αναπτυσσόταν δράση ερευνημένωνγνωρίζουμε ανάδειξης Μονάδες 5

α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση της διπλής παύλας στηνπαρακάτω περίπτωση ndashτων πολύ hellip αρχαίες μαρτυρίεςndash (στηνέβδομη παράγραφο) Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών ndashτων πολύ ή λιγότερογνωστών των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων αλλά καιεκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο απόαρχαίες μαρτυρίεςndash με όλα τα δεδομένα τους δηλαδή τηνιστορία τους τα χαρακτηριστικά τους την κατάστασή τουςκαι τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους θαπροσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερηδιαχείριση αυτού του πλούτου

β) Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο Ναδικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέαΟι χώροι θέασης και ακρόασης που δημιούργησε η ελληνικήαρχαιότητα αποτελούν για πολλούς λόγους μιαν από τις πιοσημαντικές ομάδες μνημείων της πολιτισμικής μαςκληρονομιάς Πρώτα απrsquo όλα γιατί οι χώροι αυτοί ως τόποι μαζικήςσυγκέντρωσης για θρησκευτικούς πολιτικούς ή

9

ψυχαγωγικούς σκοπούς εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τονπροφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή καιτην έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίοβίο Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης τηςδημιουργίας (θέατρα βουλευτήρια κλπ) εξακολουθούν μέχρισήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες Έναςδεύτερος λόγος για την ιδιαίτερη σημασία αυτών των χώρωνείναι ότι το θέαμα και ο λόγος που αναπτυσσόταν μέσα σrsquoαυτούς ιδιαίτερα το ψυχαγωγικό θέαμα με την πραγματικήέννοια της ψυχαγωγίας της αγωγής της ανθρώπινης ψυχήςαποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά πολιτισμικάαγαθά Από τη γέννηση του δράματος στους χώρους λατρείαςτης αρχαίας Ελλάδας μέχρι και σήμερα ο λόγος και η δράσηπου εκτυλίσσεται μέσα σε θεατρικούς χώρους παράγουνπολιτισμό

2014Θέμα Σε άρθρο σας που θα δημοσιευτεί σε τοπική εφημερίδα νααναφερθείτε σε φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμαανθρωπιάς στην εποχή μας αλλά και σε δραστηριότητεςατομικές και συλλογικές που αποσκοπούν στον περιορισμόαυτού του ελλείμματος (500-600 λέξεις)

α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφοτου κειμένου (Η laquoανθρωπιάraquo hellip laquoεν πολέμω και εν ειρήνηraquo)και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας

Η laquoανθρωπιάraquo είναι μια λέξη του καιρού μας ένας όροςκοινόχρηστος ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σrsquo όλα τα χέριαγιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύμεγάλη Και με την laquoανθρωπιάraquo εννοούμε φυσικά τησυμπόνια τη συμμετοχή με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στοπάθος του γείτονα Και όχι μόνο του γείτονα Του κάθεανθρώπου Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο laquoανθρωπισμόςraquoΈλεγαν laquoαυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστήςraquo και με τούτοεσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για νακάμει το καλό Ο Ντυνάν για παράδειγμα ο ιδρυτής τουlaquoΕρυθρού Σταυρούraquo υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής Πέρααπrsquo ότι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό

10

του εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν έξω απόδιάκριση φυλής και θρησκείας laquoεν πολέμω και εν ειρήνηraquo

Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξειςέτσι (στην τέταρτη παράγραφο) ωστόσο (στην έκτηπαράγραφο)

α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου αναλίσκεται οικουμενικήδιαστρεβλώσεις ολωσδιόλου ευζωίας Μονάδες 5 β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου κοινόχρηστος συμμετοχήαυτοακυρώνεται γνώση αδιάκοπης Μονάδες 5

α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στιςπαρακάτω περιπτώσεις laquoαυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστήςraquo(στην πρώτη παράγραφο) laquoΕρυθρού Σταυρούraquo (στην πρώτηπαράγραφο)Έλεγαν laquoαυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστήςraquo και με τούτοεσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για νακάμει το καλό Ο Ντυνάν για παράδειγμα ο ιδρυτής τουlaquoΕρυθρού Σταυρούraquo υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις εκφράσεις μεμεταφορική σημασία

Η laquoανθρωπιάraquo είναι μια λέξη του καιρού μας ένας όροςκοινόχρηστος ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σrsquo όλα τα χέριαγιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύμεγάλη Και με την laquoανθρωπιάraquo εννοούμε φυσικά τησυμπόνια τη συμμετοχή με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στοπάθος του γείτονα Και όχι μόνο του γείτονα [hellip]Ο laquoανθρωπιστήςraquo ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητεςπου αναλίσκεται με ειλικρίνεια χωρίς υστεροβουλία ακόμηκαι χωρίς τη θεμιτή επιτέλους από πολλές απόψειςεπιθυμία της υστεροφημίας υπήρξε για πολλούς αιώνεςένα θαυμάσιο ιδανικό που οι προγενέστεροι το επρόβαλλανστους μεταγενέστερους [hellip]Έπειτα ένας όρος μια λέξη μια έκφραση που βρίσκεταιολοένα στο στόμα μας σιγά σιγά φτωχαίνει αδειάζειαποστεώνεται αυτοακυρώνεται Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό

11

έχει συμβεί με την ανθρωπιά Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μαςγια να το νιώσουμε καλύτερα τούτο

2013ΘέμαΣε άρθρο που πρόκειται να αναρτηθεί στην επίσημηιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σαςσχετικά με α) τις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει ηέλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλονκαι β) τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος νααποκαταστήσει τη σχέση του με αυτό (500-600 λέξεις)

α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου τουκειμένου laquoΑποκαλύπτεται όμωςhellipυπάρξεωςraquoΑποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφασηότι ο άνθρωπος αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεωςέχει διπλή υπόσταση Από τη μια είναι ικανός για μεγάλεςπράξεις έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοείτον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο καιστην τέχνη Από την άλλη ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζειτην ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητεςθεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τιςανισότητες Ελάχιστα τέλος σέβεται τις πολλαπλέςεκφράσεις της ζωής ενώ η φύση και οι θάλασσες τουπλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του Ηυπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι έναθαυμαστό περιβάλλον που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο τηςδικής του υπάρξεως

β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματαμεταφορικής χρήσης του λόγου

α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου ταυτόχρονα γέννησε αισθανθείπληθαίνουν ανάλγητη β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου ανούσια εμφανίζεται ανέφικτηπυκνώνει υψηλά

Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού (laquoΕίναι άραγεπεριέργεια κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικόπαιχνίδιraquo) (μονάδες 3)

12

καθώς και της διπλής παύλας (laquominusόσο και αν αντιτίθεταιστις ενδόμυχες επιθυμίες μαςminusraquo) που υπάρχουν στην πρώτηπαράγραφο του κειμένου (μονάδες 2)

Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται η ζωή όμωςσε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασίατου Είναι άραγε περιέργεια κατακτητική διάθεση ή απλώςένα διανοητικό παιχνίδι Ίσως όλα μαζί ταυτόχρονα όμωςκι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς Άλλωστε τη ζωή του εδώ οάνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσιαΠεριμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς απότους πλανήτες και τα μακρινά άστρα Ακόμη όμως και ανδεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στηΓη αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν ένας άλλος καθοριστικόςπαράγοντας ορθώνεται Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί ndashόσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μαςndash ότιμε τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται για το ορατότουλάχιστον μέλλον ανέφικτη

β) Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στοαπόσπασμα που ακολουθεί laquoΑπό την άλλη ο ίδιος οάνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμουςκαι αγριότητες θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί τηναδικία και τις ανισότητεςraquo2012Θέμα Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα laquoΤέχνη και Ζωήraquoσυμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση500-600 λέξεων Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στηνπροσφορά της Τέχνης στους νέους σήμερα καθώς και στουςτρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλειστην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν

α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί ησυγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετετην απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο (μονάδες6) β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τέσσερις λέξεις ήφράσεις με μεταφορική σημασία (μονάδες 4)

Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και γιααυτογνωσία ιδού το πρώτο ερωτηματικό το για πάντααναπάντητο ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον

13

άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου δημιουργόςδηλαδή θεών ∆άμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πρινανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο Το συντροφικό συναπάντηματου ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητικήστην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή τηνπάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατήπληρότητα προς ένα αέναο γίγνεσθαι Να γιατί η αρχαίατέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανήείναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός αυτήπου δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα γιrsquoαυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση γιrsquo αυτό και μένει ηβάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδεςδηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας

α) επίτευγμα δαμάσει μετάβαση πληρότητα ουσιώδες Ναγράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνωλέξεις (μονάδες 5) β) έλλογη κοντά συνοπτικό φυσικής αιχμαλωτίσει Ναγράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνωλέξεις (μονάδες 5)

Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτωφράσεις και να τις μετατρέψετε στο αντίθετο είδος∆ιαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενηςκαι ισορροπημένης πολιτείας (μονάδες 2) ∆άμασε ηελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο(μονάδες 3)

2011ΘέμαΩς ομιλητής σε ημερίδα που οργανώνει το σχολείο σου μεθέμα τη χρήση του διαδικτύου να αναπτύξεις τις απόψειςσου σχετικά με τις υπηρεσίες που προσφέρει το διαδίκτυοστη διάδοση της γνώσης καθώς και τους τρόπους με τουςοποίους μπορεί αυτό να αξιοποιηθεί δημιουργικά στοπλαίσιο του σχολείου (500-600 λέξεις)

α) Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερηςπαραγράφου (laquoΣrsquo αυτόν τον υπαρκτό [] με την Αφρικήraquo)

14

(Μονάδες 4) β) Να βρείτε τη δομή της ίδιας παραγράφου(Μονάδες 3)Σrsquo αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονταιτρεις γκρίνιες Η μία είναι η άρνηση της τεχνολογίαςεξαιτίας των πιθανών κινδύνων που έχει η ανάπτυξή της ΟΠολ Βιρίλιο για παράδειγμα έγραψε την laquoΠληροφοριακήΒόμβαraquo Είναι σίγουρος ότι η κοινωνία της γνώσης ενέχεικινδύνους αλλά άγνωστους ∆εν τους ξέρειαλλάυπάρχουν Η δεύτερη γκρίνια έχει να κάνει με ταlaquoπαιδάκια της Αφρικήςraquo Το ακούμε για κάθε νέατεχνολογία laquoΤι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για τοΑλτσχάιμερ2 όταν τα παιδιά της Αφρικής δεν έχουν ούτεασπιρίνη για τον πυρετόraquo Το επιχείρημα έχει εν μέρειλογική Πραγματικά laquoτι να το κάνεις το εμβόλιο για τοΑλτσχάιμερ αν δεν έχεις Αλτσχάιμερraquo Αν όμωςαποκτήσεις το πρώτο που ξεχνάς είναι τα laquoπαιδάκια τηςΑφρικήςraquo Η τρίτη γκρίνια έχει να κάνει με το διαβόητοlaquoψηφιακό χάσμαraquo Βέβαια καμιά τεχνολογία καμιάεπιστημονική επανάσταση δεν διαχέεται αμέσως σε όλη τηνυφήλιο Ο Γουτεμβέργιος τύπωσε την πρώτη Βίβλο το 1455ωστόσο στην Ελλάδα η τυπογραφία ήρθε στις αρχές του 19ουαιώνα Όσο για το τυπωμένο βιβλίο ακόμη πασχίζουμε ναγίνει κτήμα του ελληνικού λαού Το σημαντικό όμως είναιότι η επανάσταση έγινε και ακόμη προχωρεί Εξάλλου αυτοίπου μιλούν για ψηφιακό χάσμα στην Αφρική πρέπει νααναλογιστούν ποιο είναι το τυπογραφικό χάσμα του δυτικούκόσμου με την Αφρική

α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στιςπαρακάτω περιπτώσεις laquoΠληροφοριακή Βόμβαraquo laquoΤι να το κάνωεγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ όταν τα παιδιά τηςΑφρικής δεν έχουν ούτε ασπιρίνη για τον πυρετόraquolaquoΠληροφοριακό άγχοςraquo (Μονάδες 3) β) Να βρείτε στο κείμενο πέντε παραδείγματα μεταφορικήςλειτουργίας της γλώσσας (Μονάδες 5)

α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις του κειμένου πιθανών ξεχνάςκατακερματισμό μετατρέπεται διασπείρει (Μονάδες 5) β)Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτωλέξεις του κειμένου υπαρκτό άρνηση σίγουροςπροσβάσιμο λογικό (Μονάδες 5)

15

2010Θέμα

α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος τουκειμένου (Η εκπαίδευση δεν νοείται των σχολικώντειχών) (μονάδες 4) β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη τηςίδιας παραγράφου του κειμένου (μονάδες 3)

Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή κανονιστικήμετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στιςνεότερες όπως την όριζε ο E Durkheim κατά τον 19οαιώνα Και τούτο επειδή τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτεεκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σεαυτήν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στιςδιαφορετικές γενιές τα δύο φύλα και τις διαφορετικέςκουλτούρες των ανθρώπων γεγονός που παρατηρείται σε όλεςτις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής Ηεκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία πουδεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο(περίοδος της νεότητας) αλλά επεκτείνεται σε όλη τηδιάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών

α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις ατομική επιτρέπουν ανεπαρκείςδιαφορετικές επεκτείνεται (μονάδες 5) β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις συνεχή χρησιμότητα συνέπειεςδεξιότητες καθίσταται (μονάδες 5)

Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματαεπιστημονικού λόγου στο κείμενο που σας δίνεταιΜε αυτή την έννοια οι διαδικασίες και οι πρακτικέςαυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσίατων άλλων θεσμών και ατόμων ούτε την κοινωνικήαπομόνωση του καθενός ατόμου αλλά την ενεργητική στάσητου αφού το ίδιο αποφασίζει άλλοτε αυτοβούλως καιάλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών ναεκπαιδευθεί Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι οάνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους

16

συμμετέχοντες (οργανισμούς εκπαιδευτές εκπαιδευόμενους)το περιεχόμενο τη διαδικασία και τους τρόπους τηςεκπαίδευσής του Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν τηναυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιώνείναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψειςκαι οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίαςΜία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλάεπαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητάτους ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομακατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανταιανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον Η συνολικήτεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότηταςστερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα ναδιατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλητη διάρκεια της ενεργού ζωής τους Κατά συνέπειαανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής τηςκατάστασης για τα άτομα οι νέοι άνθρωποι τωντεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρίαεπαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους Το γεγονόςαυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις ναανανεώνουν τις δεξιότητές τους να αποκτούν γρήγορα νέεςειδικεύσεις δηλαδή να εκπαιδεύονται συνεχώς Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή κανονιστικήμετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στιςνεότερες όπως την όριζε ο E Durkheim κατά τον 19οαιώνα Και τούτο επειδή τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτεεκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σεαυτήν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στιςδιαφορετικές γενιές τα δύο φύλα και τις διαφορετικέςκουλτούρες των ανθρώπων γεγονός που παρατηρείται σε όλεςτις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής Ηεκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία πουδεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο(περίοδος της νεότητας) αλλά επεκτείνεται σε όλη τηδιάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών

2009ΘέμαΣυχνά παρατηρείται πολλοί μαθητές να καταστρέφουν τασχολικά τους βιβλία στα προαύλια των σχολείων κατά τοτέλος του σχολικού έτους Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη

17

σχολική σας εφημερίδα να αιτιολογήσετε το παραπάνωφαινόμενο και να αναφερθείτε στους τρόπους που θασυμβάλουν στην αρμονική συνύπαρξη του βιβλίου με ταηλεκτρονικά μέσα πληροφόρησης και γνώσης (500-600λέξεις)

α) Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς και τηνεπίκληση στην αυθεντία Να εντοπίσετε το συγκεκριμένοτρόπο πειθούς στο κείμενο και να αιτιολογήσετε τη χρήσητου Ο Βολταίρος είχε πει κάποτε πως τον κόσμο τον κυβερνάνετα βιβλία Σήμερα πρέπει ένας άλλος λόγος ακόμα πιοκρίσιμος να ειπωθεί Πως ο κόσμος αν σωθεί θα τοχρωστάει στο βιβλίο

Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις ετερόφωτος ελέγξιμος ευθύνη ελεύθερηαδυναμία β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τιςπαρακάτω λέξεις αρετή γνώμη ισχύς περιφρουρώφρόνημα

Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (ενεργητικής ήπαθητικής) στις παρακάτω προτάσεις και να μετατραπεί ηκαθεμιά σύνταξη στην αντίθετή της α) laquohellipγιατί εδώ τηναυθεντία όταν κιrsquo όπου υπάρχει με τρόπο πάντωςελέγξιμο δεν την περιφρουρεί καμμιά αστυνομική δύναμηraquolaquoΗ μάχη του ανθρώπου δεν θα χαθεί ενόσω θα υπάρχεικαταφυγή του Λόγου το βιβλίοraquo

2008Θέμα Ο ∆ήμος σας διοργανώνει μια εκδήλωση με θέμα τηνπαράδοση Ως εκπρόσωπος της μαθητικής σας κοινότηταςαναλάβατε τη σύνταξη ενός κειμένου που θα εκφωνηθεί στηνεκδήλωση Σrsquo αυτό να αναφέρετε τις αιτίες για τις οποίεςπολλοί νέοι σήμερα έχουν απομακρυνθεί από την παράδοσηκαι να προτείνετε τρόπους επανασύνδεσής τους με αυτήν(500-600 λέξεις)

18

α) Το στοχαστικό δοκίμιο έχει συχνά προσωπικό - βιωματικόχαρακτήρα Να καταγράψετε δύο σχετικά παραδείγματα από τοκείμενο που σας δόθηκε

β Βασικό επίσης χαρακτηριστικό του στοχαστικούδοκιμίου είναι η μεταφορική λειτουργία της γλώσσας Νακαταγράψετε τρία σχετικά παραδείγματα από το κείμενο πουσας δόθηκεΒρισκόμαστε σrsquo ένα σταυροδρόμι δεν ήμασταν ποτέαπομονωμένοι μείναμε πάντα ανοιχτοί σrsquo όλα τα ρεύματα minusΑνατολή και ∆ύση και τrsquo αφομοιώναμε θαυμάσια τις ώρεςπου λειτουργούσαμε σαν εύρωστος οργανισμός [hellip]Συνταραζόμαστε κι εμείς δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητααπό διαδοχικές κρίσεις αποκαλυπτικές εφευρέσεις καιφόβους που δεν αφήνουν τον ανθρώπινο νου να ηρεμήσει minusσαν την καλαμιά στον κάμπο Μπροστά σrsquo αυτά τι μας μένειγια να βαστάξουμε αν απαρνηθούμε τον εαυτό μας ∆ε μένωτυφλός στα ψεγάδια1 μας αλλά έχω την ιδιοτροπία ναπιστεύω στον εαυτό μας Σας παρακαλώ να με συγχωρήσετεπου μνημονεύω εδώ προσωπικές εμπειρίες δεν έχω άλλοπειραματόζωο από εμένα Και η προσωπική μου εμπειρία μουδείχνει πως το πράγμα που με βοήθησε περισσότερο απόκάθε άλλο δεν ήταν οι αφηρημένοι στοχασμοί ενόςδιανοουμένου αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σrsquo ένανκόσμο ζωντανών και περασμένων2 ανθρώπων στα έργα τουςστις φωνές τους στο ρυθμό τους στη δροσιά τους Αυτός οκόσμος όλος μαζί μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαιμια αδέσποτη μονάδα ένα άχερο στrsquo αλώνι Μου έδωσε τηδύναμη να κρατηθώ ανάμεσα στους χαλασμούς που ήταν τηςμοίρας μου να ιδώ Κι ακόμη μrsquo έκανε να νιώσω ότανξαναείδα το χώμα που με γέννησε πως ο άνθρωπος έχειρίζες κι όταν τις κόψουν πονεί βιολογικά όπως όταν τονακρωτηριάσουν

Να σχηματίσετε μία πρόταση ή μία περίοδο για καθεμία απότις παρακάτω λέξεις εφευρέσεις εμπειρίααμφιταλαντεύεται τεχνοκρατικό πανικού Β4 Από το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων νασχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη σταυροδρόμιαποκαλυπτικές βιολογικά παράδοση υπόδικη

2007

19

ΘέμαΣε μια εποχή με μεγάλο έλλειμμα ανθρωπιάς έχει σημασία ναοργανώνονται εκδηλώσεις που βοηθούν όσους συνανθρώπουςμας το έχουν ανάγκη Να γράψετε ένα άρθρο στην εφημερίδατου σχολείου σας όπου θα εξηγείτε γιατί πρέπει ναστηρίζονται τέτοιες προσπάθειες Παράλληλα νααναφερθείτε στη συμβολή της παιδείας στην καλλιέργεια τηςανθρωπιστικής συνείδησης ιδιαίτερα των νέων (500-600λέξεων)

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς εκτός τωνάλλων και την επίκληση στην αυθεντία Να εντοπίσετε δύοπεριπτώσεις επίκλησης στην αυθεντίαΟι λογοτέχνες προφήτευαν από τον προπερασμένο αιώνα ήδηlaquoΌλοι στον αιώνα μας χώρισαν και γίνανε μονάδες οκαθένας αποτραβιέται στη μοναξιά του ο καθέναςαπομακρύνεται απrsquo τον άλλον κρύβεται και κρύβει το έχειτου3 και καταλήγει νrsquo απωθεί τους ομοίους του και νrsquoαπωθείται απrsquo αυτούςraquo (Ντοστογιέφσκι)Για να υπερβεί ο ανθρωπισμός την κρίση του απαιτείται ναπροβεί σε μια μόνο σωτήρια πρωτοβουλία να αποποιηθεί τονατομικισμό Για να μιλήσουμε με την γλώσσα των ποιητώνμας laquoΤο καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου Μετη διαφορά ότι αν δεν ολοκληρωθεί κανείς ως άτομο mdashκιόλα συνωμοτούν στην εποχή μας γιrsquo αυτόmdash αδυνατεί να τουπερβείraquo (Ελύτης) Ο ανθρωπισμός χρειάζεται αλλά δεναρκεί έτσι όπως κατάντησε δηλαδή σαν ατομικισμός

Οι ακόλουθες λέξεις και φράσεις χαρακτηρίζουν ένα επίσημούφος λόγου Να αποδώσετε με ύφος πιο ανεπίσημο και οικείοτις υπογραμμισμένες λέξεις να καταστεί ανθρώπινος οάνθρωπος ατόπημα να υπερβεί την κρίση να αποποιηθείτον ατομικισμό επιταγή των καιρών

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συχνά στο κείμενό του α΄πληθυντικό πρόσωπο Να δικαιολογήσετε την επιλογή τουαυτή Πυξίδα για τον ασφαλή διάπλου6 ανάμεσα στην Σκύλλα τηςεξατομίκευσης και στην Χάρυβδη της μαζοποίησης είναι ηκοινωνικοποίηση του ανθρωπισμού Χωρίς να διακινδυνεύουμεκανενός είδους προφητεία και δίχως να καταφεύγουμε σειστορικοφιλοσοφικές μαντείες πιστεύουμε ότι ο

20

κοινωνισμός του ανθρωπισμού είναι η επιταγή των καιρώνμας

2006ΘέμαΣτο Πνευματικό Κέντρο του ∆ήμου σας πραγματοποιείταιεκδήλωση για παιδιά που προέρχονται από περιοχή της χώραςη οποία έχει πρόσφατα πληγεί από φυσική καταστροφή Εκείέχετε κληθεί ως εκπρόσωπος του σχολείου σας να απευθύνετεσύντομη ομιλία Τι θα αναφέρατε σχετικά με την ψυχικήδύναμη που απαιτείται για να αντιμετωπίσουν τα παιδιάαυτά με αισιοδοξία το μέλλον τους Με ποιους τρόπουςκατά τη γνώμη σας θα μπορούσε η Πολιτεία να συμβάλειστην ανακούφισή τους Η ομιλία σας δεν πρέπει να ξεπερνάτα 10΄ (500-600 λέξεις)

laquoΗ μεγάλη αντοχή [] στη χαρά της νίκηςraquo Στησυγκεκριμένη παράγραφο να διερευνήσετε α Ποιον τρόποπειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας (Μονάδες 2) β Ποιαμέσα πειθούς χρησιμοποιεί Να αναφέρετε ένα παράδειγμαγια κάθε περίπτωση (Μονάδες 3)Η μεγάλη αντοχή του πνευματικού δημιουργού γεννιέται καισυντηρείται κατά κύριο λόγο από την ψυχή του Η φλογερήαγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στονπροορισμό αυτού του έργου είναι οι μεγάλες πηγές τηςδύναμής του Αυτές δεν τον αφήνουν (και στην περίπτωσηακόμη της κλονισμένης υγείας) να λυγίσει Ο άνθρωπος πουαγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει ζει όρθιος με τηνψυχή του Αυτή τον διατηρεί ακμαίο νέο δροσερό Καιεπειδή την αγάπη και την πίστη τη βρίσκει μόνο εκείνοςπου με ορισμένη πνευματική τοποθέτηση δίνει περιεχόμενοπρόγραμμα νόημα στη ζωή του και δικαίωση του μόχθου τουθεωρεί την εκτέλεση αυτού του προγράμματος (την laquoπλήρωσητου νοήματοςraquo της ζωής) η πνευματική τοποθέτηση είναισε τελευταίαν ανάλυση το στοιχείο που τροφοδοτεί τηναντοχή του δημιουργού (απέναντι στη φθορά που φέρνει οκάματος αλλά και απέναντι στους κλυδωνισμούς της ζωήςστο φυσικό και στον ηθικό laquoπόνοraquo) Ο κοινός άνθρωπος πουδεν είναι κατά τον ίδιο τρόπο τοποθετημένος εύκολαεξαντλείται και καταρρέει όταν χτυπηθεί από ένα

21

ανεπάντεχο δεινό ή όταν η υπέρμετρη δουλειά αρχίσει ναφθείρει την υγεία του Ο πνευματικά τοποθετημένοςδημιουργός δεν γκρεμίζεται εύκολα ούτε από τη νόσο ούτεαπό τα γερατειά ούτε από τις απογοητεύσεις και τα πένθητα ατυχήματα της ζωής και όπως ο πολυάσχολος καιπροκομμένος άνθρωπος δεν laquoευκαιρείraquo καθώς λέμε νrsquoαρρωστήσει έτσι κι αυτός με την προσήλωσή του στο νόημαπου έχει δώσει στη ζωή του δεν laquoευκαιρείraquo ούτε τον κόπονα αισθανθεί ούτε τη φθορά mdash και φτάνει στο τέρμα τουβίου σαν τον αθλητή που πέφτει επιτέλους για να αναπαυθείστη χαρά της νίκης [hellip]

Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις πιο κάτωλέξεις του κειμένου ακαταπόνητους ανεπάντεχουπέρμετρη προσήλωση δαμάζει

Β4 Να αναφέρετε πέντε παραδείγματα μεταφορικής χρήσηςτης γλώσσας από το κείμενο που σας έχει δοθεί

2005ΘέμαΣτα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα μειώνονται σταδιακά οιχώροι ομαδικής ψυχαγωγίας και άθλησης Στο πολιτιστικόκέντρο του δήμου σας καλείστε ως εκπρόσωπος των μαθητώνκαι χρήστης αυτών των χώρων να επισημάνετε σε μια ομιλίασας 500-600 λέξεων τη σημασία του ομαδικού παιχνιδιούστην ψυχική και σωματική διαμόρφωση και στη μελλοντικήκοινωνικοποίηση των εφήβων

Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της έβδομης παραγράφου(laquoΤα ομαδικά παιχνίδια hellip κορυφές της ενέργειαςraquo)Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό σεσυνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενικήενέργεια Να μη νιώθης πως είσαι άτομο ανεξάρτητο παράμέλος μιας ομάδας Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα τηνατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπουανήκεις σχολή Πανεπιστήμιο πόλη έθνος Έτσι απόσκαλοπάτι σε σκαλοπάτι το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσειστις πιο αψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας

22

Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις πιο κάτωλέξεις του κειμένου πραγματοποιούν ευλύγισταακαλλιέργητη αφιλόκερδες γυμνάζεις

Β4 αριστοκρατία σκοινοβατικούς ισορροπίαλεμβοδρομίες συνηθίζουν Από το δεύτερο συνθετικό τωνπιο πάνω λέξεων να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη

2004ΘέμαΩς τελειόφοιτος να γράψεις ένα άρθρο 400-500 λέξεων γιατην τοπική εφηmicroερίδα Στο άρθρο αυτό microε βάση τη σχολικήσου εmicroπειρία να αναφέρεις τι προσφέρει το σχολείο γιατην αντιmicroετώπιση του καθηmicroερινού καταιγισmicroού τωνπληροφοριών και την ένταξη των τελειοφοίτων στηνκοινωνία Ποιες αλλαγές θα πρότεινες για τη βελτίωσηαυτών των προσφορών του σχολείου

Να βρείτε τη δοmicroή και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερηςπαραγράφουΑξιοπρόσεχτη η παρατήρηση ∆εν αληθεύει όmicroως στη δική microαςεποχή Γιατί σήmicroερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικάαπό άλλοτε και ο αέρας το laquoκλίmicroαraquo του σχολείου έχειαλλάξει Παλαιότερα ο microαθητής περίmicroενε να φωτιστείαποκλειστικά και microόνο από το ∆άσκαλό του Σήmicroερα οι πηγέςτων πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθmicroό εκπληκτικόκαι οι κρουνοί τους (η εφηmicroερίδα το περιοδικό τοραδιόφωνο η τηλεόραση) ρέουν microέσα στο σπίτι Μπορείλοιπόν ο microαθητής ανάλογα microε τη δύναmicroη και την όρεξή τουνα προmicroηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα laquoειδήσειςraquo απόόλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας ιστορικέςγεωγραφικές βιολογικές ανθρωπολογικές φυσικήςχηmicroείας κοσmicroογραφίας ηλεκτρολογίας κάθε λογήςlaquoτεχνικήςraquo

Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική ndash επαγωγική)του παρακάτω συλλογισmicroού Να δικαιολογήσετε την απάντησήσας - όπου απουσιάζει ο ανταγωνισmicroός ο άνθρωπος δενπλουτίζει τα εφόδιά του - σε παλαιές εποχές απουσίαζε οανταγωνισmicroός Άρα ο άνθρωπος σε παλιές εποχές δενπλούτιζε τα εφόδιά του Να αξιολογήσετε τον παραπάνω

23

συλλογισmicroό ως προς την αλήθεια την εγκυρότητα και τηνορθότητά του (Να θεωρήσετε ότι οι προκείmicroενεςανταποκρίνονται στην πραγmicroατικότητα)

α Αφού λάβετε υπόψη τη σηmicroασία που έχουν οι παρακάτωφράσεις στη δεύτερη παράγραφο του κειmicroένου να σηmicroειώσετεστο τετράδιό σας σε ποιες από αυτές η γλώσσα λειτουργείαναφορικά και σε ποιες ποιητικά i σήmicroερα τα παιδιάείναι διαφορετικά ii το laquoκλίmicroαraquo του σχολείου έχειαλλάξει iii ο microαθητής περίmicroενε να φωτιστεί από το∆άσκαλο iv οι κρουνοί ρέουν microέσα στο σπίτι

β παντογνώστης αποκλειστικά εκπληκτικό Να αναλύσετετις λέξεις στα συνθετικά τους και από το δεύτεροσυνθετικό της κάθε λέξης να σχηmicroατίσετε microια δική σας(απλή ή σύνθετη) λέξη

24