Top Banner
Neamhord ar Speictream an Uathachais
66

neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Mar 15, 2019

Download

Documents

buikiet
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Neamhord ar Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Intreoir

Eacuteiriacuteonn le scoileanna priacuteomhshrutha oideachas a thabhairt do chuid mhoacuter paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil Neamhord ar Speictream an Uathachais (NSU) orthu Solaacutethraiacutetear sa chaibidil seo samplaiacute de na doacuteigheanna is fearr leis an timpeallacht seomra ranga agus na claacuteir oideachais a oiriuacutenuacute le freastal ar bhuanna agus ar riachtanais paacuteistiacute agus daoine oacutega i mbunscoileanna agus in iar-bhunscoileanna Tugtar oideachas do chuid acu i ranganna priacuteomhshrutha agus do chuid eile in ionaid speisialta mar a nglacann siad paacuteirt i gclaacuteir chomhthaacuteite de reacuteir mar is cuiacute Cleachtoacuteiriacute speisialtachta a scriacuteobh an chaibidil seo agus diacuteriacutetear ar phaacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil leibheacuteal ard teicniacuteciacute speisialtachta idirghabhaacutela de dhiacuteth orthu Is feacuteidir na straiteacuteisiacute a mholtar a oiriuacutenuacute le freastal ar riachtanais paacuteiste noacute duine oacuteg ar bith ar a bhfuil NSU Taacute comhairle inti ar mhuacutenlaiacute cuimsithe shoacuteisialta agus ar straiteacuteisiacute idirghabhaacutela ar eacuteirigh leo nuair a cuireadh i bhfeidhm iad i scoileanna ar fud Thuaisceart na hEacuteireann Solaacutethraiacutetear eolas ar na hacmhainniacute agus ar na haacutebhair treorach a chuireann an Roinn Oideachais agus an Roinn Oideachais agus Scileanna ar faacuteil ar theagasc paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Sonraiacutetear eolas ar acmhainniacute agus trealamh a thaacuteirgtear ar bhonn geilleagair Tugtar treoir doacuteibh sin ar mian leo cur lena n-eolas ar NSU triacute shainoiliuacuteint a chuireann Foirne Comhairleacha na mBord Oideachais agus Leabharlann ar faacuteil agus triacute ardoiliuacuteint agus claacuteir idirghabhaacutela a chuireann Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein ar faacuteil Tugtar mionsonraiacute fosta ar chuacutersa Cheacuteim an Mhaacuteistir ar NSU a chuireann na hollscoileanna ar faacuteil agus ar shainoiliuacuteint de chuid eagraiacuteochtaiacute eile

Deacuteantar teagmhaacuteil leis na Foirne Tacaiacuteochta Comhairleacha i do cheantar Bhord Oideachais agusnoacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein le haghaidh tuilleadh eolais comhairle noacute oiliuacutena

347

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

348

Neamhord Speictream an Uathachais Is cur siacuteos eacute Neamhord Speictream an Uathachais (NSU) ar roinnt riochtaiacute triacutena leacuteiriacutetear na triacute phriacuteomhreacuteimse deacrachta ar a dtugtar Triad na Maacutechailiacute (Wing agus Gould 1979) Is iad na triacute reacuteimse ataacute i gceist

Deacracht caidrimh shoacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo fadhbanna le mothuacutechaacutein daoine eile a aithint agus a thuiscint agus lena mothuacutechaacutein feacutein a bhainistiuacute Is doiligh leis na daltaiacute seo cairdeas a bhunuacute as siocair nach mbiacuteonn siad in ann idirghniacuteomhuacute le daoine eile

Deacracht cumarsaacuteide soacuteisialta I measc na ndeacrachtaiacute taacute teanga labhartha agus neamhlabhartha amhail comharthaiacute gotha gnuacuteise agus tuin gutha a uacutesaacuteid agus a thuiscint

Deacracht samhlaiacuteochta soacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo toil mianta agus iompraiacuteocht daoine eile a thuiscint agus a thuar agus caacutesanna agus suiacuteomhanna taobh amuigh daacute dtaithiacute feacutein a shamhluacute Is minic a ghabhann reacuteimse caol gniacuteomhaiacuteochtaiacute leantacha leis seo Leacuteiriacutetear deacrachtaiacute i reacuteimse na samhlaiacuteochta agus na smaointeoireachta triacute easpa soluacutebthachta sa smaointeoireacht agus san iompraiacuteocht Faacutegann an reacuteimse deacrachta seo go bhfuil suiacuteomhanna uacutera agus suiacuteomhanna nach bhfuil siad eolach orthu duacuteshlaacutenach ag daltaiacute pleacute leo

Is triacute Thriad iomlaacuten na Maacutechailiacute a dhiagnoacuteisiacutetear NSU ach niacute leacuteiriacutetear an Triad ar an doacuteigh cheacuteanna i measc paacuteistiacute agus daoine oacutega aonair Meastar go bhfuil leibheacuteal na maacutechaile ar chontanaim oacute lsquoeacuteadromrsquo go dtiacute lsquomeaacutenachrsquo go dtiacute lsquotromrsquo

Niacutel aon iompraiacuteocht per se a leacuteiriacuteonn as siocair gurb ann noacute nach ann di neamhord speictream an uathachais is eacute an partuacuten foriomlaacuten agus na deacrachtaiacute a ghabhann leo a shainmhiacuteniacuteonn NSU (Jordan et al 1998) Glactar leis gur 1 in 100 raacuteta na dteagmhas agus is eacute 41 an coacuteimheas fireann go baineann le blianta fada Is den taacutebhacht fios a bheith againn go leacuteiriacuteonn cailiacuteniacute i suiacuteomhanna priacuteomhshrutha treacuteithe niacuteos caolchuacuteisiacute ach go mbiacuteonn coigeartuithe

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

agus idirghabhaacutelacha de dhiacuteth orthu le go mbeidh eispeacuteireas rathuacuteil oideachais acu

Taacutethar ag glacadh leis ar bhonn niacuteos forleithne le tamall go mbiacuteonn difriacuteochtaiacute ceacuteadfacha acu siuacuted ar a bhfuil NSU chomh maith le Triad na Maacutechailiacute Taacute mionchur siacuteos ar na difriacuteochtaiacute seo sa rannaacuten a bhaineann le proacuteiseaacuteil cheacuteadfach

Drsquoainneoin go mbeidh gneacuteithe den saol laethuacuteil duacuteshlaacutenach ag daltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais is den taacutebhacht go dtoacutegtar ar bhuanna agus agus ar stiacuteleanna foghlama uathuacutela na ndaltaiacute Drsquofheacuteadfaiacute go mbainfeadh na buanna sin le cuimhne mhaith oacute mheabhair agus bheith mionsonrach ina gcuid oibre agus go haacuteirithe maidir le peirspictiacuteocht uacuter a leacuteiriuacute ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae

Tagairtiacute

National Autistic Society (2010) NSU and Aspergerrsquos Syndrome an introduction Accessed 28th November 2010 from httpwwwASDorgukabout-ASD ASD-and-asperger-syndrome-an-introductionaspx

Jordan R Jones G amp Murray D (1998) Evaluating Interventions for children with ASD a literary review of recent and current research London DfES

Wing L and Gould J (1979) Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children epidemiology and classification Journal of ASD and Developmental Disorders Vol 9(1) pp 11-29

349

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

350

Pointiacute Taacutebhachtacha faoi Dhaltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute dearcadh difriuacuteil ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar an domhan Tig leis seo peirspictiacuteocht dhifriuacuteil a thaispeaacuteint do dhaoine eile ar ghnaacutethimeachtaiacute agus gnaacutethshuiacuteomhanna an lae agus tig leis bheith iontach suimiuacuteil

Is ionduacuteil go mbiacuteonn an chuma ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU go bhfuil seacute diacuterithe airuirthi feacutein Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith air uirthi gur cuma leisleacutei faoi rud ar bith ach a riachtanais feacutein

Biacuteonn proacuteifiacutel foghlama neamhchothrom ag paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Drsquofheacuteadfadh daltaiacute eacuteirimiuacutela deacrachtaiacute moacutera a bheith acu le tascanna maireachtaacutela oiriuacutenaitheacha a bhaineann le hord seichimh agus le heagruacutechaacuten msh na leabhair chearta a thabhairt chun na scoile noacute taacutebla a ullmhuacute roimh bheacuteile

Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU nach bhfuil tuiscint ar bith noacute gan ach beagaacuten tuisceana aigeaici ar a mothaiacuteonn noacute a smaoiniacuteonn daoine eile

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna ceacuteadfacha a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash amharc fuaimeanna blas boladh uigeacht (Feacuteach an chaibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna biamiacuteochaine a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash aiste theoranta bia fadhbanna diacuteleaacuteitefadhbanna leithris

Is duine uathuacuteil gach paacuteiste noacute duine oacuteg ndash lsquoniacute fhoacuteireann meacuteid amhaacutein do gach duinersquo Chomh maith le heolas ar NSU is gaacute eolas a chur ar threacuteithe pearsanta an phaacuteiste noacute an duine oacuteig

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 2: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Intreoir

Eacuteiriacuteonn le scoileanna priacuteomhshrutha oideachas a thabhairt do chuid mhoacuter paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil Neamhord ar Speictream an Uathachais (NSU) orthu Solaacutethraiacutetear sa chaibidil seo samplaiacute de na doacuteigheanna is fearr leis an timpeallacht seomra ranga agus na claacuteir oideachais a oiriuacutenuacute le freastal ar bhuanna agus ar riachtanais paacuteistiacute agus daoine oacutega i mbunscoileanna agus in iar-bhunscoileanna Tugtar oideachas do chuid acu i ranganna priacuteomhshrutha agus do chuid eile in ionaid speisialta mar a nglacann siad paacuteirt i gclaacuteir chomhthaacuteite de reacuteir mar is cuiacute Cleachtoacuteiriacute speisialtachta a scriacuteobh an chaibidil seo agus diacuteriacutetear ar phaacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil leibheacuteal ard teicniacuteciacute speisialtachta idirghabhaacutela de dhiacuteth orthu Is feacuteidir na straiteacuteisiacute a mholtar a oiriuacutenuacute le freastal ar riachtanais paacuteiste noacute duine oacuteg ar bith ar a bhfuil NSU Taacute comhairle inti ar mhuacutenlaiacute cuimsithe shoacuteisialta agus ar straiteacuteisiacute idirghabhaacutela ar eacuteirigh leo nuair a cuireadh i bhfeidhm iad i scoileanna ar fud Thuaisceart na hEacuteireann Solaacutethraiacutetear eolas ar na hacmhainniacute agus ar na haacutebhair treorach a chuireann an Roinn Oideachais agus an Roinn Oideachais agus Scileanna ar faacuteil ar theagasc paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Sonraiacutetear eolas ar acmhainniacute agus trealamh a thaacuteirgtear ar bhonn geilleagair Tugtar treoir doacuteibh sin ar mian leo cur lena n-eolas ar NSU triacute shainoiliuacuteint a chuireann Foirne Comhairleacha na mBord Oideachais agus Leabharlann ar faacuteil agus triacute ardoiliuacuteint agus claacuteir idirghabhaacutela a chuireann Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein ar faacuteil Tugtar mionsonraiacute fosta ar chuacutersa Cheacuteim an Mhaacuteistir ar NSU a chuireann na hollscoileanna ar faacuteil agus ar shainoiliuacuteint de chuid eagraiacuteochtaiacute eile

Deacuteantar teagmhaacuteil leis na Foirne Tacaiacuteochta Comhairleacha i do cheantar Bhord Oideachais agusnoacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein le haghaidh tuilleadh eolais comhairle noacute oiliuacutena

347

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

348

Neamhord Speictream an Uathachais Is cur siacuteos eacute Neamhord Speictream an Uathachais (NSU) ar roinnt riochtaiacute triacutena leacuteiriacutetear na triacute phriacuteomhreacuteimse deacrachta ar a dtugtar Triad na Maacutechailiacute (Wing agus Gould 1979) Is iad na triacute reacuteimse ataacute i gceist

Deacracht caidrimh shoacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo fadhbanna le mothuacutechaacutein daoine eile a aithint agus a thuiscint agus lena mothuacutechaacutein feacutein a bhainistiuacute Is doiligh leis na daltaiacute seo cairdeas a bhunuacute as siocair nach mbiacuteonn siad in ann idirghniacuteomhuacute le daoine eile

Deacracht cumarsaacuteide soacuteisialta I measc na ndeacrachtaiacute taacute teanga labhartha agus neamhlabhartha amhail comharthaiacute gotha gnuacuteise agus tuin gutha a uacutesaacuteid agus a thuiscint

Deacracht samhlaiacuteochta soacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo toil mianta agus iompraiacuteocht daoine eile a thuiscint agus a thuar agus caacutesanna agus suiacuteomhanna taobh amuigh daacute dtaithiacute feacutein a shamhluacute Is minic a ghabhann reacuteimse caol gniacuteomhaiacuteochtaiacute leantacha leis seo Leacuteiriacutetear deacrachtaiacute i reacuteimse na samhlaiacuteochta agus na smaointeoireachta triacute easpa soluacutebthachta sa smaointeoireacht agus san iompraiacuteocht Faacutegann an reacuteimse deacrachta seo go bhfuil suiacuteomhanna uacutera agus suiacuteomhanna nach bhfuil siad eolach orthu duacuteshlaacutenach ag daltaiacute pleacute leo

Is triacute Thriad iomlaacuten na Maacutechailiacute a dhiagnoacuteisiacutetear NSU ach niacute leacuteiriacutetear an Triad ar an doacuteigh cheacuteanna i measc paacuteistiacute agus daoine oacutega aonair Meastar go bhfuil leibheacuteal na maacutechaile ar chontanaim oacute lsquoeacuteadromrsquo go dtiacute lsquomeaacutenachrsquo go dtiacute lsquotromrsquo

Niacutel aon iompraiacuteocht per se a leacuteiriacuteonn as siocair gurb ann noacute nach ann di neamhord speictream an uathachais is eacute an partuacuten foriomlaacuten agus na deacrachtaiacute a ghabhann leo a shainmhiacuteniacuteonn NSU (Jordan et al 1998) Glactar leis gur 1 in 100 raacuteta na dteagmhas agus is eacute 41 an coacuteimheas fireann go baineann le blianta fada Is den taacutebhacht fios a bheith againn go leacuteiriacuteonn cailiacuteniacute i suiacuteomhanna priacuteomhshrutha treacuteithe niacuteos caolchuacuteisiacute ach go mbiacuteonn coigeartuithe

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

agus idirghabhaacutelacha de dhiacuteth orthu le go mbeidh eispeacuteireas rathuacuteil oideachais acu

Taacutethar ag glacadh leis ar bhonn niacuteos forleithne le tamall go mbiacuteonn difriacuteochtaiacute ceacuteadfacha acu siuacuted ar a bhfuil NSU chomh maith le Triad na Maacutechailiacute Taacute mionchur siacuteos ar na difriacuteochtaiacute seo sa rannaacuten a bhaineann le proacuteiseaacuteil cheacuteadfach

Drsquoainneoin go mbeidh gneacuteithe den saol laethuacuteil duacuteshlaacutenach ag daltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais is den taacutebhacht go dtoacutegtar ar bhuanna agus agus ar stiacuteleanna foghlama uathuacutela na ndaltaiacute Drsquofheacuteadfaiacute go mbainfeadh na buanna sin le cuimhne mhaith oacute mheabhair agus bheith mionsonrach ina gcuid oibre agus go haacuteirithe maidir le peirspictiacuteocht uacuter a leacuteiriuacute ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae

Tagairtiacute

National Autistic Society (2010) NSU and Aspergerrsquos Syndrome an introduction Accessed 28th November 2010 from httpwwwASDorgukabout-ASD ASD-and-asperger-syndrome-an-introductionaspx

Jordan R Jones G amp Murray D (1998) Evaluating Interventions for children with ASD a literary review of recent and current research London DfES

Wing L and Gould J (1979) Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children epidemiology and classification Journal of ASD and Developmental Disorders Vol 9(1) pp 11-29

349

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

350

Pointiacute Taacutebhachtacha faoi Dhaltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute dearcadh difriuacuteil ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar an domhan Tig leis seo peirspictiacuteocht dhifriuacuteil a thaispeaacuteint do dhaoine eile ar ghnaacutethimeachtaiacute agus gnaacutethshuiacuteomhanna an lae agus tig leis bheith iontach suimiuacuteil

Is ionduacuteil go mbiacuteonn an chuma ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU go bhfuil seacute diacuterithe airuirthi feacutein Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith air uirthi gur cuma leisleacutei faoi rud ar bith ach a riachtanais feacutein

Biacuteonn proacuteifiacutel foghlama neamhchothrom ag paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Drsquofheacuteadfadh daltaiacute eacuteirimiuacutela deacrachtaiacute moacutera a bheith acu le tascanna maireachtaacutela oiriuacutenaitheacha a bhaineann le hord seichimh agus le heagruacutechaacuten msh na leabhair chearta a thabhairt chun na scoile noacute taacutebla a ullmhuacute roimh bheacuteile

Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU nach bhfuil tuiscint ar bith noacute gan ach beagaacuten tuisceana aigeaici ar a mothaiacuteonn noacute a smaoiniacuteonn daoine eile

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna ceacuteadfacha a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash amharc fuaimeanna blas boladh uigeacht (Feacuteach an chaibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna biamiacuteochaine a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash aiste theoranta bia fadhbanna diacuteleaacuteitefadhbanna leithris

Is duine uathuacuteil gach paacuteiste noacute duine oacuteg ndash lsquoniacute fhoacuteireann meacuteid amhaacutein do gach duinersquo Chomh maith le heolas ar NSU is gaacute eolas a chur ar threacuteithe pearsanta an phaacuteiste noacute an duine oacuteig

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 3: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

348

Neamhord Speictream an Uathachais Is cur siacuteos eacute Neamhord Speictream an Uathachais (NSU) ar roinnt riochtaiacute triacutena leacuteiriacutetear na triacute phriacuteomhreacuteimse deacrachta ar a dtugtar Triad na Maacutechailiacute (Wing agus Gould 1979) Is iad na triacute reacuteimse ataacute i gceist

Deacracht caidrimh shoacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo fadhbanna le mothuacutechaacutein daoine eile a aithint agus a thuiscint agus lena mothuacutechaacutein feacutein a bhainistiuacute Is doiligh leis na daltaiacute seo cairdeas a bhunuacute as siocair nach mbiacuteonn siad in ann idirghniacuteomhuacute le daoine eile

Deacracht cumarsaacuteide soacuteisialta I measc na ndeacrachtaiacute taacute teanga labhartha agus neamhlabhartha amhail comharthaiacute gotha gnuacuteise agus tuin gutha a uacutesaacuteid agus a thuiscint

Deacracht samhlaiacuteochta soacuteisialta Aacuteiriacutetear air seo toil mianta agus iompraiacuteocht daoine eile a thuiscint agus a thuar agus caacutesanna agus suiacuteomhanna taobh amuigh daacute dtaithiacute feacutein a shamhluacute Is minic a ghabhann reacuteimse caol gniacuteomhaiacuteochtaiacute leantacha leis seo Leacuteiriacutetear deacrachtaiacute i reacuteimse na samhlaiacuteochta agus na smaointeoireachta triacute easpa soluacutebthachta sa smaointeoireacht agus san iompraiacuteocht Faacutegann an reacuteimse deacrachta seo go bhfuil suiacuteomhanna uacutera agus suiacuteomhanna nach bhfuil siad eolach orthu duacuteshlaacutenach ag daltaiacute pleacute leo

Is triacute Thriad iomlaacuten na Maacutechailiacute a dhiagnoacuteisiacutetear NSU ach niacute leacuteiriacutetear an Triad ar an doacuteigh cheacuteanna i measc paacuteistiacute agus daoine oacutega aonair Meastar go bhfuil leibheacuteal na maacutechaile ar chontanaim oacute lsquoeacuteadromrsquo go dtiacute lsquomeaacutenachrsquo go dtiacute lsquotromrsquo

Niacutel aon iompraiacuteocht per se a leacuteiriacuteonn as siocair gurb ann noacute nach ann di neamhord speictream an uathachais is eacute an partuacuten foriomlaacuten agus na deacrachtaiacute a ghabhann leo a shainmhiacuteniacuteonn NSU (Jordan et al 1998) Glactar leis gur 1 in 100 raacuteta na dteagmhas agus is eacute 41 an coacuteimheas fireann go baineann le blianta fada Is den taacutebhacht fios a bheith againn go leacuteiriacuteonn cailiacuteniacute i suiacuteomhanna priacuteomhshrutha treacuteithe niacuteos caolchuacuteisiacute ach go mbiacuteonn coigeartuithe

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

agus idirghabhaacutelacha de dhiacuteth orthu le go mbeidh eispeacuteireas rathuacuteil oideachais acu

Taacutethar ag glacadh leis ar bhonn niacuteos forleithne le tamall go mbiacuteonn difriacuteochtaiacute ceacuteadfacha acu siuacuted ar a bhfuil NSU chomh maith le Triad na Maacutechailiacute Taacute mionchur siacuteos ar na difriacuteochtaiacute seo sa rannaacuten a bhaineann le proacuteiseaacuteil cheacuteadfach

Drsquoainneoin go mbeidh gneacuteithe den saol laethuacuteil duacuteshlaacutenach ag daltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais is den taacutebhacht go dtoacutegtar ar bhuanna agus agus ar stiacuteleanna foghlama uathuacutela na ndaltaiacute Drsquofheacuteadfaiacute go mbainfeadh na buanna sin le cuimhne mhaith oacute mheabhair agus bheith mionsonrach ina gcuid oibre agus go haacuteirithe maidir le peirspictiacuteocht uacuter a leacuteiriuacute ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae

Tagairtiacute

National Autistic Society (2010) NSU and Aspergerrsquos Syndrome an introduction Accessed 28th November 2010 from httpwwwASDorgukabout-ASD ASD-and-asperger-syndrome-an-introductionaspx

Jordan R Jones G amp Murray D (1998) Evaluating Interventions for children with ASD a literary review of recent and current research London DfES

Wing L and Gould J (1979) Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children epidemiology and classification Journal of ASD and Developmental Disorders Vol 9(1) pp 11-29

349

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

350

Pointiacute Taacutebhachtacha faoi Dhaltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute dearcadh difriuacuteil ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar an domhan Tig leis seo peirspictiacuteocht dhifriuacuteil a thaispeaacuteint do dhaoine eile ar ghnaacutethimeachtaiacute agus gnaacutethshuiacuteomhanna an lae agus tig leis bheith iontach suimiuacuteil

Is ionduacuteil go mbiacuteonn an chuma ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU go bhfuil seacute diacuterithe airuirthi feacutein Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith air uirthi gur cuma leisleacutei faoi rud ar bith ach a riachtanais feacutein

Biacuteonn proacuteifiacutel foghlama neamhchothrom ag paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Drsquofheacuteadfadh daltaiacute eacuteirimiuacutela deacrachtaiacute moacutera a bheith acu le tascanna maireachtaacutela oiriuacutenaitheacha a bhaineann le hord seichimh agus le heagruacutechaacuten msh na leabhair chearta a thabhairt chun na scoile noacute taacutebla a ullmhuacute roimh bheacuteile

Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU nach bhfuil tuiscint ar bith noacute gan ach beagaacuten tuisceana aigeaici ar a mothaiacuteonn noacute a smaoiniacuteonn daoine eile

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna ceacuteadfacha a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash amharc fuaimeanna blas boladh uigeacht (Feacuteach an chaibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna biamiacuteochaine a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash aiste theoranta bia fadhbanna diacuteleaacuteitefadhbanna leithris

Is duine uathuacuteil gach paacuteiste noacute duine oacuteg ndash lsquoniacute fhoacuteireann meacuteid amhaacutein do gach duinersquo Chomh maith le heolas ar NSU is gaacute eolas a chur ar threacuteithe pearsanta an phaacuteiste noacute an duine oacuteig

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 4: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

agus idirghabhaacutelacha de dhiacuteth orthu le go mbeidh eispeacuteireas rathuacuteil oideachais acu

Taacutethar ag glacadh leis ar bhonn niacuteos forleithne le tamall go mbiacuteonn difriacuteochtaiacute ceacuteadfacha acu siuacuted ar a bhfuil NSU chomh maith le Triad na Maacutechailiacute Taacute mionchur siacuteos ar na difriacuteochtaiacute seo sa rannaacuten a bhaineann le proacuteiseaacuteil cheacuteadfach

Drsquoainneoin go mbeidh gneacuteithe den saol laethuacuteil duacuteshlaacutenach ag daltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais is den taacutebhacht go dtoacutegtar ar bhuanna agus agus ar stiacuteleanna foghlama uathuacutela na ndaltaiacute Drsquofheacuteadfaiacute go mbainfeadh na buanna sin le cuimhne mhaith oacute mheabhair agus bheith mionsonrach ina gcuid oibre agus go haacuteirithe maidir le peirspictiacuteocht uacuter a leacuteiriuacute ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae

Tagairtiacute

National Autistic Society (2010) NSU and Aspergerrsquos Syndrome an introduction Accessed 28th November 2010 from httpwwwASDorgukabout-ASD ASD-and-asperger-syndrome-an-introductionaspx

Jordan R Jones G amp Murray D (1998) Evaluating Interventions for children with ASD a literary review of recent and current research London DfES

Wing L and Gould J (1979) Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children epidemiology and classification Journal of ASD and Developmental Disorders Vol 9(1) pp 11-29

349

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

350

Pointiacute Taacutebhachtacha faoi Dhaltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute dearcadh difriuacuteil ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar an domhan Tig leis seo peirspictiacuteocht dhifriuacuteil a thaispeaacuteint do dhaoine eile ar ghnaacutethimeachtaiacute agus gnaacutethshuiacuteomhanna an lae agus tig leis bheith iontach suimiuacuteil

Is ionduacuteil go mbiacuteonn an chuma ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU go bhfuil seacute diacuterithe airuirthi feacutein Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith air uirthi gur cuma leisleacutei faoi rud ar bith ach a riachtanais feacutein

Biacuteonn proacuteifiacutel foghlama neamhchothrom ag paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Drsquofheacuteadfadh daltaiacute eacuteirimiuacutela deacrachtaiacute moacutera a bheith acu le tascanna maireachtaacutela oiriuacutenaitheacha a bhaineann le hord seichimh agus le heagruacutechaacuten msh na leabhair chearta a thabhairt chun na scoile noacute taacutebla a ullmhuacute roimh bheacuteile

Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU nach bhfuil tuiscint ar bith noacute gan ach beagaacuten tuisceana aigeaici ar a mothaiacuteonn noacute a smaoiniacuteonn daoine eile

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna ceacuteadfacha a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash amharc fuaimeanna blas boladh uigeacht (Feacuteach an chaibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna biamiacuteochaine a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash aiste theoranta bia fadhbanna diacuteleaacuteitefadhbanna leithris

Is duine uathuacuteil gach paacuteiste noacute duine oacuteg ndash lsquoniacute fhoacuteireann meacuteid amhaacutein do gach duinersquo Chomh maith le heolas ar NSU is gaacute eolas a chur ar threacuteithe pearsanta an phaacuteiste noacute an duine oacuteig

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 5: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

350

Pointiacute Taacutebhachtacha faoi Dhaltaiacute ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute dearcadh difriuacuteil ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar an domhan Tig leis seo peirspictiacuteocht dhifriuacuteil a thaispeaacuteint do dhaoine eile ar ghnaacutethimeachtaiacute agus gnaacutethshuiacuteomhanna an lae agus tig leis bheith iontach suimiuacuteil

Is ionduacuteil go mbiacuteonn an chuma ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU go bhfuil seacute diacuterithe airuirthi feacutein Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith air uirthi gur cuma leisleacutei faoi rud ar bith ach a riachtanais feacutein

Biacuteonn proacuteifiacutel foghlama neamhchothrom ag paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU Drsquofheacuteadfadh daltaiacute eacuteirimiuacutela deacrachtaiacute moacutera a bheith acu le tascanna maireachtaacutela oiriuacutenaitheacha a bhaineann le hord seichimh agus le heagruacutechaacuten msh na leabhair chearta a thabhairt chun na scoile noacute taacutebla a ullmhuacute roimh bheacuteile

Drsquofheacuteadfadh an chuma a bheith ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU nach bhfuil tuiscint ar bith noacute gan ach beagaacuten tuisceana aigeaici ar a mothaiacuteonn noacute a smaoiniacuteonn daoine eile

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna ceacuteadfacha a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash amharc fuaimeanna blas boladh uigeacht (Feacuteach an chaibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Drsquofheacuteadfadh fadhbanna biamiacuteochaine a bheith ag an phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU ndash aiste theoranta bia fadhbanna diacuteleaacuteitefadhbanna leithris

Is duine uathuacuteil gach paacuteiste noacute duine oacuteg ndash lsquoniacute fhoacuteireann meacuteid amhaacutein do gach duinersquo Chomh maith le heolas ar NSU is gaacute eolas a chur ar threacuteithe pearsanta an phaacuteiste noacute an duine oacuteig

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 6: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Measuacutenuacute

Is uacutesaacuteidiacute an proacuteiseas measuacutenachta nuair a chuirtear buanna agus riachtanais dalta i gcomhtheacuteacs Tiocfaidh muacuteinteoiriacute ar thuiscint chuimsitheach ar a gcuid daltaiacute triacute reacuteimsiacute eacuteagsuacutela oiriuacutenaitheacha a mheas amhail scileanna acaduacutela stiacuteleanna foghlama (feacuteach pointe urchair 4 ar an dea-chleachtas) an doacuteigh agus an faacuteth a ndeacuteanann an paacuteiste noacute an duine oacuteg cumarsaacuteid agus an doacuteigh a bhfreagraiacuteonn an paacuteiste do shuiacuteomhanna soacuteisialta ar noacutes an halla dinneacuteir noacute an chloacutes suacutegartha Taacute seacute chomh taacutebhachtach ceacuteanna gur forfheidhmiuacute spriocanna agus idirghabhaacutelacha a chuirtear in oiriuacuteint don dalta aonair is toradh mar is gaacute don phroacuteiseas chuimsitheach measuacutenachta Is feacuteidir iad seo a chlaacuteruacute i ndoicimeacutead achoimre ar nos phroacuteifiacutel an dalta agus an phlean gniacuteomhaiacuteochta a mhionsonraiacutetear in Aguisiacuten 1 agus 2

1 Is foinse eolais riacuteluachmhar eacute Eolas Tuismitheora agus drsquofheacuteadfaiacute a aacuteireamh i bProacuteifiacutel an Dalta (feacuteach Aguisiacuten 2)

2 Cuireann an Tuairisc Siacuteceolaiacuteochta Oideachais sa raacuteiteas eolas taacutebhachtach ar faacuteil

3 Tuairisciacute Gairmiuacutela Ilghniacuteomhaireachta msh Teiripe Saothair Tuairisciacute Teiripe Urlabhra agus Teanga

4 PSP (Psycho-Educational Profile) sainuirlis measuacutenachta NSU a thugann proacuteifiacutel forbartha paacuteiste ndash le huacutesaacuteid den chuid is moacute suas go dtiacute 7 mbliana drsquoaois

5 Transition Assessment Profile (T-Tap) Uirlis measuacutenachta do dhaoine oacutega oacute 14 bliana a bhreathnaiacuteonn ar scileanna gairme

6 Seicliostaiacute Scileanna Soacuteisialta (feacuteach an liosta acmhainniacute agus trealaimh)

7 Trialacha caighdeaacutenaithe bunaithe sa seomra ranga maacutes cuiacute don dalta feacutein agus maacute chuireann siad le polasaiacute na scoile

351

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 7: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

352

8 Breathnuithe scoilbhunaithe i reacuteimse suiacuteomhanna ndash taacute treacuteimhse thosaigh breathnuacutechaacutein riachtanach maidir le proacuteifiacutel an phaacuteiste a thoacutegaacuteil agus ba choacuteir a nuashonruacute ar bhonn leanuacutenach

9 Monatoacuteireacht Plean Oideachais (EP) Caithfidh Epanna diacuteriuacute ar Thriad na Maacutechailiacute chomh maith leis an fhoghlaim acaduacuteil (Feacuteach Aguisiacuten 2)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 8: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Pointiacute Dea-Chleachtais

1 Cuir baill aacutebhartha foirne ar an eolas faoi stiacutel foghlama leibheacuteil acaduacutela agus scileanna soacuteisialta an phaacuteiste aonair ag uacutesaacuteid torthaiacute idirghniacuteomhartha agus breathnuithe seomra ranga (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

2 Leacuteigh an t-eolas i dtuairisciacute ilghniacuteomhaireachta oacute ranganna ina raibh an dalta cheana agus freagair doacuteibh (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

3 Tabhair deiseanna do thuismitheoiriacute bheith ag obair i ndluacutethphaacuteirt leis an scoil Uacutesaid eolas oacute thuismitheoiriacute mar fhoinse riacuteluachmhar (Feacuteach rannaacuten ar mheasuacutenacht)

4 Cinntigh go bhfuil tuacute eolach ar leibheacuteal cumarsaacuteide do dhalta Drsquofheacuteadfadh dalta eacuteirimiuacuteil a bhfuil deis a labhartha aigeaici deacrachtaiacute suntasacha a bheith aigeaici le hinfearas friotal cruthaitheach closphroacuteiseacuteail agus le clostuiscint leacuteirthuiscint litriuacuteil ar imeachtaiacute agus fraacutesaiacute agus le comhraacute coacutemhalartach

5 Biacuteodh tuiscint ar stiacutel foghlama na ndaltaiacute mar shampla is fearr a fhoghlaimiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute maacutes ar bhonn amhairc a chuirtear eolas ina laacutethair Biacuteonn deacracht ag cuid acu mar shampla tosuacute ar thasc noacute criacuteochnaiacuteonn siad go hiontach gasta eacute Cuid eile acu oibriacuteonn siad leo go reacuteidh an chuma orthu nach gcluineann siad rud ar bith ataacute ag dul ar aghaidh thart orthu (fiuacute brsquofheacuteidir trup ar noacutes alaacuteram doacuteiteaacutein) Cuid eile acu niacute thig leo obair a fhaacutegaacuteil gan a criacuteochnuacute Is daoine ar leith iad gach dalta agus cuidiacuteonn seacute le muacuteinteoiriacute fios a bheith acu ceacuten doacuteigh a n-oibriacuteonn siad agus a bhfoghlaimiacuteonn siad nuair a bhiacuteonn cinneadh le deacuteanamh faoi idirghabhaacutelacha foacuteirsteanacha agus faoi choigeartuithe sa seomra ranga do phaacuteistiacute agus daoine oacutega aonair

353

Deimhniacuteodh go raibh na pointiacute

seo uacutesaacuteideach i scoileanna

ar fud Tuaisceart Eacuteireann

ag solaacutethar claacuterthaiacute rathuacutela

incluacuteideacha do phaacuteistiacute agus

daoine oacutega le Neamhord ar

Speictream an Uathachais

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 9: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

354

6 Nuair a bhiacuteonn dalta ag aistriuacute oacute reacuteamhscoil go bunscoil noacute oacute bhunscoil go hiar-bhunscoil deacutean socruacute go dtabharfaidh an paacuteiste noacute duine oacuteg agus a t(h) uismitheoiriacute cuairt ar an scoil gar drsquoam an aistrithe Roghnaigh am ciuacuteiacuten don chuairt ar dtuacutes nuair a bhiacuteonn an scoil druidte brsquofheacuteidir agus cuir lsquoacmhainn aistrithersquo ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear grianghraif de na muacuteinteoiriacute agus de na seomraiacute ranga halla spoacuteirt cloacutes suacutegartha agus an halla dinneacuteir I dtaca leis na paacuteistiacute agus daoine oacutega is sine (noacute do na paacuteistiacute sin nach suim leo eacute) cuir leacutearscaacuteil ar faacuteil

7 Cruthaigh timpeallacht ina bhfuil lsquoinniuacutelacht uathachaisrsquo agus iacute deartha le riachtanais foghlama a leacuteiriuacute agus le tacuacute le cuimsiuacute paacuteistiacute ar a bhfuil NSU (ROTEacute 2005 leathanach 4) Ba choacuteir aird ar leith a thabhairt ar na gneacuteithe seo a leanas

i An timpeallacht cheacuteadfach (feacuteach caibidil ar phroacuteiseaacuteil cheacuteadfach)

Aacuteiriacutetear ar mhodhanna teagaisc amhairc

ii Struchtuacuter fisiciuacuteil an tseomra ranga (suiacuteomh na ndeascanna criacuteocha soileacuteire faoi choinne am ciorcail noacute spaacutes gruacutepoibre)

iii Uacutesaacuteid coacuterais oibre ndash treoracha ar an obair ataacute le deacuteanamh caacute mheacutead oibre ataacute le deacuteanamh caacute huair a bheidh an obair curtha i gcriacutech cad eacute an cheacutead rud eile a tharloacuteidh (feacuteach Aguisiacuten 3)

iv Faacuteil ar amchlaacuter pearsanta

v Gnaacutethaimh le pleacute le hathruacute agus le haistriuacute i rith an lae (feacuteach Aguisiacuten 3)

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 10: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

355

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

8 A chinntiuacute go dteagasctar tuiscint shoacuteisialta go sainiuacuteil (tag A Guide to Classroom Practice ASD Working Group pages 13-19)

9 Cuidiuacute le gach paacuteiste imeascadh ag leibheacuteal cuiacute a bhfuil ciall leis lena p(h)iaraiacute

10 A chinntiuacute go gcuirtear oiliuacuteint NSU ar gach ball foirne agus go bhfuil cur amach acu ar na hidirghabhaacutelacha sainiuacutela a uacutesaacuteidtear le gach dalta Ba choacuteir go mbeadh an oiliuacuteint cuimsitheach agus leanuacutenach (feacuteach na rannaacutein a bhaineann le hoiliuacuteint agus ardoiliuacuteint)

11 Socruithe sainiuacutela a dheacuteanamh don phaacuteiste noacute duine oacuteg ag am sosa agus loacutein maacutes gaacute msh maoirseacht oacute dhuine faacutesta sceacutealta soacuteisialta cairde do dhaltaiacute bunscoile claacuteir tacaiacuteochta piaraiacute do dhaltaiacute iar-bhunscoile am sa leabharlann le riacuteomhairiacute a uacutesaacuteid noacute le hobair baile a dheacuteanamh

12 Is doacutecha nach mbeidh eacuteifeacht ar bith ag idirghabhaacutelacha traidisiuacutenta le hiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach a chur chun cinn Is eacute an tusphointe is fearr de ghnaacuteth dearcadh ar an iompraiacuteocht maidir leis an doacuteigh a bhfuil an NSU ag dul i bhfeidhm ar an phaacuteiste noacute duine oacuteg Taacute a thuilleadh moltaiacute sa taacutebla in Aguisiacuten 5 leis an iompraiacuteocht a mheasuacutenu ag glacadh NSU mar an tuacutesphointe agus tugtar modhanna idirghabhaacutela le cuidiuacute linn aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comoacutenta

Feacuteach aguisiacuten 5 chun straiteacuteisiacute deaacute-chleachtais eile a fheacuteiceaacuteil

Cuideoidh na straiteacuteisiacute seo uile maidir le himniacute an phaacuteiste a mhaoluacute mar sin feacutein caithfear monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar riachtanais

mhothuacutechaacutenacha an phaacuteiste noacute duine oacuteig i rith an lae agus freagairtiacute cuiacute a thabhairt lena bhfollaacuteine a chinntiuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 11: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

356

SUIacuteOMH SPEISIALTACHTA i mBUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is oacute shainrang NSU taobh istigh de bhunscoil phriacuteomhshrutha an muacutenla seo do dhaltaiacute Bonncheacuteime agus Eochaircheacuteim 1 a ndearnadh diagnoacuteis neamhord speictream an uathachais orthu

Teagasctar na daltaiacute ar feadh an chuid is moacute den laacute scoile i rang beag ina bhfuil uasmheacuteid 8 daltaiacute do gach muacuteinteoir agus beirt chuntoacuteiriacute ranga 4 go dtiacute 8 mbliana an reacuteimse aoiseanna agus taacute an fhoireann oilte i reacuteimse cur chuige ar a n-aacuteiriacutetear TEACCH PECs ABA (feacuteach an Rannaacuten Oiliuacutena faoi choinne miacuteniuacute ar na teacutearmaiacute) Oideachas Comhairleach NSU agus oiliuacuteint INSET na mBord Oideachais agus Leabharlann ar a n-aacuteiritear aistiacute bia ceacuteadfacha suacutegradh idirghniacuteomhach agus sceacutealta soacuteisialta Is fearr a eacuteiriacuteonn le meascaacuten lsquoeicleacuteictiuacuteilrsquo straiteacuteisiacute teagaisc niacutel modheolaiacuteocht ar bith lsquomeacuteid amhaacutein a fhoacuteireann do chaacutechrsquo i gceist

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach dalta le rang ina b(h)lianghruacutepa noacute an bhliain faoi sin maacutes cuiacute Imeascann siad maidir le tionoacuteil turais scoile am dinneacuteir agus sa chloacutes suacutegartha ndash go minic ar feadh treacuteimhse ghairid ama le leibheacuteal ard tacaiacuteochta ar dtuacutes agus ansin meacuteadaiacutetear an t-am a chaitear de reacuteir a cheacuteile agus laghdaiacutetear an leibheacuteal tacaiacuteochta de reacuteir riachtanais an phaacuteiste Tig leo imeascadh fosta le haghaidh aacutebhair churaclaim i reacuteimse ina bhfuil an paacuteiste measartha laacuteidir de ghnaacuteth ariacutes biacuteonn tacaiacuteocht cuacutentoacuteir seomra ranga ann de ghnaacuteth chomh fada agus is cuiacute

Drsquofheacuteadfadh na paacuteistiacute sin ataacute reacuteidh faoina choinne dul ar aghaidh le cuid mhaith den laacute a chaitheamh leis an rang priacuteomhshrutha ach teagmhaacuteil go foacuteill acu leis an rang NSU maacutes gaacute In amanna biacuteonn cuidiuacute de dhiacuteth airuirthi leis an

Is cuid dhiacutelis de scoil eacute an rang niacute fheictear mar aonad noacute mar scoil laistigh de scoil eacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 12: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacute a eagruacute agus mar sin de beidh gaacute le hamchlaacuter noacute le straiteacuteisiacute suaimhnithe a chur ar faacuteil de reacuteir a gcuid riachtanas Is leacuteir go bhfuil dluacutethchaidreamh idir an sainmhuacuteinteoir NSU agus an muacuteinteoir priacuteomhshrutha riachtanach le go n-eacuteireoidh leis an mhuacutenla seo Oibriacuteonn imeascadh ar roinnt leibheacuteal eacuteagsuacuteil

Imeascadh inbheacuteartaithe - nuair a theacuteann gruacutepa beag daltaiacute priacuteomhshrutha isteach sa rang NSU oibriacuteonn seacute seo go maith mar cheacutead cheacuteim den imeascadh oacuteir niacute chaithfidh daltaiacute dul i ngleic le suiacuteomh uacuter chomh maith le daoine uacutera

Imeascadh gruacutepa iomlaacutein - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh gruacutepa bhig - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuacutentoacuteir ranga

Imeascadh aonair - isteach i rang eile gan tacaiacuteocht

Biacuteonn caidreamh dluacuteth idir foireann agus dalta maacute bhiacuteonn an paacuteiste ceacuteanna acu ar feadh ceithre bliana Caithfidh an fhoireann bheith an-iacuteogair maidir le riachtanais agus aoibh nithe is maith agus nach maith le gach paacuteiste oacuteir fiuacute na paacuteistiacute is caintiacute againn tig leo deacrachtaiacute a bheith acu an meacuteid a shiacuteleann noacute a mhothaiacuteonn siad a chur in iuacutel

Torthaiacute

357

Ag deireadh Eochaircheacuteim 1 deacuteantar athbhreithniuacute aistrithe agus biacuteonn gach duine a bhfuil suim ghairmiuacuteil acu sa phaacuteiste i laacutethair noacute cuireann siad a gcomhairle faoina bhraacuteid Deacuteantar cinneadh ansin maidir leis an cheacutead

Deacuteantar monatoacuteireacht rialta triacuted an Phlean Oideachais (EP) spriocanna seicliostaiacute (feacuteach Auisiacuten 3) agus bailiuacute sonraiacute nuair is gaacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 13: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

358

socruacutechan eile don phaacuteiste taacute triacute phriacuteomhchosaacuten a leanann na daltaiacute Do chuid acu is taobh istigh de shuiacuteomh speisialtachta na scoile a bhiacuteonn an socruacutechaacuten is fearr is minic a bhogann cuid eile ar aghaidh chuig rang tacaiacuteochta foghlama mar a dtig leo leas a bhaint as socruacutechaacuten gruacutepa bhig a fhad is ataacute siad ag leanuacuteint drsquoimeascadh lena bpiaraiacute priacuteomhshrutha teacuteann an triacuteuacute gruacutepa ar aghaidh chuig an phriacuteomhshruth (le tacaiacuteocht cuacutentoacuteir ranga noacute gan iacute) Cibeacute cosaacuten a theacuteann an paacuteiste deacuteantar an proacuteiseas aistrithe a phleanaacuteil go cuacuteramach agus tagann an paacuteiste i dtaithiacute ar an socruacutechaacuten uacuter de reacuteir a cheacuteile Is minic a ghlacann seacute seo miacuteonna lena chur i gcriacutech ach cinntiacuteonn seacute tacaiacuteocht don teaghlach agus an t-aistriacuteu is luacute strus don phaacuteiste

Timpeallacht an tSeomra Ranga

Tugann na ranganna NSU timpeallacht struchtuacutertha don phaacuteiste a thugann aghaidh ar riachtanais an duine aonair Taacute leagan amach agus tuin an tseomra ranga ar na huirlisiacute is taacutebhachtaiacute le cuidiuacute le paacuteistiacute a bhfuil NSU orthu ionchais a thuiscint agus an curaclam a rochtain Taacute cruthaithe fosta go bhfuil tionchar suntasach aige ar iompraiacuteocht dhearfach a chur chun cinn Is fiuacute go leor machnaimh a dheacuteanamh faoi leagan amach an tseomra ranga Brsquofheacuteidir go gcaithfeadh an timpeallacht fhisiciuacuteil bheith niacuteos struchtuacutertha (reacuteimse saacutech laacuteidir do chuid mhoacuter de na daltaiacute againn a gcuid scileanna amhairc) agus laacuteithreacha saincheaptha soileacuteire do ghniacuteomhaiacuteochtaiacute eacuteagsuacutela

Drsquoaacuteireofaiacute ar na laacuteithreacha seo

11 laacutethair teagaisc

Staacuteisiuacuten oibre (cubhachail iata le bheith ag obair go neamhspleaacutech noacute deasc oibre)

laacutethair aistrithe (sceidil agus amhchlaacuteir suite i laacutethair ar leith)

laacutethair smailceanna

laacutethair gruacutepoibre agus gruacutepghniacuteomhaiacuteochtaiacute

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 14: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

359

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

laacutethair sceacutealtarollateilifiacutese

riacuteomhaire

laacutethair suacutegartha

seomraiacute cotaiacutelaacutethair le heacuteadaiacute CO a chur orthu

leabharlann

laacutethair feithimh

laacutethair cheacuteadfachchiuacutein

Is minic a bhiacuteonn na daltaiacute go huile is go hiomlaacuten gafa le riacuteomhairiacute le breacuteagaacutein noacute le teilifiacutes is moacuter an cuidiuacute iad seo a choinneaacuteil i bhfad oacute reacuteimsiacute oibre agus teagaisc le nach mbaineann siad drsquoaird an phaacuteiste Ba choacuteir mar sin feacutein iad a bheith mar cuid drsquoamchlaacuter an laacute scoile ionas go dtig leis na daltaiacute a fheiceaacuteil go dtabharfar am doacutedi bheith ag gabhaacuteil do reacuteimsiacute a bhfuil suim mhoacuter aige aici iontu

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 15: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

360

Leagan Amach Seomra Ranga

Oacute scoil de chuid SELB na grianghraif seo

Teagasc ag taacutebla Sceacuteal Teilifiacutes Rolla Gruacutepobair

obair uacuter noacute obair ina mbeidh Am Smailce

cuidiuacute de dhiacuteth ar an dalta

Obair neamhspleaacutech Gniacuteomhaiacuteochta Seomra coacutetaiacute

barr thaacutebla

Riacuteomhaire Eacuteadaiacute Corpoideachais Ceantar

idirghniacutemh

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 16: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

361

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

An Coirneacuteal CiuacuteinSuaimhneach

Uacutesaacuteidtear an coirneacuteal ciuacutein noacute laacutethair cheacuteadfach (sa phictiuacuter thiacuteos) mar laacutethair lsquosocruacute siacuteosrsquo do na huaireanta sin nach feacuteidir imniacute frustrachas naacute fearg a laacuteimhseaacuteil In amanna is eacute an rud a bhiacuteonn de dhiacuteth ar dhaltaiacute teacht ar aacuteit ataacute go hiomlaacuten saor oacute nithe a bhainfeadh drsquoaird an phaacuteiste agus saor oacute ionchur ceacuteadfach Amanna eile drsquofheacuteadfadh ionchur ceacuteadfach bheith de dhiacuteth orthu (msh gluaiseacht noacute domhainbhruacute) oacute reacuteada amhail liathroacuteidiacute teiripe noacute breacuteagaacutein tadhaill noacute pluideanna ualaithe Is iomaiacute dalta ar a bhfuil NSU a chailleann a gcumas cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis iontach eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash ni fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte eacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Amchlaacuter

Cuidiacuteonn amchlaacuteir leis an dalta na gniacuteomhaiacuteochtaiacute ataacute le titim amach le linn an laacute scoile a thuiscint agus is feacuteidir iad a uacutesaacuteid le cuidiuacute le daltaiacute pleacute le hathruithe Tig leis an mhuacuteinteoir an meacuteid ataacute beartaithe a thaispeaacuteint don dalta agus ansin an meacuteid a tharloacuteidh ina aacuteit sin Laghdaiacuteonn seacute seo imniacute agus cuireann an fhoghlaim chun cinn Uacutesaacuteidimid uile dialanna feacuteiliriacute Outlook agus guthaacutein phoacuteca mar uirlisiacute eagruacutechaacutein Is eacute a dhaacutela sin eacute ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus baineann formhoacuter na ndaltaiacute tairbhe as faacuteil a bheith acu ar sceideal sainiuacuteil pearsanta a fhreastalaiacuteonn ar a gcuid riachtanas

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 17: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

362

Deacuteantar reacuteimse sceideal laethuacuteilamchlaacuteir a cheapadh le haghaidh leibheacuteal tuisceana dalta aonair agus drsquofheacuteadfaiacute go n-aacuteireofaiacute

reacuteadtobi (true object based icon ndash scantar fiacuteor-reacutead agus cuirtear eacute ina fhiacuteormheacuteid ar an sceideal) ndash reacutead a bhfuil baint aige leis an ghniacuteomhaiacuteocht de ghnaacuteth msh peann luaidhe mar obair cupaacuten mar smailc

liacuteniacuteocht mhoacuter agus focal beag

an cheacutead rud eile am faoi choinnehellip

liacuteniacuteocht bheag agus focal moacuter (do leacuteitheoiriacute tosaigh)

an focal amhaacutein (do leacuteitheoiriacute niacuteos fearr)

amchlaacuter seachtainiuacuteil

amchlaacuter ranga scriacuteofa

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 18: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

363

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sampla drsquoAmchlaacuteir Phearsanta i Seomra Ranga

Drsquofheacuteadfadh roinnt daltaiacute reacutead noacute caacuterta aistrithe a bheith de dhiacuteth orthu lena dtabhairt chuig an laacutethair aistrithe lena n-amchlaacuter a sheiceaacuteil Drsquofheacuteadfaiacute go gcaithfeadh siad ansin an reacutead noacute pictiuacuter ar a sceideal a thabhairt leo agus a mheaitseaacuteil le ceann eile ataacute diacutereach mar an gceacuteanna sa laacutethair ina ndeacuteanfar an ghniacuteomhaiacuteocht Biacuteonn roinnt daltaiacute nach dtig leo pleacute ach le gniacuteomhaiacuteocht amhaacutein noacute beirt ar a sceideal ag an aon am amhaacutein cuid eile acu tig leo sceideal a bheith acu a bhaineann le cuid den laacute noacute leis an laacute iomlaacuten Caithfear an dalta a chur ar an eolas faoi choacuteras le hathruithe sceidil a aibhsiuacute

Pleanaacuteil

Is cuidiuacute eacute treacuteimhse fhada mheasuacutenachta (feacuteach rannaacuten measuacutenachta) chomh maith leis an eolas ataacute i Raacuteiteas Sainriachtanais Oideachais an phaacuteiste i bproacuteifiacutel an dalta comhairle tuismitheora comhairle lucht gairme eile agus breathnuithe seomra ranga is cuidiuacute iad uile maidir leis an Phlean Oideachais a chur i dtoll

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 19: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

364

a cheacuteile ina n-aacuteiriacutetear spriocanna le tabhairt faoi Thriad na Maacutechailiacute (feacuteach an cur siacuteos ar NSU) mar a leacuteiriacuteonn gach paacuteiste iad Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute le Plean Oideachais an phaacuteiste a phleacute le hAthbhreithniuacute Bliantuacuteil a dheacuteanamh agus le traacutethnoacutenta Tuismitheoacuteiriacute Muacuteinteoiriacute a eagruacute Spreagtar tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aacutebhar imniacute orthu Biacuteonn muacuteinteoiriacute i laacutethair fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair a mheastar eacute seo bheith cuidiuacuteil agus drsquofheacuteadfadh ionchur a bheith acu oacute lucht gairme eile a bhfuil baint acu leis an phaacuteiste amhail Teiripeoiriacute Urlabhra agus Teanga noacute Teiripeoiriacute Saothair

Caithfear rochtain a bheith ag an phaacuteiste ar an churaclam iomlaacuten mura ndeirtear a mhalairt ar a raacuteiteas ach caithfear an luas agus an t-aacutebhar a chur in oiriuacuteint le deacrachtaiacute foghlama ar bith agus coigeartuithe a chur san aacuteireamh

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Cuireann an muacuteinteoir in iuacutel do na tuismitheoiriacute faoi na gniacuteomhaiacuteochtaiacute a raibh an dalta paacuteirteach iontu an laacute sin ceacute acu a drsquoith siad go maith noacute naacuter ith nuacht ar bith obair baile agus eolas ginearaacutelta faoin phaacuteiste Ansin siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute agus scriacuteobhann a dtraacutecht feacutein ag cur in iuacutel don scoil faoi nuacht noacute eolas ar bith mar shampla ceacute acu a chodail noacute naacuter chodail an paacuteiste go maith Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Acmhanniacute Amhairc

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna cur i gcuimhne ar dheascanna (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caacutertaiacute cuidiuacute de dhiacutethimeacht oacuten rang) leideanna amhairc (ciuacutein laacutemha siacuteos naacute buail) cairteacha gradaim le spreagthaigh laacuteidre claacuteir glacadh sealanna agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail duaiseanna as dea-iompair aitheantas dhalta na seachtaine ar aghaidh go dtiacute duais fhiacuteor amhail breacuteagaacuten beag noacute paiceacutead criaacuten Drsquofheacuteadfadh cur i gcuimhne breise bheith de dhiacuteth ar

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 20: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

dhaltaiacute aonair msh caacuterta amhairc rialuacute airde fuaime maacute bhiacuteonn claonadh acu scairteadhcogarnach Drsquofheacuteadfaiacute gur ghaacute sceidil leabhair agus cathaoireacha a choacuteduacute de reacuteir dathanna le cur ar chumas daltaiacute nach dtig leo leacuteamh a spaacutes agus a maoin a aithint

Forbairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Niacutel amhras ar bith gur dushlaacuten eacute bheith ag obair leis na daltaiacute seo ach is iontach an phribhleacuteid eacute chomh maith agus is feacuteidir luach iontach saothair a bhaint as As roinnt aacuteiteanna a thagann tacaiacuteocht do bhaill foirne Is cuidiuacute iontach iad seirbhiacutesiacute NSU na mBord Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le sainchomhairleoir cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann cuid de na ELBanna tacaiacuteocht sa bhaile Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann an deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute i gcuideachta a cheacuteile Is den taacutebhacht gur cuid inmheaacutenach den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar fheasacht NSU agus as seirbhiacutesiacute NSU na ELBanna agus ansin nuair a bhiacuteonn taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute a bhfuil NSU orthu a theagasc as claacuteir oiliuacutena Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Is cinnte gur dhuacuteshlaacuten eacute a bheith ag obair leis na paacuteistiacute seo ach pribhleacuteid fosta agus iontach luachmhar

365

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 21: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

366

SAINSUIacuteOMH IN IAR-BHUNSCOIL

Eolas Cuacutelra

Is solaacutethar iar-bhunscolaiacuteochta eacute an tIonad Acmhainniacute Cumarsaacuteide (CRC) do dhaltaiacute ar a bhfuil neamhord speictream an uathachais a bhfuil leibheacuteal suntasach tacaiacuteochta de dhiacuteth orthu le freastal ar scoil phriacuteomhshrutha

Socraiacuteodh ar shamhail sholuacutebtha a ghlacadh a nascfadh suiacuteomh lsquoseomra bailersquo do theagasc gruacutepa bhig le himeascadh i ranganna priacuteomhshrutha Faoi laacutethair taacute 26 dalta 4 Sheomra baile 3 muacuteinteoiriacute laacutenaimseartha muacuteinteoir paacuteirtaimseartha agus 6 cuacutentoacuteiriacute ranga san Ionad

Modhanna Imeasctha

Imeasctar gach gruacutepa le rang ina bhliainghruacutepa an rang iacutesealchumais de ghnaacuteth Ceacute go bhfeidhmiacuteonn cuid mhoacuter de na daltaiacute ag leibheacuteal ard agus go bhfuil siad inniuacuteil acaduacuteil is eacute an rang iacutesealchumais is foacuteirsteanaiacute oacuteir taacute an luas beagaacuten niacuteos fadaacutelaiacute agus an rang beagaacuten niacuteos luacute naacute na ranganna eile Imeascann siad leis an rang seo le linn Eochaircheacuteim 3 Biacuteonn gach rang sa bhliainghruacutepa ag gabhaacuteil don aacutebhar curaclaim ceacuteanna agus deacuteanann muacuteinteoiriacute an Ionaid idirchaidreamh leis na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha lena chinntiuacute go bhfuil siad ag obair a bheag noacute a mhoacuter ar an luas ceacuteanna Chomh fada agus is feacuteidir suiacuteonn na paacuteistiacute a fhreastalaiacuteonn ar an CRC na scruacuteduithe ceacuteanna faoi Nollag agus i Meitheamh agus a shuiacuteonn an chuid eile den rang imeasctha ach drsquofheacuteadfaiacute go ndeacuteanfadh siad amhlaidh sa Seomra Baile le roinnt tacaiacuteochta

Cloiacuteonn an gruacutepa le hamchlaacuter an ranga lena bhfuil siad imeasctha agus cuireann seacute seo ar aacuter gcumas socruithe an-soluacutebtha a bheith againn Na daltaiacute a dheacuteanann dul maith chun cinn sna gruacutepaiacute beaga agus ataacute compordach go leor go soacuteisialta is reacuteidh leo bogadh isteach sa rang priacuteomhshrutha ach go mbiacuteonn an rogha acu fosta bogadh ar ais isteach sa ghruacutepa bheag maacutes gaacute

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 22: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

367

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Oibriacuteonn an t-imeascadh ar roinnt leibheacuteal eagsuacuteil

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir agus oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh an ghruacutepa iomlaacutein i rang eile le tacaiacuteocht oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile le tacaiacuteocht oacuten sainmhuacuteinteoir noacute oacute chuntoacuteir ranga

Imeascadh dalta aonair i rang eile gan aon tacaiacuteocht

Taacute go leor deascanna i ngach Seomra Baile don ghruacutepa a uacutesaacuteideann eacute crochadaacutein do choacutetaiacute agus do mhaacutelaiacute CO Coirneacuteal Ciuacutein gona shuiacuteochaacutein bhoga agus seinnteoir teilifiacuteseDVD agus roinnt staacuteisiuacuten riacuteomhaireachta Feidhmiacuteonn an Seomra Baile mar bhunaacuteit do laacute iomlaacuten na ndaltaiacute agus biacuteonn seacute ar oscailt oacute 830 rn Teacuteann siad chuig an Seomra Baile a luaithe is a bhaineann siad an scoil amach agus coinniacutetear a maoin uile sa Seomra Baile le ruacuteille buacuteille na haacuteite ina bhfuil na taisceadaacutein a sheachaint Biacuteonn an Seomra Baile ar oscailt agus faoi mhaoirseacht ag am sosa agus loacutein fosta agus cead ag na daltaiacute consoacuteil agus cluichiacute riacuteomhaireachta laacuteimhe a thabhairt leo le linn na dtreacuteimhsiacute seo Taacute cluichiacute boird agus leabhair ar faacuteil fosta Spreagtar na daltaiacute cuireadh a chur ar chairde bheith leo ag am sosa agus loacutein ionas gur feacuteidir a scileanna soacuteisialta a fheabhsuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 23: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

368

Taacute a oiread toacuteir ar na Seomraiacute Baile go mbiacuteonn oacute am go cheacuteile uainchlaacuter cuairteoiriacute de dhiacuteth

Mar chuid daacuter bhfoacutecas ar fheabhsuacute scileanna soacuteisialta drsquoeagraigh muid roinnt gniacuteomhaiacuteochtaiacute seach-churaclaim ndash baineadh triail as Gruacutepa Cairdis le linn na cheacutead bhliana ach mhothaigh muacuteid eacute a bheith roacuteshaorga agus niacuteor lean muid de reaacutechtaacuteladh turais eacuteagsuacutela ndash chuig seoacutenna talmhaiacuteochta chuig taispeaacutentais iarsmalainne agus eolaiacuteochta ionaid speacuteise stairiuacutela amhail caisleaacutein chuig tionscadal aacuteitiuacuteil trasphobail cuireadh beacuteile ar faacuteil do na faacutegaacutelaithe scoile agus cuacutentoacuteiriacute ranga a bhiacute ag obair ina gcuideachta ag deireadh na bliana eagraiacuteodh deireadh seachtaine coacutenaithe don scoil shinsearach Drsquooibrigh na suiacuteomhanna lsquosaol fiacuteorrsquo seo niacuteos fearr naacute an gruacutepa cairdis

Feacuteach aguisiacuten 4 chun leacutearaacuteid ar an phroacuteiseacuteas imeascadh a fheacuteiceaacuteil

Acmhainniacute Amhairc

Taacute amchlaacuter lae ataacute coacutedaithe de reacuteir dathanna greamaithe go follasach den chlaacuter agus scriacuteobhtar socruithe breise ar bith taobh leis Ag tuacutes na bliana tugar amchlaacuter seachtainiuacuteil coacutedaithe de reacuteir datha lannaithe do gach dalta a fhoacuteireann do phoacuteca bleacuteasair agus cuirtear a mhacasamhail cheacuteanna abhaile chuig na tuismitheoiriacute le cuidiuacute leo an maacutela scoile a eagruacute do gach laacute Chomh fada agus is feacuteidir cuirtear coacuteid de reacuteir datha ar theacuteacsleabhair aacutebhair agus ar choacuteipleabhair le meaitseaacuteil leis na hamchlaacuteir

Ar na straiteacuteisiacute eile a uacutesaacuteidtear san Ionad aacuteiriacutetear sceacutealta soacuteisialta ceol suaimhnithe cairteacha roghanna (dearbhaacuten as rogha mhaith) cur i gcuimhne ar an deasc (sealanna cainte) caacutertaiacute eacuteigeandaacutela (caithfidh meacute dul chuig an Seomra Baile anois) poacutestaeir seomra ranga (coinnigh gach duine sa chiorcal) agus straiteacuteisiacute iomlaacuten scoile amhail tuillteanais as dea-iompar agus caacutertaiacute saor oacute obair baile daacute bharr Taacute amchlaacuter amhairc agus leabhar sceidil laethuacuteil indibhidiuacuteil de dhiacuteth ar dhuine de dhaltaiacute Bhliain 8 i mbliana Rinne a mhuacuteinteoir dearcadh niacuteos dearfaiacute a chur chun cinn maidir leis an scoil triacute Leabhar Gnoacutethachtaacutela laethuacuteil agus leabhar lsquoRudaiacute le cuimhneamh orthu agus le smaoineamh orthursquo a choinneaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 24: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Lena chois sin oacute am go cheacuteile deacuteanaimid socruacute le tuismitheoiriacute duaiseanna a thairiscint as liacuteon aacuteirithe tuillteanas noacute as cairteacha laacuten de realtaiacute ndash biacuteonn oacute bharraiacute seaclaacuteide go cluichiacute uacutera do na consoacuteil laacuteimhe i gceist Freagraiacuteonn bunuacutes gach dalta do lsquomargadh a dheacuteanamhrsquo (deacuteanann tuacute uair an chloig drsquoobair baile ansin beidh cead agat cluiche riacuteomhaireachta a imirt)

Pleanaacuteil

Ar na straiteacuteisiacute pleanaacutela is uacutesaacuteidiacute is minic a uacutesaacuteidtear lsquoleabhar bailescoilersquo a eacuteascaiacuteonn siacuteorchumarsaacuteid le tuismitheoiriacute Scriacuteobhann an muacuteinteoir traacutecht gach laacute agus siacuteniacuteonn na tuismitheoiriacute eacute noacute scriacuteobhann siad a dtraacutecht feacutein Cuirtear litreacha noacute foirmeacha ataacute le tabhairt abhaile sa leabhar bailescoile ionas nach luiacuteonn siad i ndearmad i maacutela scoile Tig le tuismitheoiriacute an leabhar bailescoile a uacutesaacuteid fosta le cruinniuacute noacute scairt ghuthaacutein a iarraidh agus tig le muacuteinteoiriacute a uacutesaacuteid le reacuteamhfhoacutegra a thabhairt faoi athruithe noacute imeachtaiacute ataacute le teacht

Is ionduacuteil go n-eagraiacuteonn muacuteinteoiriacute cruinnithe le tuismitheoiriacute i ndiaidh scruduithe na Nollag agus Mheithimh faoi choinne Athbhreithnithe Bliantuacutela agus comhairliuacutechaacutein Bliainghruacutepaiacute Spreagaimid tuismitheoiriacute le teagmhaacuteil a dheacuteanamh linn am ar bith maacute bhiacuteonn aon aacutebhar imniacute orthu Freastalaiacuteonn muacuteinteoiriacute fosta ar chaacutes-chomhdhaacutelacha noacute ar chomhairliuacutechaacutein mhiacuteochaine nuair is cuidiuacute eacute agus drsquofheaacutedfadh siad atreoruacute le seirbhiacutes chomhairleoireachta na scoile le seirbhiacutesiacute lucht meacuteala noacute le seirbhiacutesiacute for-rochtana iompair a mholadh

Ag tuacutes gach bliana socraiacuteonn gach muacuteinteoir san Ionad ceacute na haacutebhair a theagascfaidh seacutesiacute don ghruacutepa bheag (oacute 3-5 aacutebhar) ceacute na haacutebhair a rachaidh siacute chucu ina gcuideachta agus ceacute na haacutebhair ina dtabharfaidh siacute tacaiacuteocht duine go duine (tacaiacuteocht litearthachta noacute uimhearthachta brsquofheacuteidir) Is beart diacutereach go leor eacute seo in Eocharcheacuteim 3 nuair a bhiacutetear ag obair le blianghruacutepa amhaacutein ach is deacra i bhfad eacute maacute cumasctar dhaacute bhliainghruacutepa noacute ag Eochaircheacuteim 4

Faoi Eochaircheacuteim 4 is ionduacuteil go bhfuil na daltaiacute socraithe go maith ar an scoil agus aithne agus tuiscint ag formhoacuter na muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha orthu Mar sin de taacute go leor acu in ann freastal ar ranganna priacuteomhshrutha leo feacutein Braitheann an tacaiacuteocht a thugtar ag an cheacuteim seo ar leibheacuteal an riachtanais Taacute tacaiacuteocht an mhuacuteinteora noacute an chuacutentoacutera ranga de dhiacuteth ar bhunuacutes na ndaltaiacute

369

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 25: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

370

i roinnt aacutebhar ach niacute iontu uile ach biacuteonn tacaiacuteocht laacutenaimseartha de dhiacuteth ar dhalta oacute am go cheacuteile agus chomh fada agus is feacuteidir cuirtear eacute seo ar faacuteil

Baintear cuid de na daltaiacute as bloc iomlaacuten roghanna agus cuirtear treacuteimhsiacute tacaiacuteochta ar faacuteil sa Seomra Baile ionas gur feacuteidir cuidiuacute a thabhairt maidir le hobair chuacutersa noacute staideacutear le haghaidh trialacha noacute scruacuteduithe Deacuteanann na muacuteinteoiriacute agus na cuacutentoacuteiriacute ranga idirchaidreamh le muacuteinteoiriacute priacuteomhshrutha aacutebhar lena chinntiuacute go gcoinniacutetear daltaiacute ar an eolas faoin obair ataacute aacute deacuteanamh sna ranganna Nuair a bhiacuteonn scruduithe GCSE le suiacute deacuteantar na socruithe cuiacute rochtana ndash faigheann bunuacutes iarratasoacuteiriacute an Ionaid 25 drsquoam breise agus cead acu na scruacuteduithe a shuiacute i gceann de na Seomraiacute Baile Drsquofheacuteadfadh leacuteitheoir leideoir noacute scriacuteobhaiacute a bheith de dhiacuteth ar dhaltaiacute eile Is cuidiuacute eacute seo le cuid den imniacute a bhaineann le haimsir na scruacuteduithe a mhaoluacute

Coigeartuithe Timpeallachta

Feidhmiacuteonn an coirneacuteaacutel ciuacutein i ngach seomra mar aacuteit shoacuteisialta le linn am sosa noacute loacutein ach uacutesaacuteidtear eacute fosta mar aacuteit shuaimhnithe do na hamanna sin nuair a eacuteiriacuteonn imniacute noacute frustrachas dobhainistithe noacute mar otharsheomra nuair nach mothaiacuteonn dalta go maith Uacutesaacuteidtear eacute fosta faoi choinne Am Ciorcail noacute treacuteimhsiacute tostacha leacuteitheoireachta noacute le coimheacutead ar ghearrthoacutega fise a bhaineann leis an aacutebhar ataacutethar a theagasc doacuteibh Is leacuteir go gcailleann cuid mhoacuter daltaiacute a bhfuil NSU orthu cumas na cumarsaacuteide nuair a bhiacuteonn imniacute orthu noacute nuair a bhiacuteonn siad triacutena cheacuteile agus mar sin de is aacuteis riacuteluachmhar eacute an coirneacuteal ciuacutein ndash niacute fada go dtuigeann siad gur aacuteit shaacutebhaacuteilte iacute seachas piacuteonoacutes agus nach dtoacutegfar ceist ar bith go dtiacute go mbiacuteonn siad socair go leor le freagra a thabhairt Is minic a iarrann siad cead dul chuig an choirneacuteal chiuacutein nuair a thosaiacuteonn siad ag eacuteiriacute toacutegtha noacute triacutena cheacuteile noacute biacuteonn claonadh aige tionchar suaimhnithe a bheith aige agus cuireann seacute iompraiacuteocht dhearfach chun cinn

Torthaiacute

Go dtiacute seo bhiacute gach dalta de chuid an Ionaid in ann 5 aacutebhar GCSE ar a laghad a shuiacute agus drsquoeacuteirigh go han-mhaith le cuid acu ag baint amach graacuted C noacute niacuteos fearr in 4 aacutebhar noacute niacuteos moacute Drsquoeacuteirigh le daltaiacute Bhliain 12 roinnt graacuted A a bhaint

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 26: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

amach ar na mallaibh agus bhog beirt ar a laghad ar aghaidh chuig cuacutersaiacute A-Leibheacuteil an bhliain dar gcionn Freastalaiacuteonn bunuacutes na ndaltaiacute eile ar chuacutersaiacute ar Cholaacuteistiacute Reacuteigiuacutenacha ina gceantair feacutein Taacute ag eacuteiriacute leis an Ionad ndash oibriacuteonn seacute Taacute dhaacute phriacuteomhchuacuteis a n-eacuteiriacuteonn leis ndash uacutesaacuteid samhail sholuacutebtha agus gach duine a oibriacuteonn ann a aithint gur duine ar leith eacute gach paacuteiste ar a bhfuil NSU ndash is eacute croiacute na hoibre leo aithne a chur orthu

Fobairt Ghairmiuacuteil Leanuacutenach

Is den taacutebhacht gur dluacutethchuid den scoil eacute an rang bainfidh idir bhaill foirne agus dhaltaiacute tairbhe as an oiliuacuteint iomlaacuten scoile ar Fheasacht NSU de chuid Sheirbhiacutesiacute NSU an ELB agus ansin nuair a bheidh taithiacute ag muacuteinteoiriacute ar phaacuteistiacute ar a bhfuil NSU a theagasc as oiliuacuteint ar na Modhanna Cumasctha (Blended Approaches) Idirghabhaacutela a sholaacutethraiacuteonn Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA)

Taacute tacaiacuteocht ar faacuteil don fhoireann i roinnt aacuteiteanna Is iontach an cuidiuacute iad seirbhiacutesiacute NSU an Bhoird Oideachais agus Leabharlann (ELB) ndash tig le comhairleoir speisialtachta cuairt rialta a thabhairt ar an scoil le tacuacute le muacuteinteoiriacute agus le daltaiacute aonair Tairgeann siad tacaiacuteocht baile i roinnt ELBanna fosta Tig leo oiliuacuteint iomlaacuten scoile a sholaacutethar rud a eacuteascaiacuteonn imeascadh Eacuteascaiacuteonn siad fosta cnuasghruacutepaiacute a thugann deis do mhuacuteinteoiriacute ceisteanna a phleacute lena cheacuteile Taacute cuacutersaiacute oiliuacutena eacuteagsuacutela saor in aisce ann a bhfuil faacuteil ag scoileannna orthu ar bhonn leanuacutenach cuid acu bunaithe san ELB cuid eile triacute Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein Co Ard Mhacha

371

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 27: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

372

SEOMRAIacute RANGA PRIacuteOMHSHRUTHA

Is luacute an diantacaiacuteocht a bheidh de dhiacuteth ar roinnt paacuteistiacute agus daoine oacutega seachas a cheacuteile In amanna ba leor coigeartuithe beaga ar eagruacute noacute leagan amach agus tacaiacuteocht bhreise le linn amanna deacra ag dalta le heispeacuteireas rathuacuteil scoile a eacuteascuacute don phaacuteiste noacute duine oacuteg ar a bhfuil NSU Is samplaiacute iad seo a leanas de straiteacuteisiacute inoiriuacutenaithe nach mbeadh aon deacracht ag baint leo i seomra ranga priacuteomhshrutha Biacuteonn na prionsabail cheacuteanna idirghabhaacutela i gceist agus a bhiacuteonn sna rannaacutein lsquoSuiacuteomh Speisialtoacuteireachtarsquo ach is feacuteidir iad a choigeartuacute le cur le riachtanais aonair Tig le muacuteinteoiriacute triacuted an mheasuacutenuacute cinneadh ar ceacute na hidirghabhaacutelacha ataacute de dhiacuteth agus caacute huair is feacuteidir iad a laghduacute Niacute gnaacutech go moltar faacuteil reacuteitithe de straiteacuteisiacute breise go hiomlaacuten ach amhaacutein go bhfuil siad inmheaacutenaithe ag an phaacuteiste noacute ag an duine oacuteg agus go dtig leisleacutei an meacuteid ataacute foghlamtha acu a chur i bhfeidhm i suiacuteomhanna eacuteagsuacutela Is minic a fhaigheann muacuteinteoiriacute amach go gcuidiacuteonn cuid de na straiteacuteisiacute seo maidir le paacuteistiacute noacute daoine oacutega eile ina rang(anna)

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela i Seomraiacute Ranga Priacuteomhshrutha

Is iacuteomhaacutenna de chuid Fhoireann Chomhairleach an SEELB iad seo

Eagruacute Leabhair Chan am riacuteomhaireachta

Aacuteit le seasamh le linn gniacuteomh aclaiacuteochta Scaacutethlaacutein in-bhogtha

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 28: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Amchlaacuteir Indibhidiuacutela

373

Laethuacuteil Seachtainiuacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 29: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

374

Leabhair agus Ailt ar Fiuacute a mBreathnuacute

Breakley C agus Hesmondhalgh M Access and Inclusion for Children with ASD Spectrum Disorders (2001) Londain Jessica Kingsley Publishers

Christie P agus Fidler R (2001) A Continuum of Provision for a Continuum of Need Opportunities for Mainstream Integration and Inclusion Provided by a Special School for Children with ASD Good ASD Practice Journal 2 1 lch 36

Jordan R agus Peeters T (1999) What Makes a Good Practitioner in the Field of ASD In G Jones (Eag) Good ASD Practice Birmingham The University of Birmingham lch 23

Acmhainniacute agus Trealamh

Autistic Spectrum Disorders A Guide to Classroom Practice (leabhraacuten agus DVD ldquoTeachers Toolkitrdquo) leis an ASD Working Group Evaluating Provision for Autistic Spectrum Disorders in Schools (2005) pb Dept of Education

Report of the Task Group on ASD pb Dept of Education (caib3)

Good Practice Guidelines (for Schools to meet the Special Educational Needs of Pupils at the School Based Stages of the Code of Practice (caib 3) pb Education and Library Boards

Scottish Intercollegiate Guidelines Network NHS (2007) Assessment diagnosis and clinical interventions for children and young people with ASD spectrum disorders A national clinical guideline [Ar Liacutene] Ar faacuteil sa RA httpwwwsignacukpdf sign98pdf Rochtain dheireanach 04112010

Boardmaker Software piacuteosa bogearra inchoigeartaithe le sceidil saacutershiombailiacute sceacutealta soacuteisialta ciuacutenna agus cur i gcuimhne a chruthuacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 30: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Bogearraiacute Writing with Symbols a uacutesaacuteidtear fosta le tacaiacuteocht amhairc a chruthuacute Cuireann an riacuteomhchlaacuter seo ar aacuter gcumas abairtiacute gona siombailiacute a chruthuacute

Clicker 5

Riacuteomhaire

Lannaitheoir

Velcro

Amadoacuteiriacute

Aacuteit chiuacutein gan ach beagaacuten cur isteach

Trealamh OT mar a mholtar msh cuacuteisiacuten lsquoMovinrsquo sit rolla pis taluacuten claacuter lsquoscooterrsquo (feacuteach caibidil ar lsquoceacuteadfachrsquo)

Dialann BaileScoile ndash coacuteras cumarsaacuteide laethuacuteil dhaacute bhealach

Mionchlaacuteir bhaacutena ndash a cheadaiacuteonn cleachtadh leantach ar scileanna miacutenluaile ceartuacute easca earraacuteidiacute obair indibhide le coacuteipeaacuteil isteach i leabhair cumarsaacuteid amhairc leis an phaacuteiste

Quest ndash uirlis uacutesaacuteideach dhiagnoacuteiseach do dhaltaiacute Eochaircheacuteim 1 sa Litearthacht agus san Uimhearthacht

Sraith Talkabout ndash Alex Kelly Acmhainn Teagaisc Scileanna Soacuteisialta

Cluichiacute Oideachasuacutela - wwwbbccoukskillswise

Measuacutenacht Scileanna Soacuteisialta Aarons agus Gittens

Cluichiacute Boird msh Monopoly Cranium Pictionary

375

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 31: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

376

Riacuteomhairiacute Alphasmart (do dhaltaiacute ag a bhfuil deacrachtaiacute scriacutebhneoireachta)

Beat Dyslexia (do dhaltaiacute a bhfuil sainfhadhbanna litearthachta acu)

Deiseanna Oiliuacutena

Claacuteir Oiliuacutena NSU a chuireann gach Bord Oideachais agus leabharlann ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear

INSET 2 laacute do Bhunscoileanna ndash Forbhreathnuacute ar Neamhord Speictream an Uathachais

Anailiacutes Fheidhmithe Iompraiacuteochta - Tacaiacuteocht don phaacuteiste ar a bhfuil Neamhord Speictream an Uathachais triacute phrionsabail na hAnailiacutese Feidhmithe Iompraiacuteochta a uacutesaacuteid

Boardmaker - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Writing With Symbols - Oiliuacuteint Riacuteomhchlaacuteir

Oiliuacuteint Iomlaacuten Scoile ar Neamhord Speictream an Uathachais

Oiliuacuteint Cumarsaacuteide Amharc-Bhunaithe lena n-aacuteiriacutetear

Claacuteir Hanen do mhuacuteinteoiriacute

Cumarsaacuteid Malartaithe Pictiuacuter (PECS)

Claacuter Elklan

Oiliuacuteint Idirghabhaacutela Sainiuacutela NSUlena n-aacuteiritear

SCERTS (Cumarsaacuteid Shoacuteisialta Rialuacute Mothuacutechaacutenach agus Tacaiacuteocht Idirthreacuteimhseach)

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 32: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

377

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

TEACCH (Oiliuacuteint agus Oideachas Paacuteistiacute agus Daoine Faacutesta ar a bhfuil Uathachas agus Miacutechumas Bainteach Cumarsaacuteide)

Iompraiacuteocht Dhearfach sa Seomra Ranga a Chur Chun Cinn lena n-aacuteiriacutetear prionsabail na hanailiacutese feidhmithe iompraiacuteochta msh Oiliuacuteint IABA (International Applied Behaviour Analysis)

Oiliuacuteint Scileanna Soacuteisialta lena n-aacuteiriacutetear oiliuacuteint oacute

Foirne Comhairleacha NSU na ELBanna

Niacute ar aois naacute ar leibheacuteal inniuacutelachta naacute ar shuiacuteomh scoile ar leith ataacute na cuacutersaiacute oiliacuteuna seo diacuterithe go sainiuacuteil (mura dtugann an

teideal eolas sainiuacuteil) Is feacuteidir na prionsabail a fhoghlaimiacutetear a chuir in oiriuacuteint le freastal ar riachtanais daltaiacute aonair

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 33: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

378

Suiacuteomhanna Idirliacuten Uacutesaacuteideacha do Scoileanna

Treoir Dea-Chleachtais

wwwdenigovuk Suiacuteomh Idirliacuten na Roinne Oideachais i dTuaisceart Eacuteireann oacutenar feacuteidir cuid mhoacuter de na leabhraacutein agus na hacmhainniacute a iacuteosloacutedaacuteil

httpnationalstrategiesstandardsdcsfgovuk node165037 - DVD saor in aisce Claacuter Forbartha Cuimsiuacutechaacutein Bunscolaiacuteochta agus Iar-bhunscolaiacuteochta ndash Ag tacuacute le daltaiacute ar Speictream NSU

httpwwwrcsltorgspeech_and_language_therapy commissioningresource_manual_for_commissioning_and_ planning_services Suiacuteomh Idirliacuten Cholaacuteiste Riacuteoga Teiripe Urlabhra agus Teanga a thugann eolas uacutesaacuteideach ar NSU agus moltaiacute cuidiuacutela creatlaigh le hacmhainniacute a choimisiuacutenu agus a phleanaacuteil

wwwlearningniorg Suiacuteomh Idirliacuten LearningNI

Acmhainniacute Amhairc

httpwwwtwinklcouk Suiacuteomh Idirliacuten Twinkl ndash acmhainniacute teagaisc Luath-Oacuteige agus EC1

httpwwwtopmarkscouk Suiacuteomh Idirliacuten Topmarks ndash Acmhainniacute teagaisc acmhainniacute idirghniacuteomhacha lena n-aacuteiriacutetear Nasc Sainriachtanais

httpdirectoriesphillipmartininfohome_schoolhtm Clipart saor in aisce de chuid Phillip Martin le huacutesaacuteid sa seomra ranga

httpwwwASDeducationtrustorgukresourcestools20 for20teachersaspx Uirlisiacute muacuteinteora de chuid Iontaobhas Oideachais NSU ina bhfuil samplaiacute cuimsitheacha drsquoacmhainniacute amhairc

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 34: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Sceacutealta Soacuteisialta

wwwthegraycenterorg ndash acmhainniacute sceacutealta soacuteisialta le Carol Gray

httpwwwkansasasdcomnode9 sceacutealta soacuteisialta do shain-aoisghruacutepaiacute agus do shainreacuteimsi suime

httpwwwehowcomhow_4479088_write-social-stories-children-ASDhtml ndash An doacuteigh le sceacuteal soacuteisialta a scriacuteobh

wwwsandbox-learningcom Taacute Sandbox Learning tiomanta do sceacutealta greannmhara suimiuacutela a fhorbairt a chuidiacuteonn leo sin ar a bhfuil NSU Is feacuteidir aacutebhair a cheannach ar liacutene

Scileanna Cumarsaacuteide agus Soacuteisialta

httpwwwcccoenetsocialskillslisthtm Pleananna Ceachta le scileanna soacuteisialta a theagasc acmhainniacute sainiuacutela NSU

httpwwwdo2learncom Do2Learn - Cluichiacute amhraacutein caacutertaiacute cumarsaacuteide acmhainniacute cloacuteite agus eolas ar shainriachtanais

wwwcommunication4allcouk Acmhainniacute Cumarsaacuteide Acmhainniacute seomra ranga le tacuacute le paacuteistiacute ar a bhfuil SEN Taacute reacuteimse leathan drsquoaacutebhair chloacuteite agus idirghniacuteomhacha a thugann tacaiacuteocht i gcuid mhoacuter reacuteimsiacute curaclaim

wwwspeechmarknet - Acmhainniacute Urlabhra agus Teanga Speech Mark

wwwsenteacherorg ndash Cairteacha iompraiacuteochta teastais caacutertaiacute mothuacutechaacuten do Mhuacuteinteoir SRO

379

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 35: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

380

Eagrais Dheonacha

wwwnasorguk Cumann Naacuteisiuacutenta an UathachaisNational Autistic Society ndash ldquoIs muidne priacuteomhchumann carthanachta na RA do dhaoine a bhfuil NSU orthu (lena n-aacuteiriacutetear Siondroacutem Asperger) agus daacute muintir Solaacutethraiacutemid eolas tacaiacuteocht agus seirbhiacutesiacute ceannroacutedaiacuteochta agus feachtas i gcomhair saol niacuteos fearr do dhaoine ar a bhfuil NSUrdquo

wwwASDie Cumann NSU na hEacuteireann

wwwASDniorg NSU NI - feacuteachann lena chinntiuacute go mbiacuteonn faacuteil ag daoine a bhfuil NSU orthu agus ag a gcuacuteramoacuteiriacute ar na seirbhiacutesiacute cuiacute lena chur ar a gcumas bheith ina mbaill de phobal a bhfuil meas aige orthu

httpwwwASDeducationtrustorguk Taacute Iontaobhas Oideachais NSU (AET) tiomanta do thacaiacuteocht oideachais do gach paacuteiste ar speictream an uathachais a chomheagruacute agus a fheabhsuacute Taacute roinnt acmhainniacute ar an suiacuteomh do dhaltaiacute agus do mhuacuteinteoiriacute araon lena n-aacuteiriacutetear uirlisiacute do mhuacuteinteoiriacute a thacaiacuteonn le daltaiacute ar a bhfuil NSU

Ard-Topaiciacute a Bhaineann le Neamhord Speictream an Uathachais

Taacute gach paacuteiste agus duine oacuteg difriuacuteil lena cheacuteile agus biacuteonn buanna agus riachtanais dhifriuacutela acu le linn a saoil Is minic tionchar ag tosca seachtracha ar a bhfollaacuteine Tagann cuid acu go moacuter faoi anaacuteil daoine eile a mbreathnaiacuteonn siad orthu mar chairde ach ataacute daacuteiriacutere ag teacht i dtiacuter ar a leochaileacht Biacuteonn tionchar fosta ag tosca inmheaacutenacha ar a bhforbairt agus dul chun cinn Is ionduacuteil go mothaiacuteonn daltaiacute meaduacute ar a n-imniacute agusnoacute feasacht faoina dhifriuacutela ataacute siad nuair a thagann caithreachas Lena chois sin leacuteiriacuteonn liacuteon daltaiacute ataacute ag meacuteaduacute reacuteimse casta de bhuanna agus de dhuacuteshlaacutein Drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute agus daoine oacutega diagnoacuteis a bheith acu a bhaineann le NSU agus roinnt eile riochtaiacute amhail Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) noacute

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 36: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Neamhord Greannach Freasuacuteraiacuteoch (ODD) Drsquofheacuteadfadh teicniacuteochtaiacute breise agus coacutegais bhreise idirghabhaacutela a bheith de dhiacuteth le tabhairt faoi na saincheisteanna seo Is eacute an chomhairle a thugann Kutscher (2007) nuair a leacuteiriacuteonn paacuteiste comhdhiagnoacuteisiacute agus NSU go gcuirimid mionaithne mhaith ar an phaacuteiste le hidirghabhaacutelacha cuiacute a chur in oiriacuteuint doacutedi bunaithe ar a gcuid buanna agus le freastal ar a gcuid riachtanas Cuid mhoacuter de na straiteacuteisiacute ataacute uacutesaacuteideach i gcaacutes paacuteistiacute agus daoine oacutega a bhfuil NSU orthu taacute siad uacutesaacuteideach leis doacuteibh sin ar a bhfuil NSU agus riochtaiacute eile ataacute orthu san am ceacuteanna mar a leacuteiriacutetear sna caacutes-staideacuteir agus sa taacutebla thiacuteos

Tagairt Kutscher M Kids in the Syndrome Mix C agus Hesmondhalgh (2005) Londain Foilsitheoiriacute Jessica Kingsley

Is eacute seo a leanas cur siacuteos ar phaacuteiste bunscoile agus duine oacuteg iar-bhunscoile a bhfuil duacuteshlaacutein chasta acu Tugtar pointiacute dea-chleachtais

381

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 37: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

382

Caacutes-staideacutear Bunscolaiacuteochta

Caacuteit

Taacute Caacuteit ocht mbliana drsquoaois agus ar scoil phriacuteomhshrutha le 25 dalta eile beirt chuacutentoacuteiriacute ranga agus muacuteinteoir Rinneadh diagnoacuteis NSU agus neamhord hipirghniacuteomhaiacuteochta easpa airde ar Chaacuteit Is aoibhinn le Cait pictiuacuteir a tharraingt agus obair le haacutebhair ealaiacutene le mionsamhlacha de dhroichid a chruthuacute agus taacute tugtha le fios aici gur mhaith leacutei bheith ina hailtire

Taacute dluacutethchara amhaacutein ag Caacuteit a mbiacuteonn siacute i dteagmhail leacutei taobh amuigh den scoil taacutethar ag raacute aacutefach le tamall anuas lsquonach bhfuil a dhath ar a hairdrsquo ach an paacuteiste seo Taacute tugtha faoi deara ag an mhuacuteinteoir gur mian le Caacuteit a cuid ama ar fad a chaitheamh leis an chara agus taacute iarrtha ag a maacutethair go suiacutefeadh Caacuteit aacuteit eacuteigin eile Biacuteonn seacute deacair ag Caacuteit cairdis eile a bhunuacute agus a choinneaacuteil oacuteir is maith leacutei bheith i gceannas agus nuair a aithniacuteonn paacuteistiacute eile seo niacute bhiacuteonn siad paacuteirteach a thuilleadh sa ghniacuteomhaiacuteocht agus in amanna biacuteonn siad ag spochadh as Caacuteit Mothaiacuteonn muacuteinteoir agus tuismitheoiriacute Chaacuteit go bhfuil seacute seo ag cur as daacute feacuteinmheas a oiread sin go bhfuil an chuma uirthi gur luacute an iarracht a dheacuteanann siacute bheith paacuteirteach in idirghniacuteomhaiacuteocht dhearfach shoacuteisialta agus go mbiacuteonn siacute ag caitheamh cathaoireacha thart ag iarraidh paacuteistiacute eile a bhualadh agus ag cur isteach ar an rang go ginearaacutelta Cuireann seacute seo le timthriall na hiompraiacuteochta deacra na hiomarduithe agus cuireann bac ar dul chun cinn acaduacuteil

Taacute deis mhaith a labhartha ag Caacuteit agus tig leacutei paacuteirt a ghlacadh i bpleacute gruacutepa go haacuteirithe nuair a bhiacuteonn said bunaithe ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein Is ionduacuteil go dtarraingiacuteonn siacute an t-aacutebhar comhraacute ar a sainreacuteimsiacute suime feacutein (foirgnimh ealaiacuten droichid) agus niacute thagann siacute chun reacuteitigh go maith le cur isteach ar bith le linn na gcomhraacuteitemonaloacuteg seo

Is doiligh le Caacuteit fanacht ina suiacute ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide naacute triacute noacuteimeacutead agus niacute thig leacutei cloiacute leis an tasc ataacute idir laacutemha nuair a bhiacuteonn aacutebhair nach bhfuil moacuteraacuten suime aici iontu aacute dteagasc

Thug an muacuteineoir iarraidh rialacha cuiacute cairidis a theagasc do Chaacuteit agus a scileanna comhraacute a fhorbairt triacute ghniacuteomhaiacuteochtaiacute am ciorcail ach is doiligh le

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 38: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

383

Caacuteit fanacht lena seal cuireann siacute isteach ar chaint daoine eile agus imiacuteonn siacute leacutei ina rith rud a fhaacutegann go gcaithfear na seisiuacutein seo a chur ar ceal

Le linn tascanna scriacutebhneoireachta is doiligh le Caacuteit a cuid smaointe a chur i dtoll a cheacuteile le piacuteosa intuigthe oibre a scriacuteobh Frustrachas is toradh doacute seo agus caitear leabhair ar phaacuteistiacute eile agus ar an mhuacuteinteoir

Drsquoainneoin iacute a bheith sa ghruacutepa uachtair acaduacuteil ina rang niacutel ag eacuteiriacute leacutei cionn is nach dtig leacutei srian a choinneaacuteil ar a cuid taghdanna

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh Caacuteit freagairt go maith drsquoamchlaacuter amhairc le cuidiuacute leacutei fanacht i gceann an taisc ach sosanna sceidealaithe luaile a bheith aici idir gniacuteomhaiacuteochta is ansa agus nach ansa leacutei lena chinntiuacute go mbiacuteonn a leibheacuteal suime go hard Tabharfaidh seacute seo faoina proacuteifiacutel NSU agus ADHD

Caithfear scileanna cairdis a theagasc go sainiuacuteil do Chaacuteit i ngruacutepa beag Ba choacuteir go dtosoacutedh seacute seo le Caacuteit ag obair i gcuideachta cuacutentoacuteir ranga noacute muacuteinteora roimh obair i gcuideachta cairde ranga ataacute socair oacute thaobh na mothuacutechaacuten de Ba choacuteir do mhuacuteinteoiriacute a machnamh a dheacuteanamh ar reacuteimse seifteanna a uacutesaacuteid lena n-aacuteiriacutetear roacutelghlacadh agus muacutenlaiacute amhairc lena haird a thuilleamh

Coacuteras cairde (lsquobuddyrsquo) a chruthuacute agus piara reacuteamhshannta ag Caacuteit a dtig leacutei cuidiuacute a iarraidh airuirthi Is den taacutebhacht an fhreagracht seo a uainiuacute triacuted an rang

PDMU a uacutesaacuteid le dul i ngleic le spochadh agus le bulaiacuteocht taobh istigh den rang ina iomlaacuteine le heiteas bunaithe ar an mheas a dhaingniuacute

Aacuteit chiuacutein oibre a chur ar faacuteil mar a dtig le Caacuteit dul aacuteit ataacute saor oacute chur isteach ar shiuacutel oacute aacuteiteanna gnoacutethacha fuinneoga agus doirse san aacuteireamh

An doacuteigh le fraacutema scriacutebhneoireachta a uacutesaacuteid lena cuid smaointe a eagruacute a theagasc do Chaacuteit agus cead a thabhairt di a cuid oibre a chur i laacutethair ar dhoacuteigheanna difriuacutela PowerPoint grianghraif agus fiacuteseaacutein san aacuteireamh

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 39: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

384

Caacutes Staideacutear Ghaelscoile

Speictrum an Uathachais

Cad eacute a dheacuteanann muid

4 sheachtain de noacutetaiacute a choinneaacutel sa rang ag breathnuacute ar an phaacuteiste

Cruinniuacute neacuteamh-fhoirmiuacutelta leis an tuiste chun dearcadh srsquoacu a fhaacuteil an paacuteiste a phleacute leo

Teagmhaacuteil a dheacuteanamh le Caroline Oacute Hara

Seicliosta a uacutesaacuteid mar phoite eolais ag an tuacutes chun pictiuacuter iomlaacuten den phaacuteiste a fhaacuteil

Paacuteiste a phleacute leis an siceolaiacute

Cruinniuacute leis an tuiste chun an phaacuteiste a chur ar IEP liosta RBO Fillteaacuten RSO a uacutesaid seicliosta a uacutesaacuteid moltaiacute oacuten siceolaiacute a ghlacadh ar bhord tuairim an tuiste a ghlacadh ar bhord

Spriocanna reacuteaduacuteil a shocruacute don phaacuteiste ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Paacuteiste a chur an eolas faoin IEP ar leibheacuteal srsquoacu feacutein ndash spriocanna

Foireann ataacute ag obair leis an phaacuteiste a chur ar an eolas faoin IEP spriocanna

Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an phaacuteiste agus an dul chun cinn ataacute deacuteanta

I ndiaidh 2 IEP a dheacuteanamh agus noacutetaiacute a choinneaacuteil teacuteann muid i dteagmhaacuteil leis an siceolaiacute aris agus maacutersquos feacuteidir cuireann muid an paacuteiste faoi mheasuacutenuacute

Ceacuten doacuteigh an aithniacuteonn muid na paacuteistiacute

Eacuteisteann muid le gach duine a mbiacuteonn ag obair leis an phaacuteiste

Eacuteisteann muid le tuairimiacute na dtuistiacute

Deacuteanann muid monatoacuteireacht rialta ar gach paacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as seicliostaiacute eacuteagsuacutela

Deacuteanann muid INCAs i dteacutearma an fhoacutemhair

Deacuteanann muid MIST i Miacute Feabhra i Rang 2

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 40: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

385

Deacuteanann muid AUanna i Miacute na Maacuterta i Rang 4 agus Rang 7

Deacuteanann muid scrudaithe ag deireadh na bliana Nfer Maths Nfer Mental Maths Progress in English Suffolk Reading Single Word Spelling Test NRIT (Rang 4 agus Rang 6)

Biacuteonn cruinnithe rialta againn leis na tuistiacute

Ceacuten doacuteigh an bhfuil a fhios againn go bhfuil na straiteacuteisiacute ag obair

Deacuteanann muid monatoacuteireacht ar na spriocanna go rialta

Buaileann muid leis an phaacuteiste agus leis na tuistiacute

Athraiacuteonn muid na rudaiacute a dheacuteanann muid go rialta muna n-oibriacuteonn siad go dtiacute go bhfaigheann muid rud eacuteigin ataacute ag foacuteirstean don phaacuteiste

Baineann muid uacutesaacuteid as ldquovisual aidsrdquo sa rang agus thart ar an scoil

Coinniacuteonn muid dialann idir an scoil agus an baile chun muid a choinneaacutel ar an eolas faoi gach rud ataacute ag tarluacute i saol an phaacuteiste

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 41: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

386

Caacutes-Staideacutear Iar-Bhunscolaiacuteochta

Gearoacuteid

Taacute Gearoacuteid 15 bliana drsquoaois agus rinneadh diagnoacuteis NSU agus ODD air Taacute seacute inniuacuteil acaduacuteil ach creideann na muacuteinteoiriacute go dteacuteann a chuid rachtanna miacute-iompair i bhfeidhm ar a fheidhmiacuteocht acaduacuteil ina hiomlaacuteine Is minic Gearoacuteid ag argoacuteint go haacuteirithe lena mhuacuteinteoir Fraincise agus a mhuacuteinteoir Eolaiacuteochta faoi ghneacuteithe gramadaiacute noacute fiacutericiuacutela ataacute dar leis feacutein miacutechruinn Taacute roinnt cairde aacutefach ag Gearoacuteid agus go ginearaacutelta baineann muacuteinteoiriacute sult as eacute a bheith sa rang leo drsquoainneoin na nduacuteshlaacuten a bhaineann leis oacuteir biacuteonn leacuteargas iontach suimiuacuteil aige ar ghnaacutethimeachtaiacute an lae Biacuteonn an ceart aige de ghnaacuteth agus is diacuteol speacuteise i gcoacutenaiacute eacute Taacute roinnt topaiciacute a bhfuil suim ar leith aige iontu lena n-aacuteiriacutetear sraitheanna peile agus amchlaacuteir traenacha

Taacute Gearoacuteid iontach diacutelis daacute chairde ach ar na mallaibh ta cuid acu ag breith buntaacuteiste ar a chlaonadh chun argoacutena agus biacuteonn siad aacute ghriogadh chun coimhlinte le muacuteinteoiriacute oacuteir cuireann seacute an rang chun sioparnaiacute Drsquoiarr a thuismitheoiriacute ar an scoil an caacutes a reacuteiteach

Taacute seacute ag eacuteiriacute niacuteos eisdiacuterithiacute agus ag leacuteiriuacute ceacuteadfacht mheacuteadaithe maidir le timpeallacht na scoile mar shampla biacuteonn seacute ag siacuteorscairteadh amach gan faacuteth ag tuacutes an ranga ag gabhaacuteil do fhraacutesaiacute faacutenacha ar noacutes lsquocuir as eacutersquo noacute liacutente as scannaacutein reatha Deir seacute go mbiacuteonn na soilse ag cur as doacute as siocair iad bheith ag spreacuteacharnach agus roacutegheal

Taacute seacute ag tosuacute a chur in eacuteadan treorach i ranganna aacuteirithe mar shampla sna ranganna corpoideachais diuacuteltaiacuteonn Gearoacuteid bheith paacuteirteach agus an tseachtain seo a chuaigh thart bhagair seacute ar an mhuacuteinteoir corpoideachais agus duacuteirt go ndeacuteanfadh seacute dochar doacute feacutein daacute gcuirfiacute air paacuteirt a ghlacadh

Deir seacute go gcuireann an scoil tinneas air agus nach dtig leis pleacute leis na paacuteistiacute eile ina rang agus bhruacuteigh se buachaill eile sa droim an tseachtain seo a chuaigh thart as bualadh ina eacuteadan sa dorchla Niacute moacute naacute go dtig leis smacht a choinneaacuteil air feacutein agus niacute fada go dtarraingeoidh seacute triobloacuteid mhoacuter air feacutein

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 42: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

387

Chonaic a mhuacuteinteoir eolaiacuteochta eacute ag caint leis feacutein agus taacute imniacute uirthi go gcluineann seacute guthanna nach bhfuil ann

Thuairiscigh a mhaacutethair gur minice a chuireann seacute ina heacuteadan sa bhaile agus gur thaacuteinig siacute air faoi thocht a leapa an tseachtain seo a chuaigh thart nuair ba choacuteir doacute eiriacute le dul chun na scoile

Pointiacute Dea-Chleachtais

Drsquofheacuteadfadh muacuteinteoiriacute agus tuismitheoiriacute a ndiacutecheall a dheacuteanamh gan dul a argoacuteint le Gearoacuteid agus iarracht a dheacuteanamh a aird a athdhiacuteriuacute ar an iomad reacuteimsiacute suime ataacute aige

An meacuteid ataacute aacute raacute ag Gearoacuteid agus an chuma air gur ag caint leis feacutein ataacute seacute a sheiceaacuteil drsquofheacuteadfaiacute gur teicniacutec feacuteinrialaithe ataacute i gceist ach deacuteantar machnamh ar atreoruacute chuig an tSeirbhiacutes Slaacuteinte Meabhrach do Phaacuteistiacute agus drsquoOgaacutenaigh (CAMHS) maacute bhiacuteonn an-aacutebhar imniacute ort

Le cur lena ghruacutepa cairde thiocfadh leis an scoil a machnamh a dheacuteanamh ar phiarmheantoacuteireacht le daltaiacute a bheadh ina ndea-eiseamlaacuteiriacute ag Gearoacuteid

Labhairt le tuismitheoiriacute Ghearoacuteid agus le Gearoacuteid feacutein faoi na buntaacuteistiacute agus na miacutebhuntaacuteistiacute a bhaineann lena chuid diagnoacuteisiacute a roinnt lena chuid piaraiacute Drsquofheacuteadfadh seacute seo cuidiuacute leo glacadh leis agus tuiscint niacuteos fearr a bheith acu air

Smaoineamh ar ghruacutepaiacute feacuteinabhcoacuteideachta le go bhfoghlaimeoidh Gearoacuteid faoi iompraiacuteocht chuiacute agus faoin doacuteigh le pleacute le daoine eile

Cead a fhaacuteil oacute thuismitheoiriacute Ghearoacuteid fiacuteseaacuten a dheacuteanamh de ag scairteadh amach agus eacute a sheinm doacute In amanna niacute bhiacuteonn a fhios ag daltaiacute an tionchar ataacute ag a n-iompraiacuteocht ar dhaoine eile agus faigheann siad leacuteargas air sin maacute fheiceann siad a n-iompraiacuteocht feacutein

Rialacha scriacuteofa a chur ar faacuteil i bhfoirm dhearfach Scriacuteobh roinnt pointiacute faoi iompraiacuteocht ataacute niacuteos foacuteirsteanaiacute mar shampla lsquocogarnach le do thoilrsquo seachas lsquonaacute biacute ag scairteadhrsquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 43: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

388

Tabhair reacuteamhfhoacutegra do Ghearoacuteid faoina mbeidh ag titim amach sa rang corpoideachais Cinntigh go mbeidh gniacuteomhaiacuteocht ar leith aige le dul i gleic leacutei noacute deacuteanadh seacute gniacuteomhaiacuteocht in eacuteineacht leis an chuid eile den rang ach go mbeidh seacute i gcuideachta an mhuacuteinteora noacute dalta thuisceanaigh

Smaoineamh ar Ghearoacuteid lsquoeacuteiriacute asrsquo corpoideachas maacutes ag dul in olcas ataacute an fhadhb An cheist a athmheas go rialta

Maacute taacute seacute ag diuacuteltuacute teacht chun na scoile smaoineamh ar amchlaacuter laghdaithe ar feadh tamall gairid Ba choacuteir an socruacute seo a athbhreithniuacute go rialta

Soilse an tseomra ranga a chur as noacute suiacuteochaacuten Ghearoacuteid a bhogadh sa doacuteigh nach mbeidh seacute ina shuiacute in aice leis na soilse

Doacuteigheanna nach bhfuil chomh hantoisceach le heacuteiriacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute an ranga a theagasc do Ghearoacuteid Uacutesaacuteid caacuterta lsquocead imeacht oacuten rangrsquo mar shampla

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 44: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

389

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Straiteacuteisiacute Idirghabhaacutela do Phaacuteistiacuteagus do Dhaoine Oacutega a bhfuilComh-dhiagnoacuteisiacute Reatha acu

NSU agus ODD

Is minic deacracht ag paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD fios a bheith acu cad eacute an chuma ataacute orthu i suacuteile daoine eile agus mar thoradh air sin niacute fheiceann siad iad feacutein mar dhaoine a bhiacuteonn ag argoacuteint noacute a bhiacuteonn ciotach Cuireann siad an locht ar dhaoine eile as na fadhbanna ataacute acu Go minic biacuteonn na paacuteistiacute seo ar thoacuteir na foirfeachta agus ciall sceamhach acu don rud is iompraiacuteocht chuiacute ann dar leo

Is minic a chuireann paacuteistiacute ar a bhfuil NSU agus ODD tuacutes le hargoacuteint agus niacute eacuteiriacuteonn siad as Biacuteonn seacute fiacuteorthaacutebhachtach ag an phaacuteiste an argoacuteint a bhuachan - niacuteos taacutebhachtaiacute naacute aacutebhar na hargoacutena feacutein Is cuma leo go mbiacuteonn a fhios acu go ngearrtar piacuteonoacutes orthu as leanuacuteint den taghd noacute den argoacuteint oacuteir biacuteonn seacute doiligh acu deireadh a chur leis an choimhlint Is minic gur in olcas a theacuteann cuacutersaiacute maacute dheacuteantar iarracht bheith reacuteasuacutenta leis an phaacuteiste seo oacuteir dearcann an paacuteiste ar phleacute reacuteasuacutenach mar leanuacuteint den argoacuteint Is ar an aacutebhar seo ataacute seacute taacutebhachtach gan dul i gceann na hargoacutena agus an fheacuteidearthacht go dtiocfaidh coimhlint chun cinn a sheachaint triacute theacht roimh na caacutesanna inar doacutecha tuacutes a chur le hargoacuteint

Is de chroiacute an sceacuteil gan an rud a deir an paacuteiste a ghlacadh go pearsanta Is siomptoacutem den neamhord iacute an iompraiacuteocht choimhlinteach seachas ionsaiacute peasanta

Is feacuteidir deacracht bheith ag baint le huacutesaacuteid iarmhairtiacute eacuteifeachtuacutela don phaacuteiste choimhlinteach oacuteir cuireann seacute deis coimhlinte amhaacutein eile ar faacuteil inar doacutecha go gcaillfidh tuacute

Caithfidh rialacha agus iarmhairtiacute bheith soileacuteir agus scriacuteofa don phaacuteiste chomh maith leis an mhuacuteinteoir sula dtarlaiacuteonn an choimhlint

Biacuteodh a fhios gur doacutecha tionchar diuacuteltach a bheith ag siacuteorchoimhlint ar fheacuteinmheas an phaacuteiste Mar sin de ba choacuteir do bhaill foirne a chinntiuacute go mbiacuteonn go leor deiseanna ann don phaacuteiste dul i gceann gniacuteomhaiacuteochtaiacute cuiacute

Tabhair duais noacute moladh as gach sampla drsquoiompraiacuteocht chomhoibrithe

Naacute tosaigh a argoacuteint le paacuteistiacute agus cuir in iuacutel nach rachfar i gceann leacuteiriuacute coimhlinte

Is minic reacuteimse drsquoiompraiacuteocht dhuacuteshlaacutenach i gceist i dtaca le ODD de agus is fuacutet a bheidh an cinneadh ceacuten iompraiacuteocht a ndiacutereofar uirthi maidir le hidirghabhaacuteil agus ceacuten iompraiacuteocht a ndeacuteanfar neamhiontas di

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 45: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

390

NSU agus ADHD

Taacute cosuacutelachtaiacute idir NSU agus ADHD sa mheacuteid go mbiacuteonn deacrachtaiacute ag baint le feidhmiuacutechaacuten seal a ghlacadh agus barraiacuteocht cainte agus cur isteach (Ozonoff 2008) Biacuteonn hipirghniacuteomhaiacuteocht ag cur as do phaacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil ADHD ach seans nach mbeadh seacute ar phaacuteiste a ndearnadh diagnoacuteis NSU airuirthi

Malartaigh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute agus iad ina suiacute leo siuacuted a bhaineann le gluaiseacht ionas go mbiacuteonn cuid mhoacuter deiseanna ag an phaacuteiste bheith ag bogadh i rith an lae

Nuair is cuiacute tabhair freagrachtaiacute ar leith don phaacuteiste thart ar an scoil mar shampla aacutebhar a dhaacuteileadh noacute teachtaireachtaiacute a thabhairt

Tabhair liathroacuteid struis breacuteagaacuten beag noacute reacutead eile don phaacuteiste lena fhaacuteisceadh noacute le suacutegradh leis faoi choim ag a s(h)uiacuteochaacuten

Uacutesaacuteid neacuteamoacutenaic le cuimhne a fheabhsuacute

Drsquofheacuteadfadh sosanna rialta gluaiseachta bheith de dhiacuteth ar phaacuteistiacute le linn oibre a dheacuteantar gan chorraiacute

Uacutesaacuteid sceideal simpliacute ionas go dtuigeann an paacuteiste eolas suntasach gan barraiacuteocht a chur ina laacutethair

Athraigh duaiseanna go rialta Eacuteiriacuteonn paacuteistiacute ar a bhfuil ADDADHD dubh doacuteite leis na duaiseanna ceacuteanna

Deacutean iarracht uacutesaacuteid a bhaint as pribhleacuteidiacute as moladh noacute as gniacuteomhaiacuteochtaiacute mar dhuaiseanna seachas bia

Drsquofheacuteadfaiacute ldquoam eadraacutenardquo a aacuteireamh idir am sosa agus an cheacutead cheacht eile ina mbeadh claacuter suaimhnithe sa doacuteigh go dtig leis an phaacuteiste aistriuacute go reacuteidh idir gniacuteomhaiacuteochtaiacute ina bhfuil gluaiseacht agus corraiacute agus iad siuacuted nach bhfuil

Uacutesaacuteid roacutelghlacadh le doacuteigheanna chun pleacute le tallanna a theagasc don phaacuteiste

Oibriacuteonn pleananna spriocanna agus conarthaiacute go maith Tig le cur i gcuimhne i bhfoirm amhairc difear an domhain a dheacuteanamh

Tabhair poist thaacutebhachtacha don phaacuteiste taobh istigh den seomra ranga noacute den scoil de reacuteir mar is cuiacute le feacuteinmheas a arduacute

Deacutean iarracht gan na paacuteistiacute a chur ina suiacute in aacuteiteanna ina mbiacuteonn siuacutel a laacuten daoine msh in aice le fuinneoga agus doirse mar ar doacutecha a n-aird a bhaint daacute gcuid oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 46: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

391

NSU agus ADHD Biacuteodh aacuteiteanna ar leith ann do gach cineaacutel aacutebhair (poacutecaiacute peann luaidhe lipeacuteid i leabhair noacutetaiacute srl) leis an am a chaitear ag cuardach rudaiacute a iacuteoslaghduacute agus le tabhairt faoi cheisteanna eagruacutechaacutein

Deacutean iarracht conarthaiacute teagmhasacha a uacutesaacuteid nuair a spreagtar baill foirne agus paacuteistiacute le bheith ag obair as laacutemha a cheacuteile le rialacha straiteacuteisiacute feacuteinbhainistiacuteochta agus duaiseanna a bhunuacute

Laghdaigh a mhinice a bhiacuteonn scruacutedaithe amaithe ar siuacutel noacute cuir deireadh ar fad leo Maidir le scruacutedaithe amaithe thiocfadh doacute nach gcuirfeadh siad ar chumas paacuteistiacute a bhfuil ADHD orthu an meacuteid ataacute ar eolas acu daacuteiriacutere a leacuteiriuacute as siocair iad a bheith gafa leis an mheacuteid ama ataacute aacute chaitheamh

Uacutesaacuteid claacuteir teicneolaiacuteochta cuacutenta le cuidiuacute le daltaiacute a gcuid smaointe a eagruacute agus iad ag gabhaacuteil do phiacuteosaiacute fada oibre

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 47: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

392

NSU agus a Thionchar ar Iompraiacuteocht

Deacrachtaiacute le Cumarsaacuteid Shoacuteisialta

Deacracht le niacuteos moacute naacute treoir amhaacutein a chomhliacuteonadh ag am amhaacutein

Tabhair treoracha ina gceann agus ina gceann go diacutereach do phaacuteiste noacute duine oacuteg noacute scriacuteobh i bhfoirm liosta iad

An chuma orthu nach bhfuil siad ag eacuteisteacht leat oacuteir niacutel siad ag amharc ort

Naacute biacuteodh teagmhaacuteil suacutel riachtanach ndash cuireann siacute as go moacuter do mhoacuteraacuten paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU

Cinntigh gur tuigeadh na treoracha

An chuma orthu gur thug siad freagra giorraisc ndash gan fiacail a chur sa sceacuteal

Is fearr a thuiscint nach diacutemhuacuteineadh eacute a mbeacuteas giorraisc ndash niacuteos miacutenice naacute a cheacuteile niacutel ann ach an doiacutegh a ndeir siad an fhiacuterinne Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Insiacuteonn siad an fhiacuterinne de ghnaacuteth ndash beag beann ar mhothuacutechaacutein daoine eile

Naacute cuireadh an t-ionracas as duit Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta le doacuteigheanna cumarsaacuteide eile a mhiacuteniuacute

Drsquofheacuteadfadh siad ceisteanna miacute-oiriuacutenacha a chur

Abair leo gan fiacail a chur ann go bhfuil an cheist miacute-oiriuacutenach agus go bpleacuteifear leacutei amach anseo Miacutenigh faoi cheisteanna miacute-oiriuacutenacha i ranganna PSD

Drsquofheadfadh siad cur suas do phaacuteirt a ghlacadh i ngniacuteomhaiacuteocht eacuteigin ach deacracht acu a mhiacuteniuacute cad chuige

Tig leo druidim siacuteos ndash diuacuteltuacute labhairt ceisteanna a fhreagairt amharc ort

Maidir le druidim siacuteos noacute diuacuteltuacute paacuteirt a ghlacadh ndash deacutean neamhiontas agus biacuteodh foighne agat Labhair faoi ar ball agus deacutean iarracht a fhaacuteil amach cad eacute an fhadhb ndash seans gur mionrud ataacute i gceist noacute brsquofheacuteidir ceist cheacuteadfach noacute dalta nach mothaiacuteonn go maith

I gcoacutenaiacute ag iarraidh na freagraiacute a thabhairt

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacutean riail faoi cheisteanna a fhreagairt ndash 1 as 5 noacute in ord thart ar an rang

Deacrachtaiacute le hidirghniacuteomhuacute soacuteisialta

Is mian leo bheith i gceannas ar ghruacutepa

Miacutenigh scileanna glactha sealanna (ar bhonn amhairc) Deacuteaacuten cinnte go mbiacuteonn seal mar cheannasaiacute gruacutepa ag gach duine ar mian leo eacute

Ciall laacuteidir den cheartas cothromaiacuteocht a bheith acu

Biacute chomh cothrom agus is feacuteidir

Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallcartuacuten (Carol Gray) le dearcadh daoine eile a mhiacuteniuacute

Niacute thoacutegann siad leideanna soacuteisialta Uacutesaacuteid roacutelghlacadhgruacutepaiacute cairdis le leideanna soacuteisialta a thoacutegaacuteil

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 48: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

393

Niacute chothaiacuteonn siad cairdeas go reacuteidh DSI PSP clubanna riacuteomhaireachta le cairdeas brsquofheacuteidir nach bhfuil cairde de dhiacuteth a chothuacute Spreag tuismitheoiriacute le bheith orthu niacute thig leo cairde a choinneaacuteil onnghniacuteomhach Uacutesaacuteid scealta soacuteisialta agus aacutebhair

PSD leis an doacuteigh le bheith i do chara agus an doacuteigh le cairdeas a dhaingniuacute a theagasc do dhaltaiacute

Deacrachtaiacute le Samhlaiacuteocht Shoacuteisialta (reacuteimse teoranta gniacuteomhaiacuteochtaiacute iompraiacuteochta agus reacuteimsiacute suime)

Go moacuter i bhfaacuteth le hobair a chur i gcriacutech

Cleacht stop a chur leis an obair agus gniacuteomhaiacuteocht eile a dheacuteanamh agus ansin filleadh ar an obair Biacuteodh aacuteit ar leith ar faacuteil drsquoobair naacuter cuireadh i gcriacutech

Doiligh acu eolas a choinneaacuteil ndash msh fadhbanna leis na taacuteblaiacute

Is foghlaimeoiriacute amhairc bunuacutes na ndaltaiacute a bhfuil NSU orthu agus drsquofheacuteadfadh sreabhchairt noacute leacutearaacuteid cuidiuacute leo cuimhne niacuteos fearr a bheith acu ar nithe

Brsquofheacuteidir nach ngnoacutethoacutedh siad go maith sna scruacuteduithe

Ba choacuteir go dtosoacutedh athbhreithniuacute le haghaidh na scruacuteduithe go luath ndash de ghnaacuteth bheadh cuidiuacute tuismitheoiriacute de dhiacuteth

Cleachtadh faoi dhaacutelaiacute scruacuteduithe msh am ceadaithe ag obair leis an mheacuteid cuidithe is luacute agus is feacuteidir

Drsquofheacuteadfaiacute lamhaacuteltas scruacuteduithe a cheaduacute

Gan scileanna eagruacutechaacutein a bheith acu

Amchlaacuteir noacute sceidil ndash coacutedaithe de reacuteir datha noacute le pictiuacuteir Cuir abhaile iad fosta Sceidil laethuacutela pacaacutela maacutela

Leabhar bailescoile ndash gach litir noacuteta traacutechta agus cur i gcuimhne

Traacuteidiriacute oibre oacute chleacute go deas

Fillteaacutein Sipe faoi choinne bileoga aonair

Obair baile tugtha ag tuacutes an ranga lae seachtaine

Coacuted dathanna drsquoaacutebhair aonair

Niacute maith leo athruacute gnaacuteis Tabhair reacuteamhfhoacutegra faoi athruithe a bhfuil a fhios agat iad a bheith ar an bhealach ndash scriacuteobh iad thuas in aice leis an amhchlaacuter Biacuteodh straiteacuteis agat faoi choinne athruacute a thagann gan coinne ar noacutes caacuterta amhairc a leiriacuteonn go dtabharfar tacaiacuteocht doacutedi le linn an athraithe

Biacute reacuteidh faoi choinne druil doacuteiteaacutein cleachtadh Dhraacutema na Nollag agus athruithe eile

Is gaacute fios a bheith acu ceacuten chead rud eile a tharloacuteidh

Uacutesaacuteid coincheap amhairc ar noacutes lsquoi dtosach agus ansinrsquo

Spreag iad le hamchlaacuteir a uacutesaacuteid

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 49: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

394

Deacuteanann siad iarracht a reacuteimse suime feacutein a thabhairt isteach i ngach gniacuteomhaiacuteocht

Ceadaigh roinnt noacuteimeacutead doacuteibh le hinsint duit faoina reacuteimse suime ndash deacutean lsquoriailrsquo de Uacutesaacuteid a gcuid reacuteimsiacute suime mar spreagthach oibre

Is maith leo rudaiacute a dheacuteanamh ar a Uacutesaacuteid sceacutealta soacuteisialta stiallchartuacutein le dearcadh ndoacuteigh feacutein daoine eile a mhiacuteniuacute Teagasc don phaacuteiste noacute duine oacuteg

smaoineamh ar dhoacuteigh le bheith niacuteos soluacutebtha (feacuteach an pointe faoi athruacute teagaisc)

Tig leo bheith iontach diuacuteltach Tabhair duacuteshlaacuten an diuacuteltachais Cuir orthu liosta de na gniacuteomhaiacuteochtaiacute lsquois luacute uafaacutesrsquo a scriacuteobh Tarraing isteach spreagthaigh

Uacutesaacuteid Leabhar Cairteacha Gnoacutethachtaacutela le dul chun cinn a leacuteiriuacute

Biacuteonn an-imniacute orthu tagann na deora go reacuteidh

Leacuteirigh comhbhaacute leotoacuteg cian diacuteobh brsquofheacuteidir gur chuidiuacute iad cleachtaiacute anaacutelaithe eacuteist leo ag caint ar na nithe a chuireann eagla orthu agus labhair fuacutethubrsquofheacuteidir go mbeadh comhairleoireacht ina cuidiuacute Ba choacuteir go gcuideodh na straiteacuteisiacute a mholtar san acmhainn seo le daltaiacute gan bheith chomh himniacuteoch sin

Tig leo eacuteiriacute triacutena cheacuteile trodach maacute thagann frustrachas orthu noacute mura dtuigeann siad cad eacute ataacute le deacuteanamh noacute maacute mhothaiacuteonn siad go bhfuil an obair roacutedhoiligh

Deacutean iarracht frustrachastrodachas a chosc triacute na comharthaiacute a aithint msh laacutemh aacute croitheadh tarraingt gruaige (biacuteodh aithne ar an dalta agat) Cinntigh go bhfuil a fhios acu cad eacute ataacute le deacuteanamh agus an doacuteigh lena dheacuteanamh Cuidigh leo tuacutes a chur leis an tasc

Teagasc doacuteibh an doacuteigh lena mothuacutechaacutein a aithint agus feacuteinrialuacute a dheacuteanamh orthu Amharc an sampla seo a leanas

Drsquofheacuteadfadh siad imeacht leo Feacuteach le saacutebhaacuteilteacht an dalta a chinntiuacute

Uacutesaacuteid lsquoCaacuterta Eacuteigeandaacutelarsquo coacuteras soilse traacutechta cairteacha roghanna reacutealtaiacute i leabhar BaileScoile caacutertaiacute rabhaidh noacute spreagthaigh sceacutealta soacuteisialta

Brsquofheacuteidir go gcaillfeadh siad smacht iomlaacuten oacute bheacuteal noacute go fisiciuacuteil taghd teacht orthu

Uacutesaacuteid Coirneacuteal CiuacuteinSeomra Suaimhnithe ndash naacute cuir tuacutes le coimhlint agus naacute deacutean iarracht pleacute leis an cheist go dtiacute go mbeidh an dalta socair ndash fiafraigh diacuteobh an bhfuil siad reacuteidh ndash beidh a fhios acu feacutein

Drsquofheacuteadfadh siad obair a scriosadh Biacute reacuteidh le leathaacuten glan a thabhairt le tosuacute ariacutes ndash in amanna niacute leor a chuimilt amach Brsquofheacuteidir gur ghaacute an drochleathanach a bhaint

Uacutesaacuteid mionchlaacuter baacuten maacuter dhreacuteacht nua

Is mian leo gach rud bheith ceart neacuteata

Ceadaigh am le dreacuteachtaiacute a scriacuteobh Drsquofheacuteadfaiacute cleachtadh ar mhionchlaacuter baacuten roimh an choacuteip dheiridh a scriacuteobh

Tabhair isteach sceacutealta soacuteisialta a bhaineann le meancoacutega bheith inghlactha

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 50: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

395

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein

Bunaiacuteodh Ionad Uathachais Choillidh Chanannaacutein (MCA) ataacute suite i gContae Ard Mhacha i Maacuterta 2007 agus is iad An Roinn Oideachais (RO) Tuaisceart Eacuteireann agus an Roinn Oideachais agus Scileanna (ROS) Poblacht na hEacuteireann a chomhchistiacuteonn eacute Is eacute feidhm an Ionaid tacuacute le cur chun cinn an scothchleachtais maidir le forbairt agus comhorduacute seirbhiacutesiacute oideachais do phaacuteistiacute agus do dhaoine oacutega ar a bhfuil Neamhoird Speictream NSU (NSU)

Seirbhiacutesiacute an Ionaid

Faoi choimirce sheirbhiacutes Thaighde agus Fhorbartha an Ionaid taacuteimid ag solaacutethar faoi laacutethair seirbhiacutes comhairle agus treorach seirbhiacutes taighde agus claacuteir oiliuacutena do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 51: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

396

Taacute seirbhiacutes comhairle agus treorach ar faacuteil do phaacuteistiacute agus daoine oacutega a mbiacuteonn deacrachtaiacute acu ina laacutethair oideachais drsquoainneoin ionchur speisialtoacuteireachta

Taacute an tIonad ag obair go dian i laacutethair na huaire le triacute theacutearma anuas (ag brath ar riachtanais) ar shamhail thrasdiscipliacuteneach agus ar fhorbairt acmhainne i scoileanna agus i mbailte Thuaisceart Eacuteireann

Solaacutethraiacuteonn an tIonad claacuter leathan oiliuacutena ar fud Thuaisceart Eacuteireann agus Phoblacht na hEacuteireann ar bhonn bliantuacuteil oacute Dheireadh Foacutemhair go Meitheamh do lucht na gairme Taacute amanna eacuteagsuacutela oiliuacutena ar faacuteil lena n-aacuteiriacutetear imeachtaiacute deireadh seachtaine seisiuacutein go mall traacutethnoacutena agus cuacutersaiacute iomlaacuten lae le linn teacutearmaiacute scoile Tabhair cuairt ar shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid le haghaidh mionsonraiacute ar oiliuacuteint eile ataacute beartaithe

Tairgeann an tIonad claacuteir aacuteitiuacutela oiliuacutena do thuismitheoiriacute i dTuaisceart Eacuteireann agus i bPoblacht na hEacuteireann Tig le muacuteinteoiriacute tuismitheoiriacute a threoruacute chuig an suiacuteomh idirliacuten noacute go diacutereach chuig an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil

Oacutestaiacuteonn an tIonad moacuterimeachtaiacute oiliuacutena ar dheiriacute seachtaine oacute cheann ceann na bliana do thuismitheoiriacute agus do lucht na gairme Biacuteonn an-raacutechairt orthu agus biacuteonn siad breaacute eacuteifeachtuacuteil Is eacute seo a leanas sampla de mhoacuterimeacht oiliuacutena deireadh seachtaine lsquoAttention NSUrsquo an teideal bhiacute air agus ba iacute Gina Davies sainteiripeoir Urlabhra agus Teanga ag a bhfuil taithiacute 25 bliain a sholaacutethair Tairgeann siacute smaointe nuaacutelacha ar scileanna airde agus cumarsaacuteide paacuteistiacute agus daoine oacutega ar a bhfuil NSU a fheabhsuacute

Taacuteirgtear feasachaacuten ar bhonn deacutebhliantuacuteil ar thopaiciacute a chomhlaacutenaiacuteonn an oiliuacuteint a sholaacutethraiacuteonn an tIonad Ar na teidil a foilsiacuteodh go dtiacute seo taacute

Measuacutenuacute Oideachais

Aistriuacute

Saincheisteanna Slaacuteinte Meabhrach agus NSU

NSU agus Cailiacuteniacute

(Is feacuteidir iad seo a iacuteosloacutedaacuteil oacute shuiacuteomh idirliacuten an Ionaid wwwmiddletownASDcom)

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 52: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

397

lsquoscataiacute sin rud amhaacutein nach bhfuil duacuteil agam ann Mar shampla bhiacute fuath agam ar an seomra ranga Chuir an callaacuten isteach orm San am ba gheall le dinimiacutet ag pleacuteascadh i mo chluasa an fhuaim a bhain le daltaiacute ag deacuteanamh comhraacutersquo

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Biacuteonn patruacutein neamhghnaacutecha ag daltaiacute ar speictream an uathachais maidir lena gcuid freagairtiacute drsquoionchur ceacuteadfach Cuireann Gunilla Gerland duine faacutesta ataacute ar an speictream siacuteos ar a cuid eispeacuteireas mar dhuine a bhfuil barraiacuteocht drsquoionchur ceacuteadfach aacute fhaacuteil aici

lsquohellip scanraigh fuaimeanna aacuteirithe meacute ndash madraiacute ag tafann moacuteipeacuteidiacute tarracoacuteiriacute agus carranna innill de chineaacutelacha eacuteagsuacutela Phleacuteascadh siad istigh i mo cheann agus thugadh siad orm ciall a chailleadh den doacuteigh a raibh mo chorp aacute chur in oiriuacuteint don timpeallacht Bhiacute meacute mar a bheifiacute do mo theilgean amach sa spaacutes ndash Bhuacuteuacuteisss - gan cuireadh gan coinne In amanna liginn scread agus chluacutedaiacutenn moacute chluasahellip Cuid de na fuaimeanna a bhiacuteodh thart orm niacute theacuteadh siad i bhfeidhm orm ar chor ar bith rsquo

Miacuteniacuteonn Kenneth Hall fear oacuteg a ndearnadh diagnoacuteis Siondroacutem Asperger air mar a chuaigh a leochaileacht eacuteisteachta i bhfeidhm air sa seomra ranga

Taacute neart taighde eolaiacuteochta ina leacuteiriacutetear ardmhiniciacuteocht difriacuteochtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute a bhiacuteonn ag daltaiacute agus daoine oacutega ataacute ar speictream an uathachais De reacuteir bhunuacutes na staideacutear a rinneadh taacute deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute ag breis agus 70 de dhaltaiacute ar a bhfuil NSU (Adamson et al 2006) Is feacuteidir na deacrachtaiacute seo a bhreathnuacute ina gcuid freagairtiacute agus ina n-iompraiacuteocht sa seomra ranga agus in aacuteiteanna eile

Ba choacuteir a thabhairt faoi deara nach le NSU amhaacutein a bhaineann deacrachtaiacute proacuteiseaacutela ceacuteadfaiacute agus gur minic a bhreathnaiacutetear iad i neamhoird forbartha eile (msh Neamhord Hipirghniacuteomhaiacuteochta Easpa Airde (ADHD) Siondroacutem Down Neamhord Forbartha Comhoird)

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 53: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

398

Acmhainniacute a Mholtar

Is liosta moacuter fada eacute liosta na n-acmhainniacute feacuteideartha le freastal ar riachtanais cheacuteadfacha paacuteistiacute scoile Niacutel sna moltaiacute thiacuteos mar sin de ach lsquoDeichniuacuter den scothrsquo drsquoacmhainniacute uacutesaacuteideacha

Is feacuteidir teacht ar thuilleadh smaointe i leith acmhainniacute ag solaacutethraithe ar bith acu seo thiacuteos noacute triacute bhreathnuacute ar na leabhair i rannaacuten na Leacuteitheoireachta a Mholtar

Solaacutethraithe

Aacuteiritear ar an iomad solaacutethraithe acmhainniacute ceacuteadfacha

wwwlearningspacenicouk

wwwthinkingtoysie

wwwrompacom

wwwspacekraftcouk

wwwamazoncouk

Acmhainniacute Ceacuteadfacha Deich Moladh is Fearr

Taacute na hacamhinniacute thiacuteos ar faacuteil oacute reacuteimse solaacutethraithe agus biacuteonn praghsanna eagsuacutela orthu Is inmholta mar sin de cuardach triacute chataloacutega agus triacuted an Idirliacuteon leis na praghsanna is fearr a fhaacuteil noacute le ceannach oacute chomhlacht ataacute ar liosta ceannaigh do scoile

1 Movinrsquo sit cushion (Soacuteisearach noacute Gnaacutethmheacuteid) Cuacuteisiacuten speisialtoacuteireachta a sholaacutethraiacuteonn ionchur luaile (agus tadhaill) Solaacutethraiacuteonn seacute ionchur ceacuteadfach do phaacuteistiacute ataacute aacute iarraidh rud a chuidiacuteonn leo fanacht ina suiacute ar a suiacuteochaacutein ar feadh treacuteimhsiacute niacuteos faide drsquofheacuteadfadh seacute fosta cur le leibheacuteil airdill paacuteistiacute nach dtugann moacuteraacuten freagraiacute triacute spreagadh ceacuteadfach a thabhairt don inchinn

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 54: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

2 Southpaw Bear Hug ball eacuteadaigh liacuteocra ar feacuteidir a fhilleadh thart ar cholainn an phaacuteiste le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a thabhairt Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

3 Pluid ualaithe pluid ataacute caol ach trom a sholaacutethraiacuteonn ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera Taacute seacute seo foacuteirsteanach le paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute nuair a bhiacuteonn siad imniacuteoch noacute faoi strus

4 Veist Ualaithe Veist ina bhfuil meaacutechan ar feacuteidir a gcur le poacutecaiacute sainoiriuacutenaithe sa bhall eacuteadaigh seo Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a drsquofheacuteadfadh paacuteistiacute a thugann roacutefhreagairt a shuaimhniuacute

5 Chewy tube rogha nach bia iacute do phaacuteistiacute a bhfuil claonadh acu rudaiacute a chogaint noacute greim a bhaint astu Tugann seacute seo ionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera le cuidiuacute le paacuteistiacute staid shuaimhneach ach airdeallach a bhaint amach

6 Liathroacuteid teiripecleachtaiacutegleacaiacuteochtaEiliveacuteiseach liathroacuteidiacute inseacuteidte ina bhfuil reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann drsquoaois agus drsquoairde eacuteagsuacuteil Tig leis an phaacuteiste suiacute ar an liathroacuteid le hionchur luaile a fhaacuteil le hairdeall a mheacuteaduacute Thiocfadh leis an phaacuteiste luiacute ar a b(h)olg fosta sa mhullach ar an liathroacuteid agus a m(h)eaacutechan a mhothuacute triacutena sciathaacutein le hionchur domhain tadhaill agus feacuteinghabhdoacutera a bhaint amach rud ataacute idir shuaimhneach agus airdeallach Cinntigh go bhfoacuteireann meacuteid na liathroacuteide don phaacuteiste (ba choacuteir go mbeadh seacutesiacute aacutebalta a c(h)osa a chur ar an urlaacuter agus eacuteiacute ina s(h)uiacute uirthi)

7 Liathroacuteid phis taluacuten Solaacutethraiacuteonn siacute seo an t-ionchur ceacuteanna leis an liathroacuteid teiripe a bhfuil cur siacuteos uirthi thuas ach taacute siacute niacuteos seasmhaiacute mar gheall ar an chruth ataacute uirthi Ariacutes taacute siacute ar faacuteil i reacuteimse meacuteideanna a fhoacuteireann do reacuteimse aoise agus airde

399

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 55: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

400

8 Theraband bandaiacute rubair aclaiacuteochta ar feacuteidir a siacuteneadh le gniacuteomhaiacuteocht fhriotaiacuteoch a thabhairt Tugann an cleachtadh friotaiacuteochta seo ionchur domhain feacuteinghabhdoacutera do na mataacutein agus ina dhiaidh sin tig leis staid shuaimhneach ach airdeallach a eascuacute

9 Breacuteagaacutein Fidget Is feacuteidir go n-aacuteiritear leis seo liathroacuteidi koosh lsquotangle toysrsquo liathroacuteidiacute struis srl Tugann siad ionchur tadhaill agus mar sin de cuidiacuteonn siad leis an phaacuteiste ataacute ag iarraidh ceacuteadfaiacute a mhothuacute noacute leis an phaacuteiste ar tearc a c(h)uid freagairtiacute bheith ar a (h) airdeall agus diacuterithe ar an tasc ataacute idir laacutemha Tig le Breacuteagaacutein Fidget paacuteistiacute a mhothaiacuteonn imniacuteoch a shuaimhniuacute fosta Taacute siad ar faacuteil oacute na solaacutethraithe a mholtar thuas noacute le ceannach go heacuteasca agus ar bheagaacuten costais i siopaiacute aacuteitiuacutela

10 Cosantoacuteiriacute cluaise (Ear defenders) Caitear iad seo mar a chaitear cluasaacutein le hairde an challaacutein sa timpeallacht a laghduacute go moacuter Cuidiacuteonn seacute seo le paacuteistiacute ataacute toacutegtha agus triacutena cheacuteile i dtimpeallachtaiacute callaacutenacha noacute ag fuaimeanna ar leith

Taacute comhairle mhionsonrach ar shaincheisteanna ceacuteadfacha agus ar NSU ar faacuteil oacuten Ionad agus beidh siacute ar faacuteil triacute shuiacuteomh idirliacuten LNI C2K oacute 2011 i leith

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 56: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Leabharliosta agusLeacuteitheoireacht a Mholtar

Adamson A OrsquoHare A agus Graham C (2006) Impairments in sensory modulation in children with autistic spectrum disorder British Journal of Occupational Therapy 69 357-64

Ayres AJ (2005) Sensory Integration and the Child 25th Anniversary Edition Western Psychological Services Los Angeles

Bundy AC Lane SJ agus Murray EA (2002) Sensory Integration Theory and Practice (2uacute Eag) F A Davis Company Philadelphia

Dunn W (1999) Sensory Profile Western Psychological Services Los Angeles

Gerland G agus Tate J (1997) A Real Person Life on the Outside Souvenir Press Ltd Londain

Hall K (2001) Asperger Syndrome the Universe and Everything Jessica Kingsley Publishers UK

Heller S (2002) Too Loud Too Bright Too Fast Too Tight Harper Collins New York

Kerstein LH (2008) My Sensory Book ASD Asperger Publishing Company Kansas

Kranowitz C (2005) The Out of Sync Child Recognizing and Coping with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Kranowitz C (2006) The Out of Sync Child has Fun Activities for Kids with Sensory Processing Disorder (2uacute eag) Perigee USA

Miller LJ (2006) Sensational Kids Penguin Group New York

Myles BS Cook KT Miller NE Rinner L agus Robbins LA (2000) Asperger Syndrome and Sensory Issues ASD Asperger Publishing Company Kansas

401

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 57: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

402

Reebye P agus Stalker A (2008) Understanding Regulation Disorders of Sensory Processing in Children Jessica Kingsley Publishers Londain agus Philadelphia

Schaff RC agus Roley SS (2006) Sensory Integration Applying Clinical Reasoning to Practice with Diverse Populations Pro-Ed Inc Texas

Yack E Aquilla P agus Sutton S (2002) Building Bridges through Sensory Integration Future Horizons Texas

Is feacuteidir reacuteamheolaire oiliuacutena agus feasachaacutein taighde Ionad Choillidh Chanannaacutein a iacuteosloacutedaacuteil oacuten suiacuteomh idirliacuten Tabhair cuairt ar an suiacuteomh idirliacuten noacute deacutean teagmhaacuteil leis an Ionad le tuilleadh eolais a fhaacuteil agusnoacute aacuteit a chur in aacuteirithe ar chuacutersaiacute oiliuacutena

wwwmiddletownASDcom

R-phost trainingmiddletownASDcom

Glaoigh ar 0044 (0) 28 3751 5750

Niacute ghearrtar taacuteille ar bith ar lucht na gairme ar thuismitheoiriacute naacute ar bhaill teaghlaigh as imeachtaiacute oiliuacutena

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 58: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Caacuteiliacuteochta Breise Gairmiuacutela

Maacuteistir san Oideachas (MEd) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil Birmingham Oideachas Cianfhoghlama httpwwweducationbhamacukprogrammescpdcourses ASD_childrenshtml

Maacuteistir san Eolaiacuteocht (MSc) i Neamhoird Speictream an Uathachais Ollscoil na Banriacuteona Beacuteal Feirste httpwwwqubacukschoolsSchoolofEducation ProspectiveStudentsPostgraduateTaught ProfessionalDevelopmentEducation AutisticSpectrumDisordersMSc

Institiuacuteid Oideachas Paacuteistiacute agus Siacuteceolaiacuteochta (ICEP Europe) ar a dugtaiacute Profexcel traacuteth httpwwwicepecouk

Teastas Iar-Cheacuteime i Siondroacutem Asperger wwwASDorguktraining

NSU TEacute httpwwwASDniorgtrainingcalendarasp

403

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 59: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

404

Teagmhaacutelacha Uacutesaacuteideacha Boird Oideachais agus Leabharlann

Gillian Gamble Sain-Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach NSU Seirbhiacutes Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Oir-Thuaiscirt Glaoigh ar 028 2565 3333

Kate Doherty Ceann Seirbhiacutesiacute Seirbhiacutesiacute Comhairle agus Tacaiacuteochta NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 4461 2456

Marie-Louise Hughes Siacuteceolaiacute Oideachais Sinsearach Bainisteoir Sheirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Seirbhiacutes Chomhairleach agus Idirghabhaacutela NSU Bord Oideachais agus Leabharlann an Deiscirt Glaoigh ar 028 3831 4471

Mags Johnston Comhairleoir Seirbhiacutes Chomhairleach Speictream an Uathachais Bord Oideachais agus Leabharlann an Iarthair Glaoigh ar 028 8224 6203

Frances Stewart Comhordaitheoir NSU Foireann Chomhairleach NSU Oakwood Bord Oideachais agus Leabharlann Bheacuteal Feirste Glaoigh ar 028 9077 8602

Autism NI wwwautismniorguk

National Autistic Society wwwASDorguk

ASD Northern Ireland wwwASDniorg

Irish Society for ASD wwwASDie

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 60: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

405

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisiacuten 1

Proacuteifiacutel Dalta ________________________________ Bunscoil

Ionad Tacaiacuteochta NSUSain-Rang NSU

Ainm an Dalta _____________ Blianghruacutepa _______________

Rang faoi Laacutethair ___________ Muacuteinteoir _________________

Eolas cuacutelra

Priacuteomhdheacrachtaiacute Duacuteshlaacutein

Dearcadh Tuismitheoiriacute Eolas Eile

Deiseanna ar Imeascadh lena n-aacuteiriacutetear an Tacaiacuteocht ataacute de dhiacuteth

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 61: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

406

Aguisin 2

Plean Gniacuteomhaiacuteochta (ceacuteim 5) ________________________________ Scoil

Ainm an Dalta DB Aois

Muacuteinteoir Rang Treacuteimhse

Buanna agus Rathuacutelacht

Cineaacutel Deacrachtaiacute

Socruithe Miacuteochaine noacute Cuacuteraim Threacuteadaigh

Spriocanna le Baint Amach ag an Dalta

Straiteacuteisiacute Teagaisc agus Foghlama

Litearthacht

Uimhearthacht

Proacuteifiacutel NSU - Cumarsaacuteid

Proacuteifiacutel NSU ndash Scileanna Soacuteisialta

Proacuteifiacutel NSU ndash Gnaacutesanna duacuteghafa Iompraiacuteocht

Socruithe Tacaiacuteochta Scoile Socruithe Tacaiacuteochta Speisialtoacuteireachta

Socruithe Tacaiacuteochta Tuismitheoiriacute Tuairimiacute an Dalta (maacutes cuiacute)

Socruithe Monatoacuteireachta

siacuteniuacute SENCO ______________________________ Tuismitheoir(iacute) Cuacuteramoacuteir(iacute) ar an eolassiacuteniuacute Tuismitheora _________________________

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 62: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

407

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Aguisin 3

Seicliosta Athruacute Sceidil do __________________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Leid fhisiciuacuteil de dhiacuteth

Leid bheacuteil agus diacuteriuacute meacuteire de

dhiacuteth

Leid bheacuteil de dhiacuteth

Glacann leis go

neamhspleaacutech (100)

Glacann le leid athruacute sceidil

Seicliosta Staacuteisiuacuten Oibre ____________________ (Iniseal agus daacuteta)

Cuspoacuteiriacute Bainte Amach le Leid

Fhisiciuacuteil

Bainte Amach le Leid bheacuteil agus diacuteriuacute

meacuteire

Bainte Amach le Leid bheacuteil

Bainte Amach go

neamhspleaacutech (100)

Obair ag staacuteisiuacuten le 3 scaacuteileaacuten fhisiciuacutela

Obair ag staacuteisiuacuten le 1 scaacuteileaacuten fisiciuacuteil

Obair ag taacutebla gan scaacuteileaacuten fisiciuacuteil ar bith (ar imeall an ghruacutepa ranga)

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute ina (h)aice

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile ina s(h)uiacute os a c(h)omhair taobh leisleacutei

Obair ag taacutebla agus paacuteiste amhaacutein eile noacute niacuteos moacute ina c(h)uideachta

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 63: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

408

Aguisin 4

BLIAIN 8

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 9

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT + GRUacutePA BEAG TEAGAISC

BLIAIN 10

IMEASCADH GONA TACAIacuteOCHT+ GRUacutePA BEAG TEAGAISC AGUS NOacute TACAIacuteOCHT LITEARTHACHTA

UIMHEARTHACHTA SCILEANNA SOacuteISIALTA

BLIAIN 11 amp 12

IMEASCADH + TACAIacuteOCHT NUAIR

IS GAacute + GRUacutePA BEAG TEAGAISC LITEARTHACHT

UIMHEARTHACHT MAacuteS FEacuteIDIR

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 64: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

Buiacuteochas

Liosta den ghruacutepa scriacutebhneoireachta

Suzanne McCanney Learning Support Manager Middletown Centre for Autism

Jill Drysdale Occupational Therapist and TrainerAdvisor Middletown Centre for Autism

Lorraine Scott Head of Learning Support and Assessment Middletown Centre for Autism

Catherine OrsquoFlaherty Senior Educational Psychologist for ASD BELB Belfast

Marie Louise Hughes Senior Educational Psychologist Manager of the ASD Advisory and Intervention Service SELB

Kate Doherty Head of Service ASD Advisory and Support Services SEELB

Julie Greeves ASD Class Teacher Cookstown Primary School Cookstown

409

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page
Page 65: neamhord ar speictream an uathachais - Gaelscoileanna · comhairle inti ar mhúnlaí cuimsithe shóisialta agus ar straitéisí ... (Wing agus Gould 1979). Is ... le heagrúchán

Comhad Acmhainniacute Sainriachtanais Oideachais SPEICTREAM AN UATHACHAIS

410

Ailish Laverty AS Class Teacher Primate Dixon Primary School Coalisland

Gloria Kearney Head of the Communication Resource Centre (retired) Ballynahinch High School Ballynahinch

Linda Hughes Head of the Communication Resource Centre Ballynahinch High School Ballynahinch

Mary Greenwood Senior Lecturer St Maryrsquos University College Belfast

Liosta de na rannphaacuteirtithe

Fiona McCaffrey Head of Research and Development MCA

Leah McKeown Behaviour Therapist MCA

Claire Smyton Specialist Advisory Teacher MCA

Frances OrsquoNeill TrainerAdviser MCA

Tracey McGovern Speech and Language Therapist MCA

  • Blank Page
  • Blank Page