Nederlandse literatuur vóór 1900

Nederlandse literatuur vóór 1900


Over deze powerpointpresentatie3 delen:

1. Informatie over het examen : ! 2. Een kort overzicht van de colleges : ! 3. Een paar voorbeelden (foto’s, filmpjes,

etc.) NB: niet alles wordt dus in dit gedeelte

behandeld.


examen


examen Schriftelijk examen


examen1. Leeslijst (op de helft van de

punten) 2. College (op de andere helft)


examen1. Leeslijst Welke boeken?

1. Reinaert de vos OF Karel en Elegast (uitgave “In Context”)

2. P.C. Hooft, Warenar (uitgave “In Context”)

3. Multatuli, Max Havelaar (In het Tsjechisch + Nederlandse

fragmenten)


examen1. Leeslijst Wat?

Tekst én context Geen details Vraagjes! College! Termen


examen1. Leeslijst Wat?

De tekst kunnen situeren (context) Ook in staat zijn om een (Nederlands)

fragment te situeren in het geheel van de tekst

Opm.: kan ook een fragment zijn dat we niet in de les hebben behandeld (ook bij Max Havelaar)


examen1. Leeslijst Examenvragen

Een fragment uit één van de teksten Dit fragment kunnen situeren

Auteur? Waar & wanneer tot stand gekomen?

Bij het fragment ook enkele vragen Cf. vraagjes, termen, behandelde stof

in de colleges


examen1. Leeslijst Opmerking

Je hoeft niet elk woord te begrijpen Wel het geheel van de tekst/ het

fragment (en dus ook woorden die belangrijk zijn om het geheel te begrijpen…)


examen1. Leeslijst VOORBEELD



Proloog Warenar (r.1-74) 1. Situeer het tekstfragment

Wie is de auteur? Wanneer & waar kwam het verhaal tot

stand? Situeer het fragment in het geheel van het

verhaal (zeg daarbij iets over plot, personages)



Proloog Warenar (r.1-74) 2. Bijkomende vraagjes, bijv.:

‘Translatio, imitatio, aemulatio’. Leg uit met Warenar als voorbeeld. Je kan ook regels citeren uit het fragment.

[bijv. r. 66 en verder]




Waar zijn de personages ‘Mildheid’ en ‘Gierigheid’ voorbeelden van?




‘daarom is WARE-NAR een goede naam voor hem’, staat te lezen in regel 30. Wat betekent de naam? Leg uit waarom dit een geschikte naam is voor het hoofdpersonage.


examen2. College Materiaal:

Hand-outs College (notities) !!! Extra leesopdrachten

(literatuurgeschiedenis.nl, entoen.nl, etc)

Opm.: je hoeft niet te kennen wat we niet in het college besproken hebben, zoals Vander mollenfeeste


examen2. College Wat?

De belangrijkste namen van schrijvers en teksten (gedichten, boeken,…) de namen die vaak vielen in de colleges de namen waar de nadruk op werd gelegd De namen van auteurs/werken van

wie/waarvan we een fragment hebben bekeken en besproken



De belangrijkste namen van schrijvers en teksten (gedichten, boeken,…)

Bijv.: het Egidiuslied, Jacob van Maerlant



De belangrijkste termen



De belangrijkste termen

Bijv.: hoofse ridderroman, geuzenlied,…



De fragmenten /gedichten/liederen die we in de colleges besproken hebben

Vgl. leeslijst Je hoeft niet alle woorden in het fragment te

begrijpen, maar wel het geheel Kunnen situeren (auteur, etc) Bijkomende vraagjes



De fragmenten /gedichten/liederen die we in de colleges besproken hebben

Bijv.: “O kerstnacht, schitterender dan de dagen”


examen2. College Examenvragen

Minstens één algemene vraag Uitleggen termen/korte citaten/namen Fragment situeren + vraagjes



Minstens één algemene vraag

Bijvoorbeeld: Wat zijn geuzenliederen? Vertel iets over de context waarin deze liederen ontstonden en over de thematiek van deze liederen.

Bonusvraag: geef één voorbeeld van een geuzenlied.



Uitleggen termen/korte citaten/namen

Bijvoorbeeld: Rederijker “Slaet op den trommele van

dirredomdeine” Lied van heer Halewijn



Fragment situeren + vraagjes

Bijvoorbeeld: O kerstnacht, schitterender dan alle dagen.


examen2. College O kerstnacht, schitterender dan alle

dagen. Wie is de auteur van dit tekstfragment? De auteur was een controversieel figuur.

Waarom? Uit welk werk komt dit fragment? Situeer het fragment in het geheel van

dit werk.


overzicht


overzicht Inleiding

Middelnederlands Het eerste Nederlandse zinnetje De eerste Nederlandse dichter


overzicht Literatuur in de Middeleeuwen

Liederen Ridderromans Religieuze literatuur Didactische literatuur



Karel en Elegast Reinaert de vos


overzicht De rederijkers

Inleiding (algemeen; refrein) De literaire receptie van rederijkersgedichten: NIET

Anthonis de Roovere Elckerlijc Mariken van Nieumeghen


overzicht De 16de eeuw

Context Renaissance; humanisme Erasmus

Geuzenliederen


overzicht De 17de eeuw: de “gouden” eeuw

Context VOC Reisliteratuur De Statenbijbel Jacob Cats



Bredero Hooft Vondel Huygens



Hooft, Warenar


overzicht De 18de eeuw: de pruikentijd

Context: Verlichting, rationalisme Sentimentalisme



Context Taalflaminganten De romantiek De tachtigers Het naturalisme



Multatuli, Max Havelaar



De (cultuur)historische context Taalkunde Moderne literatuurHet culturele erfgoed


De (cultuur)historische context Taalkunde Moderne literatuurHet culturele erfgoed

Bijv.: Reinaert de vos


Het culturele erfgoed

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/ReynaertMonument.JPG

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/ReynaertCloseup.JPG

Reinaert de vos Monument in het Nederlandse Hulst

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/ReynaertCloseup.JPG

Reinaert de vos

Jan Frans Willems

Reinaert de vos

Jan Frans Willems

Reinaert de vos


Context

Reinaert de vos

Reinaert de vos http://nl.youtube.com/watch?v=Ygfj1edQmfQ

cf. Hoofdstuk 10: “Voor elk wat wils” “In de loop van de tijd hebben velen geprobeerd Reinaert voor hun karretje te spannen. Voor de ene was hij het symbool van het kwade en verderfelijke, een ander beschouwde hem als geslaagde revolutionair ten opzichte van de gevestigde orde, voor een derde stond hij voor de overwinning van superieure intelligentie op domme kracht” (p.89).

http://nl.youtube.com/watch?v=Ygfj1edQmfQ


cf. Hoofdstuk 10: “Voor elk wat wils” “Robert van Genechten schreef in 1941 een antisemitische versie, terwijl Louis Paul Boon in 1964 de strijd tussen Reinaert en Isengrijn in zijn boek Wapenbroeders verwerkte als scherpe satire tegen de rooms-katolieke kerk en de communistische partij. Met de listige vos kan je blijkbaar alle kanten op.” (p.89).



cf. Hoofdstuk 10: “Voor elk wat wils” Robert van Genechten (boek) Tijdens WOII: tekenfilm (in kleur!) De neushoornOpm.: op het net gezet in naam van Stormfront (rechts-nationalistische, racistische website)



Taalkunde

Reinaert de vos

Reinaert de vos

GENT - Eddy Levis, voorzitter van de Gentsche Sosseteit, heeft de 3.469 verzen van het bekende middeleeuwse dierenepos 'Reinaert de Vos' hertaald in Gents dialect. Het oorspronkelijke verhaal zou immers 'in de streek van Gent van Gent geschreven zijn.’

Reinaert de vos

“en hij kluut moar vuurt, het gruut venijn; zelfs al was al 't loaken hier in Gent, gemoakt van perkament, ze zouden er al zijn wanbedrijven nie op nere kunnen schrijven”


Moderne literatuur


Wapenbroeders. Een getrouwe bewerking der aloude boeken over Reinaert en Isengrimus.


Wapenbroeders. Een getrouwe bewerking der aloude boeken over Reinaert en Isengrimus. (1955)

De Kapellekensbaan (1953)


overzicht Inleiding

Middelnederlands Het eerste Nederlandse zinnetje De eerste Nederlandse dichter


overzicht Inleiding

Middelnederlands Het eerste Nederlandse zinnetje => ? De eerste Nederlandse dichter

=> ?


overzicht Inleiding

Middelnederlands Het eerste Nederlandse zinnetje => ? De eerste Nederlandse dichter

=> ?



Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?


Hendrik van Veldeke


Sommige geleerden twijfelen eraan of “ons” eerste zinnetje Nederlands was

Hendrik van Veldeke komt ook voor in de Duitse literatuurgeschiedenis

=> “Nederlands”=> “literatuur”



Liederen

“Daer werd gehouden een banket / Het hoofd werd op de tafel gezet”



Liederen


“Heer Halewijn zong een liedekijn / Al die dat hoorde wou bi hem zijn”



Liederen


“Heer Halewijn zong een liedekijn / Al die dat hoorde wou bi hem zijn”

Het lied van heer Halewijn

Luuk GruwezHet gezwijg

En het hoofd werd op de tafel gezeten samen met het hoofdhet zwijgen van het hoofd.

[…]

Er werd alsnog gehouden een banket,een wonderbaarlijk groot banketen het hoofd daar, dat blakend op de tafel stond,Dat daar nog protserig en praatziek stond,Begon eensklaps te braken in het rond.

Egidius waer bestu bleven

Egidius waer bestu blevenMi lanct na di gheselle mijnDu cours die doot du liets mi tleven

Het Egidiuslied (ca. 1400)

Lodewijk van Gruuthuse, heer van Brugge (ca. 1422-1492) die het handschrift in het midden van de vijftiende eeuw in bezit had

Het Gruuthusehandschrift

Den Haag, 15 februari - De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft een uniek middeleeuws handschrift ver-worven. Het Gruuthusehandschrift is een van de belangrijkste bronnen voor de Middelnederlandse letterkunde en voor de Nederlandse cultuur-geschiedenis van de middeleeuwen. Het is het laatste topstuk van de middeleeuwse cultuur dat tot op heden in particuliere handen was.

Gruuthuse, waar bestu bleven? Mi lanct na di, gheselle myn.Het Gruuthuse-handschrift (1395-1408) […] bevindt zich niet langer meer in Vlaanderen. Op 14 februari 2007 werd bekend dat de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag het manuscript heeft aangekocht. Daarvoor maakte het deel uit van de collectie van de familie van Caloen (Koolkerke - Brugge). Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste handschriften met liederen en allegorische gedichten in het Middelnederlands.

Floris ende BlancefloerDiederic van Assenede

Floris ende BlancefloerDiederic van Assenede

Het hoofse ridderverhaal van Floris ende Blancefloer, waarvan de eerste versie wellicht uit de 12de eeuw dateert, lijkt een beetje op Shakespeares Romeo en Julia […]. 'Zij konden bijeen niet komen', klinkt het klagend in dat laatste verhaal. De romance wordt in de drie gevallen onmogelijk gemaakt, niet omdat de geliefden op elkaar zijn uitgekeken maar omdat ze een verschillende afkomst hebben en worden tegengewerkt. Shakespeares wereldberoemde stel pleegt zelfmoord […]. Met Floris, zoon van een moorse koning, en Blancefloer, dochter van de blanke slavin van de koningin, liep het beter af. De liefde van de twee, die samen zijn opgegroeid, bleek zo sterk dat degenen die hun verbintenis ongenegen zijn, uiteindelijk bijdraaien.

Ouderen onder ons hebben vooral - vaak zonder het zelf te beseffen - Maerlants beeld voor ogen, zoals het door de Vlaamse Beweging werd gecreëerd. Wellicht kunnen sommigen het hartstochtelijke Maerlantlied nog zingen: ‘Waarom, waarom, waarom ik voor geen vreemden buig?/ Waarom ik met Van Maerlant juich!/Omdat ik Vlaming ben! (3 maal)’? Dit ‘Omdat ik Vlaming ben’ - door Maerlant al even neutraal bedoeld als zijn vaker weerkerende rijmpaar ‘walsch/valsch’ - heeft de Vlaams-romantische gemoederen heftig beroerd.



Karel en Elegast Reinaert de vos


overzicht De rederijkers

Inleiding (algemeen; refrein) De literaire receptie van rederijkersgedichten: NIET

Anthonis de Roovere Elckerlijc Mariken van Nieumeghen

De dood jaagt op Elckerlijc. Houtsnede uit een gedrukt boek uit 1500 waarin het toneelstuk is verschenen.

Mariken van Nieumeghen Standbeeld in Nijmegen

Mariken van Nieumeghen Standbeeld in Nijmegen

Mariken van Nieumeghen



Context Renaissance; humanisme Erasmus

Geuzenliederen

Wilhelmus van NassouweBen ick van Duytschen bloet,Den Vaderlant getrouweBlyf ick tot in den doot:Een Prince van OraengienBen ick vrij onverveert,Den Coninck van HispaengienHeb ick altijt gheeert.

http://www.youtube.com/watch?v=0d3Bab0xBIc

http://www.youtube.com/watch?v=0d3Bab0xBIc



Context VOC Reisliteratuur De Statenbijbel Jacob Cats

http://nl.youtube.com/watch?v=GJyMVNGDaPU



Bredero Hooft Vondel Huygens

G.A. Bredero

P.C. Hooft

Joost van den VondelJoost van den Vondel

Constantijn Huygens



Hooft, Warenar


overzicht De 18de eeuw: de pruikentijd

Context: Verlichting, rationalisme Sentimentalisme



Context Taalflaminganten De romantiek De tachtigers Het naturalisme


Hendrik Conscience


http://www.youtube.com/watch?v=m2K8JqwXaYQ Trailer

http://www.youtube.com/watch?v=85zC5HsWA2YDe grootste Belg

http://www.youtube.com/watch?v=m2K8JqwXaYQ

http://www.youtube.com/watch?v=85zC5HsWA2Y


De Tachtigers


“Het was nochtans mooi in de planning ingeschreven. In de week van één mei een nieuwe socialistische burgemeester voor Antwerpen. Een nieuwe lente, een nieuw geluid, en bovendien een mooie aanvang van de echte eindsprint naar verkiezingszondag 18 mei. Maar dat feest gaat niet door.”


“Nieuwe lente, nieuw geluid van Radiohead


“Dat, heren en dames van de jury, zijn de feiten. Dat heeft meneer Van Themsche gedaan als een god in het diepst van zijn gedachten. Onze “held, heeft een klein meisje van haar driewieler geblazen met zijn geweer.”


“De partij trok daar de les uit dat ze voortaan geen ruzie meer zal maken, toch niet waar de mensen bij zijn. Maar dat is niet zo simpel in een partij met niets dan zelfverklaarde rebellen en vrijbuiters, die ook nog eens graag op tv komen demonstreren hoezeer ze in het diepst van hun gedachten God zijn.”


“In de tweede licentie vergelijkende cultuurweten-schappen toonde ik aan de studenten dat het zwart als modekleur het gevolg was van die golfbeweging. Helemaal achteraan sprong een studente geagiteerd recht. Professor, ik en niemand anders heb vanmorgen beslist om zwart te dragen, zei ze. Juffrouw, u hebt absoluut gelijk, antwoordde ik. Maar kijk eens rondom u en vertel me hoe het komt dat jullie alle zestig deze morgen hebben beslist, als allerindividueelste expressie van jullie allerindividueelste emotie, om zwarte kledij aan te trekken.


“Er kunnen altijd honderd redenen gevonden worden om neen te stemmen, naargelang ieders allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. Zelfs in het zeer ,,Europese'' Frankrijk haalde het Verdrag van Maastricht het in 1992 maar met een schamele 51 procent.



Multatuli, Max Havelaar



Nederlandse literatuur vóór 1900

Documents