Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
YAŞARKEMAL
İNCEMEMED3
ROMAN
YapıKrediYayınları-1954
Edebiyat-553
İnceMemed3/YaşarKemal
KitapEditörü:TamerErdoğan
Düzelti:EylülDuru
KapakTasarımı:YeşimBalaban
İNCEMEMED3
YaşarKemal1923'teOsmaniye'ninHemite(bugünGökçedam)köyündedoğdu.Komşu Burhanlı köyünde başladığı ilköğrenimini Kadirli'de tamamladı.Adana'da ortaokula devam ederken bir yandan da çırçır fabrikalarında çalıştı.Ortaokulusonsınıföğrencisiykenterkettiktensonraırgatkâtipliği,ırgatbaşılık,öğretmenvekilliği,kütüphanememurluğu,traktörsürücülüğü,çeltiktarlalarındakontrolörlükyaptı.194O'lıyıllarınbaşlarındaPertevNailiBoratav,AbidinDinoveArifDinogibisoleğilimlisanatçıveyazarlarlailişkikurdu,17yaşındaykensiyasinedenlerleilktutuklulukdeneyiminiyaşadı.1943'tebirfolklorderlemesiolan ilk kitabı Ağıtlafı yayımladı. Askerliğini yaptıktan sonra 1946'da gittiğiİstanbul'da Fransızlara ait Havagazı Şirketi'nde gaz kontrol memuru olarakçalıştı. 1948'deKadirli'ye döndü, bir süre yine çeltik tarlalarında kontrolörlük,dahasonraarzuhalcilikyaptı.1950'dekomünizmpropagandasıyaptığıiddiasıylatutuklandı.Kozancezaevindeyattı.1951'desalıverildiktensonraistanbul'agitti,1951-63arasındaCumhuriyetgazetesindefıkraveröportajyazarıolarakçalıştı.Bu arada 1952'de ilk öykü kitabı Sarı Sıcakı, 1955'te kendisine büyük bir ünkazandıran ilk romanı İnce Memed'i yayımladı. 1962'de girdiği Türkiye İşçiPartisi'nde genel yönetim kurulu üyeliği, merkez yürütme kurulu üyeliğigörevlerinde bulundu. Yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kezkovuşturmayauğradı,1967'dehaftalıksiyasidergiAnt'ınkurucularıarasındayeraldı. 1973'te Türkiye Yazarlar Sendikası'mn kuruluşuna katıldı ve 1974 - 75arasında ilk genel başkanlığını üstlendi. 1988'de kurulan PEN YazarlarDerneği'nin ilk başkanı oldu. 1995'te Der Spiegel'de yayımlanan bir yazısınedeniyleİstanbulDevletGüvenlikMahkemesi'ndeyargılandı,aklandı.AynıyılIndexonCensorship'teyayımlanan"Türkiye'ninÜstündekiKarabulut" başlıklıyazısı dolayısıyla 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildi, cezası ertelendi.Şaşırtıcı imgelemi, insan ruhunun derinliklerine nüfuz eden kavrayışı,anlatımının şiirselliğiyle yalnızca Türk romanının değil dünya edebiyatının daöndegelenisimlerindenbiriolanYaşarKemal1973'tenbuyanaNobelEdebiyatÖdülü adayıdır. Yapıtları kırka yakın dile çevrilen Yaşar Kemal, Türkiye'dealdığı çok sayıdaödülünyanı sıra yurtdışında aralarındaUluslararasıCinodelDuca Ödülü (1982), Legion d'Honneur nişanı Commandeur payesi (1984),Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres Nişanı (1993),PremiInternacionalCatalunya(1996),AlmanKitapçılarBirliğiFrankfurtKitapFuarıBarışÖdülü'nün(1997)debulunduğu19ödüledeğergörüldü.
AteşiyandırankavdırDemiridövdürentavdır
1KimiyıllarÇukurovayabaharbirdenbireiner.Çiçeklertomurcuklar,kuşlar,
arılar,böcekler,otlarbirdenbirebastırır.Ilıkgüneş,apaydınlıkortalığıdoldurur.Kurdukuşu,börtüböceği,yılanıkarıncasıylabütünyaratıkyuvalarındandışarıyauğrayıpşaşkın,telaşlı,yeni,tazebirdünyayakavuşmanınsevinciiçindeyumuşacıktopraktagezinirler.Akdenizinüstündenyekinenparçaparçaakbulutlar,ovanıntoprağınakoyu,pulpulgölgelerinibırakarakTorosdağlarınagiderler.Vebirdenbire,neredengeldiğibelirsizyağmurlaryağar.Ortalığısellergötürür.Sulartaşar,yörelerinesapsarımilleriyayarakAkdenizedelibirhızlaakarlar,mavisuyukırmızıyaboyarlar.Keskin,morkayalıklarınaralarındaışıltılısarıçiğdemçiçekleriaçar,sarvankurmuşsarıçiğdemlerinbirulubahçesiolurdağlar.Vebinbirçiçekle,kokuylanennilenirler.Turaçseslerigelirdurmadan,kuytulardan,bucaklardan.Ovanıninsanları,baharböylebirdenbirepatlayıncaküskün,kınalıcerenleribeklerler.Eskiden,aşağıdan,çölden,bahargelincebinlercekınalıcerenakardıovaya,kırmızıyalımlargibisünerek,AnavarzadanKozanaltına,oradanTarsusdüzlüğüne,Yüreğirtoprağına,oradanPayasa,Osmaniyealtına,oradanDumluyasürülerledolaşırlardı.VeÇukurovalılar,atlarınıcerenkovarakdenerlerdi.Ensoyluat,binicisineençabukcerenyakalayanattı.ÇukurovanınkıratlarıtaAsurlulardanbuyanasoyunukorumuş,ününügetirmişti.Çukurovaya böyle birdenbire gelen baharlarla birlikteAkdenize de taze, pırıl pırıl maviler inerdi. Baharla birliktedenize inen bu ışık mavisi göğe, ovaya, ak bulutlara vurur,çiçekten, yeşilden, ışıktan patlamış verimli toprağın üstündenağır ağır yürüyerek Toros dağlarına kavuşurdu. Koyaklarınamorgölgelerdüşmüş,ovayıbir yarımaygibikuşatmışdağlarbirdenbiremaviye batar, ağacı, kuşu, kayası, suyu, ormanıylabirmavideyıldızyıldızışıyaraksavrulur,kaynaşarakdönerdi.Ilık güneş, esen yeller deniz kıyısından, bulutlar gibi akçiçekler açmış portakal, limon, turunç bahçelerinden kokulargetirir ve ovadaki tekmil yaratıklar bir tapınma sevincininesrikliğindekendilerindengeçerlerdi.Böylebaharınbirdenbirebastırdığıyıllardayazdabirdenbireçöker, sarısıcaklar kurşun gibi inerdi insanların tepelerine.Erken gelen baharın sevinci kursaklarda kalırdı. Güneş birkocaman köz yığını gibi, yöresine kıvılcımlar fışkırtarak,toprağı, otları, çiçekleri yakar, suları buğuya döndürüp alır
götürür, küçük çayların yatakları parça parça yarılır, uçsuzbucaksız büyük bir örümcek ağına benzerdi toprak. Türkülersöylenirdi bu birdenbire çöken sıcak üstüne. Çukurova yanayanaördolur,hersineğibiralıcıkurdolur,diyebaşlayan...Baharınbütüngörkemini,esrikliğiniyaşayanovainsanlarıbubaşlarına birdenbire bir keskin kılıç gibi inen sarısıcağınaltında neye uğradıklarını bilemezler, gözlerini yakan ışıklarınkaranlığında kalıp ortalıkta yordamlayarak yürürler,yordamlayarak çalışırlardı bir süre, bu ışık karanlığınaalışıncaya kadar. Yeller artık kokular yerine toz bulutlarıgetirirdi.Köyler,kasabalar,evler,otlar,ağaçlar, insanlarapak,kalınbir toz tabakasınınaltındakalırlardı.Tozlarlabirliktedesivrisinek akınları, sıtma salgınları da başlardı. Kasabalarda,köylerde, tarlalarda, yollarda bellerde sıtmaya yakalanmışlartitreşir dururlardı. Çocuklara kıran girer ve köy mezarlıklarıküçücük, taze toprak yığınlarıyla dolardı. Bataklıklardan,sazlardan, çeltik salaklarından bulut bulut gelen sivrisineklerinsanlara, hayvanlara saldırır, onları yerlerdi. Ve bedenlerikıpkızılkanakeserdiinsanların,hayvanların.Eskidenyazgelince,yazdandaönce,baharınucugözükünceÇukuruninsanlarısıcağa,toza,sineğeyakalanmadangöçleriniyükletip yaylaya, o mavi dağlara göçer, mavi, soğuk sularınbaşına çadırlarını, alacıklarını kurarlardı. Şimdi dağlaryitirilmiş bir cennet, bir acı özlemdi. Yarpuz kokulu serinpınarlar, yediverendağçiçekleri, alageyikler,herevinönündebirçatalakondurulmuşalıcıkuşlar,beliuzunbüyükgözlü,kızyeleli Arap atlar ve ince uzun bacaklı tazılar onlar için artıkerişilmez bir eski düştü. Dededen kalma kıl çadırlar ottan,kamıştan yapılmış evlerin köşelerinde, ahırlarında,samanlıklarında çürümeye bırakılmışlardı. Baharın ucugözüküp, ilk çiğdem kayalıkların arasında sarı sarı parlayıncave dağlara giden ilk Yörük göçleri gözükünce samanlıklardaçürümeye bırakılmış çadırlar yerlerinden çıkarılıp yıkanır,temizlenir, yeniden yerlerine konurdu. Her Çukurovalınıngönlünde,birgüngeneeskiyaşamadönmeninyalımıparlardı.Dağlara giden Yörüklere imrenerek, öfkelenerek, biraz dasevinerek bakar, Çukurun sıtmasında, sarısıcağında, kan gibi
ılık suyunda, pıtıraklı tarlalarında çalışmanın acısında eskigünlerin bir gün geri geleceğine inanarak kendileriniavuturlardı.Çukurova insanlarının yüreklerinde ne kadar mor gölgelidağların, o yitirilmiş cennetin özlemi varsa, dağ insanları daonlarkadar,belkionlardandadahaçokaşağının,Çukurun,bubire bin veren verimli toprakların özlemini çekerler,kayalıklardan, ormanlardan, inanılmaz yoksulluklarındankurtulmanın,oralarda,Akdenizinkıyılarındayumuşacık,sıcacıktarlalarakavuşmanınbiryolunuararlardı.Verimli, milli düzlüklerden sonra Torosun kıraç, kepir taşlıetekleri başlar. Ovanın en bereketsiz, verimsiz yerleridirburalar. Bu kepir taşlığın köylüleri hem Çukurun sıcağının,sineğinin,hastalığının,belasınıniçindedirler,hemdetopraklarıot bitirmez verimsizliktedir, Anavarza, Yüreğir, Tarsus ovaları,Osmaniye düzlüğü, Kozan altı onların erişmek istedikleriyerlerdir. Uzun yıllardan bu yana, buralara köy kurandedelerinekarkışlaryağdırırlar.Karkışlarlabirliktedüşünmeyede başlamışlardır, iskandan sonra, verimli Çukurova toprağıkabarmış, bor, kızoğlan kız, çalışacak insanını, sabanını,pulluğunu beklerken bunlar burayı ne demişler de yurttutmuşlar, diye. Bu yıllar, Çukurovada verimli topraklar payedilirken,eteklerdedebirkaynaşmabaşlamıştır.Eteklerdensonrabirdenbiregürormanlar,yarpuzlupınarlar,bol otlu küçük düzlükler başlar. Bu düzlüklere birer ikişer evkurulmuştur.Bu,ormanlar,keskinkayalıklararasındakiküçüktoprak parçaları ancak bir, iki, en çok da üç evi besleyebilir.İştebuyüzdenMaraştanAntalyayakadar,Akdeniziçevreleyendağlardaki köylerin evleri çok dağınıktır. At yürüyüşüyle çoğuköylerinilkevindensonevineüç,beş,altısaatçeker.Buküçüktoprak parçaları da ekile ekile zaman geçtikçe verimleriniyitirmişler, üstündekileri besleyemez bir duruma gelmişlerdir.Yamaçlardaki düzlüklerin birçoğunun toprağını seller almışgötürmüş, buraya yerleşmiş evler de kayalıkların taşlıklarınaralarındadirliksiz,üçbeşkeçileriylebaşbaşakalmışlardır.Dağlardan yukarılara çıkıldıkça ormanlar seyrelir, dahayükselincedekısaboylumeşelere,onlarınardındandabodur,
yerle bir çalılara gelinir. Çalılardan sonra artık dağlardoruklarınakadarçırılçıplaktır.Buçırılçıplakyerlerinengözebatan bitkisi de keven dikenidir. Güz aylarında sert çiçeklerikuruyup da diken parlaklığını yitirince kevenlerin içineyüzlerce,binlerceuğurböcekleridolar.Dikenöbekleri,uzaktanbakıldığındagününkimisaatlerindebiryalımgibigözükür.Çukurovaya bahar birdenbire indiği yıllar, dağlara dabirdenbire yağmurlarla, sellerle, fırtınalarla gelir. Çaylarıtaşıran, kurudereleri, koyakları dolduran seller, inanılmazbirhızla yamaçlardaki, koyaklardaki küçücük düzlükleri toprağısökerek aşağılara, ovaya, Akdenize alır götürür. Ve dağinsanları bu erken gelen bahardan sonra, birdenbire binbirrengiyle fışkıran çiçeklerin, kokuların, yunmuş arınmışyıldızların, nennilenmiş dağların esrikliğinde kalırlar, neyapacaklarını,needeceklerinibilemezler.VeÇukurovayaçökensıcağı, öldüren sivrisineği, kan gibi ılık, içeni ağılayan sularıbilirler.VegenedeÇukurovayı varılmaz, ulaşılmazbir cennetolaraktandüşlerler.AmaonlarÇukurovadangenedekorkarlar.Ovalılarınsonyıllardadağlardankorktuklarıgibi.
2Keven dikeni ağaçsız kıraç yüksek yamaçların, tepelerinbitkisi olduğu kadar, uçsuz bucaksız Anadolu bozkırlarının dabitkisidir. Her birisi üç karışla beş, altı, yedi karış çapındayuvarlak öbeklerdir. Bu öbekler ağaçsız, çalısız yüksek dağtepelerinde, yamaçlarında,derinbozkırlarda, yaylalardakümekümebiterler.Bazanbeş,on,elli,yüzöbekbiraradadır.Bazanda ağaçsız, çalısız toprak silme kevenle döşelidir.Kimi zamanöbekler sık, üst üste biterler, kimi zaman da öbekler seyrek,aralıklıdır.Aralıklarbiradımdanon,onbeşadımakadarçıkar.Heröbektebinlerceyaprakdikenbulunur.Budikenlerinenazotuzu kırkı bir sapın üstüne yıldız gibi biçimlice sıralanmıştır.Ana kökten, böylesi saplardan yüzlercesi toprağın üstündeörülerek, keleplenerek yuvarlak, yumru bir öbek oluştururlar.Keveninçiçekleriyseuzunsaplarlabudikenyapraklarınüstüneçıkarlar.Baharın ucunun gözükmesiyle yüksek yamaçlardaki,bozkırlardakikevendikenlerininyumuşak,ılık,incecikyeşilideortalığı alıverir. Bu sıralar bozkıra, yüksek yamaçlara, bellibelirsiz, tüten uçuk yeşil bir bulut inmiş gibi olur. Bu incecikyeşildeki diken yapraklar da yumuşacıktır. Gittikçe koyulaşanyeşiliyle birlikte bu yaprakların uçları da sertleşir, dikenolgunlaşır, iğneleşir. Bitkiler koyu yeşildeyken kevenöbeklerinden çiçekler fışkırıverir. Bu sefer de gene bozkırın,ağaçbitmezyüksektepelerin,yamaçlarınüstünü,bellibelirsiz,içlerinde mavi çelik kıvılcımlar çakan pembe bulutlar örter.Öbeklerden, yıldız yıldız diken yaprakların aralarındanyükselen çiçek saplarının uzunluğu beş santimden yirmi beşsantimekadarolur.Hersaptadaon,onbeş,yirmi,otuzçiçekbulunur.Bunlarçokkoyu,maviyekaçanpembeçizgili,içlerinebir karıncanın, küçücük bir arının girebileceği kadar küçücükpembe çiçeklerdir. Öylesine sıktırlar ki bu mavi kıvılcımlıçiçekleruçsuzbucaksızbozkırdavedikyamaçlarda,yaylalardauzunbirsürepembepembebalkırlar.Öbeklerinaltı,kümelerinaraları bozkır ve yayla böceklerinin, küçücük kuşların,hayvanlarınsığıncasıdır.Değirmenoluktan doludizgin çıkan atlı, atını önce geniş bir
düzlükten karşıdaki moraran dağlara sürdü. Kararan birormanagirdiğindeortalığa alacagölgeler düşmüştü.Ormanınucunda atın başını bir süre çekip bekledi. Orman hışırdıyor,derinden de uğulduyordu. Çok uzaklardan da, aralıklarla birkuşun sesi geliyordu.Atlı bu ormanı eskidenberi biliyordu ya,ikircikliydi. Onu izleyen candarmalar, içerde yoluna pusukurabilirlerdi.Ormanıgeçincebelkide işlerbirazkolaylaşırdı.İçeriye girmeyip sola, aşağıya sapsa, orası da tehlikeliydi.Oralardanebildiğibirköy,nedetanıdığıbir insanvardı.Sağyanda,gündoğusundadakimseyitanımıyordu.Birbellisizeatınısüremezdi. Ormanı geçip de yaylalara ulaşırsa Yörükçadırlarına, belki de Kerimoğlunun obasına varabilirdi.Yörüklere kavuşmak onun için kurtuluş demekti. Topal Ali deonu Yörüklerde bulabilirdi. Bir ara dönüp Koca Süleymanınköyüne gitmeyi düşündü. Ama orası çoktan candarmalarcasarılmıştı. Bundan hiçbir kuşkusu yoktu. Faruk Yüzbaşı, AsımÇavuş onun Yörüklere gideceğini de bilirlerdi ya, belki dahaormana ulaşamamışlardı. Altındaki at köpüğe batmış, göğsüinipinipkalkıyor,burundelikleriaçılmışseslicesoluklanıyordu.Ormanıdoludizgin çıkabilmek içinKırk suyunyolundanbaşkabiryerdengeçemezdi.Sıkormanlara,kayalıklara,çalılıklaraatişleyemezdi.Atıbırakıpyayaolaraktangirseormanıniçine,buormanı çok iyi bildiği halde, dışarıya birkaç günde bile zorçıkabilirdi.Atındaniniponubirçalıyabağladı,sırtınıbirçınarağacına verdi oturdu. Ormanın uğultusu gittikçe artıyor, okuşunboğuksesiaralıklarlauzaklardanormanıaşıpçıtırtılarla,başka seslerle birlikte geliyordu. Adam kulağını yere dayayıpbir süre ormanın derinliklerini dinledi. Uğultulardan,çatırtılardan,okuşunsesindenbaşkaseslerdearıyordu.Geneçokuzaklardanbellibelirsizbirçansesigeldikulağına.Çanüçkere öter gibi oldu, sonra da sustu. Adam kulağı yerde, çanseslerini bir daha duyabilmek için bekledi bekledi, ama birdahaosesleriduyamadı.Buçansesleribirdevenin,birkatırın,birsığırınçanseslerimi,yoksabirtekenin,birkeçininçanınınsesimiydi, seslerokadaruzaktangeliyordukiayırtedemedi.Sesler biraz yakın olsaydı bunu ayırt etmek çok kolay olurdu.Çan sesi bir duyulur gibi olmuş sonra da hemen sönmüştü.
Doğrulup yukarısındaki çınarın geniş, yaygın dallarına baktı.Ağacınyapraklarındaenküçükbirkıpırtıyoktu.Veenkalın,enuzun daldan aşağıya bir kırmızı karınca katarı yol yaptıklarıgövdeye iniyor, oradan da çam pürlerinin öbek öbek yığıldığıbir başka ağacın altına doğru akıyorlardı. Küçücük, yumru,kırmızısırtlarındasonışıklaripiliyordu.Sırtınıyenidengövdeyedayayan adamı birden bir uyku bastırdı. Kısılmış gözlerininönündekiyorgunatsağartayağınıkarnınaçekmiş, tüyleridedomur domur olmuş, donu yağızdan karaya dönmüştü. Başınıda uysal, yorgun yere sarkıtmış, uzun yelesi toprağa değecekkadar aşağılara dökülmüştü. Adamın gözlerinin önünden KelHamzanın uzayıp safran sarısı kesilmiş, gerilmiş, bir ölümçığlığına dönmüş yüzü durmadan geçiyor, kocaman, ardınakadar açılmış ağzı, pörtlemiş gözleriyle yalvarıyordu. Uçankuştan,dosttandüşmandan,yerdekikarıncadancarumuyordu.Adamyarıuykuda,yarıdüşte,birinsancanınınnekadartatlı,vazgeçilmez olabileceğini, kimi insanların, belki de büyük birinsan çoğunluğunun canlarını vermemek için ne kadaralçalabilecekleriniilkolarakdüşünüyordu.İnsancanıbukadaralçalmaya değer miydi? Ne pahasına olursa olsun insanyaşamını sürdürmeli miydi? Sıtmalar, hastalıklar, zulümler,buyruklar, açlıklar, yoksulluklar insan soyunun yaşamadirencini kıramamış, insanoğlu kıyımlardan, aşağılamalardan,sakatlıklardan, kırımlardan sonra bile yaşamını sürdürmüştü.Bukorkunçgüç,busonsuzdirenç,buyaşamak içinkatlanılanenaşağılıkdurumlarneydi,neiçindi?KelHamza,atınınönünedüşmüş köyü, bütün bedeniyle korkuya kesmiş dolanırken,arada bir durup ona öyle bir, öyle köpekçesine yalvarışlabakıyordu ki insan yüreği dayanamaz. Onu öldürmemek içinkendisiyle çok savaşmış, sonunda da, böylesine insanlıktançıkmış bir insanın yaşaması haramdır diye düşünmüştü. AliSafa Bey de onu görünce, "Benim adım İnce Memed, benibilebildin mi Ağa?" deyince, yüzü gerilmiş, kocaman olmuşgözleriinanılmazbirkorkudaaçılmışaçılmışkapanmış,birara,bir göz açıp kapayıncaya kadarki bir sürede gözleri namluyainanılmaz bir yalvarışla dikilmişti. Bu bir anlık yalvarışta dabelkiinsansoyunundüşebileceğienbeteraşağılanma,alçalma
vardı.Bukadaralçalmayadeğermiydibircan?Canbukadar,her şeyden değerli miydi? Örneğin Hürü Ana böyle bir ölümkarşısında kalsaydı bunca alçaltır mıydı kendi kendini, canınıbağışlayacaklarını da yüzde yüz bilse? Ya Topal Ali? Topal Alideyince ikirciklendi. Sonra da birden pişman oldu Topal içinböyle düşündüğüne. Topal hiçbir zaman, hiçbir koşuldakendisini alçaltamazdı. Benim canım söz konusu olunca dayalvarmazmı, diye düşündü, o adama, beni öldürecek olana?Buradaikircikliydi,kesinbirşeydüşünemedi.Ah,şimdiFerhatHoca olsa da bütün bunları ondan sorsaydı... MahpustakiHocayıdüşününceyüreğisızladı.Hocacık,oyumuşak,ipekgibiadamşimdineyapıyorduacabaorada,onuaşağılıyorlarmıydı,Yobazoğlu içerde ona gereğince hizmet edebiliyor muydu,Seyran onlara giyecek, para, yiyecek götürebiliyor muydu?Hoca içeri girer girmez sigarayı terk etmişti, oysa o sigaraiçmeyi ne kadar çok sever, bir sigaraya sarılıp dumanı içineçekerkengözleriniyumupkendindenöylebirgeçerdiki...Niçinsigarayıbıraktıacaba?ŞimdiHocaiçerdeogüzelsesiylegürülgürül Kuran okuyor, bütün ayetleri de bir bir mahpuslaraaçıklıyordu. Hoca için bu dünyada akıllı, deli, büyük küçükyoktu.O,herkesleyürektenkonuşur,akıllıda,delide,yaşlıda,çocukdaondannasibinikendiyeteneğincealırdı.FerhatHocaduyunca ne derdi acaba, o gene iki kişiyi öldürmüş, genedağlara düşmüş, gene ölümle karşı karşıya gelmişti. Ama oöldürdükleri şimdi onun ardındaydılar ve kanına susamıştılar.Neyi halletmişti? Vayvay köyü kurtulmuş muydu, Ali Safanınyerinebirbaşkasıgelmeyecekmiydi,KelHamzanındayerine?Öyleyse bu savaşım ne içindi? Bundan sonra ne olacaktı, şuanda gideceği bir yer bile yoktu. Ve candarmalar şimdi onubelkidörtbiryandankuşatmışlardı.Köylüler,onunparmağınınucunu görseler hükümete haber vermezler miydi? Uzakyemyeşilincebiryoldan,çelikmavisikıvılcımlıpembeçiçekleribir bulut gibi ağmış kevenlerin arasından, yukardan aşağıya,sırtlarında filintalar, arka arkaya, karınca katarları gibisıralanmış köylüler iniyorlardı, sayısız. İniyor, Alidağınınönündeki düzlükte toplanıyorlardı. Ferhat Hoca bir tepeninüstüneçıkmışKuranokuyor,ardındandaaçıklıyordu.Sonrada
boynunu uzatarak, gırtlak kemiği inip kalka kalka insanlarayürekten, kendi sözlerini söylüyordu. Ve diyordu ki, hiçbirumarsızlık elimizi kolumuzu bağlamamalı. Savaşmak haktır.Sonra da kalabalık seller gibi Toroslardan, ormanlardan,kayalıklardan, sel yataklarından aşağıya, Çukurova düzüneiniyordu. İniyor,Anavarza ovasını, YılankaleyleDumluarasını,oradan Kozan altını, oradan Misisi, İncirliği, oradan daAkdenize kadar o ovaları dolduruyordu. Kalabalık kocaÇukurova düzünde sessiz bir deniz gibi dalgalanıyor,susuyordu. Anavarza kalesinden Ferhat Hoca gök gürler gibikonuşuyor, güzel, akıllı, kanatlı sözler söylüyordu. Onunbüyüsüne kapılan kalabalık da şehirler üstüne yürüyordu.Ferhat Hoca durmadan konuşuyor, onları yüreklendiriyor,kalabalıkdabirselekapılmışçasmadurmadanakıyordu.BütünÇukurovanın göğünü bir toz bulutu kaplamıştı. Kalabalıkşehirleri,köyleriiçinealıyor,şehirler,köylerkalabalığıniçindeyitip gidiyordu. Yüce bir dağın yamacında yanan, köz gibi birsıcağıniçindekalanMemed,yukardankopanbirselekapılıyor,kökünden sökülmüş ağaçlar, kayalar, taşlarla birliktesürüklenerekaşağıyahızla iniyor,sularonuyutuyordu.FerhatHoca da, "Kurtarın, kurtarın o sellerin alıp götürdüğü kişiyi,İnce Memeddir o, amanın kurtarın onu," diye bağırıyor,kimsecikler de onun bağırmasına çağırmasına aldırmıyordu.Kalabalık donmuş kalmıştı. Faltaşı gibi açılmış gözlerle onabakıyorlar, yerlerinden kıpırdamıyorlardı. At ayaklarınıntapırtılarıgeliyorduçokuzaklardan.FerhatHocakulağınıyeredayamış dağların arkasını dinliyordu. At ayaklarının tapırtısıgittikçe yaklaşıyor, çoğalıyordu. Atlılar geldiler geldiler,Memedin başının üstünden doludizgin geçtiler. Atlılargeliyorlar geliyorlar, Memedin üstünden doludizgin akıpgidiyorlardı.Memedsebaşınıbirtürlükaldıramıyordu.Ortalığıkurşungeçmezbirkaranlıkbasmış,gözgözügörmüyor, solukda aldırmıyordu. Atlılar bir dursa da Memed bir başınıkaldırabilseydi... Karanlığın üstüne kırmızı sası sası kokan birkan şorluyor, Ali Safadan, Kel Hamzadan şorlayan kan hiçdurmuyordu. Kanın altından candarmalar ve Faruk Yüzbaşıçıkıyordu. Öfkeli gözleri, kırmızı çizmesi, yalım gibi şaklayan
kırbacıyla...Birden,üstündengeçenatayaklarınınsesikesildi,kalabalık çekildi gitti, karıncalar da yuvalarına çoktandönmüşlerdi, kan yağmuru durdu, Ali Safa Bey, Kel Hamzagözleri, ağızları kocaman kocaman açılmış öyle ortalıktakalakaldılar. Sessizlikten de beter, çm çın öten bir sessizlikortalığı alıverdi. Memed, uçsuz bucaksız, mağrıptan maşrıkakadarsilmebirdüzlüğünortasındakalıverdi.Üstüneçokmavibir gök bütün ağırlığıyla usul usul iniyordu. Memed o yanakaçıyor, üstüne inen yoğun, mavi bir mermer taş gibi ağırgökyüzünün altından kurtulamıyordu. O yana kaçıyorkurtulamıyor, bu yana kaçıyor, sağa sola... Ortalıkta dörtdönüyor, bu, ovanın üstüne kapaklanmış gökyüzü ona solukaldırtmıyordu. Gökyüzünün bir yanı denize iner, derin suyubütün ağırlığıyla ezerken, tepeler, dağlar, kayalar, ağaçlardümdüz olurken, orman titredi, sallandı, ağaçları yattı yattıkalktı, büyük gıcırtılarla. Dünya çatırdamaya, yer yerindenoynamaya başladı. Memed de oturduğu yerden tam bu andaayağa fırladı. Az ilerisindeki at kulaklarını dikmiş, başınıkaldırmış, ormanın derinliklerine bakar gibiydi. Sonra birdeneşinmeye başladı. Ardından şaha kalktı. Fokurtularlaburnundan soluyor, eşiniyor, tepmiyor, yularını koparıpkurtulmayauğraşıyordu.Memed,yarıuykulu,yarıuyanık,yarıdüştekulakveripormanıdinledi.Karanlıkiyiceçökmüş,ormankoygun koygunuğulduyor, o tek başına uzaklarda öten kuşunsesi gene geliyordu. Ortalıkta atı böylesine tedirgin edecekhiçbirşeyyoktuya,böylesisoyluatlarkırkgünlükyoldayaprakkıpırdasa sezerler, burun delikleri alabildiğine açılırdı. Tetikteolmakgerekti.Atdagittikçeazgınlaşıyor,yerindeduramıyordu.Oeski,kendiyöresindedönmedeliliğine iyicekapılıpgitmişti.Şimdi yularından kurtulsa varır şu alanda durur, kendiyöresinde bir topaç gibi döner dururdu. Biraz daha vakitgeçerse azgın ata yaklaşmanın hiçbir olanağı kalmayacaktı.Memedinapışarası,bacaklarıkoparcasınaağrıyordu.Günlerceyol yürüdüğü halde bacakları hiçbir zaman böylesinehamlamamış, bedeni hiç böyle taş gibi ağırlaşmamıştı. Atgittikçeazgınlaşıyor,yularınçevresindedönüyor,önayaklarıylahavayıdövüyor,burnundan,fokurtusutauzaklardanduyulacak
biçimde soluyordu. Memed artık hiçbir şey düşünemezdi.Birdenyerindenfırlayıpyularıçalıdançözdüataatladı,geldiğiyöne dönüp Alidağına doğru sürdü. Hızla giden at, bir selyatağını geçerken ürküp olduğu yerde direkledi. Memed azdahayeredüşüyordu,zorkurtuldu.Atınbaşınıormanaçevirdi,ormana hızla girdi. Yanından yönünden su gibi orman akıyor,gittikçe hızlanan atın yeli onu bir hoş üşütüyordu. Kulağınındibinden de kurşun seslerine benzer, cıv cıv, birtakım seslergeçiyor,üstüneyapraklardökülüyor,bazanyumuşak,bazandasert, onu sarsacak, öbür yana yatıracak kadar sert dallarısıyırıyordu.Kulaklarındakiuğultuartarkenuzaktakikuşunseside yaklaşıyordu. Kısılmış gözlerinin ucuyla yanda bir ışıkgördüğünüsandı,birandadaorayıgeçti.Birışık,ardındanbirışık daha, bir, bir ışık daha... Belli belirsiz ışıkları ardı ardınageçiyor,ışıklarbiribiriüstüneyıkılıpkarmançormanoluyordu.İncecik bir çiğirden gittiğini, üst üste küçük suları geçtiğinibiliyor, nerede olduğunu az çok kestiriyordu. Belinin ortasınaaz önce giren sancı da onu kıvrandırıyordu. Bir süre sonrasancının geçtiğini anlayınca sevindi. Atı tekmelemenin hiçbirgerekliği yoktu. At, boynunu alabildiğine uzatmış, burnundangürültülüseslerkoyvererekyönünüdoğrultmuşgidiyordu.Atında, kendisinin de ter içinde kaldığını anladı. Gittikçe bütünbedeniuyuşuyor,atınböğürlerinisıkanbacaklarıfeldirdiyordu.Böyle uyuşmuş, atı ne kadar sürdüğünübilemeden gidiyor, atküçüksuları,hendekleri,önünegelenkütükleri,küçükkayaları,sel yataklarını atlarken yanına, başına, sırtına dallar sert sertvururken altındaki atın farkında oluyordu. At biraz yavaşlayıpda ayaklarında da bir suyun serinliğini duyunca, ormanıçıkmakta olduğunun farkına vardı. Birdenbire de, binlercekuşun hep bir ağızdan vıcırdaştığmı duydu. Demek tanyerleriışıdıışıyacaktı.Suyugeçerkendoğusandığıyönebaşınıçeviripbaktı.Yıldızlarsilinmiş,gökbellibelirsizağarmayabaşlamıştı.Kuşvıcırtılandagittikçe,kulağını sağıredercesine,artıyordu.Sığırcıklar, diye gülümsedi kendi kendine.Önlerine büyük birkaya çıkınca at bir an durdu, bekler gibi edip sonra dakoşmasını sürdürdü. Kayanın yanı yönü, ağaçları göğe ağmış,her ağacın gövdesini üç adamel ele verse çeviremez eski bir
ormandı.Memed bu ormanı çalı çalı biliyordu. Burada geçeneski günleri olduğu gibi gözlerinin önüne gelince gevşedi.İçinden ince bir umut, bir sevinç ışığı geldi geçti. Az sonraormanı çıkacak, uçsuz bucaksız, ağaçsız yamaçtaki pınarlarınbaşına konmuş Yörük çadırlarına varacaktı. ÇoğunluklaKerimoğlunun obası konardı buralara... Kerimoğlu obası dahada çok dağın gündoğusundaki geniş, doruğu kılıç gibi keskinkırmızı mor kayalığın dibindeki gür kaynağın başını yurttutardı. Ya Kerimoğlu obası başka yerdeyse, ya onu ötekiYörükler yakalarlar da candarmaya teslim ederlerse? Ya?.. Buanda kendini düşünmüyor, bileğindeki kelepçelerle güzel,hüzünlügözlü,ince,kıvırcıkkarasakallıFerhatHocagözlerininönünden hiç gitmiyordu. At biraz yavaşlamış, Memedindüşünceleridedahaaçılmış,atınayağınındüzgüntapırtılarınauymuştu.ŞimdiFerhatHocaolsaydı,yadaKocaSüleyman,onayol gösterirler, Yörüklere güvenilip güvenilmeyeceğini onasöylerlerdi. İçini dehşet bir korku sarıp atın başını birdengeriye çevirip, köpük içindekalmış atı dahahızlı geldiği yönesürdü. Biraz önce geçtiği çayın serin suyu ayağına değincekendine geldi. At çayın içinden geriye döndü. Gene o kayayageldiler.Kuşlardahaçok,bütünormanıdoldurmuşbinlerce,onbinlerce dallara üst üste konmuşlar vıcırdaşıyorlardı. Atınbaşını çekti, gökyüzü usuldan ağarıyordu, ince bir mavigökyüzününoralardauçuşuyordu,atyorulmuştu,kendiliğindendururgibioldu.AzıcıksonraMemedin içindekikorkubüyüdü,onukılıçlaçarpargibiçarptı,derindensarstı.Atyenidengeriyedönüp çaya geldi. Çayın suyunun serinliği onun ayaklarına,ayak bileklerine değmeden önce o çayı gördü. Hayal meyalsuya benzer bir koyu karanlık önünden akıyor, ormanınkuytusunda yitip gidiyordu. Aşağılardan da bir çağıltı geliyor,küçücük bir çağlayanın çığıltısını duyuyordu. At bu sefer dekendiliğinden geriye döndü. Böyle bir süre gidip geldiktensonra kayalığın tam ucunda bitmiş, dalları gürleyen ulu birağacın altında durdu. Memed hiçbir şey yapmıyordu. At da,kendisi de bitmişti. At az sonra kulaklarını düşürüp sağ arkaayağını karnına çekti.Memedde atın boynunadoğru eğilmiş,onun boynundan fışkırmış köpükleri koklar gibi öyle
kalakalmıştı. Bir süre durumlarını bozmadan öylece olduklarıyerde kaldılar. atın terli boynundan acı bir koku geliyordu.Birdensertbirsesleirkilenatürkergibiyaptı,kulaklarınıdikiportalığı dinledi, sonunda da aldı yatırdı. Çıldırmış gibicıvıldayankuş seslerininarasındangeçtiler,geniş, iki yanındapespembe ağın ağaçlarının çiçeğe durduğu çakıltaşlı kuru birdereye indiler, çıkarlarken sol yandaki ağaçların arkasındangelenbiryaylımateşiylekarşılaştılar.Atbiryassıldı,ardındanda sağa vurup çakıltaşlarınm üstünden kayarak koşmayabaşladı.Öndekikıvrımı,küçükburnudönerlerkenMemed,sağküreğininaltındaacıyabenzerbirşeyduydu.Acınınazaltındaonabenzerbiracıdaha...Birdekalçasının tamüstündedahada belirli bir başka acı... Atın boynuna yatmış, at onu dereyeyukarıya götürüyor, Memedin sırtındaki acılar belli belirsizartıyordu. Arkadan da bir ses durmadan, "İnce Memed, İnceMemed, bu sefer elimden kurtulamazsın, bu sefer elimden,elimden, elimden..." diye yineliyordu. "Bütün orman sarıldı,sarıldı." At yumulmuş çalıların arasından, sık ormanlarıniçindengeçiyor,çakıltaşlıkurudereye iniyorçıkıyor,Memedinburnunakuruyarpuz,çamsakızıkokusu,birdeyaşbirodunundumankokusugeliyordu.Arkalarda,kayalığınardındakalanlarda ateşlerini kesmemişler, ha bire kurşun yakıyorlardı.Tanyerleriışımaya,ağaçlar,otlar,çiçeklerseçilmeyebaşlamıştı.Atbirdüzlüğeçıktı.Birsürüçansesi,insansesiylekarşılaşıncabir an durdu. Ayaklarının dibinden dağın doruğuna kadar,çıplak yamacı içinde çakan mavi kıvılcımlarıyla balkıyanpespembe açmış keven dikenleri baştan aşağı sarmış,doldurmuş, tanyerlerinin dumanları içinde tütüyordu. Memedortalığı dinledi, kurşun sesleri kesilmişti. Atı ormanadöndürecekhaliyoktu.Karşıdakikırmızı,mor,doruğukılıçgibikeskin ipileyenkayanınardındanbirkaçmavidumanınhavayasüzüldüğünü görür gibi oldu. Başında dünyanın bütün kuşlarıvıcırdaşıyordu.Omuzundangöğsüne,oradandakarnınaılıkbirkanın aktığını duydu. "Eyvah Ferhat Hoca," diye söylendi,"kaderböyleimiş."Sonrabirtakıminsanseslerigeldikulağına.Yukardan aşağıya da kadınlı erkekli, çoluklu çocuklu sessiz,ayaklarının ucuna basa basa, çıt çıkarmadan bir kalabalığın
indiğinigördü.Önlerindede,başınıönüneeğmişFerhatHoca...Bütünbedenitepedentırnağasevincekesti.Gözleriniiyiceaçıpkeven dikenlerinin balkıyan pembe bulutu arkasından dingin,ağırbaşlıgelenHocayıbirdahagörmekistediama,gözlerinibirkaranlık perdesi örttü. Tam bu sırada da atın üstündenkayarcasına yere sağıldı, boylu boyunca çoban yastığı dadediklerikevendikenlerininüstüneuzandı.Bir süre onun başında bekleyen atın gözlerine doğruötelerden bir yalım sünüp geldi. Yalım uzadı, kısaldı, çoğaldı.Sesler,gürültüler,ayaktapırtılarıdaarttı.Kulaklarınıdikipbirsüre bekleyen at birden ileriye fırladı. Keven çiçeklerininüstünde,birharmanyerindedönergibihalkalarçizerek,çizdiğihalkaları da gittikçe küçülterek dönmeye başladı. Bir süre detopaç gibi kendi yöresinde döndükten sonra görkemli, büyükgözlübaşını,güzelkulaklarınıdikerekkaldırdıdağındoruğunabaktı,ardındandadoludizginorayadoğrualdıyatırdı.
3Düngecedenbuyana,dahakurşunsesleriduyulurduyulmazAli Safa Beyin avlusu insanla dolmuştu. Kara haber en uzakköylere kadar ulaşmış, yakın köylerin ağıtçı kadınlarının birkısmı çoktan gelmişler, işlerine başlamışlardı bile. Ali SafaBeyinkanlıölüsübaşındaağıtlarınısöyleyerekığranıyor,ölüyügöklere çıkarıyorlar, onun görkemli yaşamını, iyi niteliklerini,insanlığınısayıpdöküyorlar,onuöldürenelikanlı,yüreğikaraİnce Memedi de yerin dibine batırıyorlardı. Memedicandarmalaraz sonrayakalayacaklarkasabayagetireceklerdi.Arif Saim Beyle Taşkın Bey onu caminin avlusundaki çınarağacına bağlayacaklar, Ali Safa Beyin hatununun,kardeşlerinin,akrabalarının, tümkasabanıngözlerininönündeonun diri diri derisini yüzeceklerdi. Onu, o kan içiciyi, o dindüşmanını bu kartal gibi beyler yaşatırlarmıydı hiç?Kesmez,doğramazlarmıydıonu?BariAliSafagibibiryiğidi,birçiftliksahibini,hükümetingözününbebeğinideöldürendekeskibirinsan olsaydı. O, İnce Memed dedikleri de fıkara, yalınayak,kabakyiyeyiyekarnışişmiş,boyubirkarışda,boynuçöpgibiince,gözleripörtlemiş,karıncadanürkenbiröksüzköylü.Böylebir yiğidi, Ağayı, adamoğlu adamı da vuran, fakir fıkaranınsığıncasıdaöldürenbiradamolsa,birsümüklüdebirsürgünoğlan... İnsan gibi bir insan olsa Ali Safa Beyi öldüren deinsanınyüreğiyanmaz...Avludakikalabalıkbirandaçoğalmış,avludanyola,yoldandaaşağıya, caminin avlusuna taşmıştı. Kalabalık öğleye doğrubütün çarşıyı, çarşının altındaki alanı doldurmuş, oradan dasuyun kıyısına kadar inmeye başlamışlardı. Atlar, arabalar,kağnılarsuyunkıyısındakipazaryerinidoldurmuşlardı.Ölüyü bir kısım akrabaları, kasaba ileri gelenleri hemengömdürmek istiyor, Safa Beyin karısıyla, KaradağlıoğluMurtaza,ÇoymakzadeBekir,TaşkınHalilBey,MuallimRüstemBeybuna razı gelmiyorlardı.Ötekiler, yazıktır, hava sıcak, ölüdahaşimdidenşişti,koktu,diyorlar,berikilerse,koksun,şişsinama, onun kanlı ölüsünü cümle alan görsün, böyle kutsal birölünün cenaze törenine bütün insanlar katılsınlar, diyedayatıyorlardı.
Karısının dediği oldu ve ölü ertesi gün bile gömülmedi.Kasabada ne kadar kolonya bulmuşlarsa, çarşıda, evlerdehepsini getirmiş, Ali Safa Beyin kutsal ölüsünün üstüne birgüzelce boşaltmışlardı. Ölü gene de şişmiş, davul gibi olmuş,kokusu da evden, avludan taşıp ta aşağılara, çayın kıyısına,pazaryerine kadar ulaşmış, şişmiş ölü kokusu suya, ağaçlara,toprağa, insanların bedenlerine sinmişti. Bu arada cenazetöreninedemilletvekiliArifSaimBey,candarmaalaykomutanı,AdanaValiyardımcısı,ötekiilerigelenmemurlar,AliSafaBeyinAdanadaki büyük çiftçi arkadaşları, Kozandan, Osmaniyeden,Ceyhandan eski Türkmen Beyleri, daha bir sürü insangelmişlerdi. Karadağlıoğlu Murtaza Ağa ortalığa düşmüşdövünüyor,inliyor,önünegelenlekonuşuyordu."Öldürdü," diyordu, "öldürdü bir karış boylu da, armutboyunlu öksüz İnce Memed, Ali Safa Bey gibi bir aslanı.Öldürdü arkadaşlar, akrabalar, hısımlar. Öldürdü koca İstiklalSavaşıyiğidini,TufanPaşanın,DoğanPaşanınarkadaşını.Bunayüreknasıldayanır.Kokuttuölüsünüdebusarısıcakta.Bunadayürekhiç dayanmaz.Daha öncedeAbdiAğamızı öldürmüştü.Beşköyünağasını,dinimizindireğini.Onudaböyle,kasabamızıbasarak öldürmüştü.Fıkarayı ala gözlerindenkurşunlayarak...Daha kimleri, kimleri öldürmedi bu İnceMemed...HançeriyleAğa kadınlarının karnını deşip bebeklerini dışarı çıkarıp, ölübebekleri de nişan tahtası yapıp kurşunluyormuş. Zenginlereböyle yapıyormuş, o neysem ne, ya fıkaralara ne diyelim,onların da kızlarının, karılarının ırzlarına bir iyice geçtiktensonra kellelerini kesip kazıklara çakıyor, onları da yollarboyunca diziyormuş. Şimdi buradan dağlara gitmiş,Çiçeklideresine, İstiklal Mücadelesi kahramanımız ÇiçekliMahmut Ağayı öldürmeye. Ahdetmiş o İnce Memed, işte busöylüyor, bu.BunamlıTopalAli ki, gökteuçankuşunyerdekiizini sürer. Bu Topal Ali ki Abdi Ağanın has bir adamıydı. BuTopalAliki,okafirbununelinebirgeçerseetinikebapedecek.İştebuTopalAliki,bubileonunlabaşaçıkamadı."Eliyle önüne gelene gösterdiği, övgülere boğduğu Topal Alibaşıönünde,derinkederleregömülmüş,onunsağbaşındanbiradım gerisinde, gözleri yaş içinde kalmış yürüyor, övgülere
ilgisizmiş gibi yüzünde en küçük bir kıpırdama, değişiklikolmadanAğasınıdinliyordu."Candarmalarımızyetişmezseoraya,oÇiçeklideresinegidenekadar,ÇiçekliMahmutAğada,İstiklalMücadelesiningöğsünüdüşmana karşı tunç siper etmiş yiğidi de ölecek. Öteki tunçsipergöğüslüAğalarda...Kadınlarımız,vaykızlarımız...Sonraİnce Memed arkasına taktığı ipten kazıktan kurtulmuş, ipekazığamüstahakcanavarkişilerledağlardaninecek,öncebizimkasabamızı basacak, sonra Adanayı, Mersini, Kozanı, tümÇukurovayıalacak...Hepimizinbirbirderimiziyüzüp,kellemizikesecek.Vayavratlarımıza,vaykızlarımıza,vaytarlalarımıza...Vay vay vay başımıza gelenlere... Biliyorum, o bütünÇukurovayı alsa da, biz gene İstiklal Mücadelemizde olduğugibiFransızlarıbuvatanınharimi ismetinde,Torosdağlarındanasıl boğmuşsak bunu da, bu İnce Memedi de öyle, öyleboğacağız."O böyle konuştukça Topal Ali bir duruyor, bir tuhaf tilkigözleriyle kaşlarını yukarıya kaldırıp ona yandan şöyle birbakıyor,hemenoandadayürümeyebaşlıyordu.Karadağlıoğlu Murtaza Ağanın durumu gerçekten kötüydü.Bütünbusöylediklerineyürekteninanıyor,İnceMemeddenödükopuyor, bu kan içici, bu canavar adamdan dolayı gözlerineuyku girmiyordu.Hele Ali Safanın öldürüldüğünü de duyuncaiyice zıvanadan çıkmış, kendisini bir ölüm korkusunakaptırmıştı.Teksığmcası,güvenci,sarıldığıtekdalTopalAliydi.O da olmamış olsaydı Karadağlıoğlu Murtaza Ağa çoktankorkudan çıldırmış, dağlara düşmüştü. Topal Aliyi yere göğekoyamıyor, onu bir an için bile olsa yanından ayırmakistemiyordu. O yanında olmayınca bir korku karanlığının,boşluğunun içine yuvarlanıyordu. Aliye inanıyordu. Eğer Alicandarmakarakolunavardığında,"yetişin,yetişin,İnceMemedAli Safa Beyi öldürmeye gidiyor," diye bağırdığındacandarmalar harekete geçmiş olsaydılar, Ali Safa Bey şimdiyaşıyor olurdu, aaah, yaşıyor olurdu... Topal Ali ağlamış,inlemiş, kendini paralamış, candarmaları bir türlü yerindenkıpırdatamamıştı.O elinde çıplak filinta, çıplak ata binili İnceMemed de gitmiş Ali Safa Beyi öldürüvermişti. O sebepten
TopalAlibiryiğit,birfedakarkişi,birgüveniliradamdır.Oherşeyi, dağları, ovaları, kurdun kuşun yattıkları yeri, tekmilinsanlarınyüreklerinibilir."Ben yılanın başı daha küçükken ezilmelidir, diye çoksöyledim. İşte ezilmedi. İşte, koskoca yedi düvelle, on beşdevletül azimeyle dövüşmüş ve hem de onların ocağına incirdikmiş koskoca Türkiye Cumhuriyetini parmağına takmışoynatıyor. Parmağına, parmağına, ve hem de parmağınınucuna... Şimdi eğer biz bir orduyla yarından tezi yok dağlarısarmazsak vehemdeo İnceMemedi vehempalarını derakapyakalamazsakbu işbüyüyecek,bütündağlara,oradanda tümAnadoluna yayılacak, ondan sonra da bu baldırıçıplaklarlahiçbir zaman başa çıkılamayacak. Yoktan var ettiğimiz, düvelimuazzamanınokokmuşellerindenaldığımızgülgibivatanımızyok olacak. İşte bu, işte bu izci Topal Ali yiğidimiz olmamışolsaydı, zaten bu vatan çoktan elimizden uçmuş gitmiş,kellelerimizdahisırıklarınucundaköyköydolaştırılmıştı."Murtaza Ağa dudakları uzayarak, titreyerek, ter içindekalarak konuşuyor, yırtınıyor, bağırıyordu. ArzuhalciSiyasetçiden Kaymakama, Kaymakamdan Taşkın Halil Beyegidiyor geliyor, kasabanın içinde, kalabalığın arasında dörtdönüyordu.Arzuhalci Siyasetçi önünde daktilosu, başında da Ağalar,durmadanAdanaya,Ankarayatelgraflaryazıyor,postamüdürüde bekletmeden o telgrafları üst üste Adanaya, Ankarayaçekiyordu.Siyasetçihemtelgraflarıyazıyor,hemdebiryandandilidilinedolaşarakkonuşuyordu:"Ancak bir alay bu adamla baş edebilir. Bir tümen asker.ŞimdiTorostaherçalıbirİnceMemedolmuştur.MurtazaAğaefendimizinhakkıalisivarkivarderimsize."Ve bunu her söylediğinde de Murtaza Ağa onun cebinegizliden bir on lira atıyordu. O da yalnız Murtaza Ağagözüküncedükkanınınönünde,nekonuşursakonuşsun,hemensözünükesiyor,"MurtazaAğazatıalilerinindağlarkadarhakkıvar,TorostaherçalıbirİnceMemedoldudahaşimdiden,"diyebağırıyordu. "Bu vatanı onlara, o çarıklı köylülere payimalettirmeyeceğiz. Değeri bin altın eden her adamımızı
boğazlıyorlar, o ayak yalınlar, ama görecekler, Ankaradan biralaygelince...Bir yandan da ter içinde kalarak ardı arkası gelmeyenarzuhallerini yazıp başında bekleyen adamlardan birisineveriyor, para pusulasını yazıpmasasının çekmecesine, içindenİnceMemededualarederekatıyor,yenibirarzuhaledehemenbaşlıyordu.ArzuhalciDeliFahriyeyseAğalardanhiçkimseuğramıyordu.DeliFahride,dükkanıfabrikagibiişleyenSiyasetçiyeyangözlebakıyor,Ağalara,Siyasetçiyebasıyorduküfürü."Gelmezler, gelmezler bana. Onlar bana düşman oldular.Çünküleyim ki ben İnce Memedin Hatçesini bir arzuhallemahpustan kurtardım. Çünküleyim ki gül yüzlü, Allah adamı,mahpusanedeki adı güzel, kendi güzel Ferhat Hocanınarzuhaliniyazıyorum.Çünküleyimki,benimmermertaşageçenarzuhallerim onu kurtaracak. Yalan, Ferhat Hocanın adamöldürdüğü... İftira ediyorlar Allahın ermişine... Yalan, İnceMemedinadamöldürdüğü..."Dükkanın önündeki kalabalık kaynaşınca da Deli Fahri çokilerigittiğinianlıyor,sözünüdeğiştirirgibiediyor,sonrakendiniyenemiyor,yenidenveryansınediyordu."Belki, belki," dedi, "Ali Safa Beyi öldüren İnce Memeddir,belki. Belki Safa Beyin hakkını yediği bir ırgat, belki detarlasınıelindenaldığıbirköylüöldürmüştür.Nedirbuşamata,burezalet...Bir insan içinAnkaradanbirorduçıkarmışlar,birinsan için kocaman bir orduyu buraya getirmek günah değilmi?Bir koca ordu bir tek İnceMemedi nerede bulur ki?Çokinsanın,çokfıkaraköylününcanınıyakacaklar,çok..."Tam bu sırada Murtaza Ağanın başı dükkanın kapısınınardındançıkıverdi:"Ulanköpek,deliköpek,"diyebağırdı."Şuparmağımı,şuikigözüne sokunca pörtletiveririm." Parmağını bir ok gibi onungözüne uzattı. Fahri sakınmasaydı Ağanın parmağı onungözünü çıkaracaktı, öyle sert, hızlı gelmişti parmak onungözünedoğru."Susköpek."DeliFahrisapsarıkesilerek:"AmanAğam sustum," dedi. Sonra da boynunu büküp: "Ben
nededimki,"diyeekledi."Ne dediğinin hepsini duydum köpek," diye gürlediMurtazaAğa, öfkeden boyun damarları şişerek... "Ulan bukonuştuklarınıbirhükümetadamıduysaseniipeçekerlerulan,hemdederakap...Hemdeşumeydandaki şuağaca,derakap.Ulan senin o sarhoş kulakların ne dediğini hiç duymuyor muulan?"Deli Fahri ayağa kalkıp boyun bükmüş, iki büklüm olupellerinidegöğsünekavuşturmuştu."Aman Ağam, aman eline ayağına düştüm, elaman Ağam...Tövbe, tövbe... Siz de bana hiç arzuhal yazdırmıyorsunuz ki...Hep Siyasetçi, hep Siyasetçi... Zengin oldu Siyasetçi...Sabahtanberihepoyazıyor,hepo...""Sus!Dahakonuşuyoruyuzköpek,sus!""Sustum Ağam... O kafir İnce Memed diyordum Ağam, buakşam değil de, yarın akşam dağdan yüz on bir adamıylainecek, bizimgül kasabamızı yakacak, diyordum.Sor sor, işteşunların hepsi duydu." Dükkanın önündeki köylülereyalvarırcasına baktı. "Söyleyin kardaşlar, ben öyle demiyormuydum?"MurtazaAğa:"Neee?"diyetelaşlandı."Sennerdenaldınbuhaberi?"DeliFahrirahatladı:"Benduyarım,hemdeçoksağlamyerlerden.""Dur öyleyse," diye yöresine bakındı Murtaza Ağa. Gözünekestirdiği yaşlı köylüye: "Sen gel buraya," dedi. Köylü onunyanınadoğrukalabalığıyararakyürüdü."BuyurMurtazaAğa.""Sen şimdi Fahri Efendinin yazacağı telgrafı Ankarayaçekeceksin.Okuryazarlığınyoksaparmakbasacaksın."Fahrihemensandalyasınaçöküpkağıdımakinayageçirirken:"SenhiçküsümetmeAğam,"dedi."Bentelgrafıbirdonatırımki, Ankaranın dağı taşı ve de Mustafa Kemali ve de ordusu,candarmasıhepdilegelir.""Neyazacaksın?"diyeyumuşayaraksorduMurtazaAğa."AmanMurtazaAğaEfendim,amanyüksekBeyim,DeliFahrineyazacağınıbilmezmi?"
"Ne yazacaksın?" diye gene sertleşti Murtaza Ağa. "Neyazacaksın?"Fahriyenidenayağakalkıpelpençedivandurdu,telaşlı,kanlıgözleriyuvalarındakorkuyladönerek."Neyazacaksın?""İnceMemedinbütündağlarıadamlarıyla tuttuğunu...Bütünyolları belleri...Kızların, gebe kadınların... Yetmiş yaşındakocakarıların...""Yokolmaz.Onlarhepyazıldı.Başka,başka,başka...Çalıştırkafanı...""İnce Memed bu gece emrindeki üç yüz atlısıyla gelerek...Kasabamızı...""Oldu," diyegüldüMurtazaAğa. "İşte şimdi oldu.Şimdi senonkişidahabul,herbirisinebirtelgrafyaz,önlerinededüşüptelgrafhaneye götür. Bizim orada hesabımız var, telgrafmüdürüne ver o kağıtları... Parmakbastırmayı daunutma.Şuparayı da al..." Eline epeyce yüklü bir para sıkıştırırken de:"Deli kavat," dedi, "az daha, ben yetişmesem, bu deli kafanlasenipiboyluyordun.""BaşüstüneAğam,varolBeyim,Allahsanazevalvermesin."Fahrininparalarıtutanelititriyordu.Murtaza Ağa oradan hızla uzaklaştı. Arzuhalci de kapıdakibirikmişkalabalığabağırdı:"İçeriye gelin," dedi, "sen sen, sen... Kaçmak yok... Butelgraflara parmak basmayanın cezası çok büyüktür. Sonrahepimiz cunhalı düşeriz. Bakın, işte şimdi gözünüzün önündeoldu.Azdahaipiboyluyorduk."Onbeşkadar sessiz köylügeldiler, küçükdükkana sığıştılar,kağıdı daktiloya geçirmiş Deli Fahri de çatır çutur yazmayabaşladı."Pişman oldular," diye konuştu. "Pişman olup sonunda banageldiler. O Siyasetçi ne bilir telgraf yazmayı, telgraf yazıp daAnkarayıtavlamayı.BenimtelgrafımıAnkaradaokuyanherkişiiki gözü iki çeşme ağlamazsa..." Önündeki eski, dökülenmakinayıkaldırdı,"Bendebumakinayı,işteböylekaldırırtaşaçalar paramparça ederim. O Siyasetçi ne bilirmiş arzuhalyazmayı... O, götünün deliğini bile bilemez. Onun arzuhaline
eğerAnkarabirtekcandarmabilegönderirse,bendeonaanlışanlıgüzelAnkarademem.Şimdigörünbakalım,yarın,vehemdeyarındandadahayakınordumuznasılgeliyordaçullanıyorşuToroslarınüstüne..."Yaratarak, gülümseyerek yazıyordu. Arzuhallerinin o yüksekyerlerdeki büyük etkisini çoktandır biliyor, bununla daövünüyordu. Şimdi ne kadar bulabilirse o kadar parmakbastıracaktı.Vedeçokşükür,bukasabadaparmaklarıolançokadamvardı.Biryandantelgraflarıözenleyazıyor,biryandandaeksilenadamlarınyerineyenisinibulupoturtuyordu.Buminvalüzere Fahri Efendi durmadan akşama kadar yazdı. EğerMurtazagelipde:"Yeter bre Fahri Efendi biraderim, yeter artık, ocağımızıbatırdın. Senin bugün yazdığın telgraflara giden paraylaalimallah ben bir çiftlik alırdım. Yeter bre Fahri Efendikardaşım, hiç din iman, insaf denen nesnenin zerresi yokmusende?"demeseydi,hızınıalmışkensabahlarakadaryazacaktı.Fahri Efendi onun bu sözlerine çok kızdı. İçinden, bunlarnankör adamlar, diye geçirdi. Bunlar iyilik bilmezler... Başınıkaldırdı, kanlı gözleriyle ona gücenmiş bir köpeğin hüzünlügözleriylebaktı,yorgunbirsesledeyumuşacık:"BenimbuyazdığımtelgraflarıacabaAdanadaki,Ankaradaki,İstanbuldakibütünavukatlarbirarayagelseleryazabilirlermi?Bencanımı,yüreğimi,ciğerimikoydumbutelgraflara."Küskün,başınıgeriindirdi.MurtazaAğasöylediklerinepişmanoldu:"Tamam," dedi gülerek, "tamamFahri Efendi arkadaşım.Nedealıngansınbreulan..."Sırtınaokşarcasmabir tokat indirdi,ardındandausulusulsıvazladı."Gücenmebrekardaşım."Fahri:"Ben gücenirim arkadaş," dedi. "Ben çünküleyim ki işiminerbabıyım. Çünküleyim ki şu benim kalemimin üstüne... Bizimahveden bu sarhoşluk, sarhoşluk..." diye ekledi arkasından.Dudakları büzüldü, yüzü gerildi, gözlerine yaş doldu. "Aaah,sarhoşluk...""Bakarkadaş,sanadahiçşakaedilmiyor.Bakarkadaş,şimdiAnkarada yeryüzü gökyüzü senin telgraflarına kesti. Şimdi
bütün Ankara o senin her birisi taşa geçen, insanları dilhuneden o yüce telgraflarından dolayı feryadı figan içinde. Elindert görmesin, sağ ol, var ol... Yarın da, daha gün ışımadan,aynı faaliyeti hulusu kalbile sürdürmelisin. Ne kadar gücünvarsa o kadar yaz. Sen ki bu kasabanın birinci, hem de başbirinci, her arzuhali çeliğe işler arzuhalcisi Fahri Efendisisin,nekadarbiliyorsanokadaryazki,şuİnceMemedinölüsübireşeğin üstüne atılmış kasabaya getirilene kadar yaz. Yaz kiyaz... Ve hem de benim şakalarıma gücenme. İnsan hiç ağasıMurtazayagücenirmi?""Gücenmem,"diyegüldüDeliFahri."Benseninsözlerinehiçalınır mıyım? Ben hiçbir şeye gücenmem muhteremKaradağlızade Murtaza Ağaefendi. Ben sana, velinimetimEfendime,Ağalarsultanınahiçgücenirmiyimki,Allahbenim,sananankörlükedersem,şuikigözümüönümeakıtmazmıki...İyi oldu, çok, çok iyi oldu yazdığım arzuhaller, bu sefer seninyüzünden ve hem de gül yüzünden dolayı birer arzuhalnumunesi oldu ki, okuyanın dili boğazına akar şaşkınlığından.İştebanaböylesiarzuhallerisen,senyazdırdın.Sanahiçinsangücenebilirmiki,ağalarınsultanı?"Ayağakalktı,söylevçekergibisağkolunuileriyeuzattı:"Bu gece, bu gece, benden arzuhal bekle," diye bağırdı."Geceleraltınsabahlaragebedir.Vehemdealtınarzuhallere...Şimdi ben bu gece hayatım boyunca yazdığım en güzel, entesirli, en usta arzuhalleri bulacağım, bir de büyük üstatlarınyazdıklarınıgözönünealarak,aklahayalegelmedikarzuhalleryaratacağımki okuyanınkarnını çatlata.Vedeo İnceMemedcanavarını tutalar, ve hem de o kan içiciyi ve de onun alagözlerine mor sinekler çokuşmuş ölüsünü uyuz eşeklerin vehem de Çıplak ve uyuz eşeklerin sırtına ataraktan kasabayagetireler. Ve hem de ve de altmış yedi köyün ortasında onunderisiyüzülmüşölüsünüvehemdeKozanda,KadirlivehemdeAdanavilayetinintümköylerinde,Ankaranın,İstanbuluniçindedolaştıralar, sonra da oturup BüyükMillet Meclisinin önündekeskinkasapbıçaklarıylagüzelgüzelderisiniyüzeler."Fahri Efendi bütün bu güzel, kanatlı ve de görkemli sözleriyaratırkenşimşeklerçakangözleriniMurtazaAğanıngözlerine
dikmiş onun beğenisini bekliyordu. Murtaza Ağaysa birazalaycı, biraz kederli bir yüzle onu dinliyor, arada bir deusuldan,bellibelirsizbaşınısallıyordu.FahriEfendisoluyarakyerineoturuncaMurtazaAğakonuşmakzorunluğunuduydu:"Evet," dedi, "yerden göğe kadar haklısın. İnşallah dediğinolurdaşuİnceMemedinderisiniyüzerlerdeötekilerededersolur.""Ders olur," diye ayağa fırladı Deli Fahri, sonra da geneyorgun, soluyarak yerine oturdu. Ardından da hayıflı hayıflıbaşını sallayıp, "Ah, ah," dedi, "aaah, ah! Ben böyle olacakadammıydım,benarzuhalcikalacakkişimiydim...Felekgözünkörolsun,evinyıkılsınFelek...Yerindibinegömülsarhoşlukvehemdeyoksulluk...Herkötülüğünbaşıyoksulluk...""Kader böyle imiş Fahri Efendi, ne yapalım, kader. İnsanınelindenherkötülükgelir,arkadaş.BakiştekanıciğerionparaetmezbirayağıyalınköylüçocuğubizimMilliMücadelemizinen yiğit kahramanını gözünü kırpmadan öldürüyor, sonra daelini kolunu sallaya sallaya dağlarımızda dolaşıp duruyor."MurtazaAğabunlarıonaacımış,sevgidolubirseslesöylerkensırtını da usul usul okşuyordu. "Bu kasaba senin bu büyükiyiliklerinin altında kalmayacak. Seni mükafatlandıracak. SenyeterkiçalışkasabamıziçinvedeAnkaraüstüneateşedevam.""Devam!"diyegürlediFahriEfendi."Devamkidevam.Vehemdehavantopuateşiylevehemdedağlaraşırı...YangınyerineçevireceğimAnkarayı.""Evet arkadaş, çevir ki çevir yangın yerine dünyayı. Senin,benim,vatanımızınvebilcümlehalkımızın,toprağımızın,tekmilmahlukatımızınhayatıbüyüktehlikeiçinde."Karadağlıoğlu ona biraz daha para uzattıktan sonrakaykılarak yürüdü, köprü başına doğru gitti. Onu görenköylüler saygılıca hazır ola geçer gibi yapıyorlar, bir köşeyeçekilip geçmesini bekliyorlardı. O da göğsü ilerde, başı dikönünden geçtiği köylülere tepeden bir selam verip geçiyordu.TopalAlidesessizceonunüçadımarkasındangeliyordu.Köprünün üstüne gelip bir süre çok aşağılarda akan çayınsularına baktı. Suyun içinden biribirleri arkasına tirkenmişkıvrak, ürkek balıkları görünce sevindi. "Daha gözlerim
gençliğimdekigibigörüyor,"diyekendikendinesöylendi."İştebu iyi," diye de bıyıklarını burdu. Böyle sevinerek bir süreaşağıdaki suya baktı. İnce Memedi düşünüyordu. Niyeböylesine düşman kesilmişti bu çocuğa, bu kadar mıkorkuyorduondan,negelirdiböylesikimsizkimsesiz,üstelikdeöksüz, dediklerine göre de boyu küçücükmüş onun, küçücük,okuryazar bile olmayan bir çocuğun elinden? Ateş olsa cirmikadaryeryakardı.Yakardıya,bütündağların,bütünköylüleritutuyorlardı onu. İşte Ali Safa Bey bu yüzden gitmedi mi?Vayvay köylüleri saklamadı da kim sakladı İnceMemedi, kimöldürttüonaAliSafaBeyi? İnceMemedinAliSafaylane ilgisiolabilirdi ki, durup dururken niçin öldürmüştü adamcağızı?Demek, demek bütün Ağalara düşmandı o. DemekÇukurovadaki her iyi insanın kanına susamıştı. Belki beni de,diyedüşünürkenMurtazaAğa,tepedentırnağaürperdi.Demekki benim de kanıma susamış o İnce Memed. O yalınayakköylüler hepimizin kanına susamıştır. Bu İnceMemed eğer odağlardabiryıldahakalırsaolmaz,olamaz.Alıştırırköylüleri.Bize düşman olmaya da alışırlarsa köylüler, işte sen o zamanseyreyle gümbürtüyü. Yıkmadık ev, söndürmedik ocakkoymazlar Çukurovada. O köylüler, o dünyanın en ikiyüzlüinsanlarıellerinebirfırsatgeçmesin,derimizihavadayüzerler.Ankarayıböyletelaşavermekiyidirvedegerçektir.Yılanınbaşıküçükken ezilmeli dedik. Söyleye söyleye dilimizde tüy bitti.İnce Memed köylüye önder oldu, yetişin imdada dedik,kimseciklerinanmadı.Amanınvatangidiyor,dedik,kulakasanbile olmadı. Bir oğlancık dediler geçtiler. Alın size oğlancığı,alınişteAliSafaBeyideöldürdü.Dahadakimleriöldürecek...Ve kendi öldürülüşünü getirdi gözünün önüne. Soysuz adam,insanlıktan nasibi olmayan bu canavar kurbanlarının tamgözlerininbebeğinesıkıyormuşkurşunu.ZavallıAbdiAğayıdaböyle öldürmüştü. Hem de üç saat yalvartarak, Abdi Ağayaayaklarını öptürerek, yalatarak, onu yerde yılanlar gibisüründürerek. Ali Safa Bey de ona çok yalvarmış, yakarmış,çiftliklerim, malım mülküm, şu dünyada neyim varsa seninolsun,demiş,birtekcanımıbağışlaİnceMemed...Çokağlamış,zarılamış, diller dökmüş, yerlerde onun ayaklarının dibinde
sürünmüş, çarıklarının altını yalamış, o pis çarıklarının, ötekiNuhdemişdePeygamberdememiş.Onubirgecesabahakadaryalvarttıktansonra,tamşafağınyeriışırken,şudoğangünebakAğa,demiş,birdahagöremeyeceksin.Tüfeğigözünedayamış,çökmüş tetiğe, Ali Safanın da başı bin parça olmuş, başınınetleri kemikleri de, dilim dilim, odanın duvarlarına yapışmış.İşte bir tek bunu duysa, Ankara kıyameti koparır, bu vatanbatmışder.Öyleköylütelgraflarıylaolmazbuiş.Buvatanınaltıoyuluyor, şimdi bir tane İnceMemed, yarın iki öbür gün üç...Sonrasonrayüz,ikiyüz,üçyüz,bin...İkibin,onbin,yüzbin...Çıkçıkabilirsenbaşa!HerköylübirİnceMemedkesilir...Böyledüşünerek köprüden aşağıya doğru yürüdü. Yöresindeki köylükalabalığınakorkuyla,öfkeyle,birazda iğrenmeylebakıyordu.Allahbunlarakelversindetırnakvermesin,diyordu.Dosdoğru,koşarcasına Taşkın Halil Beyin konağına vardı, konağınavlusunda otomobiller duruyordu. Buna çok sevindi, yüksekBeylerdahagitmemişlerdi.Onlarasöyleyeceği,yürekparalayıcıçok sözleri olacaktı. Taşkın Halil Bey, sen çok konuşmaMurtaza, demişti ya, varsın desin. Konuşmamıştı da, kibarkonuşmuştu da ne olmuştu? İşte Ali Safa Bey öldürülmüştü.Dahadaçokkişibucanavarıngözlerinesıktığıkurşunlarlacanverecekti."Sen burada bekle," dedi Aliye. Avlu kapısının yanındakizeytinağacınıgösterdi.Birazçekinerek,yüreğiçarparakTaşkınHalilBeyinbüyükkapısı açıkdurankonağınınmerdivenlerinetırmandı. Halil Bey onu merdivenin çıktığı salonun ortasındakarşıladı:"Aman ha amanMurtaza," dedi, "sen sen ol, Arif Saim Bey,Vali Muavini, Candarma Albayı bir şey söylemezlerse İnceMemedlafınıaçayımdeme.Amanhaaman,ArifSaimBeydünakşamdanbuyanayağıpgürlüyor,adamdelidivaneyedönmüş.AnkarabunuduyarsabütünÇukurovayıyaktırır,diyordabaşkabirşeydemiyor.AmanınMurtaza,amanhausulol.""Olur," dedi Murtaza Ağa suratını asarak. "Peki bu İnceMemedneolacak?""Arif Saim Bey onu iş edindi, onun işi tamam artık. Bugündeğilseyarın...Senonuniçinhiçkorkma.Dağlarcandarmayla
doldu.""KorkuyorumHalil,"dediMurtazaAğa."Bençokkorkuyorum.HanigeçenseferdeAbdiAğaöldürüldüğündedetamamdıbuoğlanınişi?""Bu sefer tamam," dedi Taşkın Halil Bey. İçeriye girdiler.Murtaza Ağa ceketinin düğmelerini ilikleyip iki büklümolaraktanönceArifSaimBeyekoşupellerinesarıldı.Beyelinihızla çekmeseydi öpecekti. Sonra Vali Muavinine geçti.Ardından da Albaya. Odada tanımadığı birkaç adam, üç decandarmayüzbaşısıvardı.Onlarıntekertekerellerinisıktıktansonra köşeye geçip büyük pencerenin altındaki ak patiskadankırmızı gül işlemeleri olan sedire gitti oturdu. Odada cevizağacından oymalı boş birkaç koltuk vardı ya, Murtaza Ağakocaman milletvekilinin oturduğu koltuk gibi bir koltuğaoturamazdı.Böylesibirdavranışsaygısızlıkolurdu.Arif Saim Beyin yüzü azgındı. Hep önüne bakıyor,konuşmuyordu. O konuşmayınca ötekiler de konuşamazlardı.DerkenMollaDuranEfendi,onunarkasındanMustantıkRüştüBey, arkasından da Kozanoğlu Fahri Bey ve Tapucu Zülfügeldiler. Arif SaimBey hiç kimseye başını kaldırmadı, elleriniuzatanların ellerini iki parmağıyla tutup bıraktı. TapucuZülfügelincedirkiayağakalkıpboynunasarıldıvegülümseyerekdesordu:"Nerdesin be kardeşim Zülfü, ne alemdesin? Çoktandırsenden bir haber alamadım. Bizim hanım da üzülüyor, geçengünZülfüyeneoldu,diyesorupduruyordu.Sahi,neoldusanaZülfübe?""İyiyim Bey, bir kederimiz yok Beyim," derken Zülfü onungösterdiğigülkabartmalıcevizağacındankoltuğaoturdu,ayakayaküstüne attı. "Eeee, sen nasılsın Bey arkadaşım. Bizimburada durumumuz iyi. Senden başka bir kederimiz olur muki... Derdimiz günümüz siz Bey kardeşimizi düşünmektir.Hanımefendiye selam söyle, onunmübarek ellerindenöperim.Onunla birlikte diktiğimiz nar ağaçları büyüdü. İnsan başıkadar çok pembe narlar verdi. Narlar o kadar kocaman kiincecik dallar o narları götüremiyor da altına destekkoyuyorum.Yakındabüyükbirsepetnargöndereceğimonaki
hiçbir narı kesmeye kıyamayıp Hanımefendi, karşısına koyuponlarıgünlerceseyredecek.Birparıltılıpembekinarlarınherbirisi,böylebirpembe, şafağınyerinde,gününbatımındabileyok.GönderdiğimincirlerialdımıHanımefendikardeşim?"Gülerek,sevinerek:"Aldık,"dediArifSaimBey."AmanAllahbenhayatımdaböyleincirler görmedim. Eve Aydın mebusu arkadaşımız gelmişti,incirlerigördü,odahayretindenöylekalakaldı.NeAydında,nedeİzmirdebenböyleincirlerigörmedim,dedi.Amanefendim,aman efendim, çok memnun oldum. Hanım da sevincindengöklere uçtu. Bizim Hanım bu Zülfüyü kardeşi gibi sever.Kardeşi ne demek, çocuğu, anası, babası gibi sever. Evetefendim, biz gelelim incirlere. Nah, her birisi bunun kadar."Yumruğunu sıkıp gösterdi. "İşte bunun kadar. Afedersiniz herbirisininkıçından,afedersinizkıçındanşıpşıpbaldamlıyor.Baldamlaları ki, her birisi ışıltılı, sarkmışlar sarı, kehribarincirlerin afedersiniz kıçlarından, afedersiniz kehribar. İştebubizim Zülfü hergelesi böyle incirler yetiştirir. Narları dagöreceğiz,göreceğizkineFransa,neAlmanyanedeİngiltereböylenarlaryetiştirmemiş,nedeyetiştirebileceklerdir.""Nedeİtalya,"diyeonutamamladıTapucuZülfü."Nedeİtalya,"dediArifSaimBeysevinçiçindekiyüzüyle.Arif Saim Beyin bu Tapucu Zülfüyle hukukları çok eskiydi.Zülfü küçük bir kasaba tapucusuydu ama, anasının gözü birkişiydi.Sırasındabirkaymakam,birvali,birmilletvekilikadaretkiliydi. İttihatçılarla çalışmış, sonra Çukurovanın işgalindeFransız askerleriyle birlikte Adanaya girmiş, Fransızkumandanınınyanınabiryavergibikapılanmış, iştebusıradadaAdananınbirilçesindecandarmakumandanıolanArifSaimBeyi tanımış, onunla kardeş olmuşlardı. FransızlarınÇukurovadan çekileceklerini bütün ovada ilk anlayan Zülfüolmuş, işbirliği yaptığı arkadaşı Arif Saim Beye bunu anındabildirmişti. Kozanda üç gün üç gece oturmuşlar, uykuuyumadan, yemek yemeden konuşmuşlar, sonunda da KuvayıMilliyecilerinsaflarınakatılmışlardı.UzunbirsüreFransızlarınbuyruğunda çalıştıktan sonra, her ikisi için de KuvayıMilliyecilere katılmak kolay olmamıştı. AmaZülfünün cin gibi
aklıherbirzorluğuyenmiş,bunlardaMülkilerlebirliktesavaşakatılmışlardı. Arif Saim Bey almış yürümüş, BaşkumandanPaşanın en güvendiği üç adamından birisi olmuştu. Zülfüyegelince o, devletten hiçbir şey istememiş, salt ilçetapuculuğunuonayenidenvermelerini istemişti.VebaştaArifSaim Bey olmak üzere, Toros dağlarında müstevliye karşıkanlarını akıtmışlara, kanlarının karşılığı, her avucu bir kanedertopraklarıbüyükbiruzmanlıkrahatlığıylapayetmişti.BukanpahasıtopraklardanenbüyükpaydaArifSaimBeylecanıbiraderi Zülfüye düşmüştü. Fransızlar Çukurovadançekildikten, Kurtuluş Savaşı bitip yeni hükümet kurulduktansonraokadarçokkişikahramankesilmiştiki,bunlarıntoplamıToroslarda çarpışanların belki de on mislini geçmişti. İşteburada da Zülfü, Arif Saim Beyin, yeni kurulan devletinyardımına yetişmiş, kim Toroslarda çarpışmış, kim askerdenkaçmış, inanılmaz bellek gücüyle, onları bir bir ayırmıştı. VeöyledebirhünerivardıkiZülfünün,kimsavaşakatılmış,kimyalansöylüyorhemencecikayırtediyordu.EğerZülfüisteseydişimdiye çoktan milletvekili, dahası da bakandı. Ama Zülfübunlarınhiçbirisiniistemiyor,şuküçücüküçbinbeşyüzkişilikkasabanın küçücük tapucusu olmayı üne, bütünonurlandırmalara yeğ tutuyordu. O, öyle bir adamdı ki, ArifSaim Beyin bütün yakarılarına, dayatmalarına karşın İstiklalMadalyası için bile başvurmamış, bunu ona Arif Saim Beybizzat Başkumandana söyleyerek verdirtmişti. Onun bir tekderdivardı,odatopraktı.Buverimli topraklardadünyanınengüzel meyvelerini, çiçeklerini yetiştirecekti. Pamukçulukta daovada devrim yapacaktı. Ahdetmişti. Bunun üstesindenkesinliklegelecekti.BuArifSaimdedeöylesanıldığıkadardaiş yoktu. Paşanın gözünün bebeği olduğu halde gönderdiği,afedersiniz, kıçlarından kehribar gibi ballar damlayan,afedersiniz her birisinin kıçlarındaki damlaların üstünebakanların sureti çıkar, işte böyle incirleri azıcık yüreklilikgösterip de Paşaya ulaştıramamıştı. Zülfü bu incirleri Paşayaöyle yaranmak, bir şeyler koparmak için göndermemişti Allahbilir,salt,ülkemizdedeböylecennetmeyveleriyetişiyordemekiçin,buulusunenbüyüğüyürektensevinsindiyegöndermişti.
"Asmalar diktim beyler, her asmayı teker teker aşıladım.Sonra İspanyadan turunç getirtip limon aşılattım. Limon,portakal aşılamak tecrübe isteyen işlerdir, kendimegüvenemeyiptaRodosadasındanustaaşıcılargetirttim.Sonraefendim,narlarıdakendimaşılıyorum.YakındabütünAkdenizidolaşıp... Aaah Arif Saim Bey aaah, ah kardeşim, o incirleriPaşayabirulaştırsaydın,PaşaÇukurovamnballı incirlerinibirtatsaydı, ya da o ballı incirleri, afedersiniz, şeylerindenkehribarbaldamlayanlarıhiçolmazsabirgörseydi,belkidebuülkeninbaşıolaraktanmutluolurdu."ArifSaimBeysapıaltınbastonunuüçkereyerevurarak:"Paşa senin incirlerinimünasip bir zamanda görecek," dedi.Sözlerikesindi.Zülfübunaçoksevinipbahtiyaroldu."BelkidePaşayı senin bahçelerine, çiftliğine getireceğim. Paşa böylemüteşebbisadamlarıgörüptanıyıncabahtiyarolupsevincindengözleri yaşarıyor. Hele bu müteşebbis insanlar onun cephearkadaşları olunca sevincinden ne yapacağını bilemiyor. Senitanıyor Zülfü." Göbeğini hoplata hoplata güldü. Göbeğiylebirlikteelindekialtınbaşlıbastonudahopluyordu. "Seni, senitanıyor."Arif Saim Bey sonra ciddileşti, kaşlarını çattı, dalıppenceredengörünenSülemiştepesinebirsürebaktı.KaradağlıMurtazaonunyüzündekibudeğişikliğesevindi.ŞimdiartıkAliSafaBeyinölümünegelecek,İnceMemeddensözedecek,diyedüşündü. Yüreği ağzında, Arif Saim Beyin konuşmasınıbekliyordu. O meseleyi açınca artık konuşmak onun için farzolurdu.Şunamussuz,AllahınbelasıZülfüdebirtürlüaçmıyorki İnce Memed sözünü. Ulan deyyus, bir kerecik olsun İnceMemed desen, Ali Safa Beyi gözbebeğinin tam ortasındanvurdular, kızıl kanlara belediler onu, diye söylesen ne olur.Öfkeden deliye dönmüş, dişi dişini yiyor, içi alıp alıp veriyor,ulan ikibinyüzlüZülfü,bennebilirdimseninBeylebukadarlaubali olduğunu, diye düşünüyordu, yoksa seni Erciyesinejderhası gibi kuşatır, sana İnce Memedin şu fıkara milleteyaptıklarını bir bir ezberletirdim, sen de onun yüksekhuzurlarında şimdi bülbüller gibi öterdin. Aaah, bir yanılıpyazılsadasurdanbirtanesibirAliSafaBeylafıaçsa...İştesen
ozamangörKaradağlıoğluMurtazaAğayıki,nesözlersöylerBaşkumandanınözbirarkadaşınakisözderimsana.Arif Saim Bey daldığı karşıki tepenin doruğundan gözleriniiçeriye getirdi. Bir süre gene dalgın, amaçsız yöreyebakındıktan sonra birden anımsamış gibi durdu, bastonunuyerdenbirkarışkaldırdı:"HazırolZülfü,"dedi,"önümüzdekibaharahazırol.SenibirziraatheyetininbaşındaAvrupayagöndereceğim.Gidermisin?""Gidermisindenedemek,"diyegüldüZülfü."Gidermisindenedemek,canatarım.""ÖyleysehazırolZülfü.""Hazırım.""Herkesi, bütün savaşa katılan kahramanları bu milletmükafatlandırdı. Bir tek kişi, bir alçakgönüllü kahraman bumükafatlardan payını alamadı, o da benim canı azizim Zülfübiraderim,kahramanım.Odaşuradagördüğünüz iştebukişi,bir kasaba tapucusu. Onu TapuGenelMüdürü yapsak, ZiraatVekiliyapsak,Zülfübunlarınhiçbirisinetenezzületmez.İştebuadamdır o. İşte bu canı azizim olan Zülfüdür. Paşa beni nezamangörse sorar,Zülfüyügördünmü,Zülfünerde,Zülfüneyapıyordiye...İncirleri,afedersinizherbirisininkehribarrenklikıçındanbalakan incirleriPaşaHazretleri,vatankurtarıcıuluinsan bir görse, deli olur. İşi gücü bırakıp doğru Çukurovayakoşar."Karadağlıoğluiçindensöylendi,gelsindegörsünÇukurovayı.GelsindeZülfüdeyyusununportakalbahçesidediğioçalılığıniçinde ikigözbebeğininortasından İnceMemedinkurşunlarınıyesin.Yesindeaklınızbaşınızagelsin.UlanArifSaimBey,ulandürzü,ulanşumeymenetsizZülfüdenbilebeterikiyüzlü,beklebakalım bekle. Altı ay sonra İnce Memed gelip de Ankarayıbasmazsa ben de o ayağı yalın, götü açık İnce MemedÇocuğuna İnce Memed demem. Senin iki kaşının arasındanvurmazsa... İnce Memed seni gözbebeğinden değil de ikikaşınınarasındanvursunki,senikimöldürdügöresin."Evet Paşamız böyle işlere çok meraklı. Kendileri Dörtyoldabizzat bir portakal bahçesi kurdular. Kendileri toprağa çokmeraklıdırlar. Şimdiye kadar binlerce dönüm toprak aldılar.
Kendileri toprağı ne yapacaklar, salt numuneyi imtisal olmakiçinfertlere,bunuyaptılar.Vebizlerdenumuneyiimtisalolmakiçinalıyoruztoprakları."Zülfüyedöndü,onasevgiyle,sevecenliklegülümsedi:"Sendahatoprakalıyormusun?""Hiç almaz olur muyum Bey! Tabii alıyorum. Ben de buÇukurova köylülerine canlı, gözlerinin önünde, öyle birnumuneyi imtisal oluyorum ki... Şu portakal, şu nar, şu incirbahçelerinikuraraktanöylebirnumuneyiimtisalolacağımki...Pamuk çiftliklerini kurup Avrupalıların gözlerinikamaştıracağım. Sen sağ olasın, var olasın Bey. Allah seninsayiniüstümüzdeneksiketmesin.""Teşekkür ederim Zülfü. Hele seni bir Avrupaya gönderelimde,ilminiartırarakoradanbirdönde...""ÇokşeyleröğreneceğimBeyimyükseksayenizde...Okadar,okadarçokki...Ne,neyapıyorumbiliyormusunBey?""NeyapıyorsunZülfü?""ŞimdiBey,beni iyidinle,beni iyidinlediktensonradabanadelisindeme.""Demem.""Bütünkasababanadelidiyor.""Desinler.Bendemem.""Şimdi ben... Biliyormusun, bütünparamı zeytin fidanlarınaharcıyorum. Köylülere dağlardan zeytin fidanları söktürüpgetirtiyor ve de diktiriyorum. Çukurova bir de sayenizde birbüyükzeytinlikolacak.Nekadarçokzeytinfidanıdiktimbiliyormusun,çoğudatuttu?""Nekadar?""Otuzbin.""İşte Cumhuriyet bizden böyle yenilikler istiyor. Sen nedilersendilePaşadan,seniniçinyokyok.""BiliyorumBeyimya,buradaçokdedikoduyapıyorlar.Onlaragörebenbütünbuyaptıklarımıvatanınhayrıiçindeğildesalttoprakalmakiçinyapıyormuşum."ArifSaimBeygöbeğinihoplatahoplatauzunuzungüldüktensonra:"Hay Allah," dedi, "senin ne ihtiyacın varmış böylesiuydurmalara ki... Bütün Çukurova senin. Dilediğin yerde
dilediğin kadar büyük çiftlik kurabilirsin. Bu beyler bunubilmiyorlarmı?Buvatanıbizkurtardık.Azıcık,birçiftlikkadartoprağın da hakkımız olduğunu bilmiyorlar mı? Aldırma senonlara.İşinebak.Nekadartoprakistersen,beğendiğinyerdenokadartoprakalabilirsin,bukasabalılarbunubilmiyorlarmı?Bununiçinkimsesanabirşeysöyleyemez.Buyüzdensanabirtekkelimesöyleyenivatanhainiilanedervehemdeastırırım.Sen kimsin sen, bunlar seni bilmiyorlar mı? Sen de bunubilmiyormusun?""BiliyorumBeyim."Murtaza Ağa karşıda, sedirin üstünde hırsından çatlıyor,TaşkınHalilBeye,MollaDuranEfendiye,ötekilerekaşlagözle,elleri ayaklarıyla işaretler yağdırıyordu İnce Memedden sözaçılsın diye. Ötekiler put kesilmişler, derin bir huşu içindeZülfüyüdinliyor,hayranlıkdolugözlerinibiran içinolsunArifSaimBeydenayıramıyorlardı.MurtazaAğaysaiçindenalıpalıpveriyor, Arif Saim Beyi, oradakileri baştan aşağı kalaylıyor,öfkesinden patlayacak gibi oluyor, sonra birden Ali Safa Bey,İnce Memed sözünü biri açacak diye umutlara düşüyor,bekliyordu. Ötekilerse hiç oralı olmuyorlar, arada sırada daöfkeyleMurtazaAğayabakıp boyun kıvırıyorlar, içlerindendebu adam bizi Beyin huzurunda rezil rüsvay edecek, diyegeçiriyorlar,korkuyorlardı.Öğleyi az geçe odanın ortasına birkaç masa getirilipbirleştirildi, üstlerine de ak patiskadan turuncu iri gülleişlenmiş örtüler atıldı. Rakılar, şaraplar getirildi karladoldurulmuş kovaların içinde. Tandır kebapları, ayranlar,pilavlar, öteki kebaplar,bahçedeeşkıyakebabıbile yapılmıştı,türlü türlü yemekler aşağıdakimutfaktan sofraya taşınıyordu.Getirilen yemeklerden, rakısını içen Arif Saim Bey şöyle birtadıyor, çiğnerken duruyor, düşünüyor, eğer yüzü azıcıkasılmışsa, önündeki kalaylı sahan hemen kaldırılıp yerine birbaşkasıkonuyordu.Öğle yemeği tamakşamakadar sürdü.ArifSaimBeyeşkıyakebabınıçoksevmişti:"YahuTaşkınAğa,"dedi,"yahubizToroslardadüşmanakarşıçarpışırken, sen o dağlarda bize eşkıya kebabını niçin hiç
yapmıyordun?"TaşkınAğasevinçiçindegüldü:"Dövüşmekten yemek yemeye fırsat mı bulabiliyorduk, sensöyleseneBey?""Doğru,doğru,"diyegüldüArifSaimBey."Yerdengöğekadarhakkınvar."Murtaza Ağa içinden veryansın ediyordu, şu deyyuslarabakındı hele şu deyyuslara, düşmanla öylesine çarpışmışlardıToros dağlarının doruklarında ve hem de kovuklarında yemekyemeyefırsatbulamamışlar!Yalancınınogüzelavradınıcümlealem düdüklesin mi? Hem böyle düşünerek sövüyor, hem deoradakilerin gözlerinin içlerine anlamlı anlamlı bakıyordu.Oradakiler onun yüzünden epeyce tedirgindiler. Bir araMurtaza, elleri karnında iki büklüm yerinden kalkıp Zülfününyanınageldi,kulağınaeğildi:"UlanZülfü,"diyefısıldadı."Ulanocağınbatabreulansenin.Ulan zeytin çiftliklerinin sırası mı? Ülkenin asayişi bozulmuş.İnce Memed önüne geleni gözbebeğinin tam ortasındankurşunluyor. Dağlar taşlar eşkıyayla, insanları tam gözlerininbebeklerindenvuranlarladoldu, amanınZülfü, amanınoğlunuöldürdümocağınadüştüm,amanınbunehaldır,söyleBeyeki,biralay,birfırka,birkolordugöndersinki...Dağlartaşlar,tümköylülerhaliisyanda...""Susvegit,"diyekaşlarınıçattıZülfü."İnşallahBeyduymadıbukonuştuklarını."Beyse pencereden dışarıya bakıyor, eşkıya kebabından birparçasını gövdeye indirdikten sonra uzun uzun parmaklarınıyalıyordu. Yalamayı bitirince de kadehine yapışıp gözlerinikapatıprakısınıbirtapınmadamestolarakiçiyordu."GidiyorumZülfü," diye inlediMurtaza. "Gidiyorumama sendebunuunutma."Odadandışarıyaçıktıktansonrakapınınyanınaçekiliporadadurdu.ArifSaimBeyonusaklandığıyerdegöremiyordu.Ötekide canını dişine takmış işaretlerle Zülfüyü çağırıyor, yanınagelmesini istiyor, ona önemli, çok önemli bir şeylersöyleyeceğini anlatmaya çalışıyordu. Zülfüyse gelmemektediretiyor,yüzünüburuşturuyor,onuelleriylekovuyordu.
Aralarındaki sessiz tartışma uzun sürdü. Sonunda Murtazaöyle bir işaret yaptı ki Zülfü artık yerinde kalamazdı, hemenyerindenfırlayıpkapıyavardı:"Ne istiyorsun be Allahın belası kafasız herif, senin elindenhiçbiryerdebizerahatyokmu?"diyedişlerinisıkarakyılangibifısıldadı."Söyleneistiyorsunbenden?"Murtazagözlerinibelerterek:"Farkında değil misin Zülfü kardeşim, biz hepimiz ölüyüz.BugünAliSafaya,yarınbana,öbürgündesana.Kurdunağzınakan bulaştı. Toros dağlarını tuttu İnce Memed. Dağlar haliisyanda. Yılanın başını daha küçükken ezmezsek, bir İnceMemed iki, iki İnce Memed dört, dört İnce Memed... Çokkalabalık var şu dağların arkasında, şu kocamanAnadolunda,çok insan, çok insan... Amanın gün geçirip fırsat vermemelizamana. Aman ha... Şimdi söyle Beye ki... Halimiz duman...Şimdi bizim halimiz duman, altı ay sonra da onların... İnceMemedaltıaysonraAnkaranınkapısınadayanmazsa...""Suuusss," diye onun ağzını kapattı Zülfü. "Sus, Bey bunuduymasın, seni ipe çektirir. Kim oluyormuş İnce Memed deAnkaranın kapısına dayanıyormuş. Sus, kimseciklerduymasınlarbunu,suuus!""Amabizöldük.""Kimseyebirşeyolmaz,sus,delirme."Murtaza Ağa yalvardı yakardı, Zülfünün ayaklarının altınıöptü,oaldırmadı.Okonuştukça,ötekigülüyordu."Kendi düşen ağlamaz," diye sonunda merdivenlere atıldıMurtaza Ağa. Koşarak dışarıya çıktı. Topal Ali onu zeytinağacının altında bekliyordu. Ali Safanın evine yürüdüler. Ev,avlusu, salonu, balkonu, odalarıyla ağzına kadar uzaklardangelenkonuklarlazınkazınkdolmuştu."Ne kadar çok insan, ne kadar çok insan," diye şaşkınlığınısöylediMurtazaAğa."Nekadarçokdasevenivarmış,"diyekarşılıkverdiTopalAli."Abooov!"MurtazaAğabirsüredurdu,düşündü:"AliSafaeceliyleölse,onuncenazesinebukadar insangelirmiydiAli?"
"GelmezdiAğam!""GelmezdiAli,gelmezdi.PekiyiAli,senbudünyanınenakıllıadamısın, malım da sana kurban, canım da... Sana bir sualsoracağım, amma sen korkmadan benim bu sualime karşılıkvereceksin.""VeririmAğam.""EğerAli Safayı İnceMemeddeğil debaşkabirisi öldürmüşolsaydı,bucenazeyebukadarkalabalıkgelirmiydi?""Gelmezdi.""Gelmezdiyaaa.Bununyüzdebiribilegelmezdi.İnceMemedsayesindeAliSafaBeyİranŞahıgibigömülüyor."Avlukapısındandöndüler."ÇokkokuyorAli.""Kokuyor.""Kokuburnumundireğinikırdı.""Benimde,"dediAli."Ali!""BuyurAğam.""Gayret dayıya düştü. Kurda ne demişler?"Gözlerini ok gibiAliningözlerininiçinediktibaktı."Demişlerki, seninboynunniyeböyleçokkalın,budeğilmiAğam?""KurtdademişkiAli,kendiişimikendimgörürümde...OnuniçinAlibizkendiişimizikendimizgörmeliyiz.Necandarmadan,neAnkaradan,bizehiçbiryerdenbirhayıryok.""Yok,"dediAli."BundansonraİnceMemedkimiöldürecek?""KimiolacakAğam,elbetteseni.""KeskibulaşmayaydımbukadarbuİnceMemede.""Keski,"diyeiçiniçektiAli.""Bundansonrasırabende.""Sende,"dediAli."OnuniçinneyapıpyapmalıİnceMemediöldürtmeliyiz.""Öldürtmeliyiz.""Bugeceden itibarenevdedekalmamalıyız.Hergecebaşkabiryerde...SenideöldürürmüİnceMemed?""Sendensonradabeniöldürecek."
"Nebiliyorsun?""Bilirim.OİnceMemedvarya...O,belabiradamdır.""Bilirimbeladır.""O her şeyi görür, bilir. Şimdi bizim burada nekonuştuğumuzubilegörür,duyar.Onunheryerdegözü,kulağıvardır. Ona her şey ayan beyandır. Gökteki uçan kuş, yerdekiyürüyenkarıncabilebudünyadaneolupbitiyor,onaulaştırır.O, şu dağın arkasına baksın, gözleri dağı deler geçer vearkasındanevar,görür.""Şimdibizimburadaşukonuştuğumuzubileduymuşmudur?""Duymuş mudur da ne demek, elbette duymuştur. Onunduymadığıbirşeyolamaz.Şuağaçlardakiyapraklaronungözüdür.Şuakansular,bitenotlar,yağanyağmurlar,esenyelleronunkulağıdır.""Tevatür.Tevatürdeğilsedebizyandık.""BizyandıkAğa.Bizölmüşüzdeüstümüzeağıtyakanyok.""Tevatür.Böylebirinsanbudünyayagelmemiştir.""Hayır,hiçgelmemiştir.""Ozamanişte,oherşeyiduyuyor,görüyorsa,bizdebirkapalıyeresığınıpişaretlerlekonuşalım,genededuyarmı?""OnunorasınıbilemeniAğa.""Tevatür.""TevatürAğa."Kasabayı çıkmışlar Kabasakıza doğru yürüyorlardı. Uzun birsüre konuşmadan yürüdüler. Murtaza Ağanın alnı kırışmış,derin düşüncelere dalmıştı. Arada bir de durup tepedentırnağa,üçadımarkasındangelenTopalAliyisüzüyordu.Kimihayranlıkla, kimi de küçümser bakıyor, Ali onun aklındannelerin geçtiğini bir türlü anlayamıyor, o da İnce Memedidüşünüyordu.Acabakaçmışkurtulmuş,selameteerişmişmiydi,yoksa candarmalar onu yakalamışlar vurmuşlar mıydı? Ya dabir kovukta aç susuz, kimsiz kimsesiz sıkışmış kalmış mıydı?Doğrusu Ali çok endişe ediyordu. Dağ taş candarmayladolmuştu. Bir deMemedin sığınacak belli bir yeri yoktu. Çokdeneysiz bir çocuktu. Onunla gitmediğine kimi zaman binpişman oluyor, kimi zaman da seviniyordu. Bundan sonra bukasabadaKaradağlıoğluMurtazaAğanınyanındaİnceMemede
çokyardımedebilir,onuçokbelalardankurtarabilirdi.Amaiştebu günler kötü günlerdi. Memed bu günleri bir atlatabilsegerisi kolaydı. İnşallah Yörüklerin içine düşmüştür. YörüklerKerimoğlundan dolayı onu severler. Belki onlar candarmayavermezlerMemedi.Kimbilir,insanoğlubelliolmazki,belkidebütün bu dağların adamları gözlerinin bebeği imişçesinekorurlar onu. Belki de hemencecik yakalar candarmalaraveriverirler onu. İçinde onulmaz bir acı, bir pişmanlık, nedemişti de onunla birlikte dağlara gitmemişti... Birlikteolsalardı, onları şu koskocaman dağlarda kim yakalayabilirdi.Onun şu mor dağlarda bilmediği kovuk, delik, mağara,tanımadığıinsanmıvardı...Azdahadurmasa,önünegelmişdikilmiş,tepedentırnağaonusüzenMurtaza Ağaya çarpacaktı.Murtaza Ağa gözlerini sert,dimdikonungözlerinedikmişbakıyordu."Söyle Topal Ali," diye bağırdı. "Bana doğruyu bir birsöyleyeceksinki..."Alininbirdenyüreğicızzetti,acababuMurtazaAğaherşeyibiliyor muydu, biliyor da kendisiyle eğleniyor muydu, böyleeğleneeğleneşuilerdekendisiniöldürecekmiydi?BirdahadaİnceMemedihiçgöremeyecekmiydi?Alininüstündetabancasıyoktu. Bir küçücük hançeri, bir çakısı bile yoktu. Tetikbulunmalıydı, o tabancasını çekince belki elinden alabilir, onuvurabilirdi. Böylelikle İnce Memed bir Ağa daha öldürmüşolurdu.YaygibigerilmişTopalAli:"BuyurAğa,"dedi."Zatınaherşeyibirbirsöylerim."Sesibirmeydanokumaydı."Söylebakalım,senİnceMemedeniçinbukadardüşmansın?"Topal bunu hiç beklemiyordu. Sevinmesiyle çözülmesi biroldu.Sendeledi.Hemencecikdekendinegeldi."AğamabakheleAğama,karagözlüdeyiğit,cömertAğama,sen benim İnce Memede niçin düşman olduğumu bilmiyormusun?""Bilmiyorum.""Bil öyleyse. Abdi Ağa, o gül yüzlü,mezarında ışıklar içindeyatası,fıkaralarbabası,insanlarcömerdi,yüreğiinsanlıkdolu,
o,dünyamızınbiriciği, oHazretiAli ayarıAğakiminağasıydı,kimingözününbebeği,yüreğininbağıydı,benim...Onuöldüren,dört kitaptan murtat, dört kitapta katli vacip olan kim, İnceMemed...Yetermi?""Yetmez," dedi, başını kaldırmış, gözlerini onun gözlerininiçinedikmişMurtazaAğa."Ağamı öldürdüğü yetmez mi, ekmek kapımı, çoluğumunçocuğumun,benimsıtaramıöldürdüğüyetmezmi?""Yeter,"diyegüldüMurtazaAğa."Şimdidecanımıalacağıyetmezmi?""Yeter," dedi Murtaza Ağa, kendine bir ortak bulduğunasevinerek."Yıllardır ölüm korkusundan, Allah düşmanımın başınavermesin ölümkorkusunu, dünyadabir şey vardır her şeydenbeter, ölümden de zalim, o da ölüm korkusu, ben ölümkorkusundan ölmüşüm, tükenmişim, ölmüşüm.Benim kıymetliAğam Abdi Ağa öldürülmeden çok önceleri zaten ölümkorkusundandolayıölmüşgitmişti.""Öyleyse,bizdeAbdiAğaya,AliSafaBeyebenzemedenİnceMemedinhakkındangelmeliyiz.Senbundansonrabenimözbirkardaşımsın, oğlumsun, gözümün bebeğisin. Demek bunca yılbukadarkorktun?""Korkudanöldümvehemdeölüyorum.""Bende...""Buadamınvücuduortadankalkmadan...""Bizebudünyadayaşamakharam.""Haram,"dediTopalAli.Geriye dönüp ağır ağır kasabaya yürümeye başladılar. GünÇok aşağılara inmiş gölgeler uzamıştı. Kasaba evlerinincamlanndan bir ışık, bir parıltı seli çağlıyor, evler, ağaçlar,tepeler bir aydınlığın ortasında, buğusunda dönüpduruyorlardı."Ali!"Sesiyumuşacık,sevecendi."BuyurAğam?""Alisenbuizciliğikimdenöğrendin?""HiçkimsedenAğam.""Senanandanizcimidoğdun?"
"Doğmadımama,onabenzerbirşey.""Nedemekonabenzerbirşey,yadoğdun,yadoğmadın.""Hemdoğdum,hemdoğmadım.""Pekineredenöğrendinsenbuhüneri?""Bakabaka...""Ençokneyebaktın?""Ençokizlerebaktım.""İzlerdenegördün?""İzler sahiplerine benzer. Bir at izine baksam, üç aşağı beşyukarıoatınnasılbiratolduğunuanlarım.Yelesini,kuyruğunu,boyunuboşunusanagerçeğineyakınsöyleyebilirim.Heleinsanizlerini... İzlerden insanların yüreğini okurum. Hangi yönegitmişler, ne düşünerek, nasıl düşünerek gitmişler bilirim.Sevinçli mi, öfkeli mi, küskünmü, kederli mi, içi karanlıkmıbilirim.Aydınlıkmı,dostmu,düşmanmıbilirim.""Tevatür.""TevatürdeğilAğam.""İzimebaköyleyse.Bakvenedüşündüğümüsöyle."Ali hemen gerisin geri dönüp eğildi, izleri inceleye inceleyeselyatağınakadargeldi:"ÖyleyseşimdibenidinleAğa,"dedi."Bak,öncekuşkulusun.İnceMemeddendahaçokbendenkorkuyorsun,doğrumu?""Doğru...""Gittikçe korkun azalıyor. Sonra, ne İnce Memeddenkorkuyorsun,nedebenden.İçindeşahlanmışbiryürek.Bütündünyayla tek başına cenk edebilirsin.Arkasındanbirdengeneonulmaz, dehşet bir korkunun içine düşüyorsun. Birileri seniaşağılıyor, sen susuyor, yutuyorsun bunu. Sonra yalvarıyorsunona.Sonradaöfkedendeliriyor,patlıyorsun.Birdenyanındakiadamakanınkaynıyor,o,benolacağım,gönlünsağyanadoğruŞ/bütünkuşkularınbitiyor,onakardeşgibibağlanıyorsun."Birden Topal Ali olduğu yerde durdu kaldı. Sarı çiçekli birdikenin dibindeki ize takıldı, yüzü sapsarı kesildi. Ağzıkurumuştu, zor konuştu, sözler ağzından yarım yamalakdöküldü."İşte bu izde beni öldüreceğin yazılı." Doğruldu, yalvararakMurtaza Ağanın gözlerinin içine baktı. "Beni niçin öldürmeye
kararverdinAğa?"diyesordu."Benneyaptımsana?"MurtazaAğatelaşlandı,çabukçabukkonuştu:"Doğru,amennah...Korkuyorumsenden.Şimdibile.BenİnceMemedden değil, senin o gözlerinin dibindekilerdenkorkuyorum.Doğru,seniöldürmeliyimben.""Öyleyse ben gideyimAğam," diye boynunu büktü Topal Ali."Adamadamdankorkar,anlarım.Adambendenhiçkorkarmı?""Korkarkorkar,adamsendenkorkarya,senbirsonrakiizlerebak...Seniöldürmektenvazgeçtiğimigörürsün."Aliötekiizlerebakıncasevindi:"İşte böyleee," dedi, Ağanın kolundan sevgiyle tuttu. "İşteburada kardeş olmuşuz." Bir izleri araştırıyor, bir MurtazaAğanınyüzünedurupbakıyordu."VazgeçAli,"dediMurtazaAğa."Bundanböylesenbenimcanbirkardaşımsın.""Kardaşmım.""Anamsın,babamsın.""Bu kadar da korkma Ağa İnce Memedden. Bundan sonrayanındabenvarım."Ağa,sevinçiçindekalmışgülüyordu:"Alisenkuşunkanadınınizini..?""Evelallah.""Sudakibalığınizini..?""Evelallah!""AlisenArifSaimdeyyusununizini..?""Evelallah!""YahuAlikardaşım,böylede insanlıkolurmu?Koskocaman,Ali Safa Bey gibi bir Milli Savaş kahramanı öldürülmüş..."Alininkolundantuttu."Şimdiherkes,Zülfübile,ArifSaimbilemilli kahraman, fıkara, korkak, karıncadan ürken Ali Safanedenkahramanolmasın...Kimbilir İnceMemedigörüncenekadar da korkmuştur fıkara... Daha tüfeğini görünce İnceMemedin, daha Memed tetiğe basmadan canı çıkıvermiştirfıkaranın,korkudan.Eşkıyadaölüyesıkmıştırkurşunu.Gittimgördümölüsünü,birdamlakançıkmamış.Kafasıparçalanmış,odanın duvarlarına yapışmış, dediğim gibi, tevatür. Ölülerekurşunsıkarsanbirdamlakanlarıçıkmaz."
"Bilirim,çıkmaz,"diyeonuonayladıTopalAli."İşte bu zavallı, karıncadan ürken fıkarayı kurşunlamadanöldürmüşde İnceMemed, onlardaoturmuşlar onun cenazesiüstünekeyfediyor,rakı içiyorlar.Ulanbirtanesi,yazıkolduşukarıncadanürkenAliSafayademiyor,bunasılinsanlık?""Bunasılinsanlık?""Ama gelecekler İnce Memedler, koyunlarından öncekarılarınıalıpdağakaldıracaklar.Bunasevinirler.""Sevinirler,"dediTopalAli."Ardından da gelecekler, mallarını mülklerini yağmaedecekler.""Ardındanda,"dediTopalAli,"kellelerinikesecekler.""Öyleyse şimdi gülsünler onlar Safanın mezarının üstüne.Duvarlara yapışmış beyniyle alay etsinler... Gene de şu fakirfıkaraya bak Ali, sanki her birisinin kardaşı ölmüş, sanki herbirisinin evinden bir ölü çıkmış gibi yas içindeler. Ağıt yakıpağlıyorlar. Eeee, fırsat bulunca da bizi bunlarparçalamayacaklarmı?""ParçalamazlarAğam.""Nededin,nededin,parçalamazlarmı?""Parçalamazlar. Onlar insana kıymazlar. Onlar insanakıysalardıbudünyaböyleolmazbaşkatürlüolurdu.Onlarçokyumuşaktırlar,tıpkıipekgibi.""İpek gibi," diye derin, rahat bir soluk aldı Murtaza Ağa."Demekonlargünügelincebiziparçaparçadoğramazlar?""Doğramazlar,"dediAligöğsükabararak,kıvançla.MurtazaAğanınyüzüışıdı,olduğuyerdedurupAlininyanınagelmesinibekledi:"BendebiliyorumAli,"dedi,"onlarbizidoğramazlar.Doğrasalardızatenbu
dünya böyle olmazdı." Sesini hemencecik kesti, başını yere dikip derindüşünceleredaldı.Epeyce sonrabaşınıyerdenkaldırdığındayüzükeder içindekalmıştı."SenKuyucuMuratPaşadiyebirisiniduydunmu?""Duymadım,"dediTopalAli."Birzamanlar,belkibundan ikiyüzyılönceşuTorosdağlarıazmış, gene böyle baş kaldırmıştı. O senin kimseyi öldürmezdediğin, benim de öyle bildiğim baldırıçıplaklar konaklaryıkıyor, evler yakıyor, kelleler kesiyor, azgınlaştıkça
azgınlaşıyordu. Başlarında gene böyle boyu bir karış İnceMemedler,geneböyleFerhatHocalar.OFerhatHocavarya,neidiği bellisiz bir kişi. Belki de casus. Onu astıracak Arif SaimBey.Oasılacakkibizrahatedelim.O,İnceMemedinakıldanesiimiş,doğrumu?""Doğru,"dediAli."İnceMemediAğalarakarşıokışkırtıyormuş.""Biliyorum,doğru.""SenİnceMemedigörsentanırmısın?""Tanırdım.""Şimditanıyamazmısın?""Bilmemki, ben onu bildiğimde küçücük bir şeydi. Sümüklübir çocuktu.Diyorlar ki şimdi koskocamanolmuş, boyu kavakgibiuzamış.Yüzünebakılamıyormuşkorkudan.""Öylediyorlar.Bendeöyleduydum.SendemekKuyucuMuratPaşayıduymadın?""Duymadım,"diyesıkılaraksöylediTopalAli."Genebunlargemiazıyaalmışlar.Gene İnceMemed,FerhatHoca başlarında, gene tekmil Toros dağları, Urum topraklarıayağa kalkmışlar. Kızgın millet, öfkeli, kızgın boğalar gibidüşmüşler ovaya, taş üstünde taş, omuz üstünde başbırakmamışlar. Kimse de bu durumu Padişahımızasöyleyemiyormuş.Padişahımızgazabagelirdiyeürküyorlarmış.Sonunda bunlar öylesine azıtmışlar ki İstanbulu almaya,Padişahımızınkellesinikesmeyeantiçipİstanbulayönelmişler.Padişahımızdır ki olanı biteni duymuş... Ben bunları büyüktarihlerdeokudumAliAğakardaşım.""BiliyorumAğam,seninyüksekokumuşolduğunu,aklınınherbir şeye erdiğini. Yalnız ben değil, bütün cümle alem biliyorseninnekadarakıllıbirkişiolduğunu.Nekadarokumuş...""Sağ ol Ali kardaş, var ol Ali kardaş. İşte bunu duyanPadişahımız çok korkmuş. İstanbulun üstüne yürüyen bir kişi,iki kişi değil ki, yüz bin, yüz milyon kişi. İşte o zamanPadişahımızseraskeriMuratPaşayıçağırmış,yaMurat,demiş,bu ne haldır, koca Toros dağları, Konya, Sivas ovaları,Akçadeniz,KaradenizkıyılarıveVangölüüstümüzeyürümüşkiyer götürmez insan ile. Tez hazırlan, doludizgin git Torosa.
Yılanın başı oradaymış, var git oraya ve de oradaki yılanınbaşınıez!İnsaf,merhametyok.BütünTorosuyedidenyetmişekılıçtangeçir."TopalAli:"Tevatür.""Kuyucu Murat Paşadır çekmiş ordusunu, gelmiş Torosa,çıkmış dağlara. Önce birkaç gün yatıp dinlenmiş ordusuylaçamlarınaltında,akçağşaklı,yarpuzkokulupınarlarınbaşında.Kestirmiş emlik kuzuyu, yemiş kebabı. Murat Paşadır bu,seksen, doksan yaşındadır. Tecrübeli bir adamdır ki, Osmanlıİmparatorluğunu kurtaran. Üç gün sonra orduyu ayağakaldırmış, ellerine kazma kürekler vermiş, nerede bir düzlükgörmüşse oraya kuyular kazdırmış. Bunu gören, duyanmilletdeşaşırmış,Padişahda...Amanınşu ihtiyarMuratPaşaaklınıkaçırmışolmasın?Paşadurmadankuyukazdırıyormuş.Torostakuyukazdırmadıkyerbırakmamış,birikihaftadurmadankuyukazdırmış. Sonra da orduyu çekmiş asilerin üstüne. Asileridağların doruklarına kadar kovalamış, hepsini de yakalamış.Başlamışçolukçocukdoğramaya,doğrayıpkazdırdığıkuyularadoldurtmaya.Başkaldıran insanokadar çokmuşki, kazdırdığıkuyular yetmemiş. Yeni kuyular kazdırmış, o da yetmemiş.Kumandanlarıdemişki,kıymetliseraskerimiz,bukadarinsanıkuyulamakla nasıl başa çıkarız? Murat Paşadır, dini bütünMüslüman bir adam, buna çok öfkelenmiş, bağırmış,bağırtısından, öfkesinden taşlar sallanmış, toprak çatlamış,ben, demiş, hiçbir Müslümanın ölüsünü açıkta bırakıp kurdakuşayemedemem.Orduyu ikiyeayırmışbundan sonra, yarısıkuyu kazıyor, yarısı da çoluk çocuk, genç yaşlı, kadın kızdemeyipMüslümanlarıdoğruyormuş.MuratPaşaelhamdülillahMüslümanadam,dinibütünadam,osavaşta, tepedentırnağakanabatmışçıkmışkenbilebirkerecikolsunnamazınıkazayabırakmamışMuratPaşaöyledinibütünbirMüslümanmışkibirkuyuyakadınıerkeğibiraradagömdürmezmiş.Müslümanlıktakadınla erkeğin bir arada, üst üste yatması var mı?" Aliningözlerininiçinebaktı.Ali:"Yok,"dedi.
"İşte dini bütünMurat Paşamız da doğradığıMüslümanlarınbebelerini ayrı bir kuyuya, çocuklarını, kızlarını, kadınlarını,yaşlılarını,gençlerinideayrıayrıkuyularagömdürmüş.Sonradabaşlarını yakalamışasilerin, sormuş,niye yaptın senbunu,demiş.Odazulümgördükbiz,demiş.BizeMüslümanlıkhariciişler yaptılar, sipahiler, Padişahın adamları dinimize tecavüzettiler, son meteliğimize, son koyunumuza, son kadınımızakadarelimizdenaldılar,kızlarımızındaırzlarınageçtiler.MuratPaşa sormuş, vay ocağın yıkıla, siz bunun için mibaşkaldırdınız? Bunun için demiş asilerin başı. Sen Padişaholmak için başkaldırmadınmı? Adam çok yakışıklı, büyük elagözlü, gençten birisiymiş. Çok da utangaçmış. Adam şaşkınşaşkın, ben nasıl Padişah olurum, ben Padişah efendimizinkemterbirkuluyum.BenimPadişaholmakaklımınköşesindengeçmez. Benim Paşa olmak bile aklımdan geçmedi. Bizezulmettiler,bizdeayaklandık.KuyucuPaşaefendimizdebunuduyunca bir aah çekmiş ki dağlar inlemiş. Vah, demiş, vahbenim kara başım, bu kadar insanı ben bunun için mikuyuladım,vah,vahbanakivaaah!Ocağımyıkılakibenim,bukadar insanı kuyuladım. Çok acımış, çok zarılamış ama dinibütün Murat Paşamız, iş işten geçmiş. yanına almış asilerbaşınıPadişahagötürmüş,halkeyfiyetböyleböylePadişahım,demiş. Toros dağlarında insan, kurt kuş, börtü böcek hiçbircanlıyı bırakmayıp kuyuladım ama, iş başkaymış. Olanı biteniPadişahaanlatmış.Padişahtırgözlerindenkanlıyaşlardökerekzarılamış, oy vatandaşlarım, kuyuların içinde yatan vayvatandaşlarım, demiş. O kadar üzülmüş ki, cennet mekanPadişahımız, asiler başını çağırıp iki gözlerinden öpmüş.DuydunmuAlikardaş?""Duydum,"dediTopalAli."İkigözlerindenöpmüş.""Öpünce de, oğlum asiler başı, sana üç değil, yedi değil,dokuztuğluvezirlikverdimvedesenihemdeAnadoluüstüne,bilcümleUrumüstüneBeylerbeyiyaptım,demiş.İşteböylebudünya kardaşım, öz bir kardaşımTopalAli.Urumdediği de oKayseri,Sivasyöreleri.""Böyle,"dediTopalAliboyunkırarak."Tamböyle.""Sonraneolmuş?"
"Neolmuş?"diyesorduAli."Sonra da efendim, o asiler başı var ya, ordulara seraskerolmuş, o da Van dağlarında başkaldıranların üstüne yürümüş.VarıncaVandağlarınaneyapmışdersin?""Neyapmış?""Ne yapacak, o da ilk önce kuyu kazdırmış. Şimdi Ankaraduyacak bu işi, İnce Memedi... Nasıl olsa duyacak, bütünToroslar ayağa kalkınca. İsmet Paşa da, Deli Sinan Paşakumandasında,DeliSinanPaşaburalarıçokiyibilir,birkucakdasakalıvardır.Senhiçonunadınıduydunmu?""Duydum,"dediAli."Senonunnedelibirbelaolduğunubiliyormusun?""Biliyorum," dedi Ali yüzünde en küçük bir değişiklikolmadan."İşte bu delinin kumandasında bir büyük, yer götürmezorduyu gönderecek İsmet Paşa Torosa. Deli Sinan Paşa neyapacak,öncekuyularkazdıracak."Ali:"Allahgöstermesin!""Allah gösterecek," diye göğsünü kabarttı Murtaza Ağa."Böyle giderse, İnce Memed de dağlarda padişah olursa, buvatanınaltınıoymayadevamederseDeliSinanPaşagelecekvehemdeenöncebintanekuyukazdıracak.""Allahgöstermesin!""YılanınbaşıküçükkenezilmeyinceAllahgösterecek.""ÖlüyünezamangömeceklerAğam?""Hemenolmaz,"diyedönüpyürüdüMurtazaAğa.Hamyoldarugan kunduraları toza batıp çıkıyor, yöreye sıcak tozlarfışkırtıyordu."HemenolmazAlikardaşım.Beklemeliölü.Alemiibret için ölüyü bilcümle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarıgörmeliler,duymalılar.""Ölükokuyor,havaçoksıcak.""Koksun varsın. Onun ölüsü beklemeli, bekleyecek. Üç , birhafta...""Kasabada kokudan kimse duramaz. Ölü bugün de kalırsahepimiz ölü kokusundan dolayı soluğu dağlarda alırız. Ölükokusukötüdür.Ölüyarınakalırsabukasabadakokudankuş,
böcek,karınca,köpeklerbileduramaz.Çoksıcakvar."MurtazaAğadurdu,havaya,yolunkıyısındakikavrulmuş,tozaltındakalmışotlara,bitkilerebaktı,birdendeceketiniçıkarıpkolunaaldı."Ammadaterlemişim.Gerçektendeçoksıcakvar."Sonradatepeden tırnağa, ilk olarak görüyormuşçasına Aliyi süzmeye,ikircikli, kuşkulu, korku dolu gözlerle ona bakmaya başladı.ÖnceparmağınıAlininbaşınadayayıp:"BuböyleolamazAlim,kardaşım," dedi. "Sen benim öz kardaşım mısın, bunu kabulediyormusun?"Alihementoparlanıphazırolageçti."Nedemekolaki...Seninayağınınvardığıyerebizimbaşımızvaramaz.Zatınızbizikardaşlığakabulettiktensonra...""İşteol sebeptenAliEfendikardaşım,Karadağlıoğlu, İstiklalSavaşının gözünü daldan budaktan esirgememiş, göğsü tunçsiper kahramanı Murtazanın kardaşımın başında böyle yırtıkbirtakkeolamaz.""NeyapayımAğam,fıkaralık...""Şimdi,derakapsanabirfötürşapkaalacağızki,oArifSaimalçağı bile giymemiş ola." Sonra da onu yırtık, bir zamanlarsırmalıolançizgili,yarımkolluMaraşabasınınkolundantuttu:"Bune?""AbadırAğam.""Bu da olmaz. Benim kardaşım... Hemen şimdi çarşıya...Doğru terziye." Gözlerini şalvara indirince bir iyice öfkelendi.Sonradaacıylagüldü:"İştebuhiçolmadıAlikardaşım.Benimcanbirbiraderimböyleeldokuması,biriplikçeksenbinyamadökülürbirşalvarınasılgiyer?""Neyapalım,fıkaralık,eviyoluyıkılsınfıkaralığın.""Bundansonrasenfıkaraolamazsın,değilsin.Söyle,değilsin.Alininyüzüsoldu:"Değilim..." Dili diline dolaştı. "Sayende değilim, değilim,olmayacağımda...""Doğru terziye. Bu mintan, Maraş inanışından, benimyanaşmalarımbilebunugiymiyorlar.OlurmuAli?"Aliartıkkonuşmuyor,susuyordu."Peki, bu kırmızı postallar nedir Ali? Ayağını kaldır bakalım,
kaldırhele,allalembunlarındibidedelik!Göster,gösterheletabanlarını.Utanmagösterbakalım."Ali utanarak önce topal, eğri, yamru yumru olmuş ayağınıgösterdi. Postalın altından yumruk gibi kocaman bir nasırparçasıgözüktü.KaradağlıoğluMurtazaAğanıngözleriyaşardı:"Vay kardaşım vay," dedi, "biz ne düşüncesiz adamlarmışız,vay kardaşım vay... Ben böyle Avrupadan hususi getirilmişgiyitler içinde gezeyim, sen de çıplak gez... Ben böyleİstanbulda hususi surette yapılmış kunduralar giyeyim deayağıma,senpostallarladolaş,böylekardaşlıkolurmu?Doğruçarşıya!""YalnızAğam...""Neyalnızı?""Ben postallardan başkasını giyemem. Bu ayağıma hususipostalgerek.""Şimdi gideriz köşker kocamana, akşama kadar sana birpostaldiker,hemdeMaraştabilegörülmemiş."Çabuk çabuk yürüyerek çarşıya geldiler, kumaşçıya gittiler,kumaşçı çok yaşlı, bir deri bir kemik, beli kırmızı göçmenkuşaklıbiradamdı."Çabukçabuk,birkatelbiselik,benimözbirkardaşıma.Bak,bak Ali, beğen beğen beğendiğini al. Bak bak, ne kadar çokkumaşvar."Bir yandan topları gözden geçiriyor, bir yandan Alininyöresindedönüpkumaşlarıgösteriyor:"Bunumuistersin?"diyesoruyordu.Ali suskun, dili boğazına akmış, hayran kumaş toplarınabakıyor."Bunumu?"Alikonuşmuyor."BunumuAlikardaş,bak,çizgilerimor,halisyün."Alisusuyor,ötekiboyunagösteriyor.Sonunda dükkancı baktı ki bunlar doğru dürüst bir kumaşseçemeyecekler, en üstteki kumlu, koyu mavi kumaş topunuindirdi."Kumaşarıyorsanız, iştebu.BenMurtazaAğagibi bir soyluBeyebukumaştanbaşkasınıbudükkandalayıkgöremem."
MurtazaAğadükkancınınbudavranışınasevindi:"Beğendinmi,beğendinmiAliKardaş,"diyeonunyöresindebirkaçkezdöndü.Alibirçocukgibiutanarakkızararak:"Beğendim,"dedi."Beğendimamanezahmet.Yazıkdeğilmibirçuvalparaya?"Kumaşçı:"Ağa, sen paraya bakma," dedi. "Murtaza Ağada para tonkadar."MurtazaAğadaonuonayladıbaşınısallayarak:"Hiçbirkıymetiyok."Kumaşı alıpdükkandançıktılar.MurtazaAğakumaşı alırkenparavermemiş,salt,"Yazdeftere,"demiştikumaşçıya.Terzi dükkanı iki dükkan ötedeydi. Hemen oraya vardılar.Terzi posbıyıkları ağarmış kısa boylu, yuvarlak yüzlü, küçükgözlerifıldırfıldıryuvalarındadönenbirisiydi."Hemen, hemen, hemen yarın isterim bu elbiseyi terzi başı.Hemen yarın. Paraya pula bakma, hemen yarın. Bu benim özbirkardaşımAliAğadır.BöylebiradamşuÇukurovatoprağınaşimdiye kadar gelmemiş, bundan böyle de hiçbir zamangelmeyecektir.""Aman Ağam, buyruğun baş üstüne ama, yarın akşamayetişmez.""Yetiştireceksin.""Yetişmez.""Yetişecek."Terzi bir anda yumuşadı, uzun uzun Topal Aliye baktıktansonra:"Olur Ağa," dedi. "Ne yapalım, bir elbise için senin hatırınıkıracakdeğilizya...Gecesabahakadaruğraşırbitiririz.""Sağ olasın, var olasın," diye coşan Karadağlıoğlu MurtazaAğa,terzininsırtınabirtokatindirdi.Oradan köşkere uğradılar, sonra gömlekçiye. Ustalar yarınakşambiltekmilherşeyivereceklerdi.MurtazaAğaönde,Aliarkadaçarşıyıbirkaçkerebiruçtanbirucageçtiler.Kocaçınarınaltındakinalbantınyanındabir süredurdular. Murtaza Ağa saraca Aliyi, "Şu Çukurova ülkesine
böyle bir adam gelmedi, bundan sonra da kıyamet kopsagelemez," diye tanıttı. Saraç, "Vasuphanallah," diye hayretinigizleyemedi.Bunun arkasından camiye gidip, uzun uzun aptes aldıktansonra namaza durdular. Namazdan sonra da ölü evineuğradılar.Ölüevisessizdi,neağıtsesi,nedeherhangibirses.Ortalıktaçıtyoktu.Kasabanın içindeki köylü kalabalığı da çekilmiş, ortalıkbomboşkalmıştı.Ali:"Demedimmi?"diyeMurtazaAğanıngözlerininiçinebaktı."Neyi?""Kokuyu... Bak, kokla Ağam, koku dünyayı almış, bütünkasabayısarmıştır.Yarınsabahakadarda...VayAllahvay..."Murtaza:"İnşallahArifSaimBeyinburnunagiderdebukoku,inşallah,Ali SafaBeyin, İnceMemedin lafı açılır. İşte o zamandaDeliSinan Paşa..." Alinin gözlerinin içine uzun uzun baktıktansonra:"BunlardanbirhayırgelmezyaAli,"dedi,"gelirmi?""Gelmez,"dediAli."SinanPaşadaçokyaşlandı.Belkidetekaütolmuştur.Hiçadıgeçmiyor.Belkideasmışlardır.Delininbiriydizaten.""Ben de duydum, ağaçlara talim ettirir, hazır ola geçmeyenağaçlarıkırbaçlatırmış."MurtazaAğagüldü:"Belkideasmamışlardır.BelkideİsmetPaşaonugönderir.ObirgelirseToroslaraKuyucuPaşayarahmetokutur.SenFarukYüzbaşıyıtanıyormusun?""Görmüşlüğümvar.""İnceMemediyakalayabilirmi?""Yakalayamaz.""Neden?""Oköylüyeçokzulümediyor.""Haaa, doğru... Böylesi zamanlarda köylüyezulmetmeyeceksin,değilmi?""Köylühakareti,zulümühiçsevmez..."Geneyürüdüler.MurtazaAğadurupduruponabakıyor,sonra
geneyürüyorlardı.Aralarındauzunbirsessizlikoldu.Köprüyekadar ayaklarının ucuna bakarak yürüdüler. Köprününkorkuluğuna yan yana durup aşağıya, suya baktılar bir süre.Murtazabirdensordu:"Seninşimdiüstündesilahınvarmı?""Yok.""Şimdi İnce Memed gelse de önce seni, ardından da beniöldürmeyekalksaneyaparsın?""Hiçbirşeyyapamam.""Peki,düşmansahibiadamhiçsilahsızdolaşırmı?""Katiyyendolaşmaz.""Pekisen?""Gözüçıksın,fıkaralık.""Seniyibirnişancımısın?""SayılırızAğam,"diyealçakgönüllüboynunubüktüAli."Tabancamı,mavzermi?""İkiside...""Pekiyi,İnceMemedmiiyiatışyapar,senmi?"Topal Ali utandı, kıvrandı, gözlerini aşağıdaki suya dikti,gülümsedi,Ağayabaktı,Ağabekliyordu."Söyle,söyle,gerçeğisöyle,benkardaşıngerçeğibilmeliyim.""İnceMemed...""Eeee,neolmuşİnceMemede?""Dememoki..."Gene utangaç sustu, başını öte yana çevirdi, suya baktı,gözlerinikarşıdakibahçeninuzun,tellikavaklarınadikti."Söyle,nediyorsun?""İnce Memed daha dünkü çocuk... Bize gelince, biz ki izciTopalAliyiz...""Haydi eve gidelim. Sen bundan sonra bizde kalacaksın.Beğendiğin tabancayı, filintayı sana vereceğim. Tabancanagant.Zinharnaganttanbaşkasınıkullanmayacaksın.Ötekilertutuklukyapar.""Doğru.""Sapıfildişindenondörttabancamvar,beğen,beğendiğinial."SağolAğam.""Kundağı işlemeliAlaman filintalarıyla bir orduyudonatırım,
herbirisiyenifabrikadançıkmış.Onlardandaseç.""SeçerimAğam.""Sandıksandıkdamermi...""SağolAğam.""Kaçyıldırsilahkullanmıyorsun?""Yirmibiryıldır.""Elinalışkanlığınıyitirmiştir.""YitirdiAğam.""Yarın öbür gün, cenaze kalktıktan sonra atlara binipAkarcaya çıkacağız. Orada atış talimleri yapıp, elimizialıştıracağız.""HaklısınAğam.""Şimdieve.""OlurAğam.""Çolukçocuğun?""Onbirkölenvar.""Allahbağışlasın.Onlaroradamıkalsınlar,dağda,yoksabizimçiftliğemiindirelim?""Onlaroradakalsınlar.OnlardüzeininceİnceMemedbendenkuşkulanır.""Doğru.OİnceMemedsendenkorkarmı?""Azıcıkçekinir.""Senvarikenyanımdabanadokunamazmı?""Beniöldürmedendokunamaz."Murtaza Ağa ona gene dönüp uzun uzun, onun gözlerininiçine baktı, ardından da alelacele beline davranıp tabancasınıbelkemerindençıkardıAliyeverdi."Al " dedi, "ne olur ne olmaz, benim tabancam eve varınvakadar sendedursun.GözlerindenöperimAliAğakardaşım şukuşgibicanımsanaemanet."'"Hiçbir küsümçekme kıymetli ve de ala gözlüAğam.Senincanınbundansonrabendensorulur.""Doğrumu,yürektenmisöylüyorsunbunuTopalAliAğa?""Yürektensöylüyorumki,hemdeneyürekten.""Genedekorkuyorumsenden.Seninogözlerinin altındabirşeylersaklı."MurtazaAğagittibirkerpiçbahçeduvarınınüstünesekilendi.
TopalAlidevardıonunyanınasokuldu."Bendenkorkuyorsundanedemeyetabancanıbanaverdin?"Alibusözleriyumuşacık,sevecenliklesöyledi."Nasılolsasenbeniöldüreceksin,yaşöyle,yadaböyle.SenİnceMemedinadamısın."Bir süre aralarında bir sessizlik oldu. İkisi de başını yeredikmişayaklarınabakıyorlardı.SonraAli yerindençokdingin,aralarındahiçbirşeygeçmemişgibikalktı,onunkarşısınageçipgözlerini onun gözlerine dikti, uzun bir süre büyülenmiş gibiböylekalakaldılar.MurtazaAğa:"Sen İnce Memedin adamısın, bunu bu dünyada bir benbilirim. Sen İnceMemed için canını verirsin. Çünküleyim senen akıllı köylüsün. Bir de İnceMemedin başına bu işleri senaçmadınmı?""Benaçtım,"diyegüldüAli.Gülüşüiçtendi."Oyüzdenonacanınıverirsin."Alisusuyordu."Niçin konuşmuyor, bir söze varmıyorsun Ali? İnce Memedistersebeniöldürmezmisin?SöyleAli."Ali karşılık vermiyor, yüzü uzamış, kırmızı bıyıkları iyicesarkmıştı."ÖldürmemMurtazaAğa.Benadamöldürmeyisevmem.Allahverdiğicanıancakkendialır.Adamöldürmekkötübirşey.""Kötü," diye sevindi Murtaza Ağa. "Ama İnce Memedöldürüyor.""Obaşka,"dediAligür,kendinegüvenmişbirsesle."Obaşkamı,obaşkamı?Demekohaklı,öylemi?"Birden tepeden tırnağa korkuya kesip gözleri faltaşı gibiaçıldı."Demek sen beni öldürürsün, o başka... İnce Memed beniöldürür,obaşka..."Korkusu gittikçe artıyor, Topal Ali de onun bu elle tutulur,gözlegörülürölümkorkusunuonunlapaylaşıyordu.Alielinibelineatıp:"Ağa," dedi, "al şu tabancanı. Sende bu korku, bende budoğruluk varken biz bir araya gelemeyiz. Sen bana hiçbir
zaman güvenemeyecek, hep korku içinde yaşacaksın. Al şutabancanı da ben gideyim. Gideyim de başımın çaresinebakayım." Alinin uzattığı tabancayı Murtaza Ağa bir türlüalamıyor,gözlerinionungözlerininiçinedikmişbekliyordu."AlAğatabancanı."Murtaza Ağa sapsarı yüzüyle, merak dolu gözleriyle, bütüncanını, duyarlığını, sezgilerini gözlerine toplamış, çokuzaklardaki iğne kadar bir ışıltıyı görecekmiş gibi boynunuuzatmışAliyebakıyordu.Alininsesibuseferkesinveinatçıydı:"AlAğatabancanı!"Murtaza Ağa gene elini uzatmadı. Ali de elindeki tabancayıonunyanınakoyuveripgeriyedöndü,köprüyeaşağıyürüdü."Dur Ali, dur!" diye can havliyle bağırdıMurtaza Ağa. "Durbre kardaşım. Biz sana kardaş dedik, biliyorum beniöldüreceksin. Ama öldürürse de kardaşım öldürsün beni. Durvedehemengeriyedön!"Birkaç adım atıp sertçe onu kolundan tuttu, kendine çekti,buyuran,sertbirsesle:"Alotabancayıoradan.Otabancabenimsanaarmağanımdır.ŞimdibeniiyidinleAli,benimhayatsanabağlı.Al,neyaparsanyap! İster öldür, ister kaldır. İstersen götür de İnce Memedeteslim et. Ama bundan sonra sen sen ol, beni bırakıp da biryerleregitme."Ali gitti usulca tabancayı oradan aldı, beline takıp Ağanınyanınageldi."KusurumabakmaMurtazaAğa.""NekusuruAli.Kusurbende.Haydievegidelim."Eve vardıklarında gün battı batacaktı. Işıklar evlerincamlarına bütün görkemiyle vurmuş, sırtını bu zeytin ağaçlıyamaca dayamış kasabayı bir peri sarayına çevirmişti. Busaatlarda kasaba uzaktan, Anavarzanın bu yanından bakıncayerdensavrulanrenkrenkbir ışıkyumağındadöner,yöreyitauzaklarakadartarifsizbiraydınlığaboğardı.Murtaza Ağa, Türkmen Beylerinden birinin oğluydu. Babasıburalarda çok sayılan Kekeme Adem Ağaydı. Cömert, sofrasıyerden kalkmayan bir adamdı. Eski kışlaklarını çiftlik olarak
kapatmış, tapusunu da üstüne yaptırmıştı. İleriyi gören birkişiydi.Belkibukasabadailksağlamtapuonundu.Tapusuyedibin dönümlüktü ama, tapu sınırları içinde belki kırk bindönümlüktarlalarkalıyordu.Öyleötekilergibihazinenin,yadaErmenilerintopraklarınakonmamıştıMurtazaAğa.Vehemdebununlaövünürdü.Yalnız,şimdibuoturduğukonağı,kaçarkenonaErmenidostuKarabetKeklikyanvermişti.HerkeskonağınKarabetten zorla alındığını söylüyordu ya, Murtaza Ağa buiftiraya cin ifrit oluyordu. Hayır, o, bu görkemli konağı gaspetmemiş,ErmenidostuKeklikyanaçilçilaltınlarsayaraksatınalmıştı. Konakları gasp edenler Zülfüydü, Taşkın Halil Beydi,MollaDuranEfendiydi,MustantıkRüştüBeydi.Ötekilerdi.Birkuruş vermeden, ne devlete ve ne de konakların sahiplerine,onlargidince,babalarınınmallarıgibigelipoturuvermişlerdi.MurtazaAğakapınıntokmağınıüçkerehızlıhızlıvurdu.Kapıhemencecikaçıldı.Konakikikatlıydıveondörtodasıvardı.Birodadaçatıkatmdaydıvetavanarasındanküçükbirmerdivenleçıkılır, icabı hal, başka, gizli bir merdivenden de sokağavarılırdı. Kasabanın en güzel, beyaz badanalı, büyükyapılarından birisiydi. Karabet Keklikyan, ustayı ta Sivastangetirmişti. Konak yapıldığında hem Ermeniler ve hem deTürkler arasında dillere destan olmuştu. Her odasının duvarınakışlıakdişbudakağacındanişlenmiştiki,hiçbirodanınyapısıötekinebenzemiyordu.Birincikatıntabanıçakıltaşlarıylarenkrenk döşenmiş, döşemenin tam ortasına da Anavarzanınoralardan bozulmadan getirilmiş, üstünde geyikler, sülünler,morçiçeklerolanbirBizansmozaiğiyerleştirilmişti.Pırılpırılbirtahtamerdivendenyukarıyaçıktılar.Karşılarınagelen duvarda gene Anavarzadan getirilmiş büyük birmozaikdaha vardı. Bu mozaikse bir kuş cennetiydi. Bir bataklıktayürüyen leylekler, uçan turnalar, kırmızı bir yılan, kınalıkeklikler...Alibüyüksalonunortasındadikilmişkalmış,hayranhayranbumozaiğebakıyordu."NebakıyorsunAli?""TevatürAğa!Kimyapmışola?""Küffardan kalma. Karabet bunu yerin altından çıkarttırmış,
çokkıymetliymiş.Öyledediler.Bundan,odalardaüçtanedahavar.""Tevatür!Tıpkıcanlıgibi.Yılandaakıyor."Merdivenin tam karşısındaki büyük cumbaya gidip fırdolayıişlemeli yastıklarla çevrilmiş sedirlereoturdular.Ortalık yahnikokuyordu."Ammadaacıkmışız,"dediMurtazaAğa."Acıktık,"dediAli."Soğanyahnisisevermisin?""Birkereyemiştimbirseferinde,tadıdahadamağımda.""Şehriyelipirinçpilavı,tazeyağlı?""Kimsevmezki,"diyegüldüAli."Ardındandapürenbalı.""Bizimyayladaçokolur,"dediAli."Ağamaenhasmı,sütgibiapağınıgetirtirim.Amabizçokaztadarız.""VarolAlim,kardaşım."Ortalıkta kimsecikler gözükmüyordu. Tam bu sıradaodalardan birisinden iriyarı, geniş kalçalı, memeleri dışarıyataşmış, çizgili, ayaklarını örtenbir fistangiymiş, beline yeşillikırmızılı püskülleri sarkan bir kuşak dolamış, ayağında rugankundura, başında yeşil bir ipekli başörtü, büyük kara gözlü,dimdik yürüyen, boynu çok uzun, kırmızı dudaklı, azıcık dasolukyüzlübirkadıngeldi:"HoşgeldinAliAğakardaşım,"dedi.Ali,"Hoşbulduk,"derkenyerebakıyordu."Vay,vay,vay,"diyebaşladıkadınardındanda."ÖlüsüdavulgibişişmişAli
Safa Beyin. Yatağa yorgana sığmıyormuş, Hüt dağı gibi olmuş. Bir dekokuyormuş. Bu gece bütün kasabayı sarar bu koku, diyorlar. Bu gece bizkokudankasabayıterkederiz,diyorlar."Hüsne Hatun Murtaza Ağanın ilk karısıydı ve otuz altıyaşındaydı. İskenderun yörelerinden bir Türkmen Beyinin tekkızıydı. Onu almak için Murtaza Ağa her şeyi yapmış, elindeavucundanevarsaonunuğrunaharcamıştı.Onu,ondansonraevlendiğiötekigençkarılarındandahaçokseverdiherzaman.HüsneHatunonaüçüerkekbeşçocukdoğurmuştu.Ötekigençkadınlarmsaaltışarçocuklarıvardı,dahadadoğuruyorlardı.ÖtekikadınlarAliye,hoşgeldine,gelmediler.Töreyegöre,eve
gelenyakınakrabayadaçokyakındost,bildiktanıdıkdeğilseonlaryüzeçıkamazlardı."Varsın koksun," dedi Murtaza Ağa. "Nasıl olsa bir güngömülür.Toprakbütünkokularıörter.""Örter,"dediHüsneHatun,"örter...NeolmuşoİnceMemede,ondanhiçbirhaberyokmuAğa?""Yok,"dediMurtaza."Kimbuadam,nebuadam,cinmi,perimi,varmı,yokmu,kartal gibi ağaları, beyleri öldürüyor da ona kimse bir şeyyapamıyor.""Biz adam değiliz ki," dediMurtaza Ağa. "Biz adam olsak oAbdi Ağayı bile öldüremezdi. Arif Saim Bey burada, Halilinevinde, korkularından ona kimse bir şey söyleyemiyor, benimde ağzımı kapattılar, sanki şu bizimArif SaimTanrının öz birvekili... Ödleri kopuyor herkesin ondan, donlarına sıçıyorlarkorkularından.AliSafadagittigider.Bundansonrasırabizde.BizdensonradaArifSaimde.ArifSaimdensonrada...""Hütdağıgibişiştifıkaranınölüsü,kokuyor,"dedigeneHüsneHatun."Yemeğiniziyiyinde...""Hamamlığı yakın Hatun, büyük bir kazan su ısıtın. Alikardaşım çokuzaklardangeliyor, bir iyice yunsun arınsın.Birkalıp da kokulu sabun verin. Bir kat da benim donumdan,gömleğimden verin. Ali kardaşın yatağını da benim odamaserin.Bundanböylebizaynıodadayatacağız.BuİnceMemedazıttı,hiçbelliolmazki...""Hiçbelliolmaz,"dediHüsneHatuniçiniçekerek."Buazgıninsanların ne yapacakları hiç belli olmaz. Küçükalioğluna,dağlarkartalınaneyaptılar,evinibasıponuparamparçaettiler.Ben işte şu gözlerimle gördüm olanı biteni. Hem deparçalayanlar yabancılar da değil, kendi eli aşireti. İnsanlarazgın,azgın...Alikardaşıbençokduydum.Yemekgelsinmi?"MurtazaAğaTopalAliyebaktıktansonra:"Gelsin,"dedi.Hüsne Hatun Topal Aliyi tepeden tırnağa süzerek yerindenkalkıpmutfağa ağır ağır, salınarakgitti, az sonradagençbirkızkoskocaman,işlemelibirbakırsini,bircicimsofraylageldi,cicimi kilimlere serip siniyi üstüne koydu. Ardından da yufka
ekmek dürümleri, bakır sahanlarda yahni, pilav, yoğurt,kızartılmış keklik eti geldi. Sofraya bağdaş kurup başladılartüten yemekleri kaşıklamaya. Yemek uzun sürdü. Yemektensonra gene aynı kız ibrik, leğen ve boynuna atılı apak birhavluylageldi,Alininelinesudöktü."Suısındımı?"diyebağırdıiçeriyeMurtazaAğa.İçerdenHüsneHatunun,"Hazır"diyensesigeldi.Kız, Alinin önüne düşüp hamamlığı gösterdi. Ali alelacelesoyunupyıkanmayabaşladı.Yatak odasında büyük bir gaz lambası yanıyordu. Şişesi depırıl pırıl parlıyordu. En küçük bir is bulaşmışlığı yoktu.Lambanın karpuzu koskocamandı ve pembesinemavi çiçeklerişlenmişti.Murtaza Ağa yer yatağına girmiş, ipekli ak ince bir çarşafıboğazına kadar çekmişti. Ali, uzun bir süre sonra Ağanıngömleğini, uzun paçalı donunu giymiş, odaya büzülmüş,sıkılmış girdi. Bütün bedeni kokular içindeydi. Anadan yenidoğmuş gibi olmuştu. Hemencecik Ağanın yanına serili yeryatağınagiripodaipekçarşafıboğazınakadarçekti.Ömründehiç böyle bir yatak görmemişti. Birden aklına düştü, Ali SafaBeyde,şuHütdağıgibişişmişadamdabütünömründeböyleyataklarda mı yatmıştı? Böyle sakız gibi, böyle yumuşacık,böyleipeğiinsanınteninedeğinceürperten..."DemekAlisenheryaratığınizinibilirsin,arılarınbile?""AzçokAğam.""Neredenbelledinbütünbunları?""Kendiliğinden,meraktan,avcılıktan...""Hiçustanmuştanyokmuydu,örnekaldığınbiradam?""Vardı. Adına Kel Hacı derlerdi. Gökteki turnanın, uçansineğin,yerdekiyılanınizinibilesürerdi.Allahvergisi...Vehemdeher izi tanırdı.Benönceonutanıdım,babamınçokbircanarkadaşıydı. Ondan sonra ben keklikleri çok severim. Keklikpalazlarının izini sürmeye başladım ilk olaraktan. Bir iyiceöğrendimkekliklerinhuyunusuyunu.İzlerinisürerekyuvalarınıbulurdum. Yılda belki beş yüz keklik palazı yakalar,büyütürdüm. İşte böyle. Kel Hacıya gelince hünerini kimseyeöğretmedi,oğlunabile.Yanınadahiççırakalmadı.Onerdeee,
biznerdeee...Öylebirizcibudünyayanegeldi,nedegelir.Bizonun yanında çocuk kalırız. Yel Musa bile onun eline sudökemez.""Tevatür.""Tevatür,"diyeyinelediAli.Ondan sonra da Ali öteki kuşlara merak sarıyor, sarp, üçkavakboyubirkayalığa,şahinyavrusualmakiçintırmanırkendüşüpayağıkırılıyor,bundandolayıdaişteböyletopalkalıyor,amagenedekuşların izinisürmeyibırakmıyor. İzlerinardıncadağtaş,bayırdemeyipdolaşıyor.Bir izgördümübiryerde,oizinneiziolduğunuölüyor,bitiyor,tükeniyoramagenedeoizibuluyor, öğreniyor. Kuşlardan sonra da yabani hayvanlarınizlerine merak sardırıyor, bundan dolayı koyak, kaya, doruk,yamaç demeyip şu koca Torosu dolaşıyor. Sonra küçükböceklerin, karıncaların, kelebeklerin, sümüklüböceklerinizlerini öğreniyor.Ardındanda insanların...Alininbudünyadaişibu,hüneribu.Yeryüzündeçokazölümlüyenasipolmuşturböylebirhüner.BuizmerakındandolayıAlisuların,ağaçların,sudaki balıkların, her bir şeyin huylarını öğrenmiştir. Ali birseferinde karşısına çıkan bir yılanla karşı karşıya, göz gözegelmiştir. Ne o ondan gözünü ayırabilmiş, ne de bu...Büyülenmiş gibi böylece bir gün akşama kadar gözlerinibiribirlerinin gözlerinden çekmeden, gözleri biribirlerinekenetlenmiş kalakalmışlardır. Böyle bakışırlarken Ali yılanınyüreğininiçindekini,aklındangeçenleriokumuş,yılandaAlininiçinden geçenleri... Sonra gün batarken yılan başını yereindirmiş, arkasını dönmüş, çıngırağını öttürmeden akmışgitmiş, neden sonradır ki, ta uzaklardan onun sevinç içindekiçıngırağınınsesigelmişti."Ali,senkayıptandahaberverirmişsin."Alioandayatağınıniçindedoğruldu,korkuyla:"Yok,haşa!Bizkim,kayıptanhabervermekkim...Yok,haşa...""Benöyleduydumda...Ali Torosta dolaşırken tilkilerin, kurtların, yabanıl parsların,vaşakların, yabankedilerinin, ayıların da izlerini sürüp onlarınyuvalarını,inlerinibuluyordu.Birkaçgecekışuykusunayatmışayıların mağarasında, ayılara sarılarak yatıyordu. Çok çok
yağmurca, çok sığın, çok karaca, çok susamuru, çok sansarvuruyordu. Şahinlerin, kartalların, doğanların yuvalarınıbuluyordu izlerini sürerek... Çiçeklerle de konuşuyordu. İnceMemed,şudünyadakiyaratıklarınensoylusuydu.İnceMemedonunikigözününbebeğiydi."ÇolukçocuğunudadağlardangetirmelisinAli.""SanadahaöncedesöyledimyaAğam,benevidağdanalırdaovayaindirirsemİnceMemedbundankuşkulanır.Anladınmı?""Anladım," dedi Murtaza Ağa, hiçbir sebep yokken içiniçekerek. Ardından da ekledi, "aaah, Ali, aaah," diye ciğerisökülürcesinesoludu, "aaah.Şukafirinpisbedenibirortadankalksın,bakbensananeleryapacağım,neiyilikler..."Alibaşınıonadoğrudöndürmüşonabakıyor,bekliyordu."BuyurAğa.""Bak sana ne yapacağım, seni senin köye gönderip evinibarkınıaldırtıpgetirteceğim.Sanaçiftlikte,istersenkasabada,kasabada olsun daha iyi, seni ölünceye kadar yanımdanayırmayacağım da, bir ev yaptıracağım. Çiftlikten tarlalarvereceğim, altına da bir Arap at çekeceğim ki, Çukurovadaböylebiratbirtaneolsun."Coşmuştu:"Ali!""BuyurAğam.""Yarın senin altına bir at çekeceğim Çerkeş eyerli, bir Arapatı.Hemdeyaşıdört,donudademirkır.İnceMemedduysundaçatlasın.Çatlasın,değilmi?"Ali:"Çatlasın,"dedi."Uyuyalım öyleyse. Unutma, yarın senin giyitleri alacağız.Yarın akşama. Fötür şapkayı da unutma. Yarın bambaşka birinsanolacaksın.Birdeaaah,birdeayaklarınapostaldeğildekundura,hemdeparlakkunduraolsaydı...Senbenimkardaşımdeğilmisin,MustafaKemalPaşagibigiyinmelisin.Hiçömründeceketpantolongiymedin,başınadafötürşapkatakmadın,değilmi?""Takmadım.""Haydiuyuyalım...Kokuyor...""Ölükokuyor."Ali hemenuyudu.MurtazaAğanınsa sabahakadargözlerine
uyku girmedi. Birkaç kere deAlinin uykusu ağırmı, hafifmi,diye denedi. Alinin uykusu kuş uykusu gibiydi, en küçük birçıtırtıda hemen uyanıp yastığının altındaki tabancaya o andahemenelatıyor,sesçıkaranınMurtazaAğaolduğunuanlayıncada gülümseyerek başını yastığa koyuyor, koyar koymaz dauyuyordu.Sabahleyin uyandıklarında ikisi de sevinç içindeydi. Aligittikçe Murtaza Ağayı sevmeye başlıyordu. Ve bu onukorkutuyordu.Hüsne Hatun bu sabah çok güzel bir kahvaltı hazırlamıştımuteber konuğuna. Bir top, daha ayran kabarcıkları üstündetereyağı, ak petekli bal, taze kaymak, süt, çay, kendi eliyleyoğurup pişirdiği fırın ekmeği, peynirler... Kahvaltı sofrasındabir kuşsütü eksikti. Gene akşamki gibi hiç konuşmadankahvaltılarınıbitirdiler.BusabahHüsneHatundadabirhafiflikvardı,içi,hernedensepırılpırıldı."Haydi gidelimAli, belki azıcık yalnız bulurumda Arif Saimdedikleri dümbüğü, asker kaçağını, Fransız casusunu da şuince Memed belasını onunla konuşmak yolunu bulurum. Buyılanın nasıl bir ejderha olduğunu belki ona anlatabilirim. Biray daha geçerse KuyucuMurat Paşa Hazretleri Efendimiz degelse, artık onunla şu Torosun kayalıklarında başaçıkamayacağını bir bir ona anlatırım da onlar da akıllarınıbaşlarına toplarlar. Dur bakalım, bu kanlı katil de derdimiziAnkarayaanlatabilecekmi?""Anlatır," diye inançla konuştu Hatun. "Yeter ki sen onunyakasınıbirkezelinegeçir,kurbanolduğumAğam."Murtaza Ağa hızla merdivenlere atıldı. Siyah fötr şapkasıelindeydi. Bugün lacivert bir takım elbise giymiş, ak birgömleğin üstüne de kırmızı çizgili mor bir kravat takmıştı.Rugan pabuçları pırıl pırıldı. Yakasında da kırmızı bir mendilsokuluydu. Büyük gözleri her zamanki gibi bir korkudan, birtelaştanfıldırfıldırdönüyordu.Yüzüuzun,yüzçizgileriderindi.Alnı, gözlerinin kenarları kırışmıştı. Güldüğü zaman çıkıkelmacıkkemikleri,derinçizgileriylecanayakın,sıcak,dostbirinsanoluyordu.O önde, Ali arkada merdivenleri inip Taşkın Halil Beyin
konağınınyolunututtular,orayavardıklarındaMurtazaAğanınsevinci arttı, Beyin otomobili avluda yunmuş arınmış, silinmiştaptazeduruyordu."Durorada,"diyeotomobilekonuştuMurtaza. "DuroradakiMurtaza Ağa senin kara gözlerini öpsün." Ardındaki Aliyedöndü. "Sen de şu ağacın altında bekle, bekle ki, koca Tanrıbelki yüzümüze güle. Oooof bu koku da ne, burnumun direğikırılacak.Neredeysebayılacağım.Tabancanyanındamı?""Yanımda.""İyiöyleyse,kokuylasennasılsın?""Ölüyorum.""İyi, öyleyse bekle. Ölüdür kokar. Çok sıcak var. Ölüdür,katlanacağız."Kapı açıktı, ikirciksiz içeriye girip merdivenleri çıktı. TaşkınHalilBeyonumerdiveninbaşındakarşıladı."Yaktın bizi, mahvettin Murtaza," dedi öfkeyle. "Rezil ettindünyaya. Nedir o telgraflar, Ankarayı topa tutmuşsun. Sendelirdinmi,neoldusana?Küçücükbireşkıyaçocukbiradamöldürmüşdağakaçmış.Dahayakalanıpyakalanmadığıdabellideğil, sen sanki bütün dünya ayaklanmış gibi kasabadaki herkişiyetelgrafçektirmişsin,sendelirdinmi?Beyşimdiuyanırdabunları duyarsa... Onun mebus olduğu bir bölgede böyleasayişsizlikolsun,Beybunubirduyarsa,elbetteduyacaktır,hiçkarışmam, seni çengele asar, ya da otomobilinin arkasıbağlarAdanayakadarbirparçankalmaz."ÖtekilerdeşaşkınşaşkınonlarabakanMurtazaAğanınyöresinisardılar,onlar
daHalilBeydendahasertkonuştular.BereketBeyuyuyordudaseslerini fazlayükseltipbağıramıyorlardı.Amaher sözleriMurtazaAğanınyüreğinebir ağılıhançer gibi saplanıyordu. Ne yapacağını, kendini nasıl savunacağını bilemez,ortadakalmışgözlerinikirpiştiripduruyordu.Sonunda:"Kokuyor," diye bağırdı, "amanın ne kadar da çok kokuyor.Amanınölüsübatsın,diriside,telgrafıdabatsın,herşeyide...Amanın burnumun direği kırıldı kokudan. Amanın ha... Beyuyanmasın. Ya Bey uyanırsa bu koku içinde yandık. Neyapalım?""Neyapılabilir,ölüeviburnumuzundibinde.Gerçektenkokudehşet...Neyapılabilir?"
"ÖlüyüBeyuyanmadanevdenalıphemencamiyegötürmeli.""Götürmeli,"dediMustantıkRüştüBey.Kaymakamdagelmişti:"Derhalgötürmeli''Savcı:"Hemenşuanda...Beybiruyanırda..."EmekliyargıçHüdaitelaşlandı:"Kolonya,kolonya..."diye."Bütünkasabadakikolonyalarıölüevinetaşıdılar."Birdeniçerdenböğürürgibibirsesduyuldu."Uyandı," dedi Halil Bey. "Bu kokuyu Beyin burnununalmamasınınmümkünatıyok."Hemenodayakoştu.Bey uyanmış ortada don paça dönüyor, pijamasını çıkarıyor,yeniden giyiyor, pantolonunu, gömleğini arıyor, bulamıyor.Şaşkın,perişan...Kendineazıcıkgelincebasbasbağırmayabaşladı:"Kokuyor, kokuyor, dayanamayacağım, kokuyor! Bu böylekokan şey nedir? Kokan, kokan..? Bu koku ne kokuyor?Pantolonumnerede?""İşte,işteburada...BuyurunBey.""Kokuyor.""Buyurunceketinizi.""Kokuyor."Çabuk çabuk, elleri ayakları titreyerek giyinen saçı sakalıkarmakarışArifSaimdışarıfırladı."Aman Beyler kokuyor! Ben ömrümde böyle bir kokuyarastlamadım. Bütün dünya kokuyor. Kokudan öleceğim.Kolonya, kolonya... Bir şey... Ne olursa olsun kokuyor. Nekokusubu?""Ölükokusu...""Ölümü,kiminölüsü?""İnceMemedeşkıyası,"diyeatıldıMurtazaAğa,"Birkaçgünönce Ali Safa Beyi öldürdü de, şimdi de dağa kaçtı. Dağdakiköylülerin hepsini de öldürecekmiş. Köylülerimizi kazığaçakacakmış.Yılanınbaşı...AmanBeyim...KuyucuMuratPaşa...Yakındabuyılanejderhaolacak..."
"Kolonya...Kokuyor...""İnceMemed...Yılan...Öldürdü...Kokuyor...""Kokuyor...Şoför...Derhal..."ArifSaimbelkemerinibağlarkenmerdivenlereatıldı."Çabukçalıştırotomobilioğlum.KumandanBey,ValiBey,arkadaşlarçabukolun,vedalaşmanınsırasıdeğil.Benöldümbittim,bayılacağım..."Ötekilerhemengelipotomobiledoluştular."Çabuk,sür!"Veotomobilvarhızıylaavludandışarıyaatılıp,ortalığıbirtozbulutuiçindebırakarakkasabayıçıktıgitti."Kurtulduk,"diyesevindiArifSaimBey,"kurtulduk."OtomobilinarkasındanbakakalankasabalılaraMurtazaAğa:"Söyledim," dedi övünerek, "anlattım. Yakında bir büyükorduyuçekergelirler.KuyucuMuratPaşaörneği."Okonuşurken,yöresinebirbaktıkikimsekalmamış.Herkesbir yana almış yatırmış. "Ali," diye bağırdı, "Ali, haydi biz degidelim. Her şeyi Beye söyledim. Ölünün koktuğu iyi oldu,yoksa şu köpekler bana ağzımı açtırmazlardı. Haydi koş,buradankaçalım,kasabanındışınaçıkalım."Köprüye aşağı koşmaya başladılar. Köprüyü geçtiktensonkumlukta,hayıtlarıniçindedurdular.Kokuçayıgeçememiş,öteyandakalmıştı."Gördün mü Ali, kasaba bomboş kalmış. Bütün köylülerkaçmışlar.Kimgömecekölüyüdersin?""BulunurAğa.""Durbakalım.BizgitsekolmazmıAli?""Olurama,gitmeyelimAğa.""Beğendinmitabancayı?""ÇokbeğendimAğa.""Benimtabancam.""SağolAğam.""Atdayarınçiftliktengeliyor.Banaöylegeliyorki,buyavşakhükümetİnceMemedlebaşaçıkamayacak,gayretbizedüşecekAlikardaş.""Kimbilir,belliolmaz.""Bizedüşerse?""OzamandadüşünürüzAğam."
"Düşünürmüyüz?""DüşünürüzAğam."Murtaza Ağa gözlerini Topal Alinin gözlerinin içine dikmiş,çok derinlerde, uzaklarda bir şey ararcasına gene bakıyordu.Aliyseonunnearadığınıbiliyor,içindengülüyordu."İçindenbanagülüyorsunAli.""VazgeçAğam.""Nedenvazgeçeyim.""Aramaktan.İnsanoğluhiçbelliolmazMurtazaAğam.Bugünböyleyse, yarın şöyle. İnsan her gün yeniden doğabilir isterseAğam.Amahersabahanadanyepyeni,başkabir insanolarakdoğabilir. İyi de doğabilir, kötü de... Şimdi bu baktığın,gördüğünbenim,Aliyim,yarınbirişyaparımkiseninde,benimdeaklımızınköşeciğindengeçmemişola.Onuniçintevekkülol,dahaçokarama,üstünevarma. İnsanoğlunuanlamakokadarkolay değil. Kuşlar da, böcekler de göründükleri gibi değiller.Bu dünyada her canlının bir huyu vardır, insanın da yüz binhuyu vardır. Bak Ağam, dünyada bir insanı, karımı,kardeşlerimi, kızımı oğlumu, anamı babamı tanıdım dersenyalandır.""Biliyorum,yalandır.""İnsan,tanıdığınısandığıinsanıkendisinebenzeterektanır."Doğrudur,benzeterek.""Bir insan ne kadar sana benzerse, o kadar da benzemez.Hiçbirinsanınbirbaşkabenzeriyoktur.""Yoktur,"diyedüşündüMurtazaAğa,"olamazda...""Öyleysebeniöğrenmeyeçalışmaktanvazgeç."MurtazaAğagüldü:"Aliştevazgeçtimgitti,"diyesağkolunusavurdu."Vazgeçtimama, seni kimsin, nesin diye de birmerak ediyorum ki... Benseningibibiradamıhiçgörmedim.Şudünyadaseningibibiradamyok.""Var,"dediTopalAli,"hemdeçok.Birhünerbirkişidevarsaherinsandadavardemektir.Yeterkimeraket,yürektenmeraket,insanoğlununelindenhiçbirşeyinkurtuluşuyoktur.""Ben şimdi yürekten isteseydim senin gibi bir izci olabilirmiydim?"
"Olurdun,candanyürektensarılınca,merakedinceolurdun.""Sennedenbuişemeraksardında,bütünömrünüşuizciliğeverdin de başka bir şeye vermedin, şu izcilik, bu kadar birhünerya,neişeyarıyor,yarayacaktıyada...Hiçdüşündünmü?Bu işe başlarken, izciliği yani, yeni öğrenirken, bu hünerinhiçbirişeyarayıpyaramayacağınıhiçdüşündünmü?""Ozamanhiçdüşünmemiştim.Şimdilerde,yaşkemaleerincedüşünmeyebaşladım.""Nedüşünüyorsun,neyeyaradışuseninhiçkimsedeolmayanincehünerin?""Çokdüşündüm,uzunbirsüredirbunabircevapbulamadım.""Sonra?""Sonrabirdenaklımageldi...""Ogelenne?""Yaşamakneişeyarıyordiyesordumkendikendime.Yaşamakneişeyarıyor,söyleseneMurtazaAğam?"Murtaza Ağa sustu bir süre, gene gözlerini gözlerinin içinediktiuzunuzunbaktıktansonrayürektengülerekAlininkolunagirdi:"Sahi bre Ali, yaşamamız, ölmekten bu kadar korktuğumuz,yaşamak ne işe yarıyor? Uğruna bu kadar alçaldığımız,zulmettiğimiz,haramyediğimiz, insanöldürdüğümüzyaşamakne işe yarıyor? Sonunda işte böyle ya bir kasabayı, ya daküçücükbirmezarlığıkokuyladolduruyoruz.Vaybabam,insanölüsüdenekadarkokarmışböyle,itleşindendebeter.Bendeböylekokacakmıyım?""Haşa.""Kokarım,kokarım...Belkibundandabeter...Ali!""BuyurAğam.""Benden sana vasiyet, beni İnce Memed öldürürse, benihemen,derakapgömsünler.""İnceMemedseniöldürmeyecek.""Öldürecek," diye inatlaştı Murtaza Ağa, hem de üç kereayağını yere vurdu, ayağının dibinden kumlar fışkırdı."Öldürecek!""OrasınıbenbilmemAğam.""Doğru sen bilmezsin. Bilmezsin ya öğreneceksin. Şimdi bu
kasabadasırabende.Keskionunlaokadaruğraşmasaydım."Alisusuyordu.Uzun bir süre çayın kıyısında, portakal bahçelerinin içindedolaştılar. Aşağıdaki köye inipMurtaza Ağanın portakallarını,limonlarını, narlarını gördüler. Dallardaki portakallar dahaküçücük, yemyeşildi. Her birisi bir güvercin yumurtası kadar.Murtaza Ağa söylemiyordu ya, bu bahçe de ona Ermenidostundankalmıştı.Uzaktan öğle ezanını duyunca oldukları yerde durdular.Kasabanın camlarına gün vurmuş, ortalığı ışıltıya boğmuştu.Yalnızkasabadeğil,yöreleribiletauzaklara,yukardakiormanakadarbuışıltılardanipiliyordu."Selaokunuyor.""AzsonraAliSafaBeyigömecekler."AliSafaBeyinölüsünücamiyekadarköylüleri,akrabalarızortaşımışlar,birikisisalacayıtaşırkenbayılıpyerdekalmıştı.Zarzor camiye getirilip musalla taşına yerleştirilen ölüyü imamyıkamak istememiş, yanaşmalardan yaşlı Hürrük Ağatabancasını çekip imamın ayağının dibine üç el ateş etmiş,bunun üstüne titreyerek ölünün yanına giden imam Ali SafaBeye birkaç maşrapa su döküp işi bitirivermişti. Namazı altıkişikılmış,mezarlığaüçkişigitmişti.Kasabanın pencereleri, kapıları sıkı sıkıya kapatılmıştı.Kasaba ıpıssızdıonlarkasabayagirdiklerinde.Ortalıktanebirkedi,nedebirköpekvardı.Ortalıkokadarsessizdiki,burasınısanki bin yıl önce şu bitip tükenmeyen kokudan ötürü bütünyaratıklarterkedipgitmişlerdi."Kokudahaduruyor.""DuruyorAğa.""Azalmışama...""Azalmış.""Seningiyitleriyarınalırız.""YarınAğam.""Atı da çiftlikten yarın getirirler. Şimdi adam gönderirimçiftliğe.""VarolAğam."
4OndörtyaşındakiçobançocukMüslümdüngecedenberibuyamacaoturmuşkimiuyuklayarak,dahaçokdauyanıkburadaöylecenekendi kendinebekliyordu. İşlemeli kızılcık değneğiniönüne,ayaklarınınucunauzatmış,göğsündeturuncubirgüneşnakısı olan kepeneğini de yanına, bir keven çiçeğinin üstünesermişti. Yandaki kayanın dibinde de sarı kocaman çobanköpeği büyük başını uzattığı ön ayaklarının üstüne koymuşuyukluyordu. Boynundaki tohtun dikenleri bir hançer gibiuzundu. Koyunlar, aşağıdaki tek tük ağaçlar bitmiş yemyeşildüzlükte uyukluyorlardı. Buradan dağın doruğuna kadarpespembe keven çiçekleri yamacı örtmüştü. Doğan güneşbütünbolluğuylaışıklarınıortalığasalıvermiş,ormanı,kayaları,gökyüzünüpembebiraydınlıkladoldurmuştu.Çoban çocukMüslüm hiç de rahat değildi, arada bir ayağakalkıyor, günbatısındaki uzun kayanın tepesine çıkıyor,gündoğusundan kıvrılarak akan ince suyu, aşağıdaki binbiryeşilde kaynaşan, dalgalanan ormanı, günbatıdaki karşı dağınçıplak yamacına tırmanıp öte yüze aşan yolu gözlüyor, sonragelipgenekepeneğininyanınauzanıyordu.Yüzüdedurmadanrenkten renge giriyordu. Dün gece, ormanın içinden, oradakiyüksek kayalığın ardından yaylım ateşleri gelmiş, sonra dakesilmişti.Sabahakarşıdaşukoyunlarınyayıldığıdüzlüğünaltyanındabirbağırtıolmuş,bağırtınınardındandaüçelkurşunatılmıştı.ÇobanMüslümSarıkeçiliobasındanolurdu.Obaherzamankiyaylağına dağın gündoğusundaki büyük Kızılkartallı koyağınakurulmuştu. Yemyeşil koyağın tam ortasından bir değirmendöndürecekkadar,dağıntamdoruğununaltındakiulukayanındibindenakköpüklersaçarakbirsukaynardı.Obada dün geceden beri bir sessizlik vardı.Herkes fısıltıylakonuşuyor, çadırdan çadıra gidip gelmeler, bir telaş, birazkorku, daha çok sevinç. Çoban Müslüm her şeyi biliyor,koyunlarını buraya çekmiş dün akşamdan beri bekliyordu.Obadaki korkuyu da, sevinci de ta yüreğinin başındaduyuyordu.Onahiçbirkimsebir şeysöylememişti vehemde,hay Müslüm çocuk sen şöyle yap, böyle yap dememişlerdi.
Çimeniyeşilgözleribirışıklısevinç,beklemeiçindeydi.Arasırayüreğine de bir korku, ardından da bir acı çökmüyor değildi.Ama o ne yapması gerektiğini biliyordu. Şu aşağıdan,Çukurovadan, kim nereden gelirse gelsin, işte şu ormanıniçindeki, o küçük çayın dolandığı yeşil yosunların tepedentabana kadar örttüğü kayalığın dibindeki yoldan geçecek,koyunlarınyayıldığıdüzlüğünortasındakiyolagelecek,oradanya Kızılkartal koyağına, ya da uzaktaki dağı aşan yolavuracaktı. VeÇobanMüslüm yolların ağzını tutmuştu. İçi alıpalıpveriyor,yüreğidurmadanatıyordu.Uzunbirsüreolduğuyerdekevençiçeklerininardındayattı.Diken öbeklerinin altı, kırmızı kara benekli uğurböcekleriylekaynaşıyordu. Bu yamacın keven çiçekleri çok pembe olduğugibi, dikenler bir billur ışıltısında çakarak gün ışığı altındayanarsöner,fışkırırlardı,buranınuğurböcekleriçokkırmızıydı,biryalımgibikırmızıkırmızıçakarlardı.Çoban Müslüm sabırsızlanmaya başlamıştı. Gözleri uzak birkarartıda, kulakları ufak bir çatırtıdaydı. Koyunlar aşağıdakidüzlükterahatotluyorlardı.Köpekseyandauyuyordu.Birazdaacıkmıştı ya, sabırsızlığından karnını doyurmak aklınagelmiyordu. Sonunda belindeki çamçağını alıp aşağıya,koyunların yanına indi, mor büyük bir koyunu yakalayıpsağmaya başladı. Çamçağı sıcak, köpürmüş sütle doluncageriyegüneşlikepeneğininyanınageldi,dağarcığındanekmeğiçıkarıp kokulu sütü içmeye başladı. Bir ak bulut ormanınüstünden yukarı doğru ağıp geliyordu. İncecik bir yel estisöndü. İlk güz güneşi gittikce aydınlığını artırıyor, orman,pembekevendikenlerininçiçekleriderinbiryeşilde,yoğunbirpembede biribirlerine karışmış tütüyorlardı. Orman, buradandağın yamacından ta aşa" lara, belki de Çukurovanın ucunakadar inip gidiyor, çıplak amacı bürümüş keven çiçekleri deormandandağındoruğunakadarbalkıyarak,ışıklarısavurarak,bir sırma ışığında, pembede, morda, kırmızıda yukarıyaçıkıyordu. Çok uzaklardan birtakım uğultuya benzer seslergeliyor, yücelerdekanatlarını iyicegermiş irikartallaruçuyor,yerlerinden hiç kıpırdamıyor, göğe yapışmışlar gibi olduklarıyerde süzülüyorlardı. Uzun boyunlu, kırmızı salkımıyla bir
çiçek,birçalılığınortasındangüneşedoğruuzanmıştı.Kısacıkmavi, mor, sarı çiçekler kevenlerin aralarını doldurmuşlardı.Kaim, kara, güçlü arılar çok sesli, gürültüyle vızılayarakçiçekten çiçeğe uçuşuyorlardı. Küçücük, bir başparmak kadarküçücük, renklikuşlarkevendenkevenekonuyorlardı.Karnınıdoyuran Müslümün canı sıkılıyordu. Oysa onun canı hiçsıkılmazdı.Birküçücükkuşa,birkarıncaya,birarıya,böceğe,kartaladalar,onlarınyaşamınakatışır,kendiniunuturgiderdi.Gökyüzü de onun için bir tuhaf, kocaman mavi bir çiçek,koskocaman,kanatlarınıaçmışbirkuştu.Karnınıdoyurduktansonra hep çiğdem soğanı çıkarmaya gider, çiğdeminçiçeklerinden, yeraltındaki en kocaman soğanları bulurçıkarırdı. Solgun, kurumuş çiçeklerin soğanları büyük ve çoksütlü olurdu. Müslüm kökücüyle bir abanmada bir köküdışarıyaalıverirdi.Buişteçokustalaşmıştı.Eniriçiğdemlerdetaş dipleriyle çalı aralarında, kevenlerin altlarında biterlerdi.Koyusarı,kısasaplıçiçeklerigözkamaştırırdı.Öylesineparlak,öylesinesarı.Müslümçiğdemköklerinikazarkenhiçbilmediğitaze, buğulu bir kokuyla toprak kokar, onun başını döndürür,sarhoşederdi.Çiğdem çıkarması epeyce uzun sürdü. Günbatıya yıkılıpgitmiş, o çiğdem çıkarma telaşesinden her şeyi unutmuştu.Torbası soğanlarla dolunca, birazıcık ağrımış belini doğrulttuaşağılara ormana, ardından da yukarıya, dağın doruğundakisüzülenkartallarabaktı.Sonradaoturdu, somurtarakçiğdemsoğanlarını soymaya başladı. Soğanların üstünü zar gibi açıkkahverengibirağkaplardı.Ağısoğanınüstündensıyırıpalıncairi bir nohut tanesinden biraz daha iri soğan apak ortayaçıkardı.Çiğdemçiçekleriisterçiğ,istersütlekaynatılıpyenirdi.Herderdedevasayılır,kokusuuzunbirsüreinsanıngenzindengitmezdi.Müslümbiryandanusulusulçiğdemlerinisoyuyor,biryandandaağırağırçiğneyerekyiyordu.Yüzüterlemiş,kevençiçeklerigibi pespembe olmuş, çimeni yeşil gözleri kartal gözleri gibiyöreyi araştırıyordu durmadan. Bir ara köpeğinin başınıkaldırıp, kulaklarını diktiğini gördü. Ayağa kalktı, bir yandansoyduğu çiğdemleri avuç avuç atıştırıyor, bir yandan gözleri
ormanı,yöreyiaraştırıyordu.Sonraköpekayağakalkıpormanadoğruürmeyebaşladı,sonradakoyunlaradoğruürerekkoştu.Tambusıradadaormanıniçindenilkcandarmanınşapkasınınaltındaki pirinç ay yıldızı parlayıp söndü. Ardından da kır biratabiniliFarukYüzbaşıçıktı.Yüzüazgındı.Onunardındandatüfeklerini omuzlarına asmış candarmalar gözüktü. Düzlüğünsağ yanındaki pınarın oradaYüzbaşı atından indi.Göğsündekidürbün ilk anda göze çarpıyordu. Tabancasını manevrakayışının tam altına bağlamıştı, kocaman bir tabancaydı.Parlayançizmelergiymişti.Bıyıklarınıdasipsivriburmuştu.Bubıyıklaronaheybetveriyordu.Giyitleriyeniütüdençıkmış,azönce giyilmiş gibiydi. Candarmalar da pınarın üst başınatüfekleriniçatıpsırasıylaçamoluktanmataralarınıdoldurupsuiçtiler. Onlara üren köpeğini durdurmak içinMüslüm yıldırımgibi koşmuş, düzlüğe inip köpeğini tutmuş, bomboş, şaşkınlıkdolugözlerleoradadikilmişkalmış,onlarabakıyordu.OnbaşıKertişAli,çobançocuğuYüzbaşıyagösterip:"Bir çoban," dedi, "ilk olarak buralarda bir insanlakarşılaşıyoruz."Yüzbaşı az ötedeki çocuğabaşını kaldırıpbaktıktan, elindekisapı gümüş savatlı kırbacıyla oynadıktan sonra, başını önünegeriindirdi:"Bubirçocuk,"dediyavaşça.Kertiş Ali, şu karşıki kıraç dağların koyağına yerleşmiş, otbitmez, verimsiz, fıkaralıktan canı çıkmış bir köyden olurdu.Askere gidince tezkere bırakmış, uzatmalı olmuştu. Birçokkarakolda komutanlık yaptıktan sonra kendi kasabasınaatanmıştı. Çok kıvançlıydı bundan.Burada karakollardaki gibifazla rüşvetalamıyorsada, şimdiyekadarkazandıklarıyeterdideartardıbile.Dahaşimdidenkasabayabüyük,Ermenilerdenkalma bir bahçe içerisine bir ev yaptırmıştı. Kendisinigöstermek, köyündeki ününe ün katmak, bütün Çukurovayanamını salmak istiyordu. Onun için para pul hiçti. Onunnaçizanedüşüncesinegöreinsananamgerekti.Bunamiçindeonun İnce Memedi yakalaması, ya da vurması gerekti. İnceyakalansa, ya da vurulsa bütün nam Yüzbaşının olurdu ya,küçükdeolsaonadabirpaydüşerdi.AsımÇavuşudersen,one
namistiyordu,nedeşan.Ozatencanındanbezmişti.ÜstelikdeİnceMemede,okan içiciye,AbdiAğamızı,HamzaEfendimizi,Ali Safa Beyimizi, çiçeği burnundaki Cumhuriyetimizin dahanice kıymetlisini gözlerinin yaşına bakmadan tagözbebeklerinin ortasından kurşunlamış, beşikteki bebeklerisüngülemiş, ben Ağayım, ben Beyim diyenlerin dillerinikökünden kesmiş, ardından da bu insan insanlarımızı kazığaoturtmuşa hayrandı. Şu dağlar eşkıya doluydu. Kertiş AliOnbaşı iyi biliyordu ki, dağlardaki birçok eşkıya çetesinedokunulamazdı.MustafaKemalPaşabenzeriYüzbaşıFarukBeydeğil, İsmet Paşa bile dokunamazdı. Çünkü onların birçoğuaşağıdaki Çukurova Beylerinin, Ağalarının adamlarıydılar. Birde kimsesiz eşkıyalar vardı. İnce Memed namlıydı, onu genefakir fıkaralar, köylüler tutuyorlar, canları gibi, onugözbebekleri gibi koruyorlardı. Ya ötekiler, hiç kimseye yarolamamışlar... Ne Beylere, ne köylülere... İşte onları kırıpgeçiriyorlardı.Onlardaokadarçoktukidağlarda,heraybeşonunu öldürüyorlar, gene bitiremiyorlardı. Kertiş, eşkıyaöldürmekte, kurşunu gözlerinin içine sıkmakta ün yapmıştı.Onadahaşimdiden,eşkıyakasabıAllahsızKertişAlidiyorlardı.Şu candarmalar içinde köylüleri dövmekte de onun üstüneyoktu. Hele dağ köylülerini... Karakollarda öyle bir dayakuzmanı olmuştu ki, Ankaradakileri on yıl okuturdu. Onunkarşısındakurtkuş,yılançıyan,taşbiledilegelirdi,değilköylüyaratığı. "Bu köylüler sadece dayak atılmak, donlarınaişeyinceye, altlarına sıçıncaya kadar dövülmek için kurbanolduğum yüce Tanrı tarafından halk edilmişlerdir," derdi.Birkaç yılda uzatmalı onbaşılıktan istifa edecek, AnavarzaovasındaAkçasazyakınlarındabir çiftlik sahibiolacaktı.Dahaşimdiden yolunu yapmıştı. Bunun için de Zülfü Efendiye, ArifSaimBeyeyanaşmakgerekti."Çocuklar bu iş için daha iyidir Yüzbaşım," dedi Kertiş Ali.Yüzbaşının karşısında taş kesilmiş dimdik, göğüs ilerde, karıniçerde, başı yukarda hazır olda duruyordu. "Çocuktan alhaberi.""Çağıröyleyse..."KertişAlikoşarakMüslümünyanınagitti.Çocukdahaorada
durmuş,köpeğinintohtundantutmuşcandarmalarabakıyordu.Kertiş Alinin koşarak kendisine doğru geldiğini görünce çoksevindiyasevincinibellietmemeyeçalıştı."Çabukgel!Bırakoköpeğidegel,Yüzbaşımseniistiyor."Alnıkırışmış,boyundamarlarışişmişti."Kovoköpeğideçabukgel."Müslüm boynundan tuttuğu köpeği bırakıp koyunlara doğrusaldı.Köpekonunbuyruğunudinleyipsürününyanınagitti.Kertişönde,MüslümarkadaYüzbaşınınyanınavardılar.Yüzbaşı başını kaldırdı, tepeden tırnağaMüslümü süzdüktensonra:"Senburalardaneyapıyorsun?"diyeoralıolmayaraksordu."Çobanım," dedi Müslüm kıpkırmızı kesilip eli ayağıtitreyerek."Neredeoturuyorsun,hangikabiledensin?""Sarıkeçilioymağındanım.""Kiminoymağıo?""Bizimoymağımız."Yüzbaşıgülümsedi."Sennekadardırburadasın?""Birgece,ikigündüzoluyor.""Buradan geçen bir atlı, bir adam, bir silahlı, bir yaralı kişigördünmü?""Hiçkimseyigörmedim.Buralarahiçkimseciklergelmezki...Ben burada hiç adam görmem, kaç yıldır koyun güderimburada.Sizadamarıyorsanızoaşağılardadır.""AnladımYüzbaşım,buityalansöylüyor."Yüzbaşıelindekikırbacıonadoğru,sus,diyekaldırdı."Senbugecehiçkurşunsesiduydunmu?""Duymadım.""Nasıl olur, nasıl duymazsın, bütün orman kurşun sesindenbiribirinegirdi,çarpışmaoldu,nasılduymadın?""Uyuyordum.Benimuykumağırdır.""Sennasılbirçobansınkiuyuyorsun,koyunlarıkurtkapmazmı?""Kapamaz," diye övündü çoban çocuk. "Sen o sarıyı görüyormusun,ontanekurduyer.Onungibibirköpekyok."Onun köpeği, o sarı tıpkı insan gibiydi.Her şeyi bilir, anlar,
düşünürdü. Bir tek konuşamıyordu. Meram etse belki dekonuşurdu."Benim bu sarı var ya, hiç çobana bir gerek olmadan busürüyüalırbirhafta,ongün,biraydağlardagüder.Benimbusarı var ya, küçücük tehlike olsun, bir yılan, bir akrep, birinsan,bendeuyuyorolayım,gelirbeniusulcakolumdantutaruyandırır.""Bugeceseniuyandırmadımı,kurşunsesleriniduymadımı?""Kurşunsesleriniduysaobeniuyandırırdı.""Uyandırmıştır," diye bağırdı Kertiş Ali, "ama o duymadımdiyeyalansöylüyor.""Uyandırırdı," diye karşılık verdi Müslüm. "Demek kiduymamıştır.Okurşunseslerinibilir.Eşkıyayı,candarmayı, iyiadamı, kötü adamı biribirinden ayırır. Geçenlerde bir adamınboynunukaptışuaşağıdakiormandaazdahaadamıboğuyordu.O adam var ya, bir kızın başına çöktükten sonra da onuparçalamışmış. Ya benim sarı öyle bir sarıdır. O, köpeklerinağası,piridir.""Çokmuseversinköpeğini?""Herkestençok...Obenimarkadaşımdır.""AnasıdırYüzbaşım,babasıdır,"diyealayettiKertişAli.Müslümdeonasertçıkıştı.Onunkimolduğunuiyibiliyordu.OnbaşıoluncaonbeşcandarmaylakendiköyünegitmıŞ,bütünköyüüçgünüçgecesopadangeçirmişti."Nesandınya...""Yalan söylüyor Yüzbaşım. Bu adam İnce Memedin ne yanagittiğinibiliyor.Şununifadesinialayım.""Al,"dediYüzbaşısoğukkanlı."Buradamı,ormandamı?""Burada,"dediYüzbaşı."Şuaşağıda.Bakalımbudeyyusunasılkonuşturacaksın?"Kertiş,Müslümeyumuşacık,sevecenlikleyaklaştı:"Bakyavrum,"dedi, "dünsabahortalık ışırken,biryağızatabinmiş,hemdeçıplakbiryağızata,doludizginönündengeçentüfekli adamı görmedin mi? Atın üstündeki adam senden azirice... Söyle yavrum, tamormandan çıktı, seninüstünegeldi,at ayaklarının tapırtısından da sen uyandın, ya da seni köpek
uyandırdı. Sen de uyanınca o doludizgin atlıyı gördün. Hangiyanagittioatlı?""Görmedim.""Görmedinmi?""Hiçgörmedim.""Yavrum,seninadınne?""Müslüm.""Müslümyavrum,söylemezsenseniniçiniyiolmaz.""Hiçbiratlıgörmedim."Dört candarma çoktan hazırlanmışlar bekliyorlardı. Eniriyarısınınelindekalınbirsopavardı."Yıkınşunu."Hemencecik Müslümü yıkıp tüfeğin kayışını ayaklarınageçirdiler."Çıkarınçarıklarını."Çabucak çarıklarını, çoraplarını çıkarıp öteye, bir kevenöbeğininüstüneattılar."Başla."İriyarıcandarmabütüngücüylesopayıMüslümünayaklarınadurmadan indiriyor, çocuktan hiçbir ses sada çıkmıyordu.Yüzbaşıgözlerinişaşkınlıklaaçmışbutansıkişebakıyordu."Devam,dahasert."YüzügözüteriçindekalmışMüslümsaltdişlerinisıkıyor,sopaher indikçe bedeni bir geriliyor, hopluyor, ardından daçözülüyordu.Aradanepeybir süregeçti,Müslümdençıt çıkmadı. Yüzbaşıgözlerini faltaşı gibi açmış şaşkınlıkla ona bakıyor, o sesçıkarmadıkçaöfkeleniyordu."Ali, sen al sopayı eline," diye sert bir komut verdi. "Bu danasılbirişböyle!"İriyarıcandarmadansopayıelinealanAli,bütüngücü,hüneriustalığıyla abandı çocuğun üstüne. Müslüm, gene gıkdemiyordu.Köpekdegelmişazilerde,dörtbiryanınımaviçiçekliyarpuzalmış pınarın ayakucunda duruyor, kaygılı gözlerle yereyıkılmış, ayaklarına boyuna sopalar inen Müslüme bakıyordubaşınıdikmiş,tetiktebirhalivardı.AmaMüslümdenenküçükbirçıt,birişaretgelmiyordu.
Yüzbaşı dayanamadı, yerinden kalktı, gitti çoban çocuğunbaşucundadurdu.KertişAlikapkarakesilmiş,dişlerinisıkmış,kaim sopayı kaldırıyor, bütün gövdesiyle abanarak indiriyor,çocuktan, hoplayıp gerilmekten başka en küçük bir tepkigelmiyordu.Sonundaçocuğunayaklarıkanamayabaşladı.Yüzbaşı:"Olamaz Ali Onbaşı, olamaz. Sen hiç böyle bir mahlukatarastlamışmıydın?"Soluksoluğa,teriçindekalmışKertişAli,"Yok,"diyekarşılıkveriyorduona,vargücüyle,hıklayaraksopasınıindirirken,"yokYüzbaşım,benömrümdeböylebirbelagörmedim.""Söyleoğlum,senİnceMemedigördün,değilmi?"Müslümündişlerikenetlenmişti,açılmıyordu."Söyle oğlum, yoksa bu Ali Onbaşı seni öldürecek. O, böyledövedöveçokadamöldürmüştür.""Çok öldürdüm, çok öldürdüm," diye bütün bedeni gerilmiş,boyundamarlarışişmişKertişAli,Yüzbaşıyıonaylarken,ayağainen kalın sopa sanki bükülüyordu. Ve ayaktan kanlarfışkırıyordu.Sopabirandakıpkırmızıoldu.Gözü bir ara orada dikilmiş kalmış köpeğe ilişen YüzbaşıFaruk:"Dur," diye sevinç içinde buyurdu Kertiş Aliye, "dur AliOnbaşı."AliOnbaşıderinbirsolukalarakdurdu."Kaldıronu."KertişAliçocuğuelindentutupzorlaayağakaldırdı.Müslümayaktaduramayıpboyluboyuncayereserildi."Kaldırşuköpeği."KertişAliçocuğuyerdenkaldırdı,kolunagirdi.Çocuğunötekikoluna da bir candarma girdi. Çocuk aralarındacansızmışcasmasallanıyordu.AsımÇavuşbaşındanberiolanıbiteniboşgözlerleseyretmiş,sonraayağakalkıpyanlarınagelmişti."BuçocukölüyorYüzbaşım.Bakın,cançekişiyor.""Bunlaryedicanlıdır,birşeyolmazbunlara,"diyesertçıkıştıona Yüzbaşı. "Görmedin mi, bu kadar sopa yedi de of bile
demedi.""Yedicanlıdırlar,"dediKertiş."Ben onu konuşturmasını bilirim," dedi Yüzbaşı. Tabancasınıbelinden çıkardı, orada durup kalmış köpeğe çevirdi: "Açgözlerinişimdiçobanbey,açdaşimdiazsonraneolacakonugör!"Sesibıçakgibikeskindi,öfkeli,utkulubirsevinçdoluydu.Çocuk ağır ağır gözlerini açtı, bir tabancaya, bir Yüzbaşıya,birköpeğebaktı."Şimdi söyle," diye gürledi Yüzbaşı. "Eğer şu anda doğruyuhemensöylemezsenköpeğiniöldüreceğim."Çocuk gözlerini kirpiştirdi, çabucak bir köpeğine, birgüneşten menevişlenen Yüzbaşının tabancasına, bir uçlarıtitreyen Yüzbaşının bıyıklarına baktı: "Söyleyeceğim," dedi."Sarıyıvurma.Hemensöylerim.İnceMemedigördüm.""Haşöyle,"diyegüldüYüzbaşı."Getirinşunu..."Gitti eski yerine bir sekinin üstüne çöktü. Çocuğu karşısınagetirdileroturttular."NebildinİnceMemedolduğunuonun?""Tüfeğivardı.""Başka?""Altındakiatyağızdı.""Başka?""Altındakiatçıplaktı.""Başka?""Benimkadarbirçocuktu.""Başka?Hangiyanagitti?""Şu yana..." Günbatıyı gösterdi. "Ben onun gittiği yeri debiliyorum...""Nereyegitti?""Bakırgediği var ya, işte oradaki mağarada Kel Eşkıya var,dokuzkişisiyle.İnceMemedişteonlarakarışmayagitmiş.""Nebiliyorsunbütünbunları?""Onlarkonuştu.""Kim?""DünKelEşkıyaburada,şupınarınbaşındakonuşurken,İnceMemedgeliyor,dedi,ondanhabergeldi.OnuBakırgediğindekimağarada bekleyeceğiz. Sonra da gittiler. Başlarında kırmızı
feslerivardı.""Peki,dahaönceniçinsöylemedinbunları?""Çokkorktum."Yüzbaşı ayağa kalktı, gerindi, bacaklarının üstünde birkaçkere yaylandıktan sonra, önüne getirdikleri atına atladı vehareket emrini verdikten sonra, atını orada dikilmiş kalmışköpeğedoğrusürüptabancasınıçıkardı,köpeğedoğrultmasıylatetiğeasılmasıbiroldu.Köpekderindenbirvenildedi,kıvrandı,kendi yöresinde dönmeye başladı. Yüzbaşı tabancasındakibütünkurşunlarıüstüsteköpeğinbaşınaboşalttı.Birandakangolünebatıpçıkanköpekoraya,yeşilçimenlerinüstünecansızserildi. Kurşun sesini duyan Müslümün kalkmasıyla köpeğekoşmasıbirolduya,köpekçoktanölmüş,kevenlerinarasınabirinsangibiupuzunserilmişti.Candarmalar çekilip giderlerken Müslüm köpeğinikucaklamış, kanlı başını kucağına almış, bir ölü çocuğa ninnisöylergibiığranıyorduusulusul...
5Yağız at uzakta, açık kahverengi keskin çakmaktaşındankayalığınüstündeduruyor,usulusuldakuyruğunusallıyordu.KertişAliOnbaşı:"Yüzbaşım,"diyebağırdı,"işteoat,İnceMemedinatı.AliSafaBeyin atı. Demek İnceMemed buralarda. Çoban çocuk doğrusöylemiş. Demek İnce Memedi Bakırgediği mağarasındasıkıştıracağız.""Buatıvur,"diyebağırdıYüzbaşı."Çokuzakta,"dediKertişAliOnbaşı."Amaonuvurmalı."Kayalığadoğrukoşmayabaşladı.Yüzbaşıarkasından:"Dur," diye bağırdı. Kertiş Ali Onbaşı olduğu yerde durdu.Yüzbaşıatınıüzengiledi,onunyanınavardı."Vertüfeğinibana.Sen oraya yetişinceye kadar o at gider." Yamaca doğru atınıdoldurdu. Yamaç kepir taşlıktı ve bu kepir taşlıkta Yüzbaşınınatı zor koşuyor, durmadan tökezliyordu. Yüzbaşı birkaç kereattan düşme korkusu geçirdi ama düşmedi. Kayalığın dibinegelipdurduğundaatıköpüğebatmıştı,körükgibidesoluyordu.Yağız at bal rengi, pul pul ışıltılı kayalığın sivrisinde duruyor,dahausulusulkuyruğunusallıyordu.Yüzbaşıaşağıdanyukarıyabir iyice nişan aldıktan sonra tetiğe bastı, o tetiğe basarbasmazdayağızatortadanoandayittigitti.Yüzbaşıbuişeçokşaşırdı,sağasolabakındı,attanbirizbulamadı.Onubekleyenaskerlerinedöndüğündeçoköfkeliydi:"Vuramadım,"dedi."Nasılolur?"KertişAliOnbaşı:"Yüzbaşım,"dedi, "benburadan iyicebaktım, sizdaha tüfeğidoğrulturdoğrultmazoatgözükmezoluverdi.Neoldu,nereyegittigöremedim.Köylülerindediklerigibibuatbüyülü."Yüzbaşınınalnıkırışıpbıyıklarıtitredi:"Ne büyülü, ne bir şey," dedi yere tükürerek. "Vuramadımgitti. Çoktan beridir mavzer kullanmıyorum. Keşki benimyerimeAsımÇavuşateşetseydi."AsımÇavuşgülümsedi:"Haşa Yüzbaşım," dedi, "haşa, sizin vuramadığınızı ben hiçvuramazdım.AliOnbaşınındadediğigibi, sizdaha tüfeğiona
doğrulturken, o, bir sündü, upuzun bir çizgi oldu, bir andaboşluğaaktıgitti.Oçokkurnaz,hemdedelibirat.OöldürülenAdemi, Yobazoğluyla FerhatHoca bunun için öldürüyorlar, buatiçin...""Fıkara Adem, bu at yüzünden gitti. Rahmetli Ali Safa Beyanlatırdı, o, dünyanın en büyük avcısı, nişancısıymış.Öyle biradam bu atın ardından yıllarca dolaşmış da onu vuramamış...SonundadaFerhatHocaylaatınsahibiAdemi...""FerhatHocaylaYobazoğluasılacak,değilmi?""Asılacakya,AğırcezaReisiçoksertbiradam.""Kılıkırkyarıyor.""Giyselergiyseleronsekizyılgiyerler,diyorlar.""Onlarasılacaklardır.""Keskitezgündeasılsalar.Başımızaçokişaçacaklar.""Neişi?""İnceMemed...""İnce Memed mi?" Yüzbaşı güldü. "Az sonra onuyakalayacağız.""Ben bu İnce Memedden bu sefer korkuyorum. Çokdeneylerden geçti. Eğer bu sefer onu elimizden kaçırırsak,başımızaÇokbelaaçacak.""Atıgibi,öylemiÇavuşum?""AtıgibiYüzbaşım,"diyeçekinerekgülümsediAsımÇavuş.Yüzbaşıatınısürdü.AsımÇavuşsağyanında,KertişAliOnbaşısolunda,candarmalardaarkadanyürüyorlardı."Çobançocuksencedoğrumu,AsımÇavuş?""Bilemem,"dediAsımÇavuş."Bunlarhiçbelliolmazlar.BelkidebiziİnceMemeddenuzaklaştırmakiçin...""Pekiya,okadardayağıniçinyedi?""Biziinandırmakiçin.""Azdahaölüyordu...""Ölürdü de... Dedim ya Yüzbaşım, bu sefer İnce Memedielimizdenkaçırırsakişimizzor.""Kaçırmamalıyız,"dediYüzbaşı."Karaİbrahimidebulmalıyız.""Onunköyündengeçelimmi?""Adamgönderiponuköyündışınaçağıralımbugece.Obilir
İnceMemedinyerini.""Bilir,"dediAsımÇavuş."BakınYüzbaşım,"diyeonlarınkonuşmalarınıkestiKertişAliOnbaşı.Yüzbaşı başını çevirip onun gösterdiği yere baktı, yağız atoradabal rengi,pulpul ipiltiliçakmaktaşıkayalığınsivrisindeduruyor,kuyruğunudausulusulsallıyordu.Yüzbaşıonugörürgörmez:"Alivermavzerini,"dedi,onunelindenmevzerikaparkapmazda atını üzengileyip yokuş yukarı kepir taşlık yamaca sürdü.Kayanındibinegelirgelmezdetüfeğidoğrultuptetiğeçökmesi,onuntetiğeçökmesiyledeatınyitipgitmesibiroldu.Yüzbaşıbalrengikayalığındibindebirsürebeklediktensonraaşağıdakicandarmalarınyanınaağırağıratınısürdü."Neoldu,busefervurabildimmi?"KertişAliOnbaşıbaşıyerdesusuyordu."Alşutüfeğini.Buatbizimlealayediyor..."Gün batarken Üçoluklara geldiler. Üçoluklar mor kayalıklı,kayalıklarda üst üste kevenler bitmiş, her keven de sikirdimgibiçiçeğedurmuş,sarpbiryamaçtankaynıyordu.Oluklardakisular üç yerden bu kayalığın dibinden köpürerek fışkırır,morbirtopraktangeçer,ardındandakırmızıçizgiliakbirgediğiüçyerinden aşar, büyük çam ağaçlarından oyulmuş oluklaradökülürdü. Olukların altı, yöresi yarpuzlu bir gölcüktü.Gölcüğündümdüzkıyılarınıçokyeşilçimenlerkaplamıştı.Yılınonikiayında,kardakıştakıyamettebilebuçimenlerhepböyleyemyeşil kalırdı. Tüfekleri, içinde binlerce kırmızı beneklialabalıkvüzengölcüğünkıyısınaçatıpdinlenmeyegeçtiler.Dinlenmeye geçmişler, Yüzbaşı oturmuş sırtını oradaki birkayayadayıyordukiKertişAliOnbaşınınsesiduyuldu:"Yüzbaşım,Yüzbaşım,işteorada."Yüzbaşı başını kaldırınca karşıdaki çıplak tepenin üstünde,batangününsonışıklarıylakapkarabirelmastaşgibi ışılayanatıgördü:"Bunu vurmalıyım AsımÇavuş," diye ayağa kalktı. "Bu at..."Sözünün gerisini getiremedi, bu sırada da Kertiş Ali Onbaşımavzerini ona uzattı. Tüfeği alan Yüzbaşı aşağıdaki derin
dereyeindi.Derekıvrılarakatındurduğutepenintamarkasınainiyordu.Yüzbaşı, bu sefer de gez, göz, arpacık bir iyice nişan aldı,kurşunvızıldadı,amageneatbirandaortadansilindi.YüzbaşıyorgunargınÜçoluklaradönmüştüki, tepeninardındanbiratkişnemesi geldi, karşı kayalıklarda uzun uzun yankılandı.Yüzbaşınınatıdaonabirkişnemeylekarşılıkverdi.Karşıdan,aşağıdakidüzlükten,dereninkıyısındakiinceyoldanbiratlıdoludizgintozudumanakatarakgeliyordu."KaraİbrahimbugelenYüzbaşım,"dediKertişOnbaşı."Nebildin?""Ben o kadar uzaktan bile onun gelişini bilirim. Üstelik debizemühimbirhabergetiriyor.""Mühim," dedi Asım Çavuş. "Bizim buralarda olacağımızıbiliyordu.""Yamanadam.""Çokyamanadambuİbrahim,Yüzbaşım.Herkaya,herÇalı,herağaçonungözükulağı."Yüzbaşı sustu. Onlar da susup Kara İbrahimin gelişinibeklediler.AtındangölcüğünkıyısındayereatlayanKaraİbrahimhemenYüzbaşıyakoşup,hazırolageçipbirselamverdiktensonra:"Sana haberim var Yüzbaşım," dedi. "Tamdokuz kişiler. Benkendimtekertekersaydımonları.""İnceMemedidegördünmü,içlerindemi?""Bilemem,benİnceMemeditanımıyorumYüzbaşım,belkideiçlerinde.Onabenzerbiradamıgördüm.""Nasılbiradam?""İnce Memedin tarifine uygun... Geniş omuzlu, kısa boylu,kalın kaşlı... Bir de Maraş abası giymişti. Bir de dizlemeçoraplarıvardıbacaklarında.Püsküllüfesinisağyanayıkmıştı.Dörtkoşarfişeklikbağlamıştı.SilahıdaAlamanfilintasıydı.Solkoluomuzunaasılıydı,hemdeöneeğilerekbirhoş,yaralıgibiyürüyordu.""NedersinAsımÇavuş?""Bilmem,benonugörmedimkiYüzbaşım.Görmedimama,butarifİnceMemedtarifineuyuyor."
"Uyuyor, odur," dedi Kertiş Ali. "Ben onu vurdum, bunu iyibiliyorum.""Nedersinİbrahim?""Yakalanınca omudur, değilmidir belli olur.Üç adam şimdionlarınizinisürüyor.Bu gece nereye sığınırlarsa sığınsınlar, onlar avucumuzuniçindeler.""Erat yemek yesin, istirahata geçsin. Sabaha karşı onlarıkuşatalımYüzbaşım.""Olur Çavuş," dedi Yüzbaşı Faruk. "Şafağa karşı onlaruykudayken.""Orasını siz bana bırakın Yüzbaşım," dedi Kara İbrahim."Onların yerini benbugeceelimlekoymuşgibi bulurum.Çokuzaktadeğillervedecandarmayıbeklemiyorlar."Yüzbaşı:"Karaİbrahim,"diyeonunomuzunayavaşça,okşarcasınaelinikoydu,"eğerbudokuzeşkıyanıniçindeİnceMemedvarsa,işteozamandilebendennedilersen.Çukurovaağalarısenizengin,Karunederler.Helebiretmesinler."Ve daha tanyerleri ışımamış, ortalık ıhırcık karanlıktı.Eşkıyaların nöbetçi koydukları iriyarı, fesli olduğualacakaranlıkta bile belli olan eşkıya bir kütüğün üstüneyumulmuşoturmuştu.Uyuklargibibirhalivardı."Ben bu adamı tanıyorum Yüzbaşım," dedi Karaİbrahim"Benimözbir dayımınoğlu olur.Eşkıya olmadanyiğitoğlandı işte sonu buymuş, ne yapalım. Su testisi su yolundakırılır. Ne yapayım, kader böyle imiş. Onu canım kadarseverdim."Yüzbaşı:"HazırmısınızAsımÇavuş?"diyesordu."HazırızYüzbaşım.""Ben işaret verince toptan yaylım ateşi başlayacak. Ben durvermedendedurmayacaksınız, istersehepsiöldürülmüşolsuneşkıyaların.""BaşüstüneYüzbaşım.""AliOnbaşı!""BuyurYüzbaşım."
"İlkkurşunsenden!""BaşüstüneYüzbaşım.""Şukütüğünüstündekiniilkatışta...""İlkatıştaYüzbaşım..."Karaİbrahimiçiniçekti:"Vay dayım oğlu vay, vay kadersizim, kimsesizim, vay güngörmemişim vay, az sonra öyle mi? Hay benim iki gözümçıkaydı da bu günleri görmeyeydim, hay," diye kendi kendinesöylendidurdubirsüre.Ve ilk kurşunu Kertiş Ali Onbaşının sıkmasıyla kütüğünüstündekiyumulmuşiriadamhavayasıçrargibioldu,sonradakütüğünbuyanınadüşüpcansızyereserildi.Kurşunsesleriylebirlikte de Yüzbaşının atı uzun uzun kişnedi, kayalıklarınardındanbaşkabiratdayankılanankişnemesiyleonakarşılıkverdi.
6Çiftliğe gönderilen yanaşma İngiliz kırması al bir atı alıpgelmişti. At, beş yaşında, dayanıklı, bineği iyi, rahat bir attı.Murtaza Ağa gerçekten, kendi bindiği attan sonra bunuseverdi, iyi de koşanbir attı. Aliyle birlikte avludaduran atınyöresinde dönüyorlar, ata hayran bakıyorlardı. Demek Ali buatabinecekti...Aligözlerinebirtürlüinanamıyordu.Parlakgüzgüneşinde atın tüyleri pırıl pırıldı. Alnı sakar, sağ ayağı dizekadar sekili at onlar yöresinde dönerlerken keyifli kuyruğunusallıyordu."ÇerkeseyerimiAli,Türkmeneyerimi,hangisiniseversin?"Ali sıkıldı, ellerini ovuşturdu, başını yere dikti, yüz etlerigerildi."SıkılmabreAli,senbenimkardaşımsın.""Ağambilir.""Git içeriye, içerde bir oda dolusu eyer var, hangisinibeğenirsenal.""Ağambilir.Senhangisinimünasipgörürsen."Murtazayanaşmanınelindekiatıaldı:"GitdeiçerdenkaşıgümüşsavatlıÇerkeşeyerinigetir,"dedi."BaşüstüneAğam."Eyer gelince Ali gözlerine inanamadı. Eyer, çok değerli bireyerdi,attanbiledeğerliydi."Ali,eyeriatınasenvur."Ali,yanaşmanınelindekieyerielleri titreyerekaldı,atagitti,usta bir binici gibi alışkın, eyeri atın sırtına yerleştirip kolanıbiriyıcesıkıladı.''Bin ata da şöyle köprünün ötesine, dün gittiğimiz yerleresür."Ali kıpkırmızı kesilmiş, terlemiş, elleri titriyor, konuşamıyoryerindendekıpırdayamıyordu."BinAli."EnsonundaAlikendinizorladı,konuştu:"BinememAğam.""Nedenimişo?""ÇünküleyimbenkimimkiAğamınşugörkemliatınabineyim.Benkimoluyorum..."
"Sus," diye bağırdı Murtaza Ağa, "sus! Sen benim öz birkardaşım değil misin, bu at da senin değil mi? Derakap atabin!"Alineyaptığınıbilmedenkendiniatınüstündebuldu.MurtazaAğageriyeçekilipgerindi,biratabirAliyebaktı:"Vasüphanallah, Allah nazardan saklasın! Demek yiğidinyakışıdaatimiş...Ali!""Buyur Ağam," hafif bir ses çıkardı Ali, atın boynuna doğruyumulmuş."Giyitleriniyarınalacağız.Belindenaganttabanca,elindedeAlaman filintası, başında fötür şapka..." Sevinçle bağırdı:"Haydişimdisürvedeyelgibikasabayıçıkdagerigel,işimizvar."Aliatıüzengiledi,alatavlukapısındandışarıyabiruzunyalımgibisünüpgözdenyitti.MurtazaAğaarkasından:"Aliyedepıravo,kardaşıma,"diyebağırdı.Hüsne Hatun, öteki kadınlar, çocuklar, evdeki konuklar,konağınbalkonundadurmuşlaronlarıseyreyliyorlardı.Murtaza Ağa avludan ayrılmamış, bir duvardan bir duvaragidip gelerek giden atlıyı bekliyor, başını önüne eğmişdüşünüyordu.Aradasıradadayüzünüavlukapısınaçeviripbirsüre duruyor, sonra gene yürümesini sürdürüyordu.Ali gittiğiyerden döndüğünde onun haberi bile olmamıştı. Öylesinedalmışgitmişti.Ağanınkendisinigörmesini,attanin,demesinibekleyen Ali konak kapısının önünde atın üstünde dikilmişduruyorgidipgelerekkendikendinekonuşanAğayabakıyordu.HüsneHatunyukardanbalkondanseslendisonunda:"Ağa,Ağa,Aligeldi,duymadınmı?"Murtaza Ağa başını kaldırdı, şaşırmış, Aliye bir baktı. Azsonradasert,gerilmişyüzüyumuşadı:"Alim,kardaşımgeldinmi,"dedi."Nasılatıniyimi?"Onadoğruyürüdü.Ali attan ineyim mi, inmeyeyim mi diye ikircik içindeydi.MurtazaAğa birkaç adımötede durdu, bir ata gözlerini dikipuzun uzun bakıyor, bir Aliye. Ali de ona gözlerini dikmişbuyruğunubekliyordu.
"Çok güzel, çokmünasip," diye gülümsedi sonundaMurtazaAğa."Vedeuygun.Vedebaşkatürlüsüolamaz.DünyalarizcisiAliye ve hem deMurtazanın öz bir kardaşma yakışsa yakışsaböylesoylubiratyakışır."Hayranhayran,sevgidolugözlerleAliyebakıyor,onaattanindemekaklınagelmiyordu.YukardangeneHatunseslendi:"Ağa, buyur da Ali Efendi kardaşımız attan insin, seninbuyruğunubekliyor.""Ne, ne?" diye kendi yöresinde telaşla dönen Murtaza Ağabağırdı. "Estağfurullah, haşa! İn kardaşım Ali..." Yanaşmalarıçağırdı: "Çocuklar, neredesiniz, Ali Ağanın atının başınıtutun..."İki yanaşma birden koşup attan inmiş Topal Alinin elindenatındizgininialdılar."ÇarşıyaçıkalımAliEfendikardaşım,önceHacı İsmaile gidelim, sana oradan bir fötür alalım, hem demebusfötürü."Alisıkılmış,başınıyeredikmiş,korkarakkonuştu:"Ağam ben fötür giyemem ki... Ben hiç giymedim ondan...BenibağışlagözünüsevdiğimAğam.""Olmaz,"diyegürlediAğa."Osanaısmarladığımtakımelbisefötürsüzgiyilmez.BenielealemerezilmiedeceksinAli,elnediyecek,söyle,nediyecek?Murtazanınkardaşınınfötürşapkasıbileyok,diyecekler.Düşönüme!"Murtaza Ağa önde, Ali arkada avlu kapısından çıktılar. Ağaçabukçabukyürüyor,hemdedurmadankonuşuyordu:"Olurmu,olurmuböyleişler,kardaşım?Hemtakımelbiseek,soylu İngiliz atına binecek, beline fildişi saplı, sapı altın kaplınaganttabancatakacaksın,birdeKaradağlıoğluMurzaAğanınbüyükhünerli,dünyadabirtanecikustaolan,izcilerbaşıolan,vedeizcilerşahıolan,erlakabıylaanılır,gözümüzünbebeğivehem de tüm Çukurovanın umudu Topal Ali olasın, ondansonracığıma da sen fötür şapka giymeyesin, olamaz kardaşımolamaz."Durdu, geriye döndü, genegözlerini bir şeyler arayarak çivigibiAliningözlerininiçinedikti,ardındanda:"Olamaz kardaşım olamaz. Böyle bir adam Arap atsız, fötür
şapkasız,nagantsızvehemdeAlamanfilintasız,vehemdeAliEfendikardaşım,fötürşapkasızolamaz.Hemdeöylebirfötürşapkakiyalınızbeyalınızonuancakmebusbeylervehemdeemeklibüyükpaşalargiyer.Oldumu?""BaşüstüneAğam,sennasılbuyurursanöyleolsun.""Hah, böyle işte." Yürümeye başladı. Bir, hızla coşkuylayürüyor, bir, durupAliyle konuşuyordu. "Yarından tezi yokAlikardaş, şu Sülemiş tepesinin öte yamacına nişan taliminegideceğiz. Elimiz alışsın. Bakmışsın ki İnce Memedle karşıkarşıyagelmişiz,odahatetiğebasmadan,bizikimizikiyerdenbasacağıztetiğe."Genedurdu:"Ali!""BuyurAğam?""Alisenbirinsanıgözününbebeğindenvurabilirmisin?""EskidenvurabilirdimAğam.""Mavzerle,uzaktan?""UzaktanAğam.""İnceMemedlekarşılaşırsak..."Ali de durmuş, o da çivi gibi gözlerini onun gözünün içinedikmişti. Murtaza Ağa gözlerini onun gözlerinden kaçırıyor,yere, sağa sola bakıyor, nereye bakarsa baksın Alinin gözlerionungözlerineyapışmışbirtürlübırakmıyordu.SonundaAğadayanamadıbağırdı:"SöyleAli,söylekardaşım,söylebendenneistiyorsun?"Alidesesiniyükseltti:"Ağa, Ağa," dedi, "sen bana iyi bak, ben Topal Aliyim. Öyleİnce Memed, Mince Memed benim yanıma yaklaşamaz.Mademki sen bana kardaş dedin, bu kadar itibar ediyorsunbana İran Şahım ağırlar gibi ağırlıyorsun, sen artık gerisinekarışmaSeninyanınahiçkimseyaklaşamaz.DeğilİnceMemed,Mustafa Kemal Paşa bile yaklaşamaz.Mademki biz kendimiziTopal Ali olarak bilmişiz, sen bundan sonra kimsedenkorkmadan çekinmeden rahat uyu." Sesini biraz dahayükselterek: "Bir daha da beni denemeye kalkma, olur mu?Mademkibiribirimizekardaşdedik.Varmıbundanötesi?""Yok,"diyegözlerisevinçiçindekalmışMurtazaonunkolunagirdi, yürüdüler. "Yok, ben ayıp ediyorum. Can korkusu, nevarsa bu canda, nasıl olsa ölecek değil miyiz, insan gene de
korkuyor, korkup zıvanadan çıkıyor. Kusura kalma kardaşım,sanatabaştakardaşdediğimdegüvenmeliydim."Murtaza Ağanın ayakları sevinçten uçuyor, Topal Aliyikolundanyakalamışsürüklüyordu."Koktu,"dedi,"çokkoktu.""Kokar,"dediAli."Şişti.""Şişer,"dediAli,"güzgünüdeolsa,Çukurovaçoksıcak.""Ali!""BuyurAğam.""Sensaatabakmasınıbilirmisin?""Bilirim.""SanabirdealtınvehemdebirokkaaltınköstekliLonginesmarkasaatgerek."Alisusuyordu."Evetvehemdeevet,sanaböylebirsaatyakışıpgelir...Saatiyeleğin bir cebine, kösteğin ucunu da yeleğin öteki cebinesokarsın, bir okka kösteği de göbeğinin üstüne sarkıtırsın..."Kendi saatini gösterdi, "İşte böyle, işte böyle gece gündüzışıldardurur.""SağolAğam,kardaşım."Ne giyitler, ne at, ne tabanca, nemavzer, hiçbir tanesi saatkadar etkilememişti Topal Aliyi. Saat sözünü duyuncaheyecanlandı, yüzü sarardı, dudakları titredi, ayaklarıfeldirdedi. Alideki bu değişiklik deMurtaza Ağanın gözündenkaçmadı."Vehemdealtınınparıltısıyüzünevurupdurur."Hacı İsmailin dükkanının önüne gelmişler, orayı çoktangeçmişler, Murtaza Ağa, Alinin saat işine çok sevindiğinianlayınca, veryansın ediyordu saatlar üstüne. Alinin kolunaiyiceeirmiş,uzungövdesiyleonaabanmış,kendindengeçmiş,alacağı saatin ne biçim bir saat olacağını, onu İsviçredendoğrudan doğruya saatin fabrikasından getirteceğini söylüyor,saati, taşlarını,nakışlarını,kösteğininağırlığını,minelerinibirbirsayıpdöküyordu."Yiğidedört şeygerek.Bir yiğitdört şeysizolamaz.Hemdeseningibibiryiğit.Odörtşeydenbirincisisaat,ikincisigüzel,
kalın sağrılı avrat, üçüncüsü silah, dördüncüsü yavuz, kulağıkalemgibi,tüyleriyıldırdayanattır."Çarşıyı dışarıya çıktılar gittiler, Murtaza Ağa coşmuşkonuşuyordu.Neredeysekasabayıçıkacaklardı.Murtaza:"Ali!"diyegenedurunca,farkınavardıkineredeysekasabayıdışarıçıkacaklar."KasabayıçıkmışızAli,dönelim."Döndüler,Hacıİsmailindükkanınageldiler.Hacıİsmailonlarıyerdentemennanlakarşıladı:"Buyur, buyur, buyur karagözlü, soylu Ağam benim. Senigörmeyeli...Gözleyigözleyigözümüzdörtoldu.ŞuİnceMemedişide...DuydunmukarnıHütdağıgibi...Kokusudahakasabayıdolanıpdurur, ağaçlara, toprağa,duvarlara sinmiş çıkmıyor..."Hemenkasadankolonyaşişesiniçıkardı,önceMurtazaAğanınüstüne, sonra Topal Aliye, ardından da dükkana, sonra dakendine sepeledi. "Kokuyor. O İnce Memed zavallı Ali Safayıtamgözününbebeğinden...""Gözünün bebeğinden," dedi Murtaza. "İnce Memedinmerakıdır, vurduğu kimseyi vurunca tam gözünün bebeğininortayerinden,yıldızındanvuruyor,öyledeğilmiAli?"Ali:"Huyudur,"dedi."Evet huyudur. Bundan sonra da bu kasabadaki Ağalarınhepsini gözlerinin bebeklerinden vuracakmış. Habergöndermiş,ahdetmiş,antiçmiş,Peygamberinbaşıiçin,Allahınadı üstüne, ben Çukurovada, diyormuş gözbebeğindenvurmayacağım ağa bırakmayacağım, hem de domdomkurşunuyla. İsterse hacı olsun, hoca olsun, benim için farketmez...""Allahgöstermesin,amanAllahgöstermesin,amanAllaaah...Musibet, felaket, bela... Demek Allahın bir gazabı... Buyurun,oturun..." İkisine birer sandalya uzattı. Kendi de titreyerekoturdu. Çember sakalının üstündeki yanakları kıpkırmızıolmuştu. "Musibet..." Hacı latasını savurarak oturduğusandalyasmı onların karşısına çekti. "Demek yemin etmiş, antvermişAllahınadıüstüne?Hiçbirkimseyi...Öylemi?Gözbebeğidemek..." Hacı dualar okuyor, ardından da: "Lain," diyordu,
"şeytanılain,demekbütünağaları?"MurtazagülerekAlininkulağınafısıldadı:"Bir ben kalacağım, gözbebeğinden kurşun yemeyecek, o daseninyükseksayende,kardaşlığınınyüzüsuyuhürmetine."Alidegülmeyebaşladı:"Evet Hacı Bey, hiç kimse aldırmıyor ama, bu musibet, buşeytanılainbencebirşeyleryapacak."Hacıokuyupüfleyerek:"Yapacak," dedi. Ardından da gene okuyup üfleyerek: "Biremrinizmi?"Murtaza,AliyianlatmayabaşladıHacıİsmailEfendiye."Biliyorum Ali Ağa kardaşımızı," dedi Hacı İsmail. "Öyle birünlükişiyikimbilmezki...""Kimsebilmiyor,"diyegenebaşladıMurtazaAğa.Alininbütünmarifetlerini, izciliğini, gökteki kuşun, sudakibalığınbile izinisürebildiğinibirbirsöyledi.Anlattıkçacoşuyor,coştukçaAlininakla hayale sığmaz marifetlerini sayıp döküyordu, sonundasözünü: "İşte bu adam benim öz bir kardaşımdır. Şu darıdünyada tek şeyim budur. İşte bu kardaşıma bir fötür şapkaistiyorum ki mebus şapkası olacak ve de Arif Saim Beyinşapkasınabenzeyecek.""Baş üstüne, öyle bir şapka var, var," diye ayağa fırladısevinçleHacı İsmail. "Sakladım, kıymetini bilmezler görüp dealmasınlar diye bu güzel şapkayı. İnşallah Ali Ağanın başınauyar''Dükkanın ardiyesine girmesiyle elinde büyücek bir bohçaçıkması bir oldu. Bohçayı masanın üstüne koydu, kırılıpdökülecekmişcesine parmaklarının ucuyla incitmeden açtı.Şapka simsiyah, sol yanında kırmızı tüyüyle ortaya çıktı.Gerçektengözkamaştırıyordu.MurtazaAğahemenayağakalktı:"Negüzel,"dedi."İnşallahAliEfendikardaşımınbaşınauyar.""Uyar,"dediHacı ismail,şapkayımasadanikieliyleusulcanaaldı, yavaş yavaş Alinin yanına geldi: "Lütfen Bey kardaşımserpuşunuzuçıkarırmısınız?"Ali hemen takkesini başından alıp dizinin üstüne koydu.Doğruldu,başınıdikti,Hacıİsmailgeneusulcagetirdişapkayı
onunbaşınakoydu.Koyduktansonradaşöylebirbaktı:"Tamoturdu,"diyedeelleriniçırptı.Murtaza Ağa çok ciddi bir yüz takınarak Aliye yaklaştı,uzaklaştı,baktı,eğildi,doğruldu,sağdansoldangözdengeçirdi:"Oldu,"dedi."Sağol.Ceremesinekadar?"Hacı:"Kıymeti yok," dedi. "Hele siz şapkayı alın götürün, bendeftereyazarım."Çaylargeldi, içtiler,dükkandabirazdahaoturdular.Alidahaöyle dimdik, kaskatı kesilmiş duruyor, sağına soluna bilebakmıyordu."Birdeaynadakendinizebakmazmısınızefendim?"diyeonuelindentutupbaldırdıHacıİsmail.Ali,genedimdik,kaskatı,birkalıp gibi ayağa kalktı. Aynanın önüne gittiler. Ali aynanınönündehazıroldagibikaskatıdurdukaldı.EğerMurtazaAğa,"Ali kardaş işimiz var, haydi gidelim," demeseydi, belki deAlisonuna kadar kıpırdamadan aynanın önünde öyle dikilipkalacaktı.Oradanköşkeregittiler.Köşkerçokgüzelbirderidenkırmızı,uzun konçlu postalı hazırlamıştı. Ali postalı giyip dükkanıniçindeşöylebirdolaştı."İyimi,ayağınaiyigeliyormuAlikardaş?""İyigeliyor,"dediAli."SağolAğam.""Öteki, hele öteki, öyle olan ayağına da? Hani şahinyuvasındandüşüpde...""Onada,onadaçokiyigeldi."MurtazaAğaköşkereçıkardıparasınıverdi."Sağ ol Ağam, Allah ziyade etsin. Efendi kardaşımıza birpostaldiktimkiüçyıldaeskitemez.""Sağlıcaklakal.HaydigidelimAli."Alibekliyordu."HaydiAli,neduruyoruz?""Ağa,"dedi,durduAli."Söyle!""Eskipostalımneredeacaba?""Neyapacaksıneskipostalı,altlarıdelik,paramparçaolmuş.""GerekolurAğam."
"Haydicanım,negereğiolacakoeskipostalın,bizimcanımızsağiken!"Alibaşındafötrşapkası,ayaklarındakırmızıpostalıylaköşkerdükkanınınortasındadikilmişti.Sonundaköşkereskipostallarıgetiripelinetutuşturdu."Yok,"diyebağırdıMurtazaAğa,"olamaz,bueskiparamparçapostallarla çarşıda dolaşamayız. Zinhar, böyle bir şey olamaz!ElalemiüstümüzegüldürmekardaşımAli."Alinin elindeki postalları alıp dükkanın bir köşesine fırlattı,koluna girdi dükkandan çıktılar. Doğru terziye gittiler, terzionları epeyce uzaktan görmüş karşılamaya çıkmıştı. Sevinçiçindeonlarıkarşıladı,dükkanageldiler."Kumaş çok güzel," diye konuşuyordu terzi. "Böyle güzelkumaşgeçecek ki insanın eline, işte böyle güzel elbise dike...Demek bu kardaş namlı izci Topal Ali Ağa? Böyle bir adamaelbisedikmekbenimiçinşereftirAğamız.""SenizcilerbaşıTopalAliAğayıneredenbiliyorsun?""OnukimbilmezkiAğamız?Onunnamıyedidüvelitutmuştur.O öyle bir izciymiş ki, kara taş üstünde kara karıncanın izinikaranlıkgecedesürerimiş."Ağakahkahalaratarakgüldü.Sevinçiçindeydi."Tevatür, tevatür," diyordu durmadan, "hem de ne tevatür."Gülmesigeçince:"Bak,terzibaşı,"dedi,"seninodediğinyanlış"Terziüzüldü:"NeymişoyanlışolanAğam,birkusurmuişledik?""Her şey doğru da, haşa, ne kusur olacak terzibaşı, haşa...Yalnız o karınca işinde bir hata var. O kara taşın üstündekaranlıkgecedekarakarıncanınizinisürenAlikardaşdeğildir.KarakarıncayıgörenAllahtır,öylederler.Alikardaşgökteuçankuşunbileizinisürer.""Karıncanında," dedi terzi. "BütünÇukurova, bütünTürkiyeonu tanıyor. Hem de Avrupa gazeteleri onun için yazılaryazıyorlar.Dünyadatanıyoronu."MurtazaAğaciddileşti:"İşte bunu duymamıştım, demek Avrupa gazeteleri onunfotoğrafınıbasıyor?""Basıyor,"dediterzi."İşteşukulaklarımlaöğretmen Zeki Beyden duydum. Tam şu kulaklarla. Zeki Bey
yedidüvelingazeteleriniokurmuokumazmı?"MurtazaAğayüzünüburuşturarak:"Okurama,obirzındık,"dedi."Bütündünyayıbilirmibilmezmi?""Bilirama,zındık...""Zındık olsun," dedi terzi. "O diyor ki, Ali gibi bir adamAvrupadaolsaonubaştacıederler.Karunkadardazenginolur,diyor.Böylebirhüneryeryüzündekimsedeyokmuş.Ama,diyorZekiBey...""Nediyor,nediyor?"diyetelaşlandıMurtazaAğa."Diyorki,çokyazık,diyor, İnceMemedonuyaşatmaz,diyor.İnceMemedinbaşınagelenlerbuAliUstanınyüzündenmiş.""HiçbirşeyyapamazİnceMemed,"diyegürlediMurtazaAğa."Onun, o İnce Memedin bizim üstümüze geleceği varsa,göreceğidevar.ŞuAvrupanınKarun işinegelince,Ali kardaşyakında burada da Karun olacak. Sen tapucu Zülfüyü biliyormusun, onun Arif Saim Beyle nasıl konuştuğunu gördünmü?Selam söyle Zeki Beye, Ali kardaş burada da Karun olacak.Buradadaonubaş tacıedeceğiz."Elini terzininomuzunapat,diye indirdi: "Bak," dedi, "iyi bak Ali Kardaşın şu başındakifötürşapkaya,böylebirşapkayıArifSaimBey,MustafaKemalPaşagiymişmi?"Terzi, Topal Alinin yöresinde birkaç kere döndükten sonra,saygılıca:"Ustam," dedi, "şu başındaki şapkaya bakabilir miyim?"sesindehayranlıkvardı.TopalAli öyledimdik,değnekyutmuşgibiduruyor,gözlerinibir noktaya dikmiş donmuş kalmış, hiç kıpırdamıyordu. Sağeliyle, al, dercesine işaret etti. Terzi şapkayı Alinin başındanusulcana aldı, sağına, soluna, üstüne, içine baktı, birkaç kerehafifçefiskeledi:"Abooov Ağam!" dedi ardından da. "Bu İtalyan şapkası,abooov,bubir kucakpara...BunuAdanadakiDeliMemetbilegiyemez.""Giyemezya,"diyeövündüMurtazaAğa."Elbiselerini şimdi burada mı giyecek Ali Ustamız, evde mi,bohça yapayım mı?" "Evde," dedi Murtaza Ağa. "Ancak ev
münasiptirböylebirelbiseye."TerzielbiselerihemenbirbohçayapıpAliyeuzattı:"Buyurustam,hayırlıolsun,gülegülegiy.""Yazdeftere.""Başüstüne,başüstüneAğam."MurtazaAğaönde,TopalAliarkadaterzidençıktılar.Konağadoğrugelirlerken:"Avrupaymış,kadirkıymetbilirmişAvrupa,deyyuszındıkZekiBey,bizsankibilmiyormuşuzgibi.DeğilmiAlikardaş?""ÖyleAğam.""MuallimzındıkZekigelsindeşu fötürü, şuelbiseyigörsün,Avrupada böylesini giymişler mi bakalım, söylesin. Dillerinepelesenk etmişler, Avrupa da Avrupa! Aaah, ayağındaki şukırmızıpostallardaolmasaydı,ozamanişte,kimkadirkıymetbiliyor,kimbilmiyorbütündünyagörürdü."Avluyugeçipkonağınkapısınageldiler.Yukardan,balkondanHüsne Hatun onları gülümseyerek, sevinerek izliyordu. Aliyisevmişti.İnceliğine,davranışına,insanlığınahayrankalmıştı.Merdiven başında onları karşıladı: "Aldınız öylemi giyitleri?Şapkadanegüzel!Hayırlıolsun,hayırlıolsun...""Büyük,aynalıodaaçıkmı?""Açtım," dediHüsneHatun. "Açık ama beni bekleyin kanıdaazıcık."Hemençabucakgidipelindebirbohçaylageriyedöndü."BudaAlikardaşabenimhediyem.İkikatdongömlek,üççiftçorap,mendiller...BuyurAliEfendikardaş.""Gel!" Murtaza Ağa kapıyı iteleyip Aliyi içeriye soktu. "Sengiyin,bengeliyorum.Donunugömleğinidedeğiştir.ÇorapdagiySonradaberberegideceğiz."Kapıyıkapadı,onubalkondabeklemekteolanHatununyanınagitti:"Sağ ol," dedi. "Bu adamı el üstünde tutmalıyız.Onuherkestanıyor.MuallimZekiBeydiyormuşki,onudünyanıngazeteleriyazıyormuş.Ozındıkokumuş.İnceMemeddenbizikorursabuadam korur. Millet gittikçe azgınlaşıyor. Koskocaman Beyöldürüldüdekimsenintüyükıpırdamadı.KorktuğuylakaldıAliSafaBey...""Öldüğüyle kaldı," diye öfkelendi Hüsne Hatun. "Fıkaranın
ölüsünü de it ölüsü gibi kokuttular. Allah Ali Safa Bey gibikimseyietmesin.Buadamiyibiradamabenziyor.""İnceMemedindeadamı...""Nebiliyorsun?""Benbiliyorum,anlıyorum.Amayavaşyavaşbizimtarafımızageçiyor.Birhain,birkafir,amabir insanyanıvarbuadamın.Ekmek yediği sofraya bıçak sokuculardan değil. İçtiği birkahveninhatırınıkırkyılsayıcılardan...""Becerikli,akıllı.İnsanböylesiinsanlaragüvenmeli.""SağolHatun,onasendehediyeleryaptın.Biliyordumzaten.Helebengideyimbakayımbakalım,giyinmişmibizimAliAğa!"İçeriye girdiğinde Ali giyinmiş, aynanın karşısına geçmişkendisineşaşkınşaşkınbakıyordu."GelHatun,gel!"diyedışarıyabağırdıMurtazaAğa, "geldeAlikardaşımızıgör.Gelgördenebiçimyiğit,yakışıklıbiradamolmuşbizimkardaşımız,gör!"Hatun koşarcasına odaya girdi, aynadaki Aliye uzun uzunbaktı,çokciddibiryüzle:"Negüzelbirelbiseyaptırmışsınız,"dedi."ÇokdayakışmışAlikardaşa,tıpkımebusgibiolmuş.Hayırlıolsun.GülegüleeskitAlikardaş."Alinin"Sağol,"diyesesiancakduyulabildi.MurtazaAğadaAlininyöresindedönüyor,şapkaya,elbiseye,gömleğe bakıyor, Aliyi tepeden tırnağa inceliyordu. Sonundadinginbirsesle:"İyi, münasip, güzel," dedi. "Yalnız bel kemeri eksik, onuunuttuk. Hatun, benim bel kemerlerinden birisini al dagetirsene."Hatunhemencecikçıktıgeldi:"Al,"dedi,"bunudahayenigetirmiştinAdanadan."Murtaza Ağa kemeri aldı, kendi eliyle Alinin pantolonunageçirdi,tokayısıktı."İstersengevşeteyim."Alibaşıyla,iyiişaretiyaptı.MurtazaAğageriyeçekildi, yanagitti,önegeçtiAliyebaktı.Aynanıniçindeonuseyreyledi.Pencereninönüneışığagötürdübirsüredeinceledioradaonu:
"Oldu," dedi. "Ali kardaşı böylece al götür Büyük MilletMeclisine,ortayerineoturt,herkesBaşkangeldisanır.Aaaah,şu postallar da olmasa... Yakışmıyor, üstte fötür, İtalyanmalı,alttadakırmızıdağlıçarığı,yakışmıyor.""Yakışıyor," dedi Hatun, "hem de bir güzel... Postal bizimgeleneğimiz, göreneğimiz değilmi, hem de dede yadigarımız,MustafaKemalPaşadaonuistemiyormu?"MurtazaAğanıngözleriparladı:"DoğrusunHatun,"dedi. "Geleneğimiz,göreneğimizdirbizimkırmızı postal. Orta Asyadan bu yana dede yadigarımızdır.MustafaKemalPaşabunuduysa,bilse,kendisidebizimAliAğagibi bu postalı giyer, BüyükMilletMeclisinin içinde zort zortgezinirdi...Sensağolhatun.Teşekkürederim,konuğuma,hemdebanaiyidavrandın.Asilazmaz,yoltezikmez,demişler.Senkibudünyanın,kocaTürkmeninensoyluBeyininkızısın...BizşimdiAlikardaşlanberberegidiyoruz.""Gülegüle,"dediHatun,onlarodakapısındançıkarlarken.Ali dimdikti, gerilmişti. Kaskatı yürüyor, önünebakamadığından bastığı yeri görmüyordu. Merdivenleriinerlerken nerdevse yuvarlanıyordu. Murtaza Ağa onukolundanmuhkemkavradıdaAliyukardanaşağıyatepetaklakdüşüpbiryerinikırmadı."Gülegülegidin.Akşamagelecekmisinizyemeğe?""Dur Hatun dur," diye telaşlandı Murtaza Ağa. "Az dahaunutuyordum. Ali Ağanın partallarını ateşe at da gözümgörmesinkardaşımAlininböyleparamparçagiyitlergiydiğini...AmanınihmaletmeHatun,derakapyak!""Olur,Ağa,olur,hemenşimdi,"diyeyukardanaşağıyakonuştuHatun.Aliboğazlanmayagötürülenbirisigibiderindeninledi:"Elini ayağını öpeyim Ağam, oğlunu öldürdüm ocağınadüştüm, yaktırma benim partalları. O şalvarı bizim köroğludokumuştu yedi yıl önce kendi eliyle. İpliğini kendi eğirmiş,boyasını kendi boyamış, kendi elceğiziyle dokumuş, biçmişti,dikmişti.AyağınıöpeyimAğam,yakmayınbenimpartallarımı.""Olmaz,"diyekükrediMurtazaAğa."Olmaaaz,benimgözümbir daha göremez senin, kardaşımın, o eski halini anımsatan
partalları. Dayanamam, göremem, duramam. Yakın onları,yakın!"Sesikonağıniçindeçınçınöttü."Hemen," diye kesin konuştu Hatun. "Hemen şimdi, ocakyanıyorzaten."Ali sustu, bir imdat arar gibi sağa sola bakındı, Ağa onunkolunagirmişdışarıyasürüklüyordu.Çarşıyı böylece geçtiler, dut ağacının altındaki berberdükkanınagirdiler. İçerdeberberdenbaşkakimsecikleryoktu.Murtaza Ağa Alinin başındaki fötrü alıp duvardaki çiviyeastıktansonra:"AliAğayısaçsakal...Birgüzeltıraşedeceksinki...""BaşüstüneAğam..."Murtaza Ağa orta yerde durmuş kalmış Aliyi kolundançekerekgötürdükoltuğaoturttu.Berber:"Demek izci Ali Ağayı da tıraş etmek bize nasip olacakmışAllahbugüzelgünüdebizegösterecekmiş..."Beyazönlüğünüözenlebağladı.Makasşakırdamayabaşladı.MurtazaAğabirazöteye,kirlikoltuğadörtköşeolupoturmuş,ünlü izci kardeşi Topal Alinin tıraşının bitmesini bekliyordu,kendikendineövünerek.
7Dağlarındoruklarınagünvurmuştu.Ortalıktaçıtyoktu.Silahseslerikesileliepeyiolmuştu.Aşağıdakibirçalınındibindenbirinilti geliyor, Kertiş Ali Onbaşı oraya bir kurşun sallıyor, iniltikesiliyor,birsüresonradagenebaşlıyordu.ObaşlarbaşlamazdaKertişAliOnbaşıgeneöfkeylesilahınıçalıyadoğrultuyor,birkurşundahasallıyorduoraya.Candarmalardan hiç ölü yoktu. Yalnız Dörtyollu Muhsinkolundanbiryaraalmış,kurşunsolbilekkemiğiniparamparçaetmiş,YüzbaşıdaonuaşağıdakiÇiçeklidereköyüneyollamıştı.OnlardaDörtyollununkolunuköydekicerrahasardırmışlar,biratabindiripkasabayayollamışlardı.Günyavaşyavaşaşağılara,dağlarınyamaçlarınainiyor,ışıltılıbir keven çiçeği pembesi usuldan, ince bir bulut kalkar gibibuğulanıyordu. Yüzbaşı bir kayanın üstüne oturmuş sigaraiçiyor, düşünüyor, bıyığının da bir ucunu, sigarayıdudaklarından aldıkça ağzına götürüp çiğniyordu. Ihırcıkkaranlıkkalkmış/ortalıkseçilmeyebaşlamıştı.Çalınındibindekiinilti daha geliyor, inilti duyuldukça da hemen arkasındanKertişOnbaşıbirelateşediyordu.Biraz sonra gün iyice açıldı, aşağıdaki düzlükte, kayaların,kevenlerinaralarında,kütüklerinarkalarındabirtakıminsanlarkarılmışlaryatıyorlardı."AsımÇavuş!"Asım Çavuş derin bir uykudan yeni uyanmışcasına yorgunayağakalktı,geldiYüzbaşınınkarşısınaselamıçakıpayaktadi.kildi."AsımÇavuş,buçetekiminçetesiydi?"Bilmiyorum Yüzbaşım. Benim bildiğime göre buralarda çetefalan yoktu. Buralarda çete barınamaz. Üstelik de bu kapanahangi eşkıya gelir de kısılır, anlamıyorum. Bu, yeni bir çeteolacak.""Bunların, bu imha ettiklerimizin arasında İnce Merrıedolabilirmi?""Bence olabilir Yüzbaşım. Çünkü o da çok tecrübesiz bireşkıya.""İnceMemediöldürdükdiyemibukadarüzüntülüsün,belki
öldürememişizdir.Nediyorsun?""BenceöldürdükYüzbaşım.""AliOnbaşı!""BuyurYüzbaşım!""İnceMemedşunlarınarasındamı?""Onlarınarasında.""Nebiliyorsun?""ÇünküYüzbaşım,birçobançocukancakİnceMemed içinokadardayağı yer,başkahiçbir eşkıya içinölmeyigözealmaz?birYörük.""KöpeğiniİnceMemeddençokseviyormuşdemekki."AsımÇavuş:"Onlar köpeklerini analarından da, babalarından da,kardeşlerinden karılarındanda, bu dünyadaherkestende çokseverler.""ÖyleysebundansonraişimizkolayÇavuşum.""Kolay...""Senbirköpeğinbukadarolduğunubiliyordundemek?""BiliyordumYüzbaşım.Amaherkesbuçobançocukgibideğil.Bu çocuk köpeğine karasevda bağlamış." Sözünü bitirirbitirmez, "Bak Yüzbaşım," diye de karşı kayalığın doruğunugösterdi.Yüzbaşı başını kaldırıp oraya bakınca gözlerineinanamadıKekeleyerek:"O mu, o at mı?" diye kendi kendine söylendi. "Ne tuhaf.DemekİnceMemedinölüsünügörmeyegelmiş."AsımÇavuş:"Çok tuhaf. Köylüler bu at için türlü şeyler söylüyorlar.Sözümona bu ata kurşun değmiyormuş, değse degeçmiyormuş."Yüzbaşıgüldü:"Birkeredahadeneyelimöyleyse.""Uzak,"dediAsımÇavuş."Kurşunyetişmez.""AliOnbaşı,şuatanediyorsun?""BirdeneyelimYüzbaşım.""Boş ver," dedi Yüzbaşı. "Şunları çok merak ediyorum,öldürdüklerimizi...AcabaİnceMemedaralarındamı?"
"AralarındaYüzbaşım.""SenhiçİnceMemedigördünmüAliOnbaşı?""Görmedim...""SenAsımÇavuş?""Benbirkeregördümgibiama,tanıyamam.""Köylüler?""OnlartanırlarYüzbaşım."Köylülerdeyavaşyavaş,aşağıdakikoyağındibindekidüzlüğetoplanıyorlardı ama yukarıya, candarmaların yanlarınaçıkamıyorlardı."Haydi eratı alalım da aşağı inelim, bakalım içlerinde sağ,yaralıbirkimsevarmı?""OinleyenindesesinikestimYüzbaşım."Aşağıya indiler,oçalınınardındaki inleyenadamağzı yukarıserilmiş, daha ölüsü soğumamıştı. Bıyıkları yeni terlemişgencecikbirisiydi.Sadecebelindebirtabancagözüküyor,odakabındançekilmemişbile.Başındafesbileyok."BuİnceMemedolamaz,"dediYüzbaşı."Odahayaşlıolacak.""Daha yaşlıdır," dedi Asım Çavuş. "Bu genç Kara İbrahiminyiğeniolmasın?""Onerede?"diyesorduYüzbaşı."Ogitti.Yiğenininölüsünügörmemekiçin,son iniltikesimceatınabindidegitti."Ölüleritekertekerdolaştılar,hepsidedokuzkişiydi.Ogenç,ölüsü daha soğumamış kişiden başka hepsinin başında da fesvardı. Hepsi de koşar koşar fişek bağlamışlar ve iyigiyimliydiler. Ellerindeki mavzerler de yepyeniydi, fabrikadandünçıkmışgibi.Sabahışığındanamlularımenevişliyordu.Kuşluk oluncaya kadar ölülerle uğraştılar, saçlarına,gözlerine,boylarınaboşlarınabaktılar,İnceMemeddir,diyebirkişinin üstünde karar kılamadılar. Şu yandaki çukurda yatan,daha parmağı tetikte olan, gözleri ardına kadar açılıp öylekalmış, sırtındaki sırmalı abası yepyeni kişi İnce Memedolabilirdi."BenziyormuİnceMemedeÇavuşum?""BuolabilirYüzbaşım.İnceMemedintarifineuyuyor.Omuzlarıgeniş, boyu kısa, avurtları çökük, bıyıkları gösterişsiz, gözleri
büyük,dizlemeçoraplar,Çerkeşhançeri...""Uyuyorbütünbunlarona,öylemi?""Tıpkı,uyuyor.""Bu olabilir öyleyse." Yüzbaşı kahkahalarla gülüyordu. "Halaoradaduruyor...""At sabahın gür ışığında ipileyen kayaların üstünde dimdikdurmuş,saltaradabirkuyruğunusallıyordu.Odaolmasabuatkayadanbirparçadırdenebilirdi.Köylülerde yavaş yavaşgelmişler, koyağın yarlarınınüstünesıralanmışlardı. Çıt çıkarmadan, soluk bile almadan, onlar daoralardadikilmişkalmışlardı.Yüzbaşıonlaraseslendi:"İçinizdeİnceMemeditanıyanlar,görenler,bilenlervarmı?"Yüzbaşısorusununkarşılığınıbirsürebekledi,kalabalıktançıtçıkmıyordu."HiçkimseİnceMemedigörmedimiiçinizden?"Kalabalıktangenebirsesçıkmadı.BuseferKertişAliOnbaşıbağırdı:"Yahu siz nasıl adamsınız, içinizde eşkıya İnce Memedi birgören yok mu? Nasıl olur? Hacı Musa sen, sen görmedin miİnceMemedi,gelburaya.""Sendegelihtiyar,"diyeöfkeylebağırdıYüzbaşı."Nehaindirbunlar. Hepsi tanır İnce Memedi bunların, ama söylemezler.Bendeonlaragösteririm."Yaşlı kişi, Hacı Musa uzun ak sakalını savurarak yokuştanaşağıyaindi,ölülerinyanınavardı:"BuyurYüzbaşım."Boynuincecik,birderibirkemikkalmış,sakallarıtagöbeğinekadarinmişyaşlıadam,tekertekerölülerebakmayabaşladı."Bunu,"dedi,"bunutanıyorum.BuKöstebekBekirinkeloğlu.BunaKelEşkıyaderler,yılınıunuttum,çoktanberidağlardadır.Öldürmüşlerişte."Yüzbaşıonuelindentutupgözlerifaltaşıgibiaçılmışeşkıyanınyanınagötürdü:"BuİnceMemeddeğilmi?"Yaşlıadameğildikıvrılmışyataneşkıyanınyüzüneuzunuzunbaktı.Eşkıyakurşunukarnındanyemiş,kurşunlaronunbelden
aşağısınıparçalamış,bacaklarıbirkangöleğiiçindekalmıştı."BilemedimamabuİnceMemedebenziyor."Yukardanbirdelikanlıhızlaindigeldi:"Ben tanıyorum onu," dedi. "Çiçeklideresinde ona azıkgötürmüştüm.""Öyleyse bu adam mı o?" Gözleri faltaşı gibi açılmış adamıgösterdiYüzbaşı.Delikanlıeğildi,uzunuzunkarnıparçalanmışadamıinceledi:"Budeğil,"diyerekdoğruldu."Bakbakalımşunlara,hangisiİnceMemedbunların?"Delikanlı hemen o nöbette olan, uyurken ilk kurşunu yiyeniriyarıadamıgösterdi:"İşte İnce Memed bu, azık götürdüğüm adam. İşte o boyukavakkadarolanİnceMemedbu.""İyibiliyormusun?Yoksaelimdenkurtulamazsın.Kemiklerinikırarım.""Bu Yüzbaşım. Ben Çiçeklideresinde üç gün üst üste azıkgötürdüğümİnceMemedibilmezmiyim...Konuştuğum,üçgünyanındaoturduğumİnceMemeditanımazmıyım.İştebuadamİnceMemeddir."AsımÇavuş:"AllahAllah,"dedi,"demekbizeİnceMemedineşkalinikendiköylüleriyanlışvermişler.""Vayalçaklar,''dediKertişAliOnbaşı."Bu İnce Memedse, ben de o Değirmenoluk köylülerine ya.pacağımıbilirim.Zatenhepsi bir olupHamzaBeyi linç etmiş,ler, onu da İnce Memedin üstüne atmışlar. Bunun hesabını,İnCeMemedindehesabınıbenonlardansoracağım."Yağız at daha orada, kayanın doruğunda, sabahın güneşivurmuş,pırıltılariçindebirheykelgibişavkıyarakduruyordu."İçinizdeİnceMemedigören,tanıyan,bilenbaşkabirkişivarmı?"Yukardangençbirkadın:"YüzbaşıEfendi,YüzbaşıEfendi,"diyebağırdı,"bakaşağıdanÇiçeklideresininköylülerigeliyorlar,onlarınhepsiİnceMemeditanırlar.""Çavuş, Mahmut Ağa Çiçeklideresinin Ağası değil miydi, o
burayagelirse...""OburadayokYüzbaşım,ovayaindi,çiftliğininbaşında.""Hanigürleyipduruyordu,oİnceMemeddekimmiş,kimmiş,diye...""GürlerYüzbaşım.""BekleyelimÇiçeklideresiköylülerinideİnceMemedibiriyiceteşhis edelim de, ondan sonra kasabaya haber ulaştıralım.Yanlış bir iş yapmayalım. Yoksa bütün dünyaya rezilolduğumuzunresmidir."Hemkonuşuyor,hemdebaşınıkaldırıporadadikilmişkalmışatabakıyordu.Az sonra Çiçeklideresi köylüleri geldiler, yokuştan aşağıyaötekiköylülerlebirliktedöküldüler,ortalıktaderinbirsessizlikvardı.Çokyaşlı,teltelaksakallarıuzun,beliikibüklümbiriortayaçıktı, eğilerek, uzunuzun inceleyerek, bütün eşkıyalara baktı,"cık" etti, "Bunların arasında İnceMemed yok," dedi. Ellerinigöğe açtı, "Çok şükür koca Allahıma," diyerek dua ettiktensonrakalabalığakarıştı."Gel bakalım ihtiyar," diye Yüzbaşı komut verir gibi bağırdı."ŞunualgetirAliOnbaşı."Ali Onbaşı yaşlı adamı kalabalığın arasından buldu çıkardı,Yüzbaşınınönünegetirdi."Nededin,nededin?"diyebağırdıYüzbaşı."BunlarınarandaİnceMemedyokmu,dedin?Birdeduaettinöylemi?""İnceMemedyok,"diyeyaşlıadamkendisindenbeklenmeyenbirseslegürledi."BenİnceMemedoğlumuseverim.""Severmisinokafiri,okanlıkatili?"diyevargücüylebağırdıgeneYüzbaşı.Yumruklarınısıkmışayağınıyerevuruyordu"Nebağırıyorsun?"diyebaşınıkaldırıpYüzbaşıyabaktıyaşlı."Niye öyle yırtmıyorsun yavrum, sen daha belekteyken benÇanakkalede, Sarıkamışta, Yunanda düşman kurşunlarınıyiyordum.Senöylebağırmasana.Banakim derler biliyormusun, bana Sarı Çavuş derler, hiç adımıduydunmu?""SenişimdiAliOnbaşıyabirteslimedersem...""Et bakalım et! O dinsiz imansız Kertişe, ben de Mustafa
KemalPaşayabirtelgrafçekeyimde,bakalımosizeneyapar...Kertişi de, seni de bir güzelce... Çanakkalede ben onun neyiolurdum bir sorsana Yüzbaşı Faruk Efendi..." Uzun sakalınıtuttukaldırdı. "Çokşükür,çokşükürkiAllahabunların içindeİnce Memed yok. Sen mi kaldın, bu Kertiş mi kaldı İnceMemedi öldürecek..." Asım Çavuşa döndü, sevgiyle baktı:"Bunasözümyok,"dedi."BuAsımÇavuşdeğilmi?Bunasözümyok. Bu Asım var ya, yiğit adam, has adam, taşağı dört okkaadam.Haydi teslim etsene beni Kertişine, o soysuz celladına,MustafaKemaldebunubirduysunda..."Yüzbaşı:"Bu adam bunamış," dedi gülerek. "Bunak ihtiyar! Alıngötürünşunu.""BakbakYüzbaşı,"diyebağırdıSarıÇavuş."BakİnceMemedorada."Kayalıktakiatıgösterdi."Yiğitisenonuyakalasana.Yöredekiköylüler:"OnunkusurunakalmaYüzbaşım,"dediler."Oçokbunadi.Negözügörüyor,nedekulağıduyuyor.""EskidenböylemiydibuSarıÇavuş?""Birzabitgörsetauzaktanhemensıçrayıpayağakalkaresasageçerdi.""Ohiçböylekonuşurmuydukumandanınkarşısında...""Obunadı.""O,eskidenolsahiçböylekonuşurmuydu...""İnceMemedölmedidiyedualarokurmuydu...""O, İnce Memedi yakalar, elini kolunu bağlar, Yüzbaşısınateslimederdi.""Oböylebelibükülmüşbiradammıydıki,obirdizçökerdi,mavzerini şöyle doğrulturdu göğe, bir kartal havadan tengermengeryeredüşerdi.""KusurunakalmaSarıÇavuşunYüzbaşım...""OİnceMemedihiçgörmedi.Görsebiletanımazki..."Sarı Çavuşun kalabalığın arasından daha sesi geliyor, amasöylediklerianlaşılmıyordu."Susturunşubunağı,"diyebağırdıYüzbaşı.SarıÇavuşunsesibirdahaduyuldu,kolunuötedekiatadoğruuzattı:
"İşte İnce Memed orada düdüğüm, yiğit isen onu vursana.Bak, aslanlargibi, günparçası gibi orada yıldırdayıpduruyor,vurabilirsenvursanaonu."Bundansonradasusturuldu.Bozulmuş, ikirciklenmiş Yüzbaşı gülümsemeye çalışarakboynunukıvırıpduruyordu."Şimdisöyleyinbakalımbana,İnceMemedhangisi?"Köylüler arasında bir tartışma çıktı, biribirlerine düştüler.Uzun bir süre aralarında tartıştılar. Sonunda ortaya mavidolamalı,kapıgibi,iribiryaşlıkadınatıldı."Ne biribirinize düştünüz bre ulan köylüler..." Eşkıyalarınbaşında teker tekerduruyor: "Breulanköylüler şuadamİnceMemed olabilir mi, bakınsana şuna, boynu armut çöpü gibiince, bir gözü de yılık, kıvrılmış yatar, bacaklarını da karnınaçekmiş.""Olamaz,"dedilerköylüler.Öteki eşkıyanın başucuna vardı. Bu uzun yüzlü, sarı sakallıbirisiydi.Kurşunkafatasınıalmışgötürmüş,beynigörünüyordu."Yabu,yabusarıçıyan,böylebirİnceMemedgördünüzmüsizhiç?""Görmedik," dedi on beş, yirmi köylü hep birden. "Böyle birİnceMemedolamaz.""Şuna bakın çocuklar, eli de tetikte daha... Korkusundankurşunsıkamamıştır.Bakınbirayağıdatopal..."Bugenişomuzlu,kısaboyunlueğribacağınınbirisikısa,askerpantolonugiymiş,azıcıkkamburbirisiydi.Birçukurdaydı.Herbiryanıdakaniçindekalmıştı."Ulan köylüler, Allah billah aşkına söyleyin şu topal gibi birİnceMemedi sizhiçgördünüzmü?"Burunkıvırdı. "YabukelKelEşkıyayıbuyörelerdebilmeyenvarmı?""Yok,"dedilerhepbirağızdankadın,erkek,çolukçocukbütünköylüler."Köylere gelir, çok güzel türküler söyler, Köroğlu hikayelerianlatır,VezirKiziroyunuoynar,bütünköylülerigülmektenkırargeçirirdi. Bir elinde sazı, bir elinde tüfeği... Biz ona eşkıyasözüylebakmazdıkki...VayKelEşkıyakardaşvay...""Uzunetme,"dediYüzbaşısabırsızlıkla.
"DurYüzbaşı,"diyedikeldikadın."Durbacım,durYüzbaşım.DurkisanaşuKelfıkarayayazıkettiğinisöyleyeyim.BizyaylazamanıgelincedörtgözleKelEşkıyanıngelmesinibeklerdik.Ogeldimiydi,bütünköylerobalarşenlenirdi.""Geçotur.""Dur Yüzbaşı Ağam, dur, sarı yavrum dur! Bu Kel Eşkıyanınhiçkimsekarıncayıbileincittiğiniduymadı,görmedi.Obirahırzaman ermişiydi. Öyle değil mi köylüler, elinizi yüreğinizinüstünekoyundasöyleyin,obirermişdeğilmiydi,söyleyin?""Ermişti,ermişti,"diyekalabalıktansesleryükseldi.BusıradaAsımÇavuşkadınınyanınageldi,sevecenbirsesle:"EmişHatun," dedi, "dur senin ermişinin hünerini ben sanagöstereyim.""GösterbakalımAsımÇavuşAğam,"diyedikeldiEmişHatun.Asım Çavuş eğildi Kel Eşkıyanın önündeki kapçık yığınınıgösterdi:"İştebukadarkurşunuosıktıbize,candarmaya.Bak,hiçbireşkıyanınönündebukadarçokkapçıkyok."EmişHatunonapekaldırmadı,geneköylüleredöndü:"Buermişyapılı,elisazlı,güzeltürküsöyleyen,tatlıadamhiçİnceMemedolabilirmi?""Olamaz,"dediler."Yabuçocuk?Dahabıyıklarıyeniterlemiş.Birtekkurşunbilesıkamamış.Önündehiçkapçıkyok...""HangisiİnceMemed,buradaİnceMemedvarmıyokmu,bizsanaonusoruyoruzEmişHatun.""Burada İnceMemed var," diye derin derin içini çekti EmişHatun. "Bizim ocağımız battı da söndü Çavuşum, burada, buölülerarasındaİnceMemedvarÇavuşum.BudünyayabirdahaböylebirİnceMemedgelirmiki..."Gitti,o iriyarı,sağyanınayatıp kıvrılmış, kütüğün üstündeki ilk kurşunu yiyinceböğürerekhavayafırlamış,sonradayöreyiçırmalayarak,ancakaltı kurşun yedikten sonra zorla can vermiş eşkıyanın yanınadiz çöktü: "Vay İnce Memedim vay," diye ığralanmaya, ağıtyakmaya başladı usul usul. Öteki köylü kadınlar da geldiler,ölünün yöresine halkalandılar, usuldan ağlamaya, ağıtsöylemeyebaşladılar.
"Muhtar kim?" diye kalabalığa bağırdı öfkelenmiş, tir tirtitreyenYüzbaşı."BenimYüzbaşım."Yüzbaşıkadınlarıgösterdi:"Bu ne, ne oluyor bu köyde, bir eşkıyaya, bir katile böyleağlamak?""Bizde kim olursa olsun, gelenek görenektir, ağlarlar, ağıtyakarlar.""Yerindibinebatsınböylebirgelenekgörenek!Gelyakına."Muhtar Yüzbaşının karşısına gelip hazır ola geçti: "Emretkomutanım."BusıradaYüzbaşınıngözünekayalıktakiatilişti:"Sendenüçgüniçindebuatınkellesiniisterim.""EmretYüzbaşım,başüstüneYüzbaşım...Üçgüniçinde.""Şimdi beni dinle Muhtar, dokuz tane beygir bulacaksın,bulabilirmisin?""Bizim köyde yalnız üç beygir var Yüzbaşım. Ama yakınköylerdeçokatvar,isteriz.""HemenbuluruzbeygirleriYüzbaşım..."dediKertişAli."Birkaçsaatiçindeisterim.Beygirlerçıplakgelecek.""AnladımYüzbaşım,başüstüneYüzbaşım.""BirdeİnceMemedinöldürüldüğünüenerkenkasabayanasılulaştırırız,AsımÇavuş,sensöyle."Asım Çavuş hüzünle, dokunsalar boşanacak yüzüyleYüzbaşınınkarşısındaçoktandırdikilmişduruyordu,taşgibi."Buralardaçokhızlıgidenatbulunurmu?""Öyle at bulunmaz Yüzbaşım. Bulunsa da sarp kayalıklarıaşamazatlar.""Yaneyapacağız?""Mutlu haberimizi en erken ancak ayağına çabuk bir kişiulaştırabilirkasabaya.""Böylebirkişiyitanıyormusun?""Biliyorum.""Kimo?""TazıTahsin.""Buradamı?""Kalabalığınarasındagördüm."Yüzbaşı elini çenesine verip bir süre durduktan sonra
mağaranın ağzındaki çınarların altına yürüdü. Asım Çavuş daarkasından gitti. Ulu çınarın gövdesinin altına döndüler.Yüzbaşıyavaşçasordu:"Bueşkıya İnceMemedmigerçekten,onunbizdekieşkalinehiçbenzemiyor.Oküçücükbiradam,buysadevgibi.""Anlamadım," dediAsımÇavuş. "Bunca yaş yaşadım, feleğinçemberindengeçtim,otuzyıldırbudağlarıdolaşırım,benbuişianlamadım. Bu adam İnce Memed değil bence, ama ağıtyakıyorlar."Yüzbaşı o yöne doğru baktı, ölünün başındaki kadınlarçoğalmışlar, belki birkaç köyün kadını bir araya gelmişlerhüngürdeşiyor, ağıtlar söylüyorlardı. İnceMemedin yiğitliğini,inceliğini, yakışıklılığını, sevdasını, Hatçesini, Abdi Ağayıöldürüşünü, köylüleri kurtarışını, gökteki meleklerin onu alıpgötüreceklerini, cennetin kapısınındahaouzaktangözükünceaçılacağını, onun yeşil donlu Kırk Ermişlere daha şimdidenkatıldığınısöylüyorlardı."Başkasına,başkaeşkıyaölüsüneağıtyakmazlarmı?""Bakın, görüyorsunuz Yüzbaşım, sekiz tane daha eşkıyayatıyor orada, hiçbirisine bakıyorlar mı, ermiş dedikleri KelEşkıyanınölüsübileköpekölüsügibiolduğuyerdekaldı.Bakınbakın,üstündedolaşıyorlarötekiölülerin...""Çiçeklideresindekaldı,değilmi,İnceMemed?""BenonuoradakuşattımdakılpayıelimdenkaçırmadımmıYüzbaşım?Hanisazçalanbiraşıkvardı,oSefilAşıkdedikleriÇiçeklideresinden olurdu. O da sonunda kaybolmuştu ya,hatırladınmı?""Hatırladım," dedi Yüzbaşı gülerek, gözleri sevinçtenparlayarak. "Evet, anlaşıldı, bizdeki eşkal ne olursa olsun, buince Memeddir." Çizmelerini kırbaçladı. "Şimdi bana TazıTahsiniçağır."Kalabalığa doğru yürüdüler. Yüzbaşının sonsuz sevinirkenbirden öfkelendiğini gören Asım Çavuş, bunu bir şeyeyoramıyor, bekliyordu. O, Yüzbaşısını çok iyi tanırdı, böyleçizmelerininüstündeheradımdayaylanarakyürürse,demekkioçoköfkelenmiştir.İşteozamanseyreylegümbürtüyü.Yüzbaşıkalabalığınucundazınkdiyedurdu.Kadınlargittikçe
çoğalarak, İnceMemedinyöresindeağıtlarını sürdürüyorlardı.Olayıduyanötekiköylülerdeyollarabelleredökülmüşler,gençyaşlı, kadın erkek, çoluk çocuk daha bir uçtan geliyorlardı.KayalıklardaöyledurmuşkalmışyağızatdaYüzbaşınınsinirinibiriyicebozuyordu."Asker,hazırol!"Komut sesi kayalıklarda yankılandı. Kadınların ağıtlarısürüyor, kayalıklardaki at da dingin dingin kuyruğunusallıyordu."Kadınlarahücum!Onlarıdağıtın."Candarmalarkadınkalabalığınasaldırdılarya,kadınlarkarşıkoydular, candarmalar önce bir insan duvarına çarpıp sonrakadınların arasında yittiler. Bağrıltılar çağrıltılar kayalıklardayankılandı."Sizinananızyokmu,sizinbacınız,sizinavradınız,nişanlınız yok mu, kafirler!" sözleri de gürültü arasındanduyuluyordu.Yüzbaşıbaktıkikadınkalabalığıbölüğünüyutuverdi."Süngütak!"Muhtar:"Aman Yüzbaşım," diye onun yanına koştu. "Bir vukuatçıkmasın,candarmayıgeriçek.Bizerkeklerdağıtırızonları."Yüzbaşı komut verdi, candarmalar gelip önünde hizayagirdiler.Onlardaöfkeiçindeydiler.Muhtar koşarak erkeklere gitti, onları toplayıp konuştu. Buseferoradakierkekkalabalığısaldırdıkadınlara,kimikarısını,kimi kardeşini, anasını yakalayıp sürükleyerek İnce Memedinölüsünün başından uzaklara götürüyor, onların ellerindenkurtulankadınlardagenegelipİnceMemedinbaşınadizçöküpoturuyorlardı. Diz çökmüş kadınlara erkekler genesaldırıyorlardı.Yüzbaşı:"Bu ne haldir Çavuşum?" diye Asım Çavuşa şaşkınlığınısöyledi."Buböyledir,Yüzbaşım.""Asiinsanlar.Bunlaraçokkötekgerek.""Çok kötek yediler ama Yüzbaşım, yüzyıllardan bu yana,uslanmıyorlar."
"Uslanmayacaklarda...Otazımınedir,onerede?""TazıTahsin...BuradaYüzbaşım."TazıTahsinhazırolageçmişçoktanberidiroradaduruyordu."Senmisino?""BenimYüzbaşım.""Çok, çok, çok çabuk kasabaya gidecek, benim sanavereceğim pusulayı KaymakamBeye ulaştıracaksın. Ne kadarçabukgiderdeİnceMemedinölümünüokadarçabukkasabayaulaştırırsan, kasaba Ağaları seni paraya boğar, seni zenginederler.Nekadarzamandaulaşırsınkasabaya?""Bilememama,ençabuk..."Muhtar:"Obirattandahahızlıkoşar,"dedi.Yüzbaşı bir taşın üstüne çöktü, cebinden bir kalem, defterÇıkarıpçabucakpusulayıyazdıTazıTahsineverdi."GöreyimseniTahsin,buakşamakadar...""BaşüstüneYüzbaşım.""TazıTahsinyelgibikoşarakkalabalığıniçindensıyrılıp!çıktı,birandadagözdeniradıyittigitti.Erkeklerdahakadınlarlacebelleşiyor,ağlaşmalar,kargışlarortalığıalmışsürüp
gidiyordu ya kadınların inatları da yavaş yavaş kırılıyordu. Bir anda her şeyduruluverdi. Ortalıkta ne ses, ne sada kaldı. Çıt bile çıkmıyordu. Kadınlarsabaşlarını önlerine eğmişler, karşı, pembe pembe ışığı savrulan yamaca akıpgidiyorlardı.Akbirbaşörtüsüdeniziaydınlığıniçindedalgalanıyordu."NeolduMuhtar?"diyesorduYüzbaşı."Neoldubukadınlaradaböylesüklümpüklümyamacaçıkıpgidiyorlar?"Muhtar, İnceMemedin soyulmuş ölüsünü gösterdi. Kadınlarölünün donundan gömleğinden, bir de tüfeğinden başka herşeyialmışlardı."Bunedemek?""Efendim,birölüönlerindeolmazsa,kadınlarölününgiyitleriüstünede,tıpkıölüönlerindeymişgibiağıtyakarlar,şimdiötekikoyağaağıtyakmayagidiyorlar.""Bela,"dediYüzbaşı."Bela,"dediAsımÇavuş."Bela,"dedilerKertişAliOnbaşıylaMuhtar.TazıTahsinkoşuyordu.Sevinç içindeydi.Kasabayabirhaber
ulaştıracaktı, isterse İnceMemedin kara haberi olsun. Bununkarşılığındadakimbilironanearmağanlarvereceklerdi.BelkiÇukurovada bir çiftlikte ona bir iş de bulurlardı. Böylesine atgibikoşmasınıgözönünealarak,belkideçokbaşka,güzelbirişverirlerdi.Belkideaskerolduğundaonucandarmayazarlar,o da Kertiş Ali Onbaşı gibi bir uzatmalı olur, belki de Çavuşolupşudağlardapadişahlığını ilanederdi.Önündebirkaçdağvardı,eğeryüksekdağlarıaşmakolmasaTazıTahsinalimallahgeceyarısınadoğrukasabayavarırdı.Tazı Tahsin yemek yemeden, su içmeden, bir an için olsundinlenmeden, bütün gün, bütün gece koştu. Kasabayagirdiğinde ayaklarını zorla sürüklüyordu ya, kıvanç içindeydi.Onunbukadartezbirsüredehaberikasabaya,böylesineçabaharcayarak,taBakırgediğimağarasındanburayakadarbirgün,bir gecede geldiğine kimse inanmayacaktı. BereketKaymakamlığıimliyordu,onuniçinhiçaranmadandoğruorayavarabilecekti. Kaymakamlığın merdivenlerini çıkarken günkuşlukoluyordu, artık solukalıp verecekhali bile kalmamıştı.Merdivenin basma geldiğinde tükenmişti. Yüzbaşının verdiğikağıdı elinde tutuyordu. Kapıdaki odacıya bir şeyler söylediama, anlaşılmadı. Elini adama uzattı, uzatmasıyla da boyluboyuncaoraya, tahtalarınüstünedüşmesibiroldu.Kendindengeçmişti.GürültüyüduyanKaymakamodacıyıçağırdı:"Neoluyor?""Biradamkapınınönünegeldidüşüverdi.Suyabatmışçıkmışgibi... Her bir yanından ter fışkırıyor. Elinde de bir kağıt var.Sımsıkıtutmuş,bırakmıyor."Kaymakam, biraz şişmanca, inek gözlü, gerdanlı, dazlakkafalı, gözleri yuvalarında fıldır fıldır dönen, feleğinçemberinden geçmiş birisiydi. Cumhuriyetten önce dekaymakamdı.Tamotuzüçilçedekaymakamlıkyapmıştışimdiyekadar.Merakladışarıyafırladı.TazıTahsinkapınınönüneboyluboyunca serilmiş yatıyor, göğsü körük gibi inip inip kalkıyor,olukolukdaterliyordu."Ölüyormu?""Ölmüyor," dedi odacı. "Çok koşmuş, uzak yerlerden uzunkoşarakgelmiş."
"Elindekikağıdıalbakalım,neymiş."OdacıTazıTahsininyumulmuşeliniaçıpkağıdıalmayaçalıştı,birtürlüeliaçamadı."Açılmıyor.""AllahAllah,nasılolurdaaçılamaz,gayretet!"Odacı diz çöküp Tazı Tahsinin elini iki elinin arasına aldı,çabaladıçabaladı,geneaçamadı."Olacakgibideğil!"Kaymakam kendisi eğildi, o da denedi. El kenetlenmiş birtürlüaçılmıyordu."AllahAllah,çokmerakettim,nediracaba?""Bukadar,böyleölürcesinekoştuğunagöreçokmühimbirişolsagerek.Açılmıyor...""Açılmıyor," dedi Kaymakam. "Derhal doktoru çağır. Anlatona. Gelsin de bir iğne yapıp, şu adamın elini açsın. Ölüyormu?""ÖlmüyorEfendim,"dediodacımerdivenleredoğrukoşarken.Bu sırada Tahrirat Katibi, öteki memurlar da haberlenmişler,merdivenin altında birikişmişlerdi. Korkularından yukarıya,Kaymakamın katına çıkamıyorlar, yukarıda bir şeylerindöndüğünü anlıyorlar, ama ne olduğunu bilemiyorlardı.Önlerinden merdivenleri üçer üçer atlayarak inen odacı daonlarabirşeylersöylemefırsatınıbulamamıştı.Az sonra yakında, karşı sokakta olan Doktor, çantası elindekoşarakgeldi.Hiçbir şey sormadandiz çöküpuzanmış yatmışadamı,göğsünüaçıpdinlemeyebaşladı."Birşeyiyok,"dedi."Şimdikendisinegelir.""Eliaçılmıyor,"dediKaymakam."Nasılolur?"diye şaştıDoktor.Güçlübiradamdı,kendisidedenediaçamadı."Bekleyelim,"dedi."Azsonrakendinegelir.""Biriğneyapsana.""LüzumuyokKaymakamBey.Azsonra...Bekleyelim.""Buyurun," dedi Kaymakam, Doktoru odasına çağırdı. "Neolabilirki?Birkahve?""Sade.""Anlamadım.""Birşokolabilir.""Neredengeliyor,nereyegidiyor,bellideğil...Elindekikağıt...
Durmadandaterliyor,bakınsana...""Şimdikendinegelir."Dışardan:"Gözleriniaçtı,"diyebağırdıodacı.Kaymakamla Doktor kapıya çıktılar. Tazı Tahsin gözleriniaçmış,şaşkınşaşkınyöresinebakıyor,gözleribirKaymakamın,bir Doktorun, bir odacının üstünde gelip duruyor, soru dolubakışlarlaonlarıizliyordu.Sonradaağırağırdoğruldu.Birdenelinebaktı,kağıdıgördü.Kağıdıgörünceherşeyianlayıpayağafırladı:"KaymakamBey,KaymakamBeyyetiştim,"dedi."Yetiştim!Birgünbirgecede...""Oelindekine?""YüzbaşıFarukBey...İnceMemediöldürdü.""Neee?"diyebirçığlıkattıKaymakam."Kim?İnceMemedmi?YüzbaşıFaruk...Verokağıdı."TazıTahsineliniKaymakamauzattı,eliaçılmıyordu."Verokağıdıbana!"TazıTahsindahasoluyordu:"Açılmıyor,"diyeboynunubüktü. "DurBeyim,benonuşimdiaçarım."Biryandaneliniaçmayauğraşıyor,biryandandasoluksoluğaanlatıyordu:"BakırgediğimağarasındaçevirdiYüzbaşım,sabahakarşı.Gün ışıyıncayakadarmüsademeettiler.Yüzbaşı,İnce Memedi kendi eliyle öldürdü. İnce Memed de öyle İnceMemed değil, senin benim gibi dört adam eder, çam yarmasıgibibir şey.Yüzbaşım tam iki kaşınınortasındanvuruvermiş."Tazı Tahsin sonunda elini açabildi: "Açtım," dedi sevinçle,kağıdı Kaymakama uzattı. Kaymakamın, Doktorun, odacınınağzıkulaklarındaydı.Kaymakamdurup durup elindeki pusulayı bir daha bir dahaokuyordu."Bu İnceMemedbaşımızaçokgaileaçacaksanmıştım,eh,odahalledildi.Şimdirahatız.Öbüreşkıyalarınhiçbirehemmiyetiyok. Asıl canavar olan buydu. Halk bunu tutuyor, koruyordu.Ankara da, Adana da bizi çok sıkıştırıyorlardı. Evet, bu iş debitti. Kasaba eşrafı da bu çocuktan çok korkuyorlardı. O, Ali
SafaBeyiöldürdüktensonrauyumamayabaşladılar.Sankiİncegelecek,hepsinitekertekergözlerindenkurşunlayacak...HeleMurtaza Ağa, o ne gece, ne gündüz yerinde duramıyor, hepİnce Memed gelecek de onu gözbebeğinden kurşunlayacaksanıyordu.Şimditamam."TazıTahsinayaktadikilmişkalmışsallanıyordu.KaymakamıngözüortadakalakalmışTahsineilişti:"DemekİnceMemedlebirlikteYüzbaşıFarukBeyinöldürdüğüeşkıyasayısıdokuz,öylemi?""Tam dokuz tane.Hepsi de ölü. Yüzbaşım bana dedi ki ulanTazı, kuş kanadıyla uçsa bu haberi senden daha çabukKaymakamıma ulaştıramaz. Yarın sabah bu haberiKaymakamımıza yetiştirmeni senden dilerim, dedi. Ben dedüştümyola,biratbile,BeylerinArapatlarıbilebendendahaçabuk koşamaz, dört günlük yoldur Bakırgediğiyle kasabaarası, ben de koşup bu haberi zatına ulaştırdım. Benim adımTazıTahsin.Askerolurkenbenicandarmayazmanıvehemdebeni uzatmalı onbaşı, istersen de çavuş yapmanı zatındandilerim. İşteo zamangöreşkıyalarınkökünasıl kazınırmış.OKertiş Ali var ya, o vizzo... Onun köylüyü dayağa çekmekten,karakola her düşenden rüşvet almaktan başka bir bildiği yok.Çok da korkak... Ben rüşvet de almam, beni uzatmalı onbaşıyaparsan. İstersen de bütün köylüyü, anamı babamı bile öylebir sopadan geçiririm ki, Kertiş Ali Onbaşı da, Yüzbaşım da,MustafaKemalPaşadayanımdavızkalır.""Adımne,adımnedemiştin?""Tazı."Kaymakamönündekikağıdayazdı."Tazıne?""Tazı Tahsin derler bana. Ben bu dağlarda attan daha hızlıkoşarım. Bir keresinde çocukluğumdaydı, bir tavşanı koşarakyakaladımdaişteolsebeptenbenimnamımaTazıdediler,TazıTahsin. Adımı da imam koymuş Tahsin diye, yüzbaşısınınadıymış.""Gidebilirsin.""Buyur?""Gidebilirsin."
"Gidebilirmiyim?""Gidebilirsin.""Buyur,yamuştuluğum,yamüjdem?""Gidebilirsin."Tahsininağzıaçıkkaldı.Birşeylerdahasöyleyecektikiodacıonukolundantutupdışarıçıkardı."Yüzbaşımbana...Muştuluğunu...Seni, dedi, altına,gümüşe,tarlayatakımaboğacakAğalar,Beyler,dedi..."Boynunubüktü."Ben öldüm yahu. Az daha canım çıkıyordu. Görmedin mi şugözlerinle kardaşım? Ben ölmüyor muydum? Bırak kolumukardaşım."Odacı onun kolunu ancak aşağıda, Hükümet konağınınavlusundabıraktı:"Çek git buradan," dedi. "Ulan hayvan, Hükümetin koskocaKaymakamınaböylekonuşulurmu?""Buyur?""Dedim ki Hükümetin koskoca bir Kaymakamına böylekonuşulmaz.""Buyur?""SenbilmiyormusunkiKaymakamonbaşıdanda,yüzbaşıdandadahabüyüktür?""Buyur?Yabenimmuştuluğum?""Bre ulan sersem sepet, mankafa, hiç Kaymakamdanmuştulukistenirmi?""Buyur?""Şimdisenburalardadurmabenidinlersen,buralardabaşınabirişaçacaksınsen.""Buyur?"Odacı onu orada bırakıp yukarıya çıktı, Tazı Tahsin de gidipkonağınavlusundaişlemeliantikairibirmermertaşınınüstüneoturdu.OdacıTazıTahsinineliaçılıraçılmaz,Kaymakam,Yüzbaşınınpusulasını okuyup da iş muhkemleşince hemen aşağıda,merdivenindibindebekleşenmemurlarakoşmuş,memurlardabu mutlu haberi hemen dışarıya yetiştirmişlerdi. Kasaba biranda bu inanılmaz haberle çalkalanmaya başlamış, dükkanınıkapatan pazaryerine, pazaryerindeki Tevfiğin kahvesine
koşmuşlardı.Murtaza Ağa haberi duyduğunda konağında Topal Aliyikarşısına almış, ona gelecekteki tasarımlarını anlatıyor, onuzengin,Karun,çiftliksahibiedeceğinisöylüyordu.Busabahdaonatamyüzliravermişti.Buyüzliraylabeşaltıtanekırmızı,ayboynuzluöküzalınabilirdi.Küçükbir tarlabilealınabilirdi.Aliiçten içe, gerçekten Murtaza Ağayı sevmeye başlamıştı. O,göründüğü kadar saf, temiz, doğrucu bir adam değil, hinoğluhin, kurnaz, dalkavuk, kan içici, çıkarcı, yalancı, berbat birkiŞiydi,bunuAlibirkaçgündeiyiceöğrenmiştiya,onugenedesevmeye başlamıştı. Bu mendebur, bu aşağılık adamı sevmekistemiyordu, içinden, derinden gelen bir duyguyla da onusevmekten kendini alıkoyamıyor, bu yüzden kendinden, kendiinsanlığındanutanıyordu.HaberigetirenkebapçıNusretti."Doğru mu ulan bu getirdiğin haber?" diye ayağa fırladıMurtaza Ağa. Boynu kıpkırmızı kesilmiş, boyun damarlarışişmişti. "Doğrumugetirdiğinhaber?"Kebapçıyabirsarılıyor,onu öpüyor, soluk soluğa kalmış soruyordu: "Doğru mu buhaber? Doğruysa seni Murtaza Ağan... Murtaza Ağan seni...Sanayenibirdükkanaçarım.Neistersenyaparım.Muştuluğunbaşım üstüne, dile benden ne dilersen..." Kendinden geçmiş,durmadandadoğrumu,doğrumu,diyesoruyor,ardındanda:"Murtazaseninkaragözlerinekurbanvehemdehayranolsun,kebapçı Nusret Efendi," diyordu. "Murtaza senin güzeldillerine..."Bu sırada odalardaki kadınlar, yanaşmalar, hizmetçiler desalonadöküldüler.HüsneHatunyeredizçökmüş:"Çokşükür,çokşükürAllahımseninbugününe,budirliğine,budüzenine.Şuadamınbizeölüyüzünügösterdinya,bizibuadamdan kurtardın ya çok şükür, çok şükür sana büyüklerinbüyüğüAllahım,"diyor,ardındandadudaklarıkıpırkıpırdualarokuyordu. "Onun ölüsünü şu gözlerimle görürsem, sana çiftekurbanlar keseceğim Allahım... Sen bana onun ölü yüzünügösterdinya..."MurtazaAğaensonundakebapçıyasormayıakıletti:
"Kimgetirmişhaberi,nasılolmuşbuiş,kebapçım,Nusretim?Bu haberi bana sen getirdin ya, muştuluğun baş üstüne. Odükkanısanaalacağım,mülkiyeti seninmuştunolacak.Hiçbirkıymetiyokbizimiçin.Kim,kimgetirmişhaberi?""Birköylü.Bakırgediğimağarasındandünsabahyoladüşmüş,bu sabah, az önce, kuşluklayın Kaymakama, odasına gelmiş,canıçıkmış.Avucundabirkağıtvarmış,zorlanölününavucunuaçmışlar,MurtazaAğamasöyleyim,içindenbirmektupçıkmış.MektuptaYüzbaşıyazıyormuşki, İnceMemeddeiçindedokuzeşkıyayıçeviripbirmağaradasabahakarşıhepsinitekertekergeberttim, diyormuş. Yalnız İnce Memed bizi bir iki saatuğraştırdı, otuz kurşun yedi adam, bana mısın demedi/diyormuş. Diyormuş ki, sonunda onu yaralı yakalayıp tamgözbebeğininortasınabenkendimateşettim,diyormuş."MurtazaAğaellerinihavayaaçtı:"Çok şükür koca Allahım sana," dedi, "bu günü de banagösterecekmiydin?"Hemen odaya koşup en güzel, düğünlerde bayramlarda,Ankaralara,Adanalaragittiğindegiydiğilacivertİngilizkumaşıgiyitini giydi. Kırmızı da bir kravat taktı. Yaka cebine dekravatın renginde bir mendil soktu. Yeni İtalyan fötrünü debugün ilk olarak giyiyordu, İnce Memedin ölümü onuruna.İstanbuldan getirttiği kundurayı da ilk olarak giyiyordu.MurtazaAğaodadançıktığındaikidirhembirçekirdekti.Hemencüzdanınıçıkardı,kebapçıNusretebirdesteuzattı:"Şimdilik bu kadar, bu kadar... Sonra, sonra o dükkanı,çalıştığın kebapçı dükkanını senin mülkiyetine geçireceğim.Senbanabuhayırlıhaberiverdinya..."Merdivenlere atılıp ikişer ikişer indi basamakları. Ayaklarısevinçten uçarak avlu kapısından dışarıya dimdik, büyükmeydansavaşıkazanmışkumandangibiçıktı.Haberiduyduğundanbuyanabirkeredönüpde,arkasındanona yetişmeye çalışarak gelen Alinin yüzüne bakmamıştı. Aliona ulaşabilmek için arada bir koşmak zorunda kalıyordu.Çarşıyı hızla geçip Kaymakamlığa geldiler. Avluya girinceMurtazageriyedönüponaşöylebirtepedenbaktıktansonra:"UlanTopal,"dedi,"durbakalımburada."
Haberi duyduğundan bu yana Alinin bir yumruk gelmişboğazına tıkanmıştı. Ağlamamak için kendini zor tutuyordu.MurtazaAğadançekindiğinden,hiçbirkimsedençekindiğindendeğil,dostadüşmanakarşıağlamak istemiyordu. İnceMemedöldükten sonra onun Murtaza Ağaya ne gereksinmesi kalırdıki...Bualçakköpeğede,şununsevincinedebak...Herkesnasıldaseviniyor...Haberibirandaduyankasabaçiçeğedurmuşulubirağacabenzemişti.Herkesgülüyor,şadımanlıkediyordu.Yada Aliye öyle geliyordu. Hükümet konağının avlusundayapayalnız kalmıştı. Dünyanın ortasında da kimsiz kimsesizkalmıştı. Farkında olmadan gözlerinden iri iri damlalardökülmeye başladı. Ağladığını dosta düşmana göstermekistemeyenAli,gittiavluduvarınınbirköşesineçömeldi,başınıdaönüneeğdi.Onun ağladığını gören Tazı Tahsin, bu ağlayan kelli felliadamın yanına gelip karşısına dikildi. Fötr şapkalı adam tıpkıdağköylülerigibiomuzlarısarsılasarsılaağlıyordu.Adamaiçikaynadı,onadoğruazıcıkeğildi:"Ağlama emmi," dedi. "Ne diye ağlıyorsun ki? Ne oldu, bir hal mi geldi
başına?"Bu sözleri duyan Ali ayağa kalktı, tıpkı köylüler gibi mavikumaş ceketinin yeniyle gözlerini sildi. Ama bir türlü kendinitutamıyordu.TazıTahsinakıletti:"Yoksa İnce Memede mi ağlıyorsun sen emmi?" dedi."Öldürdüleronu."Birdenodaağlamayabaşladı:"Kimağlamazki İnce Memede," diyordu, "öyle bir babayiğide. Bir kollarıvardı, benim gövdem kadar. Yedi köyün avratları da onunölüsünün başına toplanıp ağıtlar yaktılar. Bunu gören Yüzbaşıdasüngütaktırıpcandarmasmıavratlarınüstünehücumettirdi.Avratlarlacandarmalararasındayamanbircenkoldu.Köylerinerkekleri de candarmaların tarafına geçip avratları hep birolaraktan püskürttüler İnce Memedin ölüsü başından. İşte ozamanavratlarneyaptılar,neyaptılar,avratlardaİnceMemedibir iyice soyup giyitlerini, silahlarını aldılar, onun giyitlerininüstünde ağıt yakmaya Kınalıkoyağa gittiler. Ben burayagelirken avratlar Kınalıkoyağa birikmişler ağıt yakıyorlar,
ağıtlarından dağlar, taşlar inliyordu. Ağa emmim ağla, İnceMemedgibibirbabayiğide,aslanparçasınakimağlamazki..."Kendisidegözlerindenselgibiyaşlardöküyordu.Az sonra kendini toparlayan Topal Ali, karşısında ağlayandağlıdelikanlısınıtepedentırnağabirsüzdü:"Senneredenolursunkardaş?"diyesordu."Çiçeklideresindenolurumemmi.""SenniyegeldindebuHükümetiniçindeduruyorsunki,sanakimderler,güzeladınıbağışla.""BanaTazı Tahsin derler," diye gözlerini sildi delikanlı. "Benvarya,banaYüzbaşıpusulaverdi,amanın,dedi,İnceMemedinölüm haberini çabuk ulaştır ki kasabaya, seni göreyim...Kaymakam, Ağalar, Beyler sana birmuştuluk verirler ki, seniaskercilikte uzatmalı onbaşı, istersen çavuş da yaparlar, sanadaçokparaverirler.Bendeburadamuştuluğumubekliyorum.""Senibizeöldüdedilerdide...""Ölür gibi oldum. Kaymakamın odasının önüne öldüm dedüştüm.SonraeliçantalıDoktorgeldidebenidiriltti.""Derdinneydideböylekoştun?""Yüzbaşı dün kuşluklayın bana dedi ki, bu kuşluklayın seneğerhaberikasabayaulaştırırsan,dilebendennedilersen,bendedünkuşluklayınBakırgediğindençıktım.""Ne?Bakırgediğindenmi,neee?""Bakırgediğinin mağarasından... İnce Memedin atı damağaranınkayalığınınyücedoruğunadikilmişöylekartalgibiduruyordu,kıpırdamadan,yağızbirat.""İnceMemedinölüsünüsenşugözlerinlegördünmü?"Aliningözyaşlarıkesilmişti."Gördüm.""Nasılbiradamdıdedin?""Kocaman,irigözlü,karaçangalbıyıklı,uzun..."Kulacınıaçtı."İştebukadargenişgöğüslü,altındişli...""SenİnceMemedidahaöncegörmüşmüydün?""Görmemiştim.""YüzbaşıdaİnceMemedmi,dedi,oçangalbıyıklı,altındişlieşkıyaiçin?""Öyle dedi. Sevincinden deli oluyordu. Bir de o kayalıkta
duran atlan, avratlara öfkeleniyordu. Bütün Çiçeklideresiköylüleridebaktılaronunyüzüne,vayvay,dediler,zarıladılar,İnceMemedeyazıkoldu,dediler.""Ötekieşkıyalaradabaktınmı?""Teker teker baktım, hele birisi vardı, bıyıkları daha yeniterlemişonaltısındabirşey..."TopalAliTazıTahsinikolundantuttu,işlemeliantikamermertaşınorayagötürdü.Yanyanataşaoturdular.Topalöldürülmüşeşkıyaları Tazı Tahsine en ince ayrıntılarına kadaranlattırdıktansonra:"Bre Tazı oğlum," dedi, "sen Yel Musadan da yaman biradammışsın.Okadaryolunasılgeldin?""Geldim ama, öldüm de dirildim. Beni o eli çantalı Doktordiriltti."Ali gülmeye başlamıştı. Bütün bedenini bir sevinç almış,bıyıklarından, gözlerinden, ellerinden, giyitlerinden, topalayağındansevinçfışkınyordu.OnunbusevinciTazıTahsinedegeçmiş,delikanlıdaduruyorduruyor,kahkahalarlagülüyordu.TopalAli:"Bekleburada,"diyorduTazıTahsine."Bekledemuştuluğunual. Şimdi içerden Murtaza Ağa çıkacak, ben onu sanagösteririm, muştuyu ben getirdim, diye ona söyle... ÖtekiAğalaradasöyle.Sanaçokparaverirler.Vermezlerse,buradanbiryereayrılma.Azdahaölüyordun.""Ölüyordumdeğilemmi,benöldüm;öldümdeöbürdünyayagittimgeldim."Kasabanın ileri gelenleri, birer ikişer, güzelce giyinmişler,şakalaşarak, kahkahalar atarak geliyorlar, Hükümet konağınaçıkıyorlar,yukardandahabiresevinçlibağrışmalar,kahkahalargeliyordu. Ali de onlar kadar sevinçliydi ya, içini bir ikircikkurdu kemiriyordu. Midesini şu kadınların yaktıkları ağıtbulandırıyordu. Bu ağıt işi de olmasa, şimdiye kadar çoktansevincindenkanattakıpuçmuştu.Duruyor duruyor, düşünüyor, keskin gözlerini Tazı Tahsinedikiyor,onabakıyor,inceliyor,ardındandasoruyordu:"Sen İnceMemedi hiç görmüşmüydün?" diyor, ardından dabütüneşkıyalarıneşkaliniincedeninceyeonaanlattırıyordu.
"BizİnceMemedihiçgörmedik,"diyebaşlıyorduTazıTahsin."Görmedik ama biliriz onu biz. Onu bütün Toros dağları dabilir..."Ondansonraöldürülmüşötekieşkıyalarageçiyordu."Nasılbiradamdı,birdahasöyleseneİnceMemedi.""Ben onu iyice görmedim. Yüzbaşı pusulayı elime verincedüştüm yola, üç günlük yolu bir gün, bir gecede geldim. Azdaha ölüyordum. Öldüm de. Doktor diriltti. O da bir işeyaramadı.Muştuluğumuverirlermi?""Kimbilir,belkideverirler.""İnce Memed var ya, dağ gibi, çangal bıyıklı biradammışAlnınınortasındabirbenvarmış,Peygambermührü.Osebeptenonakurşungeçmezimiş.""Nasılgeçmişöyleyse?""Onunorasınıbilemem,onuancakkocaAllahımızbilir.Belkideölmemiştir.Bizimköylülerimizdiyorki, öteki köylülerdeokayanındoruğundabekleyenatİnceMemedinatıymış.OatdaKöroğlunun atı gibi ölümsüz bir atmış. Dünyada bir tek atvarmışKırkErmişlere,Ölmezlerekarışmış,odaKöroğlununatıimişBengisu içmişdeo,Köroğlu içememiş, at bu suyu içinceKırk Ölmezlere karışmış. Ondan sonra da Köroğlu KırkÖlmezlere katışmış. O da fakir fıkaraya yaptığı iyiliklerdendolayı.İnceMemedinatıoyücedağınkayalıklıdoruğundaİnceMemedinölüsünübekliyormuş,onualıpsırtınaKırkÖlmezleregötürecekmiş.Bennebileyimben,bütünköylüöylesöylüyor."Önde Kaymakam, yanında Belediye Başkanı, yargıç, savcı,sorgu yargıcı, arkalarında Zülfü, Taşkın Halil, Murtaza Ağa,Molla Duran Efendi, avukat Kozanoğlu, kasabanın öteki ilerigelenleriHükümetkonağınınkapısındançıktılar.Hepsidezillertakınmış gibiydiler, gülüyorlar, bağırarak konuşuyorlar,şakalaşıyorlardı. Belki de hiçbirisi ömründe böylesine utkulu,mutlubirgünüyaşamamıştı.AlionlarınarkalarındangiderkenTazıTahsine:"BakişteMurtazaAğaşu,"dedi."Şuyakasındakırmızımendilolan. Onun yanına var, korkma, hakkını iste, muştuluğunuversinler."OnlarcümbürcemaatHükümetkonağınınkapısınıçıkmışlardı
ki, Tazı Tahsin onların yolunu kesti, geldi Murtaza Ağanınkarşısınadikildi:"BenimadımTazıTahsin,"diyehazırolageçip selamdurdu."İnceMemedinkarahaberinibengetirdimsize. İstersenşunasor." Orada durmuş gülümseyen Kaymakamı gösterdi. "Üçgünlükyolubirgündeaştımdakoşarakgeldim.HiçbirArapahbenimgibikoşamazdı.Okadarçokkoştumki, iştebuadamınkapısına gelince ölüverdim. İşte bu iyi adamDoktor getirtmişdebenidiriltmiş."Kaymakamınyanınakadargitti,buseferdeonun önünde hazır ola geçti. "Doğru değil mi KaymakamAğam?"Kaymakamgülerek:"Doğru,"dedi.BuseferMurtazaAğanınönünegeçtiTazıTahsin:"Şimdi anladınız ya, benimölüpdirildiğimi, onun için benimmuştuluğumu verin. En çok muştuluğu da senden isterimMurtazaAğa."Ötekiler orada durmuşlar, bu incecik, çıta gibi dağlıdelikanlısınasevgiylebakıyorlardı."Şuadamvarya..."Sağeliniuzatıpengeridedurmuşsevinçiçinde dişleri, gözleri ışılayan Topal Aliyi gösterdi. "İşte buadam sizin her birinizin deve dişi gibi çok büyük adamolduğunuzusöyledi.HerbirinizMustafaKemalPaşayayamaç,Gizik Duran gibi birer büyük adammışsınız." Gene sağ eliyleMurtaza Ağayı gösterdi: "İlle de bu Ağa, çok büyük bir ağaimiş. Öyleyse hemen ne demeye benim muştuluğumuvermiyorsunuz?"Oradakilerin hepsi kahkahayla güldüler. ÖnceMurtaza Ağa,arkasından ötekiler, Kaymakam bile, ellerini ceplerine atıpcüzdanlarınıçıkardılar.ÖnceMurtazaAğacüzdanındanbiryüzlükçekipTazıTahsineuzattı, Tahsin gözleri faltaşı gibi açılmış parayı onun elindenaldı:"BununhepsinibanamıveriyorsungüzelAğam?"dedi."Hepsinisanaveriyorum,neşaştınöyle?""Ben şaşmayım da kimler şaşsın Ağam... Ben üç yıl Yüreğirtoprağındayanaşmalıkyaptımdabununyarısınıvermediler..."
BelediyeBaşkanı:"YavrumTazıTahsin,MurtazaAğagibibirağayısenYüreğirtoprağında,koca
Anadolunda,budünyadavarmısandın?"diyelafattı."Amennayokmuş..."dediTazıTahsin.ÖtekilerdebeşeronarsıkıştırdılarTazıTahsinineline.TaşkınBeyle Tapucu Zülfü de yüzer lira verdiler. BunaMurtaza Ağaçok içerledi. Onlar kim oluyorlardı da İnce Memedin ölümhaberine muştuluk olarak onun kadar para veriyorlardı. Çoköfkelenmiş, onların bu davranışı onurunu kırmıştı. Birisinereden geldiği belirsiz bir tapucu, ötekiyse İstiklalMücadelesinde dağlarda saklanmış, bir köstebek gibi çalıdiplerinden başını çıkaramamış, bunun karşılığı da İstiklalMadalyasıalmış,kabakyiyeyiyeacındanölmüş,sözümonabirköyağasınınoğluydu.Ayıpettiler,diyedüşündüMurtazaAğa,banakarşıderecesizayıpettiler...Tazı Tahsin ellerinde sıkı sıkıya tuttuğu paralar, gözlerişaşkınlıktan faltaşıgibiaçılmış,neyapacağınıbilemez,ortadaöylecekalakalmış,bir imdat istergibi,karşıdatekbaşınaağzıkulaklarında duran, tekerlek şapkasını gözlerinin üstüneindirmiş,onabütüniyilikleriedenTopalAliyebakıyordu.MurtazaAğa,TazıTahsinisertçağırdı:"Gelburayaoğlum."TazıTahsinkorktu,ikircikli,birkaçkereTopalAliyebaktı,busertadamınellerindekiparayıgerialacağınısandı.GözleribirKaymakama, bir Aliye, bir Belediye Başkanına korkuyla gittigeldi. Şuradan alıp yatırsa arkasından kurşun bile yetişemez,bir de dağları tutunca onu bir daha şeytan bile arasabulamazdı. Tazı Tahsin tam kaçmaya hazırlanırken MurtazaAğanın sesini bir daha duydu ve de elindeki cüzdanı gördü.Murtaza Ağa elinde iki yüzlük daha tutuyor, içten, sıcacık,sevecenlikleonagülümsüyordu:"Gel yavrumgel, sanaokadarazpara layıkdeğil.Senki, ocanavarın,oırz,omillet,ovatandüşmanınınvedeözbir,canbir kardeşimiz Ali Safa Beyin katilinin ölüm haberini ilkolaraktansenhaberverdin,hemdeölümünpahasına..."Taşkın Halil Beye, Belediye Başkanına şöyle meydanokurcasınagerinerekparayıTazıTahsineuzattı.TazıTahsino
andadondukaldı,ellerititredi,yüzüsarardı,paralarellerindenyere döküldü. İşte o zaman Murtaza Ağa sert, tepedendüşmancasına Aliye baktı. Ali koştu yerdeki paraları toplayıpTazıTahsineverdi.MurtazaAğa:"Yavrum Tazı Tahsin," diye onun omuzunu okşadı, "bundansonra bir hacetin olursa doğru bana geleceksin.MurtazaAğadiye sor,benimkonağı sanagösterirler.Sendekendi evinmişgibigel.Askeroluncada..."Tazı Tahsinin dili tutulmuştu, konuşamıyordu, yalnız göğsüheyecandaninipkalkıyordu."Demek Yüzbaşı Faruk İnce Memedi yakaladı, tamgözbebeğinin ortasından vurdu. Var olsun vatanın ortadireği,Cumhuriyetçocuğu,kahraman,hemdemillikahraman...Söyleyavrum,tamgözbebeğininortasındanmı?"TazıTahsinyutkunuyor,söyleyemiyordu."Şuparalarıcebinekoysana."Aliyi gene düşmanca tepeden tırnağa süzdü. O da hemenkoşupTazıTahsininelindekiparalarıdüzeltipşalvarınıncebinekoydu.Dalkavukçada:"Söyle Ağamıza," dedi, "söyle de Ağamız sevinsin, YüzbaşıİnceMemedinasılöldürdü...""İkigözününortasından,PeygambermührününtamüstündenvurmuşYüzbaşıİnceMemedi."Murtaza Ağa Alinin sesindeki alayı fark etti ama, şimdilikaldırmadı."Tam ortasından," diye gürledi. "Haydi gidelim." Topal Aliyedeöldürücübirbakış fırlattı.Kinli, soğuk.Bubakışla çok şeysöylemekistiyordu.Kaymakam önde, ötekiler arkada Belediyeye gittiler. BuradaYüzbaşıyıkarşılamatörenihazırlıklarınıkonuşacaklar,bubüyükhaberiAnkaraya,Adanaya,ArifSaimBeyebildireceklerdi.Birde mutlu haberi herkes duysun diye, kasabada duymayankalmamıştıya,çarşıyatellalçıkaracaklardı.BelediyedeilkolaraktantellalKamburAhmediçağırdılar.Onasöyleyeceği sözleri bir bir ezberlettiler. Ezberletmenin hiçbirgerekliğideyoktuya,KamburAhmetöylebirtellalçağırırdıki,
bu Çukurovada hiçbir aşık, Aşık Torun Paşa bile onunla boyölçüşemezdi.Topal Ali Belediyenin dış merdivenlerinde kalmış, genedışarda Ağasını bekliyor, başına gelecekleri düşünüyordu.Çarşının köşesinde durmuş kalmış Tazı Tahsin de onugözlüyordu. Sonunda bütün yürekliliğini topladı, Topal Aliyekoştu:"BengidiyorumAğam,"dedi."Sağol.Buiyiliğibanasenettin.Adınıbağışlabana,olurmu?""BenimadımTopalAli..."TazıTahsinonunsağınabaktı,solunadöndübaktı:"Yani,"diye sordu, "ünlü izciTopalAli senmisin,hanigökteuçankuşunizinibilesüren?""Benim,"dediAli."Abooov," diye şaştı Tazı Tahsin. "Sen böyle ne kılığınagirmişsin böyle abooov, vay vay babam vay! Ben varayım dagideyim,belkiakıllarıbaşlarınagelirdeparamıelimdengeriyealırlar. Ben bu paraylan on çift öküz bile alırım değil mi,istersem?""Alırsın.Beşdeatalırsın.Birdegelingetirirsineve.Dörtdeinek,birsürüdekoyun...""Helebenyoladüşeyim,yolcuyolundagerek...Abooov,TopalAli Ağam sen de ne hallere girmişsin. Sen eskiden de böylemiydinyoksa?""Böyledeğildim,"dediTopalAliyüzünüburuşturarak."Sağlıcaklakal.Seninbuiyiliğiniunutmayacağım.""Gülegüle..."Tellal bağırmaya daha Belediyenin önünden başlamıştı.Kambur Ahmedin öyle bir sesi vardı ki neredeyse Alininkulaklarınıpatlatacaktı."Eeeey ahali, duyduk duymadık demeyin, bugün, az önceYüzbaşıFarukBeydengelenbirhaberegöreİnceMemednamlıkaniçicieşkıyaöldürülmüştür.Eeeeyahali,ilanolunur."Elindeki büyük çanı çalarak, aynı sözleri söyleyerek çarşınınbaşına kadar vardı. Orada bir süre durup kendine çekidüzenverdiktensonra,birkaçkereöksürdü,ardındandadahagürbirseslebağırmayabaşladı.
"Eeeey ahali, duyduk duymadık demeyin, İnce Memed düngece tanyerleri ışırken Yüzbaşı Faruk Bey kumandasındakicandarmalarca sekiz kişilik çetesiyle birlikte imha edilmiştir.Bunun için Yüzbaşı Faruk Bey ve müfrezesi için büyükkarşılama merasimi yapılacaktır. Her dükkan bayrak asacak,bütün çarşı süslenecektir, tıpkı Cumhuriyet Bayramlarındaolduğu gibi. Eeeey ahali, duyduk duymadık demeyin, o kaniçici, o yediden yetmişe eline geçen kadının ırzına geçen ırzdüşmanı, o gebe kadınların karınlarındaki bebelerikurşunlayan, o yaşlı kimselerin gözlerini kızgın demirlerisokarakoyan, ogençkızların ırzınageçtikten sonraderileriniyüzen, o İnce Memed, gözlerinin bebeğinden kurşunlanaraköldürülmüştür. Onun ve de adamlarının leşleri yarın değilseöbürgünkasabamızagetirilecektir.Vehervatandaşocanilerinleşlerine tükürecektirvedebukan içicilerin,hususiyetle İnceMemedin cesedine kim tükürmekten imtina edersecezalandırılacaktır.Hemde en ağır bir cezayla... Eeeey ahali,Yüzbaşı Faruk Beyimizlemüfrezesi kasabamız ve köylülerimiztarafındanbüyük,muzafferbirkumandan,İstiklalMücadelesinikazanmış bir kumandan gibi karşılanacaktır. Eeeey ahali,duydukduymadıkdemeyin."Tellal Kambur Ahmet çarşıyı bırakmış, mahallelere dalmış,oralardada,elindekiçanısallayarak,vargücüylebağırıyordu.İnce Memedin zalimliği, kan içiciliği üstüne neler, nelersöylemiyordu.Herduyanıntüyleridikendikenoluyordu.Topal Ali Belediyenin geniş merdivenleri üstüne oturmuş,içerdençıkacakMurtazaAğasınıbekliyor,birdeonun,bundansonrakikendisinekarşıalacağıtavrımerakediyordu.BirdeşuTazıTahsinidüşünüyordu.Başınadevletkuşukonmuştu.Şimdio, iyi biliyordu, o kadar aç, yorgun, bitkin olduğu halde,geldiğindendahahızlıkoşuyordur,hemdearkasınadönüpbakabaka, birisi arkamdan geliyor mu, diye. Gelip de elimdenparacıklarımıalırlarmı,diye.Tazı Tahsin tıpkı onun düşündüğü gibi yapmış, koşarak yoladüşmüş,birandadakasabayıçıkmış,dağlarınyolunututmuştu.Canını dişine takmış, ne olursa olsun bir an önce kasabadanuzaklaşmaya, ormana varmaya çalışıyordu. Bir ulu ağaçlı
ormana ulaşırsa, artık onu değil Hükümet, izci Topal Ali bilebulamazdı,onyılarasa...Kaymakamönde,BelediyeBaşkanıveötekilerarkadagülüşeşakalaşa Belediyeden çıktılar. Bu sırada da pazaryerindendavullarınsesigelmeyebaşladı.TopalAlideonbeş,yirmiadımgeriden onları izliyordu. Hepsi doğruca kasabanın tek içkililokantası olan Nazifoğlunun lokantasına gittiler. Nazifoğlubütün hazırlıklarını yapmış onları epeydir bekliyordu.LokantayagirinceMurtazaAğaKaymakamdanizinistedi:"Bir saatakalmazevegidergelirimKaymakamBey,bir işimvarda."Ali lokantanın karşısındaki dut ağacının altında onubekliyordu.MurtazaAğaAlinin yüzüne bile bakmadı, amaAlineyapsıngeneonunardınadüştü.Murtaza Ağa önce pazaryerindeki Deli Fahriye uğradı, onunomuzlarınıokşadıktansonra:"Pıravo," dedi, "hem de sedhazar pıravo, öyle arzuhalleryazdım ki Fahri Efendi biraderim, arzuhal derim sana. Çokteşekküredervedeyüksekhürmetlerimisunarımzatına."Deli Fahri ayağa kalkmış, ceket düğmesini iliklemiş, elidüğmeninüstünde:"Aman efendim, aman efendim, hiçbir kıymeti yok. Zatınıziçin, şerefi aliniz için değil mi, biz değil Ankarayı, arzuhalleyedidüvelidonatırız,vehemdeayağakaldırırız.Yüksekzatınızyeterkiemirbuyursunlar.""Artıkkestindeğilmi?""Tabiikestimefendim,"diyeönündeboyunbüktüDeliFahri,hacıyatmazgibidebirkaçkezeğildikalktı."Şimdi senden bereketli ve de kamil, taşa, çeliğe işlerkalemindenbirricamdahavar.""Başüstüneefendim,emirbuyurulaefendim,emrinizderakapyerinegetirilecektir.""Şimdi beni iyi dinle, Dahiliye Vekaletine, bir, AdanaValiliğine, iki, BüyükMilletMeclisi Reisliğine, üç, bir de pekmuhterem mebusumuz Arif Saim Beyin çok ali zatına tebrik,teşekkür telgrafları yazılacak, bu telgraflarda büyük sergerdeİnce Memedin imha edildiği ve hem de sekiz hempasıyla
birlikte.Vehemdebüyümeden,YüzbaşıFarukBeyvemüfrezesitarafındanyılanınbaşınınezildiği...BuradaFarukBeyigöklereçıkaracaksınki,ominvalüzereişte.Öylegöklereçıkaracaksınkionunayaklarıhiçbiryeredeğmeye...Binbaşıola,kaymakam,miralay vehemdepaşalığa kadar pervaz vurarak, yani kanataçarakyüksele...""Pervazınneolduğunu,haşahuzurunuzdan,bilirizefendim."DeliFahriyerlerekadarbirkaçkezdahaeğildi."Biliyorum,senherşeyi,şeytanınyattığıyeribilebilirsin.Olsebepten işte biz de Siyasetçiye gitmeyip, böyle mühim işleriçinzatıdevletlerinegeliyoruz.""Estağfurullahefendim."Hacıyatmazbirkaçkeredahaeğilipkalktı."Evet,kıymetliarkadaşımızFahriEfendi,arzuhallereşunudailave edeceksin, İnce Memed sergerdesinin itlafından dolayıbütünÇukurovavehemdebütünTorosdağlarınınhalkı,düğünbayram ediyorlar, diye yazacaksın. Ve hem de bu düğün kırkgün kırk gece süreceğe benzer. Olacaktır deme, süreceğebenzerdemeklazım.FarukYüzbaşıvehemdemüfrezesininbusergerdeyi, yılanın başını ezmesi tüm milleti sevince garkeylemiştirki,onlarınsevinçlerinigörmeyesezadır.""Baş üstüne. Yüce zatınıza... Yüce zatınız var olsun, sağolsun... Bende öyle telgraf örnekleri var ki ta İstiklalMücadelesigünlerindenkalma.Okuyanıhüngürhüngürağlatır.Senhiçküsümçekme.""İlktelgraflarıbenimzaedeceğim,yanibenimadımıyazıpilktelgrafları ben çekeceğim. Benim çekeceğim telgraflar çokbaşka,çokyüksekkelimelerleolacak.""Biliyorum.""Bilirsintabii...Şimdibenidinle.""Baş üstüne, seni dinliyorum Ağam." Deli Fahri hazır olageçmişputgibiduruyordu."Bundan sonra buraya köylerden çok kalabalık gelecek.Kaymakam bütünmuhtarlara emir gönderdi, yediden yetmişekimvarsa,İnceMemedinölümübayramınagelsinlerdiye.İştesen o zaman tuttuğun köylüye telgrafların altına parmakbastıracaksın.Çocukolsun,kör,sakatolsun,senaldırma,yeter
kiadınıyaz,parmağınıbastır.""Çok gelecek. Zaten köylü emir vermeseydi de Kaymakam,kendiliğinden İnce Memedin ölüsünü görmeye gelecekti.Göreceksin, bugün yarın yer gök insan olacak.O kadar insangelecekkikasabaokadarinsanıalmayacak,dolacaktaşacak.""Tamam.Yazsen.Şuparayıdaal.Postacıyaparavermekyok.BuseferbütünparalarıTaşkınHalilBeyleMollaDuranEfendiödeyecekler. Onun için dayan, bir hafta gece gündüzdemeyecek,fabrikagibitelgrafyetiştireceksin.""BaşüstüneBeyim.Siyasetçiyidekendimeyardımcıalırım."Neyaparsanyap...YapdaAnkarayadolugibitelgrafyağsınyeterki...""Başvekiledeçekmeklazımdeğilmi,yavuzİsmetPaşaya?""Amman ha, az daha yavuz İsmeti unutuyorduk. Amman ha,unutmaonu."Arkasına dönünce, ilerde akasya ağacının altında dimdik,utkulu bir kahraman gibi duran, yüzünden gözünden,giyitlerinden,tırnakuçlarındanbilesevinçfışkıranAliyigördü.Onu küçümseyerek, dudaklarını büzüp aşağılayarak baştanayağasüzdü.Sonradatükürürgibibaşıylayürü,diyebirişaretçaktı.Bu işaretaltındaçokşeyyatıyorduya,Alininumurundadeğildi. Onun derdi İnce Memed öldürülmüş müydü, değilmiydi.TazıTahsinebakarsanöldürülmemişti,anlattığıkişilerinhiçbirisinin kıbalı İnce Memede benzemiyordu. Ya kadınlarınağıt yakmaları, ya yaşlı adamların onu tanımaları?Çiçeklideresinin insanları İnce Memedi tanırlardı. Ya onlarıntanıklıkları?İkircikiçindekıvranıyor,kahroluyordu.Doğruca, koşarcasına yürüyerek eve geldiler. Avluya girinceMurtaza Ağa öfkeli, küçümseyen, onu aşağılayan bir yüz vesesle:"Topaloğlan,senburadaazıcıkbeklebakalım,"dedi.Ali avlu duvarının dibine çömelip cebinden bir sigara aldıyaktı. Başka zamanlarda sigara içmek aklına gelmezdi. Böyleikirciklizamanlardasigaraiçmesedeliolurdu.Sigaranınbirinisöndürüpbiriniyakıyordu.Birazsonraonubiryanaşmabalkonaçıkıpçağırdı.Ali ağır ağır merdivenleri çıktı. Yukarda beş tane iri adam
ayakta durmuş, bekliyorlardı. Murtaza Ağaysa bir aşağı, biryukarıgidipgeliyordu.Birsüreöfkeyleböylegidipgeldi.Yüzüde gittikçe azgınlaşıyordu. Hüsne Hatun odanın kapısındadurmuş,kocasınıngidipgelişiniendişelibiryüzleizliyor,birelibaşındakiakbaşörtüsündesinirlisinirlioynuyordu.MurtazaAğageldi,adamlarınbirazilerisindedikilmişkalmışTopalAlininkarşısındadurdu:"Eeee Topal Ağa, söyle bakalım, İnce Memedin geberdiğineçoksevindinöylemi?"diyesordu.Aliusulca:"Ağambilir,"dedi."Ağanbilirya,yukardanbaktımağzınkulaklarınavarıyordu.Demekbukadarsevindin.Canınkurtuldu,değilmi?""KurtuldukAğam.""YüzbaşıFarukBey...""Yiğitadammış,pıravo.""Pıravo ki pıravo... Yılanı gebertti. Eee Topal Ali Ağa, bizseninleneyapacağızşimdi?İnceMemeddeöldüartık.""Allahrahmetetsinöldü.""Neee,neee,Allahrahmetmietsindiyorsunoköpeğe?"Murtaza Ağa, ayaklarını yere vurarak, bütün konağızangırdatarak, tüyleri diken diken eden bir sesle avazı çıktığıkadarbağırıyordu."Yani,yani...""UlanTopalköppek,neyaniyani...Nedemekyaniyani?""YaniMüslüman da, herMüslüman ölüsü için, Allah rahmetetsinderlerde...Allahrahmetetsin.""Susss,susss,susssTopalköpeksus!Kapımdabeslediğimbiruşakbile...Kardaşdeyipdeyatakodamıpaylaştığımbirisionarahmetokursa...""YaniMüslüman dedik de... Yani, yani... Yani Kuranda yazarda...Herkimolursaolsun...Müslümanda...""Ulan Topal köpek sen hiç yılandan Müslüman gördün mü?Domuzdan, canavardan, sırtlandan, ejderhadan, kan içicikenedenMüslümangördünmü?"TopalAlibaşınıönüneeğmişartıkkarşılıkvermiyor,ötekidedurmadan:
"Ejderhadan, sırtlandan, Anavarza ejderhasından..." diyebağırıyor, ortalığı çınlatıyordu. Boyun damarları şişmiş, teriçindekalmış,yüzümosmorolmuştu.HüsneHatunonunkolunayapışmışyatıştırmayaçalışıyor:"Aman Ağa dur, dinginle azıcık. Topal Ali Ağa ağzındankaçırdı.Dur,bukadaröfkelenme,sanabirşeyolacak."Uzunbir süreMurtazaAğabağırdıktansonrakendikendinedinginledi,geldi,başıyerdeTopalAlininkarşısındadurdu:"UlanTopalköpek,"dedi,"senkimoluyordundabenimbabayadigarı tabancamı alıp beline takıyordun, ulan, ulan.ulanköpek, bu tabanca senin gibi bin tane kanı ciğeri beş paraetmezinkanınıdeğmezmi?Söyleseneulan,senkimoluyordunda Karadağlıoğlunun tabancasını beline takıyorsun, söylesenedüdüğüm?"Gülüyordu, sesi öldürücü bir alaydaydı. "Topal AliAğa,şimdiçıkarbakalımbelindekiotabancayı."Ali, başı önünde beline davranırken, oradaki üç kişi birdenAğayla onun arasına girip perde oldular. Ali tabancayı çıkarırçıkarmaz en baştaki çok iri adam tabancayı hızla kapıverdi.ArdındandaAğayauzattı.Ağa tabancayı alıp şöyle bir havaya kaldırdı, kolunu birkaçkeresalladıktansonra:"UlanAliAğa,"dedi,"nedegüzelbindindeKaradağlıoğlununküheylanmazortatarakçarşıdageziyordun,lengerşapkayıda,mebusşapkasınıdabaşınageçirmiş...Ulanoşapkaseningibibiriitinkanınıdeğmezmi?"Durdu alay ederekten gene onu baştan aşağı süzdü: "Şunabak, şuna," diye kahkahalarla güldü. "Şuna bak şuna, daha oşapkayı başında tutuyor, utanmadan da... Ulan sende hiçutanma arlanma yok mu, ulan adam, senin gibi bir adam,kıyametkopsadaöylebirşapkayıgiyebilirmi?"Geriyeçekildi:"Teh," dedi, "amma da yakışmış mebus şapkası dağlı TopalAliye...Eşeğinsikininüstündekigül,kelebekgibi..."Kahkahalarla gülüyor, ha bire de yineliyordu, "eşeğinzekerininüstündekigül,üstündekigül!"Oradakiler de gülüyorlardı. Yalnız Hüsne Hatun, salonunortasında dimdik durmuş kalmış, başı önünde kıpırdamadan
duruyor,başörtüsününbirucuağzındaçiğniyordu.MurtazaAğabirdengeneöfkeyle, pencereleri zangırdatarakbağırdı."Çıkar o şapkayı başından. Daha, daha gözümün önünde okılıktaduruyor,dahha,dahha..."Ali sağ elini zorla, tükenmiş bir adamın eli gibi kaldırdı,Şapkayıbaşındanalırkenyeredüşürdü,hemencecikdeeğildi,yerden aldı, gözlerini kırpıştırarak yalvarırcasına oradakiadamlara baktı. Bir yerlerden bir imdat ister gibiydi. Genetabancayıalanadamuzandışapkayıaldıgötürdüsedirinüstünekoydu."Şuna bakın allahaşkma, daha durmuş orada tilki gibi bakıpduruyor. Ne utanmaz adamlar varmış şu dünyada..." Genebağırdı: "Çıkar o üstündekileri..." Sesi gene aşağılayıcı, alaycıbir hal aldı. "Şuna bak şuna... Şuna da bak Topala da neyakışmış İngiliz kumaşından elbise!Daha da durmuş bakıyor!Çıkar onları, Toppal köpek. İnce Memede Allah rahmeteylesinmiş!Çıkar..."Alihemensırtındakiceketiçıkardıyerekoydu."Verdiğimparalarcebindemi?"Ali usulca ceketi yerden aldı, cebinden çakmağını, tütüntabakasını,mendilini, çakısınıçıkardı, solelinealdı,parayıdaceketinüstünekoydu."Çıkar!"Ali yere oturup postalları çözdü.Ötekiler durmuşlar, bir hoşgözlerle,birazdaalaycıgülümseyerekonabakıyorlardı.YalnızHüsneHatunundahabaşıönündeydi.Sararmışyüzündehiçbirkıpırtıyoktu.Alipostalıçözdü,çıkardıceketinyanınakoydu."Çıkar!"Ali yalvarırcasına oradakilere bir daha imdat istercesinebaktı. Ardından da Hüsne Hatuna baktı. O hiçbir şeyiduymuyor, görmüyor gibiydi. Edemedi pantolonu da çıkardı.Arkasındandamintanıçıkarıpöteyefırlattı."Çıkar!"BirdenHüsneHatun:"Yeter, yeter!" diye bağırdı. "Bir insana bu kadarı da
yapılmaz."Aliyedöndü:"Yürügitkardaşım,"dedi.Ali dongömlek, yalınayakbaşı kabakmerdivenedoğrugitti,sonra da arkasına dönüp Murtaza Ağaya baktı, göz gözegeldiler, Murtaza Ağa onun bu bir anlık bakışından ürperdi,tepedentırnağatitredi.Ali merdivenin başında durmuş kalmış, bir şeyler söylemekistiyor, ardından da vazgeçiyordu.Birkaç kere ağzını açtı açtıkapadı.Sonravakur,ağır,merdivenlereyürüdü,kapıyıaçtıçıktıgitti.
8Topal Ali, böyle don gömlek, yalınayak başı kabak çarşınıniçinden geçmemek için,Murtaza Ağanın konağından yukarıyatenekemahallesinesaptı,birevaralarınasinerek,birkoşarakkasabayı soluk soluğa çıktı. Kan ter içinde kalmıştı. Kuruderedebir kovuğa sığınıp terinin soğumasını bekledi. İlerdekiköyde tanıdıkları vardı ama oraya bu kılıkta gitmekistemiyordu. Sabahtan bu yana ağzına bir lokma koymamıştı.Karnı zil çalıyordu. Daha ikircik içindeydi, durmadan İnceMemedidüşünüyor,bir türlübir kararavaramıyordu, acabaovurdukları adamlardan bir tanesi İnce Memed miydi? Yoldagetirilen ölüleri beklemeli, önünden onlar geçerlerkengörmeliydi.Candarmalarınhangigüngelecekleribellideğildi.Ya bugün gelebilirlerdi, ya da iki gün sonra. Ölülerin iki güniçinde kasabaya ulaşacakları kesindi. Bütün hazırlıklaryapılmış,köylerekadarbuyrultularçıkarılmış,kasabaonlarıtezgünde bekliyordu. Yüzbaşı Faruk da bunun böyle olacağınıbilirdi. O da şimdi kasabaya bir an önce varabilmek, yaptığıbüyükişintepkilerinibiranöncegörebilmekiçincanatıyordu.Bakırgediği mağarasından Çukurovaya iki yol inerdi, birisiyukardaki dereboynunun yolu, öbürü de çay boyunca inenyoldu. Çay boyunca inen yol, uzundu ama düzdü. Dereboynuyolu ise yokuşlu inişliydi ya, keseydi. Şimdi candarmalaryorgundurlar, bunlar aşağı yoldan inerler, diyedüşündüTopalAli. Ardından da Yüzbaşı şimdi sevincinden çatlıyordur, inişliyokuşlu, sarp kayalık olsa da kese yolu yeğler diye aklındangeçirdi. Bu iki düşünce arasında bir süre gitti gitti geldi,sonunda da yorgunluk, bitkinlik, insan ne kadar hırslı olursaolsun,onuyener,dedi,aşağıyoldabeklemeyiyeğledi.Genedeiçi rahat değildi. Aaah, yanında İnceMemedi tanıyan bir kişidaha olsaydı, yani Sarı Ümmet şu anda yoldan çıkıveripgelseydi...Teri kurumuştu, yola çıktı. Hem hızlı hızlı yürüyor, hem deelini gözüne siper edip uzun uzun bir arkasına, bir önünebakıyordu, bir tanıdık gelmezmola, diye. Şimdi buradan SarıÜmmetegitse,onualıphemendönse,yolunbirisinio,birisinide kendisi beklese nasıl olurdu? Olmaz, diye öfkeyle yere
tükürdü. O gidip dönünceye kadar, candarmalar geçip gitmişolabilirlerdi. Ulan, Topal Ali, ulan o köpeğin bütünaşağılamalarını yutan köpek, kasabanın kıyısında bekleşene,diye kendine sövdü.Ulan hırpo, inceMemed öldürülmüş olsabile, sen de bunu onun, o Murtazanın yanına bırakabilecekmisin, böylesi bir alçaklık elinden gelebilecek mi? Amma dagözbebeklerinden korkuyor, diye kendi kendine güldü.Murtazaylakarşılaştıklarıanıgözlerininönünegetiriyor,yolunüstünde durmuş kendi kendine gülüyordu. Elinde sapıfudisindenbirtabanca...Böylebirtabancayıneedip,neyapıpbulacaktı.Başındaolengerşapkanın,sırtındadaomavigiyitintıpkısı,ayağındadageneöylebirkırmızıpostal.Oda,MurtazaAğayla yattıkları oda... Odaya çıt çıkarmadan nasıl girilir, çokşükür onu bir iyice öğrenmişti. Murtaza onu görür görmezsapsarı kesilir, dili boğazına akardı, korkudan ağzını açıpkonuşamaz, en küçük bir ses bile çıkaramazdı. Belki dekurşunu yemeden ölüverecekti. Aman ölmesin. "Ağa, Ağa,Murtaza Ağa, işte ben geldim, İnce Memed değil de bengeldim. Bir al Arap atına bindim de geldim, cebimde de binaltın var.Aç, aç, açgözlerini, tamgözbebeğinin ortasından..."Kurşunlararkaarkayapatlayacaktı.Murtazanınhiçsesisoluğuçıkmayacaktı. Sonra soğukkanlı dışarıya çıkacak, HüsneHatunla, ötekilerle karşılaşacak, Hüsne Hatuna utanarakbakacak,sonrada,"HüsneHatun,"diyecekti,"hakettideğilmi,elimdeolsaseninhatırın,hemdegülhatırıniçinMurtazaAğayıöldürmezdim, çok cebelleştim kendimle senin gül hatırınıüzmemek için, ama kendime güç yetiremedim. Sen olsaydınbenim yerimde başka türlüsü elinden gelir miydi?"Merdivenlerden ağır ağır inecek, dışarda duran al ataatlayacak, candarmalar konağı sarmışlardır, atı dolduracak,ateşyağmurualtındankayıpçıkıpgidecekti.Kimsedegeçmiyoryoldan,vayseninyolgibiananıavradını."Kasabanın girişinde beklese olmaz mı? Bu kılıkla mı? Kimbilecek bu kalabalıkta kim olduğunu... Ama bunlar, bucandarmalar kesinlikle aşağı yoldan geçeceklerdir. Bunlar, bucandarmalar, körün değneğini bellediği gibi, bildikleri, herzamangittikleriyoldangiderler.Bircandarmanınkesedir,diye,
yukarıyoldanşimdiyekadargittiğihiçgörülmüşmüdür?"Şimdi giderim," diye kendi kendine konuştu, "giderim de oağın ağaçlarının arasına yatarım. Oralarda bostanlar olurdueskiden, belki bir bostancı bulurum. Karnımı da bir güzelcedoyururum."Murtazayıöldürmeden,biriyiyalvartmalı,tabanlarımınaltınıöptürmeli miyim? O çok şeyi hak etti. Dur hele dur, şu İnceMemedişibirhallolsun...Birkaçadımattıaşağıyaçayadoğru.Çayuzaktanbirışıkseligibi şavkıyıp, kıvrılarak ovanın üstünden akıp gidiyor,kasabanın altında yeniden ortaya çıkıyordu, daha incelerek,kıvrımlarını düz ovaya daha geniş sererek, bir ışık buğusuiçindeyalpyalpyanarak...O gün akşama doğru, karanlık kavuştu kavuşacak, çayınkıyısındakiyolavardı.Ağınağaçlarıbirormangibiydi,pembe,ak,koyukırmızıçiçeklerinigüneşinalnınasermişlerdi.İncedeninceye de esen ılık yelde kokuyorlardı. Yol boyunca, ağınağaçlarının arasından yukarılara doğru yürüdü. Karanlıkçöküncedeyolunüstündekiiribirçınarağacınınaltındadurdu.Daha yukarılara yürüyecek hali kalmamıştı. Yarım saat dahayürüse ormanı tutacaktı ya, ne gereği vardı. Çınarın kaimgövdesinesırtınıveripuyudu.Gününolaylarıonuyürümektendaha çok yormuştu. Biraz sonra başı önüne düşüverdi. İzciTopal Ali Çoktan uyumuştu. Tanyerleri ışırken bir çakalın azötesinde pavkırmasıyla hemen ayağa sıçradı, uyku sersemisağınasolunabakındı,yanındaMurtazaAğayıaradı,oandadakendinegeldi.Doğuyabaktı, ıhırcıkkaranlıkkalkıyor,dağlarınbaşı usuldan aydınlanıyordu, tanyerlerine belli belirsiz birmorla,birpembelikçökmüşgibiydi."Geçtilerse?"diyesöylendikendikendine.Genekendikendinegüldü."Ulan,
senTopalAlisin,"dedi,"Örümcekağındayürüsesenduyarhemenuyanırsın."Çayaindi,suyuavuçlarıylaalıpyüzüneçarpaçarpayundu.Karnı çok, çokacıkmıştı.Gündoğdu, ortalık kızdırdı. Yoldanbir geçen olmadı. Öğle oldu, gene bir Allahın kulu ortalıktagözükmedi. Ali çay boyunca, bir bostan bulurum, bir çobanlakarşılaşırım umuduyla ikindine kadar yürüdü, kimseylekarşılaşmadı.Birzıncarlıktadurmuşneyapacağınıdüşünürken,
ilerde, yemyeşil, bir insan boyundan da yüksek, sazlarakarışmış, geniş bir alana yayılmış bir böğürtlenlik gördü. KörkurdunkısmetiniverenAllah,diyeböğürtlenliğeseğirtti.Orayavarınca çok sevindi, her bir böğürtlenin üstü parmak kadar,parmakkadarkaraböğürtlenlerlesıvalıydı,üzümsalkımı..."Allahbenimşuakılsızbaşımıkoparsın,"diyekonuştu."Nasıloldudabuböğürtlenliğidahaönceakıledemedim!"Böğürtlenlertatlanmışlar,birkısmıdakurumuştu.Ali,diken,tevek, dal demiyor avuç avuç böğürtlenleri sıyırıp ağzınadolduruyordu.Ağzındatadınaerişilmezbirlezzetle,insanımestedenbirkokukalıyordu.Böğürtlenyiyeyiyetaazıncarlığıniçinekadargirmiş,karnıdabir iyice şişmişti. Susadı, böğürtlenliği çıkıp çayın kıyısınageldi, çay kan gibi ılık akıyordu, içmedi. Kıyıya oturup yarındibindeki çakıl taşlarının arasından, eliylebir çaykara açarak,kaynayan buz gibi suya ağzı aşağı yatarak doya doya içtiktensonra da birden ayağa fırladı: "Amanın ocağın bata TopalAli,senkarnınadaldın,yacandarmalargeçipgitmişlerse..."Yola çıkıp koca çınarın altına geldi. Akşama kadar oradabekledi. Yoldan gene bir Allahın kulu geçmiyordu. Karanlıkkavuşuncagenesırtıçınarıngövdesinedayalıbaşıönünedüştü.Uyandığında tanyerleri ışımıştı. Gün doğuncaya kadarbekledi, gene bir gelen giden yoktu. Bunlar öteki yoldangidecekler, dedi kendi kendine. Böğürtlenliğe inip bir karnımıdoyurayım da... Koşarak böğürtlenliğe indi, çabuk çabukböğürtlenleri ikieliylebirdenavuçavuçtıkınarakyedi,doydu.Dün açtığı çaykara kapanmıştı, kolayca yeniden açtı, soğuksudandoyadoyaiçti.Yolun ortasında durmuş bekliyor, bir karara varamıyordu.Yukarı yoldan gidiyorlar diye kendisini kesinlikle inandırıporayadoğrukoşmayabaşladı.Birbüyükkayalığınüstüneçıkıpoturdu. Buradan, Çukurovanın önüne serilmiş düzü, köyleri,sararmışekinyerleri,bükleri,bataklıkları,hüyükleri,Anavarza,Yılankale, Dumlukalesiyle, her birisi birer ışıltıya kesip ovayayayılmış kıvrım kıvrım uçan sularıyla gittikçe mavileşerek,dumanlanıp düzleşerek Akdenize doğru iniyor, oralarda,Akdenizinkıyılarındanağırağıryükselen,kabaranakbulutların
altında kalıyordu. Yollar da durmadan tozukuyor, toz direkleridönerek buralara doğru ipileyerek geliyor, yakınlarda biryerlerdesönüyorlardı.Yoldanöğleyekadarkimsegeçmedi.ÖğleyiazgeçeizciTopalAlinin kulakları çok uzaklardan gelen bir ıslık sesini seçti.Beklemeye başladı. Doğrusu geleni merak ediyordu. Bu birçoban ıslığı, bir ağaç kaçakçısı, bir candarma, bir köylü ıslığıolamazdı.Avcılardaböyle ıslıkçalmazlardı.Yörükler,dağlılar,Çukurovalılar, kasabalıların da ıslıkları başka başkaydı. Herkavim,her soy,hermilletbaşkabaşkaçalarlardı ıslıklarını veTopal Alinin kulakları çok ıslık duymuştu. Duymamışsa bilehangi ıslığınhangidudaktançıktığını şavullayabilirdi.Oböyledüşünürken, o kestiremediği ıslık sesi iki kere daha geldi. Buıslıklar bir insan ıslığına değil de, duyulmadık görülmedik birkuşun sesine benziyordu. Topal Ali merakından deli olacaktı.Her şeyi, İnce Memedi, Murtaza Ağayı unutmuş, şu yaklaşıpgelenıslığıdüşünüyordu.Yolun kıvrımından önce bir eşek başı gözüktü kocamankulaklarıyla.Sonraeşekbütünüyleortayaçıktı.Buiri,kapkara,besili, tüyleri yıldırdayan bir eşekti. Bu bir Yörük eşeği diyedüşündü Topal Ali, ancak Yörükler bu kadar iyi bakarlareşeklerine. Eşek yüklüydü ve yükün ağır olduğu eşeğinyürüyüşünden anlaşılıyordu. Birinci eşeğin arkasından birikincisi, bir üçüncüsü çıktı. Sırtlarındaki dolu kilim çuvallarınaltındabelleribükülüyordu.Enarkadandaçokgençüçkadıngeliyordu.Zülüfbiçimlerinden,başlıklarındanüçünündegençkızolduklarıanlaşılıyordu.Aliyola indi.Kızlarkarşılarındadongömlekbirisinigörüncegülümsediler."Durungüzelbacılar,"diyeönlerinegeçtiAli.Kızın birisi öndeki eşeği durdurmak için ıslık çaldı, eşek dezınkdiyeıslığıduyarduymazyerindekalakaldı."Neakıllıeşeğinvarbacım,"diyegüldüAli."Soyludur,"diyeşakalaştıkız."SoyuArabistandangelir,budaArapeşeğidir.""Hangiobadanolursunuz?""Sarıkeçilioymağından..."
"Neredengelipnereyegidiyorsunuz?""Kasabanınpazarınapeynirgötürüyoruz.""Halimi görüyorsunuz kızlar, burada bekliyorum. Karnım daaç. Burada da çok bekleyeceğim daha. Bana azıcık peynirekmekverirmisiniz?"Kızlardanbirisihemenöndekieşeklerekoştu,çarçabukbirkaçbazlamaylabirtekerlekpeyniraldıgeldi:"Alkardaş.""Sağolbacım,Allahkötügüngöstermesinsize.""Buradanebekliyorsunkardaş?Herhaldebaşındançok işlergeçmişolacak."AlibuYörükleri,heleSarıkeçilioymağını iyi tanırdı.Bunlaraİnce Memedi beklediğini söylemesinin hiçbir zararı yoktu.Kimseyebirşeysöylemezlerdi."İnceMemedi vurmuşlar kızlar," dedi Topal Ali. "Aaaah, ah,içim yanıyor kızlar. Candarmalar İnce Memedin ölüsünüçetesiyle birlikte getiriyorlarmış da, ben onugözlüyorum işte.İnceMemedinölüsünügöreceğim."Kızlardan üçü de üç yerden, bir çiçek gibi açarak, içtengülmeyebaşladılar."Kızlar,negülüyorsunuz?İnsanİnceMemedinölüsünegülermikızlar,siznebiçimkızlarsınız?""İnceMemedseninneyinolurdabekliyorsunölüsünü?""Hiçbir şeyim olmaz kızlar, hiçbir şeyim," diye inledi Ali."Hiçbir şeyim kızlar... Ama yüreğim yanıyor İnce Memedekızlar."Baştakihiçbirşeysöylemedenıslığınıçaldı,öndekikaraeşekıslığıduyarduymazyürüdü,kızlardagülüşerekyürüdüler.Aligitti somurtarak kayasına oturdu, uzaklaşıp giden kızlarınsevinç dolu gülüşlerini daha duyuyordu. Önce kızlara,"Orospular, Aydınlı orospuları, ne olacak," diye söven Ali,onların gülüşleri uzaklaşıp gittikten sonra kendine geldi,"Bundabir iş var," diye düşündü. "Bugencecik kızlar ne diyegülsünlerİnceMemedinölüsüne?"Peynir ekmeğibiraz yedikten, "çok şükür"diye ayağakalkıpgerindiktensonrakayalıktan indi,aşağıyolakoşmayabaşladı,çınara geldi. Elindeki peynir ekmeği geniş yapraklara iyice
sardı,çınarınkovuğunayerleştirdi.Kovuğunağzınıdakocamanbirtaşlakapadı,suyaindi,birçaykaraaçıpsuiçti.Çınarın altında uyudu, uyandı, yolu gözledi, içi götürmedi,yukarı yola çıktı, sonra aşağı indi. Sonra gene yukarı çıktı.Candarmalarınherikiyoldandageçtiğigeçeceğiyoktu.Çınarın kovuğundan son kalan peynir ekmek parçasını daçıkarıp yedi, üstüne de çaykaradan su içtikten sonra kasabayolunu tuttu. Nasıl olsa İnce Memedin ölüsünü kasabayagetireceklerdi.Dahakasabayaçokbiryolvarken,oralardankoygunkoygungelen davulların sesini duydu, bacakları titredi, yakındaki birkayanın üstüne oturdu. Kayanın yöresini fırdolayı sarmış, üstüste açmış çiğdem çiçeklerini gördü, gözlerinden yaşlarkendiliğindendökülmeyebaşladı:"EyvahTopalAli,"dedi,"eyvahkisana!Şimdikasabayagidipde şu düğün bayrama mı katılacaksın... Ocağın batsın dasönsünseninTopalAli,şimdikasabayavarıpdaİnceMemedinölüsünümügöreceksin,eyvahTopalAli..."Aşağıda, yamacın dibine yapışmış, camlarına gün vurupdünyayı bir tuhaf ışıltıya boğmuş kasabadan koygun koygungelendavulsesleriAlininyüreğiniburkuyordu.Genedekendiniyenemedi, gözlerinin yaşını yeniyle silip yola düzüldü. NeolursaolsunİnceMemedinölüsünügörmeliydi."Buna dayanabilir misin Topal Ali, İnce Memedin ölüsünügörmeye?Onun ölüsünü görünce ölmezmisin? Ya ölmemişse,sevincindençıldırmazmısın?"Kasabaya indiğinde bir köylü kalabalığını yola çıkmış,köylerinedönerlerkengördü,yanlarınayaklaşaraksordu:"Nereden geliyorsunuz köylüler, İnce Memedin ölüsünü mügördünüz?"Ona,onunbuyarıçıplakhalinetuhaftuhafbakanköylülerdenbirtanesi:"Niye soruyorsun Ağa, sen de mi görmeye gidiyorsun onunölüsünü? Biz onun yüzünü göremedik. Dokuz tanelerdi, herbirisini çıplak bir atın sırtına yüzükoyun atmışlardı. Baştakieşkıyanın, eğer İnce Memed oysa; babayiğit bir adam, attansarkmışellerineredeyseyeredeğecekti.Ötekiyüzdekiayakları
da öyle. Onun ağırlığından altındaki beygirin beli çökmüştü.Yüzünü göremedik. Diyorlar ki İnce Memedin tam alnınınortasında Peygamber mührü varmış. Bütün millet o mührügörmeye koştuk ama, yüzü ata dönük olduğundangöremedik.Sonradacandarmadairesinegötürdüler.Tüh,göremedikonuno mübarek gül yüzünü. Sen niye böyle çırılçıplak kaldınkardaşım?Yoksasenieşkıyalarmısoydu?""Yokkardaşım,yok,"dediAli,onlardanhızlauzaklaştı.Köylülerbölükbölükkasabadanayrılıyorlardı.TopalAlihangiköylü kalabalığına sorsa aynı karşılığı alıyor, kasabanınyöresinde dönmesini sürdürüyor, o kadar istediği, can attığıhalde kasabaya giremiyordu. Gün atıncaya kadar kasabanınyöresinde dolaştıktan sonra, yorgun, bitkin gitti büyük birbahçenin içindeki su değirmenine canını zor attı.Değirmenci,bütünkasabahalkıgibionunbaşınagelenleri,MurtazaAğanın,İnce Memedin öldürüldüğünü duyunca, kardaş diyerektendonattığı,altınaboğduğuadamınınasılkovduğunuduymuştu.Apak uzun sakallı, çok uzun boylu, küçük ela gözlü, uzunyüzlübirisiydi.Esmeryüzündekielmacıkkemikleriçıkıktı."Cuk cuk cuk," yaparak, boynunu kıvratarak Aliyi karşıladı."Duyduk," dedi, "başına gelenleri. Aldırma, üzülme, insanolanınbaşınaaklagelmedik iyilikdegelir, kötülükde... İnsanolanın başına her türlü alçaklık da gelir, yiğitlik de. İnsan,insandanherşeyibeklemeliAliAğa.Demek İnceMemedsenideAliSafaBeygibiöldürecekti,sendedağlardankaçıpgeldindeMurtazaya sığındın, oda seninbaşınabunlarıgetirdi, öylemi?"Onukolundantuttu,yandakiunlu,birsedirebenzeruzunsandığın üstüne oturttu. "Ben değirmeni durdurayım da öylekonuşalım."Gittideğirmenidurdurupgeldi.Ortalıktapervanelereçarpansuyunsesindenbaşkaseskalmadı."BreAliAğa,sendenesafadamsın,adambualçaklarainanırgüvenirmi?Adamıböylerezilederlerişte.Bütünkasabaonunsana bu yaptıklarıyla çalkalanıyor. O da önüne gelene, izciTopalAliyeşöyleyaptımda,böyleyaptım,diyeövünüyormuş.""Övünsün,"dediAliiçiniçekerek."Övünsünbakalım,dahanekadarövünecek..."GeliponunyanınaoturandeğirmenciKara
HasanAğa:"BakAliAğa, sanayarın sabahbir ceket,bir şalvar,mintan,bir de postal alır getiririm. Köşker senin şu öteki ayağınınölçüsünübiliyorherhalde.Murtazadeyyususanapostalıoradayaptırmış.Benbuakşamhabersalarım,yarınöğleyekadaro,sanapostalınıhazıreder.Dörtoğluylabirlikteçalışıyorlar.Ölsedebenimhatırımıkırmaz.""Sağ ol, var ol," diye onun ellerine yapıştı Topal Ali. "Benseninbuiyiliğininaltındannasılkalkacağım,nasılödeyeceğimbütünbunları?""SenTopalAlisin,"dediHasanAğa. "Senödersin.Nezamanödeyebilirsenozamanöde.İstersenhiçödeme.SenizciTopalAlisin."Alinin boğazına bir yumruk gelmiş tıkanmış, çabalıyorçabalıyorkonuşamıyordu.KaraHasanAğasonundaakıletti:"Vaybenimocağımbatmaya!"diyebağırdı."Yemeğiunuttum.Senşimdiacındanölüyorsundur."Hemen koştu, ocağın üstündeki isli bakır tencereyi aldıgetirdi, yana, uzun sandığın üstüne koydu. İki tane de tazekömbe getirdi, kaşığın birisini Alinin eline tutuşturdu,tencerenin kapağını açtı. Kapak açılınca ortalığı mis gibi birtürlü,aveti,tereyağıkokusualdı.YemeğiyiyipbitirdiktensonradırkiAlinindiliaçıldı:"HasanAğam,söylebana,"dedi,"senİnceMemedinölüsünügördünmü?""Gördüm.Dünsabahonuşuyoldan,önümdengeçirdiler.Amayüzünü göremedim. Çıplak beygirlerin sırtlarına atmışlardıonları. İnceMemedintamalnınınortasındaPeygambermührüvarmış, Faruk Yüzbaşı tam oradan vurmuş. Çünküleyim ki AliEfendi kardaşıma söyleyim, İnce Memede orasından, omühürdenbaşkayerdenkurşungeçmezmiş.""SenİnceMemedihiçgörmüşmüydün,HasanAğa?""Budeğirmenegelmiş,birgecedeburadayatmış,benimkülkömbemiyemiş,tıpkıseningibi,seninoturduğunyereoturmuş,amabenonugörememiştim,hernehikmetse.""Öldürdülermiacep?""Öldürmez olurlar mı, öyle bir düğün bayram kurdular ki
Ağalar, öyle bir şenlik şadımanlık, ancak İnce Memedöldürülünceböylebirşenlikşadımanlıkolur.KusurakalmaAlikardaş, o İnce Memed senin düşmanın ya, oğlum ölmüş gibiyanıyoryüreğimona.""Benim de..." diyebildi Topal Ali, ardından da boşandı,gözlerindenyağmurgibidökmeyebaşladı."Ağlama," diyordu değirmenci Hasan. "Ağlama ala gözlüAğam. Aaah, İnce Memed, yiğitler yiğidi İnce Memed, onadüşmanları bile ağlıyor,Mustafa Kemal Paşa bile duysa ağlarona. Kim ağlamaz ki bu babayiğide? Yedi ülkelik koca Torosdağları bile ağlıyor yiğide, ana kuzusuna. Ağlama kardaşımağlama, kader böyle imiş. O sağ kalsaydı seni öldürecekti.Onunyüzündenköyünü,evinibarkını,onbirçocuğunubıraktındagelipböylesialçakların,Ağalarınavucunadüştün,düştündeinsanoğlunun gördüğü en büyük hakarete uğradın. Ondansonra da düşmanına yağmur gibi gözyaşları dökerekağlıyorsun. Çünküleyim ki, insanoğullarının en soylularındanbirisisin.Seninkanınasusamışdüşmanınyiğitse,ağlarsın.Ağlakardaşımağla.İnceMemediçinakangözyaşıboşagitmez.NemutluİnceMemedeağlayan,kanınasusamışbiryiğideağlayankişiye!"Değirmenci Kara Hasan son sözleri yarım yarım, boğazıtıkanarak ancak söyleyebildi, ondan sonra o da ağlamayabaşladı.İkisiböyleepeybirsüreağladıktansonra,değirmencikalktı,değirmene yol verip abaraya bir çuval buğdayı boşalttı.Degirmen gürültüyle işliyor, konuşsalar bile artık öyle kolaykolaybiribirleriniduyamıyorlardı.YüzbaşıFarukBeyveonunkahramanmüfrezesinigözleyenler,onları Yanık Cevizde bekliyorlardı. Gelecekleri yoluöğrenmişlerdi. Topal Alinin sandığı gibi de onlar çayınkıyısındaki alt yolu yeğlemişlerdi. Uzaktan, candarmaların, atüstündeki Faruk Yüzbaşının, beygirlerin üstlerine atılmışölülerin karartıları gözükür gözükmez gözcüler atlarınaatladıkları gibi kasabanın yolunu tuttular. Haberi bir an öncekasaba Ağalarına yetiştirmek için atlarını çatlatırcasmasürdüler.
Kasabada her dükkan, her ev bayrak asmıştı. Çarşıya da üçtane zafer takı kurulmuştu. Zafer taklarının direklerini murtdallarıyla sarmışlar, bu koyu yeşil dalların aralarına kırmızı,sarı,akkasımpatılarsokmuşlardı.Hertakınüstünede,büyük,yere kadar sarkan bayraklar asılmıştı. Pazaryerine de genebayrağa sarılı bir kürsükurulmuştu.BuradaönceKaymakam,sonra Belediye Başkanı, ardından da öğretmen Sami Turgutkonuşacaktı. O, her Cumhuriyet Bayramında kürsüye çıkar,öylesine kahramanca konuşurdu ki, halkın iki gözü iki çeşmeolurdu. O olmazsa Cumhuriyet Bayramlarının hiç tadı tuzuolmazdı.Kızlar en güzel giyitlerini giyinmişler sokaklaradökülmüşlerdi. Dün geceden beri de bayramlıklarını giyinmişköylülerdurmadan,dağlardan,ovadanşehireakıpgeliyorlardı.Pazaryerinde dört beş davulcu zurnacı durmadan çalıyorlar,köylü delikanlılar da ortalarda halaylar çekiyorlardı. Herkessevinç içindeydi. Sabırsızlıkla İnce Memedin ölüsünübekliyorlardı. Haberciler gelir gelmez, Kaymakam, yanındakiAğalara:"Haydiyin beyler," dedi, "artık geliyorlar. Onları çokuzaklardankarşılamalıyız."Yepyeni, daha bir kere, o da geçenCumhuriyet Bayramındagiydiği smokinini giymiş, beyaz eldivenlerini sağ eline, fötrşapkasınıdasolelinealmıştı."Hamza Dayının otomobili kapıda bekliyor efendim," dediodacı.Kaymakamın bugün olağanüstü inceliği üstündeydi. Odacıyabile teşekkür etti. Önde Kaymakam, arkada Molla DuranEfendi, en arkada da tapucu Zülfü, Hükümet konağındançıktılar, Hamza Dayının otomobiline gene sırayla bindiler.Murtaza Ağa, bir iri İngiliz safkan ata binmiş, onlarıpazaryerinde bekliyordu. Bugün çok başka giyinmişti.Bacaklarında pırıl pırıl körüklü bir sarı çizme, çizmede altınkaplama olduğu söylenenmahmuzlar, lacivert külot pantolon,pantolonun üstünde çok kıymetli bir yeşil kuşak, çizgili maviceket, yemyeşil bir cep mendili, kuşağın renginde de birkravat... Başına da pırıl pırıl yanan Rusyadan getirilmiş
astragan bir kara kalpak. Kalpağını sağ yana yıkmış, sağelindeki sapı altın işlemekırbacını dizinin üstüne koymuş, soleliyle de dizgini tutuyordu. Böylece, atının üstünde avınıkapmayahazırlanmışbirkartalabenziyordu.Hiçkıpırdamıyor,yüzündeenküçükbirçizgibileoynamıyordu.Belkigözlerinidekırpmıyordu.Önde Kaymakamın otomobili, arkada Murtaza Ağa, onunarkasındadaherCumhuriyetBayramındamilisgiyitlerigiyerekatlarına binen öteki kasabalılar, her birisinin elinde birerbayrak,onlarınarkasındandadavulcular,davulcularınönündehalay çekerek ilerleyen köylü gençleri, onların arkasında dakadınlıerkekli,gençyaşlı,çolukçocukhalkkalabalığı,ağırağırkasabanındışınadoğruilerliyorlardı.Bubüyük, ucubucağı gözükmeyenkalabalık kasabayı ancakbir saatte çıktı. Öğleye doğru yukarı değirmenin üst başındadurup beklemeye başladılar. Derken Yüzbaşı yukarıdakigediktengözüktü.Atınınüstündedimdikduruyor,palaskasınıntokasına vuran güneş şimşek şimşek yansıyordu. Onunarkasındada,ayağıçarıklıköylülerinbaşlarınıçektikleriçıplakatlarınüstlerineatılmışölüler,onlardansonradacandarmalargeliyorlardı.Yüzbaşı,kalabalığayaklaşıncakalabalıktangökgürlergibibir"Yaşasın" sesi yükseldi. "Yaşasın Faruk Yüzbaşı! Yaşasın onunkahraman candarmaları... Yaşasın Türkiye Cumhuriyeti.KahrolsunİnceMemed..."Kalabalığın önünde öğretmen Sami Turgut kalabalığa nesöyleyeceklerini bu birkaç saat içinde ezberletmiş, o elinikaldırdıkça, bağırdıkça bağırıyorlar, elini indirip susuncasusuyorlardı.SamiTurgutkan ter içindekalmıştı ya,dahadacanını dişine takmış, boyun damarları şişerek hem bağırıyor,hemdebağırtıyordu.Yüzbaşı, çıplak atlardaki ölüler, candarmalar, Kaymakamınkarşısına gelince durdular. Yüzbaşı atından inerken davulzurna, bağırmalar birden kirp diye kesiliverdi. Yüzbaşı gittiKaymakamın önünde selama durdu. Kaymakam onu vardıkucakladı, alnından üç kere öptükten sonra koluna giripotomobiline götürdü. Otomobilde yan yana oturdular. Hamza
Dayı gaza bastı. Otomobil önde, ötekiler arkada yavaş yavaş,alkışlar, yaşa, var ol sesleri arasında kasabaya girip, doğruBelediyeye gittiler. Yolda, kasabanın içinde kurbanlar kesildi.Üçboğa,onbirkoyun,altıdakeçi...ÜçboğayıdaMurtazaAğakestirmişti.KoyunlarınbirkısmıTaşkınHalilBeyden,birkısmıdaMollaDuranEfendidendi.Çıplak beygirlere atılmış ölüler, İnce Memedin ölüsü başta,sokak sokak bir süre dolaştırıldıktan sonra pazaryerinegetirildiler. Candarmalar ölülerin yöresini çevirip halkaolmuşlar,kimseyiyaklaştırmıyorlardı.ÖnceKaymakamçıktıkürsüye:"Bubirbüyükmuzafferiyettir,"diyebaşladı."Sergerdeninbaşıİnce Memed sekiz kişisiyle birlikte Yüzbaşımız Faruk Beytarafından imha edilmişlerdir. Ve böylece de devletimiz büyükbir gaileden kurtulmuş bulunmaktadır. İşte görüyorsunuz,devletimize, öz bir milletimize başkaldıranların sonu budur."Eliylebeygirlereatılmış,elleri,boyunlarıcılızbeygirlerdeyeredoğrusünmüşölülerigösterdi:"İştebudur,işteböyledir."Kaymakam daha birçok şey konuştu. Dağdaki bütüneşkıyalarındaakıbetlerininbuolacağınısöyledi,İnceMemedinakıbeti bu olduktan sonra, dedi. Göğsünü kabartarak, fötrşapkasıelinde,halkı selamlayarakkürsüden indi.ArdındandaBelediyeBaşkanıkürsüyeatladı."Eeeey, muhterem Türk milleti," diye gür sesiyle başladı.Boynu uzuyor, kısalıyor, söylediklerinden pek bir şeyanlaşılmıyordu önceleri. Sonra birkaç kere pantolonundançektiler, o da kendine geldi, heyecanını yenip tane tanekonuşmayabaşladı."Buvatanı,"dedi,"hiçkimseşimdiyekadaralt edememiştir Bundan sonra da alt edemeyecektir.Milletimizin harimi ismetine tecavüz eden İnce Memed nameşkıyalargibileriniştesonubudur.Selçukilerdenberibumilletçok eşkıya görmüştür. Bütün başkaldıranlara! akıbeti buolmuştur. Bu vatan, bu din, bu millet düşmanları her zamanFarukYüzbaşıgibikahramanları,vatanevlatlarınıkarşılarında,tunç bir göğüsle bulmuşlardır. Evet, kahraman Yüzbaşı FarukBey, çelikten göğsünü, bu canavarlara her zaman tunç siperedip, işte onları bu hale getirmiş, onların ölülerini birer boş
çuval gibi uyuz, yağır beygirlerin sırtına atmıştır. Faruk BeyYüzbaşıya binbaşılık yazılıp gelir... Yok, yok, böylekahramanlarabinbaşılık,miralaylık,paşalıkbileazgelir.Çünküonlar, bu vatanı nice musibetlerden kurtarmış ve hem dekurtaracaklardır."Belediye Başkanı durdu, öksürdü, kürsünün üstündeki suyualıp lıkır lıkır sonuna kadar içti, kollarını birkaç kere açıpkapadı, şahin gözlerini baştan sona kadar alanı hıncahınçdoldurmuş kalabalığın üstünde dolaştırdı, kaşları çatılıp alnıkırıştı:"Evet, ve de bin kere evet! Yüzbaşı, Faruk Bey gibi birkahramanı doğurup bu vatana armağan bırakan analar varolsun,binyaşasın."Gene sustu, gözlerini kalabalığın üstünde dolaştırdı. YüzbaşıFarukutangaç,başınıönüneeğmiş,elindekikırbacınıusulusulçizmelerinevuruyordu."Haydihepbirden,bensöyleyincehaydihepbirden...YüzbaşıFaruk Bey gibi kahramanlarını, böyle fedakar, tunçsiperyiğitleri doğuran analar bin yaşasın. Haydi hep birden, binyaşasın..."Kalabalıkhepbirağızdan:"Binyaşasın!""İnceMemedgibibuvatanınnamnimetiylebüyüyerekten,buvatanın kıymetli evlatlarını hançerleyip, gözlerini oyaraktanonlarıöldürenİnceMemedlerkahrolsun!""Kahrolsun!""Lanetolsun!""Lanetolsun!"Belediye Başkanı üç kere daha kalabalığa lanet olsundedirttikten sonra kürsüden soluyarak indi. O iner inmez desabrıtükenmişSamiTurgutatladıkürsüye.Çoksoğukkanlıydı.Kürsüde bir süre bekleyerek, bir sağa, bir sola, bir arkayadöndü,halkıgözdengeçirdi.Hiçkimsedensesçıkmıyor,yalnızölülerin beygirleri kuyruklarını durmadan sallayaraksinekleniyorlardı."Irkımız," diye bir ses ortalığı çınlatınca herkes derindenürperdi, "kahraman ve hem de yüce, yüceler yücesi ırkımız,
yiğitlerimiz,yiğidinharmanolduğuülkemiz...Arıbirpınarsuyugibi temiz kanımız. Bütün damarlardan üstün can damarımız.Orta Asyadan buralara kadar kıl çadırlarda gelen ırkımız.Bütün dünyaya kan saçan, her kıl çadırı muhteşem bir sarayyapan ırkımız. İnsanlığın bayrağını yükselten bir ırktır bizimırkımız.Eğerbizolmasaydık,olmasaydık,olmasaydık..."Ellerini kollarını büyük bir hızla sallıyor, eğiliyor, kalkıyor,sağasoladönüyor,kürsüdekendiniparalıyordu.Kıpkırmızıdakesilmiş,teriçindekalmıştı.Sesigittikçeazgınlaşıyordu.Sankikalabalığa değil de taa şu uzaktaki perde perde moraranAladağakonuşuyordu."Biz olmasaydık bütün dünya ışıktan, yiğitlikten mahrumkalırdı. Dünyayı adam eden şanlı soyumuz... Biz olmasaydık,insanlıkkötürümkalırdı...OrtaAsyadansavletedipÖnAsyayakadar gelen soyumuz... Biz tarihlere adımızı altın harflerleyazdık. Kayalara, gökyüzüne yıldızları, ayı biz kazdık.Tanrıdağlarından attığımız ok Alp dağlarının bağrını deldi deöte yana geçti. Demir bilekli pehlivanlar saldık yeryüzüne.Kükremiş aslanlar misali, muhteşem yelelerimizi savurarak,sallayarak dolaştık yeryüzünü. Yolumuza çıkanı ezdik. Amandileyeninkılınadokunmadık.Mağrıptanmaşrıkakadardünyayızaptettik.Çelikdonlukaplanlardolaştıdünyayı,alınlarıayveyıldızlı. İşte arkadaşlar, siz böyle bir soydansınız. Bu soydan,İnceMemed nam kefere gibi kefereler nasıl çıkar, çıkarsa daişteokanıbozukköppekleri,işte,iştebuhalekoyarlar...Bakınişteoradauyuzbirbeygirinsırtındabiruhvebimecruhyatıyor.Ve hem de sarkmış başı, uzamış boynu ve elleri nerdeysetoprağadeğecek.Boyudevrilsinleşin,leşoğluleşin!Onlarkimolursaolsunlar,kanlannekadarbozukolursaolsun,onlarınbuvatana güçleri yetmeyecektir. Onlar Ali Safa Bey gibi kanıtemiz,kanıOrtaAsyadanbulanmadangelmişvatanevlatlarınınekadarçoköldürürlerseöldürsünler,onlarbitmeyeceklerdir.BirAliSafaBeyiöldürecekler, soylukanımızbinAliSafaBey,onbin,yüzbin,yüzmilyonAliSafaBeyyetiştirecektir.Biz,biz,bizbubatmışdevletintemelinikanımızlayuğurduk.Dahadünharimi ismetimize, tıpkı bu İnce Memed gibi elini kolunusallayarak giren hain düşmanları kanımızın ebediyete kadar
sönmeyecek ateşinde boğduk ve hem de kıyamete kadarboğacağız.Biz,bugünimtiyazsızsınıfsızkaynaşmışbirkütleyiz.Bizim eşitliğimizi bozan İnce Memed nam kafir gibisileri dekanımızda,alınterimizdeboğacağız..."Birden sözlerini kesti, gözlerini kısıp halka bir süre baktı.Kürsüde yelesi kabarmış, kafeste kükremeye hazır bir aslanabenziyordu. Kollarını ağır ağır yana açtı, ardından da yukarıkaldırdı:"Ölmez bu vatan," diye bağırdı. "Ölmez ölmez ölmez buvatan...Ölsede,ölsede,ölsedehatta...Çekmezküreninsırtıbutabutucesimi,cesimi,cesimi...Çekmez,çekemez,çekemez,"derken bir Kaymakama, bir Murtaza Ağaya, bir Yüzbaşıyabakıyordu.Kürsüden, bir kuş gibi kollarını açarak iki üç metre uzağafırladı, geldi Kaymakamın önüne düştü. Hazır ola geçip onunönündeeğildi.Kaymakam:"Seni candan tebrik ederimSamiTurgutBey.BenAnkaradabileseningibibirhatipgörmedim.HamdullahSuphiBeybile,Ömer Naci Paşa bile söz söylemekte senin eline sudökemezler."Oradakilerin hepsi de buna benzer sözlerle kutladılaröğretmen Sami Turgutu. Yalnız Murtaza Ağa onun kulağınaeğilipbirşeylersöyleyincebüyükhatibinyüzügüldü.Az sonra büyüklerin gitmesiyle candarmalar da beygirlereatılı ölüleri kuşatıp candarma komutanlığına götürdüler,eşkıyalarıbeygirlerdenalıpkarakolduvarınındibineyanyanadizdiler.İnceMemedindongömlekkalmışölüsüenbaştaydıvesırtını iyice duvara dayamışlardı, başı da sağ yana düşmüştü.Ötekieşkıyalaragelince,onlarıdaoturtmuşlar,sırtlarınıduvaradayamışlar, ayaklarını dauzatmışlardı, tıpkı İnceMemedgibi.Her birisinin de başı yana, omuzlarının üstüne düşmüştü.Candarmalar eşkıyaların tüfeklerini de kucaklarınakoymuşlardı. Fişekliklerine dokunmamışlar, kimisindeçaprazlama, kimisinde belden bağlama öyle duruyorlardı.Kimisinde kama, kimisinde tabanca, dürbün vardı. KelEşkıyanındaönünekocamanbirbombakoymuşlardı,tüfeğinin
kundağıyanına...Kaza candarma kumandanlığı eski bir yapıydı ve çok geniş,birmetrekadar yüksekliği olanbir taşduvarla çevriliydi. Tekkatlı hapisane damı da bu geniş avlunun içindeydi.Kumandanlıkavlusundaüçtanedeantika,üstüişlemelibüyükmermer taşduruyordu.Çokeskiden,eskieserleremeraklıbirOsmanlıyüzbaşısı,buyapıtlarıAnavarzakalesininyakınındakibirhüyüktenkağnılarlagetirtmişti.Birisininüstünde,caddeyebakanyüzündeçokgüzel,düzburunlubirkadınınresmivardı.Ötekiler asma yaprakları ve koyun başları, beş yapraklı,biribirlerinebenzeyençiçeklerlebezeliydi.Caddeyi bir anda büyük bir kalabalık doldurmuş, avluduvarınınüstünden,oradayanyanadizilmişeşkıyalarınboynubükük ölülerini seyreyliyorlardı. Kasabanın tek fotoğrafçısıGözlüklü Rahmi hemen makinasını kapmış, Yüzbaşıdan izinalmış, içeriye girmiş, eşkıyaların resimlerini çekiyordu. Resimçekerken de eşkıyaların başlarının dik durmasını istiyor, neyaparsa yapsın bir türlü onların başlarını dikleştiremiyordu.Sonunda onların başlarını dik tutması için bir candarmanınkendisineyardımetmesiniYüzbaşıdanistedi,YüzbaşıdaKertişAliOnbaşıyaemirverdi.BusıradaolayıbaştansonakadaryaşayanVayvayköyündenMusluÇavuşköyegidipolayıonlaradahabervermeyiakıletti.Duvarındibineyanyanadizilmişölülere,kalabalığınarasındanbir daha baktı sonra yola düştü. İnceMemeddedikleri adamıburada da, pazaryerinde de epeyce yakından görmüştü. Buadamı hiçmi hiç İnceMemedebenzetememişti. Az önce avluduvarının oradan baktığında sağdan üçüncü kişinin inceMemede benzediğini fark etti. Demek candarmalar o zebellagibi adamla İnceMemedi karıştırmışlar, diye düşündü. Ya dakendisiyanlışgörmüştü,İnceMemeddiyeonugöstermişlerde,ozebellagibiadamıanlamıştı.Köye gün kavuşurken girdi. Köyden çıt çıkmıyordu. Ne birkedimiyavlıyor, ne bir köpek ürüyor, ne de bir kuş ötüyordu.DoğrumuhtarboynuuzunSeyfalininevinegitti:"DuydunmuSeyfaliEmmibaşımızagelenleri?İnceMemedinölüsünü dağlardan bugün getirdiler," diye kara haberi ona
ulaştırdı.BoynuuzunSeyfaliboynunuuzatarak:"Suuusss!"dedi."SusMusluÇavuş,suskiocağımızbattı.Suski Koca Osman bunu bilmiyor, duyarsa oluverir. Seyran dabilmiyor, yoksam bütün köy biliyor. Bir yas çökmüş köyünüstüne... Sus oğlum sus! Koca Osman duyarsa oluverir. Nasılederiz de ona bu kara haberi duyurmayabiliriz? Seyran daperişanolurya,ogenç,sağlam.""Mümkünü yok," dedi Muslu Çavuş, "bir gün nasıl olsaduyacakOsmanEmmi.""Duyacak, duyar duymaz da canı oracıkta çıkıverecek. VayKoca Osman Emmi vay. Vay ki vay, akıbeti bu mu olacaktı,dağlargibiKocaOsmanın,başınaböylesiişlerdemigelecekti?Allahdüşmanbaşınavermesinböylebirfelaketi..."Muhtar boynu uzun Seyfaliyle Muslu Çavuş o geceuyumadılar,sabahakadarkonuştular.Köydenseçıtçıkmıyordu.Sabah oldu, gün kavuştu, gene köyde çıt yok. Bütün ova daöylesinebirsessizliğebürünmüştüki,ortalıkçınçınötüyordu.Sankiköydeki,bütünovadakicanlılarınüstünübirölümuykusuörtmüştü.Toprağınaltındabirtohumçatlasasesiduyulacaktı.GünkuşlukoluncaMusluÇavuş,Seyfalininevininkapısındandışarıyabir iki adımatıphemencecikdegeriyedöndü.Köyünsokaklarında hiçbir canlı yoktu. Böylesine bir sessizliktenürkmüştü.Gene karşı karşıya geçip oturdular, sabaha kadar her şeyikonuşmuşlar yorulmuşlardı. Ellerinde birer çöp önlerindekiocağın küllerini karıştırıyorlardı. Uzun, bu yoğun sessizliğiyırtanbir çığlıkla irkilip ayağa fırladılar.Çığlık öylesineuzun,usturagibikeskinbirçığlıktıki,sankigöğüikiyebiçmiş,geriyedönüpsusmuştu."EyvahMusluÇavuş,"dediSeyfali,"buçığlıkSeyranınçığlığıŞimdiartıkKocaOsmanduyar,bircenazedahakaldırırızyarınöbürsügün.HaydiSeyranınevinegidelim."Seyran evinin duvarının dibine çökmüş, oraya yumulmuş,gözleri kapalı, kıpırtısız duruyordu cansızmışcasma. Taş gibidevinimsizdi.Eve her gelen Seyranı bu halde görünce hiçbir söze
varamıyor, bir köşeye büzülüp oturuyor, gözlerini de Seyranadikip kalakalıyorlardı. Seyranın evinin önü gittikçekalabalıklaşıyordu. Gene yoğun sessizlik olduğu gibi sürüpgidiyordu.Ortalıkta ağır, öldürücübir hava vardı.Kuşluklayınaşağı yukarı köyün bütün insanları Seyranın evinin önünegelmiş çömelmişlerdi. Yalnız Koca Osmanla Kamer Ana yoktuortada. Herkes de onları bekliyordu. Bu ağır hava daha fazlasüremezdi.İşkencedendeölümdendeötebirşeydi.Köyün göğünden geçen bir ak bulutun gölgesi üstlerindengeçti. Üstlerindeki dut ağacından karşı salkım söğüde birkaçkuş uçtu. Tam bu sırada da ortalığı sevinç dolu bir gülüşçınlattı.Köylülerbaşlarınıçevirinceöteden,engüzelgiyitlerinigiyinmiş, gümüş kösteğini, savatlı, işlemeli kuburunu belinebağlamış,dizlemenakışlıçoraplarınıçekmiş,ayağındakikırmızıpostalları parlayan Koca Osmanla, gene bayramlıklarınıgiyinmiş, burnuna altın hırızmasını takmış Kamer Anayıgördüler.KocaOsmanınsesiçınladı:"Şunlara bakın hele şunlara," dedi. "Mezar taşları gibi neçökmüş kalmışsınız öyle? Uzun boyunlu Muhtar, seni ben deakıllıbiradamsanırdım.Tuhseninadamlığına!"Seyranın yanına gitti durdu, onun başucunda birazbeklediktensonra,sert,buyurucubirsesle:"Kalk kız ayağa," dedi. "Ahmak avrat, ne öyle oturmuşkalmışsın bir yas evinde gibi? Sen de bu ahmak köylüye, buakılsızSeyfaliyeuymuşsun.Kalk!Yoksaayağımınaltınaalırımseni. Kim öldürebilirmiş ki benim şahinimi, İnce Memedimi,oğlumu?Yıldakaçkezöldürürokasabalılar,oAğalaraslanımı.İlkkezmiduyuyorsunuzonunölümhaberini?"Kahkahayla gülüyor, çömelip kalmış köylülerin arasındadolaşıyor,eğleniyor,şakalaşıyordu."Hahhaaah, tuzlayım da kokmasın o Faruk Yüzbaşı, ovuracakmış benim şahinimi ha? Hahhahhaaah! Kim bilir kimihangizavallıeşkıyayıvurmuşturdaİnceMemedyerine,onunlaövünüyordurödlekFarukEfendi."Olduğuyerdedurdu,sert,ayağınıyerevurdu:"Bre ahmaklar, deli insanlar, böyle yas tutacağınıza, böyle
kanınız kuruyarak mezar taşı kesileceğinize, biriniz gidip decandarmakumandanınınkapısındaeşkıyaölülerinebaksaydınızya, içinde şahinimin ölüsü, ağzımdan yel alsın, tu, tu, tuuu,ağzımdilimkurusun,ölüsüvarmıyokmudiyebaksaydınızya...Bu köylüden başka kim tanır, kim bilir ki şahinimi, kim, kim,kim...Sağadamınyasıtutulmaz,haydinkalkın."Sesiokadarbuyurucuydukiherkesayağakalktı.BusıradadaSeyranyoladüşmüşkasabayadoğrukoşuyordu."Bırakın gitsin," dedi Koca Osman onun ardındangülümseyerek. "Aklı başına geldi falliğin. Şimdi gidip degörecek."KamerAnayıkolundantuttu:"Haydi, çabuk eve gidelim de ben bir iyice karnımıdoyurayım," diye çekti götürdü. Bundan sonradır ki köylüleraçılmaya,biribirleriylekonuşmayabaşladılar.Seyran karaçalılıkların, kamışlıkların aralarından geçiyor,küçük bölüklere düşüyor, altın sarısı firezli tarlalardankoşuyordu.Kasabayayetişmekiçinenkısayollarıarıyor,çukur,tepe,arkdemiyor,gözühiçbirşeygörmedengidiyordu.Kasabanın önünden geçen çaya ne zaman vardı farkındadeğildi. Bacakları, elleri, yüzü bile yırtılmış, kanamıştı, bununda farkında değildi. Akarsuya gelince bir an kıyısındadurduktansonra,yereoturduayakkabılarınıçıkarıpelinealdı.Ayağa kalkınca öylece bir an daha düşündü, sonra da suyavurdu, karşıya geçti. Orada ayakkabılarını giyerken, ya azsonra İnce Memedin ölüsüyle karşılaşırsam, işte o zaman neyaparım, diye düşündü. Köye doğru birkaç adım attı.Kumlardaki kendi ayak izlerini gördü. Topaç gibi bir kara arıdelirmişcesine,mosmor açmış bir hayıt çiçeğinden öbür hayıtçiçeğine vızıldayarak, dönerek, uğunarak, bir uçak gibi seslerçıkararak gidip geliyor, bir kuş kadar büyük, mavi beneklituruncu bir kelebek de bir sığırkuyruğunun üstünde durmuşsüzülüyordu. Sarıca karıncalar yaldızlı, yaprakları sararıptepesi tozaklamış bir kamısın gövdesinden yukarıya dizilmiş,kamışın tozağına doğru çekiliyorlardı. Bir koskocaman sarıörümcek, bir karaçalıdan ötekine gerdiği bir kulaçgenişliğindeki ağının köşesine sinmiş avını bekliyordu.Ağında
hiçbirsinekyoktu.Yaağınıdahayenikurmuştuörümcek,yadadüşenleri hemen yiyordu. Seyran orada durup bir an bekledi,ağa bir sinek düşmüştü, küçücük, ak bir sinek, kocaman,yabanıl sarı örümcek köşesinden yıldırım gibi çıkıp sineğinüstüne atladı. Atlamasıyla birlikte de köşesine çekilmesi biroldu. Küçücük sinek yerinde yoktu... Ağır ağır yola çıktı,bokböcekleri,önlerindekiyuvarlaklarınıtozuniçindenyukarıyadoğru sürüyorlardı. Onları geçince çok sarı, başı damavi birküçük kuşla karşılaştı, kuş sanki üç kere başının yöresindedöndükten sonra çekti gitti. Kulaklarında incecik kanatşapırtıları kalmıştı.Kuş önündenuçuyor, bir çalıya konuyor, oyaklaşınca gene uçup biraz ilerdeki bir çalıya tünüyordu.Karşıdan çok uzun bir toz direği geldi, tozutarak, dönerek,savurarak... Kuş bir ara tozların içinde kaldı, onu gördühemencecik de. Ardından da yitirdi. Az sonra toz direği geliponudaiçinealdı,kasabayadoğruçektigitti,çayınkıyısındadasöndü. Seyran kuşu bir süre göremeyince içine ağır, acı gibi,sızlayan, yürek söken, ağı gibi bir acı çöktü. Sonra kuş gelditamkarşısındainceincekanatçırparakuçtu.Seyrangeriyedöndü,bugündeğilseyarın,yarındeğilseöbürgün, öldürülmüşse eğer İnce Memedin ölüsünü görmeyecekmiydi? Az sonra akarsuyun kıyısındaydı, yere oturmuşayakkabılarını çıkarıyordu.Ayağa kalkıp karşıya geçti. Kuş daonunlabirlikteuçuyordu.Karşıdaazıcıkdurdu,bekledi,hemende,genekuşlabirliktegeriyedöndü.Genebiranbekledi,genedöndü.Oradan geçenler, o gün, gün yıkılıncaya kadar, uzun boylu,yanık tenli, ela gözlü, incecik bir kadının,mavi başlı küçücükbir kuşla birlikte çayı durmadan bir o yana, bir bu yanageçtiğinigördüler,şaştılarama,bunabiranlamdaveremediler.Gün suları kızartırken Seyran birden sudaki kendi suretinigördü. Başının sağında da, bir karış yanından, küçücükkanatlarınısallayarakokuşuçuyordu."Nasıl olsa öldürülmüşse göreceğiz onun ölüsünü değil miküçük kuş?" diye yanındaki sarı kuşa sordu. Kuş kanatlarınıuğundurdu.Kasabayakoşmayabaşladılar.Seyrancandarmakomutanlığını
biliyordu. Sokaklarda vakit öldürmeden oraya vardı. Avluduvarının berisinde öyle çok büyük bir kalabalık yoktu. Birçocuksürüsü,otuzkırkkadarbeyazbaşörtülükadın,yedisekizerkek oraya dizilmişler, kederli gözlerle komutanlık duvarınındibinde,sırtlarıduvaradayalıeşkıyaölülerinebakıyorlar,hiçdekonuşmuyorlardı.Dalmışlargitmişlerdi.Gözlerinideölülerdenayıramıyorlardı.Seyrandageldiavlukapısınınönündedurdu,kuş gitti, o antika mermer taşlardan birisinin üstüne kondu,cikilemeye başladı. Ortalığı burun direklerini kıran bir ölükokusualmıştı.Bütünkasabataşıtoprağı,insanıylakokuyordu.Seyran yerindenbir türlü kıpırdayamıyor, gözlerini kocamankocamanaçmış, taaburadan İnceMemedinölüsünü tanımayaçalışıyor, oraya gidip de, ölüleri yakından görmeye bir türlücesaret edemiyordu. Zaman geçiyor, mermer taşın üstünekonmuşsarıkuş,taşınüstündenkalkıyor,konuyor,vıcırdıyordu,Seyransabir türlü yerindenkıpırdayamıyordu.Kuşgenegeldibaşının üstünde dönmeye başladı. O kadar yakınındadönüyordu ki başının kuş, kanatları neredeyse kulaklarına,burnunaçarpacaktı.Kuş gitti genemermer taşın üstüne kondu, ne vıcırdıyor, nekanat çırpıyor, kabartma kadın başının yukarısında durmuşbekliyordu. En sonunda Seyran yavaş yavaş, dimdik, yüzügerilmiş, avlu kapısından içeriye daldı, ölülere doğru yürüdü.Kuşunkonduğutaşınyanındangeçti,taşınüstündekikadınbaşıkabartmasını gördü, tıpkı kendisine benziyordu taştaki kadın,öyle burnu düz, çenesi çukurdu. Ölülere yaklaşınca durdu.Nöbetçi candarma ona, yasak, burada ne işin var, diyecekti,Seyranın yüzünü görünce sözleri ağzında kaldı, konuşamayıp,olduğu yerde dikildi kaldı. Biraz daha yaklaştı. Hızla, ölülereteker tekerbaktıktansonrayüzübiraydınlık sevinçleparladı,gülümsemeye başladı. Onun sevinci orada durup kalmışcandarmayadageçti,odaonunlabirliktegülümsedi.Seyranölülerinyanındanayrılırken,gülümsemektenutanarakgenegülümsüyordu.Avluduvarınınüstünedizilmişçocuklardaonagülümsediler,onunbuutanmışhalinigörünce.Kadınlarda,yaşlıerkeklerde...Kadınlardanbirisisordu:
"Bacım, bacım," dedi, "seninki yok mu içlerinde? Çokkokuyorlar."Seyran iri, kapkara, bir sevinç ışıltısında yanan gözlerinisevgiyleonaçevirdi:"Yok,"dedi,"yok,kurbanolduğumteyzem,benimkisiiçlerindeyok.Çokşüküryok.Çokdakokuyorlar."Feldirdeyen dizleri onu çekemeyip oraya oturdu, sevinçgözyaşlarıdökmeyebaşladı.Kadınlaronunbaşınabiriktiler:"Ağla kızım ağla," diyorlardı, "Ölüye yastan ağlamaktansa,diriye sevinçten ağlamak... Ağlamak kadınların yazgısıdır.Kokuyorlar."Sarı kuş üstlerinde dönüyor, yukarlarda geniş, altın sarısıhalkalarçiziyordu.Seyranayağakalktı,yeniylegözyaşlarınısildi:"Sağlıcaklakalınanalar,bacılar,kardeşler,"diyemutlumutlusöylenerekköyedoğruyürüdü.Günkavuşuyor,küçükkuşkimizaman onun önünden gidip bir çalıya konuyor, çalıda onubekliyor, o gelince de uçuyordu. Kimi zaman da gelip başınınucunda bir süre dönüyordu. Seyranın kulaklarında küçücükkanatsesleri."Küçükkuş,küçükkuş.Seyransanadakurbanolsun,küçükkuş!"
9Önce o bıyığı yeni terlemiş eşkıyanın anasıyla babası geldi.Ana oğlunun ölüsünü görünce çığlık atarak vardı ona sarıldı.Baba susuyor, öyle, kanı çekilmiş, sapsarı durmuş kalmış boşgözlerle karısına bakıyordu.Candarmalar anayı zorla oğlununüstünden aldılar. İnce Memedin ölüsünün biraz uzağına,duvarındibineoturttular.Ananınsankikanıkurumuştu,ondandaenküçükbirsesçıkmıyordu.Candarmalar, babayı alıp Yüzbaşıya götürdüler. BitişikodadakiAsımÇavuşbabanın ifadesinialıyor,bir candarmadadaktiloylayazıyordu.Bıyığıyeni terlemişdelikanlı,ekinlerinesığırlarınısalıvermişkapı komşuları Pehlivanı vurmuştu. Pehlivan köyün baş belasıbirisiydi.Köydeherkesesöver,herkesidöver,aşağılardı.Bütünköyün gözünü korkutmuş, delikanlının anasını da, ölümündenbirkaç ay önce köyün ortasında, onun gözünün önündeağzından burnundan kan getirinceye kadar dövmüş, kimse deona ses çıkaramamıştı. Bu olaydan sonra bıyığı yeni terlemişdelikanlı iflah olmamış, insan içine çıkamamış, herkesten, herşeydenutanmış,yemedeniçmedenkesilmişti.Ogünbugündür,başınıkaldırıpdaanasınınyüzünebakamamıştı.Evlerindeçokeskilerdenkalmabir tabancavardı.Onualmışuzaklaragidiptabancayıdenemişti.Tabancanınkurşunukalın,yaş bir ağacın bir yanından girmiş, öbür yanından çıkmıştı.Kocaman, karadağ dedikleri cinsten toplu bir tabancaydı.Delikanlıtabancayıbirdahayanındanayırmamıştı.Pehlivanın sığırları onların ekinlerine aşağı yukarı her güngiriyor,bıyığıdahayeni terlemişdelikanlıdahergünkoşarakgidiyor,tarlalarındanPehlivanınsığırlarınıçıkarıyordu.BirgünPehlivanlakarşılaştılar,Pehlivanonabağırdı:"Sen ne hakla benim sığırlarımı tarladan çıkarıyorsun? Senbilmiyor musun ki benim sığırlarım hür ve serbesttir? Yarınatlarımı,eşeklerimidesizinekinebırakacağım."Delikanlı bir şeyler söyleyecek olmuş, Pehlivan onu kaptığıgibi yere fırlatmış, ayaklarıyla yerdeki genci çiğnemeyebaşlamıştı. Delikanlı koltuğunun altındaki tabancayıçekememişti.
İkinci gün atlar, eşekler, sığırlar doluşmuşlardı geneekinlerine.Böylegidersebütünekinbitecek,onlardatarladanbirbuğdaytanesibilealamayacaklardı.Muhtara, köyün büyüklerine gittiler, kimse Pehlivanınsığırlarını durduramıyordu. Hayvanlar her gün tarlayasalıveriliyorlar, delikanlı da her gün onları çıkarmaya gidiyor,kemiklerikırılıncayakadardayakyiyerekgeriyedönüyordu.Bir bayram sabahıydı. Herkes giyinmiş kuşanmış, köyünalanındatoplanmıştı.Delikanlıdagiyinmişkuşanmıştı.Biryeniyetmekadardeğilde,dahaçokbirçocuğabenziyordu.Kalabalığınkarşısındadurupşöylebirbaktıktansonra:"BanabakorospuavratlıPehlivan,"dedi."Korkakköpek..."Gülüyordu.Pehlivan kalabalığın ortasından hışımla ona doğru atladı.Delikanlı usulca tabancayı çekti, soğukkanlı, eli titremedendoğrulttu, tetiğebastı.Pehlivanhavadabirperendeattı,geldiayaklarının dibine boylu boyunca serildi. Çocuk genesoğukkanlı, tabancasında ne kadar kurşun varsa hepsini dePehlivanın üstüne boşalttı. Pehlivan her kurşunu yedikçe sırtıusulcakalkıpiniyordu.Sonraçocukkalabalığadöndü:"Kusura kalmayın, mübarek bayramınızı kana buladım...Hakkınızıhelaledin,bengidiyorum,"dedi,çekildigitti.Nearkasındanbirkoşan,nedeonabirteksözsöyleyenoldu.Sonraonundağaçıktığı,dahasonradaKaraOsmançetesinegirdiğiduyuldu.Baba,komutanlığınmerdivenlerindengeneöyledonmuşkanıçekilmiş, uyurgezer indi. Oğlunun ölüsünü sırtladı, avlukapısında bekleyen at arabasına götürdü. Sonra döndü oradakalakalmış anayı aldı, arabaya, oğlunun yanına koydu. Ovaköylüklerindenolurlardı,atlarıkırbaçladı.Onlar daha gitmeden, kadın erkek bir köylü kalabalığıcandarma komutanlığının avlusunu doldurdu. Soldan üçüncüyanık yüzlü adam için gelmişlerdi. Bu eşkıyanın adı Ökkeşti.Tamotuzyıldırdağdaydı.Onbeşyaşındanbuyanayolkesiyor,topladıklarının bir kısmını köylüsüne veriyordu.O hiç kimseyiöldürmemiş,birAğanınişlediğibirsuçuüstünealmıştı.Suçunu
üstünealdığıAğanınöldürdüğüdebaşkabirAğaydıveölenleöldüren kardeş gibiydiler. Öldürülen Ağanın çok akrabalarıvardı.Ökkeşhapistebiraybilekalsaydı,kesinlikleöldürülürdü.BelkisuçunuüstünealdığıAğanındayardımıylahapistenkaçtı.Dağdan başka hiçbir yerde yaşayamazdı. Düşmanları o kadargüçlüydülerkineredeolursaolsunonubulupöldürürlerdi.Tamotuzyılçetedençeteyegeçerek,dağdandağakaçarakonlarınellerinden kurtuldu. Dağa çıkar çıkmaz adını hemendeğiştirmiş, başına kırmızı fesi giyer giymez adıyla sanıylabaşka bir adam olmuştu. Bir çeteden çıkıp başka bir çeteyegirişinde,birdağdanöbürdağageçişindedeaddeğiştiriyordu.Köylülerden birisi yukarıya çıkıp Asım Çavuşa ölüyüalacaklarını söyledi. Candarmalar ölünün üstündeki silahlarıaldılar,Ökkeşideköylülereteslimettiler.Onların arkasından da bir gelin geldi. On sekiz yaşlarındagösteren,uzunboyunlu,cerengözlü,iyigiyinmiş,boğazınataagöbeğinekadarinenbeşibiryerdelertakmış,kirpiklerikıvırcıkgüzelbirkadındı.Birazhüzünlü,birazdagülüyorgibibirhalivardı. Kadın geldi soldan ikincinin, İnce Memedin ölüsününyanındakiölününönündedurdu,birtuhafuyurgibibaşıönünedüşmüş eşkıyaya baktı kaldı. Yüzü hiç değişmiyordu.Candarmalar onu oradan Asım Çavuşa götürmeseler, sonunakadarölüyebakıpduracaktı.Güzel gözlü kadın komutanın yanından indikten sonra geldigeneölününkarşısınadikiliponagözlerinikırpmadanbakmayabaşladı. Bu eşkıyanın adı Kerimdi. Anavarza ovasının verimlitopraklarında büyük bir çiftliği vardı. Komşu çiftliğin oğlukarısının ırzına Akçasazın bükünde zorla geçmişti. Kerim deadamı yakalamış, Anavarza kalesine çıkarmış, elini kolunubağlamış,üçgünüçgeceonaişkenceleryaparaköldürmüştü.DışardaHamzaDayınınotomobilibekliyordu.İkiadamgeldi,Kerimi aldılar, otomobile taşıdılar, arkaya, koltuğayerleştirdiler.Güzelgözlükadındaöne,HamzaDayınınyanınabindi.Ölüçokkokuyordu,şişmişti.İkindiüstüydü ki altı kişi geldi, altısı da yepyeni lacivertgiyitliydiler. Ayaklarında körüklü siyah çizmeler, bacaklarındadageneceketinkumaşındankülotpantolonlarvardı.Hepsinin
başındakidebiribirinintıpkısı fötrşapkalardı.Bıyıklarıdabiribirinin bıyığının tıpkısıydı.Kapkara, uzun ve uçları özenilerekburulmuştu. Geldiler, İnce Memedin karşısında durup tekertekereğiliponunyüzünebaktılar.Dışarda, avlu duvarının ardında çocuklardan başka kimsekalmamıştı. Çocuklarsa, kuşlar gibi duvarın üstüne çıkıpsıralanıp oturmuşlar, meraklı gözlerle eşkıyaların gelenalıcılarınabakıyorlardı."İnceMemedinönündedurdular,"dedibirisi."BunlardaİnceMemedin akrabaları." "Yok," dedi en iriceleri yılık gözlü AşıkMustafa. "İnce Memedin hiçbir kimsesi yok. Onun bir anasıvardı,onudaAbdiAğaöldürdü.""Yalancı.""Neyalanı,bizgeçenyılonlarınköyüneyaylayaçıktık.""Hişt, bakınsana be, bunlar İnceMemedin önünde durdular,eğilip eğilip bakıyorlar. İnce Memedin kimsesi yok da bunlarneciya?""Arkadaşları,"dediAşıkMustafa.Lacivertgiyitlialtıkişihepbirdenyukarıya,Yüzbaşınınyanınaçıktılar."BizgeldikYüzbaşım,"dediler."Hoşgeldinizyaneistiyorsunuz?""Kardeşimizinölüsünüalmayageldik.""İyi ya, gidin de alın. Önce Asım Çavuşla konuşun." İçeriyebağırdı: "Asım Çavuş, bir eşkıyanın daha sahipleri çıktı. Bukokudankurtulacağız.""BakalımYüzbaşım."YüzbaşılacivertlialtıkişiyiAsımÇavuşunyanınagönderdi."Kimkardeşiniz?""KaraOsman.""Hangisio?""Enbaştaki,dongömleklekalmışolanı.""Ötekieşkıyalarınhepsigiyimlidebizimkisinedenböyleyarıçıplak?""Vurduğunuzdaböylemiydi?""Silahıbileyokmuydu?""Böyleayağıyalınbaşıkabakmıydı?""O adamı, aşağıdaki iriyarı adamı söylüyorsanız, o Kara
Osmandeğil.""Yakim?""İnceMemed."Ölününkardeşleriöfkelendiler:"BizimkardeşimizKaraOsmannasılİnceMemedolur?""Nasıl olmaz, beş köyün halkı gördü. Hepsi de bu İnceMemeddirdedi...""Bizim kardeşimiz Kara Osman nasıl İnce Memed olurÇavuşumuz?"Asım Çavuş masasından fırlayıp birkaç adımda Yüzbaşınınkarşısına geldi dikildi, olayı ona nasıl söyleyeceğinibilemiyordu.Oandadaalnıboncukboncukterlemişti."Nevar,neoluyorAsımÇavuş?""BunlarİnceMemediistiyorlar.""NeyiolurlarmışbunlarİnceMemedin?""Kardeşleri.""Allah Allah, Asım Çavuş Memedin hiç kimsesi yoktu ki,bunlarkardeşleriolsun...""İnceMemed,İnceMemeddeğilmişYüzbaşım...""Yakimmiş?"diyeayağafırladıYüzbaşı.Asım Çavuş odasında durmuş beklemekte olan kardeşleriçağırdı:"Gelin buraya." Sesi çok sertti. "Siz kimin ölüsünüistiyorsunuz?""Kardeşimiz Kara Osmanın... İşte orada, aşağıda, dongömlek...","Olamaz,"diyebağırdıYüzbaşı."Olur,"dedikardeşlerdenbüyüğü,"çünküobizimkardeşimizKaraOsmandır.""Olamaz! Onun Kara Osman olduğu ne malum? O İnceMemeddir.""NasılolamazYüzbaşım?Hiçinsankardeşinitanımazmı?BizİnceMemedinölüsünüalıpdaneyapalım,netanırız,nedeonubiliriz.""Belliolmaz,"diye'genebağırdıYüzbaşı."Sizlerhangiköydenolursunuz?""Çok uzaklardan," dedi büyük kardeş. "Düldül dağının
dibinden,Meryemçilbelinden.""BuiştebirişvarAsımÇavuş.İnceMemediKaraOsmandiyealacaklar, dağlarda bir şeyler çevirecekler. Bütün köyler vebütünkasabahalkı, onu tanıyanlar, görenler, bilenler, bu İnceMemeddirdemedilermi?""DedilerYüzbaşım.""Kadınlarağıtbilesöylemedilermi,ahİnceMemed,vahİnceMemeddiye?""Söylediler.""Bundabiroyunvar!"Yüzbaşıaltıkardeşedönüpayağınıyerevurarak, sert çıkıştı: "Sizinhepinizihapsederim, yalancılıktan,hilebazlıktan.""Yüzbaşı öyle deme. Bir hançer de sen vurma yaramızınüstüne. Bir tuz da sen ekme yaramıza. Zaten dağ gibikardeşimiziyitirmişiz,zatenbokyolunagitmiş.""Bukişisizinkardeşinizolamaz.İnceMemeddiro.""Nasıl olur Yüzbaşım, biz yedi kardeşiz, bütün Toroslarda,Maraşta,Göksunda,Andırındaherkesbizi tanır,bizimyedimizde biribirimize benzeriz. Şöyle baksana alıcı gözle bize. BizebütünToroslardayedikardeşlerderler.İnelimaşağıyaistersen,Osmanınölüsününbaşındayanyanadizilelim,bakalımonuölüolduğuhaldebirimizdenayırabilirmisin?""Olamaz.Kokuyorlar.""OlurYüzbaşımolur.Obizimözbirkardeşimiz,anabirbababirkardeşimizOsmandır.Alistersenbaknüfuscüzdanlarımıza.Bu benim, bu Osmanın, bu da öteki kardeşlerimin. Bak,Osmanınkafakağıdındafotoğrafıdavar.İnaşağıya,fotoğraflaölüyü karşılaştır, bak bakalım,Osmanmı değilmi?Koksun, obizimkardeşimizdir."Yüzbaşı öfkeyle aşağıya indi, bir kafa kağıdındaki fotoğrafa,bir ölüye baktı, tıpkısıydı. Fotoğraf yeni çekildiği için, ölühemenhiçdeğişmemişti.Yüzbaşımerdivenleriçıkarken:"Olamaz,olamaz,olamaz,"diyordu."BaktınmıYüzbaşım?""Baktım," dedi Yüzbaşı öfkeyle. "Siz böyle bir hileyle bizdenİnceMemedinölüsünüalmakistiyorsunuz?""Biz ne yapalım İnceMemedin ölüsünü? İnceMemed bizim
kimimizdeğil,kimsemizdeğil.""Ben bilemem ne yapacağınızı. Ben size İnce MemedinölüsünüKaraOsmandiyeveremem.""VerölümüzübizedevarsınİnceMemedolsun.""İnceMemedleakrabalığınızıispatedeceksiniz.""Nasıl edelim, akraba değiliz ki İnce Memedle. Biz onunköyünün nerede olduğunu bile bilmiyoruz. Yalnızca adınıduyduk.""Veremem.""Şimdi bu ölü burada, candarma kumandanlığının duvarınındibinde böyle kokacak mı? Zaten şimdiden şişmiş, davul gibiolmuş,kokuyorda...Neyapacaksınızölüyü.""Osenialakadaretmez.""Yarınöbürgünkokudanşukasabadabirtekcanlıduramaz.Dahaşimdiden...""Osenialakadaretmez.""Yüzbaşım, biz de hakkımızı arayacağız, icap ederse,kardeşimizin ölüsü için her şeyi yapacağız. Onu mezarsızbırakamayız.Bizyedikardeştik,altıkardeşkaldık,öleceğizdegene kardeşimizin ölüsünü alacağız. Eğer biz Osmansızdönersekeve,anamızlababamızkederindenölürler.Yüzbaşıbukadar,onlarıdinleyecekkadaryumuşakbiradamdeğildi.Karşısındaböylesinekafatutan,danguldungulkişileriderhal sopanın altına yatırır, analarından emdikleri sütüburunlarından getirir, onları doğduklarına bin pişman ederdi,gir, bunların kılıklarından huylanmıştı. İkincisi, konuşmalarıöyle köylü möylü konuşmasına benzemiyordu. Her birisininyeleğindeki bir uçtanbir uca sarkıtılmış altın saat kordonları,belki iki avuç gelirdi. Bunlar çok çok zengin bir soydanolmalıydılar. Üçüncüsü, Yüzbaşının içine bir ikircik ateşidüşmüştü. Bu adamkoskocaman, çam yarması gibi bir adam,söylediklerine göre İnce Memed küçücük, bir çocuk gibi birşeydi.Amaonu tanıyanÇiçeklideresi köylülerineneoluyordu,niçin bu adam İnce Memeddir desinler de ağıt söylesinlerdiüstüne? Eğer bu adam İnceMemed değilse, bütün TürkiyeyeİnceMemedinöldürüldüğübildirilmiş, onunölümünüboyboyresimler basarak gazeteler bile yazmışlardı. Hayır, bu adam
İnceMemeddenbaşkasıolamaz,diyedüşündü.Asım Çavuşu, Kertiş Ali Onbaşıyı çağırdı, yandaki odayakapandılar. Uzun uzun bu işi tartıştılar, sonunda da kesin birsonucavarıpdışarıyaçıktılar."Ben İnce Memedin ölüsünü Kara Osmandır diye sizeveremem.Nereyeistersenizorayabaşvurabilirsiniz."Yüzbaşı sert, kesin konuşmuştu. Kardeşlerin yapacaklarıhiçbir şey yoktu. Şaşırmışlar, ne yapabileceklerini tartışarakçarşıyaindiler.Birdükkancıdanarzuhalciyisordular,odaeliylepazaryerindeki Deli Fahriyi gösterdi, "İşte bunun kalemindenkan damlar, yazdığı arzuhaller taşa demire bile geçer. Onavukatbileonuneline sudökemez.Böyle yamanbir adamdır.ArzuhalyazayazakocaİnceMemedideöldürtenbudur,"dedi.UzaktanonlarıngeldiğinigörünceDeliFahrihemenanladıbukişilerin arzuhal yazdıracak kişiler olduklarını, onlarıdükkanınındışınakadarçıkarakkarşıladı."Buyurun,buyurun,içeriyebuyurunefendim."Öndegelenenbüyük kardeşin kolundan tuttu: "Zatı devletleriniz şöylebuyursunlar,"diyeonaeskikoltuğuuzattı.Adamlar ona başlarına geleni anlattılar, bir Savcıya, bir deKaymakamadilekçeyazmasınıistediler.Valiyede,Ankarayadatelgrafçekeceklerdi.Telgraflarıdaonayazdıracaklardı.FahriEfendionlarıuzunuzundinlediktensonra:"Hele sizbirer çay için.Arzuhal falanyazmayahiçgerekyok.Sizburasının
yabancısısnız herhalde. Soylu duruşunuzdan sizin kıymetli kişiler olduğunuzanlaşılıyor. Sizin işinizi benim arzuhalsiz halletmem gerek... Kahveci... Sizçayınızıiçinceyekadarbengelirim.Sizhiçtelaşlanmayın.Benölünüzüonlarınellerinden alırım... Yazık, yazık, yazık," dedi ve koşar adım oradan uzaklaştı.Çarşıdan geçerken de birkaç dükkana olayı anlatmadan edemedi. Anlatmasaçatlar ölürdü. O, Murtaza Ağanın evine varıncaya kadar olayı bütün çarşıöğrenmişti,azsonradabütünkasabaherşeyieninceayrıntısınakadarbilecekti.MurtazaAğa:"Ne oldu, gene ne var Fahri Efendi?" diye onu telaşlakarşıladı.Fahri Efendi, sedire oturdu. Konuşacak durumda değildi.Ağzınıbirkuşyavrusugibisonunakadaraçmış,göğsüinipinipkalkıyordu.Epeycesonrakendinegelipsoluğunutoparladı:
"Felaket Ağa. Büyük felaket. Mahvolduk. Tarih, tarih olalıböylesibirrezaleteşahitolmamıştır.""BenikorkutuyorsunFahri...""Kork Ağam kork. Ne kadar korkarsan o kadar hakkın var.KorkAğamkork.Felaket!""Söyle,çabuk!"Onukolundantutupsarstı."İnce Memedin altı kardeşi geldi benim dükkana. Herbirisiningöbeğindekisaatkordonubirokkagelir.""İnce Memedin altı kardeşi mi varmış?" diye sordugülümseyerekMurtazaAğa."OİnceMemeddedikleriİnceMemeddeğilmiş.""Yakimmiş?"Deli Fahri sorunu olduğu gibi Murtaza Ağaya aktardı.Murtaza Ağanın etekleri tutuştu. Ne yapacağını bilemiyor,salonda gidiyor geliyor, "Felaket, felaket, büyük felaket," diyekendi kendine söyleniyordu. "Ben öldüm, ben yandım, aaahTopal Ali kardaşım aaah! Ben bundan sonra da yaşayabilirmiyimacaba,aaah,aaaah,ah!KadrinikıymetinibilmediğimözbirkardaşımTopalAli.KusurakalmaAliEfendikardaşım,insanküçük kardaşına böyle şakalar, küçücük şakalar yapmaz mı?Hanisenibirsınamakistedim.Adamkardaşdediği,candediği,birömürboyuırzını,namusunu,canını,malınıteslimettiğibiradamısınamakistemezmi?"Dalmışgitmiş,salondadörtdönüyor,kendikendinedelicesinemırıldanıyordu.DeliFahri onun sözleri arasından yalnızTopalAli,kardaşımTopalAlisözleriniseçebiliyordu.Ayağakalkıp:"Ağa,"dedi,"hemenbirşeyleryapmalıyız.OnlarbirAnkaraya,Adanaya telgraf çekerlerse biz, hepimiz, sen, ben, Yüzbaşı,bütünkasabayandık."Hüsne Hatun odanın birinin kapısında durmuş, meraklaMurtaza Ağaya bakıyor, yüzü solmuş gitmiş bekliyordu ya,kocasınabirşeysoramıyordu.BiraraonugörenMurtazaAğa:"Yandık, yandık, felaket, büyük felaket. Ben artık ölüyüm,eyvaaah, Topal Ali," diye ona koştu. Sorunu çarçabuk anlattı.'Topal Ali, Topal Ali kardaşımı buldur bana Hatun. BenBelediyeye gidiyorum. Adamlar çıkar kasabaya, daha
buralardadır o. Yerdeyse de gökteyse de onu bana bulsunlar.Ne kadar adam bulursan, o kadar adam çıkar kasabaya,dağlara köylere, Ali kardaşımı, yılanın deliğine girmişse de,kuşunkanadınınaltınasaklanmışsadabanabulsunlar.Benonusınadım.Adamkardaşımsınamazmı?"HüsneHatunderindeniçiniçekti:"AaahAğaah,"dedi."AceleciAğa.Seninbuacelenyokmu...""Sınadım.Kardaşımısınadım.""Bir daha Topal Alinin, öyle sanıyorum ki yüzünügöremezsin...""Görürüm, görürüm," diye ceketini giyerek merdivenlereyürüdüMurtazaAğa."Onatarlalarveririmkanpahası,çiftliklerhediye ederim, o benim kardaşım değil mi, bana gücenmez.Hemençıkaradamları..."Belediyeye geldiğinde Kaymakamı, Savcıyı, sorgu yargıcını,yargıcı, öğretmen Sami Turgutu, Molla Duran Efendiyi,Yüzbaşıyı,TaşkınHalilBeyi,tapucuZülfüyü,yanibütünerkanıorada hazır buldu. Yüzbaşı candarma göndermiş, herkesiBelediyeye çağırtmıştı. Durumu gözden geçiriyorlar, bu işinaltındannasılkurtulacaklarınıdüşünüyorlardı.Candarma gönderip altı kardeşi de getirttiler. Molla DuranEfendibunlarıhementanıdı.Babalarıonunçokyakınarkadaşıolurdu. Gençliğinde bunların köydeki konaklarında kalmıştı.Yedi kardeşlerin ocağı, at hırsızlığı ocağıydı. Bunlar taababadan, dededen, sülaleden bu yana at hırsızıydılar.Suriyeden,Iraktan,dahaaşağılardan,Yemençöllerindenbileathırsızlarlar, Bulgaristana, Yunanistana, İrana, Rusyaya soyluatlarsatarlardı.İşteMollaDuranEfendigençliğindebuocağınkapısındaathırsızlığıyapmıştı.KaraOsmanıneşkıyaolmakiçinhiçbir sebebi olamazdı, kanlı katil de olsa, yüz kişiyi de kıtırkıtırdoğramışbulunsa,KaplanAğadedikleri,gerçektenkaplangibi bir adam olan Ağa, oğlunu değil mahkemenin elinden,İsmetPaşanınelindenbilealırdı.MollaDuranEfendi,KaplanAğayı,soyunusopunuoradakilereen ince ayrıntılarına kadar anlattı. Bu ocağın dedeleri HalepValisine, İstanbul Padişahına, Arap şeyhlerine her yıl bir sürüsoylu atı armağanolarakgönderirlerdi.Bu soyöylebir soydu
ki,bütünToroslarınşahıbunlardır,derdin.Demek ki böyleydi. Bu adamın da İnce Memed olmadığıanlaşılmıştı. Altı kardeşe Kara Osmanı vermekten başka çarekalmamıştı. Ama nasıl vermeliydi, işte en büyük sorunburadaydı.MollaDuranEfendi:"Orasını bana bırakın," dedi. "Ben orasını hallederim. Bengelirkengördüm,kasabaçolukçocukhaberiduymuşlar,cemmigafur kumandanlığa gidiyorlardı. Şimdi gidin bakınkumandanlığın önü ana baba günüdür. Onun için Beyler birteklifimvar."Kaymakam:"Buyurunefendim,DuranBey,sizidinliyoruz.""Bu delikanlılar ölülerini gece, sabaha karşı alacaklar,ortalıkta kimsecikler yokken... Bir çula, hasıra saracaklar...Gerisine siz karışmayın. Bundan sonrasını artık benhallederim.""Ya İnce Memed yerine başkası için düğün bayram?" diyeayağakalktıTaşkınHalilBey."Bencebuişinaltındankalkmakmüşkül.""Müşkül,"deditapucuZülfü."Korkmayın, ben her şeyi hallederim. Gene öldürülen İnceMemedolur,sonradaölüsükaybolur.Sizbana inanınvehemdegüvenin.""YaAnkarayı,Adanayıneyapacağız?""Onu da bana bırakın. İnceMemedin yerine başka bir zatınöldürüldüğünü onlar duyamazlar, duymayacaklar. Bu dabenden."Yüzbaşıayağakalktı,utangaç:"Hepinize teşekkür ederim Beyler," dedi. "Gerçekten büyükbir yanlışlık oldu. Eğer İnce Memed sağsa, ben de YüzbaşıFaruksam,onunyakındaölüsünüpazaryerindegöreceksiniz.Yadabenimölümü."Dışarı çıkan Duran Efendi Belediyenin bir odasında,alçakgönüllüoturmuşkalmışkardeşlerinyanınagitti:"Gözünüz aydın oğullarım," dedi. "Babanıza selam söyleyin.Bugecedebizegelecek,akşamyemeğinibizdeyiyecek,sabaha
karşıdagizliceölünüzüalıpgötüreceksiniz."Kardeşler, "Sağ ol amca," diyerek onun teker teker eliniöptüler."Sahi çocuklar, niye eşkıya çıkar da böyle candarmakurşunuylaölür,KaplanAğagibibirkaplanınoğlu?"diyedebirsorusormaktankendinialamadıMollaDuranEfendi.Kardeşler biribirlerine bakıştılar, gene büyük kardeş verdikarşılığıona:"Bilmiyoruz amca," dedi. "Bunun sebebini hiç kimse debilmiyor.Biraraonuneşkıyaolduğunuduyduk,aradıktaradık,hiçbir yerde onun izine bile rastgelemedik. İki gün önce deÇiçeklideresindenbabamıneskibiradamı,Osmanonunelindebüyümüştü,o,Osmanıçocuklarındandaçokseverdi,yolda ikiatçatlatarakkarahaberibizeulaştırdı."Molla Duran Efendi içeriye girip bütün olanı biteni erkanaanlattı. Yüzbaşı bu işe şaşırıp kaldı. Kara Osman nasıl İnceMemedolmuştu,bunahiçaklıermedi.Çiçeklideresiköylülerineöfkeleniyordu. Onu onlar bu rezil duruma düşürmüşler,onuruylaoynamışlardı.Heleoağıtyakankadınlar...Buolaydansonra Çiçeklideresi köylüleri onun elinden zor kurtulurlardıartık.İşkencelerdenişkencebeğensinlerdi.Belediyeden çok üzgün çıktılar. Hele Yüzbaşı bitmiştükenmişti. Başı yerdeydi ve başını kaldırıp kimsenin yüzünebakamıyordu.BirdeMurtazaAğanınhalibeterdi,yüzüsapsarıkesilmiş, bacakları feldirdiyordu. Sağa sola, fır fır dönengözlerle korku içinde bakıyordu. Kolları yanlarına düşmüştü.YuvalarındafırfırdönengözlerideolmasaMurtazaAğayatambir canlı cenaze derdi insan. Ayaklarını sürükleyerek toplucacandarma komutanlığının önündeki caddeye çıktılar.Komutanlığınönüherzamankindendedahaçokbirkalabalıkladolmuştu. İnce Memedin, İnce Memed değil de Kara Osmanadında başka eşkıya olduğunu duyan gelmişti. Haber kısadenecekbirsüredeköylerekadarbileyayılmıştı.Bütünkasabaçalkalanıyordu.Ogece,sabahakarşı,dahatanyerleriışımadan,altıkardeşlerölüleriniçokgörkemliçıplakbirkıratınüstüneatıpgötürdüler.Hepside,görkemli,uzunbacaklıkıratlarabinmişlerdi.
Ertesi günün sabahı candarma komutanlığının duvarlarıönündeKelEşkıyadanbaşkahiçbireşkıyanınölüsükalmamıştı.Avlu duvarının dışındaki kalabalık çekilmiş, yalnız çocuklarkalmışlardı. Onlar da, kimler gelip de Kel Eşkıyanın ölüsünüalacaklardır,diyemeraklarındanbekleşiyorlardı.Kel Eşkıyanın duvarın dibindeki yalnız ölüsü, öyle mahzun,kederli,başıbiryanınadüşmüşbekleyipduruyordu.Dehşetdekokmaya başlamıştı.Önünden geçen candarmalar, burunlarınıtutup hızla uzaklaşıyorlardı. Nöbetçi de taa uzaklardadolaşıyordu,burnunututmuş.Sonunda,çocuklarbirdebaktılarkiKelEşkıyanındaölüsüduvarındibindenyokolmuş.
10Kasabadakiçalkantıbir türlüdurulmuyor,hemenhemenheryerde İnce Memedden başka bir şey konuşulmuyordu.Konuşmaların odak yerlerinden başlıcası berber Kör Salihindükkanı,onunardındanTevfiğinkahvesi,ondansonradaDeliFahrininarzuhalcidükkanı,pazaryeri,köprübaşıgeliyordu.İnceMemedinölüsününcandarmakumandanlığınınönündensırra kadem bastığı gecede olan bitenlerdi en çok üstündedurulanlar.Ogeceonikiyeşillibaslıkişigelmiştikasabaya.Onikisi de biribirinin tıpkısı... Giyimleri kuşamları, ağızlarıburunları, hepsinin de iri gözleri, saçları, elleri ayakları,boyları, duruşları tıpı tıpına biribirine benziyordu. Hepsi debiribirinin tıpkısı kır atlara binmişlerdi. Atların koşumları da,dizginleri, eyerleri, üzengileri aynıydı. Atlarına benzer bir kıratı da yedeklerinde getirmişlerdi. Yalnız bu kır at çıplaktı. Buyeşildonluadamlardanaltısıkasabayagirmişler,İnceMemedinölüsünücandarmalarıngözlerininönündenalmış,çıplakkıratınüstüne atmışlar, candarmalar hiçbir şeyi görmemişlerdi. Onikiler ölüyü Kırklar dağına götürüp Kırk Ermişlere teslimetmişlerdi."Sıkıştılar köpekler, yalancılar... İnceMemedi öldürdük, diyededünyayailanatverdiler.""Neçıktıaltından,neçıktı?""Altından,athırsızlarınınpadişahınınoğluKaraOsmanÇıktı.""Kardeşlerigeldiler,onunölüsünüaldılargötürdüler.""KırkErmişlergelmişde...""YeşildonluKırkÖlmez...""Almışlardaellerininüstüne,uçurmuşlarİnceMemediDüldüldağınındoruğuna...""Doruğununtamüstüne.""İnce Memed de orada, yeşil donlu da, ela gözlü Kırklarınortasında, bir has bahçenin de içinde gözlerini açmış da, benneredeyimerenler,bananeoldu,diyesormuşda...""Erenlerdedemişlerki...""Nedemişler,nedemişler...Senöldündedirildin,demişler.""Senötekidünyayagittiydinde,senioradan,kanadımızaaldıkdabizgetirdik."
"İnceMemeddenedemiş...""Sağolunvarolun, sizolmasaydınız,heleobindirdiğinizkırat olmasaymış, ben şimdiye çoktan kara toprağın altındayılanlara çıyanlara yem olmuştum. Var olun, sağ olun KırkErmişler,demiş.""Sizidüzenbazlarsizi,neolacakşimdi?""Nasılsaklarsınızşimdi?""İnce Memed yarın dağlardan iner de, gene birinizin tamgözbebeğininortasındançivilersenedersinizha,nedersiniz?""İnceMemedKırkErmişlerin sarayındankurtuldudaDüldüldağınıntepesindenindide...""Nedersinizne?""Bütün bunlar o karnında kırk tilki dolaşan Molla DuranEfendininbaşıaltındançıkıyor...""ÖdükopuyorİnceMemedden...""İnceMemedbirgünönceölsünde...""Gerisineolursaolsun.""İsterseyalancıktanölsün...""Hahah,hahaaah...""Zülfüdekorkuyor.""Bellietmiyorya,korkuyor.""YaMurtaza?""TopalAliyifellikfellikarıyormuşdabulamıyormuş.""Deliyedönmüşkorkudan,aramaktan.""AğaçoğluçetesideİnceMemedekatılmış.""AydınlıTemirde...""HorozVeliçetesideonakatılmış.""Yakındahepsibirleşip...""Yürüyeceklermişkasabanınüstüne...""Korkmayıpdaneyapsınlarfıkaralar.""Canbu!""Candediğinbostantarlasındabitmezki...""Belkibukasabayıbırakırlardagiderler.""Belkibüyükşehirlerekaçarlar.""İnceMemedonlarıoradadabulur.""Oradadabulur.""Oradada..."
Değirmenci Kara Hasanın çırağı Çolak Sabri kasabadakikonuşulanlarısaatisaatineustasıyla,geldigelelideğirmendendışarıya adımını atmamış Topal Aliye ulaştırıyordu.Her gelenhaberTopalAliyibirazdahasevindiriyordu.KaraHasandaonutepeden tırnağa bir güzel donatmıştı. Kırmızı postal, karaşalvar, çizgili mintan ve bir de çok güzel, çizgili bir kasket...Yakında Topal Ali dışarıya çıkacak, çarşıyı bir uçtan bir ucadimdik geçecekti. Artık kendine iyice gelmişti. Arada daMurtaza Ağayı düşünmeden edemiyor, değirmenciyesoruyordu:"O alçak ne yapıyor Ustam, şimdi o alçak korkusundankeçilerintümünükaçırıpdağlaradüşmeyecekmi?"KaraHasangülümsüyor,karşılıkvermiyordu.DeğirmenciçırağıSabribirhaberdahagetirdideğirmene."Birazgeçgelmişkulağımanedense.Neoldubukulaklarımadahepgeçduyaroldum,AliAğa,bugünlerde?""Bazanöyleolur,"dediAli."Sensöylehaberinneymiş?""Haberimçokgüzel,"dediSabri."SöyleSabri,söylekardaşım.Söyleikigözüm.Şugeçhaberinisöyle."Önem verdiği haberlerde Sabri hep böyle nazlanıyor, TopalAliyiçatlatıyordu."Seyrankim.""İnceMemedinkadını.""Neredeoturur?""ŞuaşağıdaAnavarzaovasında.Vayvayköyünde.""İşte o gelmiş İnce Memedin ölüsünü görmeye. Çokgüzelmiş.""Çokgüzeldir,"dediAli,"Seyranbacım.""Dünyagüzeliymiş.""Öyledir.Şudünyadaki,oradakidağlardakikadınlariçindebirtane Seyran daha yoktur. Yüreklidir de... İnceMemed gibidiro...""İşte o gelmiş candarma kumandanlığına, usulcana, korkakorkaölülereyaklaşmış,tekertekerhepsinebaktıktansonra...""Sonra?""Efendime söyleyim, orada durmuş, ellerini beline koymuş,
gülmeye başlamış. Ölülerin başında durmuş, gül babam gülediyormuş. Öyle bir gülüyormuş ki, gülüşüne oradaki seyircikalabalığı da katılmış. Candarmalar bir bakmış bütün milletgülüyor,onlardagülmeyebaşlamışlar.Sonraçarşıyadageçmişburadakigülmeler.Çarşıdadakimvarsa, karınlarını tuta tutagülmeye başlamışlar, neye güldüklerini bilmeden. Oradanevlere de geçmiş. Bereket versin ki SeyranHatun gülmektenyorulmuşdamilletdeölüleregülmektenkurtulmuş."Seyranın İnce Memedin başına gelmesi Topal Aliyi kıvancaboğdu."UlanSabri,"dedi, "buhaberindensonrasana...Ulanahdimolsun, senibendegümüşletmezsem...Demeköylegülmüşha,sevincinden...""Sevincinden,"dediKaraHasan."Bütünkasabayıda,köyleridegüldürmüş.""Böyledir,"dedideğirmenci."Birkişibütündünyayısevincinekatardagüldürür,ağıdmaalırdaağlatır.Böyledirbu.Birtuhafyaratıktırşuinsanoğlu.""Çoktuhaf,"dediAli."Bengidiyorum,"dediSabri."Haydigit,"dediAli."Amanhakulağınıdörtaç.BakalımİnceMemeddenbaşkabirhabervarmı..."Sabriçıktı,birazsonradabiryığınhaberlegeriyedöndü.İnceMemedin atı, azıcık uzaktan, kayalıklardan giderek Yüzbaşıyı,candarmaları izliyormuş. Yüzbaşı da ne biliyorsa bunun İnceMemedinatıolduğunubiliyormuş.Onları izleyenatıöldürmekistiyormuş. Kurşunu sıkıyor, sıkıyor, at orada, olduğu yerdekuyruğunusallıyormuş."İnceMemeditanımayanYüzbaşı,oyağızatınİnceMemedinatıolduğununasılbiliyormuş?""Oünlübir attır," dedi TopalAli. "Ali SafaBeyin cinli atıdır.Yani afsunlu. Ona kimse kurşun değdiremez. Ben bile, İnceMemedbile.""SonradaYüzbaşıyataklaradüşmüş..."Yüzbaşıogündensonragerçektenyataklaradüşmüştü.AsımÇavuştanbaşkakimseylekonuşmuyor,uyumuyor,doğrudürüstyemekbileyemiyordu.Karısı,çocuklarıylaAnkaraya,biralbay
olan babasının evine gitmişti. Bu kasabayı beğenmiyor,insanları çok kaba, yalancı, deli buluyor, fırsatını buldukçaçocuklarıkaptığıgibisoluğubabaocağındaalıyordu.Kocasınınİnce Memedin karısını öldürmesini bir türlü yutamamış, ogündenbuyanaonuküçümsemeyebaşlamıştı.Yüzbaşıdabunubiliyor,karısıylabilearasınıaçanİnceMemededelioluyordu."AsımÇavuş..."Sesiçokusulçıkıyordu,duyulurduyulmaz."BuyurYüzbaşım.""OatİnceMemedinatıydı,değilmi?""Evet Yüzbaşım. O atı iyi tanıyorum. Senin atını nasıltanırsam.Kendimi,karımı,kızımınasıltanırsam.""Bendetanıyorumoatı,unutamam.""Unutulmayacakbirat."O zaman niçin öyle başıboş bırakılmış o at? OrmandavurduğumuzİnceMemedolmasın?""Bendevurduğumuzusanıyordum.""Nereyegittiöyleyse?""OradaYörükobalarıvar.Belkideyaralandı.""Köyleryokmu?""Köylerdevar,aşağıdakidüzlükte.""Köylüler,YörüklerbizimvurduğumuzİnceMemedinölüsünüsaklayamazlarmı?""Saklarlar.""İnce Memed bizimle alay etmek için Bakırgediği oyununubizeoynayamazmı,köylülerikışkırtıp?""İnceMemedböyleoyunlaradüşmez.""Kasabalılar da İnceMemedi çok büyüttüler. Sanki Viyanayıalmışız gibi bizi karşıladılar. Ankaraya da İnce Memedinöldürüldüğü üstüne çok da telgraf çekilmiş. Şimdi de İnceMemediKırkErmişleralmışgötürmüşler!""Benkulağımladuydum."MurtazaAğa,ZülfüBey,MollaDuranEfendi,TaşkınHalilBey,ötekilerYüzbaşıyıgörmeye,onageçmişolsundemeyegeldiler.Yüzbaşıhiçbirisiniistemedi.MurtazaAğa zaten öfkesindendeli oluyor, yay gibi gerilmiş,zangırzangırtitriyordu.
"UlanYüzbaşı,"dedi yılan ıslığıgibibir sesle, "ulanYüzbaşı,yaktın bizi, mahvettin. Ulan Yüzbaşı seni kahramanlar gibikarşıladık. Ulan Yüzbaşı, Mustafa Kemal Paşa bile İstiklalMücadelesini kazandığında Ankarada, dokuz eylülde İzmirdeböyle karşılanmadı. Ulan Yüzbaşı, Napolyon gibi girdinkasabaya.Ulan,niyesöylersinbuyalanıda,bizibütündünyaya,İstanbula,Ankaraya rezil edersin?Ulanbütüngazeteler yazdıİnce Memedin öldürüldüğünü, şimdi bunun altından nasılkalkacaksın?""Onlarkalkar,"dediTaşkınHalilBey."İtitiısırmaz.""Isırır,"dediMollaDuranEfendi. "Isırırya,bizneyapacağızbu İnce Memed belasıyla? Yüzbaşı ölse de gitse de o biziilgilendirmez,yalnızbizbubelanınelindennasılkurtulacağız?""Kurtulamayacağız,"dediHalilBey."Bir duruşu vardı muhterem Yüzbaşımızın, başparmağınıçenesine koyuyor, sağ ayağını ileriye atıyor, azıcık da belinikamburlaştırıyordu, tam Kocatepedeki Mustafa Kemal Paşagibi.VayocağınbatavayseninYüzbaşıgibi!Kocabirkasabayıyaktı da ocağımızı söndürdü.Biz böylesine iri bir yalanlardansonraiflaholurmuyuz?""Olamayız,"dediZülfükesinlikle."SendedekabahatvarAğa.Sendeçokheyecanlandın.""Heyecanlanırım ya, heyecanlanmaz mıyım, hemheyecanlanırım,hemdesevinçtendeliolurum.Bakınneolmuş,nasıl bir olay olmuş, bir halk, bir vatan, bir aile düşmanı, birMustafa Kemal Paşa düşmanı, başı fesli bir haininöldürüldüğünün haberi gelmiş ve hem de... Sen olsansevincinden delirmez misin, en yakın arkadaşını tamgözbebeğinin ortasından vurup da, beynini duvarlarayapıştıranın ölüm haberini... Siz olsanız benim yerimde neyapardınız,ZülfüBey?""Benolsamdahasoğukkanlıdavranırdım,MurtazaAğa.""Ben davranamam Zülfü, davranamam. Bak, şimdi de neyapıyor, bizi, bu büyük kasabanın eşrafını kabul etmiyor. İşteben buna dayanamam. Çünkü bizim yanımızda bu götü bokluadamkimoluyor?""Kimoluyor?"diyeonuonayladıMollaDuranEfendi.
"Afurundan tafurundan yanından geçilmiyordu. Şimdi deyataklaradüşmüşmillikahramanımız!""Düşer,senolsan,sendedüşerdin.""Bu yalandan sonra, kasabamızın gül adını beş paralıkettiktensonraobukasabadakalabilirmi,kalsınmıZülfüBey?Zatı devletleriniz Arif Saim Beyefendiye bunun aslını astarınıanlatmayacakmısın, bu kadar yardımı olsun kasabamıza, çokmugöreceksin?""BuYüzbaşıFarukBeyçokyakındaİnceMemedinhakkındangelecektir!" Zülfü Beyin sesi çok kızgındı. "Ben, ben, ben buYüzbaşıFarukBeyeçokgüveniyorum.""Varsengüven!Sanamübarekolsunböylebiryalancı.""Çok onurlu bir delikanlı. Bak, onurundan yataklara düştü.Kimseninyüzünebakamıyor.Birkalkarsayataktan...""VaybaşınageleÇiçeklideresiköylülerinin!Hepsininkemiğinikıracak, un ufak edecek. Vay gele başına şu koskoca Torosdağlarıköylülerinin...""Köylü yalnız dayaktan anlar," diye gene kesin bir seslekonuştuZülfü."Sen öyle bil," diye kızarak onlardan ayrıldı Murtaza Ağa.Evine geldi. Daha kapıdan girer girmez sordu: "Ne haber?TopalAli..?"HüsneHatun:"Hiçbirhaberyok,"dedi."Onu bulmalıyım. Başka hiçbir çarem yok. Hiç kimseanlamıyor bundan sonra neler olacağını. İnceMemed onlarınevlerini başlarına yıkacak, haberleri yok. Bir tek, meseleyiMolla Duran Efendi anlıyor. Onun da başında bir eşkıyalıkbelası var da ondan. Oğlunu öldüren Ağaçlı çetesi Torosdağlarının kayalıklarında kılıcını keskinleştirip durur, onu daboğazlamak için Şimdi anlaşıldı ki Hükümetten hiçbir faydayok. Yüzbaşımız yarın bize İnce Memeddir diye biryabandomuzu ölüsü getirirse hiç şaşmamalıyız Hatun. Getirirde,aaah,ben İnceMemedivurmuştum,yoldagelirken,çıplakatın üstünde, Kırklar Yediler İnce Memedi yabandomuzunaçevirmişler,derse,şaşmam.""Vilayetcandarmakumandanıgeliyormu?"
"Yarınöğledenevvelburada.""Konuşonunla,herşeyianlat.""Anlatırım.Oeskibiradam,babaadam.Belkiderdimizianlar.ŞuZülfüyedelioluyorum.""Neyaptıgene?""Arif Saim Beye, öteki Ağalara Beylere, bu, şu koskocamanovalarıverdiği,kendisinindebirdünyakadarçiftliği,bahçelerialdığı yetmiyormuş gibi, bir de benim tekerime taş koyuyor.""Nediyor,nediyorosümsükköpek,oadamabenzemez?""Buişisenbüyüttün,İnceMemedisenbuhalegetirdin,diyor.SankiİnceMemedişiküçükmüşgibi!Aaah,TopalAliaaah!""Onungibibaşkabiradambulamazmısın?""Bulamam,bulamam,aahbulamam.Bulabilsem,bulabilsemoköpeğe hiç bu kadar müdahane eder miydim, o Topal ite. Oİnce Memedin düşmanı, İnce Memedden de daha yürekli biradam. İnceMemed ondan korkuyor. Ben kendi ocağımı kendielimlenyıktım.Benkendi idamfermanımıkendielimlenkendiboğazımataktım.""Belkibulunur.""Aaah,gözümonungözünübirgörse,neyaparyaparsuçumuonabağışlatırım.Aaah,onubirkerecik,biraniçingörebilsem...Benonabüyüksuçumubağışlatmasınıbilirim.BenonusınadımvallahiHatun.Nebilirdimbenonunonurunabukadardüşkünbirisiolduğunu,aaahnebilirdim!Keskisınamazolaydım.""Bulacağızonu.Bütünkasabaonuondörtkoldanarıyor."Ali kardaşı bulana bir armağan mı versem, bin lira gibi birparamıkoysamonubulana...""Acele etme Ağam, bugün yarın bulurlar onu. Sen Vilayetcandarmakumandanınaherşeyi,biryolunubuldaanlat."Murtaza Ağa o gece hemen hemen hiç uyuyamadı,uyuduğunda da olmayacak düşler gördü. Bir sürü insanı arkaarkaya tirkemişler, bir ırmak boyunca dolaştırıyorlardı.Hepsinin de gözlerinden, oluk gibi kanlar akıyordu. Akankanlar süzülüp gidiyor ırmağa karışıyor, ırmak kıpkızıloluyordu. Bütün bu insan sürüsünün en önünde de MurtazaAğa, kendisi, gözbebeklerinden kurşunu yemiş, kurşunlarensesindençıkmıştı.
SabahleyindoğruKaymakamlığagidipİlCandarmaKomutanıolan Albayı Kaymakamla birlikte beklemeye başladılar.Komutan fazla gecikmedi. Albayın otomobili ilçe konağınınönünde durunca, ikisinin de gözleri penceredeydi, hemenkoşarcasınaaşağıyainiponukarşıladılar.MurtazaAğaboşandı,buhalkıneşkıyalardançektiklerinibirbir,dilidöndüğünceanlattı.BabacanbiradamolanAlbayçokduygulanmıştı.Neredeyseağlayacaktı."Bu çocuğa da çok üzülüyorum. Kahrolmuştur Yüzbaşı.Gençler böyle işlere hiç dayanamazlar. O yüzden hastaolmuştur. Demek ki eşkıyalar, bu İnce Memed halkımıza bukadarzulümveişkenceediyorlar?""Bukadardandafazla.""Bizim gençliğimizde," diye güldü Albay, "candarmakumandanlığına her gün bir Çakırcalı Efe ölüsü getirirlerdi.Halk bizi aldatırdı. Ben o zamanlar çok çok gençtim. Bir günbizimYüzbaşı,Çakırcalıyerinebirkaçakçıyıöldürmüş,ölüyüdeköylülere göstermiş, onlar da amenna, bu kişi Çakırcalıdır,demişlerdi.YüzbaşıİzmiregelipdeölününÇakırcalıolmadığınıanlayıncakendiniöldürmeyekalkmıştı.Haygençlikhay!BizimYüzbaşı Faruk Bey nasıl, onun hastalandığını duydum da,meseleyihemenanladımvedekoştumgeldim.""Kimseylegörüşmüyor,"dediKaymakam."Dün biz, kasabanın eşrafı, on beş, yirmi kişi toplandık, onageçmişolsunagittik,bizikabuletmedi.""Edemez,edemez,"diyegenegüldüAlbay. "Dahao,bir sürede kimsenin yüzüne bakamaz. Ben kalkayım da onu görmeyegideyimde..."Ayağakalktı:"Yinegörüşürüz.""BaşüstüneMiralayım."Yüzbaşı evinde giyinmiş kuşanmış, tıraş olmuş Albayıbekliyordu. Albayı aşağıda, kapının önünde, çakı gibi selamadurarakkarşıladı.Albay:"GeçmişolsunYüzbaşım,evladım,"dedi.O önde Yüzbaşı arkada, onun da arkasında Asım Çavuşyukarıya çıktılar. Albay salonda bir koltuğa çöktü oturdu.
Epeyce şişmanbir kişiydi,merdivenleri çıkarken soluk soluğakalmıştı.AyaktakiYüzbaşıylaAsımÇavuşa:"Buyurunoturun,"dedi.Oturdular.Albaygülmeyebaşladı:"Geçmişolsun,"dedigene."Sağolunkumandanım.""BöyleişlerhercandarmanınbaşınagelirYüzbaşım.""Köylülerbenikandırdılar."Kandırırlar Yüzbaşım. Siz daha çok İnce Memedöldüreceksiniz, çok İnce Memedi yakalayacak, teslimalacaksınız. Bu bizim işimizde yasadır. Halkın sevdiği,koruduğubireşkıyayıelegeçirmek,öldürmekzordur.""Biliyorumkomutanım.""Halkşimdidenbuadamıermişmertebesineçıkarmış.BizimİzmirdeÇakırcalıMehmetEfehalabirermiştir.Onunmübarekmezarını ziyaret edenler, mezarının toprağından bir tas suyakoyup içenler cümle hastalıklarından piripak olurlar. Bu sizinİnceMemedde...""Evetkomutanım.""Anlattıklarıdoğruysa...Ermiş...""Doğrudur komutanım ya, ben onun kellesini size, zatınızagetireceğim.""İnşallah Yüzbaşım. Ama siz böyle küçük olaylara bu kadarçok üzülürseniz... Biz çok şeyler gördük Yüzbaşım. Size birbölükcandarma,üçtanezabitgönderiyorum.Nekadargedikliçavuş isterseniz o kadar da gedikli gönderirim. Bütün bubölgenin mesulü sizsiniz, gönderdiğim bölük de sizinemrinizdedir " Ayağa kalktı. "Geçmiş olsun, üzülmeyinYüzbaşım.""Sağolunkomutanım."Albayağırağırmerdivenleriindi:"Allahaısmarladık,"dedi,otomobilinebindi.O gider gitmez de Yüzbaşı cana geldi, dirildi, daireye koştu,masasınaotururken:"KankusturacağımoÇiçeklideresiköylülerine,"dedidişlerinisıkarak.ÖğleyinAlbaylabirlikteKaymakamınevindeyemekyerlerken,
kapı çaldı, Murtaza Ağanın adamlarından birisi gelipkarşılarında durdu. Murtaza Ağa her şeyi anlamıştı, kalktı,ayaklarıbiribirinedolanarakonagitti."Buldunuzmu?"diyesordu."Bulduk.""Neredeymiş?""KaraHasanındeğirmeninde.""Onu hemen alıp eve götürün. Ben Miralay gider gitmezevdeyim. Hatuna selam söyle. Ali kardaşıma iyi baksın, bengelenekadar."Murtaza Ağa döndüğünde onun yüzünde birdenbire açansevinçyemektekilerinilgisiniçekmişti."Buldum,"diyeşakıdıMurtazaAğa."Onubuldum.TopalAliyi!İnce Memedin can bir düşmanını. Topal Ali kardaşımcandarmamıza çokbir yardımcı olacaktır.Ona küçükbir şakayapmıştım. Ne onurlu adammış! Onu sınamıştım, anlamayıphemeneviterketmişti."Albaya Topal Alinin kim olduğunu coşmuş anlatıyordu.Önündekiyemeğiunutmuşgitmişti.Anımsayıpdaönündekilerigörüp de bir lokma bile almıyordu. Onun izciliğini, yerdekikarıncanın,göktekibulutun izinibilesürebildiğini, izinebakıpbir insanın ne düşündüğünü, ne yaptığını, ne yapacağını venasıl bir adam olduğunu, onun bilgeliğini, nişancılığını, uçanturnayı gözünden, kaçan tavşanı art ayağından vurduğunu,onundahanicehünerlerinisayıpdöküyordu."Tevatür diyeceksiniz ya, tevatür değildir. Onun hünerineyalnızbukasabadeğil,biltekmilToroslarşahittir.""Evet,"diyeonuonayladıKaymakam,"doğrudur.""Vardır," dedi Albay gülerek, sevinerek, "vardır böyle onparmağındaonhüneradamlar.Böyleadamlarınbizimleişbirliğiyapmalarıçokiyiolur."Ayağa kalktı. Murtaza Ağayı bugün daha yakından tanımış,dahaçoksevmişti.BununiçinKaymakamateşekküretti.Albayın otomobili daha kalkmadan o, evinin yolunu tutmuşkoşuyordu.Soluksoluğakalmıştı.Merdivenlerihızlaçıktı:"Nerede, nerede, nerede benim kardaşım? Özürler dilerimyahu.Hani sendeneonurluymuşunbrekardaşım!Narıbeyza
imişsin, yani beyaza kesmiş ateş, yalım gibi imişsin. Biz senisınamaya kalkmadan..." Odalara giriyor çıkıyordu: "Hüsne,Hüsne," diye bağırdı, "Hüsne, sen nerelerdesin böyle,Hüsneee!"Hüsne Hatunla, ötekiler salona bir anda doluştular.Yanaşmalar, seyisler, katipler, çocuklar da geldiler. Hepsi deöylesüklümpüklüm,suspusduruyorlardı."Nesusuyorsunuzöyle?NeredeAliAğakardaşımız?""Gelmedi," dedi Hüsne Hatun. "Sabahtan beri onagöndermedik adam komadım, gelmiyor. Giden hiçbir adamlada,ağzınıaçıpbirteksözcükkonuşmuyormuş.""AllahAllah,nedemekbu,niyeymişo,AllahAllah!Neolacakşimdi?" Sedire oturdu, başını önüne eğip düşünmeye başladı."Sizgidin,"dediayaktaduranevhalkına."Hüsne,senkal!"Hüsne Hatun geldi onun yanına oturdu. Yan yana, öyle birsürekaldılar,hiçkonuşmadılar."Ne diyorsun Hüsne, ben mi gideyim o Topal ayağınasıçtığımınayağına,her şeyibütünkasababiliyor, onugiydiripkuşattığımı,sonradanasılkovduğumuşukasabadaduymayankaldımı?Kalkardaonunayağınagidersem,şimdibütünkasabaüstümüzegülmezmi?""Varsın gülsünler," diye gülümsedi Hüsne Hatun. "Varsıngülsünler, kim onlar, bir sürü baldırıçıplak. Can pazarı bu.Bizim canımız sırat köprüsünde. Biz kılıcın ağzı üstündeyürüyoruz. O baldırıçıplaklara da ne oluyor? Duydunmu sen,duydunmuhiç,İnceMemedneolmuş?""Allahbelasınıversinonun.""On iki yeşil donlu, on iki kır ata binip gelmişler. Onunölüsünü bir yeşil ipekliye sarıp gene yeşil bir kır atabindirmişler alıp gitmişler. Bütün bu işler olurken decandarmalar bakıp kalmışlar, ağızlarını bile açamamış, öylelalüebkem oldukları yerden kıpırdayamayıp onlarıseyretmişler.""Yalan.Oişbaşka...""Biliyorum yalan, yalan ya... İnce Memed Düldül dağındakiKırk Ölmezlerin arasına götürülmüş. Çok değil, yakında,yalınkılıçlı, yeşil donlu bin kişiyle zuhur edecek... Zuhur ve
huruç edecek, inecek Çukurovaya, bütün Çukurovayı elegeçirecek.Malıçokolandanalıp,malıolmayanlaraverecekmiş.Zuhur ve huruç ettikten sonra Çukurovada, ve hem de kocaToroslarda kurt ile kuzu birlikte yayılacakmış. Herkesçalışacak, herkes eşit kazanıp, eşit yiyecekmiş. Kimseninkimsede gözü kalmayacakmış. O İnce Memed zuhur ve dehuruç edince değil insanın insanı en küçük bir biçimdeincitmesi,enküçükbirbiçimdedekimsekimseningönlünübilekırmayacakmış. O, zuhur ve huruç edince insan değil insanı,yerdekikarıncayıbileincitmeyecekmiş...Ozuhur...""Yeter,susallahaşkına,susHüsneHatun,yalan,bütünbunlarkülliyenyalan...OMollaDuranınbaşınınaltındançıkıyorbütünbunlar. Ona uydur dedik ya, bu kadar da demedik. Adamşimdiden İnceMemedi bir de ermiş ederse, yandık bittik. Bireşkıyayetmedide,birdebizermişlemiuğraşacağız?HayAllahbelanı versinMolla Duran, vur dedik diye bu kadar da öldürdemedik! Durumumuzu biraz kurtaracak bir şey uydur dahalkınağzınaver,dedik.Bakınheleşimdi...Biznesöyledik,oneyapmış!""Doğru," dediHüsneHatun. "Bütün bu söylediklerim doğru.Onikiyeşildonlu,kıratlı,biribirinintıpkısı,hepsidebiribirininburnundan düşmüş gibi, hepsi de İnce Memede benziyorlar.İnce Memede de... İstersen çağır da bizimkilere sor, onlargözleriylegörmüşler.Bizimkilerniyeyalansöylesinler,hemdesabahakarşı,ıhırcıkkaranlıkyiter,tanyerleriışırken...Biriyicegörmüşler.""Yalan!""Yalanolamaz,kurbanolduğumMurtazam.Yalanolamazbu.Çöldekidevekuşugibibaşımızıkumasokmayalım.MollaDuranEfendi, taaa Mısırlarda okumuş, o diyormuş ki, İnce Memedzuhurvehuruçedecekmiş.""Allah bin belasını versin o Molla Duranın... Şimdi biz buTopalAliişinineyapacağız,senonusöylebana?""Bir adam daha gönderelim. İstersen hatırlı birkaç adamgönderelim.İstersencamiimamınıgönder.""Benonubiliyorum,tanıyorum,kimigöndersekgelmez.""Öyleysesengitdegönlünüal!"
"Olur mu, bu yaştan sonra nasıl giderim o ayağına sıçtığımitin topal ayağına? Aaah, ah, ah," diye dişini sıktı, çenesiçatırdadı."Yazık,çokyazıkkiTopalAlidenbaşkaçaremizyok.Neyapmalı?""Oseninkardaşındeğilmi,kardaşınısengücendirmedinmi,büyükdeolsanonunayağınagitmelisin.""Ağırıma gidiyor Hatun, ağırıma gidiyor, o Topal bokunayağınagitmek.Ölsemdahaiyi.""Allahgöstermesin.""Görenler bana ne diyecekler? Bütün kasabanın dilinedüşeceğim.Buradankaçıpgitsekde,bubeladansıyrılsakmı?BirkaçyılAdanadaotursakmı, şu İnceMemedbelasıortadankalkanakadar,nediyorsunHatun?""Senbilirsin.""Yabuişler,buatlar,buçiftlikler...Herkesdünyakadartarlakapatır,şuovayıyağmaederkenbenneolacağım?Başkaçaresiyok...Aliyigerigetirmektenbaşkamümkünümüzçaremizyok.Obenimcanımıkorurdu.Negereğivardı,onusınamanın,böylebirşakayıyapmanın,heradamherşakayıkaldırabilirmi?"Susupbaşınıönüneeğdi,uzunbirsüreöylecekaldı.Hatundayanındaöylekalakalmış,odadüşünüyor,İnceMemedinzuhurvehuruçedeceğine,birgüngeliphanumanlarısöndüreceğineinanıyordu. Kızlığında, babasının evindeyken, yeşil donlu birermişin bir gün ortaya çıkacağını, doğruluğu, iyiliği, eşitliği,kardeşliği yayıp pekiştireceğini, kimsenin kimsede hakkınınkalmayacağını, kısa çöpün bile uzundan hakkını alacağını,herkesin, dünyadaki her yaratığın mutlu olacağını, yüzügülmeyen kişinin, yaratığın kalmayacağını, bütün dağların,ovaların,köylerin,kasabaların,şehirlerinağzınakadarçiçekledolacağını, bütün dünyanın bir çiçek bahçesine döneceğini,ölümden başka hiçbir kaygının kalmayacağını, bu adamsayesinde, çok duymuştu. Neden o adam İnce Memedolmasındı? Kanlı bir kişiden, yeşil donlu ermiş olur mu, diyesormaktan da alamıyordu kendini. Beş köyün üstüne kendinitanrı yapar da Abdi Ağa gibi, beş köyün insanına da zulümederse,herkimkioAbdiyiöldürürseermişolurya...AliSafaBeygibisini...Ermişolurya...
"Ermişolurya...""Nediyorsun?"diyesorduMurtazaAğa,yüzüallakbullaktı."Sen git Topal Aliye. Çok düşünme öyle. Nasıl olsagideceksin.""Doğru, gideceğim." Ayağa kalktı. "Alinin giyitleri, postalı,fötürşapkasınerede?""Birtekpostalıevde,ötekilerinhepsinisenseyisŞabanUstayavermedinmi?""Eeeeşimdineyapacağız,osevinçleammaişleryapmışızha!""Canınsağolsun,geçer.""Geçer,"dediMurtaza."Geçeryaşimdineyapacağızşugiyitişini?""ŞabanUstaburada,aşağıevdeçalışıyor,şimdibenbiradamgönderir o giyitleri aldırır getirtirim. ŞabanUstaya da bununtıpkısıgiyit,şapkaalırsın.Kundurasıdacaba.""Hemen,"dediMurtazaAğa,sevindi.Hüsne Hatun bir yanaşma çağırdı. Şaban Ustaya gitmesini,giyitlerini alıp gelmesini, usul usul, en ince ayrıntısına kadaranlatarak buyurdu. Biraz sonra giyitler, kırmızı postal, fötrşapka ipeklibirbohçayasarmalanmış,MurtazaAğanınyanınakonmuştu."Başka hiçbir mümkünüm çarem yok, benim bu Topal ırzıkırığına ölüm gidiyor, ama ne gelir elimden? Söyle de atımıÇeksinler.""Athazır,kapıdasenibekliyor.""SağolHatun.""Allahsözünügeçkil,kılıcınıkeskineylesin."Değirmen kapısında onu saygıyla KaraHasan Ağa karşıladı,atının başını tuttu, Murtaza attan inince atı götürdü çınarağacınınaltınabağladı."Hoş gelip safalar getirmişsin Murtaza Ağam,değirmenimize.""Sağolasın,"dediMurtazaAğa,amabir türlüdedeğirmenedoğrubiradımatıpdayürüyemiyordu.Pervaneleredökülensu,dönen taşlar, şakıldaklar inanılmaz, kulakları sağır edici birgürültüçıkarıyorlardı.HasanAğaonunsöylediklerinibir türlüanlayamıyor,ötekiyseavazıçıktığıkadarbağırıyordu.HasanAğaedemedi:
"DurAğam,"dedi,"şudeğirmenidurdurayımdageleyim."Değirmene koştu, o korkunç gürültü de kirp diye kesildi.Ortalığıderinbirsessizliksardı.BusessizlikdahaçokürküttüMurtazaAğayı."Diyordumki..."diyekekeledi. "Hanidiyordumki,bizimdelioğlan, kardaşım Ali buradaymış..." Konuşurken gülmeyeçalışıyor,gülemiyordu.KaraHasanAğa:"İçerde canım, içerde o. Keyfi yerinde ya, geldi geleli hiçdışarıyaçıkmadı.""Nasıl çıksın fıkara," dedi Murtaza Ağa. "Ben öyle bir bokyedim ki, o da şakamı anlamadı. Benimkisi de eşekşakasıydı...Yaaa,eşekşakasıydı."Oradadikilmişduruyor,içeriyebirtürlüyürüyemiyordu.KaraHasansaundanapakolmuşdeğirmeninkapısınıaçmış,"BuyurAğa,"diyerekonubekliyordu."BuyurMurtazaAğam."MurtazaAğasankionuduymuyordu.Belki böyle yarım saatten fazla kapıda durdu kaldı. Güldügülemedi, konuştu konuşamadı. Kara Hasana abuk sabuk birşeyler sordu, ondan, bir kulağından girip ötekinden çıkankarşılıklar aldı. Birazıcık kendisine gelince gülebildi. Baktı kidurumu iyice. Birkaç kere daha gülmeyi denedi, bayağıgülebiliyordu, hemen gülerek içeriye girdi, sevinçli bir seslebağırarak:"Ben geldim Ali kardaş. Dağ Musaya gelmezse Musa dağagider. İşte ben geldim.Nasılsın, iyimisin, gül yüzlü kardaşımAli?YahuadamAğasınabirhoşgeldindemidemez?Bakheleşuna,şunabak,HasanAğa.Doğru,hakkınvar.Beniaffetmeni,bağışlamanı dilemeye geldim senden. Özür dilemeye geldim.Beni eylediğim kusurlardan dolayı canı yürekten bağışlamanıdilemeyegeldim,muhteremvehemdeyücegönüllükardaşım.Ben seni sınamak istediydim, keski sınamazolaydımda, dilimağzımda çürüyeydi. Hani dedim ki, şu yiğit kardaşımızı birsınayalım, mademki bir ömür boyu kardaş olduk. Abooov,denemezolaydımda,boyumdevrileydi.Abooovkardaş,senneonurlu adammışsın öyle, beni, şakamı gerçeğe alıp o giyitleri
çıkarıp üstümüze atınca, ben bir oldum ki, ben bir oldumkardaş, senden bunu hiç beklemiyordum, çoluk çocuğumuniçinde,hatunlarımınönündebenöyleoldumki,dondumkaldım.Eğer ki, bir hançeri alıp da yüreğimin başına saplasaydın birdamla kanım çıkmazdı. Ben öyle perişan, öyle perişan oldumki...Bütünçarşı,kasababuseninbanayaptıklarınıduymuşlarda, herkes bana acımış, Murtaza Ağa bir kardaş bulduydukendisine,onudabokyolunaelindenkaçırıp,şudarıdünyadatekbaşına,birbaşınagenekimsizkimsesizkaldı,demişler."Elindekimaviipektengiyitbohçasınıgörünceanımsadı."Kalk," diye sertçe buyurdu. "Kalk da çıkar o üstündekileri,bunlarıgiydeevegidelim.Kapıdaatınsenibekliyor."Arkayadöndü,KaraHasankapıdabekliyordu:"Bugiyitlerikardaşımasenmialdın?""Ben aldım Ağam, ben ne yapayım, değirmene geldiğindeçırılçıplaktı.""İyi yapmışsın. Kardaşıma gösterdiğin bu konukseverliktendolayı sana candan ve hem de yürekten teşekkür ederim. Vehemdehürmetlerimisunarım.""Sağ ol Ağam. Ben de zatına bin kere hürmet ederim, omübarekellerindenöperekten...""Kaçparaverdinbugiyitlere?""HiçbirkıymetiyokAğam.""Ne demek kıymeti yok? Sen fıkara bir adamsın. Ne demekola ki..."Hemen cüzdanını çıkardı. "Ne demek ola, ne demekola ki... Sen benim iki gözümden de aziz kardaşımı böyleağırlamışsın,al,al,alşunu."Onabirelliliralıkuzattı."AmanAğam,buçok...Hemdeokadarçokki...Benbuparayıbiryıldakazanamıyorum,amanAğam,kulunkurbanınolayım,benneyapacağımbukadarparayı?""Çocuklarınvar.Alvecebinekoyoparayı."Sesi sert ve buyurucuydu. Kara Hasan onun buyruğundandışarıyaçıkamazdı.Elleri titreyerek,örmebirkeseçıkarıpellilirayıdürdübüktü,içinekoydu."Kalk Ali kardaşım, çıkar o partalları da kendi giyitlerinikuşan."
Alininbaşıönündeydi.Sankitaştanbiradamdı.Onesöylersesöylesinhiçbirtepkidebulunmuyordu.Murtaza Ağa, Kara Hasana gözlerini dikti, uzun uzun onabaktı.Ondanbirimdatistergibiydi,sonundavazgeçti:"Sen dışarı çık temiz ve hem de saf, iyi yürekli Hasan Ağa.Senin için Molla Duran Beyefendiye de söyleyeceğim, bu yılkirayısendenalmasınolurmu?""SağolAğam."BudeğirmenMollaDuranEfendinin,öyledeğilmi?""OnunAğam."MurtazaAğabaşıylakapıyıkapadagit,diyeişaretetti.Ötekiçıkarken:"Buralardandaayrılma," dedi. "Çağırıncaduyacakbir yerdeol.""OlurAğam.""BakAlikardaşım,biliyorum,seniçokgücendirdim,ogüldennazik, ipekten ince, ışıktan hafif, o güzel yüreciğini kırdım.Biliyorum,yürekbirsırçaçiçektir.Birkerekırılıncaoçiçekbirdaha öyle bir çiçek olur mu, olmaz, biliyorum olmaz, amakardaşların sırça gönülleri biribirlerine öylesine sıcaktır ki,kardaşlık yüzünden sırça bile birleşip, ne kadar kırılırsakırılsın, un ufak olsun, eski haline gelebilir. Her sabah taze,mavibirsarmaşıkçiçeğigibiyenidenaçabilir.Yaaakardaşım..."Alinintamkarşısınageçipdurdu,alttaneğilipyüzünebaktı:"Neoluyorsana,niyeböylesinkardaşım?Ricaederimbirsözevar. Çok çok rica ederim, yalvarırım sana. Oğlunu öldürdüm,ocağına düştüm senin. Ayaklarının altını öpeyim Ali, bana birşeysöyle.Birküçücükkuşumben,birçalıyasığınmışım,oçalıda sensin Ali kardaş, kırma beni, gel kendi evine... BundandahaçokbirinsanbirinsanayalvarabilirmiAli?"Son sözleri çok kızgın çıkmıştı. Gittikçe de kızıyor, eli ayağıusuldandatitremeyebaşlamıştı."Söyle Ali," diye gırtlağı yırtılırcasma bağırdı, "söylekonuşmayacak,birsözevarmayacakmısın,ulandinsizimansız,AllahsızkitapsızTopal,bircan içindeolsabir insanbukadaryalvartılırmı?"Değirmeni bir uçtan bir uca gidip geliyor, ayaklarını yere
vuruyor,kollarınıaçıpkapatıyor,avurtlarınışişiriyor,biroyana,birbuyanaboynunukıvırıyordu."UlanTopal,"diyeavazıçıktığıkadargenebağırmayabaşladı,"ulan Topal bacağına sıçtığımın deyyusu, sen iki iz sürmeklekendinibirbokummusanıyorsun?Ulanyabandomuzu,domuztaşağıuyuzTopal,ulansenadammısınsen..."Ne kadar küfür varsa arka arkaya sıralıyor, küfürleri de birtürlü bitip tükenmiyor, Topalsa olduğu yerde, olduğu gibi taşkesilmiş,solukbilealmıyor,enküçükbirbiçimdekıpırdamıyor,gözlerinibilekırpmıyordu.SonraMurtaza Ağa biraz ileri gittiğini anladı, sesini indirdiyumuşattı:"Bak Ali kardaşım," diye yeniden yumuşacık, kadife gibi birsesle konuşmaya başladı. "Bak Ali kardaşım, bu kardaşınMurtazaya bir iki söz söyle de, öldürme beni. İstersen kendievinegelme.Böyleküsdurma,neolursun,yüreğimi,benimbuince, çocuksu, yiğit yüreğimi ve hem de Topal Alinin öz birkardaşınınyüreğinidilhunediyorsun,yanikanağlatıyorsunvehemdeparamparçaediyorsun.BirteksözcüksöylekardaşmaAli.Aliii,Aliiii,Aliiiii...Birşeysöylebanadahiçbirşeyyapma."Önünevardı,geneeğildi,yüzünebaktı,sevinçledoğruldu:"Yüzün yumuşadı, o güzel, o gül yüzün yumuşadı! Murtazakurban olsun o gül yüzlere, Murtaza hayran olsun!Yumuşadığına göre demek konuşacaksın ha? Bekleyeyimbakalım. Biraz bekleyeyim. Hay kurban olduğum Allah, bugüzelgünündemivarmış,Alikardaşımkonuşacak.Çokşükür,çokşükürAllahıma,çokşükürAlimikonuşturana..."Kapıdan değirmen taşlarına, taşlardan kapıya yürümeyebaşladı."Bekliyorum,birteksözcüksöyle,oda,Murtaza,diyesöyle.Okadar,sendenbaşkabirşeyistemiyorum."Köşeye atılmış, eski, aşınmış bir değirmen taşının üstüneoturdu. Kan ter içinde kalmış, gözlerini de Aliye dikmişti.Kızmayabaşlıyor,boğazınabiryumrukgeliyortıkanıyor,Alininüstüne atılıp onun boğazını sıkmak istiyor, sonra da büyükdiretmegücüylekendisiniyeniyordu.İçiniçekerekayağakalktı:
"Benimlekonuşmayacaksınha?Benneyapayımöyleyse?Ali,bana bak..." Sesini iyice yumuşattı, kendisi de bir iyice kendisesinidinledi.Sesisıcaktı,içeişleyiciveyürektendi,sevecendi."BakAlim,oğlum,kardaşım,ikigözüm,gözleriminbebeği,bak,sanasöylüyorum,onbirçocuğunvehemdebirtekavradınvar,olurmu, daha gençsin, iki tane gül gibi karı daha alabilirsin.Sana yüz dönümlük bir çiftliği daha şimdiden verdim.Üstünetapusunu yarın çıkartmazsam anam avradım olsun. İşte Ali,bundan büyük yemin olur mu? Bak Alim, bak oğlum, bak ikigözümün çiçeği, istersen sana bir de ev alacağım. Alacağımdeğil, aldım! Muhacir Muradın iki katlı konağını... Yüz otuzlirayasatıyormuş,onudasanaaldım.Anansütügibisanahelalolsun.Yarınonundatapusuelindeolacak...BakoğlumAli,tapusenin elinde olursa ne evi, ne de tarlayı kimse senin elindenalamaz. Al atın da kapıda bekliyor. Evde de yeni fabrikadançıkmış bir Alaman filintası, kız gibi. Ne diyorsun Ali? Senimaaşa da bağlayacağım/ altın kakmalı tabancamı, altınkordonlu, bana İsmet Paşanın hediyesi saati da sanavereceğim."Onuusulcaomuzlarındantutupsarstı,sırtınısıvazladı."Haydi kardaşımkalk evimizegidelim,"dedi. "Çokgeçoldu.Hatunseninekadarseverbiliyorsun,kardaştanda ilerişimdibizi gözleyi gözleyi gözleri dört olmuştur. Ne diyorsun Ali,gelmiyormusun?"Yorulmuştu, köşedeki taşa gitti. Körük gibi soluyordu. Tozlu, örümcek ağlı
tavana kırlangıçlar kocaman bir yuva yapmışlar, yuvada da sarı sarı kocamanağızlıyavrular,kefliağızlarınıaçmışlar,kıyametikoparıyorlardı.Murtazayerindenkalktı,dinginlemişti.Elinihavayakaldırdı,parmağıylayuvayıgösterdi:"Bak şunlara Ali kardaş," diye güldü. "Bak şunlara, kuşyavrusukuşyavrusuikenbakağızlarınıaçmışlar,yemgetirecekanalarını, babalarını bekliyorlar. Ya senin o dağlardaki on biryavrun,onbir taneciğerparen,neüstteüst,nebaştabaş,açsusuz, senin yolunu gözlüyorlar. Onları niçin kurtarmakistemiyorsun?"Sesini yükseltti: "İşte ben sana, hemde öz birkardaşın,elimiuzatıyorum,bueligeriçevirme."Uzatılmışeliöylehavada,Alininburnunundibindeduruyordu.
Elbekledi,bekledi,sonundadausuldantitremeyebaşladı."Demek bu eli kabul etmiyorsun? Pekiyi kardaşım." Sesinigene yumuşattı, sıcacık, içtendi. "Olur kardaşım, sen bilirsinkardaşım."Eliniindiripdışarıyaçıktı.Alininiçigidiyordu.Buadambuseferherdediğiniyapacaktıya, Alinin onunla konuşmak, onun yüzüne bir daha bakmakiçinden gelmiyordu. Hele dağdaki perperişan çocuklarınıanınca Alinin yüreği cızz etmişti. Çocuklarını o korkunçyoksulluktan kurtarabilirdi.Onun çocukları da şuÇukurovadaokuyabilir, yanaşmalıktan, çobanlıktan, ırgatlıktankurtulabilirlerdi... Az daha ayağa kalkıp Murtaza Ağanınboynunasarılacak,senbenimözbirkardaşımMurtazaAğasın,ben, senin beni sınadığını anlamıştım, diyecekti. Çalıştıçabaladı, yapamadı. Yüreği götürmedi.Kendini yenemedi. İşteMurtazaAğadagittiOdaömrününenbüyükfırsatınıkaçırdı.TopalAli içerdekendisiyleböyle cebelleşirken,MurtazaAğaKaraHasanınelindentutmuşiçeriyegirdi,gürleyerek,sevinçlibirsesle:"ŞunabirakılverKaraHasan,"dedi."SeniAllahınhuzurundayemin edeceğim için şahitliğe çağırdım. Ben şimdi nesöylüyorsam, Kurana el basarım ki ve de Allahın büyük adıüstüne yemin ederim ki, şu söylediklerimin hepsini Topal Alinamkardaşımavereceğim."Vereceklerinin hepsini bir bir saydıktan sonra Kara Hasanasordu:"Saydıklarımınhepsiniaklındatutabilirmisin?""TutabilirimAğam."MurtazaAliyedöndü,elinisırtınakoydu.Ağlamaklıbirsesle:"KonuşAli,"dedi."Kalkdaevimizegidelim."ElininaltındakiAlininsırtınınürperdiğinisezinledi.Ardındandaonuntitrediğinianladı."HaydiAli,HüsneHatununzatınıgözleyigözleyigözleridörtolmuştur."Konuşmasınısürdürdü.Yalvardı,kızdı,sövdü,bağırdı,çağırdı,sızlandı,yumuşadı,birsugibisesiaydınlandı.Ali taşkesilmişkonuşmuyordu.
Açık kalmış kapıdan ok gibi giren kırlangıcı görünce sesinikirp diye kesti. Kuş gelmiş yuvasının yöresinde dönüyor,yavrular da ağızlarını kocaman kocaman açmışlar, yaygarayıbasarak,analarınınvereceğiyemibekliyorlardı.Aliye vardı, kocamanelleriyleonunbaşını tutuphızla yukarıkaldırdı:"Bak şu kuşa," dedi, "bak şuna... Bak bak şuna... Bakyavrularınanasılsevinerekyemgetirmişdeveriyor,bak!Obirhayvan,sendeinsansın.İyibak!"Alininkararmışyüzüterlemişti,gözlerideıpıslaktı."HaydiHasanAğa,bizdışarıyaçıkalım,oda şukuşabaksındainsanlığındanutansın.Utansındaaklıbaşınagelsin.Benazsonragenegeleceğim."Ali onun arkasından koşmaya çalıştı, ayağa kalkamadı,konuşmak istedi, ağzında dili dönmedi. Sanki dili şişmişti.Gözlerini de gidip gelen, yavrularının ağzına bir şeyler koyankırlangıçtanayıramıyordu.MurtazaAğageriyedöndüğündeonuöylebıraktığıgibibaşıhavada,gözleriyleyavrularınıdoyurankuşuizlerbuldu."KonuşmayacakmısınAli?"Alininbaşıgeneönünedüştü."Konuşmayacaksın demekTopallar Topalı Ali... Ben de seninbaşına bir işler getireceğim ki felek de maşallah desin! OAdanadakicandarmaMiralayıkim,benimcanıazizim,vehemde öz bir biraderim değil mi, işte ben sana yakında bir kulptakacağım ki kulp derim sana. Beni iyi, iyi dinle Topal Ali,Ferhat Hocayla Yobazoğlunun bir suçları var mı, nedenyatıyorlariçerde?FerhatHocagibibirAllahınmübarekadamıhiçadamöldürürmü,fıkaraAdemiöldürüpneyapsıno,nedenöldürsünAdemio,birsebebivedebirsebebülhikmetivarmı?Oşimdi içerde,belkideonuasarlar.Nedenbuhalegetirdileronu, çünkü biz bir istihbarat aldık ki o, İnceMemedi himayeediyor. Bir de o, ne olduğu belirsiz bir kimsedir, casus mu,Bolşevik mi, nereden geldiği belirsiz bir kişidir. Onun pisvücudunun tezelden, derakap ortadan kalkması gerek. YaYobazoğlu? Neden yatıyor, o fıkara bok yoluna, o, İnceMemedin bindiği Ali Safanın atı yüzünden yatıyor. Ali Safa
Beyin ölümüne de o sebep oldu. Hepimizin ölümüne,kasabamızınadınınşukoskocamanTürkiyedekötüyeçıkmasınao sebep oldu. Onu, İnce Memede at verdiğinden dolayımeydanınortasındaasacaklar.BakAli,Miralaykardaşımsanaişteklifediyor,demekkisenyücebirdevletmemuruolacaksın.VebizAğalar,Beyler,hepimizseninyanınaşapkamızelimizdesalavatla varacağız. Miralayım bana dedi ki, mademki seninkardaşınTopalAliEfendiböylehünerlibiradamdır,yeryüzününen büyük izcisidir, yerdeki karıncanın, ağındaki örümceğin,gökteki kuşun izini sürer, biz de onu devlet memuru yapıpölünceye kadar maaşa bağlayacağız. Ve hem de yüzbaşımaaşına,öyleuzatmalıkelonbaşımaaşınadeğil.Senöldüktensonra da çocukların alacaklar bu maaşı. Seni hükümet izcisiyapacağıma,maaşbağlatacağımadaKurana,oyücekitabımızael basarak ant içerim. Miralay dedi ki senin izci kardaşınsayesindebudağlardaneeşkıyakalacak,nedehırsız...İzlerinisürüpyeriniderakapbizebildirecek,bizde..."GeldieliniAlininomuzunakoydu:"Kalk," dedi, "kalk da gidelim ala gözlü kardaşım. Kalk, kulkusursuz olmaz, demiş atalar. Bir kusur işledik diye beni de,kendinide, çocuklarınıdamahvetme.Bakokırlangıcıgördünya...İşte,birküçücükhayvanı,seninancakbirparmağınkadarvar o kırlangıç, ondan örnek alalım da biz insanlığımızdanutanalım.Birkırlangıç,küçücükbirkırlangıçken,baknasıldabakıyoryavrularına."Sevindi,gülümsedi."Sen hiç uçarken gördün mü kırlangıçları, görmez olurmusun, gökte bir inerler, bir çıkarlar, ok gibi bir süzülür, birgöğeağarlar,neyaparlarböylece,söyle,senherkestendahaiyibilirsin,söyle,neyaparlar?"Biraz geriye çekilerek onun sorusuna karşılık vermesinibekledi. Belki kendinde olmadan ağzından bir sözcük kaçardıbuinatçı,alçakadamın."Söyle,söyle,söyleneyaparlar?"BaktıkibuoyunadüşmediTopalAli,bağırmayabaşladı:"SöyleTopalmendebur, topalbacağınasıçtığım,neyaparlar,sinektoplayıpyavrularınagetirmezlermi,söyletopalbacağına
sıçtığımın, topal sineği... Ulan sen kimsin, bir sinekten dekıymetsizbirmahlukatdeğilmisin?"Kapıyakoştu,açacaktıvazgeçti,geriyedöndü."Baksanasonsözümüsöylüyorum,iyidinlebeni,günahkalktıbenden. Yakında bu değirmenin kapısında bir adamöldürülecektir. O da tam gözbebeklerinden kurşunlanarak,işkence edilerek, derisi yüzülerek, bir çuvala koyularak şudeğirmeninabarasınaatılacaktır.Bununcezası idamdır.Sonrabeş adam gelecek, amenna, biz kendi gözümüzle gördük, buadamı Topal Ali öldürdü diyecekler. Bu şahitlerden birisi desana iyilikeden,buradagünlerdirkarnınıdoyurandeğirmenciKara Hasan olacak, isterse şahitlik etmesin, bu değirmeninsahibi kim biliyor musun, Molla Duran Efendi. Anladın mışimdi? Seç şimdi ikisinden birisini, ya asılmak, ya da devletmemurluğu,yadaçiftliksahipliği,seçbirisini..."Sesinisonperdesinekadaryükseltti:"Ben şimdi gidiyorum. Konuş, konuş Aliiii..." Sankikilometrelerce öteye bağırıyordu. Ali sözcüğünü öylesineuzatıyordu, "İşte ben gidiyorum. Bundan sonrasını artık sendüşün. Elimden de kurtulacağını hiç sanma." Güldü. "Dağaçıksançıkamazsın,oradaİnceMemed,ovadadaben...Bendeşimdigidiyorum,demekevegelmiyorsun?"Dişlerininarasındanıslıkgibibirsesçıkardı:"Sengörürsün!"Kapıyıöylesinehızlaçarptıki,bütündeğirmensallandı,Aliyideirkiltti.Azsonradakapıyıyavaşçaaçarakgeriyedöndü:"Bak Alim, kardaşım, ne geldi aklıma, beni şimdi iyi dinle,bundan sonra sana Topal Ali demeyecekler. Belki, alışkanlık,sanaTopalAlidiyeceklerya,sentopallamayacaksın.Nedenkidersen, Alamanın payitahtı Berlinde ayak gibi ayakyapıyorlarmış, etten kemikten. Ben sana Alamankardaşlarımızdan, Alaman bizim kardaşımız değil mi, birmilyona da olsa bir ayak getirtip taktıracağım. Yok, ille ayağıbizancakAlamanyadatakarızderlerse,bizdeseninleAlamanınpayitahtınagider,yeniayağınıoradataktırırız.".Bu buluşuna çok güveniyordu. Buna da hayır diyebilirse birinsan,artıkoinsandandahaaşağılıkbirisiolamazdı.
"Sen de bundan sonra yeni ayağınla taşların kayalarınüstünden, ağaçların tepesinden, dağların doruğundan keklikgibisekersin.Sekersindeneizlersürersin,değilmikardaşım?"Sözünükesip,birdenbirebir sevinç çığlığı koparttı: "Bak,bakAlikardaş,bak!Kırlangıçgenegeldi,bakbak,bakAlikardaş,yavrularağızlarınınasılaçtılarbak,kafamgirerağızlarına,sarısarı,boyunlarınıdanasıluzatıyorlar,bak,birkarış,keratalarınboyunlarıkopacak..."Ali onun, bak bak, demesiyle başını kırlangıç yuvasınaçevirmiş, gülümseyerek kıyameti koparan yavrulara, onlarınyöresindeuçarakdönenanakırlangıcabakıyordu."Alikonuş!"Ali hemen başını gene önüne indirdi. Bu seferMurtaza Ağatamzıvanadançıkıpkendiniparalamayabaşladı:"Ulan senin derini yüzdüreceğim ulan," dedi. "Ulan senikazığa oturtacağım, yaptıramaz sanıyorsun, değil mi, seniayağına, bacağına sıçtığımın Topalı seni! Ulan biz İstiklalMücadelesini kazanmış kişileriz. Bir Topal Ali, topal bacağınasıçtığımaşağılıkmahlukatvızgelir."Artıkköpürmüş,kendinikapıpkoyvermişti,ağzınanegelirsesöylüyordu.Alinin karşısında böyle, değirmenin içinde dört dönerek nekadar sövdü saydı, kendi de, Ali de, değirmenci Hasan dafarkında değildi. Bu ara değirmene gelenler, içerdeki sesi,şamatayıduyuyorlar,bahçeninbirköşesineçekilipsiniyorlardı.Sonunda:"Ağzına sıçtığımın topal deyyusu, sana insanlık değil, ölüm,zulüm layık," dedi, kapıdan bir ok gibi çıkıp atına yürüdü.Değirmenci Kara Hasan hemen koştu, atın başını tuttu,üzengiyeyapıştı.AtınaatlayanMurtazaAğa,kapkarakesilmişbiryüzlebirazıcıkeğildi,yavaşça:"Söyle ona," dedi, "çok öfkelendim inadına, ahmaklığına,kardaşı değilmiyim, elbetdeöfkelenirim.Söyle ona,Vali onuHükümetin maaşlı başizcisi yapacak, ben onun topal ayağınayeni bir ayak taktıracağım, eskisinden daha iyi olacak ayağı.Kara Hasan, eğer Ali kardaşımın gönlünü eder de evimegönderirsen, ben de bu değirmeni alır sana veririm. Sen de
banataksittaksitödersin.Bilirsin,bensözümünbabayiğidibirkişiyim.Onubugeceevdebekliyorum."Değirmenden içeriye ok gibi süzülen kırlangıcıKaraHasanagösterdi:"Bak,"dedi,"bak,şukuşabak,yavrularınayemgetiriyor."Atınısürdü.
11Çocuklar kasabanın üst başındaki yamaçta, murt çalısınındibinde, bir Roma mezarının önünde aşık oynuyorlardı.Çirişsiklerinin üstlerinde kurumuş çiçekleri dahadökülmemişlerdi.Çalılar,dikenler,otlar,baştanayağaküçücük,düğme kadar, düğme kadar, sümüklüböceklerle apakkaplıydılar. Türlü türlü, kırmızı, mavi, yeşil, sarı, hepsi degüneşe gelince çakan, büyüklü küçüklü arılar, gürültülerlevızlayarakdalaşıyorlardı.Aşık oyunu, koyunların, keçilerin, danaların aşıkkemiklerindençıkarılankemiklerleoynanırdı.Birbiçimbirzaroyunuydu.Büyüklerinkumararacıolanbukemiklerküçüklerindeoyunaracıydı.AşıkMustafadahaişebaşlamadan:"Neyineoynayalım?"diyesordu.Öteki çocuklar bu soruya karşılık vermeye hazır değildiler.Çoğukezçiğdemineoynarlardı."Çiğdemine," dedi Veysi çocuk. Daha sekizini sürüyordu ya,okulagitmiyordu.İnatetmişti,hiçbirzamandaookuldediklerişeyegidip,omengeneyesıkışmayacaktı."Dahaçiğdemçıkarmadıkki,"diyeonuyanıtladıAşıkMustafa."İncirine.""İncirneredebe?"diyesorduMustafa."Bakındallarabirfekincirkalmışmı,üveyikleryemişbitirmişler.""Arısına."İpliklerle bellerinden bağlanmış anlar sağlarında, sollarındauçuşuyorlardı."Benütülürsembile," dediAşıkMustafa, "arılarımı vermem,kimseninarısınıdaistemem.Bakınbakın,"diyeazilerdeuçanarılarını gösterdi. Her birisi parmak kadar, parmak kadardı,güneşe geldikçe de sapsarı, bir altın bilye gibi şavkıyıpsönüyorlardı."Sizhiçböylearılaryakaladınızmı,buralardahiçböyle arı gördünüz mü? Bu arıları kimseye de vermem, birkişiyisokunca,hemencecikorada,hıkdedirtmedenöldürüyor."Tartışma uzun sürdü. Sonunda anlaştılar, kim ütülürse,ütenler onun sırtına binecekler, kara incire kadar gidipgeleceklerdi. Bunu da Veysi hiç istemiyordu. Çünkü aşık
oyununda şimdiye kadar bir kerecik bile olsun kazanamamış,buçocuklarısayısız, sırtındaeşeklergibi taşımıştı.OysaVeysiçocukarı,kuş,sinekyakalamaktabirinciydi.Şukasabadaonunüstüne bir avcı daha yoktu. Bir keresinde yaylada bir şahinyavrusu bile yakalamış, büyütmüştü, şahin ona öylesinealışmıştı ki, nereye gitse, onunla birlikte onun bir kulaçüstündenuçarakorayagidiyordu.Neyapsa,birçalıya,birdala,bir duvara konup onu bekliyordu. Sonra bir gece onun şahiniortadan yitti gitti. Ne olduğunu, nereye gittiğini kimsebilemedi. Veysi çocuk bütün kasabayı, kasabanın bütünyöreleriniaradıtaradıgünlerce,kuşunubulamadı.Sonundaişianladı,yakuşuçalmışlar,yadababasıgeceleyinşahinibirisinesatmıştı.Zatenbabasını,oadamıhiçsevmezdi.Bununüstünedeonaiyicebirdüşmankesilmişti,büyümeyibekliyordu.Her zamanki gibi gene Veysi ütüldü, çocuklar onun sırtınatekertekerbinipkaraincirekadargittilergeldiler.Veysigüçlü,sağlıklıbirçocuktuya,bukadarçocuğusırtındataşıyıncaçokyoruluyor,kanteriçindekalıyordu.Oyunbitincearılarınıdikenlerden,otlardançözdüler,ellerinealıp uçurarak, çalılık yamaca yürüdüler, ellerinde sivri uçlumeşe köküçleri vardı, bunlarla çiğdem soğanlarını kolaylıklaçıkarıyorlar, şalvarlarının kocaman ceplerini bunlarladolduruyorlardı.Topraktançiğdemçıkararak,arılarınıbağladıklarıyerdençokuzaklaragittiler,birdereaştılar,kurupınarıgeçtiler,bahardabu pınarın çam oluğundan şakır şakır sular akardı, alıçlığavardılar, burada bodur meşelerle alıçlar karmakarış bitmişti.Bundan sonra da gene bodur, yaban zeytinleri başlıyordu.Zeytinliklerarasındakikurudereninyamacında,şimdiyekadargörmedikleri incir ağaçları gördüler. Her incir ağacının üstüolmuş, her birisi yumruk kadar iri incirlerle doluydu.Çocuklarınhepsiheryerdenincirleresaldırdılar.AşıkMustafa:"Çok yemeyin, karnınız ağrır," dedi. "Kimseye de habervermeyelim,aradasıradageliryeriz.Bakın,buağaçlarıkuşlardabilmiyor.Gagalanmışhiçbirinciryok.""Yok,"dediGülbaharkız.
O, hiçbir zaman erkek çocuklardan ayrılmıyor, kızlarınsaaralarına hiçbir zaman girmiyordu. "Çok da tatlı incirler, balakıyor."Karınlarını doyurduktan sonra yarın üstüne sıralanıpayaklarınıaşağıyasarkıttılar.Hepsideşuaşağıdakimahalledenolurlardı. Bumahallenin bütün halkı da, toptan, kadın erkek,çoluk çocuk tarlalarda ırgatlık yaparlardı. En çok da pamuktarlalarında çalışırlardı. Yakında bütün mahalle pamuktoplamaya aşağıdaki ovaya ineceklerdi. Çocuklar pamuktoplamayı çok seviyorlardı. Çünkü her pamuk tarlasında,pamukların arasında karpuz tevekleri, domates fidanlarıolurdu.Hertevektebeşonballıkarpuz,herdomatesfidanındada yüzlerce kırmızı domates... Çocuklar saldırırlar, domatesi,karpuzu kapışırlardı. Bir de kuş yuvaları olurdu pamuklarındibinde,içlerindeküçücükyavrular,yadapalazlar...Aşık Mustafa pamukta, geceleyin iş bitip de ırgatlardinlenmeyeçekilincesazınıelinealır,onlaratürkülersöylerdi.Söyledikleri türkülerin bir kısmı bellenmiş eski türkülerdi, birkısmını da düpedüz kendi uydururdu. Bir Allah vergisi.Büyüyünce bir hak aşığı olacaktı, tıpkı Dadaloğlu gibi. Dahaşimdiden saçı sakalı ağarmış aşıklarla karşılaşıyor, bir o, biryaşlı aşık söylüyor, hiç bile mat olmuyordu. Bir coşmaya,ardından da bir titremeye başlayınca, sözler ağzından şupınarlardanakançağılÇağılsulargibiboşanıyordu.Eşkıyalarada çok meraklıydı. Onlar üstüne çok türkü çıkarmıştı. İnceMemedüstünedetürkülerivardı.Şuölendokuzeşkıyaüstünede üç ağıt yakmıştı ya, daha kimseye söylemiyordu. Heledursundu hele, bu yıl pamukta kalabalık çok olacaktı.Dağlardan,herşeydençoktürküyüseveninsanlarineceklerdi.İşte Aşık Mustafa da ilk olarak onlara söyleyecekti dokuzeşkıyanınağıtlarını."Onikiyeşildonluadam,"dediVeysi."Onikisidebiribirinintıpkısı,geceyarısıgelmişler...""Yalan,"dediGülbahar."Yalan,"dediİsmet.Mustafasusuyordu."İnce Memedi öldürememişler ki... Babam söyledi.
Bilmiyorsunuzyani,benimbabambekçi.Görmedinizmi,nahbukadartabancasıvar,karnınınüstüneasılı.İştebabamdediki...OİnceMemeddeğilbaşkasıymış.Babamdediki,İnceMemedekurşun geçmezmiş, bes alnındaki Peygamber mührü..." diyebilgisiyle övündü Fevzi. "Benim babam hem de bekçibaşı...Boyudaaşağıdakikavakkadar."Oradakibütünçocuklar,birşeysöylesindiyeAşıkMustafayabaktılar.AşıkMustafa, ciddi, kendine güvenmiş, türkü söyler gibi birhalaldı,dudaklarınıuzattı:"Doğru,"dedi, "o İnceMemeddediklerikişinin, İnceMemedolmadığı doğru. O başkasıymış. Şimdi ben size bir şeysöyleyeceğimya,kimseyesöylemeyeceksiniz."Gözlerini teker teker herkesin üstünde gezdirdi, sonra dasesinialçalttı:"İnce Memed, ölmemiş, yaralanmış. Alnında Peygambermührüvarmış,budoğru,oradanyalnızkurşungeçermişona...Belkideoradanyaralanmıştır...Yaralandığıdoğru,hemdegüngibi ortada. Geçen gece dağlardan bir Aydınlı Yörüğü geldibize...Hiçkimseyesöylemekyok.Amcamlanfısırfısır,çokgizlikonuşurlarken, ben uyumuşçuluğa vurdum, onlar nekonuştularsaduydum.Şimdihepsinisizeanlatacağım.Eğerbirkimseye ağzınızdan bir tek söz kaçırırsamz, Yüzbaşı da bunuduyar, giderler yaralı yaralı İnce Memedi orada kıstırıpyakalarlar, onu getirip pazaryerinde de asarlar, kellesini dekesipAnkaraya,MustafaKemalPaşayayollarlar.İşteböyleİnceMemedAliSafayıöldürüncedağakaçmış.AliSafaçokzalimbiradammış. Köylüye kan ağlatıyormuş. İnce Memed de onugözbebeklerinin vurmuş, dağa kaçınca candarmalar ona pusukurmuşlar, İnceMemedi de vurup atından düşürmüşler.O atıda onu almış, dişleriyle candamaların arasından çıkarmış.Candarmalaratakurşunyağdırmışlarama,vuramamışlar.Oatafsunluymuş, ona hiç kurşun değmiyormuş. At da almış onudağın tepesindeki bir mağarasına götürmüş. Çıkmış dağınkayalık doruğuna, oradan kişnemiş, kişnemiş. Bir kanatlıejderha inmiş bir ak bulutun içinden... At sevinmiş, onumağarayagötürmüş. İnceMemedejderhayıgörüncekorkmuş.
Ejderhadır, onun yaralarını kırmızı dilleriyle yalamış, dokuztane, dokuz yalımdan dili varmış. O saatte hemen İnceMemedin yaraları iyileşmiş. Benim Yörük kocasındanduyduğumbu.Yalanmı?""Hiç yalan olur mu," dedi Fevzi, "benim babam da duymuşbunu. Hiç yalan olur mu, Yörük kocasının bir yığın, nah bukadaraksakalıvarmış.""Sakalıbirkucaktı,"dediMustafa."Okadarsakallainsanhiçyalansöylermi?"Oradankalktılar,dereyigeçipkireçocaklarınavardılar.Oradaçok tavşan yavruları olurdu. Bir tanesini bir yakalarlarsa...Mustafa bir tanesini iki yıl önce yakalamış ve büyütmüştü.Tavşan büyüyünce amcası onu kesmiş de yemişlerdi.Mustafada çok ağlamıştı. Amcası da tavşanı kestiğine köpekler gibipişman olmuştu. Şimdi bir daha tavşan yavrusu yakalarsaMustafa,amcasıonuhiçkesmeyecekti.Kireçocaklarınaçıktılar.Bunlaryanyanakazılmış,yörelerineyarıyanmışyığınyığınaktaşlaratılmışderinkuyulardı.Kuyularayaklaşırlarkendahauzaktanburunlarınakeskinbirkoku geldi. Orada, oldukları yerde durdular beklediler.Yukardaneseninceyeldalgadalgakokuyuonlaragetiriyordu.AşıkMustafa:"Bulduk,"dedi."Neyi?"diyesorduFevzi."Neyi olacak," dedi İsmet. "Kel Eşkıyanın ölüsünü. Demekkireçkuyularınaatmışlaronu.""Ben korkuyorum, ben ölüden çok korkarım, dönelim,kaçalım,"diyetelaşlandıVeysi."Olmaz," diye kesin konuştu AşıkMustafa. "Olmaz. Hepimizhepbirlikteorayagideceğiz.""KorkmaVeysi,"dediFevzi."Biliyorsun,senkendigözlerindegörmedinmi,benimbabamıntabancasıvar,hemdekocaman,hemdekarnınınüstündeasılı.""Korkacak ne var," diye çıkıştı Mustafa, "sen erkek değilmisin?""Haydigidelim,"diyekireçkuyularınayürüdüGülbahar."Dur sen kız!" diye bağırdı Mustafa. "Böyle işlerde hep
erkekleröndegider."Önde Mustafa, arkada ötekiler, burunlarını tutarak kireçkuyularınakadarkoştular.Birkuyununbaşındadurupbaktılar."Buradadeğil,"dediMustafa."Arayalım."Karşıdakuyularınüstündekiçıplakdüzlüktebirsürüköpekle,bir sürü akbaba karşı karşıya durmuşlar bekleşiyorlardı.Köpekler kocaman çoban köpekleriydiler, akbabalarsa yaşlı,uzun kanatlıydılar. Köpekler yerlerinden hiç kıpırdamıyor,gözlerini akbabalara dikmişler tetikte duruyorlardı. Akbabakalabalığına arada bir, birkaç akbaba, büyük kanatlarınısallamadan yere iniyor, sekerek geliyor, akbaba topluluğunakarışıyorlardı."Burada,"diyebağırdıVeysi."Buocakta.Burasıçokkokuyor.Ölügörünmüyorya,burasıçokkokuyor,burada."Çocuklar o kuyunun üstüne toplandılar. Kuyudan çok kokugeliyorduya,kireçocağınıağzınakadar,silmemavikelebeklerdoldurmuşlardı.AşıkMustafa:"KelEşkıyanın ölüsüburada," dedi bilgiç bilgiç. "Kelebekler,birgüzelçiçeklere,birdeiyikimselerinölülerineçokuşurlar."Ocaktaki yüz binlerce, üst üste yığılmış uçan mavikelebeklerdendışarıya,yukarıyabirışıkyayılıyor,bütünyöreyibirmavi,dumangibiaydınlığaboğuyordu.Birara,birhortumdayükselircesinekelebeklerburgulanarak,ocaktan dışarıya uğrayıp gerisin geri indiler, çocuklar da busırada ölüyü görebildiler. Ölü çırılçıplaktı. Kel, dazlak başınortasında bir kan bulaşığı görülüyordu. Bacaklarından birisikopmuş ortalıkta gözükmüyor, öbürü de soyulmuş, ortada biruzunveakkemikkalmıştı.KelEşkıyanıngözlerindenbirtanesiaçık kalmış, canlı, alaycı çocuklara, az önce havaya uçankelebeklere,göktedönenüçakbabayabakıyordu.KelebeklerininceMustafaçocuklara:"Haydigidelim,çokkokuyor,"dedi.Aşağıyayorgunargıniniparılarınıbağladıklarıyerdenaldılar.Mustafanın hiç keyfi kalmamış, suratı da asıldıkça asılıyordu.Bağladığıçalıdantekertekeraldığıarılarınıniplikleriniçözüyorhavayabırakıyordu.Ötekiçocuklardaonungibiyaptılar.
Mustafaarılarıuçupgidinceolduğuyere,çalınındibineçöktüoturdu. Yüzü sararmıştı, konuşamıyordu. Öteki çocuklar daonun gibi sararmış yüzlerle geldiler onun yanına sıralandılar.Onlardaağızlarınıaçacakdurumdadeğillerdi.Böylecearadanuzunbirsüregeçti.Neredeyseikindiolacaktı.SonundaMustafagöğsünedüşmüşbaşınıkaldırdı,gözleriyaşiçindekalmıştı.Kendinitutmasahıçkıracaktı.Sesiboğularak:"Demek Kel Eşkıyanın kimi kimsesi yokmuş. Dedikleridoğruymuş, candarmalar da onu getirmişler buraya atmışlar."Sustu.Azdahakonuşsaboşanacaktı.Birazbekleyincekendinegeldi: "Bu gece bu ölüyü köpekler yerler. Köpekler geceyibekliyorlar. Gece olunca akbabalar uçup gidecekler, ölü deköpeklere kalacak." "Sabaha kadar bekleyelim," dedi Fevzi."Babamın bir tabancası daha var..." "Bekleyemeyiz," dediMustafa,"amabirşeyyapmalıyız.""Ben artık ölüden korkmuyorum," diye kendi kendinesöylenircesinekonuştuVeysi."Odaişte,ölügibiölüişte.""Onuköpeklerebırakmakolmaz.""Olmaz,"dediCemal.Sustular,derindüşünceleredaldılar.Mustafa:"Akşamoluyor."İsmet:"Neyapalım?"Mustafa ayağa kalktı, ötekiler de onunla birlikte ayağakalktılar."Ne yapalım, biliyor musunuz," diye konuştu Mustafagüvensizbirsesle.Sonradaldı."Neyapalım?"diyesabırsızlandıCemal."Şukoyundamınıgörüyormusunuz?"Hep birden, kireç ocaklarının biraz aşağısındaki damabaktılar."Ölüyüoradanşimdialabilsek,orayagötürebilsek...""Allooooş," diye hep birden bağırarak oraya koştular. ÖnceMustafa, ardından Veysi, onların ardından da ötekiler ocağındibineindiler,kelebeklerinarasındanzorlaölüyüseçebildiler."Çıkarabilirmiyiz?"
"Benimbelimdebirkocamankılörmevar,"dediCemal."Belkionkulaç.Benimanam..."Ağzınaburnunakelebeklerdoluyordu.Eliyle kelebekleri kovdu. "Benim anam beni ipsiz hiçbir yeregöndermez.Şimdi anladım."Belinedolanmış ipi dönerekaçtı,Mustafayaverdi: "Ölüyübağla,"dedi, "bizdedışarıyaçıkalım,oradançekerçıkarırız."Okadarheyecanlıydılarki,burunlarıbukorkunçkokuyubileduymuyordu.Ölüyü sürüyerek koyun damına getirdiklerinde gün batmış,karanlıkkavuştukavuşacaktı.Kapıyıbiriyiceoradabulduklarıtellemuhkembağladılar.Akbabalarıbırakaniri,azgınköpeklergelmişler, kıçlarının üstüne oturup gözlerini koyun damınınkapısına dikmişlerdi. Çocuklar onlara aldırmadılar, istediklerikadar beklesinler. Gece iyice bastırmadan, bir koşu evlerinibuldular.Oakşamhiçbirisinebirlokmayemekyiyebildi,nedebirdamlauyudu.Daha tanyerleri ışımadan koyun damının altındaki sakızlıkağacında toplandılar. İlk önce Veysi, kucağında sakız gibi,sabun kokan iki apak patiska çarşafla gelmişti. Çarşafları,telgrafçınındulkarısıKadriyeHanımdançalmakokadarkolayolmamıştı. Veysi çarşafların yerini, kadının uyuduğu odayı,evlatlıkkızınyattığıyeriiyibiliyordu.Evedekolaylıkla,birkedigibiçitçıkarmadangirdi,gelgörki,kahpefeleğinettiğioyunabak, Kadriye Hanım uyumuyordu. Veysi, bir insan uyuyormuuyumuyormusolukalışlarındanbilirdi.Geceleribirazhırsızlıkettiği,yiyecekbirşeyleraşırdığıiçinsolukalıpverişlerinustasıolmuştu. Öylesine bir soluk dinleme ustasıydı ki Veysi, birinsanın düş gördüğünü, düşünde de neler gördüğünü solukalışlarından bilebilirdi... Kadriye Hanım hiç uyumuyor,düşünüyordu.Veysionunsolukalışlarındannedüşündüğünüdebiliyordu ya, ayıptı, kimseciklere söylenmezdi. Veysi evinküçücük balkonuna sinmiş bekliyordu. Yani, şimdi şu mikropkarı uyumazsa ne olacaktı, Kel Eşkıya kefensiz mi kalacaktı,zatenfıkaranınkelbaşınagelmeyenkalmamıştı...Amasonundada mavi kelebekler onun üstünü örtmüşler, onun ölüsünüköpeklere, akbabalara, yılanlara çıyanlara yedirmemişlerdi.Küçücük küçücük mavi kelebekler, her birisi mine çiçekleri
kadar, ufacıcık... Çünkü, neden, çünkü Kel Eşkıya, anası nesöylüyordu,hakaşığıimiş.Birelindesaz,birisindedemavzer,mavzeri hiç kullanmamış... Hep saz çalar, türkü söylermişdağlarda.Karıncayıbile incitmemiş.Öylebir sesi varmışki, otürkü söyleyince dağlar taşlar, kurtlar kuşlar dile gelir, bütünkızlar da, onun kel başına bakmayıp, ona karasevdabağlarlarmış. Bu Kel Eşkıya öyle bir ermiş olmayıp da başkabirisi olsaydı, bu kadar kelebeğin o çukurda ne işi vardı, herbirisi de ipil ipil, ışık gibi yanan mavi kelebeğin... Hiç böylekelebekgörülmüşmüydü,şudünyada?İşteböylebiradamolanKel Eşkıya kefensiz kalmamalıydı. Yaaa Allahım, diye, sindiğiyerden ellerini göğe açarak yalvardı Veysi, şu mendebur,erkeğedoymazkarıyıbiruyutuver.Yarınçarşaflarınçalındığınıanlar anlamaz Kadriye Hanım teyze, kıyamet kopacaktı ya,varsın kopsun. Utanmadan da Veysinin üstüne atacaklardıçarşaf hırsızlığını. Mahallede de herkes onu belki de ilkolaraktan savunacaktı. Söyleyin, söyleyin, söyleyin bakalım,Veysi çarşafı ne yapacak, şeker değil ki yesin, para değil kialsın...Sabaha karşı, az önce, dalmış gitmiş Veysi Kadriye Hanımteyzenin soluğunu dinleyince, az daha sevincinden uçacaktı.Hemençamaşırsandığınakoştu.Sandığıaçaraçmazdayüzüneılık bir dağ elması kokusuyla sabun kokusu çarptı. Ya Allah,dedikendikendine, şuKelEşkıyaseninbir iyi,ermişkulunsaturuncugül,mavimenekşeişlemeli,ha,kelebeklerinherbirisimavi, mor birer menekşeye benziyordu, çarşaflardan geçsinelime.Veeliniuzatıruzatmaz,elikoskocamanbirgülünüstünegeldi. O çarşafı çekti aldı. Bir kedi gibi sessiz, rahatlıklamerdiveninkorkuluğundankayarakindi,avlukapısınınaltında,her zaman yatarak geçtiği bir açıklık vardı, oradan, elindekiçarşafıyeredeğdiripkirletmedenkaydı,sakızlıkağacınınaltınageldi. Çarşaftaki öteki işlemeyi araştırdı alacakaranlıkta elyordamıyla,onlardamormenekşeydi.Herşeyiyiydiya,buradatek başına ödü kopuyor, koyun damından yana da hiçbakamıyordu. Şu çocuklardan bir tanesi gelseydi, her şey ozamandahakolayolur, ikikişioluncadahaazkorkarlar,belkidehiçkorkmazlardı.Gittikçekorkusuartıyordu.Neredeyse,bir
çıtırtıduysatabanlarıyağlayacaktı.Arkasında bir patırtı duyunca, hemen kulakları dikildi,kaçacaktı ki, gelen karartının Gülbahar olduğunu anladı. Onuyolda karşıladı. Kız soluk soluğa kalmıştı. Elinde kocaman,kiloluk bir kolonya şişesi tutuyordu. Ağacın altına geldiler.Ortalıkışıdıışıyacaktı.Yakındanbakınca,herbirşeyleriçocukgözleriseçebilirdi."NeoelindekiGülbahar?""Hiç,"dediGülbahar,"kolonya.""Neredenkaldırdın?""Nazlı Ablanın çeyizinden. Onda böyle on beş tane kolonyadahavar.Kokuyor,üstüneserperiz.""Bendeonakefenlikbuldum,yoldagelirken...""Güzelmi?""Çokgüzel,"dediVeysi, "işlemeli. İyikidüşürmüşler.Bendeyoldagelirken...""Benhiçbulamadım,benhırsızladım,"diyeüzüntülübirseslekonuştuGülbahar."Olsun.Böylehırsızlıkhırsızlıktansayılmaz,kıymetiyok,"dediVeysi. "Bütünölülerekolonyadökerler,bizimeşkıyamıznedenkolonyasızkalsın."Bu sırada birisi oflayarak poflayarak yokuşu çıkmayauğraşıyordu."Kimvarorada?"diyekorkulubirseslesordugeleninsan."Benvarım,"dediVeysi,"BirdeGülbahar.""Burayagelin,getiremiyorum,yoruldum."Veysi:"Cemal, sen misin?" diye sordu. "Sen burada kal," dediGülbahara.Aşağıyaindi.Cemal,birhasırıucundantutmuşsürüklüyordu.Birelindedebirkazmavardı.AzsonradaFevzininsesiduyuldu.OnlarhasırıağacınaltınagetirmişlerdikiİsmetleMustafadageldiler.ArdındandaFevzigözüktü. Fevzinin elinde de kocaman bir sabun kalıbı vardı.İsmet de bir kürek bulmuş getirmişti. Mustafa da bir oraktaşıyorduelinde,birküreklebirlikte.Tanyerleri ışırken çocuklar, önce kireç ocaklarının oraya
gittiler. Bütün kireç ocakları ağızlarına kadar, menekşemenekşe, ışılayan,sırtları ıslakkelebeklerledolmuştu.Oradanaşağıya koyun damına indiler. Akbabalar, kartallar koyundamının üstüne konmuşlar, kanatlarını düşürmüşler, kartallarbir yanda, akbabalar öbür yanda karşı karşıya durmuşlarbekleşiyorlardı.Köpeklersekoyundamınıçevirmişler,yanyanakıçlarının üstüne oturmuşlar, gözlerini de damın duvarlarınadikmişlerdi.Mustafa:"Burayaboşyeregeldik.Öncemezarıkazmalıydık.""Ölüyügötürelimdemezarlığaöylekazarız,"dediFevzi."Hemmezarlığın yanında su da var. Ölüyü yıkarız da. Ben bir kalıpsabungetirdim.""Birgörenolursaya...""Görsünler," dedi İsmet. "Mezarlıkta ölü olur. Görseler nederlerki..."Uzuntartıştılar,Mustafasonundaötekilerinisteklerineuydu,koyundamınınkapısınıaçaraçmazöylesinebirkokuçarptıkionlara, hepsi birden sersemlediler. Gülbahar hemen yetişipölününüstüneçeyizlikkolonyanınyarısınıbocaetti.Ölüyübiranda dışarıya çıkardılar. Kolonyanın, açık havanın etkisiylekoku azıcık eski gücünü yitirdi. Akbabalar, kartallar, köpeklerölüyü gördükleri halde yerlerinden kıpırdamadılar. Oysaçocuklar, ellerinde taş, sopa onlara karşı tetikte vehazırlıklıydılar.Ölüyü hasırın üstüne yatırıp mezarlığa kadar getirdiler. Buarada Gülbahar, ölünün üstüne serpe serpe kolonya şişesinibitirdi. Kel Eşkıyayı getiripmezarlığın yanındaki bir hendeğe,çalıların altına yatırdılar.Onlarla birlikte, köpekler, akbabalar,kartallar da gelmişlerdi. Köpekler gene koyun damındaki gibikıçlarının üstüne oturup ölünün yöresine halkalandılar.Kartallar, akbabalar, ağır ağır sekerek, kocaman kanatlarınıgeripmezarların arasına indiler.Kartallar bir yana, akbabalarbiryanaçekilipbeklediler.Mustafa:"Murt çalısı kesmeye gideceğiz. Kim benimle gelecek, kimburadakalıpölüyübekleyecek?"
GülbahardanbaşkahepsiMustafaylabirliktegitmekistedi."Veysi,senGülbaharlaburadakal,ölüyedeiyimukayyetolun.Köpekleri,kuşlarıyaklaştırmayınona,"diyeMustafabuyurdu.Murtluk kireç ocaklarının az üstünden başlıyor, Akarcaya,çam ormanlarına kadar gidiyordu. Mustafa bu işleri iyibiliyordu, az bir sürede bir mezarlık murtu biçti. Her çocukkucağında bir kucak çalıyla mezarlığa döndüler. Kartallar,akbabalar, köpekler daha yerlerinden kıpırdamamışlar,olduklarıyerlerdeöyleduruyorlardı.Çalılarıüstüstekoydular,çok koyu yemyeşil bir yığın oluştu oracıkta, mezarlarınarasında.Murtlarınkeskinkokusuneredeyseölününkokusunubastırıyordu.Murtugetirdiklerindendolayıkıvançlıydılar.Buradahiçbirölümurtçalısızgömülmezdi,Fevzi:"Bunu iyi yaptık," dedi. "Murtsuz ölü ölüden sayılmaz. KelEşkıyanınölüsüölügibiölü.Birdeyıkamalıyız."Mustafa:"Olmaz," diye diretti. "Nerede buluruz kazanı, suyu ısıtmakgerek...Olmaz.Yapamayız.Üstelikdecamideyıkamamızgerekonu.""Mezarlıktadaolur,"dediFevzi."Evlerdedeyıkanırölü."Ortalık karıştı, her ağızdan ayrı bir söz çıkıyordu. Ölüyüyıkamak mı, ya da yıkamamak mı üstüne bir türlüanlaşamıyorlardı. En sonunda gene işi Aşık Mustafa kestirdiattı:"Size soruyorum," dedi. "İsterseniz en bilgili hocaya gidinsorun, şehit olan ol kişileri yıkamanın hiç gereği yoktur. YüceTanrının melekleri, mübarek kişiyi yıkayıp pirüpakeylemişlerdir.Söyleyinbakalım,KelEşkıyaşehitdeğilmidir?Oşehitdeğildeokireçocağındakionunüstünüörtenkelebekler,hem de mavi, hem de ufacık ufacık, hem de ipil ipil... Nediröyleyse?"Aşık Mustafa bunları söyleyince akan sular durdu. Bununüstüne karşı gelebilecek sözü kim söyleyebilirdi ki... Fevzisomurtmuş,elindekocamanbirkalıpsabunlaazilerde,şaşkın,kalakalmıştı."Pekiyi,yaduasızölügömülürmü?"
Mustafasoğukkanlı,dingin:"Duayı ben okurum," dedi. "Benimbildiğimdua kadar duayıkim bilebilir ki... Ben şimdi Kel Eşkıyaya duayı okuyup, onunruhunagönderiyorum.Haydiyinşimdibirmezaryeribulalımdakazalım."Bu da uzun süren bir tartışma konusu oldu. Sonundamezarlığınortasındakidutağacınınaltınıseçtiler,amaorasınıntoprağı kurumuştu, taş gibi sertti. Kazmak zor oldu. Mezarıkazıp bitirdiklerinde kan ter içinde kalmışlar, yorgunluktankıpırdayacakhallerikalmamıştı.Ölüyü ağacın dibine getirdiler, Kadriye Hanımın turuncugüllü, mor kelebeklere benzeyen menekşe işlemeli çarşafınasardılar,onu incitmeden,yavaşçamezara indirdiler,üstünedemurt çalılarını yumuşacık yumuşacık serdiler. Sonra datoprakladılar. Ağacın altında taptaze, uzun bir toprak yığınıoluştu."Durun, bekleyin," diye koşmaya başlayan Fevziyi isteristemez beklediler. Fevzinin dönmesi uzun sürdü. Mezartaşlarına oturdular. Fevzi elinde boyu kadar bir salkımsöğütfidanıyladöndü."Kökünden çıkardım," dedi. "Bu kurumaz. Hele deringömersekhiçkurumaz."Buna sevindiler. Elbirliğiyle derin bir de çukur kazdılarmezarlığınbaşucuna."Ben bu salkım söğüdü büyüyünceye kadar, her gün gelirsularımda,"dediGülbahar."BendehergünGülbaharlabirliktegelirim,"dediVeysi."Bu salkımsöğüt büyüyünce de kelebekler gelirler üstünekonarlar,"diyeonlarakatıldıAşıkMustafa.Çocuklar bir süre mezarın yöresinde sessizce durdularMustafa, dudakları kıpır kıpır, dua okur gibi bir şeyler yaptıOrtalıkta hiçbir ses yoktu, bir arı vızıltısı bile duyulmuyordu.Ortalığa apaydınlık bir güneş çökmüş, iki çocuk elibüyüklüğündemasmavi,kanatlarınınuçlarıyaldızlıbirkelebekdekarşıdakimezar taşınınbuyanında sıcaktankavrulmuşbirçiçeğin dalına konmuş, kanatlarını durmadan açıp açıpkapatıyordu.
Sonraçocuklar,birmezara,birbiribirlerinebaktılar,ardındanda hep birden, "Allooooş," diye bir sevinç çığlığı koyveripkasabayadoğrukoşmayabaşladılar."Allooooş,allooooş!"Onların bu şakıyan sevinç çığlıklarını duyan köpeklerkaçıştılar, kartallar, akbabalar, geniş, ağır, kanatlarını açarakhavalandılar.
12Çukurovadaki köy evleri genellikle sazlarla kamışlardan, birde cilpirti dedikleri çalılardan kurulur, huğ denilen bu evlerdikdörtgenbiçiminde,uzunlamasıençokyirmibeş,otuzadım,enlemesi on adımla on beş adım arası olurdu. Yan duvarlarıkamışsa, kamışlar, uzatılmış kalasların üstüne dikine dizilirdi,çitse, dikilmiş kazıkların arası ince cilpirti çubuklarıylaörülürdü. Duvarın yüksekliği iki buçuk metreden fazlaolamazdı. Kamış çitlerin de, cilpirti çitlerinin de içi topraklakalınca sıvanır,bu sıvalarınüstüdeHemitedağı yörelerindengetirilmiş mavi, sarı, yeşil, kırmızı topraklarla boyanır,süslenirdi.Huğlarınüstüçoğunlukla sazlarlaörtülürdü.Yalnızçok zengin insanların evlerinin, o da çok seyrek, duvarlarıtaştan örülür, damları da çinkoyla, kiremitle örtülürdü. BuyöredeyalnızTalipBeyinikikatlıkonağınınduvarlarıtaş,damıkiremit, pencereleri de camlıydı. Ve bu konak düz ovanınortasında apak parıldayarak yeni dikildiğinde uzun bir süredillerdedolaşmış, salt bu konağı görmek için uzak köylerden,dağlardanmeraklıkonuklargelmişlerdi.BuyöreköylülerininAnavarzaaltındanKozana,Kadirlialtına,oradan Osmaniye, oradan da Ceyhana kadar evlerininkamışları,sazlarıyalnızAkçasazdaneldeedilebilirdi.AkçasazadaTürkmenBeyiTalipBeysahipçıkmış,Akçasazınheryanınaeli tüfekli, boğa aletinden kırbaçlı bekçiler koymuştu.Gereksinimleri olan köylülere Akçasazın kamışlarını, sazlarınısatıyor, dediklerine göre de sandıklara kese kese altındolduruyordu.Akçasaza sahiplendiği gibi Anavarza ovasının büyük birkısmına da sahip çıkıyordu. Bu ovada yılkı yılkı atları, koyun,tosun,ineksürüleriyayılıyordu.OvanınheryılbirkısmınıYörükleresatıyor,hernasılediyorsabazan ikinci yıl, bazandabirkaçyıl sonra sattığı yerleri zorlaonlarınellerindengeriyealıyordu.Bu ovada Talip Beyin elinden çekmeyen kalmamıştı ya,Homanlı Yörük obasının başına gelenler bin beterdi. Bu obaçoktandıryerleşmekistiyordu.Koyunukeçisi,sığırı,atı,devesibol, çok zengin bir obaydı. Derlerdi ki, Homanlı Beyinin
çadırının direği som altındandır. Bunu ovada gözleriylegörenlerinolduğudasöylenirdi.İşteTalipBeybuaşiretesahipçıktığıtopraklardanbirkısmınısattı.Onasılsattı,tapucuZülfüneyaptı,bunukimsebilmiyor,yalnız birkaç yıl sonra başlayan yargılamada Homanlı obasıbütün toprağı yitirdi. Obanın elinde avucunda hiçbir şeykalmamıştı.Nelerivarneleriyoksa,hepsinisatıpsatıpparasınıTalipBeyevermişlerdi.Ensoyluatlarını,develerini,sürülerini,kilimlerini,keçelerini,tadededenkalmaişlemeli,sedef,gümüş,altın kakmalı beşiklerini bile satmışlardı. Evlerinde nelerikalmışsa onu da mahkeme, avukat parası olarak vermişler,ipipullahsivrikülahkalmışlardı.Obadağılmamıştıya,çokperişanolmuştu.Eğerdayanışmayı,geleneğini daha yitirmemiş öteki Yörük obaları olmamışolsalardı,Homanlıoymağıçoktandağılmış,yadaaçlıklarındankırılmış gitmişlerdi. Ovada Talip Beyin adamlarının dayağınıyememiş köylü mumla aranacak kadar azdı. Akçasaza girdin,yatboğaaletindenkırbacınaltına,TalipBeyintoprağınabastın,girTalipBeyinkonağınınyanındakiözelhapisanesinedeoradagözlerin ışılayaraktan,üçgünüçgeceaçkalaraktan, tuzlu suiçerekten kal da aklın başına gelsin. Bu Talip Bey dayakfaslındazaptiyedende,candarmadandabinbeterbirkişiydi.O sabah, erkenden, kasabaya Talip Beyin öldürülme haberigeldiğinde kimsenin bu habere pek inanası gelmedi. Onu, okartalgibiadamıkimöldürebilirdiki...Onunyüzlercekoruyucusilahlı adamı, dokuz oğlu, şu kadar akrabası vardı. O, devletiçinde devlet, hükümet içinde hükümetten de daha güçlühükümetti.Öğleye doğru her şey açık seçikti ve gerçekten Talip Beyöldürülmüştü. İnce Memedden başka da kim öldürebilirdi buAnavarzakaplanıTalipBeyi?TalipBeydeİnceMemedineliyleöldürülünce kasabanın beli kökünden kırılmıştı. Böyle kaplangibi bir beyi de öldüren İnce Memed çetesiyle artık başaçıkılamazdı. NeHükümet, ne de bir şey... Koskocaman düvelimuazzamayı yenen ordu bile gelse İnce Memedle başaçıkılamazdı.İnceMemeddüngece,tanyerleriışırken,onbirtanetepeden
tırnağa ak libaslar giymiş kişisiyle TalipBeyin köyünegelmiş,hepsinin de altında birer kır at ki, Köroğlunun Kıratı örneği,ellerinde Alaman filintası gıcır gıcır, ay ışığında parlayan...Heybeleri fişeklerle, bombalarla dolu...On iki ak libaslı adambasmışlar köyü, Talip Beyin adamlarının ellerinden silahlarınıalıp, onları muhkem bağlayarak domuz topu etmişler. Sırakonağa gelmiş, teslim ol, ya Talip, demişler.O da, ben teslimolmam, demiş, yiğit adam, Osmanlı adam, kurşuna kurşunlamukabeleetmiş.Dokuzoğlu,İnceMemedadınıduyarduymaz,korkularından çükleri düşüp, elleri başlarının üstünde hemenoradakonaklarınınönündeİnceMemedeteslimolmuşlar.İnceMemeddir,"Eyarkadaşlar,"demiş,"benimsizinlehiçbirdavamolamaz, benim davam Talip Bey dedikleri kan içici zalimlen.Şimdisizin ikinizigeribırakıyorum,gidin,onubanayakalayıpgetirin,çünküleyimkiben,soyluBeyimizTalipBeyi,nekadarzalim,nekadarırzdüşmanı,hernekadarşuovadazorlaırzınageçmediği güzel kadın bırakmamışsa da ben onuöldürmeyeceğim.Eğero teslimolmaz,böyledirenirse,bendeonuöldürmekzorundakalacağım.Çünkübanakurşungeçmez,benseonueleğeçeviririm.Eğersizdegidergerigelmezseniz,onun iğvasına uyup da, ben de şu domuz topu ettiğimkardeşlerinizi ve hem de adamlarınızı, akrabalarınızı toptangözbebeklerini oyarak öldürürüm," demiş. Çocuklar dagitmişler babalarının yanına, böyle böyle demişler. Talip Beygene teslim olmamış. İnce Memed de bağırmış, "Konağı gazdöküp de yakıyorum," diye. Talip Bey de, "Yak ulan," demiş,"senin gibi bir Puştun elinden öleceğime, konağımın içindeyanarımonurumla ölürüm,daha iyi.Çık ortayada, çık ortayada seni göreyimbre İnceMemed," diyebağırmış. "Çık ortayada, bakalım sana nasıl kurşun geçmiyormuş, bir anlayalım."BununüstüneMemeddir, ak libaslar içinde, birmermerdirekgibi gelmiş avlununortasınadikilmiş, herbir yanından ışıklarfışkırıyor, ortalığı onun ışıkları apaydınlık ediyormuş. "BuyurBey, yüksek bir huzuruna geldim," demiş, "başla taramayabeni."TalipBeydir,birtarakkurşunuonunüstüneboşalmış,oda bağırmış, "Al Talip kurşunlarını," bedeninden aldığı beşkurşunudaTalipBeye atmış.Ne yapsınTalipBey, bu işe çok
şaşırmışamagenedeateşetmeyisürdürmüş. İnceMemeddir,artık sabrı tükenmiş, "Yakıyorum konağı" diye bağırmış.Çocuklardır, hileyle Talip Beyin yanına yaklaşmışlar, onukıskıvrakyakalayıp İnceMemedegetirip teslimetmişler.Odaortayabirateşyaktırıp,yerebirkazıkçaktırıpucunukılıçucugibi sivrilttirmiş, Talip Beyi evladü eyalinin gözleri önündekazığa geçirmiş. Talip Beydir çok zarılamış, gözlerinden kanlıyaşlar dökmüş.Öldürün beni, hemen öldürün, diye yalvarmış.Öldüründebeni evladüeyaliminkarşısındabanabukötülüğüetmeyin.Öldürmemişler,okazıkta,güneşinalnında,üçgünüçgece inlemiş durmuş. Su istedikçe tuzlu su, yemek istedikçegenetuzlusuvermişler.TalipBeytamölecekkenİnceMemedgelmiş, tabancasını çekmiş, onun her iki gözünü dekurşunlamış. Koskocaman Türkmen Beyi Talip Bey de işteböylecerahmetirahmanakavuşmuş.Talip Beyin İnce Memedce bu biçimde öldürülme haberi, gelen haberlerin
hepsitıpatıpdoğruolmasada,herhaberdeazdaolsabirgerçekpayıvardı.Buhaberler, bu sefer yalnızMurtazaAğayı korkudan çıldırtmamış, ötekiAğaları,Beyleri de, en çok da o soğukkanlı görünen, her şeye gülüp geçen tapucuZülfüyücan telaşınadüşürmüştü.TalipBeyiöldüren İnceMemedbileolmasa,daha kötüsü, o, neyin nereden geldiğini iyi biliyordu. Tez elden asayişidüzeltmeli, şu canileri ortadan kaldırmanın yolları bulunmalıydı. Kasabadaherkestenöncekollarıosıvamış,MurtazaAğaylaişbirliğinegeçmişti.Telgraflarçekiyor, mektuplar yazıyor, Kaymakamla, Yüzbaşıyla konuşuyor, önünegelenden düşüncesini soruyordu. Bu İnce Memed artık çok olmuştu, ortadankalkmalıydı.Hemen,osabahöğleyekadar,dahahaberbütünçıplaklığıylayayılmadanbeşkişilikbirdelegeoluşturdular.Delegelerogünyolaçıkacaklar,trenebinipAnkarayagidecekler,İnceMemedi,onunülke için nasıl bir çıbanbaşı olduğunu İçişleriBakanınabirbiranlatacaklardı.Murtaza Ağa bu durumdan dolayı çok mutluydu. Önünegelene:"Nasıl, nasıl?" diyordu. "Herkesin canı herkes için kıymetli.Pezevenk Zülfünün kendi canı canken bizimki patlıcandı. Ozaman gözleri bebeklerinden kurşunlayan, Beyleri kazıklaraoturtan İnce Memed bir çalı kakıcı, masum bir köylü
çocuğuydu. İş kendi canına gelip dayanınca, işbirliği yaptığıTalipkardaşıkurşunlanıncaderakapAnkarayaheyet,kendidebaşında...Oooh...Gitsinbakalım."Beş kişilik heyetin içinde başta Taşkın Halil Bey, avukatKozanoğlu,emekliyargıçHüdaiBey,TürkmenBeyiKaplanoğluHalisBeydevardı.BaştaZülfü,bunlarağzılafyapandirayetlikişilerdi.Neyaparederler,elleriboşdönmezler,enazındanbiralay askerle şu Torosların üstüne bir hışım gibi yürürlerdi.Dağda eşkıyaları olan Ağalar, Beyler, eğer adamlarınıkayırıyorlar, seviyorlarsa, onları artık Toroslardan başka yeregöndersinler,hiçolmazsabirsüreiçinizleriniyitirttirsinlerdi.Bu arada Murtaza Ağa birkaç kere değirmene daha gitti,Topal Ali yoktu. Nereye gittiğini değirmenciye söylememişti.İşte şimdi şapa oturmuştu. Bu anlatılanların yarısı biledoğruysa, Zülfü bile can telaşına düştüğüne göre durumgerçekten vahimdi, sıra kesinlikle ona gelmişti. Şu alaygelinceye kadar canını saklayacak bir yer bulabilseydi. Aaah,Topal Ali, aaaah! O, İnce Memedin her huyunu suyunubiliyordu...ÇarşıdabiraraMollaDuranEfendiyigördü,otilkiadamonagörünmemekiçinsaklanmakistedi.Murtazanınhiçgözlerindenkaçar mı, vardı, hemen onu saklandığı dükkandan çıkardı.Molla Duran Efendinin, bu dünya kurnazı, Camiyül Ezherdeokumuş bu dünya allamesinin bile, dünya yansavurdumduymazın bile yüzü sapsarıydı. Konuşurken sesititriyordu.Onun koluna girdi, çarşıyı çıktılar, konuşa konuşa köprüyeaşağıyaindiler."Neyapacağız?""Vaziyet feci. Çok acıdım haline Talip Beyin. Hem kazığaçakmışlar konağının içinde, hem de gözlerinin önünde evladüeyalinin, gencecik kızlarının, gelinlerinin üç gün üç geceırzlarınageçmişler.""İntikam,intikam,intikamalıyorlarayakyalınlarbizden...""Biz böyle olur da, gece gündüz biribirimizin kuyusunukazarsakelbetdealacaklar.Bizbirlikolmazsak...AliSafaBeyöldürüldüğünde hepimiz senin gibi, soylu bir gayreti,
KaradağlıoğluMurtazanın güttüğü gayreti gütseydik, belki deşimdi, şu anda Talip Bey böyle feci bir şekilde öldürülmez,yanımızdaolurdu.""Gözbebeklerindenvurmuş.BuvaziyetbuişinİnceMemedinişiolduğunahiçbirşüphebırakmıyor.""Evet, evet, evet," diye kaşlarını çattı Molla Duran Efendi."Evet insanları gözbebeklerinden kurşunlamak o kafirinhuyudur,zavallıAbdiAğayıdaböyleöldürmüştü,değilmi?""Böyle..."İkisidedüşünceyedalmışlar,kendilerinidüşünüyorlar,buişinaltından nasıl kalkacaklarını hesap ediyorlardı. Ankara bueşkıya işini ciddiye almıyor, kös dinliyordu. Niçin ciddiyealsınlar,tehlikedeolankendicanlarıdeğildiki...Molla Duran Efendi başını kaldırdı, Murtaza Ağanın yüzünebaktı, bir şey soracakgibi oldu vazgeçti.Aynıhareketi birkaçkezdahayapıncaMurtazaAğa:"Sor,"dedi,"nesoracaksın,MollaDuranEfendimiz?""Şeyisoracaktım...""Neyi?""Hani şu Topal Ali meselesini... Dünden bu yana çarşıda,kasabada, şu Talip Bey haberi gelinceye kadar bukonuşuluyordu. Sen gitmişsin de Topal Alinin ayaklarınıöpmüşsün, yalvarmış yakarmışsın, çiftlikler vaat etmiş,konaklaryaptıracakolmuşsunona...""Doğru," dedi Murtaza Ağa. "Sana hayatını bağışlayan biradama,sennevermezsinki,Hocam?"TopalAliyi, onun izciliğini, İnceMemededüşmanlığını, onunİnce Memedden daha nişancı, daha yiğit, daha yürekli,becerikli bir kişi olduğunu bire bin katarak ona da bir dahaanlattı."Bizbirbüyükkusur işledik,Hocam,onakarşı,vekendimizibağışlatamadık.O çokonurlubir zat.Adamoğluadamo...Birgün kendimizi, kusur işlediğimiz öz bir kardaşımız zatakendimizibağışlatabilirseknemutlubize."Değirmenolayındansonranereyegitse,kimigörseAlidensözaçma fırsatını kaçırmıyor, kendi hakkındaki bu kanatlı, iyisözleriduyardaimanagelirdiye,onugöklereçıkarıyordu.
"Demek Topal Ali Efendi böyle bir insan? Ben zatlarıyla hiçmüşerrefolamamıştım.Neyazık...""Yazık,yazık,"dediMurtazaAğa.Bu sırada onlara doğru koşarak birisi geliyordu. Gelendelikanlıçokheyecanlıydı."MüddeiumumiBeygönderdibeni.İlledeMurtazaAğayıbulgetir,dedi.Durumçoknazik,amanınikielikandaysadahemenbanayetişsin.""Demekdurumbukadarnazik...""Çoknazik,çoknazik,"dedidelikanlı."Demekdurumbukadarnazik,birliktegidelimseninleMollaDuranEfendi.Zatınınyüksektecrübelerindenmüstefitoluruz."BirlikteSavcılığınyolunututtular.Savcıakbıyıklı, çökükavurtlu,dalgalı ak saçlı, zayıf,gırtlakkemiği dışarıya fırlamış orta boylu birisiydi. İnsan onabaktığında ilkolarakgırtlakkemiğini,sonradauzunboynuylakırışık içinde kalmış alnını görürdü. Her zaman sinirli, telaşlıbirhalivardıveçabukçabukkonuştuğundansöylediklerininbirkısmıhiçanlaşılmaz,birkısmıdazoranlaşılırdı."İyikiçabukgeldinizBeyler,"diyekonuştuSavcı.Odasındakikanepelerin üstüne çökmüş dokuz kişiyi gösterdi. Bunlar yaşsırasınagörekanepeninüstüne sıralanmışoturmuşlar, ellerinide dizlerinin üstüne koymuşlar, gözlerini karşıdaki Atatürkresminin gözlerine dikip öyle kalakalmışlar, hiçkıpırdamıyorlardı.Hepsinindeelmacıkkemikleriçıkıktı.Azçokbiribirlerine benziyorlardı. Hepsi de buğday benizli, büyükkulaklıydı."İyiki,iyikiçabukgeldiniz.Yoksavaziyetnazikvevahim.Çokvahim. Bu Beyler bir arzuhal getirdiler, bendeniz bunu kabuledemezdim. Hayatı memuriyetimde böyle bir şey gelmedibendenizin başına... Bu kasaba çok tuhaf bir yer... Güyababaları Talip Beyi İnce Memed değil de başkalarıkatletmişler... Ben de onlara olamaz böyle bir şey, dedim,babanızı İnce Memed nam cani ve şaki katletmiştir, bundanbaşkasını biz mahkeme olarak kabul edemeyiz. Bu kasaba,hayatımemuriyetimde gördüğüm en acayip yerdir.MuhteremBeyefendilere rica ediyorum ki babanızı kanunen İnce
Memedden başkası katledemez, anlamak istemiyorlarsözlerimi... Acayip, acayip, acayip..." Bundan sonrakonuşmasınıokadarçabuklaştırdıki,kimsebirşeyanlayamadı.Soluk soluğa sözlerini bitiren Savcı: "İşte hal ve keyfiyet buminval üzeredir Beylerim, Ağalarım," dedi. Tilki gözleriylebulanık, biraz şakacı, biraz da kendisiyle alay eden, babacan,dünyayaboşveren,bıkmışbirigibiMurtazaAğayabaktı.MurtazaAğaherşeyianlamıştı:"Başınızsağolsunkardaşlarım,"dedi.Ötekilerhepbirağızdan:"Sağol,sağol,"diyetoparlandılar.MurtazaAğayüzüneağlamsıbirhalvererek:"Yandıyüreğimiz,köktenyandıAnavarzakaplanıTalipBeye.Demek onu da öldürdü, o kan içici canavar, demek Talip Beygibi bir kaplana da kıydı! Vay kafir vay! Demek onu dagözbebeklerinden vurdu, vay alçak vay! Üzülmeyin çocuklar,kardaşlarım, benim acılı oğullarım. Bilirsiniz biz Talip Beylekardaştan da ileriydik. Kasabaya gelir de beni görmez olurmuyduhiç!Hiçüzülmeyinoğullarım,bundansonraartıksizlerbenim oğullarımsınız. atının üstünde, soylu kır atının üstündeonunbirkasabayagirişivardı,Arabistançöllerindenboşanmışbir kaplan sanırdın. Öyle dimdik, kırbaçlı eli sağ dizininüstünde,gözlerilerde,göğüskabarık...Sizlerdetıpkıbabanızabenziyorsunuz. Başınız sağ olsun. İnşallah her biriniz obabayiğidin, o dünya soylusunun yerini doldurursunuz. Vedolduracaksınız. Çünküleyim ki göl yerinden hiçbir zaman sueksikolamaz.BirdeİnceMemedişini...OAnavarzakaplanınıöldüreni...Büyük oğul epeydir yutkunuyor, bir şeyler söylemek istiyor,amaMurtazasözünarkasınıbırakmıyorduki...Sonunda büyük oğul canını dişine takarak Murtaza Ağanınsözünü keserek konuştu: "Bizim babamızı İnce Memedöldürmediki..."dedi."Ne?Ne,sennediyorsunne?""BizimbabamızıöldürenİnceMemeddeğildir.Bizbabamızınkatilini biliyoruz. Bütün Anavarza yazısındaki köylüler debiliyorlar."
"Olamaz, olamaz, İnceMemedden başkası olamaz. Kanunenyasaktır.Bizhemenbirheyethazırlayıp, İnceMemedintenkiliiçinAnkarayagönderdikbile.Buhadise,AnavarzakaplanıTalipBeyinöldürülmesiüzerine...""Babamızı Aslan köylülerle Yörükler birleşip öldürdüler.Katiller ortalıkta dolaşıp duruyorlar. Saklanmıyorlar,kaçmıyorlarbile.""Kaçmazlar, kaçamazlar, niçin kaçsınlar, çünkü Anavarzakaplanını onlar öldürmemişlerdir. Çünküleyim ki o kan içiciİnce Memed öldürmüştür. Başkası olamaz, kanunen yasaktır.İlle de Anavaıza kaplanı babamızı alelade bir köylü öldürdüdemekteısraredersenizpişmanolursunuz.Pişmişaşasoğuksukatmayın,hazırheyetimizAnkarayolundayken.İnceMemedişihallolunduktansonrabizoköylülerinde,Yörüklerindeicabınabakarız.Değilmi,MüddeiumumiBey?""Olur efendim, arz edeyim efendim. Siz bu arzuhali mevkiitatbike koymayın efendim. Doğru arz ediyorlar kendileri...Murtaza Ağa Beyefendileri, kendileri... Ben size arz etmedimmidahaönce,İnceMemeddenbaşkasıbuovada,budağlarda,yani Çukurovada bugünlerde, kendileri ifna edilinceye kadar,hiçkimse,hiçbirinsanıöldüremez.MuhterembabanızıdaİnceMemed kendileri katleylemişlerdir. Meselenin tatbik biçimi,muhterem pederinizin kaçırılması biçimi, kendilerinin kazığaoturtulup gözlerinden kurşunlanması, muhterem ve kıymetlibabanızın katli şekli gösteriyor ki babanızı İnce Memedkatletmiştir.Anavarzakaplanıvedemuhterem...""Babamızıgözlerindenkurşunlanmamışlarki...""Olamaz," diye ayağa kalktı Murtaza Ağa," olamaz!Çünküleyim,alınanistihbaratagörebabanız,AnavarzakaplanıTalipBeygözlerindenkatledilmiştir.Budayalnız İnceMemednamcanininişiolabilir.""BöylebirfiiliyalnızbeyalnızİnceMemedişleyebilir.""Yok," dedi heyecanla büyük oğul, "yok. Babamızın ölümbiçimibaşka,durumda,çokricaederimanlatayımda...Çünkübuişböylekalırsa,çokbüyükhadiseleresebebiyetverilecektir.Ben bu çocukları, akrabaları, obamız köylülerini zor zaptediyorum. Ben olmasaydım, bugün çoktan kan gövdeyi
götürmüştü. Biz çok kuvvetliyiz ya, Aslan köyün köylüleri de,AydınlıYörüğüdeçokyürekli,gözükanlıinsanlar."Bundan sonra, ister istemezMurtazaAğa sustu, büyük oğulda olayı olduğu gibi anlatmaya başladı. Başta Aydınlı Kerem,AslanköydenKürtZaro,KısacıkHacı,DeliKenan,dahaüçkişiTalipBeyinyolunugünlercebekleyiponupusuyadüşürmüşlerKozan yolunda, öldürmemişler, onu Akçasaz bataklığının enkuytu, insan ayağı basmamış, kaplan giremez, zıncarından,ağacından, kamışlarından gök görünmez bir yerinegötürmüşler,çokdayalvartmışlar.Öncebirkulağınıkesmişler,arkasından burnunu, sonra da kollarını... Göğsünün derisiniyüzmüşler. Dudaklarına, gözlerine bir şey yapmamışlar.Gözleriyleolanıbitenigörsünde,diliyleyalvarsmdiye...Sonrakazığaçakmışlar,ondansonradaTalipBeyiyarıcanlıoradakisöğüt ağacının en sağlam dalına ayaklarından çırılçıplakasmışlar. Bütün bedenine de bal sürmüşler, arılar, sineklerçokuşsunlarda,onuölmedenyiyipbitirsinlerdiye."Bizim İnce Memede ne düşmanlığımız vardı ki babamızıböyleöldürsün?""Ali Safa Beyin ne düşmanlığı vardı ki onu gözlerindenkurşunlasın?"MurtazaAğaiçiniçekti."VahTalipBeyvah,insansoyucanavarolmuşdabizimhaberimizyok...""İşte bu sebepten bizim arzuhalimiz mevkii muameleyekonacaktır. Eğer bu kasabada bu işi başaramazsak Ankaraya,Adalet Vekaletine kadar gidipmeseleyi en büyükmerciye arzedeceğiz. Yoksa çok kan dökülecek, Anavarza ovasında sonugelemeyecek bir muharebe başlayacaktır, eğer hükümetbabamızınkatillerinibulupasmazsa...""BabanızınkatiliİnceMemeddir.""Değildir,"diyekesinliklekonuştubüyükoğul.MurtazaAğasıkışmıştı.Budokuzahmakoğulbirçuvalincirineredeyse berbat edeceklerdi. İmdat ister gibi orada susupkalmış Molla Duran Efendiye baktı, ona bir de, konuş, diye,gizliceçimdikattı."DurMurtazaAğam,dur,"dediDuranEfendiusulca."Ne durması be kardaş!" diye inler gibi bir ses çıkardıMurtazaAğa."ÖnceİnceMemedinyakalanmayalanı,şimdide
bunlar, Ankaraya çıkacak yüz bırakmadı bizde. Şimdi ben nebokyiyeyimben!""Sus!"dediMollaDuranEfendi. "DirayetliMüddeiumumimizherşeyinüstesindengelirler,herbelanınaltındankalkarlar."Bu sırada yargıçlar girdiler odaya, arkasından da YüzbaşıylaAsımÇavuş.Savcınınodasıgittikçedoluyor,ayaktaduracakyerbilebulamıyorlardısongirenler.YüzbaşıSavcıyabirselamçaktıktansonra:"MuhteremMüddeiumumi Bey, Belediye Reisimiz sizi oradabekliyorlar, hepimizi daha doğrusu. Kaymakam Bey ve öbürzevatdagelecekler."Murtaza Ağa buna çok sevinip hemen ayağa kalktı. MollaDuranEfendiyidekaldırdı.Molla Duran Efendi çember sakalını sıvazlayıp bir andüşünerek:"Siz gidin, ben sonragelirim," dedi, sonrada onunkulağınaeğilip: "Nasıl olsa siz orada uzun kalacaksınız. Ben sonragelirim.Bendönünceöylezannediyorumkiherşeybirmiktaryolunagirmişbulunacak.""ÇabukgelMollaDuranEfendi.""Mümkünmertebe."ÖtekilerdecümbürcemaatBelediyeyolunadüştüler.Belediyeninsalonugeniş,oturacakyerideçoktu.Kaymakamdaçoktangelmiş,oradaonlarıbekliyordu.Kardeşlerigörünceonlarınhepsini sert sertbakarak, tepeden tırnağa teker tekersüzdüktensonra:"Başınız sağ olsun Beyler," dedi. "Sizin babanızı feci birşekilde öldüren İnce Memed bizim de düşmanımızdır, yaniCumhuriyetimizin de... Merak etmeyin, çok yakında o İnceMemed nam sergerdenin cesedi bu kasabada halka teşhiredilecektir. Ali devletimize başkaldıran hiçbir sergerde dokuzyüz yıldır payidar ve muvaffak olamamış, Selçukiler veOsmanlılar,şimdidesonTürkDevletininsığındığıAnadoludakiasil kanlı Cumhuriyetimiz İnce Memed denilen sergerdeninhakkından gelecek, asil babanız Türkmen beyi, AnavarzakaplanıTalipBeyindeintikamıpekyakındaalınacaktır.""BabamızıİnceMemedöldürmedi,AydınlıKerem,KürtZaro,
Kısacık Hacı, Deli Kenan, daha başkaları onu kaçırarakişkenceyleöldürdüler.""Yaonugözlerininbebeğindenkimkurşunladı?""Doktorla Müddeiumumi Bey otopside de göreceklerdir ya,babamızdahiçbirkurşunyarasıyok.Kurşunyarasıalmamışbirinsan nasıl olur da gözbebeklerinden kurşunlanır? İstersenizşimdigidipgörelim,olduğuyerdeasılıduruyor,gözleri faltaşıgibi..."Tartışmauzunsürdü,kardeşlerdiretiyorlardıbabalarını İnceMemedin öldürmediğinde. Babalarını öldürenler AydınlıYörükleriyle Aslan köylülerdi. Yukarda adları verilen kişiler,babalarını yüzlerce kişinin gözleri önünde kaçırıp büklüğegötürüpişkenceyleöldürmüşlerdi."Olamaz,"dediKaymakam."Olamaz,"dediYargıç."Benher şeyi bütün teferruatıyla tetkik ettim, olamaz," dediSavcı."OnlarİnceMemediAydınlıKeremolarakgörmüşler.BuİnceMemedbirşeytan,bircintaifesi...Heranbaşkabirdonagiriyor.Bizidealdatmadımı?""Aldattı," diye onu onayladı Yüzbaşı. "İnce Memed diye bizKaraOsmançetesiniyokettik."Büyükoğulsonundaöfkelendi:"Siz beni delimi sanıyorsunuz?" diye bağırdı. "Ben de yarınAnkaraya gidiyorum. Babamın da ölüsü o bataklıkta, bendönünceye kadar öyle gözleri faltaşı gibi açılmış kalacak.Merak etmeyin, bizden başka da babamızın yerini kimselerbulamayacak.""İnce Memedden öğreniriz yavrum," diye güldü Murtaza .Onunardındandaötekilerhepbirdengülüştüler.Busıradadaiçeriyeyorgunargın,asıkbiryüzleMollaDuranEfendigirinceherkessustu,bütünbaşlaronaçevrildi.MollaDuranEfenditecvitlisesiyle:"Beyler," dedi mübarek çember sakalını sıvazlayarak,"zannediyorum ki İnce Memed işinde sizler bir sonucavaramamışsınızdır.""Talip Beyin muhterem oğulları katil İnce Memed değildirdiye diretiyorlar. Bu şekilde de bizimbütün planlarımız altüst
olmuşbulunuyor,"diyeüzüntüsünübelirttiMurtazaAğa."Üzülmeyin Kaymakam Bey," dedi aptes alır gibi kollarınısıvarken Duran Efendi. "Ortada bir yanlışlık olacak. DelikanlıBeyler yanılıyorlar. Kul olan yanılır, bes Allah yanılmaz.Peygamberimiz Efendimiz demişler ki..." PeygamberimizEfendimizin dediğinden vazgeçti o anda. "Boş bir oda varmıburada?"diyedesordu.BelediyeBaşkanıayağafırlayarakyandakibirodanınkapısınıaçtı,"Buyurun,"dedi.Oğullarhemenoturdular.Yüzleriallakbullaktı.MollaDuranEfendiöneuzanıpboynunubirleylekboynugibideuzatmıştı.Sağelindekitespihinihızlaçekiyordu."Ulan deli misiniz siz?" dedi. "Öyle ne ısrar edipduruyorsunuz? Ulan aklınız mı yok sizin? Ulan heptensöndüreceksinizocağınıAnavarzakaplanıTalipBeyin."Kolunubirkaç kez daha çemredikten, aptes alır gibi yaptıktan sonra:"Size," dedi, "birkaç küçük sualim var, doğru cevap vermenizsizinmenfaatinizeolur.""Buyur,"dedibüyükoğul."Bir,babanızAslanköyden,dahaergenaltıkızınırzına,kızlarıadamlarınakaçırttırıpgeçtimi,geçmedimi?""Geçti,"dedibüyükoğul."Kızları da adamlarıyla sonradan evlendirdimi evlendirmedimi?""Evlendirdi.""Bu duruma çok kızan Aslan köylü Hurşit Ağayı Akçasazagötürüporada işkenceyle,kulağını,burnunu,hayasınıkesereköldürdümüöldürmedimi?""Öldürdü.""İşte şu Müddeiumumi babanızı bu beladan kurtardı mıkurtarmadımı?""Kurtardı.""DemekbuMüddeiumumisizindostunuz?""Çokparaalırama,genededostumuz.""Pekiyi,Yörükleriperişanedip,donlarınakadarbabanızonlarısoyup,sattığıtarlalarıbirhilesinibulup,ellerindengerialdımıalmadımı?"
"Amennaaldı,"dediler,oğullarındokuzudadokuzyerden.MollaDuranEfendigözlerinibelertmiş,korkunçbirhalalmış,tespihlisağelinibelinedayamıştı."Şimdi asıl mühim sualime geliyorum." En küçük oğulugösterdi."Senkalkayağabakalım.Kalkvegelipkarşımdadur."Delikanlı kalktı onun karşısına dikildi. Epeyce de utangaçtı,yüzükıpkırmızıkesildi.Usuldandaterliyordu."Söyle bakalım, sen evlendiğinde, dünya güzeli bir kızla,babankaçgündüğündernekyaptı?""Yedigün,"dediutangaçdelikanlıyerebakarak."DüğünebütünÇukurovanınAğalarını,Beyleriniçağırdımı?""Çağırdı.""Birkaç ay sonra da baban, senin güzel karını elinden alıpyedincikarısıyaptımı?""Yaptı," diye fısıldadı, kıpkırmızı, oluk oluk terleyen yüzünügizleyerekdelikanlı."Sen de kendini Anavarza kayalıklarından aşağıya atmayakalkmadınmı, tam sen kendini uçuruma fıldırtıp atarken bu,"büyükoğulugösterdi,"budasenikolundantutmadımı,sendebundandolayıonaateşetmedinmi?"Durdu, soluğu taşmıştı. "Git yerine otur," diye buyurdudelikanlıya.Delikanlıdaayağıayağınadolanarakgittiyerinebirkülçegibiçöktü."Şimdi babanızın sizlere yaptıkları üzerine birkaç sual dahasorayımmı?Çünkübabanızınsizeyaptıklarını,aramızdakalsın,sizbendende,şukocaovadakilerdende,şudağlardandaçokdahaiyibilirsiniz,sorayımmı?""Sorma,"dediler."Gördünüz, az önce çarşıdan geldim. Bütün çarşı neyikonuşuyor, biliyor musunuz? Sizi konuşuyor. Sizin babanızı,sonunda onun yaptıklarına, insan aklı almaz zulümlerinedayanamayıp, Akçasazın büküne götürüp onu işkenceyleöldürdüğünüzü konuşuyorlar. Şu anda çarşıda sizin TalipBeyibağırta bağırta büklüğe götürdüğünüzü gören tam yirmi kişidolaşıyor. Yirmisiyle de konuştum. Şimdi söyleyin bana,babanızınkatiliİnceMemedmi,AydınlıKeremmi?"
Oğullarsusmalarınısürdürüyorlardı,başlarıyerde."Şimdibendışarıyaçıkıp,ortadabiryanlışlıkolduğunu,onikiaklibaslıkişiyi,başlarındaİnceMemed,sizindegördüğünüzüsöyleyeceğim."Dışarıya çıktı, haziruna her şeyi anlattı. Oğullar da onunarkasından geldiler ve herkes onları yürekten, şen şakrak,sevinçiçindekutladılar."Bu gece bizde misafirsiniz," dedi Duran Efendi. "Allah binrahmet eylesin, mekanı nur olsun, Peygamber Efendimiz onuşefaatindenmahrumetmesin.Oki iyi kimselerden, ermişgibibir adamdı,Allah indinde şehit olmuştur. SonTürkDevletinintemel direklerinden birisiydi, Allah ona bin rahmet eylesin.Benimdecanıazizimvedeiçtiğimizsuayrıgitmeyenbirgüzeldostumdu. Ol sebepten bu gece siz baba dostunuzun evindemisafir kalacak, yarındaMüddeiumumiveDoktorlaAkçasazagidip zabıt tutacaksınız. Belki sizinle birlikte muhteremKaradağlıoğluMurtazaAğaBeyefendidegelirler."VeişimutlubirsonucabağlayıpBelediyedencümbürcemaatçıkarak soluğu Nazifoğlunun lokantasında aldılar. Bu gecebütünmasraflarMurtazaAğadandı.Elbirliğiylebirvartayıdahaatlatmışlardı ve İnce Memed delegeleri de Ankara yolunututmuşlardı. Murtaza Ağa çok mutlu olacaktı, hem de çokmutlu,şuTopalAliişinidebirhalledebilseydi.Amayakındahiçkimseye bir gereksinme kalmayacaktı, bir alay askerAnkaradanToroslaradoğruyolaçıkınca...Ertesi sabah Hamza Dayının otomobiliyle Savcı, Doktor,Candarma Komutanı, bir de Murtaza Ağa yola çıktılar.Candarma Komutanı gitmek zorunda değildi ya, bu olayı çokmerak etmişti. Bir de bu İnceMemed canisinin cinayetlerini,cinayeti işleyiş biçimlerini görmek, teker teker incelemekistiyordu.Çiftliklekasabaarasındakitoprakyol,bugünlerdehavakurakgittiğinden epeyce iyiydi. Otomobil de her zamanki huyundanvaçgeçip bozulmadığmdan çabuk vardılar. Molla DuranEfendinin evinden erken uyanıp atlarına binen oğullar çoktanyerlerine ulaşmışlar, konağın avlu kapısında durmuşlar onlarıbekliyorlardı.
"Birkahvaltıyapalımdaöylegidelimvakamahalline,"dediler.Yukarıya çıkıp hazırlanmış kahvaltıyı hemencecik yaptılar.Aşağıda herkesin bineceği atlar hazır bekliyordu. Atlarabindiler, Akçasaza yöneldiler. Tam öğle sıcağında girdilerAkçasaza.Sıkçalılardagörülmemişirilikteörümcekler,çalıdançalıya büyük örümcek ağlarını germişler, köşeye çekilmişavlarını bekliyorlardı. Koskocaman sarıca arı petekleri dallaraasılmışlar,asıldıklarıdalları,okadaririydilerki,çökertmişlerdi.Yolda her adım başında oradan oraya akan kara, yeşil, mor,kırmızıyaçalanbozyılanlarlakarşılaşıyorlardı.Heryandankuşsesleri, onları görünce havalanan kuş kanatlarının şapırtılarıgeliyordu kulaklarına. Dallarda, havada, çalılıklarda yüzlercebiçimbiçimkuşyuvaları,havadauçancinscinskuşlar...Savcıbubataklıktanepeyceürkmüştüya,epeydekıvançlıydı. İkidebirdedeyanındakiYüzbaşıya:"Neharikuladevekorkunç,"diyordu.Birarasık,yüksekbirkamışlığadüştüler,Savcıartıkburadanhiç çıkamayacaklarını sanarak dehşete uğradı. Bereket kioğullar,büklüğüçokiyibiliyorlardıda,kamışlıktankolaylıklaveçabucak çıktılar, az sonra da bir açıklığa geldiler. Küçük biralantaptazeincecik,yeşilbirçimenlekaplıydı.Çimenöylesineince,tazebiryeşildiki,sankiazöncetopraktanfışkırıvermişti.Düzlüğünortasındakaim,görkemli,dallarıyöreyeyayılmışbirsöğüt ağacı yükseliyordu. Gündoğusundaki uzun, yatık, kalındalında da çırılçıplak, uzaktan kapkara gözüken bir insanasılıydı.Başıtopraktanüçkarışyukardaydı.Söğüteyaklaşıncabir arı, sinek uğultusuyla karşılaştılar.Ölüye tepeden tırnağa,üst üste arılar çokuşmuşlar, ölünün teninden iğne ucu kadargözükürbiryerbırakmamışlardı.TalipBeyinbirtek,elagözlerisonuna kadar açılmış, şaşkınlıkla, hayretle öyle bakıyorlardı.Gözleredeğiları,birteksinekbilekonmuyordu."Rahmetli babanızı oradan indirin," dedi Savcı. Bir süreoğullardanhiçbirisibuanlı,sineklibabayayaklaşamadı.Ölüyesıvanmışarılardanbaşka,birarıkümeside,tıpkıarıoğulverirgibi ölünün yöresinde uğuldayarak dolaşıyorlardı. Balarıları,eşekarısı, sarıca, kara, kırmızı, alaca arılar, türlü türlü, hiçgörülmemiş arılar karman çorman olmuşlar, azgınlaşmış,
kaplan kesilmiş her birisi, uğuldayarak söğüdü sarmışdolaşıyorlardı.Onlarla birlikte ölüyü götürmeye gelen çiftlik adamlarıtedbirli gelmişler, arıcıların bal keserken kullandıkları elekbaşlıklardan getirmişlerdi. Başlarına onları takıp söğüteyürüdüler, bir süre arıların içinde kalıp bocaladıktan sonraölüyevarabildiler.Veölüyüsöğüttenalıpçıplakbiratınsırtınaattılar.Çiftliğe ölünün üstünde oğul veren, uğuldayan arılarlagirdiler. Orada onları yakın köylerden gelmiş, gelip yolunkıyısınasıralanmış,büyükçolukçocuk,gençyaşlı,kadınerkekmeraklılarkalabalığıbekliyordu.Tutanağı orada, Talip Beyin konağında tuttular. Tutanakta,Talip Beyin her iki gözünden de kurşunla vurularaköldürüldüğü, öldürüldükten sonra da kulaklarının, burnununkesildiği,sonradaüzerinebalsürülerekAkçasazdenilennammahaldebirsöğütağacınaasıldığıyazılıydı.Doktordahabirçokşey, bilimsel birçok terim kullanmıştı. Bu tür, gözlerdenkurşunlayarak öldürmenin, bu ovada ve hem de Toroslarda,yalnızbeyalnızbirkişinin,İnceMemednameşkıyanınmarifetiolduğunundaeklenmesiunutulmamıştı.Konakta av etlerinden, gerçekten de hiçbir yerdeyenemeyecekkadarlezzettepişirilmişyemekleriniyediler,gündaha kavuşmadan da kasabaya ulaştılar. Kaymakam, BelediyeBaşkanı ve öteki zevat rakı sofralarını kurmuşlar, çiftliktengelecek konuklarını bekliyorlardı. Hemenmasaya çöküp TalipBeyinşerefineiçmeyebaşladılar.Yüzbaşıherkadeheasıldıkça:"Feci, feci bir manzaraydı," diyordu da başka bir şeydemiyordu."BendeokaniçiciİnceMemedi...Tıpkı...Aynı..."Murtaza Ağaysa sevinçten uçuyordu. Bugün büyük bir işbaşarmışlar,işteSavcı,işteDoktor,işteköylüler,TalipBeyindeaynen Abdi Ağa, Ali Safa Bey gibi gözbebeklerindenkurşunlandığını görmüşlerdi. Eğer Belediye Başkanınınsöylediği bir söz onun midesini bulandırmamış olsaydı, busevincibelkidebirhaftasürecekti."RicaederimReisBey,lütfenbirdahasöyle."
"Efendim, senin Topal Aliyi Molla Duran Efendi çağırtmış,büyükparalarvererekonukendisinebaşmuhafıztutmuş."Murtaza Ağanın sevinci iğne sokulmuş bir balon gibisönüverdi. Hemen kalkıpMolla Duran Efendiye gitmek istediya,bunudayapamadı.Ogeceokadariçtiki,herkesin,özellikleMollaDuranınikiyüzlülüğü,kalleşliğihakkındaokadarkonuştuki sonunda onu kimse dinlememeye başladı. O da bunuanlayıncaazıttıkçaazıttı.Gece yarısına doğru artık kendinden geçmiş Murtaza Ağa,kollarınagirmişikiadamınyardımıyla,ayaklarınısürükleyerekevinegidiyordu.Talip Beyin çiftliğine gidenler otomobile biner binmezMollaDuranEfendidehemenevinekoşmuştu.Adamlarına:"Çabuk," diye bağırdı, "bana Topal Aliyi bulun, yerdeyse degökteyse de bana onu hemen bulacak getireceksiniz. İzcilerbaşı Topal Aliyi. Kara Hasanın değirmeninde diyorlar. Oradadeğilse KaraHasan onun nerede olduğunu bilir. Söyleyin onaTopalAliyibanakulağındantutupgetirsin.Söyleyinona,hemenşimdiTopalAliyiondanisterim.Hemenşimdi."Aradan bir saat geçmemişti ki KaraHasan Topal Aliyi almışgelmişti."BuyurEfendi,"dedi,"izcilerbaşıTopalAlibudur."Molla Duran Efendi sedirde oturmuş, gözlerini yummuş,tespihiniçekiyordu.Usulcagözleriniaçtı."TopalAlimidedin?""TopalAliyiistemişsin,bendezatınızaonugetirdim.""İyi,gelsinbakalım."Elindeki doksan dokuzluk tespihi Topal Aliye doğru salladı,"Ali, gel otur şuradan bakalım." Karşısındaki ceviz sandalyayıgösterdi. Değirmenci Hasana da, "sağ ol Kara Hasan, sen degit,"dedi.HasanhemendönüpgiderkenAlidevardısandalyayaçöktü,dizlerinikavuşturupikielinideçoksaygılıüstünekoydu."Rahatotur,"dediMollaDuranEfendi.Alibirazıcıkkıpırdandı."Bre Ali, ocağın batmaya, senin izciliğini anlata anlatabitiremiyorlar. Hele Murtaza Ağa seni yere göğe koyamıyor,
TopalAlikardaşımdiyordabaşkabirşeydemiyor.BirdeİnceMemed senin can bir düşmanınmış, bre Ali, nasıl ettin deöldüremedin onu? Senin gibi bir adamın fendi, öylesi dünküçocuğuhavadayer,değilmi?""ÖldüremedikEfendi...""Niçin,neden?""OçokyüreklidirEfendi.""Yasen?""OnunyanındabizkimizEfendi...""Onakurşungeçmezdiyorlar.Sendebunainanıyormusun?""İnanıyorum Efendi. Onu Kırkgöz Ocağının Anacık Sultanıafsunlamış, Efendi. Bir de ben kendi gözümle gördüm, ondayıldırımın içinden çıkmış ateş gibi yanan, bakınca gözleri köredecekkadarkamaştıranbirtaşvar.""Neişeyararmışotaş?""O taşı üstünde taşıyanlara kurşun değmezmiş, değse degeçmezmiş.Otaşı,yaniyıldırımtaşınıüstündetaşıyanlarıkılıçkesmez,ateşyakmaz,sugötürmezmiş.""Tevatür," dedi Molla Duran Efendi. "Sen buna inanıyormusun?""Herkesinanıyor.""Benböylezırvalarainanmıyorumdersem,nedersin?""Senbilirsin,sendenefesitaşıeritenulularımızdanbirbüyükhocasın.""Estağfurullah... İnce Memed mi iyi nişancı, sen mi?""Karşılaşmadıkhiç,karşılaşırsakyaAllahonaverir,yabana..."Oseninasılettideöldüremedi,okadarçokistediğihalde?"Aligüldü:"O daha dünkü çocuk, bizimle aşık atamaz, cebinde yıldırımtaşıdaolsa...""Anladım. Onun yakında işi tamamdır, ne olursa olsun. Amaköylüleronuçoktutuyorlarmış.Onubirermiş,kerametsahibibüyükbiralimseviyesindeyükseltmişler.Obukadar iyiadammı?""İyibiradam.""İyi bir adam da seni neden öldürecek, hem de on bir taneçocuğunuöksüzbırakacak?"
"Benölümühakettimde..."MollaDuranEfenditespihinihızlıhızlıçekmeyebaşladı,birazşaşırmış,çenesiniöneuzattı,birkaçkezlahavledediktensonrasakalınıbirkaçkezdesıvazladı:"Demeksenölümühakettin,nedenmişkio?""Onun başına bütün bu belaları ben sardım. Onun izinisürerekAbdiAğayayakalattım.""Ha,ha,ha,hikayemalum.""İşteböyleEfendi.""İnceMemediçokmuseversin?""Çokseverim,hemdecanımdanileri."Ali!""BuyurEfendi.""Benseniçoksevdim.""SağolEfendi.""Şimdisenbenimyanımdaçalışacaksın.""SeninyanındaçalışırımEfendi.""O Murtazanın sana yaptığı ayıp, gayri insani bir hareket.Öncesenigiyindiripkuşattı,sonradaelbiselerinielindenalıp/ayakyalınbaşıkabakdışarıyaattı,öylemi?"TopalAlibaşınıönüneeğipsustu."Sonra da üç gün üç gece değirmene gelip yalvardı,ayaklarının altını öptü. Sen de onunla tenezzül edipkonuşmadın."Ali,üzgün,başınıkaldırdı,hızlatespihiniçekmekteolanMollaDuranıngözlerininiçinebaktı:"Konuşmadım,konuşmakelimdengelmedi,dilimtutuldu.""BenimyanımdaçalışmakiçinneistersinAli?""Bir fötür şapka ilk önce. Bir de takım elbise. Bir çift dekundura... Ondan sonra da soylu bir al at. Bir de Alamanfilintası,birdesapıfildişinden,yepyeni,menevişlenentoplubirtabanca. Giyitlerin parasını hemen şimdi isterim. Aylık olarakda sen söyle, on bir çocuğum var dağda, getiremiyorum, neverirsençalışırım,seninvicdanınakalmış.""Benim vicdanıma kalmışsa iş kolay," diye gülümsedi MollaDuran Efendi, elini kuşağının altına soktu, oradan eski,yıpranmış, koskocaman bir cüzdan çıkardı. "Şu parayı al Ali,"
dedi,"çarşıyagitkendine,çocuklarına,karınaistediğinial.Buparayıdeftereyazıyorum.Sonraazarazarmaaşındankeserim.""SağolEfendi."Parayı alan Topal Ali önce şapka satan adama gitti, ötekişapkanıntıpkısıolanbirşapkayıaldı.Sonrakumaşçıya,oradanterziye gitti. Terziye ısmarladığı takımın pantolonu külotolacaktı, tıpkı süvari subaylarınınpantolonugibi.ArdındandakunduracıCaferUstayı buldu.CaferUsta onun ayağına baktıbaktı:"Ben bu ayağa nasıl kundura yaparım?" diye kendi kendinesöylendi."Köşker nasıl postal yapıyorsa, sen de öyle bir çift çizmeyapacaksın.""Oköşker...""Sen de ünü bütün Çukurovayı tutmuş bir kunduracısın.Ferasetinelindenhiçbirşeykurtulmaz."Cafer Usta tepeden tırnağa onu şöyle bir süzdükten sonra,yüzügüldü:"Sen,"diyesordu,"ünlüizcilerbaşıTopalAlisin,değilmi?""BenTopalAliyim,"dediAli."Öyleyse sana bir çift çizmeyi yaparım, hem de seve seve."Kağıtlar çıkardı, ölçüler aldı, hesaplar yaptı, ölçtü, biçti:"Tamam,"dedi."Üçgüniçindegel.Biliyorum,seninişinivedi."Bir hafta sonra Ali giyinmiş kuşanmış, çizmelerini çekmiş,topallamamaya çalışarak çarşının ortasından yürüyor, banabakıyorlarmıdiyedekaşaltındanyöreyidikizliyordu.Birkaç gün içinde al at da, filinta da, tabanca da gelmişti.BütünbunlaraMollaDuranEfendibirdeçokkeskinbirAlamandürbünüeklemiştiki,gecekaranlığınıbileaydınlatan.BunlarıhepAlininhesabınayazmıştı.Murtaza Ağa, Alinin böyle al bir at üstünde, boğazında dadürbün, üstelik de konağının önünden zort atarak geçtiğinigörünceküplerebindi,bundanöncekendinizortutmuştuamatutmuştu.Aliyiböylegörüncekendisinisondereceaşağılanmışsaydı,doğruMollaDuranEfendininevinegitti."Hoca, Hoca," diye bağırdı, "yaktın beni. Ocağımı söndürüpüstüne incir diktin. Böyle de iş olur mu, Topal Ali benim
elimdenalınırmı?"Hoca yumuşak gitti, onun ağzından girip burnundan çıkıpyatıştırdı. Aliye ondan daha çok kendisinin gereksinmesiolduğunainandırmayaçalıştı.Murtaza inanmışgörünerekonunevindenayrılırken, içindende,bunuMollaDuranEfendininyanınabırakmayacağıüstüneyeminlerediyor,Kuranaelbasıyordu.
13Değirmenoluk köyü daha gün doğmadan karıştı. Evden evesessizcegidipgelmeler,fısıltılar,anlamlıbakışlar...Birazsonrada, gün dağların yamaçlarını aydınlatırken köy derin birsessizliğebüründü,ortalıkıpıssızkaldı.İnceMemedinölümünüduyduklarındadaböyleolmuş,ağlayanbebeklerbilesusmuştu.Vurulan eşkıyanın İnce Memed olmadığını duyunca da birsevinçkasırgasıbirdenpatlamıştı.Ozamanda,neyapıpetmişler,İnceMemedinölümünüHürüAnaya bildirmemişlerdi.HürüAna çok görmüş geçirmiş, esenyelden hile sezen bir kişiydi ya, köydeki sessizlikten kötü biranlam çıkarmamış, hiç üstüne alınmamış, kimseye de busessizliğin sebebini sormamıştı. Köy, İnce Memedinvurulmadığını duyup da, bir sevinç kasırgasında dönerken deHürü Ana fazla coşkunluğa kapılmadan, salt, "Biliyordum,"demiş, o da onlarla birlikte kendini sevinç seline kaptırmışgitmişti.Yalnız,odabirkerecik,yüreğininbaşıcızzetti,odakocasıDurmuşAliyi anımsadığında.O, şimdi sağolsaydı, diyedüşündü, hasta haline bakmadan, bir ayağını taa havalarakaldırarak, o eski zaman oyununu büyük coşkunlukta eserekoynardı.Şimdi bu sessizliğe gene aldırmıyordu.Ama içinde azıcık daolsa, belli belirsiz bir acıyı, kuşkuyu taşıyordu.Benimoğlumahiçbir şey olmaz, diyordu kendi kendine, o fakir fıkaranınekmeği,güvencesi, tekumududur,diyordu.Onunüstündeçokkişinin duası var. Koca, ala gözlü, güzel, ak sakallarındanyeryüzüne ışık saçılan, yerin göğün yaratıcısı ne demeyekorumasınonu...Onakurşungeçmez,onuateşyakmaz,onusuboğmaz. Koca Allahımız kimi canı yürekten kayıracağını,koruyacağınıbilmezmi?Toprak damının günden yanına oturmuş, İnce Memedinedizleme bir çift çorap örüyordu, çorabın da bitmesine azkalmıştı. Bu çorap öyle güzel bir çorap olacaktı ki bitince,hiçbir ana on yıldır askerdeki, yüzüne hasret kaldığı oğluna,karasevdalı bir kız, ölümüne özlem duyduğu yavuklusuna, birgelin ateşinden yandığı gurbetteki kocasına böyle bir çorapyapmamış olacaktı. Masmavi çiçeklerden büyüklü küçüklü
nakışlar işlemişti çoraplara. Bu çorapları taa uzaktan İnceMemedde görenler, ağzına kadar çiçekle dolmuş bir tarlanınyürüdüğünü sanacaklardı. Böyle bir çorabı şahlar, padişahlar,koçyiğitKöroğlubilegiymemişgörmemişti.Güzgüneşikızdırıyor,azilerdeuzunboyunlumorbirçiçeğinyöresindeçakıpsönerekdolaşanbirkırmızı,maviarıdaçiçeğekonuyor,hemencecikdekalkıyordu.Hürü Ana arada bir başını çoraptan kaldırıyor, gözlerinikırpıştırarak başını köyün içine çevirip bakıyor, sonra damorçiçeklerinedalıpgidiyordu.İnceMemedbuçorabıgiyincekocaAllah onu daha da çok kazalardan belalardan koruyacaktı.Nedenkorumasındı,HürüAnakimeneyapmıştı?ŞudünyadaAllahın hiçbir yaratığına bir kötülüğü dokunmamış, onun birkelebeğini, bir karıncasını bile incitmemişti. O dinsiz TopalAlinindışında,hiçbirkulunundagönlünüyıkmamıştı.Odahaketmişti, o kafir de. İnce Memed de, o öteki ayağı da kırılasıTopalı bir adamsayıyorduda, işteHürüAnadabunacin ifritoluyordu.TopalAliyeyüzveren,onunlakonuşanhiçkimseyidebağışlamıyordu. Ama İnce Memede gelince, ona tozkondurmuyordu.O,işinibilirdi.Zatenşukadarcıkken,ufacıcıkbirçocukkenbiryürekliydio!OdakocaAllahımızın,alagözlüdeışıksakallımızınbirkarıncasınıbileincitmemişti.Köylünün böyle içine kapanmasına, günlerce susmasına dakızıyordu ya, susuyordu. Ne olacak, ahmak köylü, diyordu.Ahmak,hemdenankör...AbdiAğayıöldüremedidiyeköylününİnce Memed hakkında atıp tuttuklarını, onu köydenkovduklarını hiç unutamıyor, kızıyordu. Şimdi Kel Hamza dagitmişti ya, oooh, artık rahatlardı. Bol bolamadı topraklarıvardı, ekinleri de harmanlardan taşacak, inekleri, kısrakları,keçileri koyunları çifter çifter doğuracaktı. Bu ahmaklarbilmiyorlardıki,buonlarınbaşınakonmuşdevletkuşudur,İnceMemed bereketidir. Bakın hele şunlara bakın, onlara buncaiyilik eden İnceMemedin bir tek anası, Hürücenin yanına dahiçuğruyorlarmı?Çorabınıöğleyekadarördüktensonra,azıcıkbirşeykalmıştızaten, azıcık daha çalışırsa belki akşama bitirecekti, Hatçeyianımsadı,onaüzüldü,neiyibirkızdıdiyeaklındangeçirdi,oda
İnceMemedeböyleçoraplaryapardı,karasevdasınıbellietmekiçin, oölmüşse, İnceMemedçorapsızmıkalacaktı, çok şüküronunHürüceAnasıdahayaşıyordu,hemdeturpgibiydi,şişleri,yünyumaklarını,çorabasarıpevegötürdü,usullacıkocaklığınyanındaki iskemlenin üstüne koydu, belini iyice doğrultupçatırdattı,köyüniçineçıktı.Ev aralarında kimseyi göremedi. Onu görenlerin saklanır,kaçar gibi bir halleri vardı. Varsın kaçsınlar, kaçsınlar. Varsınsussunlar,sussunlar...Genebirhalmigeldolaİnceminbaşına?Bu domuz köylüler de benim yavrumu ölmeden öldürecekler,tu,tu,tu...Ocaklardan,evlerdenırak...Vardı Hösüğün evinin önünde durdu, kapı kapalıydı, bunaöfkelenipbağırdı:"Neolduböylegözüçıkasılar,nevargene?Köyünherevindenbir ölü çıkmış gibi..." Sesini sertleştirdi. "Beni duymuyormusunuzhörtüklerdengidesiler,açınkapıyı!"Pancar Hösüğün evinin kapısı açıldı, Hösük dışarıya çıktı,gözlerikızarmıştı."Neo,nevar?"diyegürlediHürüAna."Bir şey yok," dedi kollarını yana açarak Hösük. "Sen helebuyurheleHürüceBacı.""Birşeyvar,"diyeyüzüöfkedengerilmişkonuştuHürüAna.PancarHösükdahadayumuşak:"Gel hele, gel hele şöyle içeri de..." diye onu yumuşacıkkolundantutupçekti."Gene İnce Memedi mi öldürdünüz, varsın ölsün," diyemeydan okudu Hürü. "Varsın vursunlar, İnce Memed ölüncedünya durulur mu sandılar. Analar daha nice İnce Memedlerdoğurur. O, İnceMemed ölmez. İnceMemed ölür ölür dirilir.ÖlmüşseİnceMemedcanımızsağolsun.Ölmüşseo,düşmanınkarşısında düğün bayram ederim, hem de göbekler atarım,anladınızmı?""GelheleHürüceBacı,içeriyegelhele.""İnce Memed öldürülmüşse göbek göbek atarım," diye buseferarkayadönüpbütünköyebağırdıHürü."İnceMemedbirsefer ölür, bin sefer dirilir. Analar sağ olsun, analaaar, ahmakköylübenidinleyin,analaaar. İnceMemedbizimköydendeğil
miydi, Sefil İbrahimin oğlu değil miydi, ya anası, eline vurekmeğinielindenalfıkaracıkDönedeğilmiydi,nedirbuböyle,evlerekapanıpherbirinizbirmezartaşıolmuşsunuz."Hösüksesinidahaindirerek:"Gelbacım,senazıcıkiçeriyegeldeyornuğunualda..."Hürü kolunu onun elinden kurtarıp köyün ortasına doğru,bağırarak çağırarak yöneldi, geldi küçücük alancıkta durdu.Köylüye, candarmaya, yüzbaşıya, kim aklına gelirse, İnceMemeddenbaşkasınaveryansınediyordu.O, orada o kadar çok bağırdı çağırdı ki, köylüler meraktanbirer ikişer evlerinden çıkıp, alancıkta, onun yöresindebirikişmeyebaşladılar.Odaköylülerkalabalıklaştıkçaazıttıkçaazıttı. "Siz erkek değil misiniz, insan değil misiniz, İnceMemedin de iki gözü, iki eli, iki kulağı var, sizin de... İnceMemed vurulursa vurulsun.KoçyiğitKöroğlu yitti gitti de, birdaha gelmedi, Kırklara karıştı da dünya duruldu mu,DemircioğlunudeliklidemirdeldidedünyaDemircioğlusuzmukaldı, Gizik Duranı vurdular da ne oldu, dünya padişaha mıkaldı,öldürsünlerİnceMemedi,öldürsünler..."Öldürsünlerderken,heröldürsünlerlebirlikteonulmazacısınıdadilegetiriyordu.Heröldürsünlerderken,kendidebirkereölüyordu.Sonrasustu,dinginledi,köylübiltekmilçocuk,yaşlıgelmişler,onunyöresindehalkalanmışlar,buacıdan,öfkedentaşkesilmişyaşlıinsanabakıyorlardı.Hürünün susması uzun sürdü. Ellerini beline koymuş,gözleriniAlidağınındoruğunadikmiş,dalmışgitmişti.Gittikçeçözüldüğü,biriyiceyaşlandığı,çöktüğübellioluyordu.Kendinibıraksa, dizleri ağırlığını çekemeyip oracığa çöküverecekti.Bunun farkına varınca, kendine geldi, acısını, merakını içineitip gene dikeldi, gözlerini kalabalığın üstünde dolaştırdıktansonra:"Gene ne oldu İnce Memede?" diye sordu, tepeden, alaylı,gülümseyerek. "Onu gene ala gözlerinden kurşunladı mıYüzbaşıAğa?Neoldu?Onugene kancıkladımı soyu tükenesiTopal Ali? Varmış da uşak olmuş Molla Durana... Oooh, çokşükürAllahıma,benimahımyerdekalmaz,kocaAllahımdaala
gözlüm,onudahakötü,dahabeteredecek,uşaklıktandabeteredecek..." Ellerini havaya açtı, dudakları kıpır kıpır etti, "Çokşükür Allahıma," diyerek ellerini gene beline indirdi. "BanahabervermiyorsunuzİnceMemedinölümünü,değilmi,HürüceAnayaşlandı,dayanamaz,dayanamazdiye,öylemi?"Sustu, gözlerini gene kalabalığın üstünde dolaştırdı, iki üçkereelçırptı,oynargibibirkaçkeresallandı."Dayanırımyavrularım,dayanırım,"dedi."Benbilmezmiyim,kurbanolduklarım..."Sesiacıdantitriyordu."Benbilmezmiyimki eşkıya dünyayapayidar olmaz?SultanSüleymana kalmayan dünya, o Süleyman kuş dilini bilirdi,KaftanKafahükmederdi,işteonakalmayandünya,hiçkimseyekalmaz. Biliyorum, İnce Memed de bir gün ölecek, ya daKöroğlu gibi, Köroğlu Ürüşan Ali gibi, o da yitiklerekarışacak..."Kırklaradiyecekti,dilinituttu,o,İnceMemedin,ölsedeyitsede sonunda Kırklara karışacağına, koca Allahına ne kadarinanıyorsaokadarinanıyordu.Şimdişuköylülerindiliniaçarsa,nasılolsaaçacaktı,oköylülerinbinçeşithuyunusuyunubilirdi."Dayanırım yavrularım dayanırım. Eşkıyanın sonu yoktur,bilirimyavrularımbilirim.Bilirim,bilirimdegenedeyüreğimyanar,demircilerinköresigibi."Sesigenegürledi:"Susmayın,konuşun,"diyebuyurdu."BenİnceMemedinHürüAnasıyım,bendayanırım."Sesini indirdi, şimdi sesi sevecen sımsıcacıktı: "Demirolsaydımçürürdüm, toprakoldumdadayandım, toprakoldumdadayandım,toprakoldumda..."Birden dikleşti. Sanki az önceki yumuşacık, ipek gibiyumuşacık,okşayanseslikadındeğildi."SöyleyinbakalımgenenegeldiİnceMemedinbaşına?"Kalabalıkbaşınıönüneindirmiş,taşgibidonmuşsusuyordu."Ne susuyorsunuz hörtükler?" diye bağırdı. Sonra da geneöfkelendi,ağzınagelenikalabalığınüstünekustu.Bir şeyler olmuştu, bir şeyler ya, bu hörtüklerden gidesilersusuyorlardı. İçinedüşmüşkurtonugittikçekudurtuyordu.YagerçektenİnceMemedebuseferbirşeyolmuşsa,toprakoldum
dadayandımya,demiştideövünmüştü,buseferdayanamazdı.Durmuş Aliden on dört çocuğu olmuş, hepsini de karatopraklara koymuştu, koymuştu da toprak olup dayanmıştı,İnce Memede taş olsa da, gökyüzü olsa da dayanamayacak,çürüyecekti,ölmesebile.Tam önünde süklüm püklüm, ellerini karnının üstünekavuşturmuş Kısacık Mahmudu görünce, içinde bir umutuyandı.KısacıkMahmuda,anasıobir yaşındaykenölmüştü,obakıpbüyütmüş,evlendirmişti.Onunhuyunusuyunubilirdi."GelyanımaMahmut,"diyebuyurdu.Mahmutgeldi,onunönündedurdu."Söyle,neolduİnceMemede?Banabirdahasordurma!"SesiöylesinebuyurucuvekesindikiMahmutdeğil,kimolsaonunsorusunakarşılıkvermemezlikedemezdi.Mahmut:"At,"dedisustu."Neatı?"diyekaşlarınıçattıHürü."İnceMemedinatı,bindiğiat...Hani,ogün...""Anladım,karaat.Neolmuşona?""Orada...Oradaduruyor,"dediMahmut."Üstündebinicisivarmı?""Çıplak,"dediMahmut.Hürü sapsarı kesildi, çıplak sözünü duyunca. Birkaç keresallandı,buçokazsürdü,kendinitoparladı."Nerede?""Orada,kayalarda."Hürü yürüdü, Kısacık da arkasından. Kalabalık sessizcearalandı,onayolverdiler.Hürühızlandı,yürüdükçehızıartıyor,uğunuyor, Kısacık Mahmut arkasından zor yetişiyordu.Kayaların dibine gelince durdu. Göğsü körük gibi alıp alıpveriyordu. Başını kaldırdı, yağız at sarp kayalığın tamdoruğunda duruyordu. Yönünü güneşe döndürmüş, başınıdikmiş,kuyruğunuusulusulbirsağabirsolasallıyor,dünyayıağzınakadardoldurmuşbolışığınaltındatüyleriyıldırdıyordu.Hürübirkayanınüstüneçöküp,gözleriniattanhiçayırmadanyornuğunualdıktansonraayağakalktı:"Sen burada bekle Mahmudum," dedi, kayalığa tırmanmaya
başladı. "Birkaç sualim var şu kara attan, bakalım o nesöyleyecek,bennedinleyeceğim."Kayanın tepesine çıkan incecik bir çiğir buldu kendine.Allalem, bu da buradan çıkmış tepeye, diye düşündü. Hemdinlene dinlene çıkıyor, hem de atla konuşuyordu. Güzelimelma gözlü, kız suratlı yağız at. Keklik sekişlim de cerenbakışlım. Sırma yelelim de ipek kuyruklum, sen KöroğlununKıratınabenzersin,kanattakarsındagöğeuçarsın,yedigünlükyolu, bir göz açıp kapayıncaya kadar aşarsın. Senin binicinekurban olsun Hürüce, sen onu neyledin nettin, söyle bana,nolursun? Onu alıcı kuşlara, yırtıcı kaplanlara, yedi dilliyılanlara mı kaptırdın, söyle sana kul olayım, sen ne yaptınbinicini?Söylebanabinicini,birhaberverondan,HürüceAnada kurban olsun sana, hemi de tırnaklarına, onu bir derinyardanmıuçurdun,derinderinsularamıdüşürdün,onugittindeazılı,kurtdişlicandarmanınkurşununamıteslimettin,söyleelmagözlü,kızsuratlıyağızat...SenHazretiAlininDüldülünebenzersin. Yüz bin kılıç içinden de süzülerek çıkarsın, söylebananeyaptınbinicini,yangınlarmıonuelindenaldı,hastamı,sayrımı oldu, söyle ona ne oldu? Sen, adı güzel, kendi güzelMuhammedin Burağına benzersin, pervaz vurup gökyüzüneuçan. Hızırın Benlibozuna benzersin, yedi denizler üstündeyürüyen, söyle bana binicini şu moraran yüce dağlara mıverdin, kara çadırlı, çimeni yeşil gözlü Yörüklere mi teslimettin, iyiyürekli, tezcanlıköylülermikaptılarseninüstündenonu, söyle bana, kurban olsun İnce Memedin anası Hürücesana. Söyle ne yaptın binicini, tüyleri yıldır yıldır gün altındayananyağızat?..Böyle,atlakonuşakonuşaatınyanınakadarçıktı,onunbirkaçadım berisinde durdu. At yerinden hiç kıpırdamıyor, öylecekuyruğunu sallayıp duruyordu. Bundan yüreklenen Hürü atınyanına kadar yanaştı, sağ elini kaldırdı yelesine dokundu,okşadıusulusul,çekinerek."Kurban olsun Hürüce senin sırma yelene, söyle nereyegötürdünbinicinisen,sağmı,hastamı,sayrımı,iyiellerdemi,başıdardamı?"Yağızattambuandakıpırdadı,arkasındandaşahakalktı,ön
ayakları havayı dövüyordu, Hürü onun birden kayalıklardanaşağıya süzüldüğünü gördü. Olduğu yerden az dahaçekilmeseydi Hürü, yağız at onu kayalıklardan aşağıyayuvarlayacak,odabinparçaolacaktı."Boyudevrilesideelmagözleriçıkasıcaşeytanınözbiroğlukara domuz, sen insanlıktan, atlıktan ne anlarsın, delirmiş deaklını oynatmış imansız, merhametsiz! O senin gibi pise...İncemde de akıl mı var sanki, onda hiç akıl olsaydı, can birdüşmanı, hemi de kurdun kuşun, dünyadaki tekmil canlılarındüşmanı,MollaDuranındakölesiTopalAliyihiçyaşatırmıydı?BendesanakoçKöroğlununKıratı,dedim!Vardasenkurbanol Köroğlunun, o kıyamete kadar yaşayacak bengisu içmişKıratınıntırnaklarına.SanaadıgüzelkendigüzelMuhammedinBurağıdedim,varsende..."Ata kızmış veriştiriyordu. Öfkesi biraz geçince kayalardanindi."Nereye gitti o huysuz, kötü yağız?" diye Kısacık Mahmudasordu."Köye,"dediMahmut.Yan yana, ağır ağır köye yöneldiler. Hürü Ana başını önüneeğmiş,hiçkonuşmuyordu.Böyleceevegeldiler.Hürü:"Kısacık," dedi, "şimdi gitme de bu akşam sana bir güzelyemek pişireyim. İstersen sana bir horozlu soğan yahnisiyaparım.Çocukkennekadarseverdin,aklındamı?"KısacıkMahmutgüldü:"Sendensonrabenhiçhorozlusoğanyahnisiyemedim,Ana.""Şimdibugünyeişte,"dediHürü.Dışarıya oturup sırtlarını duvara verdiler. Onlar dahaotururlarken at doludizgin, süzülerek, bir yel gibi önlerindensünerekgeçtigitti.Hürüonugörüncebaşınıçevirdi:"Ne yaparsa yapsın, o kara domuzlan bir daha konuşmam,"dedi."Onunbirdahadayüzünebakmam,oboyudevrilesinin."Aradançokgeçmemiştikiatgenesüzülerekönlerindengeçti,kayalıklara doğru gitti. Onun yüzüne bakmamaya ant içmişHürü, o gözden ırayıp yitinceye kadar özlemle arkasından
baktı.Gün yıkılıp gitmişti, önce Hürü Ana ardından da KısacıkMahmutayağakalktılar.Hürü:"Mahmudum,"dedi,karşıdaeşineniri,apakışılayan,açıksarıtelleri sarkan horozu gösterdi, "şunu yakala da kes, kes desana..."KısacıkMahmudunkoşmasıyla,horozukesmesibiroldu.Başıkesikhorozoradanorayasıçramayabaşladı."Kısacık, ocağı batasıca Kısacık," diye bağırdı Hürü Ana,"böyle de horoz kesilir mi, haydi git de yakala onu. Eziyetçekmesin fıkara. Yakala da üstüne kestiğin bıçağı koy,kıpırdamazozamanhoroz."KısacıkMahmut koştu, horozu yakaladı, yere yatırıp, üstünebıçağıkoydu,horozkıpırdamadı.Hürü Ana kolları sıvayıp gün batıncaya kadar KısacıkMahmudabiryahniyaptıkikokusubütünköyüdoldurdu.Karşıkarşıya geçip horozu bir güzel yediler. Hürü Ana bu güzelyemeğinüstünebirdeçaypişirdi.Bir at ayağı tapırtısı duyupHürüAna dışarıya fırladı, eşiktebir süre durup alacakaranlıkta uçan bir kuş gibi yumuşacıkakanatıseyretti.İçeriyedönünce:"Mahmudum," dedi, "biliyormusun, bu İnceMemed ölmedi,daha sağ. Sağ ama başında da bir hal olduğu besbelli. Onunbaşında bir hal olmasaydı, bu at böyle başıboş dolaşmazdıburalarda.Vurulmuşolsaydıgenedolaşamazdı.""DoğrusunAna.""Şimdi ben onun nerelerde olduğunu biliyorum. Bu at bizehaberci geldi. Keski ben de ona o kadar sövüp, kargışetmeseydim.İnceMemedbeniistiyor.Benimlegidermisin?""GiderimAna.Giderimya,benseniniçincehennemedesendegiderimya,İnceMemedinyeriuzakmıyakınmı?""Epeyceuzak,"dediHürüAna."Ozamanbukadaryolusennasılgidersin?""Bengiderim,"diyedikleştiHürüAna."Yeterkisenyorulma.""Bizim eşeği de alırım yanıma. Semerini de daha yeni
yapmıştım. Üstüne de bir minder atarım, yorulursak bineriz.Benim eşek at gibidir, Ana. Şu İnce Memedin atı bile onunkadaryürüyemez.""Olur,"diyegüldüHürüAna.Ardındandaekledi:"Yürüyemez.Yarıngeceyarısı yola çıkarız, kimsebilmesinnereye,neyanagittiğimizi.Sendekarınakasabayagittiğimizisöyle,olurmu?""Olur,"dediKısacıkMahmut.Kısacık Mahmut tam gece yarısı Hürü Ananın kapısınınönündeydi.HürüAnadabütüngeceuyumamışonubekliyordu.Elindebüyücekbirbohçavebirsepetledışarıyaçıktı."İnce Memedime de incir kuruttuydum, Delice koyağınnarından da ona nar sakladıydım. İnce Memedim taaçocukluktanbuyanaDelicekoyağınnarlarınısever.Onarlarınherbirisipespembeolurda,insanınyüzünegülen,adamkafasıbüyüklüğündeherbirisi...İştebubohçadadaonadongömlek,birdemintan,birkaç tanededizlemeçorapgötürüyorum.Bugece şimdiye kadar oturup ördüm de mavi çiçekli çorabıbitirdimDönünce sana da yaparım yavru, bu çoraplardan,üstünedecerenlerişlerim.""SağolAna.Eşeğebinsene.""Durhele,durMahmut,durheleköyübirçıkalım."HürüAnaönde,yedeğindekieşeğiyleKısacıkMahmutarkada,köyü usullacık çıkıp Alidağı yoluna düştüler. Alidağına ayvurmuş, dağ bir ay dumanı içinde kalmış, bir mavi, incecik,ardından gökyüzü gözüken bir bulutmuşcasma Dikenlidüzüneinmişti.Ay ışığındabirortadansiliniyor,sonradaardındanayışığında apak kesilerek, inceden de mora dönüşerek yenidenortaya çıkıyordu. Hürü Ananın elleri üşümüş, o da ellerinikoynunasokmuş,üstünedeyumulmuştu."Anabinseneeşeğe.""Binerimya,üşüyorum,soğukvar,helebiraz,gündoğuncayakadaryürüyeyim."Tam Alidağının dibine varmışlardı ki gün doğdu. Hürü Anadağındibindedurupuzunuzundağaşöylebirbaktı.Çıplakdağbaştan sona çiçeğe durmuş, kısa boyunlu masmavi çiçeklerdağıgökyüzümavisineboyamıştı.Alidağınınkırmızı,mor,tütenkayalıklarımavininiçinebirbatıyor,birçıkıyorlardı.
HürüAnayolunüstbaşında,kayayıyarıpçıkmışkoskocaman,turuncu,uzunboyunlu,ipileyenbirçiçekgördü."Bak Kısacığım, bak," dedi. "Şu Allahın işlerine, şu güzelçiçeğebak,nedegüzelipiliyor,ışığıniçinebatmışda...""İpiliyor,"dediKısacıkMahmut."Onu oradan usulca kopar getir de İnce Memedimegötüreyim, solar ya biz onun yanına varana kadar, varsınsolsun. İnce Memedim Alidağımızın çiçeğini belki de çoközlemiştir."Mahmutkoşarakgitti,çiçeğiköküylebirliktekayayarığındansöktüçıkardı."Şubohçayıaldaeşeğinüstündeniçinekoy.Kokuyormu?"KısacıkMahmutçiçeğiuzuncaburnundatutarakkokladı."Kokuyor Ana," dedi. "Hem de ne güzel kokuyor, Çukurovanergisigibi."Getirdiği çiçeği Hürünün eline verdi. Hürü de çiçeğiincitmedenuzunuzunkokladı."Kokuyor," dedi, "çok da güzel. Solsa bile Memediminçamaşırlarıburcuburcukokacak."Mahmutbir kayanınüstünekoyupbohçayı çözdü,HürüAnada turuncu, güzel kokulu çiçeği, Memede kendi eliyle diktiğiMaraş inanışındankırmızı çizgilimintanın içinekoyduusulca,incitmeden, mintanı katladı, bohçayı da eskisi gibi bir güzelbağladıktansonraeşeğinsemerineastı."BinartıkAna,gündedoğdu.Benimeşeğimmarzıman,benimeşeğimKıbrıs eşeği." Eşeğini övüyor, yere göğe koyamıyordu.Hürü Ana da onu hoşgörüyle dinliyordu. Eşeğinden başkahiçbir şeyi yok ki fıkaracığın, varsın övsün, diye içindengeçiriyordu. Üstü düz bir taşa gelinceye kadar övmesinisürdürdü Kısacık Mahmut. Düz taşın önünde durup arkadangelenHürüyü bekledi.Hürü hiçbir şey söylemeden taşa çıktı,oradandaeşeğeatladı."Oooh,yorulmuşum,"diyeeşeğinyularınayapıştı."Deeeh..."Eşek Mahmudun övdüğünden de iyiydi, at gibi gidiyor,Mahmutarkasındanzoryetişiyordu.Öğleye doğru ormanın ilk ağaçlarına ulaştılar. Buralardaağaçlar seyrek ve kısaydı. Bir pınarın başında durdular,Hürü
Ana eşekten atlayarak indi. Mahmut onun huyunu iyibildiğinden, onun ne eşeğe binişine, ne de inişine yardımedebiliyordu.Pınar apak çakıltaşlarının altından kaynıyor, dibine günvurmuş suyun içinde küçücük küçücük balıklar ışıldayarakoradanorayadolaşıyordu.Sularpınarınaltındauzun,genişbirçam oluktan dökülüyor, aşağıdaki dereye çamların arasındanakarakgidiyordu.Yöreyi,mosmoraçmış, diz boyu yarpuzlarınkeskin kokusu, ılık güneşte biraz daha keskinleşerekdolduruyordu.Hürü Ana dağarcığı sırtına bağlamıştı, onu oradan aldı,pınarın başına çöküp oturdular. Dağarcıktan kalın, kızarmış,yer yer de yanmış, dilim dilim kesilerek üst üste konmuşsoğanlıkömbeçıktı.Mahmudun ağzı sulanıp yutkundu. Derin derin, daha yeniılımayayüztutmuşkömbeninkokusunuiçineçekti:"NegüzelAna,"dedi,"negüzelkokuyorkömbe!"Kömbeden bir parça aldı ısırdı. Hürü Anaya baktı, oyemiyordu.Mahmutelindekiparçayayumulmuş,dünyayıgözügörmüyordu.Karnını bir iyice doyurduktan sonradır ki, ancakyenidenHürüyebakabildi,odahaağzınabirlokmaatmamıştı"NiçinyemiyorsunAna?"diyesordu.HürüAnanıngözleriyaşiçindekalmıştı:"Ben batayım ben," dedi. "Hürü Anan batsın da şu karatopraklara gömülsün. Benim kömbe boğazımdan geçer mi ki,senbilirmisinhayoğul,hayMahmutcuk,eşeğigüzelyiğidim,İnceMemeddeçokseverdisoğanlıkülkömbesini.Bendeonataaçocukluktanbuyanakömbeyapardım."GeneyaparsınAna,üzülme.""Yaparım,"dediHürü,"üzülmem..."Pınaraeğildi,dudaklarıylasudan kana kana içti. "Kalk gidelim," dedi. "Belki Allah bizeİnceminizinigösterir."Mahmutönde,eşeğiyedeğinde,enarkadadaHürüAna,geneyoladüştüler.Mahmutyolkıyısındairibirkütükgörünceeşeğiçekti, gene onun önünde durdular, Hürü Ana kütüğe çıkıpeşeğeatladı.Eşeğin semeri yeniydi.SemerinüstüneMahmut,daha yeni yapılmış bir pamuk minder atmıştı, Hürü Ana bu
yüzden çok rahat ediyor, ikide birde de arkasına dönüpMahmuda:"Sana,"diyordu,"köyedönerdönmez,birçorapyapacağımkiİnceMemedimeyaptığımçorabadabenzer."OrmandaonbirtaneYörükkadınıylakarşılaştılar.Onbirinindeçocuklarıişlemelikırmızıkolanlarlasırtlarınabağlanmıştı."Durunhelekadınlar,"dediHürü.Yörük kadınları durdular, eteklerinde kabuklu yeşil cevizvardı."BereketliolsunYörükkadınları.""SağolAna,"dediler."Sizebirsualimvar,iyidüşünündeöylekonuşun.Siz,dün,yada öncesi gün, ya da bir hafta, on gün önce burada bir atgördünüz mü, bir yağız at, eyersiz, dizginsiz, pusatsız,bellemesiz,çırılçıplak..."Kadınlar hiç konuşmadılar, bir süre ona, Kısacık Mahmudabaktıktan sonra ormanın içine kaçarcasına çekildiler gittiler.Hürüonlarınardındanbakakaldı.Sonraeşeğinitekmeledi:"Deeeh!"Sesisevinçliydi."Gördünmübaşımızagelenleri,buişiniçindebirişvar,İnceMemedimsağ...Yoksabizatısoruncaonlarniçinkaçsınlar..."Bundan sonra ormanda kime rastgelmişler, kime atısormuşlarsa, hepsi de onlara bu kadınlar gibi davranmışlar,önce onları tepeden tırnağa süzdükten sonra ormana kaçıpgözdenırayıpgitmişlerdi.HürüAnaartıkkızmayabaşlıyordu:"Bu da ne, bu da ne, bu Yörükler dil bilmiyorlarmı, bunlarakıllarınımıoynatmışlar?"İyi ki yağız atı soruyor Hürü Ana, bir de İnce Memedisorsaymış,bunlarneyapacaklarmışacaba?"Nereyekaçıyorsunuz,nereye,benadamyiyicideğilim..."Eskiden olsa, yüreğinde de acısı olmasa Hürü bunlara,kasıklarını tuta tuta bir güler, bir gülerdi ki aklı başındangidenekadar.Geceyi iri bir sedir ağacının altındaki pınarın başındageçirdiler. Kısacık Mahmut gece yarısı ormanın içine şöylegirivermiş, birkaç tane irice, yağlı, ağır kuşla gelivermişti.
Oluğunaltbaşına,çimenlerinüstünebirateşyakmışlar,kuşlarıyolup yıkamışlar, tuzlayıp közlerde bir güzelce pişirmişlerdi.Hürü ömründe bu kadar yağlı, güzel kokulu, lezzetli etyememişti."BreocağınbatmayaKısacık,senbukuşlarınasılyakaladın?""YakalarızbizAna.""BreKısacık,bukuşlardanbizimDikenlidüzündedevarmı?""BizdedeçokolurAna.""Köyedönerdönmez, sendenbukuşları isterim,hemdebeştane.""OhhoooAna,"dediKısacık,"istersensanahergünontanedetutarım.""İnceMemedevegeldiğindede...""OzamanellitaneisteAna,şubenimgözümden."Parmaklarını yaladıktan sonra, sırtlarını biraz ağaca veripkestirdiler.Eşeği az ilerdeki çalıya örklemişler, bol çimende odaiştahlayayılıyordu.HürüAnauyandığındaaydahatepedeydi:"KalkyürüKısacık,"dedi."Uyan,yolcuyolundagerek."Kısacıksıçrayıpuyandı."YolcuyolundagerekAna,yolcuyolunda,"diyerekeşeğeeitti,onuçalıdançözdü."BinAna,"dedi.Hürügüldü."Haydi, haydi tut ayağımdan bineyim. Bu gece yarısı binitkütüğününeredebulacağız."Günburnunaormanıçıktılar.Kevendikenlerinegünvurmuş,bir pembe ışık bulutu yamaçlarda savruluyor, tozukuyordu.Ormanınüstündendeyeryer,yeşil,sarıdumanlarkalkıyordu."Baksana Kısacık, şu karşı dağın ardından bir dumanyekiniyorgibi.Benimgözlerimiyiseçemiyor,ocakdumanımıo,yoksayekinenbulutmu?"Kısacıksağelinigözlerinesiperedipbaktı:"BudumanocakdumanıAna,"dedi."Dikinetütüyor.""İyi."Eşeğitekmeledi.Yemyeşilbirküçükkoyağaindiler.Koyağınortasındanincecikbirsuçakıltaşlarınıyuvarlayarakakıyordu.Aşağıda,tekağacın
dibinde birçok kadın karartısı gördüler. Kadınlar ya yereçömelmişler,yaoturmuşlardı,buradanbelliolmuyordu."Orayagidelim.""GidelimAna,"diyeeşeğinönünedüştüKısacıkMahmut.Onlaryaklaşıncakadınlarhepbirdenayağakalktılar."Selamünaleykümkadınlar.""Aleykümselam,"dedikendiyaşındabirkadın."Kolaygelsin,yunakmıyuyordunuz?""Yunak,"dediyaşlıkadın.Bunların Yörük kadınları olduğu uzaktan bile belli oluyordu.Başlarına taç başlık dedikleri işlemeli bir gümüş taskapatıyorlar,onundayöresiniincikboncukla,zenginlerialtınla,inciyle donatıyorlardı. Önlükleri de köylülerin önlüklerindenbaşkaydı.Çokrenkli,çokişlemeliydi."Hangiobadanolursunuz?""Sarıkeçili,"dediYörükkadını."Ben de Hürüyüm, bu da Kısacık Mahmut. Ben büyüttümbunu,yanibudabenimdoğurmadığımoğlumdur."Kadınlargülüştüler."İkimiz de şu aşağıdanDeğirmenoluk köyünden oluruz. Sizebir şey soracağım ama, kaçmayacaksınız, sorduğum şeyiduyuncaherkesbaşınıalıpyitiyorda..."Kadınlargenegülüştüler.Birazönceki,iriyarıyaşlıkadın:"Belkibizdekaçarız.Senbizedehiçsormaistersen.""Sormasamolmaz.""Soröyleysebacı,belkidekaçmayız.""Siz buralarda yağız bir at gördünüz mü, dün ya da öncesigün, ya da on günden bu yana. Yağız, görkemli bir at, azıcıkdeli.Kimseonuyakalayamaz,kimseonuvuramaz.Birkişidenbaşka,kimseonunüstünebinemez.Biryerlerdebaşıboşgezerdurur."AzöncekonuşanyaşlıYörükkadın:"Bendekaçıyorumbacı,"dedi."Kusurakalma.Böylebirşeyinesenbizesordun,nedebizsanabirşeysöyledik.Sağlıcaklakal."Gerçektendeormanaaşağıyürüdügitti.
Hürü eşeğinden indi, bir yere sekilenip konuşmaya başladı.Kadınlar orada, suyun başında taş kesilmişler çıtçıkarmıyorlardı. O konuştukça ötekiler biraz daha başlarınıönlerine eğip susuyorlardı. Hürü de bendini yıkmış sel gibikonuştukçakonuşuyordu.Ensonundayoruldu,dayanamadı:"Abooov, analarım," dedi, "siz de ne biçim kadınlarmışsınız,altı üstü bir at, varın söylemezseniz söylemeyin! Biz o atıgörmedikdeyinneolur."Ayağa kalktı, kadınlara tepeden, küçümseyerek baktı,Mahmuteşeğionunönünekadargetirmişti,öfkeylebindi."BundabirişvarMahmut,"dedi."VarAna."Koyağıyukarıyaçıktılar.Uzaktasivri,çakmaktaşındanmışgibiipileyenbirkayalıkgözüküyor,kayanınaltınadoğrubiryerdengöğeuzundumanlarağıyordu.Sarıyeşilbirçalılığıgeçincealtçukuruniçindeküçükbirkoyunsürüsügördüler.Sürüyüküçükbirkızçocuğuotlatıyordu,on,onbiryaşlarında.HürüAnakızçocuğunugörünce:"Mahmut,"dedi,"baksanaşuna,şukızçocuğuna,onunyanınagidelim."Kızın yanına indiler, sürünün genç köpeği hışımla onlarıkarşıladı.Küçükkızhemenköpeğinönünegeçti."Benimküçücükkızım,"diyeeşekten indiHürü, "sırma saçlıda çimeni yeşil gözlüm. Benim bu güzel, kırk örgülü saçlı daelmayanaklımSarıkeçilioymağındanolur,öylemi?"Utangaçkız,pespembeyanaklarıkızararak:"BizSarıkeçiliyiz,"dedi."Kurban olam senin güzel dillerine, ne güzel de konuşuyorbenimgülkızım.Senkiminkızıolursun,benimsürmelicem?""Aslanoğlanınkızıyım.""BenbilirimAslanoğlanı.""Sengördünmübabamı?""Görmezolurmuyumhiç,bizimevimizegelir,banaAnader.Kocaman,çimeniyeşilgözlübiradam.""Sen şakacıktan söylüyorsun, değil mi teyze, benim babamküçücük."KısacıkMahmudugösterdi."İştebununkadar."
Hürühementoparlandı:"Ya,ya,şakacıktansöylüyorum."Utangaçkızsıkılmış,yüzüteriçindekalmıştı."Ben de kızıma neler getirdim, Aslanoğlanın kızına. Seninadınneydihele?""Fatmalı.""Yaaa, ben de güzel Fatmalıma nar getirdim ki, bal akıyoriçinden...İncirgetirdimki,kendielimlenkuruttum.Mahmut!"Mahmut eşekten bir kocaman narla, bir avuç incir almışgetiriyordu."Alkızımal!"Kız utanıyor, zırıl zırıl da terliyordu. Sonra birden gülmeyebaşladı,gülerek:"Bendesenitanıyorumteyze,"dedi."Teyzen sırma saçlarına kurban olsun," diye onun saçlarınıusulusulokşadıHürü."Ye,yebakalımincirleri."Kızbirona,birMahmudabaktı,sonradasırtınıonlaradönüpağzınabirincirattı.Döndüğündegözleriışılıyordu.Az öteye çekilip düzlüğün yamacına yan yana oturdular. Kızbir yandan incirleri atıştırıyordu. BirHürüye sevgiyle, gözleriparlayarakbakıyor,biratıştırıyordu.İncirleribitirdiktensonra:"Bu narı çadıra götürsem de Müslüme versem olur muteyzem?BenyemesemdeMüslümyese.Ohastada...""Mahmut,birnardahagetir."Mahmut bir nar daha getirdi kıza verdi. Kız sevincindenuçuyordu."Bunudaevdekesipyesekolurmu?Anambabamdayer.""Olur,"dediHürüonunsaçlarınıokşayarak."Olurgüzelkızım,Fatmalımbenim."Küçükkızonaminnetlebaktı,sırtındandağarcığınıçıkardı,ikinarınıdagüzelcedağarcığayerleştiripyenidensırtınabağladı."Müslümhasta,"dedi."Müslümseninkiminolur?""Ağam olur," dedi. "Onu hasta etmişler. Sen buralarda nearıyorsunteyze?""Biratarıyorum,"dediHürüAna."Birat,kara,yağız...Güzelbiratarıyorum.Senburalardaöylebiratgürdünmühiç?"
"Gördüm," diye heyecanlandı Fatmalı, yüzü de yenidenkızardı. "Görmez olurmuyumhiç, o at işte...Her gün uçarakgelir, şu kayanın tepesine konar, orada hiç kıpırdanmadandurur. Yaaa, bir de kuyruğunu sallar. Sonra kartallar gelince,kartallar da onun üstünde çok çok dönünce o da ışığa karışırgider." Birden kuşkulandı, gözlerini Hürünün gözlerinin içinediktiuzuncabaktı."Senoatıniyearıyorsunteyze?""Oğlumunatıda,oğlumda...""Sen yalancıktan böyle diyorsun, değil mi teyze?" diyegülerekten sordu Fatmalı. Daha öyle gözlerini Hürününgözlerinedikmişkuşkuylabakıyordu."Oatınhiçsahibiyokmuşki.Oatcinlibirat imiş.DiyorlarkioKöroğlununKıratı imiş.Babam diyor ki Köroğlunun atı hiç ölmez imiş. İşte buyaşlanıncaböylekaraolmuş.BabamdiyorkiKöroğlununohiçölmeyenatı,yaaa...Babamdiyorkidondandonadagirerimiş.""Oatabirisibiniyormuş,"dediHürüAna."Yok,yok,"diyetelaşlandıFatmalı."Olurmuhiç?Oatvarya,çok yıllardan beri, ben doğmadan önce, babam dadoğmamışmış,senbenimdedemibiliyormusun,aksakalıvar,nah bu kadar." Kollarını açtı. "İşte böyle bir kucak... Bu at odoğmamışken bile bu kayalığa gelirmiş, orada da öyledururmuş. Kartallar onun can düşmanıymış, kartallar gelincede o kaçarmış. Yaaa..." Daha kuşkuyla bakıyordu Hürüye.Sonunda gülerek: "Yalancık," dedi, "sen o atı aramıyorsun.BenimağamMüslümüdövdülerdeohastaşimdi.Bendeonunyerineçobanlıkediyorum.""Kimdövdü?""Kimdövecek,KertişAliOnbaşı...Senbiliyormusunteyze,oKertiş var ya, bir döverse adamı kemiklerini kırıyormuş.Müslümübirdövmüş,birdövmüş...""Niyedövmüşki?"Fatmalı elini çenesine dayadı, başını önüne eğdi, bir süreböylece düşündükten sonra Hürüye baktı, gene başını eğdiönüne."Niyedövmüşkionu?"Fatmalı gene ona karşılık vermedi. Sanki soruyu hiçduymamıştı. Birden başını kaldırdı, karar vermişti, gözleri
sevinçtenparlıyordu."İnce Memedi sormuş" dedi. "Sen İnce Memedi biliyormusun?""Hunim," dedi Hürü, elini başına götürdü, "öyle bir adıduymuşluğumvar.""Senyalancıktan söylüyorsun,"dediFatmalı. "Amabengenedesanakonuşacağım.""SeninsırmasaçlarınakurbanolsunHürüAna.""SeninadınHürüdeğilmi?""Hürü..."BirsüredebunudüşündüFatmalı,eliniçenesinekoyarak."Müslümneyapmış?""Müslüm de İnce Memedi görmedim demiş. Onu genedövmüşler. O gene söylememiş. Mahsustan, yalancıktansöylememiş. Çok dövmüşler, kemiğini de kırmışlar, Müslümgene de söylememiş. Sonra da köpeğini öldürecek olmuşlar,Müslümde,işteozaman,geneyalancıktanİnceMemedinyerinisöylemiş.MüslümİnceMemedinyerini..."Dudaklarınıısıraraksustu."SonraneolmuşFatmalım?""O kırbaçlı adam var ya, İnceMemedinHatçesini öldüren...İnceMemeddeonuöldürecekmiş...""Elikırbaçlı?""Hah, işte o, Müslüm İnce Memedin yerini ona söyleyince,gene de itini öldürmüş. Müslüm yaralarına, hastalığınaağlamıyor da gece gündüz itine ağlıyor. Yaaa, Müslüm onlarışaşırtmış.MüslümokadarkötekyediktensonraİnceMemedinyerinisöyleyince...Onlardainanmışlar."SonraFatmalıbirdenöfkelendi:"Ben hiçbir şey bilmiyorum," diye bağırdı. "Ne biçim birHürüceymişsinsen..."Ayağa fırladı, dağarcığınadavrandı, "Al, al istersennarlarımda," dedi. "O at deli... İnce Memed yok. Onu Bakırgediğindevurdular,senduymadınmı?""Yokgüzelkızımyok,"diyeayağakalktıHürüAna.Hemendeeşeğe binip sürdü. Biraz uzaklaştıktan sonra geriye dönüp:"Sağlıcakla kal, benim gül yüzlüm," deyip eşeği tekmeledi.
"Sana, verdiğin güzelmuştundan ötürü neler, neler alacağım,sen hele azıcık bekle." Bu son sözleri Fatmalı duydu mu,duymadımı,aldırmadı.Fatmalıküçükköpeğiylebirlikteolduğuyerdedurmuşkalmışonlarıngidişlerinebakıyordu.İkindiyedoğrukayalığınyanınavardılar,önlerindeki tümseğidönünce Yörük çadırları gözüktü. Yolda hiç konuşmamışlardı.Fatmalıkızbirçokşeysöylemiştiama,dilininaltındadabirçokşeyvardı."SöylebakalımKısacık,İnceMemedibulabilecekmiyiz?""Vallahi bilememAna," dediMahmut. "Şu küçükkıza bak, obile kök söktürdü bize. Bunların çok sıkı ağızlı olduğunubilirdimdebukadarolduklarıaklımınucundanbilegeçmezdi.""Gene de İnce Memedin yolunu doğrulttuk. Şimdi kimegidelim,obanınAğasınamı,yoksaAslanoğlanınçadırınamı?""BattalAğayagidelimdahaiyi.""O çok iyi bir adam imiş. Sarıkeçilinin büyük başı da o imişOnuçokeskilerdenbilirim."Aşağıya indiler. Kara kıl çadırlar, koyağın her iki yanına,ortadanakansuyunkıyısınakarşılıklısıralanmışlardı."Şu çadır olacak Beylik çadırı, bakMahmudum, beş direkli.Yanında da derimevi. Mademki derimevi var Beylik çadırınınyanında,buevherobadaolmaz,bizdeoradakalırız."BeşdirekliçadırayaklaşırlarkenMahmutuzaktanbağırdı:"BattalAğa,BattalAğaköpekleresahipolun,tanrıkonuğu...Dışarıyaçokuzunboylubiradamçıktı:"Buyurun,buyurun,"diyebağırdı."Köpeklerbağlı..."HürüAnabeşdirekliçadırınkapısındaeşektenindi.Çadırdanbirkaçkişidahaçıkmıştıkonuklarıkarşılamaya.Gençtenbirisieşeğin yularını tutup çadırın köşesindeki kazığa bağladı.Mahmut gidip eşekten bohçayı, heybeyi, öteki öteberileri aldıgetirdi."Heleiçeriyebuyurun.""SenBattalAğamısın,SarıkeçilininsoyluBeyi?""Battalbenim.""İyi,"dediHürüAna,içeriyegirdi.Çadırıniçiçokgörkemliydi.HürüAnaşaşırdı,ağzıaçıkbaktıkaldı.Böylekilimleri,çuvalları,keçeleri,çadırdireklerini,böyle
eğmeleri şimdiye kadar hiçbir yerde görmemişti. HorzumluoymağıBeyininçadırıbileböylesinegörkemlideğildi.Onu ipekli bir döşeğin üstüne buyur edince Battal Ağa,kendine geldi, vardı döşeğe bağdaş kurdu oturdu.Ayakkabılarınıdahaeşiklikteçıkarmıştı."Abooov," diye. güldü Hürü Ana, "demek daha böyle Yörükçadırı kalmış ha! Bana dedilerdi ki Yörükler bitti tükendi,fıkaraladı.BöylebirçadırıgörüncesevindimBattalAğa.""Sağolbacım.""BenimadımHürü.AdımıhiçduydunmuBattalAğa?"Adamsıkıldı,elleriniuğuşturdu,telteluzunsakalısallandı."Seninadınıduymadımbacı,"dedisonundada."Bana Değirmenoluk köyünden Hürü Ana derler. İnceMemedinHürüAnasıbenimişte."Battal Ağa epeyce yaşlı görünüyordu, çok da iyi giyinmişti.Açıkkahverengiyünşalvar,dizlemeçorap,kırmızıpostal,eniyiMaraş manısından çizgili, yakasız bir mintan, belinde de birTrabluskuşak...Parmağındadayeşilkaşlı,üstündealkışkazılıaltınbiryüzük...Kokusubütünçadırıdoldurarak,birkızelindebirgümüştepsiiçinde kahveler getirdi, önce Hürü Anaya, sonra Mahmuda,arkasındandaBattalAğaya tuttu.Sonrada, oradaoturanlarafincanlarısıradandağıttı.KahveyiiçerkenHürüAna:"Bana bak Battal Ağa, ben Sarıkeçiliyi iyi bilir, iyi tanırım.Sarıkeçilininünününamınıçokduymuşluğumvardır."Sustu, çadırın içinde şöyle bir göz gezdirdi. Orta yerde birçatalın üstünde irice bir şahin duruyor, çakmak çakmakgözleriyle fıldır fıldır Hürü Anaya bakıyordu. Ocağı batasıcakuş, diye geçirdi içinden Hürü Ana, benden ne istiyor ki bu,benimle ne alıp veremediği var ki... Her yan, çadırın içi çokdeğerli, her birisi bir Arap at, çift hörgüçlü bir deve edendeğerlikilimlerledöşeliydi.HürüAnakilimcibirisiolduğundan,onun üstüne kilim dokuyan yoktu şu koca Binboğalarda, neKürtte, ne Kürdistanda, ne de şol koca çöl Arabistanda, öylesöylerlerdi,HürüAnabilebuçadırdakikilimlerehayrankaldı.Kırmızılar, sarılar, kahverengiler biribirine karışmış, çadırın
içindeuçuşupyanıyordu.Hürü Ananın gözleri işlemeli direklerden kilimlere, oradanşahine,oradandaBattalAğayagidipgeliyordu.BattalAğa,Hürününniçinsusupçadırın içini incedeninceyegözlediğinin sebebini çaktı, odadakilere gözleriyle dışarıyaçıkın,bunungizlibirsöyleyeceğivar,dedi.HürüAnadabilirdi,bu gözlerle konuşmayı, eğer dil icat edilmemiş olsaydı, buYörükler gözleriyle gene şimdiki gibi, belki şimdikinden dedahaiyikonuşurlardı,diyedüşündü.Adamlarayağakalkıp,HürüAnayahoşçakaldeyipçıktılar.Onlar çıkınca Hürü Ana gözlerini Battal Ağaya çevirdi,bakışlarınıonunüstündebirsüretuttu."Bu çadırlar yedi direkli olur Battal Ağa, bunun iki direğinerde?"Güldü. Battal Ağa da güldü, çok yakışıklı, güzel, taa içten,sıcacıkgülenbiradamdı.Çimeniyeşilgözleribüyüktü,dünyayasevgiyle bakıyor, onun gözlerinden yayılan sevgi, sıcaklık,güzellikdünyayıbirandasarıveriyor,onunyanınagelen insansevgiyle, sıcaklıkla yunup arınıyor, içinde kinden, hasetten,kıskançlıktan, cümle kötülüklerden hiçbir şey kalmıyordu.Böyle insanlarvarbudünyada,diyedüşündüHürüAna,onungamzeli yanaklarına, yüzündeki derin çizgilere, kırmızı tel teluzun sakalına, çıkık elmacık kemiklerine, uzun yüzünebakarken. Böyle bir yüzü gören, adam öldüremez, hiçbiryaratığakötülükyapamaz,yoksulunacısınadayanamazdı."Hürübacım,"dediBattalAğa,"artıkbizimgücümüzyetmezoldu yedi direkli çadıra. Yedi direkli çadırı taşımak için dörtdevegerek.Bizdenedevekaldı,nedeArapatı...BizibitirdilerHürübacım,bizimiflahımızıkestiler.Çadırdabeşdireğeindi.Gelecekyılüçdireğe,ötekisiyıldabirdireğeinecek..."Yüzü hüzünlenip sakalı titredi, güzel, çimeni yeşil gözleri dedumanlandı.Vesustu,artıkkonuşamazdıbirsüre,çokdertliydiBattal Ağa, kendini tutmasa, şu yaşlı kadının önünde yerlerekapanıphüngürhüngürağlayacaktı.O konuşmayınca Hürü başladı. Battal Ağanın haline çokyüreği yanmıştı. Çukurovada onların başına şu yeni yetmeAğaların neler getirdiklerini biliyordu. "Yaa kardaşım, Battal
Ağa kardaşım, başınıza gelenleri biliyorum. Eskiden yayladönüşü Yörükler Dikenlidüzüne konarlardı. O zaman o dinsizAbdiAğayoktu,onunbabasızamanında.OgavurAbdiAğa,sendebilirsinya,eteketekparaaldıdaYörüklerden,ondansonraonlardakonmazoldularDikenlidüzüne."Yörükler konduklarında Dikenlidüzü bir seyran yerinedönerdi. Yeşil atlas, kutnu kumaş giymiş, başı altın varaklıYörükkızlarısalınırdıdüzlükte.Yüzlercekız,delikanlıbiraradasemahdönerlerdi.Mengiyebelkibinkişidururdu,kadınerkek,insanların güzel seslerinden dağlar dalgalanırdı. Büyük toydüğünlerkurulur,günlerceşölenler sürerdi.Yeğinatlarlaciritoynarlardı.BuradanAlidağınındibinekadarkoşanatlar,dağınyöresini bir günde döner gelirlerdi. Dönen döner, dönemeyenatlar çatlardı. Yüzlerce Dede gelirdi sedefli sazlarıyla Dersimdağlarından, Orta Anadolundan, Kazdağından, HacıbektaşıVelinin Suluca Karahüyüğünden. Gece sabahlara kadar sazlarçalınır,uludestanlarsöylenirdi."İşte ben bu günlere yetiştimBattal Ağam.Ne yapalım, iştebu günlere de kaldık. Devir döndü Battal Ağam, insanazgınlaştı.İnsaninsanlıktançıkıştı.Bundansonrabiziflaholurmuyuz ola? Bundan sonra herkes kendini düşünüyor. Eskidenbir tek insanın tırnağına taş değse, bir oymağın, bir aşiretin,bütün şu dünyadaki insanların yüreğine değmiş gibi olur,herkesin yüreği sızlardı. Şimdi ya, şimdi herkes biribirisininölüsünebasıpgeçiyor,basıpgeçiyor,basıpgeçiyor."Hürü Ana boşanmış, coşkun bir sel gibi, öfkelenmişkonuşuyordu.Çokkonuştu,çokilendi,çokköpürdü,ensonundaözkonuyageldi:"Hay Yörükler Yörükler," diye başladı. "Hay AydınlılarAydınlılar, hay Sarıkeçililer Sarıkeçililer sizin kulunuzkurbanınızolayım,sizineskidenyedidirekliçadırlarınızolurduiçipadişahsarayları,otağlarıgibi.Arapatlarınızolurducerenkovan.Torşahinlerinizolurdu,herbirinizinelindegökteuçanturnayı, toyu kapan... Hay Yörükler Yörükler, sizin eskidensofralarınızyerdenkalkmazdı,biray, ikiay...HaySarıkeçililerSarıkeçililer, size kanlılar, katiller sığınırdı, padişahgelse, yer
götürmez orduyla üstünüze atılsa, siz, hepiniz kırılırdınız da,size sığınmışı gene kimseye vermezdiniz. Siz böyle bir soy,böylebir kavimdiniz.Göl yerinden sueksikolmazBattalAğa.Söylebana..."BattalAğagüzel,aydınlık,çimeniyeşilgözleri,apakincigibidişleriylegülüyordu."Bir dileğin olacak senin bizden Hürü bacı, söyle dileğini,korkma,neisedileğin,canbaşüstüne."HürüAnaoturduğuyerdenşöylebirdoğruldudikeldi:"Ben İnce Memedin Hürü Anasıyım. Beni iyi dinle,Hacıbektaşı Veli donlu Battal Ağa, bak şunu..." Eliyle oradayumulup kalmış Kısacık Mahmudu gösterdi. "İşte bunu biryaşındayken,anasıöldüdebenaldımbüyüttüm.İnceMemedinanası ölmediydi ya, ona da çok emeğim geçti. Ben onun busebepten dolayı öz bir Hürü Anasıyım. Kurban olayım sanagüzelgözlü,gülyüzlüBattalAğam,banaİnceMemedimdenbirhaberver.""Ben ondan sana nasıl haber vereyimHürü bacım, o dağdagezenbireşkıya.""Bak, beni kandırma Battal Ağam, ben onun izini süre sürealdımburayakadargetirdim.Şuaşağıdaatından inmiş.SöylebanaBattalAğam,benonunözanasıyım,analıkbatsınyüreğimyanıyor, senondanbanahaber söyle,oölümü inmişatından,dirimi?"GözleriniBattalAğanıngözlerininiçinedikmiş,alnındadomurdomurolmuşterler,bekliyordu."Ölümü,dirimi?"BattalAğanınyüzündendurmadanikircikgölgelerigeçiyordu."SöylealagözlüBattalAğam,benonunanasıyım,dirimi,ölümü?""Diri,"dediBattalAğaçokdüşünceli,ikirciklibiryüzle."İnceMemeddiriHürüHatun.""Yaralımı?"BattalAğanıngüzelgözlerihüzünlendi.Yüzündekisevinçbirandayitipgitti."Yaralı,"dedi, "hemdeoağıryaralıbacım."Sesiyumuşacık,birağıtyakargibiacımaklıydı.
Hürügenedikleşti:"Canını sıkma koca Battal," dedi, "analar daha nice İnceMemed doğurur, daha... Hiç sen üzülme ona. İnceMemeddirbu,ölürölürdirilir.HazretiAligibidir.Mehdiörneğidiro.Hiçcerrahmerrahgetirdinizmi?""Getirdik,"dediBattalAğa."Onugörmeliyim.Obeni,HürüAnasınıgörüncedüzelir.""Onubugüngöremezsin.Banabilesöylemiyorlaryerini.Onunyerinibirtekkişibiliyor,odabizimTemir.""EşkıyaTemirmi?""EşkıyaTemir,"dediBattalAğa."Obenitanır,onuhemençağırtbanakocaBattal.""Buradayok.Yarınsabahakadarsabredeceksin."Başka çare yoktu,HürüAna sabredecekti. Battal Ağa ayağakalktı, öteki odalara geçti.Onun oraya gitmesiyle de bir sürükadın,kız,gelin,çocukHürününyanınageldiler,onahoşgeldindeyipeliniöptüler.Akşam yemeğinde sac kavurması, pirinç pilavı, petekli ballaağızyediler.Çadırın en son odasında ona yatak yaptılar. Hürü Anaömründehiçbukadaryumuşakbiryataktayatmamıştı.Başınıyastığakoyarkoymazuyudu.Çokyorulmuştu.Sabahleyin çan sesleriyle, bir hayhuyla uyandı ki dipdiriydi.Çarçabuk giyindi orta odaya geçti. Battal Ağa cezveyi ateşesürmüşonubekliyordu,gülerekkarşıladı:"İyi uyudun mu Hürü bacım? Hele bir kahvaltı et de, senibekliyorlar geceden bu yana. Senin Mahmut Efendi buradakalacak."Oturdular, sofra hazırdı. Bir tasta da süt dumanlanıyordu.Tatlı bir taze ekmek, süt kokusu doldurmuştu çadırı. Ortadaüstüayrankabarcıklıbir tereyağı topuduruyordu.Bazlamaelyakacakkadarsıcaktı."Helebirkahveiçelimseninlekarşılıklı."BattalAğakahveyikendieliylekoyduonunfincanına.Konuşmadankahveyiiçipkahvaltıyıyaptılar.Hürüayağakalkıp:"Yolcuyolundagerek,öyledeğilmiAğam?"dedi.
BattalAğahepgülüyordu.Dışarıya çıktılar, dişlerine kadar silahlanmış, başında morpüsküllü bir kırmızı fes, ilk bakışta, sarı posbıyıkları gözeçarpankısaboylubirisi,elindegörkemli,Çerkeşeyerlibiratlaonubekliyordu."BuişteTemir,"dediBattalAğaiçiniçekerek."Benimemmimoğluolur.Güveniliradamdır."Temir,HürüAnayayaklaşıponuneliniöptü."ElöpenlerinçokolsunoğlumTemir.""Temirseningözlerinibağlayıpöylegötüreceksenigideceğinyere,kusurakalma,"diyeözürdilediondanBattalAğa.Binek taşınakadargittiler.HürüAna taşabir atlayışta çıktı,Temirdeüzengiyitutmuştu,ataustabirbinicigibibindi.BattalAğaya:"Sağlıcaklakal,"diyerekyoladüştüler,develerin,koyun,keçisürülerinin, at gibi iri, boynu tohtlu köpeklerin, güzel giyimlikadınlarınarasındangeçtiler.Herçadırınönündedebirçataldatünemişbirşahinvardı.Birhayhuyiçinden,çocukağlamaları,çoban bağırmalara arasından geçerek obayı çıktılar. AydınlıTemir atın önünden yel gibi gidiyordu. Yemeden içmeden, biran olsun dinlenmeden bir suya vardılar, onun arkasından dayapraklarıaltınakesmişbirormanagirdiler.Temirnearkasınabirkeredönüpbakıyor,nedebirteksözcükkonuşuyor,gittikçede hızlanarak atın önünden gidiyordu. Ormanı çıktılar, birdümdüz,gözalabildiğineuzananbirçayırlığadüştüler.Buradaher şey öylesine yeşildi ki, gökyüzüne bile aydınlık bir yeşilvurmuştu.Çayırlığıgeçmekepeyibirzamanaldı.AtınönündekiTemir fesininpüskülleri rüzgardauçuşarakuğunupgidiyordu.Derin bir çukura indiler. Çukuru çıkınca, kayalarıçakmaktaşından çok yüksek, sarp bir dağla karşılaştılar.Kayalığın dibinde çok ulu bir sapsarı kesilmiş ağaçgürüldüyordu,onundibindedurdular.AydınlaTemiratınyanınagelerek:"HürüAna,kusurumabakmabenim,gözlerinibağlayacağım,"dediutanıpsıkılarak.Cebindenipekli,köşelerinemavimenekşeişlenmiş bir büyük mendil çıkardı. "Al Ana," dedi, "bununlagözlerinibağla.Sıkıcabağlaki,hiçbiryanıgöremeyesin.Bizim
göreneğimizbudur.Eşkıyaların..."Hürü Ana gülümseyerek, kendi elleriyle, içinden eşkıyalara,özellikle,şukendinibirşeysananAydınlıTemiresöverekkendielleriylekendigözlerinibağladı.Temiratındizgininituttuktansonra:"Ana,"dedi,"sendizginibırakdaeyerinkaşınayapış."Hürüonundediğiniyaptı.Temiratıçektigötürdü.Çekerim,diyorduHürüAna,herbirşeyciğideçekerim...KörgibideşusarıbıyığınaitlerinişediğiTemirciğindepeşineişteböyledüşerim.Oğlum için,şahinim için,gülyüzlüm içindeğilmi, benden ne isterlerse onu yaparım. Şimdiye kadar gözübağlanmamış Hürücenin gözlerini bağlayanlar, banagüvenmeyenleralacağınızolsun.BundansonradabenHürücekarıysam, bunu, bu bana yaptığınızı fitil fitil burnunuzdangetirmezmiyim, ulan sümüklü Temir! Ben kimim, ben kimim,sen beni biliyor musun sümüklü Yörük, ötürüklü Temir, benböyle gözü bağlanacak bir kişi miyim, o İnceMemedi de birgözümgörürse,bendeondanbunusormazmıyım,onunağzınaşu parmaklarımı takıp da yırtmaz mıyım, o köpeğin... İnceMemed olmuş da daha dünkü çocuk, Sefil İbrahimin oğlu,benimgözlerimikapattırıyor,banagüvenmiyorda...Ulanhırpo,sen neci, neci oluyorsun da bana bunları ediyor, başıma buişleriaçıyorda,benişudağlarıgörmektenmahrumediyorsun?Şimdi şu kör gibi gözlerim seni görünce sen de öpmek içinelime sarılacaksın değil mi, seni şu Hürücenin o gül ellerineseni ben kurban etmez miyim ben! Beni o candarmalaryakalayacaklar da, senin yerini benden öğrenmek için benidövecekler de, ben de İnce Memed işte şurada, şuradadiyeceğim,öylemi?Öylemibenimaslanyavrum,öylemişahinyiğidim,öylemibenimdeliatınbinicisisıçanım,adammıoldunsanıyorsunbirkötücükAbdiAğayıöldürmekle,kendiniKöroğlumu sandın serçe yürekli Ali Safayı gece uyurken vurmakla?UlanbenDurmuşAlininavradı,yediköyünHürüAnasıHürücedeğil miyim, ulan benim derimi yüzseler de candarmalar,düşmanlarımız, ben değil senin yerini şu bıyığına itler sıçasıTemirinbileyerinisöylermiyim,etimididiketselerde,kellemisüyenlere geçirip köy köy dolaştırsalar da, gözlerimi oysalar,
daha iyi olmaz mıydı... Bundan sonra hay İnce Memed, senbenim yüzüme nasıl bakacaksın, ben senin yüzüne nasılbakacağım, hay dört kitaptan kovulmuş kafir, zındık İnceMemed!Dilimvarmıyor,dillerimçürüsüninşallah,sen,sen,senTopal Aliden de kötü bir yaratıksın, ondan da ikiyüzlü birdomuzsun.Şu anda gözlerindeki bağı çözüp gerisin geri köye dönmek,birdahadaoİnceMemedinadınıölünceyeanmamakistiyorduya,yapamıyordu.Çok sarp bir yola düşmüşlerdi, bunu atın ayağının altındanaşağılara doğru akan taşlardan, bir de atın durmadantökezlemesinden biliyordu. Eyer kaşına sıkı sıkıya yapışmıştı.Öndeki Temirin atla birlikte körük gibi soluduğunu duyuyor,geber,geber,gözlerimibağlayanpisAydınlıgeber,diyordu.Şusağyandaderinbiruçurumolsa,atındaayağıkayıverse,Hürü de atla birlikte yuvarlansa gitse uçurumun dibine deparamparça olsa, sen de gelsen hay İnce Memed, uçurumundibinde onun kanlı ölüsünü görsen, uçuruma inemeyip onunölüsünü bile kaldıramasan, kartallar da gelip üleşiniparçalasalar,ozamanneyaparsınsen İnceMemed?Debana,söyle bana, zil takar da anamölmüş, diye ağlarmısın, hiç deağlamazsın, o seni doğurmaz olasıca Dönenin öldüğünü sanabensöyledimdeağladınmıydı?Geldiğinebinpişmanolmuştu.BuSefilİbrahiminoğlundandahayırmıçıkardı...Öfkedensonundaohalegeldiki,şurada,şusümüklü pis Yörükten utanmasa oturup hüngür hüngürağlayacaktı.Temirse at üstündeki yaşlı kadının homurtularını duyuyor,aradaçıradada,dönüpbaktığındaonungerilmiş,öfke içindekiyüzünügörüyor,onunöfkesinebiranlamveremiyordu.Öfkeden eyere öylesine sıkı sıkıya yapışmıştı ki Hürü Ana,kaskatı kesilmişti. At bir yerde durunca bir uykudanuyanırcasınagerildi."GeldikAna,gözleriniaç..."Hürüvaröfkesiylebağırdıgözleriniaçarken:"Gelmezolaydık...Benonaşimdiyapacağımıbilirim."Temironuattanindirmekistedi.
"Yaklaşmabana,sürmeelini.Benkendiminerim."Attan atlayıp, kapısında silahlı babayiğit bir kişi duranmağaranınbüyükağzındanhışımgibiiçeriyedaldı.Dalmasıylamağaranın ortasında zınk diye durması, ardından da onunüstüneatılıpkucaklamasıbiroldu."Memedim,yiğidim,aslanım,yavrum,nasılsın?"Memedgözlerini açtı, gözlerini sevecenlikle onadikti, baktı,gülümsedi:"ÇokşükürdünyagözüylesenigördümyaAna,"dedi,bundansonraölsemdegamyemem.Bütün istediğimbuydu.Allahımahep yalvarıyordum, Anamın yüzünü bana göstermedenöldürme, diyordum. İşte Allah da..." Gözlerinden boşanan ikidamlayaşyanaklarınadoğruakıyordu."Sus,köpek,"diyebağırdıHürü."Anansanakurbanolsun.Onasılbirsözkiseninağzındançıkan,suuus!Susmazsan,böyleavratgibi,bebeciklergibimızırdanırsanhemenşimdiburadanbaşımıalırdagiderim.Göster,gösterbanayaralarınıbenimgülyüzlüm."Memed gülümseyerek yaralarını gösterdi, yaraları güzelcesarılmıştı.Hürüilkolarakonunyatağınabirgözattı,buyatakdüngeceyattığıyatağıntıpkısıydı."Yaralarınsızlıyormu?""Azıcık.""Demek ki çok sızlıyor." Ayağa kalktı, mağaradan dışarıyaçıktı, Temiri arandı, kapıdaki adama: "Nerede o Temir, hanibenimgözlerimibağlayan?"diyesordu."İçerdeAna,"dedioiriadamgülümseyerek.Hürümağarayageridöndü,Temiryatağınbaşucundaayaktaduruyor,dalmışdüşünüyordu."Cerrahgetirdinizmiyavruma?"Temir:"Üç tane," dedi, dışarıya yürüdü. Hürü Ana anlamıştı, o daonun arkasından dışarıya çıktı. Bir kayanın duldasına varıpçömeldiler."SöyleTemir,oğlumiyideğilmi?"Temirüzüntülübirsesle:"İyideğilAna,"dedi.
"Cerrahlarnedediler?""Kurşunlarıçıkaramadılar.Cerrrahlardan ikisiYörüklerdendi.Birisideşuaşağıdakiköyden.""Demekbenimyavrumölecek?""OnunorasınıAllahbilirAna.""Benim yavrum ölmeyecek. Onun orasını gene de kocaAllahımız bilir ya, Hürücenin yavrusu düşman kurşunundanölmez.""İnşallahAna,AllahağzındanduysunAna..."HürüiçeriyegiripMemedinbaşucunaoturdu,saçlarını,alnınıokşamaya, onu öpmeye başladı. Onunla sıcak, yürekten,yumuşacık konuştu.OnuMemedin başındaböyle görenler, butepeden tırnağasevecenlik, sevgikesilmişkadınınoolduğunabirtürlüinanamazlardı.Memedinateşivardıya,okadardadeğildi.Biraragözleriniaçtı,Hürüyebaktı,gülümsedi:"Sengeldinya,dünyagözüylesenibirdahagördümya,artıkiyileşirim.""İyileşeceksin," diye sert, kesin konuştuHürü. "İyileşmernekolmaz.Bensanaşimdibirçorbapişireceğimki..."Dışarıyaçıktı,Temire:"Çorbayapacakbirşeylerinizvarmı?""Her şey var Ana, ne istersen... Ama o ağzına günlerdir birşeykoymuyorki...""Ben pişirirsem koyar. Sen şuraya bir ateş yak bakalım.Tencereyidegetir.Boldananetoplaşuralardan.""Burayaateşyakılmazkianam.""Nedenmişo?"diyeçıkıştıHürü."Dumanınıgörürler.""Mağaranıniçindedeolmaz.Dumanıbunaltıroğlumu."Temirdüşünüyordu."Düşünmeokadar,dumangözükmezbiryerbul.""Şuradaküçükbirmağaradahavar,olurmuAna?""Olur,"dediHürü.Sevinmişti.İlkolarakaçılmış,yüzüışımıştı."Naneliçorbaonuaçar."Kollarınısıvadı,küçükmağaradaoğlunaözenebezenenanelibirçorbapişirdiki,içenkaşığıdabirlikteyutar.Hemdeküçük
mağaranındışınabirdamladumansalmadı,neettieyledide...Günlerdir ağzına bir lokma koymamış Memed kocaman birsahançorbaiçti."DemedimmibensanaAna,sengelincebeniyileşirim...""İyileşeceksin."O gece sabaha kadar Memed inledi. Hürü uyumuyor, onuninlemelerini, soluğunudinliyordu.Hasta ikiüçkeredeuyudu,hemdeuzunca.İştebuiyiyealamettiya,ateş,birdeinlemeleronun gözünü korkutmuştu. Sabah olunca Hürü bir güzelceçorbadahapişirdi,budayoğurtludövmeçorbasıydı.Çorbanıniçindegenebolboltazenanevardı.Memedbuseferdeçorbayıiçtibitirdi.Çorbadan sonra elini Memedin başına koydu, ateş öyleduruyordu. Bu olmaz olası ateş... Buna bir cerrah gerekti ki,öyle böyle cerrah değil... Dışarıya çıktı, kapının ağzındaki birtaşın üstüne oturdu, düşünmeye başladı. Gün yeni doğmuş,dağların yamacına vurmuş, ortalığı bir ışık seline boğmuştu.Aşağıda, uzakta, ta Çukurovaya kadar uzanan ormandandumanlar yekiniyordu. Mağaranın yanından akan gözün altıapaydınlıktı, ışılayarak küçücük balıklarla birlikte bulutlargeçiyordu ak çakıltaşlarının üstünden. Hürü bir ara oradasuyun dibinde, bulutların üstünde kendi suretini görüncebirdenşaşırdı:"OcağıbatasıcaHürücekarı,"dedi,"ammadakocamışsın."Oradankalkıpbaşkayereoturdu.ArdındandaTemiriçağırdı:"GelheleTemir.""BuyurAna.""Buoğlanşimdilikiyiya,dayanıyorya,böylegiderseuzunbirsürebuoğlanölür.""NeyapalımAna?""Ben bir şey düşünüyorum.KırkgözünOcağı buraya çokmuuzak?""EpeyiuzaktaAna.""SenKırkgözOcağınıhiçduydunmu?""KimbilmezkiAna...""Kırkgöz Ocağının postunda şimdi Anacık Sultan oturuyordeğilmi?"
"Ooturuyor.""Sen biliyor musun ki o Anacık Sultan yüreğinden yağlıkurşunyemişi,yüreğiparçaparçaolmuşukurtarır?""HerkesbilirAna.""Kurşundanölmüşölüyübilekurtarır.Kanocağıdıro.Yeterkibir yerden kan çıksın, Kırkgözün Ocağı onu sağaltmamışolamaz,görülmüşduyulmuşdeğildir.""Biz de düşündük Kırkgöz Ocağını, Battal Ağa da... İnceMemedibizbuhaldeorayagötüremeyizki...AnacıkSultanda,oocağınhuyuöyleimiş,hiçyerindenkıpırdamazmış.""Benonukıpırdatırım.""Çokyaşlıymışo,belkideyüzyaşında,burayanasılçıkarki?""Sen İnce Memedi aşağı indireceksin, olur mu, şu dağındibine... Candarmalar daha başlarının telaşesindeler. Orada,aşağıda bir Yörük obasında... Ben Anacık Sultana gidiyorum.Sen beni Sarıkeçiliye şimdi hemen götür, şimdi... MemedinyeriniBattalbilirdeğilmi?""Bilir.""Onuaşağıindir,ölürsedeaşağıdaölsün,buradadağbaşındabokubokunadeğil.Benimyaptığımçorbayıihmaletmeyin.Onahergünsabah,öğlen,akşambuçorbadanyapın.Başkabirşeyistersedeverin."İçeriyegirdi,uzunuzunMemedesarıldı,onuöptükokladı:"Ben gidiyorum oğul," dedi. "Kırkgözün Anacık Sultanınagidiyorum. Ben dönünceye kadar dişini sık, dayan, ölme. BenAnacık Sultanı alıp gelince, kirp der yaraların sağalır. Bir deseni ona afsunlatırım ki, sana kurşun değmez, değse degeçmez.TopbileişlemezsanaAnacıkSultandansonra...Dişinisık yavrum, dayan yiğidim. Şu fıkara, şu dünyada kimsesiz,elsiz ayaksız kalmış Hürüce için dayan, ölme, ben dönünceyekadar."Mağaranınkapısınınönündedurmuşhayranlıkla,sevgiyle,içiığıl ığıl ederek ona bakıyor, bir türlü adımını atıp da dışarıyaçıkamıyordu."Allahım,"dedi,dudaklarıkıpırkıpıretti,ellerinihavayaaçtı,bir süre öyle tuttu. "Allahım, koca Allahım, adı güzelMuhammed aşkına, uzun kılıçlı Ali aşkına, Kırkgöz Ocağının
bütün pirleri, ermişleri aşkına, oğlumu bana, fakir fıkarayabağışla..."Çıkarken onu bir daha göremeyecekmiş gibi dönüp dönüpbaktı.Onun o gül yüzünü, ermişlere has o yumuşacık yüzünügözlerininiçine,derinine,hiçunutmamacasınanakşediyordu.Temiratıçekmişkapıdaonubekliyordu."Oğlum,"dediHürüyalvarırcasına,"benimgözleriminolursunbağlama.BenİnceMemedinanasıyım,derimiyüzselerbile..."Temir:"OlurAna,"dedi,onukucaklayıpatabindirdi.Hürüonaşöyleatınüstündeneğilipbaktı:"Anansanakurbanolsun,"dedi."Ananseninşualtıngibiyalpyalpedengüzelbıyıklarınahayranolsun.İyiettindegözlerimibağlamadın.ŞuseninyoldaşınMemedvarya,ölmeyecek..."Şenşakrak,atınıkayalarınarasındansürdü.Solyanınabaktıki,abooov,ucubucağıgözükmezbiruçurum..."Onuburadannasılçıkardınızyavru?""SormaAna,"diyeiçiniçektiTemir.Yokuş aşağı gidiyorlardı. Neredeyse at tepesinin üstünedikilecek,Hürüdeşuuçurumdanaşağıuçacaktı."Keskigözlerimigenebağlasaydın!"Gülüştüler.
14Kırkgöz Ocağı orada, çakmaktaşından apak kayalıklarınarasında, iri, yaşları belirsiz ağaçların yanında, TürkmeninHorasandan geldiği yıllardan bu yana durup durur. Eski,çakmaktaşından örülmüş eve üç tane kemerli kapıdan girilir.Kapılarmeşedendirvesağlamdır.Üstünetürlüçiçekler,kuşlar,böcekler, Kurandan ayetler işlenmiştir. Her kapının işlemeleriarasındabirgiz,birafsungizlidir.BuocakHorasandanbuyanabütündertleredeva,hastalaraşifadır.Yoksullar,düşkünler,başıdara gelmişler dertlerine çareyi bu ocakta ararlar. O uluağaçlarınaltındanapakdabir sukaynar,kayaları, köpürerek,gürüldeyerek dolandıktan sonra yamaçtan aşağılara doğruinanılmazbirhızlataşlarıoyarakiner.Kimileri,busuyun,böylesonsuz bir hızla akarken birdenbire olduğu yerde durduğunu,durmakla kalmayıp gözüne doğru aynı hızla gerisin geriaktığını gördüklerini söylerler. Toroslardabununböyle olduğutartışılmaz, tartışmak imansızlığı, zındıklığı kimsenin aklındanbilegeçmemiştirşimdiyekadar.BaharininceKırkgözOcağınınapak, çakmaktaşından keskin kayalıklı dağlarına, bir gecesabaha kadar kayalıklardan çatırdılar gelir, bu gece bütünkuşlar, böcekler, kurtlar, kaplanlar, bilcümle yaratık ayaktadır.Ve sabah açılınca, o sabah, gökyüzünde bir damla bulut bileolamaz, ortalığı göz kamaştıran bir aydınlık doldurur, buaydınlıkta,bütünakkayaları,geceleyinsarıçiçeklerinyararakçıktığı, bütün çatırtıların çiçeklerin kayaları yarma sesleriolduğuanlaşılır.Bütündünya, yeryüzügökyüzü, gürüldeyerekkoşan su sarıya keser. Dünya ardından aydınlanmış sarı birbillurgibişavklanarakdöner.Güzgelincedebakarsınki,osarıçiçeklerbirgecedeyokolmuşgitmişler.Dünyagenesütbeyazakeser. İlk güz günlerinin gecesi gündüzü gene inanılmaz,lekesiz bir aklık içinde döner.Gökyüzü, toprak, ağaçlar, otlar,tekmilçiçeklerapaktır.Uçankuşlarbileapakolurlar.Birgecegenedünyaçatırdamayabaşlar,dağlarsallanır, sabaholupdagün açınca insan şaşar kalır, bu sefer de ak kayalıkları maviçiçekler yarmıştır, her şey ince, yumuşak, dokunsanbozulacakmış gibi duran, uçuşan, sımsıcak bir maviyekesmiştir. Omavinin içine bir kere giren cümle dertlerinden,
karanlığından,karamsarlığındansıyrılıpapaydınlıkbirmaviyledolar,anasındandoğmuşgibiolur.Ölünceyekadardaiçipırpırederek,başınanegelirsegelsin,ömrününsonunakadar,hiçbirinsanın erişemeyeceği bir çocuksu sevinçle mutlu olur.Ölmeden, ömrünün her saniyesinde bir cennet coşkunluğunu,aydınlığını, sevincini yaşar. Buna erişmek, bu mavinin içinegirmek, mavi sevincinin tapınmasını yaşamak o kadar kolaydeğildir. Zulüm edenler, insanları aşağılayanlar, kanlılar, hakyiyenler, sömürenler, çalışmamışlar, hazır yiyiciler burayagelemezler,gelselerdebumavininiçinegiremezler,girselerdeöylesine sevinemezler, yürekleri bir sevincin sıcaklığında,esrikliğinde,kendindengeçmişliğindepırpıredemez.HürüAnabirbuçukgündüryoldaydı.Altındakiatsağlamdıveyanındaki delikanlılar da, birisi sağında, birisi de solunda ataayak uydurarak, yorulmadan çevik yürüyorlardı. Coşku vekorku içindeydi. Coşuyordu, Kırkgöz Ocağına yüz sürecekti,korkuyordu,KırkgözOcağınınpostundaoturanAnacıkSultan,İnceMemediiyietmeyeyanaşmazsa...İşteozamanneyapardıbu Hürüce, elsiz ayaksız, kimsiz kimsesiz kalırdı. O dünyalarkaplanı oğulcuğu da gözlerinin önünde can çekişe çekişeölürdü. İşte o zaman da haşa huzurdan Hürüce bu KırkgözOcağına... Haşa haşa, dilleri çürüyesi Hürüce, bütün bunlarısennasılaklındangeçirirsin?Allahdabiliyorki,bütünkullarıda biliyorlar ki Kırkgöz Ocağı kan ocağıdır. Kurşun yemişiölüyse de bu ocağa ulaştırınca dirilir. Hele yaralıysa, bukapıdan yaralının ölü çıktığı, sakat kaldığı negörülmüşnededuyulmuştur.Hürüceomaviyidegörecek, omavininde içinegirecek, bin yaşında da olsa Anacık Sultanı kandıracak, onuİnceMemedinbaşınagötürecekti.Yaşlıolsunvarsın,ermişler'Kırklara karışmışlar, yaşlanıp çökerler mi hiç! KırkgözünAnacıkSultanışimdionsekizyaşındagibidir.Yenifilizlemişbirşıvgacıkdalabenzer.Ohersabahyediverenbirgül,herseher,hersabahyenidenaçar.Geyiklergelirleronahersabah,boynuzlarındatanışıklarınınipiltisi, tüylerinde sabah güneşinin yıldırtısı... Kırkgözünbacıları da onları sağarlar. Sonra da her ay bir erkek geyikçökerkapıya,üçgünüçgeceboynunubüküp,gözleriniocağa
diker bekler. Üçüncü gün onu keserler, postunu da kurutupAnacık Sultana getirirler. Anacık Sultan da o postu, dünyanınbir yerindeki bütün, kirlerden, kötülüklerden, zulümlerdenarınmışbirkişiyegönderir.Bukişikadın,yadaerkişiolabilir.Orada, Kırkgöz Ocağının tam üstünde de, içine ışıkdoldurulmuşgibi şişmişduranbirbulutkaynar, oradanbaşkahiçbir yere kıpırdamaz. Bulutun altında da ak güvercinler...Yaratıklariçindedeenzavalsızkuş,buakgüvercindedikleridir.Kırkgözün Ocağına varmak, eşiğine yüz sürmek, KırkgözOcağının postunda oturanın yanına varmak o kadar kolaydeğildir. EskidenKırkgözOcağında kırk kazan kaynar, burayagelenhastalar sayrılar, dertliler, yaralılar doyasıya yemek yer,geyik sütü içerlermiş. Avşar, Kürt, Türkmen Beylerine, İranŞahlarına, Osmanlı Padişahlarına kılıcı bir Konyadaki HünkarDede, bir de buradaki Kırkgöz Ocağı kuşatırmış. Bir kılıçkuşatsındiye,bukapıdaaylarca,yıllarcabekleyen,bekleyipdeKırkgözün pirini göremeden dönen çokBey, çok Şah, Padişahvar imiş. Fakir fıkaraya açılan kapılar bu zalim Beylere,Padişahlarakapanırmış.Kırkgöz pirlerinin kırk tane gönül gözleri olurmuş, biriylemağribi, birisiyle maşrıkı görürlermiş. Birisiyle cenneti,ötekiyle cehennemi, birisi iyi insanda, birisi zalimdeymiş. Birigeçmişte,birigelecekteymiş.Birisikarıncada,birisikuştaymış.Yağmurda, bulutta, suda, ateşte, yıldızlardaymış... Birisi insanyüreklerindeymiş.Bukapıdaniçeriye,bukapıolduğundanberikötülük, haram, zulüm girememiş. İşte şimdi de insan azıp,dünyakirlenincebukapıdanartıkkolaykolaygirilemiyormuş.Anacık Sultan, o da çok gençliğinde yakışıklı genç bir zalimBeyin direnişini kıramamış, onun adımını eşikten içeriyeattırmışda,geyikleryediyılonunsemtineuğramamış,bulutodurduğu yerden çekilmiş gitmiş, güvercinler bir daha oyörelerde kanat çırpmamışlar, su tersine akmamış, kayalarçatırdayıpsarı,maviçiçeklerçakmaktaşlarınıyaramamışlar.Hürü Ana korkuyordu, kırk gözle bütün dünyayı gören, herinsanın,buiyimi,kötümü,diyeiçiniokuyanKırkgözünAnacıkSultanı onu içeriye almazdı belki. Bir kötülük yaptım mı, birgünah işledim mi, diye bütün yaşantısını gözlerinin önünden
geçiriyor, bazan umutlanıp seviniyor, bazan da korkuyordu.Acabagünahımı,yadasevabımıdahaçoktu?Düşündükçehepsevabı ağır basıyordu. Gençliğinde, daha Durmuş Aliyle yenievliyken,odaaskerdeyken,başkabirisiyledeğirmende...AcabaAnacık Sultan bu kadar eski bir şeyi anımsar da, onu içerialmazmıydı?Çokeski, çokeski, diyedüşündü,AnacıkSultandaçokyaşlı.Sağyanındagidendelikanlıyasordu:"SenAnacıkSultanıgördünmü,yavru?""Gördüm,"dedidelikanlı."Çokmuyaşlı?"Delikanlışöylebir,tepedentırnağaHürüyebaktıktansonra:"Osendengenç."Hürübunaçokbozuldu."Nasıl olur, nasıl olur yavrum," dedi alaylı, dudaklarıtitreyerek. "Nasıl olur yavrucuğum, o Mustafa Kemal Paşayakılıçkuşattığında,ozamandahaYunanmunanişiortadayoktu,benküçücükbirkız,okoskocamanbiravratidi.""OsendengençAna.Demekkipirlerkocamıyorlar.""Kocamıyorlaryavrum,aaahonlarkocamıyorlar."Şimdiorayavarınca,kayalaryarılıpdamaviçiçeklerortalığaçıkıncaherşeyanlaşılacaktı.Yoook,onukayalarapakkarşılardahiçbirşeyolmazsa,işteozamanşukarabaşlıHürüAnadayanmıştı,körtalihliİnceMemedde..."Yavru,senburayageldiğinde,okayalarıçatırçatırçatlatarakçıkanmaviçiçeklerigördünmü?""Kayaların çatırdadığmı görmedim ya, çiçekleri gördüm.Kayaların yarıklarından fışkırmışlar, yazıya yabana bir mavikilimgibidöşenmişlerdi.""Bendegörürmüyüm?""SenniyegörmeyesinAna?""Senharamahiçuçkurçözdünmüyavrum?"Delikanlıbirtuhafbaktıona."Benhiçuçkurçözmedimkiharamauçkurçözeyim.""Hiçadamöldürdünmü?""Öldürmedim.""Senhiçbirisinidövdünmü?"
Delikanlısustu,karşılıkvermedi."Sana diyorum," diye dikleşti Hürü Ana. "Sen hiç adamdövdünmü?""Dövdüm.""Köpeklerevurdunmu?""Vurdum.""Hiçbirhayvanöldürdünmü?""Öldürdüm.""Kuş?""Kuşdaöldürdüm.""OzamansenKırkgözünAnacıkSultanınınasılgördün?""DemekkihiçgünahımyokmuşHürüAna.""Hıııım."HürüAnasevindi,odeğirmendekiişişimdikendisibilehayalmeyalanımsıyordu.Onlar,oeskideğirmeneonunlaüçgünüçgecekapanmışlar, içerdenkapıyıkilitleyipsolukbilealmadan,uyumadan, dinlenmeden sevişmişlerdi, ama geçmiş zaman, ogünleri hep anımsamak, yeniden o tatları yaşamak istiyor, birtürlü o eski tadı bedeninde bulamıyordu. Amaaan, kırk gözüdeğilde,bingözübileolsaAnacıkSultanokadareskiyinasılgörecekti? O değirmen bile yıkılmış, yerinde yeller esiyordu.AmabaşkagünahlarıdavardıHürüAnanın...Pekiyiya,AnacıkSultanınhiçmigünahıyoktu, insanolurda,kadınolurdahiçgünahı olmaz olur muydu? Onu ateşle mi yıkamışlardı yani?Kimbilirbuişnasılbirişti,akılsırermez.İştegidiyorduoraya,belki de mavi çiçekleri görüverirdi. Belki de daha kapıyavarmadan Anacık Sultan onu yüz geri ederdi. Hele durunbakalım, azıcık daha sabretmeli, azıcık daha dişimizi sıkmalı.Akgöt,karagötgeçittebelliolur.SultanMuraddayiğit,gözünüdaldanbudaktanesirgemezbirpadişah imiş. Bağdat üstüne sefer eylemeye karar vermiş. Okavli kararında olsun, Muradın anası bir gün Padişah oğlunuhuzurunaçağırmış, "OğlumMurad,"demiş, "seferegidiyorsunBağdat üstüne, hayırlı uğurlu, kademli olsun. Osmanlı büyükbir devlet, senin de yer götürmez askerlerin var, var amaBağdat da yenir yutulur lokma değil, karşındakiler de epeycegüçlüler. Onun için sen sefere giderken, yolunun üstündeki
KırkgözOcağınauğramadan,onlarındesturunualmadangitme.Kırkgöz Ocağından kime destur çıkmışsa onun kılıcı keskin,bahtıakolmuş.Unutmabuöğütümü.Şunudaunutma,senbirbüyük padişahsın, gurura kapılırsın, KırkgözOcağının eşiğinegiderken, Allah huzurunda nasıl olursan, orada da öyle dur.Ocağa girerken yedi kez toprağı öp. Üç eşik vardır ocakta,üçündedeniyazadur..."SultanMuraddır, anasının hayır duasını aldıktan sonra eliniöpmüş, askerini hazırlamış, birkaç ay sonra da sefere çıkmış.Sefere çıkmış ya, o telaşe içinde her şeyi unutmuş, orduyuçekmiş taa Diyarbakıra kadar gelmiş. Diyarbakırda uzun birsüre kalmış. Oradan da bir türlü ayrılamıyormuş. Ordudadedikodu başlamış, amanın ha, biz Bağdada seferemi, yoksaDiyarbakıra oturmaya mı geldik? Padişahın bütün bunlarkulağına gidiyormuş. Gidiyormuş da bir türlü de yolaçıkamıyormuş.Unuttuğubirşeyvarmışgibiboyunadüşünüyor,kimseyle konuşmuyor, araştırıyormuş. Bir gün birden, hakdemiş, çok şükür Allahıma buldum. Hemen seraskerini, vezirvüzerasını çağırmış, amanın Kırkgözün Ocağını pirini banabulup getirin, demiş. Seraskeri, vezirleri, olamaz Padişahım,KırkgözOcağınınpiri ocağındançıkıpdahiçbir yere, çıkıpdakimsenin huzuruna varamaz, demişler. Senin padişah baban,dedelerinheponunhuzurunagidipkılıçkuşanırlardı.KonyadaMollaHünkarneyseKırkgözOcağınınpirlerideodur.Vehemdeondandabinbeterdirler.SultanMuraddır,gidingetirin,diyebuyurmuş, ben Kırkgöz, bin göz dinlemem. Vezirler vüzeralarderin konuşmalara dalmışlar Padişaha birkaç kez daha gidipyalvarmışlar, Padişahtır diretmiş. Vezirler ne yapmışlarsaolmamış, çarnaçar kalkmışlar Kırkgöz Ocağına gitmişler, pireçıkmışlar, pir onlara demiş ki, ne için geldiğinizi biliyorum,SultanMurada söyleyin, kim oluyor da babasının, dedelerininyüz sürdüğü ocaktan yüz çeviriyor? Vezirler bu sözler, bukerametüstüneşaşıpkalmışlar,dönüpPadişahagelmişler,iştePadişahımızhalkeyfiyetböyleböyledemişler.SultanMuraddır,azgın mı azgındır, ben de onun üstüne ordu çekerim, demiş,varınsöyleyin,pirmidirnedir,ona.Vezirler daha son kapıda niyaza durmuşlarken pir gülmüş,
gencecikdebiradammış:"Söyleyin Sultan Murada, ne kadar ordusu varsa, çeksingelsin ocağımız üstüne," demiş. "Onu çok deneyen oldu,hiçbirisideiflaholmadı."Padişahtır öfkelenmiş, yeri göğü inletmiş, Bağdat ordusunuçevirmiş Kırkgöz Ocağının üstüne. O gün gökyüzünden birtufanboşanmış,Nuhtufanıyanındayazyağmurugibikalır.Aman Padişahım, yaman Padişahım, Padişahtır, gittikçeöfkeleniyor, yağmur dinmedikçe kuduruyormuş. Sonunda birsabahyağmurdurmuş,ordudaKırkgözpirininüstünehareketebaşlamış.Uzunbirovageçmişler,karşılarınagörkemlibirdağçıkmış,alakarlı,sivribaşlı,güzel,cerengibisüzülenbirdağ.Vezirler, bu dağı aşarsak, Kırkgöz Ocağı onun arkasındademede olsunlar, dağ bir gürlemiş, bir gürlemiş, ovaya aşağıateşler saçarak yürümeye başlamış. Padişahtır bunu görünceyerekapanmış,Kırkgözünpiri,benettimsenetme,demiş.Tambu sırada da ak bir güvercin önüne konmuş. Dağ duruncagüvercindeuçmuşgitmiş."Ordu dönsünDiyarbakıra, ben tek başıma KırkgözOcağınagidiyorum," demiş Padişah. Tebdili kıyafet olaraktan, yanındaseraskeri,sevdiğivezirleriKırkgözOcağınınyolunadüşmüşler.Onlarocağınaşağısınagelincebirçatırtıdıralmışdünyayı,birdegözlerini açıp bakmışlar ki, yer gök, dağlar taşlar, kayalar,maviçiçeğedurmuş.Padişahtıratındaninipyukarıdoğruakansudan aptes almış, ardından da yere kapanıp üç kez toprağıöpmüş.Dışkapıyakadaryedikezaynışeyiyapmış.Okapınınönüne varınca kapı kendiliğinden açılmış. Muraddır hemenniyazadurmuş.İkinci,üçüncükapıdadaaynıişiyapmış.KırkgözOcağıpiri:"Yaaa Sultan Murad kalk ayağa, sen gel şu yanımdan otur.Vezirlerindedışardaolduklarıyerdekalsınlar."SultanMurad,bentebdilbiradamım,sennasıloldudabenimsultan olduğumu bilebildin, diye soramamış. Ne kadar dagençmişsinpirim,dahabıyıklarınyeniterlemiş,diyememiş."Bağdadi fethetmek sana nasip olmuştur Sultan Murad, nemutlusana.""Sağolpirim,"diyeSultanMuradbirdahatoprağıöpmüş.
"Yalnızsanabirdiyeceğimvar,budediğimdendışarıçıkarsanolmaz. Bu gece burada kalacaksın, yarın sabah erken yoladüşeceksin,şuaşağıdaÇukurovadaKaraburçluköyündebirdulkadınınoğluvardır,Osmanadında,dahabıyığıterlememiş.İştesenbuOsmanıalacakordunakatacaksın.Osmansanakarşıdır,dağlarda gezer, zenginden alır fıkaraya verir. Dertlilerederman, çaresizlere güman olur. Bağdat zulüm elindeymiş.Fakirfıkarakanağlıyormuş.OsmanıalıpdaordunakatmazsanBağdadizulümelindenkurtaramazsın."Padişah:"Ben nerede bulabilirim ki dağlarda gezen asi bir Osmanı?Benonuaramayagitmesemolmazmı?"diyericadabulunmuş."Sengitme,"demişpirde,"benonusanagönderirim."SonrapirdurmuşPadişahıngözlerininiçinedikmişgözlerini.Gözleri öylesine etkiliymiş ki, Padişah gözlerini ondankaçırmasa,gözlerionunşavkındanyanıpkörolacakmış.Vezirler vüzeralar da gelmişler pirin huzuruna. Bu anda dadağdançangalboynuzlubirkırmızıgeyikinmiş.Kırkgözünpiri:"Sizin bu akşamki kısmetiniz bu imiş. Bağdat seferinin dekurbanıdır bu. Hoş kurbandır, kendi gelendir, gönüllüdür.Muratkendieliylekesecektir,"diyebuyurmuş.Geyiktir kendiliğinden yere yatmış, Murat geyiğin boynunaçalmış bıçağı, başı bedenden ayırmış ya, bir damla kanakmamış.Geyiği avlunun ortasında yanan köz harmanında kebap edipyemişler, Padişah padişahken bile ömründe böylesine lezzetli,tekmil dağların çiçeklerinin rayihasını taşıyan bir etyememişmiş.O gece orada, kuru yerde, közlerin yöresinde uyumuşlar.Orada uyuyanlar, kuştüyü kutnu yataklarda uyuyanlar,böylesinetatlıbiruykuyuşimdiyekadarhiçuyumamışlar.Sabah erkenden tanyerleri ışırken geyik sürüleri gelmiş hergünkü gibi, bacılar onları sağıp Padişaha sıcak sıcak ikrametmişler. Hiç kimse ömründe insanı böylesine esrikleştirip,sevinçtenuçuranbiriçkiyiiçmemişmiş.Padişahtırdüşünmüş,böylekoskocaman,ülkelerin,dünyanın
tek padişahı olacağıma, bu ocakta hizmetkar olsam daha iyiolmazmıydı,heykocaAllahım,demiş.Gözlerindenkanlıyaşlardökerek, kaderdir başımızdaki, yazgıdır alnımızdaki, diyerekyola revan olmuş. Gelmişler Diyarbakıra, onlar DiyarbakıraulaşamadanüçgünönceOsmanDiyarbakıravarmış.Osmanıgörüncevezirlerdudakbükmüşler:"Bu bir çocuk, ne kadar da genç, Padişahım," demişler. "BizbıyığıtaraktutmayanınasılorduyaalırdaBağdadagötürürüz?"Osmandır:"Bana bir tarak verin," demiş, tarağı alınca üstdudağınınüstünesaplamış."Taraktutuyor,gördünüzya,"diyegülmüş.Padişahonuoradaikigözlerindenöpmüş.Bağdada vasıl olmuşlar böylece. Savaş da Bağdat kapısındabaşlamış.OsmanınadıordudaGençOsmanolmuş.Veordununönünde, yayından atılmış bir ok gibi savaşmış. Surlarınhendeğini ilk atlayan, kalenin kapısını ilk açan o olmuş. Kıratının üstünde durmadan usanmadan kılıç sallamış. Bir öğlevakti de, güneş Bağdat çarşısını yakarken, savaş kızışmış,kanlarortalığasaçılırkenbirkılıçgelmişGençOsmanınbaşınıkoparmış.GençOsmandır,eğilmişbaşını yerdenalmış,kellesikucağındaüçgünsavaşmış.Onuböylegörenler,dostdüşmankorku içinde kaçışmışlar. Sonunda Bağdat düşmüş. PadişahkellekucağındadövüşenGençOsmanı,üçgünBağdatkalesininburçlarından seyretmiş, savaş kesilince, bulun bana GençOsmanı,demiş.Aramıştaramışlar,neGençOsmanı,nedeonunatını bulabilmişler. Yalnız, onun kellesinin düştüğü yerde,rayihası dünyayı tutan her gün bir başka cins gülün açtığınıgörmüşler.Ogüllerbugünde,orada,GençOsmanınkellesinindüştüğü yerde her sabah gün doğarken açarmış. Kıyametekadardaaçacakmış,Bağdadınortasında.GençOsmanBağdat düşer düşmez, kellesi kucağında yola düzülmüş, doğru
Kırkgöz Ocağına gelmiş, kapıda durmuş öyle, atının üstünde dimdik. Kellesiyokmuş ki niyaza dursun.O da öyle durmuş orada, kalmış...Bu sırada pir işianlamışdışarıyaçıkmış:"GazanmübarekolsunGençOsman,"demiş,"vargityoluna.Bundansonrabuocakseninyüzüsuyunhürmetinekanocağıolacaktır, ölümcül yaralılar, can çekişenler bile gelse sağalıp
gideceklerdir."Genç Osman bu sözler üstüne atını üzengilemiş, KırkgözOcağının kapısından fırlamış çıkmış, şu yüce dağların mordumanınakarışmışgitmiş.İşteogünbugündürGençOsmanınkıratıbudağlardadolanırdururderler."Burasımı?"diyesorduHürüAnayandayürüyendelikanlıya."KırkgözünOcağınageldikdeğilmi?""GeliyoruzAna.İşteşuyukarıdakitepedenparlayanev,"dedidelikanlı.Apak,çakmaktaşındankeskinkayalıklarınarasındanyukarıyaçıkıyorlardı. Yokuş çok dikti ve altındaki at güçlü olmasınakarşınkendinizorluyordu.HürüAnanıngözleriyöreyibiralıcıkuş gözleri gibi tarıyor, kayalıkları yarmış çıkmış mavi güzçiğdemlerini arıyordu. Buralarda, bu kayaları çatır çatıryararakçıkanmaviçiçeklerokadarüstüsteolurlardıki,taşlar,kayalarçiçeklerdengözükmezdi."Bu kayaları çatlatıp çıkan çiçekler nerde?" diye yandakidelikanlıyadüşkırıklığınauğramışbirseslesorduHürüAna."BenöyleçiçekmiçekgörmedimAnahiç.""Burayakaçyıldırgelirgidersin?""Kendimibildimbileli.""Kayaları işteşukayalarıçatlatıpçıkanhiçbir tanebilemaviçiçekgörmedinmi?"Delikanlıboynunubüktü:"GörmedimAna...""Allah Allah!" diye boyun kıvırdı Hürü Ana. "Demek eskileryalansöylemişlerbize.""Yok Ana, yoook," diye telaşlandı delikanlı, "eskiler yalansöylememişler. O çiçekleri var ya, yalnız iyi kimselergörürlermiş. Şimdi bile o çiçeklerle sıvalıdır şu ak kayalar.Üstelikdemasmavidirler.Bizonlarıgörmüyoruz.""Hıııım..."Yandakisuköpürerekakıyordukeskinkayalarınaralarından,üstlerinden.Suaşağı doğruakköpükler fışkırtarakuçuyordu.Bu doğru, diye sevindi Hürü. Yukardaki damın üstüne baktı,acaba damın üstünde ak bir bulut salınıp duruyor muydu?Damınüstündeöylesalınıpduranbirbulutyoktuama,arkadaki
dağın sivri doruğunun sol yanında, mavi, duru, ışıklı göğeyapışmışgibiduranküçücükakbirbulutvardı.HürüAnabunadasevindi,demek,dediiçinden,fıkaraküçükbulutçukburadaduradurayorulmuşda,orayaazıcıkyornukçıkarmayagitmiş.HürüAnayanındasoluksoluğayokuşçıkandelikanlıya:"Şu bulut," diye gösterdi dağın doruğundaki küçük bulutu,"KırkgözOcağınınbulutudeğilmi,nedemeyebaşınıalmışdaodağaçekilmişgitmiş,yorgunmu,küskünmü?"Soluksoluğayokuşutırmanandelikanlıgüldü:"BulutküsermiAna,kimeküsecekobulut?""Küser," diye çıkıştı Hürü Ana. "Neden küsmesin. Uçmasınıbiliyor da, orada çakılıp kıpırdamadan durmasını biliyor daküsmesininedenbilmeyecekmiş?"Delikanlı Hürü Ananın bu kadar öfkeleneceğini bilememişgülmüştü.Güldüğünepişman:"BennebileyimHürüAnam,belkideküsmüştür,"dedi."Küsmüştür,"diyekestirdiattıHürü.BuKırkgözOcağınıgözühiç tutmamıştı. Böyle mi olurmuş Kırkgözün Ocağı, diyeöfkesini sürdürüyordu. Bulut küsmüş gitmiş, orada dağındoruğunda duruyor, ne sarı çiğdem var, ne demavi, kayalarıçatlatıpçıkan...Okümbetneredeacaba,okümbet?Şudamadabak,bizimfıkaraKelAlinindamıdabundaniyi...Biraz yukarıya çıkıncakayalıklarınaralarındaki topraklardanfışkırıp masmavi ortalığa serilmiş mavi güz çiğdemlerinigörünceneredeysesevincindenkanatlanıpuçacaktı."Gördüm, gördüm çocuklar," diye bağırdı. "Mavi güzçiğdemleribakınserilmişyatmışlartoprağaçimengibi.""Gördüm," dedi deminki konuşan delikanlı. Öte baştakidelikanlıhiçkonuşmuyor,başınıönüneeğmişdüşünüyordu."Demekkayalıklardadavar.""Olmazolurmu,var,"dedidelikanlıkeskinbirimanla.Yukarda, ulu ağaçların altında kümbeti görünce biraz dahasevindiHürüAna. İmansızlığından,güvensizliğindendolayıdakendikendinekızdı."Bu kümbet her gece sabaha kadar, yöresine inen bin taneyıldızlanbirliktesabahlarakadardönermiş,değilmi?"Delikanlıbirtuhaf,korkuylabaktıHürüAnaya.
"Bin yıldızla birlikte her gece... Gökten inene... Şuraya..."Kubbenin yöresini gösterdi Hürü. "Yıldızlar sabaha karşıdönerlerdönerler.Sabaholuncaşusuyun içinegirerler, suyu,kayaları,göğü,bütündünyayıkeskin, ısıtarak taaÇukurovayakadar, ormanları, dağları, geçtiği yerleri aydınlığa boğarakakarlarmış." Hürü Ana gene kızmış, işkillenmişti: "Senduymadınmıbütünbunları?""Duydum, duydum," diye çabuk konuştu delikanlı. "Dünyayı,ormanı,çiçekleriışığaboğarakakarlarmış."Ocağın kapısına kadar durum iyi gitti. Kümbet, ağaçlar,küsmüş bulut, mavi çiçekler, her şey, o kendinin sandığı gibigörkemli değilse de gene de her şey yerli yerindeydi. Amatoprak damın karşısına varıp durunca, bütün sevincikursağında kaldı. Düş kırıklığından da öte bir karamsarlığadüştü. Damın önünde bir uyuz köpek yatıyor, köy evlerininavlusu gibi ocağın avlusunda da tavuklar eşiniyorlardı.Ortalıkta ne üç kapı vardı, ne de bir kapı. Yandaki büyükkemerin yarısı çökmüştü. Herhalde kapının birisi bu olacak,diyeiçindengeçirdiHürü.Damınsolüstbaşındakigeneyeryeryıkılmışgenişbiröreniniçindedegübre,kül,moloztepeciklerigözüküyor, kül yığınını yarmış çıkmış uzun bir mor çiçeğinyöresinde de bir kuş kadar büyük mavi bir kelebek, genişkanatlarınıaçıpkapatarakdolaşıyordu.OkadarbozulmuştukiHürü Ana kelebeğe bile aldırmadı. Hiçbir şeye değil de bukutsal ocağın kapısındaki uyuz köpekle tavuklara çokbozulmuş, atın üstünde, ineyim mi döneyim mi, diye ikircikgeçirmeye başlamış, orada öylece durup kalmıştı. Ocağınkapısıyla, ancakbir çocukgirecekkadargeniş olanpenceresidekapalıydı.Ortalıktadahiçbiradamyoktu."KırkgözünOcağıburasımı,"diyekırılmış,ölümcülbir seslesorduHürüAna."Burası..."Hürü Ana yorgun, bitkin, atın boynuna doğru uzanmış, kanıçekilmiş, dizgin elinden düşmüş, orada yıkık kapı kemerininkarşısında durmuş kalmıştı. Delikanlılar da aşağıda, başlarıönlerinde,kemerinbirbüyüktaşınınyanınadikilmişlerdi.Neokonuşuyor, ne de ötekiler bir şey söylüyorlardı. Aralarındaki
sessizlikçokuzunsürdü.NedensonradırkidelikanlılarHürüAnanınsesiyleirkildiler:"Geliyor,geliyor,dağınüstündekibulutbuyanageliyor."Başlarınıkaldırdılarki,doruktakiküçükbulutbuyanageliyor.Hürü Ana hemen attan indi, yıkık kemerin ortasını, burasıeşiktir diye şavullayıp eğildi öptü. Delikanlılar da atı yandakiağaca bağladıktan sonra onun gibi yaptılar. Hürü Ana ağırtemkinliyürüyordu.Avlununortasınagelince,buradadaeğilipbir ak taşı öptü. Açık kapıdan içeriye baktı, içerisi karanlıktı.Delikanlılar kapıda kalmışlardı. Bir adımda geniş taş eşiğigeçti. Karşısına çok uzun boylu, sarışın, sarkık bıyıklı, eldokuması bir kahverengi yün şalvar giymiş, bacaklarına daişlemelidizlemebirçorapçekmişgençbiradamçıktı."Buyur Hatun," diye incelikle, saygıyla onun önüne düştü.Büyükbirodageçtiler,burasıdahaaydınlıktı, yere, tahtalarınüstünenakışlıkeçelersermişlerdi.Birodadahageçtiler.HürüAnamngözlerineburadaçokbüyük,heryanıtahtaişlemelibirocak ilişti. Ocakta, yanmamış iri kütükler. Üçüncü odaapaydınlıktı. Dört yanı da apak, turuncu işlemeli patiskaörtülerle kaplanmış sedirlerle çevrilmişti. Uzun odanınköşesindekigenebüyük,cevizağacından,oymalarlasüslenmişocağın sağ yanındaki döşeğe serilmiş postun üstünde, ilkbakışta Anacık Sultan olduğu anlaşılan bir kadın bağdaşkurmuşoturuyordu.HürüAnaonunönündevardıdurdu,sonradahemensağdizini yerekoyupniyazavardı,AnacıkSultanınelineyapışıpöptü.AnacıkSultanonuelindentuttukaldırdısağyanına oturttu. İri, güzel, çimen yeşili, içindemavi kıvılcımlarçakangözlerinisevgiyleHürüAnayaçevirip:"Hoş geldin Hürü Hatun," dedi okşayan, sıcak, candan birsesle. "Hoş gelip safalar getirmişsin sen Kırkgözün kutluocağına. Hiç üzülme, senin oğlun İnce Memed o yaralardanölmeyipkurtulacaktır."Hürü Ananın gözleri parladı, yüzü allak bullak oldu, neyapacağını şaşırdı, konuşmak istedi konuşamadı, o anda daonun eline sarılmak geldi aklına. Anacık Sultanın bir elinibırakıp birini öpüyor, bir elini bırakıp öbürünü öpüyordu.Sonundadiliçözülüpkonuşabildi:
"Hürüseninokerametlidillerinekurbanolsun,Hürüseninobastığınkutlutoprağahayranolsun.""Yarın sabah erkenden seninle yola düşeceğiz, ben şimdihaber salarım Battala, Sarıkeçili obasına, İnce Memedi onlarKızılkartallıyaindirirler.Bendeonunyaralarınabakarım.""Hürüseninokutlutabanlarınınaltınıöpsün."Anacık Sultan alçakgönüllü gülümsüyor, sağ eliyle usul usulonun omuzlarını sıvazlıyordu. Hürü Ana da artık susmuş,konuşamıyor, onun apak saçlarına, ince çenesine, sevgikıvılcımları kaynaşan gözlerine, uzun kuğu boynuna, çıkıkelmacık kemikli, değirmi, nurlu yüzüne, gözleri yaş içindekalmışhayranlıklabakıyordu.Eğer,oazöncekigençadambirgümüştepsinin içindetüten,kokusubütünodayıbirdensarankahvelerle gelmemiş olsaydı, Hürü Ana daha ona öylelalüebkembakıpkalacaktı.Kahveyi alan Hürü titreyerek bir fincanı dudaklarınagötürüyor,birodayıseyrediyordu.Karşıduvardauzun,belkideüçkulaç,birak ipektenbayrakasılıydı.Bayrağınüstköşesinebir taç işlenmişti, iki elbüyüklüğünde, tacınaltındandaötekiucakadaryeşilbiryazıyazılmıştı,Arapyazısıyla.Bayrağınsağyanında altın ışıltılı bir Kuran duruyordu. Sonra duvarlaraboyluboyuncayaldızlı,birtuhaf,hiçgörülmemişkaraçerçevelihatlar, sedefli sazlar, fildişi, gümüş, altın kakmalı tefler,keşküller, altın yaldızlı teberler sıralanmışlardı. Ocağın öbüryanındaki duvarının ortasına da, tek başına murassa bir kılıçkonmuştu. Yerdeki kilimler çok eskiydi ya, renkleri başdöndürücübirgüzellikteydi."İnceMemedigördünmüHürüHatun.""Gördüm Anacık Sultan. Çok yanıyordu. Kendinde değildi.Benimşu ikigözümkörolsundaönümeaksınAnacıkSultan,benonaüç taneçorapörmüştümveremedim. İncirkurutmuş,DeliceKoyaktannardevşirmiştimyediremedim.""Yakındayedirirsin."Hürüyavaşyavaşkendinitoparlıyor,yüzüaçılıyor,ellerindekititreme duruyordu. Artık düşünebiliyordu da... Beni şimdiyekadarneduydu,nedegördüAnacıkSultan,öyleysebenimbenolduğumu ne bildi? İnce Memed için geldiğimi bir yerden
duymuş olamaz, kimse bilmiyordu ki... Kapı da kendiliğindennasılaçıldı,benkapıyagelirgelmez...Anacık Sultan yumuşak, iyilik dolu, öyle durmadan incecikgülümsüyordu.Doksandokuzluk, içialtınçekirdekliuzunkarataneli tespihinitoparlayıpyanakoydu,ayağakalktı,otururkenheybetli görünüyordu, oysa ufacık tefecik bir kadınmış, HürüAna bu işe şaştı kaldı. O önde, Hürü Ana arkada dışarıyaçıktılar. Dışarda büyük, bahçe gibi bir yerde mezarlar vardı.Mezar taşları bir tuhaf, sert mor taşlardandı. Düzgünceyditaşlarda...Amahiçbirmezartaşınınüstündenebiryazı,nedebir işaret gözüküyordu. Bahçenin günbatı ucunda başka uzunbir dam daha vardı. Ve damın önünde, dalları bütün yapıyıörtmüşulucevizağaçlarıyükseliyordu.Cevizağaçlarınınorayagittiler.Onlardahakapıyavarmadanevdenkadınlıerkeklibirsürü kalabalık çıkıp Hürü Anaya, hoş geldin, dediler. BunlarKırkgöz Ocağının bekçisi Mülayim Babanın çocuklarıydılar.MülayimBaba tam seksen dokuz yaşındaykenAnacık Sultanagelmiş, ya Kırkgözün Anası, demiş, bana destur, benim artıkgitmek zamanım geldi, ben gidiyorum. O da var git MülayimBaba, diye onu uğurlamış. Mülayim Baba da asasına dayanadayana dağların yücesine doğru yürümüş. Onu geçen yıl, aksakalı dizlerinde, bir dağın yücesinde asasına dayanmış, birgeyik sürüsüne çobanlık ederken görmüşler.O tam, bu ocağayetmiş beş yıl hizmet etmiş bir kişidir, başka türlüsü de nasılolurdu zaten. O da Yunus gibi bu ocağa eğri odun bilesokmayanbirkişiydi.Onada,nedenodunlarınınhepsiokgibidoğru, diye soruyorlardı, o da, bu ocağa odunun bile eğrisigiremezkarşılığınıveriyordugülerek.Mülayim Babadan altı çocuk, sayısız torun ve kendi eliylediktiğibucevizağaçlarıkalmıştı.Dağın yamacına, büyük düz bir taşın üstüne gelip durdular.Aşağısı baş döndürücü uçsuz bucaksız, dibi başı olmayan birderinlikti.Vebirulukuyugibi ormanlar,dağlarınortasındaki,çok aşağılarda kalan düzlüğe kadar iniyor, yamaçlarda,düzlükte, sararmış, kızarmış, koyu yeşilde sallanan ağaçlarınüstünde bir altın tozu fırtınası eser gibi oluyor, kırmızı, sarı,altıntozlarıormanınüstündesavruluyor,karşıyücedağakadar
hortumlardadönerekçıkıyordu.Sonbaharormanıuğulduyordu,derinden,dağlarıbellibelirsizsallayarak.Aktaşınüstünekarşıkarşıyaoturdular.AnacıkSultanbirdenbireHürüAnayasordu:"Buakşamgeyikleribekliyorsun,değilmi?""Bekliyorum,"dediHürüAna,hiçşaşmamış."Geyikler gelecekler kapıya duracaklar, biz de gidip onlarınsütünü sağacağız. Sabah olup da tanyerleri ışıyınca geyiklerdağlarınaçekilipgidecekler.Onlarınaralarındanbirgeyik,bizonukeselimdeyiyelimdiyekapıdakalacak,öylemi?""Kalacak,"dediHürüAna.BununediyesoruyordukiAnacıkSultan,bundaneolağanüstülükvardıki..."Geyiklerbukapıyauğramayalıyüzyıloldu.""Uğramasınlar," diye öfkelendi Hürü Ana. "Uğramasınlar!Hürüceseninkutlucaocağınıntaşınabilekurbanolsun."Her yıl Köroğlunun Kırklara karışmış, ölümsüz Kıratı birbahar gününde, genç, tüyleri yıldırdayarak gelir bu kapıdadururdu.Odageyiklergittiktensonragelmezoldu.DiyorlarkiKıratdünyanınbirköşesinde iyilik,kardeşlik,eşitlik,özgürlükiçin hala savaştaymış. Hazreti Alinin Düldül atı daKafdağlarından ötede bir yerde savaştaymış. O da bu kapıyıbilmiyor yüz yıldır. Yalnız Genç Osmanın Arap atı, üstündekellesi kucağındaki binicisiyle buralarda, şu aşağıdakiormanda,odağseninbudağbenimdolaşıyormuş.Geçenyılbirçobanbirmağaranınkapısındagörmüş,kesikbaşlıgençadamdahakanlıkılıcınıelindetutuyormuş.OdauğramayalıçokolduKırkgözOcağına..."Hürüceseningüzelkerametine, tatlıdillerinehayranolsun.Varsın gelmesinler, bir gün gelir yorulurlar, ocaklarına genedüşerler."Gün battı, dağların dibine ağır, taş gibi bir karanlık çöktü,ormanınüstündesavrulanaltın tozuyitiportadansilindigitti.Yalnız karşıki dağın doruğu bu çöken karanlık içinde, altınlakaplanmışcasına, gözleri yakan bir parıltı içinde kalıpbalkımasını sürdürdü. Anacık Sultan ayağa kalkarken, yücedağınışıkiçindekikeskindoruğunugösterdi."İştebirbukaldıbuocağaeskilerden,herşeyibitti. İştebu
dağındoruğuuzunbirsüreböyle,dünyayıkaranlıkbasmışken,yalpyalpederdurur.Kayalardaçatırdamıyor,maviçiçeklerdeçıkmıyor, sular da ters akmıyor," diye yakındı Anacık Sultan."Kimseye inandıramıyorum, bu ocağın kerametininkalmadığını."Hürü Ana ona gittikçe öfkeleniyordu. Elini sertçe, bir ışıkyalımıiçindekalmışyanandoruğauzattı:"YabuneAnacıkSultan,Hürüceseninalagözlerinekurban.""Elimizde bir o kaldı Hürü Hatun. Bu ocaktan bir o kaldı.FitneficurladolmuşbudünyayafıkaraKırkgözOcağınıngücüyetermi?""Bir gün gelecek, yetecek," dedi Hürü Ana, bütün imanıgüveniyle.İçeriyegirdiler.AnacıkSultanonubüyükbirodayaaldı.Odayıeski, mavi karpuzlu bir gaz lambası ısıtıyordu. Odada küçüktestiler,hızmanlar, küpler, tuhaf, renk renk şişeler raflara yanyana dizilmişlerdi. İşte yarın İnce Memedi iyi edecek ilaçlarbunlarınarasındaydı.İştebuocaktatambinyıldırbuilaçlardankaynatılırdı.Binboğalarm,Aladağın,Düldüldağının,Erciyesin,Hasan dağının, Çukurovanın, bozkırın bütün şifalı çiçekleri,otları bu ocağa getirilir, ocakta da bin yıldır bunların özleriçıkarılırdı."Hürüceseninkerametinekurbanolsun.""Hürü Hatun, Hürü Hatun," diye Anacık Sultan elini onunomuzunakoydu,"benimde,buocağındahiçbirkerametiyok,keramet toprakta, ağaçta, suda, insanlarda, böceklerde,kuşlarda... İyibakşunlara..."Önündekiraftankoyukırmızıbirşişe aldı, kapağını açtı, kokladı. Ortalığa Hürü Ananın hiçbirzaman duymadığı, insanın içini okşayan incecik bir kokuyayıldı. "İşte bütün keramet bunda. Kırk yıldır ben bu işi iyianladım. Keramet sende bende değil, keramet toprakta,insanlıkta."Şişeyi yerine koyup oradan çıktılar, büyük akarsuya gidipaptesaldılar.Suköpürüyordu.Akkayaların ışığı suya,geceyevurmuştu. İncecikten, insanı esrikleştiren bir koku yayılmıştıhavaya. Namazlarını Anacık Sultanın büyük odasında geyikpostlarındannamazlıklarüstündekıldılar.
Mutfak çok büyüktü, yan yana bir sürü ocak isler içindeydi.Büyük kazanlar konmuştu ocaklara ve kapakları kapalıydı.Ocağınbirtanesiyanıyordu.AnacıkSultan:"SanabirbulamaçyapayımHürüHatun."Hürü Ana bir yere sekilendi, onun bulamaç yapışını seyrekoyuldu. Elleri çok hünerliydi. Bu Anacık Sultan hiç evlenmişmiydiacaba?Kimbilirgençliğindenekadargüzelbirkadındı,şimdibileyumuşacık,güzelyüzünden,tatlıgülüşündeninsanıniçine sevinç doluyor. Yıllardır, KırkgözOcağının pirleri savaşagidip dönmediklerinden bu yana da bu Anacık Sultan işte bumutfakta tekmil dağların çiçeklerini kaynatır, özlerini çıkarır,hemde kendi eliyle.Onun bir tek yardımcısı vardı, salt onunyardımını kabul ederdi, Mülayim Babanın... Onun çocukları,torunları, karısı, gelinleri bile şimdiye kadar bu mutfağınyüzünügörmemişlerdi.İştebuMülayimBabadagittigeyiklereçobandurdu...Anacık Sultan ilaçlarından, her birisi pırıl pırıl yanan, çokeskilerdenkalmış insanlarıkesipbiçenaletlerininhünerinden,ölüyü dirilten çabalarından, şimdiye kadar kimseden hiçbirücret almadı. Ölüyü bile diriltse, bu ocağın geleneği, bununkarşılığında hiçbir şey almamaktı. Bütün ömrü boyu bulamaçiçenAnacık Sultan da yıllardır kimseden bir kuruş almamıştı.Onunbudurumunubilenler,kendisinebirazbulamaçsağlansın,MülayimBabanınçocuklarıbudağbaşındaaçkalmasınlardiye,aşağıdaki ceviz ağacının kovuğuna, o da gizlice beş on kuruşkoyuyorlardı. O da onlara yetiyordu da artıyordu bile.Geyiklerin yüz yıldır bu kapıya uğramaması onların bir kapbulamaca muhtaç olacak kadar yoksullaşmalarına sebepolmuştu.İştebudünyagüzeliAnacıkSultan,elineerkekelideğmeden,ocağınısürdürmekiçinbudağbaşınıkendinemekantuttu.Onageyikler uğramadı. Köroğlunun Kıratı, Alinin Düldülü, GençOsmanın Arabi onun semtine uğramadı, kayalar çatlayıpçiçeklerfışkırmadı,oinatedipocağındanayrılmadı.Çorbalarınısahanlarakoyupbüyükodayageldiler.Cicimsofraserilmişaçıkduruyordu.Ortasındadabirdürümyufkaekmek.Çorbalarınıkonuşmadaniçtiler.Konuşmadandayatsınamazına
kadaryanyanaoturdular.Yıllardan bu yana bir kartal kadar büyük, tüyleri yemyeşil,gagasışahingagasıgibikıvrık,gözlerikıpkırmızıbillurgibibirkuş,herakşamgünbatar,karşıdağınbaşıışığakeserkengelirkalkar, koca kanatlarını açarak uçar gelir ocağın üstünde üçkere döner, ardından da karşı moraran dağın üstüne yukarısüzülürdü.Namazı kıldılar, ötedeki odada yatak serilmişti, Hürü Anayı,Anacık Sultan odasına kadar götürdü: "Allah rahatlık versin,"diyeonuoradabıraktı.HürüAnayatağagirdi.Yatakdağçiçeğikokuyordu.Sabahleyin uyandığında tüy gibi hafifti, içi öylesine pır pırediyorduki,anasındanyenidoğmuşgibi.Yataktanhemençıkıpgiyindi,kuşağınıbelinesardı,doğrucaAnacıkSultanınodasınagitti, orada bir kız çocuğu elinde ibrik, havlu, önünde leğen,sabun bekliyordu. Kız su döktü,Hürü Ana elini yüzünü yudu.Anacık Sultan ocağın yanındaki postuna oturmuş, gözleriniyummuş,usul usul tespih çekiyor, dudakları kıpır kıpır dualarokuyordu.Hürü Ana yıkanmayı bitirince Anacık Sultan gözlerini açtı,tespihiniyanınabıraktı:"Sanabusabahdasütlüdövmeçorbasıyaptım,"dedi.Odanın ortasındaki yerde, sofranın üstündeki sahanlardaçorbalartütüyordu.Hemenoturdular.KahvaltıbitinceAnacıkSultanayağafırladı."Yolcuyolundagerek,"diyedünakşamkişişelerinbulunduğuodayagitti.HürüAnadaonuizledi.AnacıkSultanvardı,üstünekabartmagüllerişlenmişbircevizsandığıaçtı.Sandıkaçılırkençm çınnn öttü. Anacık Sultan sandıktan bir ipekli yeşil kadifekese aldı, kesenin kimi yerleri eprimiş, havı dökülmüştü.Büzgülükeseyiaçtı,içindençıkardığıincecik,ışılışılmakasları,bıçakları, daha başka bir sürü aletleri, gene işleye işleyeaşınarakparlamışküçücükşimşirçubukları,büyükbirmerceğiteker teker gözden geçirdikten sonra torbaya geri koydu,ağzınındabüzgüsünüsıkısıkıyaçekti.Ardındandaküçücükbirsandığıraftanaldı.Sandığıniçindedebüyüklüufaklı,renkrenkbirsürüşişeler,kunduraboyasıkutuları,elkadarcıkhızmanlar
vardı. Bu oda öylesine güzel, binbir dağ çiçeğinin kokusuylakokuyordu ki, Hürü Ana buraya girer girmez bir çeşit dağsarhoşluğunatutuluyordu.Anacık Sultan İnceMemedi iyi etmeye gidiyordu.Mümkünüçaresi yok, onu iyi edecekti. Hürü Ana ondan bir şey dahaisteyecekti ya utanıyordu. İlaç odasının kokuları onuyüreklendirdi:"Anacık Sultan," diye yüzü sapsarı, sesi titreyerek başladı,"sendenbirdileğimdahavar.Onudabendenesirgemede şudarı dünyada gözüm açık gitmesin. Bu kutsal ocağın içindebunusendenisteyimde...""BuyurHatun.""Şu İnce Memedimi bir de afsunlayıver de ona kurşungeçmesin.Bunudabendenesirgeme."AnacıkSultanonunbuisteğinekarşılıkvermedi:"Haydi çıkalım," dedi, kendi de önden çıkıp yürüdü, avluyagitti. Hürü Ana da bozulmuş ardından geliyordu. Bir desıkışmıştıki,düngecedenberi,okadarsıkıştığıhaldehacetinigöremiyordu,neredeyseçatlayacaktı.Böylekutsalbir yerdeoişi yapmanın çok saygısızlık olacağını düşünüyordu. Dışarda,kendini getiren delikanlılar, dün ocakta onu karşılayan uzunboyluadamellerindeatlaronlarıbekliyorlardı.Onlarıkapıdagörendelikanlılar saygıyla toparlanıpkoştular,Anacık Sultanın önünde sağ dizlerini yere koyup niyazadurdular. AnacıkSultan onları ellerinden tutup kaldırdı.Uzunboylu adam elinde bir halı heybe tutuyordu, daha kapıdaAnacık Sultanın elindekileri almış heybenin gözlerinekoymuştu.Atlarabindiler,yokuştanaşağıyasürdüler.Gününyeriışırkendört yol ağzına indiler. Kadim zamanlardan beri bu yollardankervangeçerdi.Biryolgüneydengelirkuzeye,Öbürüdoğudangelir batıya giderdi. İşte bu yollar burada da kesişirlerdi.Yoldan geçen hiçbir kervancı da yukardaki Kırkgöz Ocağınauğramadan, oranın eşiğine yüz sürmeden geçmezdi. Burayauğramadangeçeninbaşınauğursuzluklaryağardı.HürüAna:"Durun," diye bağırdı.Onun atını yedekleyen delikanlılar atı
durdurunca Hürü attan fırladığı gibi ormana daldı, bir ağacıdulda edip hemen donunu sıyırıp oraya, çimenlerin üstüneçatladı.Anacık Sultan yolun ortasında durmuş onu bekliyordu. BirsüresonraHürüAnabaşıyerde,donunubağlayarakormandançıktıgeldi.AnacıkSultanher şeyianlamıştı.Çokkişi okutsalKırkgözOcağındao işlerini yapamazlardı.Bunudüşünmeliydi.Genede tatlı tatlı gülüyorduHürüAnaya, şakacı.AtınabinenHürüAnayıonunbugülüşüyüreklendirdi.Kızmıştıda:"AnacıkSultan,"diyesertbir seslekonuştu, "bunuesirgemebenden,İnceme,oğlumabirafsunyapkionakurşungeçmesin.Yıldırımtaşıbilekaretmedideölüyorduişte.""Benafsunbilmem,"dediAnacıkSultan."Keşkibilsem.""Nasıl olur da bilmezsin, hay Anacık Sultan? Beni mikandırıyorsun? Sen Kırkgöz Ocağı olasın da... Şimdi gidincebenim oğlumu kurtarınca da..." Heybeyi gösterdi. "Yaoradakilerne?""Benonlarıbinyıldırdağlardantoplarım,benonlarıbinyıldırkaynatıp özünü çıkarırım. Ben onları bin yıldır insanlaradağıtırım," dedi. Anacık Sultan dingin, güvenli. "Bak oraya,"diye de dağları gösterdi. "Her şey oralarda. Her şey çiçekte,her Şey otta. Bütün tılsım şu şırlayarak gelen ışıkta. Kusurakalma bacım, böylesi kerametler benim elimden gelmez.Kerametşudurmadandoğurantoprakta."
15Tazı Tahsin dağlardan ormanlardan saklana saklanaÇiçeklideresiköyünekadargelmiş,köyünüstündekimağaranınönündeoturupkalmıştı.Korkuiçindeydi.KoynundakibukadarparayıbircoşkunlukanındaonaverenMurtazaAğasonradanpişman olup ardına çoktan atlı çıkarmıştı. İyi ki yoldangelmemişti. Yoldan gelmiş olsaydı, ne kadar koşarsa koşsun,mutlaka atlılar onun arkasından yetişecek, paralarını elindenalacaklardı.Kimkimebir İnceMemedmuştusu için bu kadarparayıverirdi...Tazı Tahsin mağaranın önüne oturmuş şimdi de köyegiremiyordu. Acından da ölmüş, karnı, bağırsakları biribirinegeçmişti. İnermiydihiçköye, şimdiMurtazaAğanınadamlarıçoktan köye gelmişler, o imansız, kan içicimuhtarın evine onbeş candarmayla inmişler, onu bekliyorlardı. Kim kime birçiftlik alacak kadar parayı birmuştu için bağışlardı?MurtazaAğanın parasını kaçırdı diye de candarmalar onu yatırırlarsopanın altına, kan işetinceye kadar onu Muhtarın evindedöverlerdi. Allah kulunu Kertiş Ali Paşanın eline düşürmesin!KertişAliOnbaşı ıssızdayakaladığıköylüleri,OnbaşıAliPaşa,OnbaşıAliPaşa,diyebağırtıyordu.AcındanölsedeTazıTahsin,işte bu mağaranın önüne gömülse de, burada da onun akkemiklerini bulsalar da köye uğrayamazdı. Aaah, anası da hiçevdençıkmazdıki...Biryanılsadaburalarabirçıksaydı,onanegüzel sıcak bazlamalar getirirdi... Kimseye de görünemezdi.Onunbukadarparayıalıpkaçtığınıherkesbiliyordu.Tazınınbukadarparasıvardiyeşimdiköybiribirinegirmiş,başlarındadaMuhtar, dört gözle onun yolunugözlüyorlardı.MahmutAğayabilehabergöndermişlerdi.O gece mağarada yattı. Korkuyordu da. Mağaranın içikayışkanatdoluydu,herbirisikocamankocaman,hemdekaniçici.Bukayışkanatlarvarya, insanıngırtlağınagagalarınıbirsaplar, damarlarında ne kadar kan varsa sömürüp bitirinceyekadar bırakmazlarmış. Yatarken parasının üstüne yatıyordu.Kayışkanatlar bütün kanını sömürsünler de yeter kiparacıklarınadokunmasınlardı.Buparaylaneler,neleralacaktı.İki çift kırmızı, ay boynuzlu öküz, bir pulluk, dört sütlü inek,
koyun,keçi,birdedorubirat,odoruatlarıseverdi,doruatınalnı daakıtma sakarolacaktı, bir deTopalAlinin şapkası gibitüylü bir lenger şapka, bir de tıpkı Topal Alinin pantolonu,ceketigibibirceket,sonradakenarlarısarıkordonlukırmızı,ateşgibiyananbirçiftpostal...atınabinipköyünbirbaşındanbir başına akşama kadar gidip gelecekti, lenger şapkası yanayıkılmış...Haaa,hepbunuunutuyordu,odakorktuğundan,TazıTahsinintüfekten,tabancadan,hançerdenbile,kançıkarannevarsahepsindenödükopardı,birdeAlamanfilintasıtakacaktıomuzuna,tabiiiçiboş,odelimiydi,hiçfilintasınakurşunkoyarmıydı? İçinde kurşun yoksa, o gene tüfekten korkardı ya, okadarçokkorkmazdı.Sabaha karşı azıcık uyudu, bir uyandı ki, başucunda azmanbiryaratık.Bağırarakdışarıyauğradı.DışardadaçobanVeliylegöğüsgöğüsegeldi.Onutanıyamadı,hemenmağarayadöndü,mağaradaokocamanyaratıköyleduruyordu,dışarıyakaçtı.Birsüre böyle mağaradan dışarıya, dışardan içeriye gitti geldi.SonundaVeliyebakıncaonukepeneğindentanıdı."Veli...""Nevar,"dediVeli,"neoldusana?""İçerde...""İçerdeki benim köpek. Seni tanıdı da sesini çıkarmadı. Bendeşuradangeçiyordumazönce,mağaradanbir iniltiduydum,korktumiçeriyegiremedim,orayaköpeğisaldım."Tazı Tahsin dizleri çözülmüş yere çöküverdi. Bir süre göğsüinipinipkalkaraköylekalakaldı."NeolduTahsin,nevar,söylebana?""Candarmalar,"dediTahsincançekişircene."MurtazaAğanınadamları...MahmutAğamızadahabersalmışlardır.Odabenimkemiklerimi un ufak eder eline geçirirse beni." Olanı biteniolduğu gibi Veliye anlattı. "Eğer bu dediklerimi de bir tekkişiye, anana, babana bile söylersen seni boğar öldürürüm.Bunuböylecebil,"dedi.Velionaltısındayavar,yayoktu,ablakyüzüdinlediğibüyükmaceranınheyecanındankıpkırmızıkesilmişti."Tahsin Ağam ben bunu hiç kimseye söyler miyim! BenMahmutAğayıbilmezmiyim,oyeterkibiradamınelindepara
görmesin, hemen alıverir. O da yetmez, ardından da insanınkemiklerini kırıverir, un ufak eyler. Mahmut Ağa da köyegeliyormuş.Demekbununiçinmiş.""Söylemeyeceğineyeminedeceksin.""Neyinüstüne?""Ananınbaşıüstüne.""Anamınbaşıüstünebenhiçyeminetmedim.Sonraanamölürya...""İyiişte,ozamandasenkimseyesöylemezsin.""Anamınbaşınayeminedemem.""Edeceksin.Etmezsenbendeseniburadaöldürürüm.Öldürürdekaçarım.Kimbilecek...""Öldüramaanamınbaşı içinbanayemin içtirme.Sonraölürfıkara.Başkaneyinüstünedersenederim."TazıTahsindireniyor,ötekiöldürselerde,anasıüstüneyeminetmeyebir türlüyanaşmıyordu.Okadar tartıştılar,konuştularkiikisideyoruldu,seslerideçıkmazoldu,biribiryanadüştü,biribiryana,ıslıkgibiçıkıyorduartıksesleri.TazıTahsinduyulurduyulmaz:"Banaekmekver,"dedi,"gitbirazdasütsağ."Veli ona ekmeği verdi, vermesiyle keçilerin içine girmesi,oradan da köye aşağı alıp yatırması bir oldu. Tazı Tahsin okadar açtı ki onukovalayıp yakalamakaklındanbilegeçmedi.Velininköyünasılvelveleyevereceğinibiliyor,önündekiyemeğibir anda bitirmeye çalışıyordu. Sonunda sabredemedi, azıkçıkınını da alıp yukarı ormana, pınarın başına çekildi.Susamıştı,ağzınıakçağşaklıpınaradayadı,kanakanayarpuzkokulusudaniçti.Bir önündeki Velinin azığından yiyor, bir pınara eğilip suİçiyordu. Çıkındaki son kalıntıyı da bitirince ayağa kalktı,yukarlarda daha rahat yerler, küçücük çimenli bir alanınortasındauzun,üstüdedüzbirkayalıkvardı,orayagidecekti,ayağa kalkar kalkmaz sallandı, gözleri karardı, düşecekti, birdala yapıştı. Gene de dal onu taşıyamadı, yere düştü, düşerdüşmezdeonubiruykubastırdı,taşgibiuyudukaldı.Bütün Çiçeklideresi köyü, İnce Memedin ölüm haberinikasabaya götüren Tazı Tahsinin zengin olduğunu, Ağaların,
BeylerinonaverdiklerimuştuparasınıdaonunelindenalmakiçinMahmutAğanın onun arkasına on bir atlısıyla düştüğünüduymuş,ortalıkallakbullakolmuştu."OnunelindenalırMahmutAğabuparayı.""Onaverdikleriparaylanonbiröküz,dokuzat,yüzkeçi,otuzbeşkoyunalınırmış...""Zenginoldudagitti.""Korkmasın da ne yapsın, o kadar paranın onda olduğunueşkıyalarbirduyarlarsa...""KertişAliOnbaşıPaşabirduyarsa...""Oparayıonunelindebırakırlarmıhiç,TazıcıkTahsinin!""Paradeğil,başınabelaaldıTazıcıkTahsin.""MahmutAğayıbelaaldı,kartalbakışlı.""YabizimMuhtar?Onunelindebırakırmıoparayı...""KertişAliOnbaşıylabirolup...""MahmutAğakimseyebirzırnıkkoklatmazoparadan...""VermesinbakalımparayıonlaraTazıTahsin.""İnce Memedi öldürenler Muhtarla Kertiş Ali Paşa... Onlarparayı...""ParayıalandaburnusümüklüTazıcıkTahsin.""Birazıcıkkoştudiyebirinsanaokadarparayıverirlermi?""MahmutAğaderisiniyüzeronun.""OnbaşıKertişAliPaşagözlerinioyaronun.""Yiğitsegelsinköye...""MahmutAğabinmişalatına,filintasıboynunda,kuşgibibuyanlarageliyormuş."TazıTahsinseormandauyuyor,birtuhafdüşlergörüyordu.Üstüne günün değmesiyle uyandı. Uzaklarda bir kurtuluyordu. Kurt uluması uğursuzluğa alamettir. Tazı Tahsinintüyleridikendikenoldu.Elikoynundakiparasınınüstündeydi.Ödükoptu. ŞimdiVeli gitmiş her şeyi köyde anlatmıştı.Köylüde...Kimbilir...Kızlardaonanebiçimbakacaklardı,zenginbiradamaobiçimbaktıklarıgibi.Köyüniçinde,tıpkıOnbaşıKertişAligibigöğsüiçerde,kıçıdışardakoçgibidolaşacak,herkesbuTazıTahsinnebiçimzenginadammışdiye,onabakacaklardı.Kurt korkusu, köyde zenginliğinin tadını çıkarma düşüncesionun ayaklarını aldı köyün üst başındaki kayanın üstüne
götürdü. Karanlık kavuşuncaya kadar burada saklanacak,karanlık kavuşunca da bir sansar gibi köye inecek, anası daköydeolanıbitenionaulaştıracaktı.Oda...Köydeparasınıöylebir yerlere saklardı ki bin yıl arasa kimse bulamazdı. Köyühemen görmek istiyor, burada sabırsızlıktan ölüyordu.Görsünlerdi o köylüler mırmırık çorbası içe içe karnı şişmişTazıcıkTahsini,görsünlerdi...Daha fazla dayanamadı, gizlendiği kovuktan dışarıya çıktı,altında saklandığı kayanın üstünde gezinmeye başladı. Şimdibir köylü onu burada göğsünü şişirmiş böyle gezerkengörmeliydiki,bütünzenginlergöğüsleriniişteböyleşişirirlerdi.Ya köye gelmişlerseMahmutAğayla adamları, ya daMurtazaAğa, işte o zaman da Tazı Tahsin alır yatırırdı dağlara öte.Yakalasınlar yakalayabilirlerse, şu kayalıklarda o koşarkenarkasındankurşunsıksalarulaşamazdı.Köyegidecek,parasınıalmayagelenbirisivarsa,verelinidağlar,çokdaazıkalacaktıyanına... Tuz da, keskin bir bıçak da... Acıkınca bir çobanınsürüsünden bir oğlağı... Çamlar arasında, yarpuzlu pınarlarınbaşında harmanlamış közlerin üstünde kebap ettiği oğlaketlerini,dudaklarınınkıyısındanyağlarıakıtaakıtayiyecekti.OitoğluVelinin,heleVelininyiyeyiyekeçilerinibitirecekti.OnlarTazıcıkTahsini ne sanıyorlardı, oTazıcıkTahsin öylebeceriklibirhırsızdıkiuyurkengözlerindenkirpiğiniçalardakimseninhaberiolmazdı.NiçinbuÇiçeklideresiköyündehiçhorozyoktu,bu köydeki bütün horozları çalıp da yiyen, hem de yarpuzkokulu pınarların başında, kimdi? Kimdir o ki, Kalealtınınmağarasındaköydençalınmışbütünhorozlarınbaşınısaklayan,Tazıcık Tahsindir. Pekiyi, on yıldır, o kadar horozu çalanın,köydeki horoz soyunu kurutanın kim olduğunu köylü bilebildimi?Köydeki bütün çocukların adı horoz hırsızına çıktı da, birAllahın kulu çıkıp da, ey millet, bu kadar horozun kökünükurutanTazıcıkTahsindir,diyebildimi,bunubirtekkişicikakıledebildi mi? Gerekirse on yıl dağda kalır da Tazıcık Tahsin,kendisineTazıcıkdemeyebayılıyordu,bütünbuyakınköylerintaze oğlaklarını ve hem de kuzularını bitirir de, gene de şualnının öz bir teriyle kazandığı paracıklarını kimseyekaptırmazdı.
Karanlık usul usul çöküyor, Tazı Tahsin kayanın üstündedelilergibioradanorayayürüyor,fırdönüyordu.Günbatıncaöylesinebirsevindikihavayahoplayarakbağırdıkendinde olmayarak. Bundan da ödü koptu, koşarak gittikayanınaltındakikovuğasaklandı.Keskinkulaklarıylabirsüreyöreyi dinledi, baktı ki ortalıkta çıt yok, usul usul, temkinlikayadan indi, bir sansargibi sessiz, sinerekköyeaşağıkaydı.Evlerinevardığındayüreğigümgümatıyordu."Ana,ana,kapıyıaç!"Anası kapıyı açtı, içerde ocak yanıyordu, ateş ışığında anasıonunyüzünebakıncabirşaşkınlıkçığlığıattı:"Abooovoğlum,sananeolduböyle?"HemeniçerigiripkapıyıkapatanTazıTahsin:"Bir şey olmadı anam, ne var ki... Dur şimdi sen... Şusorduklarımı dinle, bugünlerde buraya kasabalı adamlargeldilermi,beniaradılarmı,köydehiçTopalAliadında topalbiradamgördünmü?MahmutAğanerede?""Yoook, yavrum,hiçkimsegelmediköye,ne topalnekörnedesağlam...Kimsedeseniaramadı.MahmutAğadahagelmediyagelecekmiş.""Hiçkimse,hiçkimse,öylemi?""Hiçkimseoğlum,bilmiyormusunsen,buköydesinekuçsabenimhaberimolur.""Anazenginoldum.""Duydum yavrum, duydum," diye anası şaşkın şaşkın onunyüzüne bakıyordu. "Velicik çoban köyü velveleye verdi. Köysendenbaşkahiçbirşeykonuşmuyor.""Zengin, zengin oldum, ana, gel!" Anasını kolundan çekipocağın yanına götürdü, elini koynuna sokupmendiline sardığıparaları çıkardı: "Bak ana," dedi, "Bu bir, yalnız buna iki çiftöküzalınır.Köyehiç,hiçbiryabancıinsangelmedi,değilmi?""Hiç,hiçgelmedi.""Bu iki, buna da bir at, birmavzer, bir de pulluk alınır. İşteşuna da... Sana iki inek de alacağım. İşte şuna da... Bolbolamadı süt içeceğiz, yoğurt, yağ, kaymak yiyeceğiz. On birtane de yavrulu keçi alacağız... Sen de peynir yaparsın. Ana,köyehiçkimsegelmedimi,hiç,hiç?Uzunbiradamla,Mahmut
Ağadamı?""Gelmedi,hiç,hiç,hiç!""Zenginoldum,ana."Ananın gözleri ardına kadar açılmış, Tazı Tahsinin yere yanyana dizdiği paralara bakıyor, paralara, gözlerineinanamıyordu.TazıTahsindebiryandanolanıbitenianlatıyor,MurtazaAğadan,TopalAlidensözediyordu."PişmanolmazmıoadambanabirİnceMemedmuştusuiçinverdiğiparaya?"Ananınyüzübirdenbiresararıverdi."Bilmemkiyavrum.""Pişman olmaz, pişman olmaz," diye güldü Tazı Tahsin. Buendişeli bir gülüştü. "Ben ona İnce Memed gibi bir adamınölümünümuştuladım.Banabuparaazbile.""Yaaa yavrum, az bile," diye ayağa kalktı anası. "Sen şimdi acından
ölmüşsündür.""Öldüm," dedi Tazı Tahsin. "Öldüm ne demek, üç gün üç gece bir lokma
ekmekaşmadıboğazımdan...Azbilebanabupara,değilmiana?""Azbile.""Nereyekoyalımdabuparayı,kimse...""Senbanaveroparayı,benkoyacağımyeribilirim.MustafaKemalPaşagelsebulamaz.""Verememana,bensaklayacağım."Anasıgücendi:"Senin paran değil mi, sen sakla! Ama Kertiş Ali Onbaşıpaşayla, bir deMuhtar derini yüzerlerken, sen paranın yerinisöylemezmisin?""Söylerim...""Öyleysesenbilirsinyavrum.""Sen sakla ana," diye heyecanlandı Tazı Tahsin, "Beni dövedöveöldürselerbileparanınyerinisöylemeonlara.Benikıymagibietselerde...Gözlerini,kulaklarınıkapa,söyleme.MahmutAğaseniatınaçiğnetsebile.""Söylemem.""Yeminet!""Neyinüstüne?""Benimüstüme."
"Ettimgitti."Eğer Tazı Tahsinin bağırmalarına dayanamayıp, ana paranınyerini söylerse onlara, Tazı Tahsin o anda hık deyip ölecekti.Bunada,ölürdeanasırazıgelemezdi.KertişAlionudövedöveöldürürdü,obaşka.TazıTahsinparalarıanasınateslimettiktensonra:"Çorbakoyana,ölüyorum,"dedi.Anaçorbayıkoydusofraya tencereyle.TazıTahsinbüyükbirtahta kaşıkla çabuk çabuk içmeye başladı. Biraz sonra da teriçindekaldı."Oğlumbengidiyorum.""Gitana,gitde...Paralarıdasıçanyemesin."Ana çıktı gitti, döndüğünde Tazı Tahsini ocağın önündekıvrılıpuyumuşbuldu.Sabahleyinanaoğulsevinçiçindeuyanıpmorineklerin,soyluatların, koyunların, keçilerin,pullukların, kaplangiremezekintarlalarının inanılmaz düşünün tadını çıkara çıkara öğleyekadar konuştular. Konuştukça da konuşuyorlardı. Tazı Tahsinköyün içine çıkmak için o kadar acele etmese ana oğul bukonuyudurupdinlenmedenüçgünüçgecekonuşurlardı.TazıTahsin hem anasıyla birlikte ilerdeki zenginliğininmutluluğunun düşlerini iliklerine kadar tadını çıkararakkuruyor,biryandandaköylününkendisinigörmesiniistiyordu.Parasını sağlama almıştı. Dünya dünyaya girse, onu elindenalacakbirgüçyoktuşudünyada.Dayanamadı,sonundaköyeçıktı,çınarınaltınageldi.Çınarınaltından gür bir pınar kaynıyordu.Onu gören çocuklar evlerekoşmayabaşladılar,birandadaçınarınaltıkadınerkek,çolukçocukla doldu. Önüne gelen nasıl zengin olduğu üstüne TazıTahsine soru soruyor, o da bıkmadan usanmadan, buradankoşarak kasabaya nasıl gittiğini, kasabada kendisini davulzurnayla nasıl karşıladıklarını, Kaymakamın odasının kapısınakadar gidip orada nasıl kendinden geçtiğini, uyandığındaDoktoru, kasabanın ileri gelenlerini başında bulduğunu, uzunboylu çok zengin bir adamla, lenger şapkalı topal bir adamınkendisine durmadan para verdiklerini, paraları almakistemeyincedeonaçoköfkelendiklerinisayıpdöküyordu.Sonra
onazorlaparaverenadamonuevinegötürmüş,onurunakuzukesmiş, peteklerden bal sağmış, ona gül kokulu şerbet verip,gülkokuluyataklardayatırmıştı."Sonra o uzun boylu adam dedi ki... İnce Memed o adamımümkünü yok öldürecekmiş. Onbaşı Kertiş Ali Paşa da İnceMemediöldürünce,bendemuştuyuonagötürünce,odabanadedi ki dilebendennedilersen,başımüstüneherbir dileğin.İstersen seni, bukasabanıngül kokulukızlarıyla evlendiririm,dedi.Bendeistemem,dedim.Odabeniuğurlarken,senbenimoğlumsun Tahsin, dedi, bu ev senin evin. Ne zaman başınsıkışırsa gel, attan at, silahtan silah, seni çok sevdim,yakamdangeçiripevlatedindim,paradanpara, tarladantarla,kızdan kız beğen... Ne dileğin varsa baş üstüne... Mademkibenim düşmanımın ölüm muştusunu sen getirdin bana, ölüpdirilerek...Bendeseni...Bendeona,sağolAğam,dedim."Kalabalıkgittikçeçoğalıyorduki,biralatabiniliMuhtaraşağıyoldan gözüktü. Kasabadan geliyordu. Susup onu beklediler.TazıTahsiningözleri fıldır fıldırdönüyor,Muhtargelmedenşukalabalığınarasındansıyrılıp,biranöncedağınyolunututmakistiyordu ya, yapamıyordu. Muhtarı görür görmez bütünbedenini bir titreme almış, dizlerinin bağı çözülüp oraya,çeşmenintaşınaçöküvermişti.Birkaçkezdekalkmayıdenemiş,birtürlüdeayağakalkamamıştı.Muhtar geldi, kalabalık ikiye ayrıldı, o da gelip çeşmeninyanındaatındanindi,atıbirdelikanlıyaverip,"Bunuevegötür,"dedi."Neo,nevar,böyletoplanmışsınız?""Neolacak,bizimTazı,"dediler."Zenginolmuş.""İnceMemedonuzenginetmiş."Olanıbitenibaştan sonakadaronaanlattılar.Muhtargüldü.Ardındanda,"İşlerkötü,"dedi."Yüzbaşıbizimköyeçokkızıyor,o köyü yerle bir edeceğim, diyor. Aldık başımıza belayı. Şuavratlarbizimköyümüzüyaktı.BirdeMahmutAğaduyarsa...Duymazinşallah,köyegelmezinşallah.""Neolmuş,neolmuşbizimköyümüze?""OölenİnceMemeddeğilmiş."
"Kimimişya?""Kara Osman imiş." Derin bir soluk aldı. "Bizim avratlar daİnce Memed diye ağıt yakınca, hah işte İnce Memed budur,öldürdük onudiyeAnkaraya tel çekmişler.Aslı çıkmayıncadarezilolmuşlar.Yüzbaşı,oavratlarakazıksokacağımdiyordabirşeydemiyor.İnşallahMahmutAğakızmaz.""O,kazığıavradınasoksun!""O köyü sürgün edeceğim, yakıp da yerine darı ekeceğim,diyordabaşkabirşeydemiyorYüzbaşı. İnşallahMahmutAğaköyegelmez...""Yaksınbakalım...""Bencanımızorkurtardım.OdageneİnceMemedyüzünden.Banakıymayın,benidövmeyin,benihapisleresokmayın,dedimonlara,bensizeİnceMemedigetiririm,yerinibulursizehaberveririm,dedimdecanımıellerindenzorkurtardım.Hiçbirşeyedeğil de o avratların ağıt yakmalarına deli oluyor, yağıyorgürlüyor Yüzbaşı, o Çiçeklideresi avratlarının alacağı olsun,diyor. İnşallah Mahmut Ağa..." Kadınlara döndü, gözlerinibelerterek:"Ne vardı yani, elin eşkıyasına İnce Memed diye ağıtyakmanınnegereğivardıyani?Koskocakasabadaköyümüzüngüladınıbokaçıkardınız,benneyapayımşimdiben...Aaaahşuavratlaraaah...Elineşkıyasısizene?Nederdeağıtyakarsınızbrefallikler?Yakarsınızda...""OAllahınkuludeğilmi?""Ölü,itölüsügibigömülürmü?""BirdeİnceMemedinölüsüolursa..."Muhtarvargücüylebağırdı:"OİnceMemedinölüsüdeğil.""İnceMemedinölüsüdeğilseinsanölüsüdeğilmi?""Ölüyeağıtyakılır.""Bizatadandededenböylegördük,ölüyeağıtyakılır.""Herönünüzegelenemi?""Herinsanolana...""ÖyleyseMuhtar...""SenölünceMuhtar,sanaağıtyakmayalım.""Seninölünüitölüsügibiatalımçukura."
"İstermisin?"Muhtarkızdı,bağırdı,sövdüdellendi.Osövdükçekadınlardasövüyorlardı. Sonunda Muhtar kadınların erkeklerini çağırdı,onlar da kadınları susturamadılar. Muhtar evine kaçmakzorunda kaldı ya, kadınlar çınarın altına birikmişlerMuhtara,Yüzbaşıya,Ankarayaağzaalınmadıkküfürlerlesövüyor,sevinçlitürkülersöyleyerekİnceMemediövüyorlardı.Onunölmediğineo kadar sevinmişlerdi ki, Yüzbaşı değil, atına adam çiğnetenMahmutAğabileonlaravızgelirdi.Köyüniçinisevinçtürküleridoldurmuş, çınarın altı bir düğün evine dönmüştü. Muhtar,yanındadabirkaçyaşlı,saçlarınıbaşlarınıyoluyorlardı.Sevinçtürküleri,kahkahalargeceyarısınakadarsürdü.O sevince Tazı Tahsin de kendini kaptırmıştı. O, başka birşeye,İnceMemedinölmemesineherkestendahaçokseviniyor,sevincindenneyapacağınıbilemiyor,boyunabağırıyordu.Evlerinegeldiklerinde:"Ana," dedi, anasının boynuna sarıldı, "anam benim, şimdiiyice zengin olduk. Bak ne yapacağım, Muhtar değil, benarayacağım İnceMemedi, izini sürüp onu bulacağım, gidip oAğayahabervereceğim,oAğadabanabuseferdahaçok,dahadahaçokparaverecek.Buevparayladolacak.Nah,bukadar!""Sus, hörtüklerden gidesi, ben para istemem.Onlar da İnceMemediöldürecekler,öylemi?""Öldürsünler," diye dudak büktü Tazı Tahsin. "İnce Memedbenimbabamınoğlumu?Yarınsenbanaçokazıkhazırla,bengidiyorum."
16Bütün muhtarların listesi Murtaza Ağanın cebindeydi. Birgece atına atladığı gibi Adananın yolunu tuttu. RamazanlıBeyinin evine vardığında gece yarısını çoktan geçiyordu. Beyyaşlıbiradamdı,çoktandauyumuştu.Kapıyıçalarçalmazbiruşak kapıyı açtı. Yarı uykulu Bey başında takkesi, sırtındagecelikentarisiylehemenuyanmış,aşağıyainmişti."Kimdir o?" diye sordu. Sesinde korkudan çok bir şaşkınlıkvardı.Kapıyıaçanuşakköşededuruyor,içeriyegirenbuuzunboylu,lenger şapkalı, kuşağının altına çifte tabanca sokulu, dahaöncedentanıdığıbuAğayabirtuhafbakıyordu.MurtazaAğa:"Benim Bey," dedi, "benMurtaza kulun. Bu gece yarısı senirahatsızettimki...Kusurakalma...""Canım,gelhele,gelyukarıdasonrakonuşuruz."Yukarda gidip gelmeler... Konağın ışıkları çoktan, Bey dahamerdivenlerdeninerkenyakılmıştı.Yanyanasedireoturdular.Onlarotururoturmazdakahvelergeldi."HayırolaMurtazaAğa..."MurtazaAğabütünolanıbiteni,İnceMemedi,AliSafaBeyinöldürülmesini, Yüzbaşı Faruk Beyin yalanını, kendisiniRamazanlı Beyi gibi kasabada karşılatışını, Talip Beyin İnceMemedcefecibirbiçimdekatledilişinibirbiranlattı:"İşte,"dedi,"halkeyfiyetbuminvalüzeredir,Bey...ArifSaimdedikleri o adam da her şeyi, kendi götünden korktuğu içinbütünbunlarıolmamışgibigösteriyorAnkaraya.Ankarabütünolanıbiteniduyacakolursa, onubirdahaburayamebus tayinetmez.Buyüzdendedağlareşkıyalarladoldu.Bucandüşmanı,ırz, mal düşmanı İnce Memed de kendisini bilumum Torosdağlarıüstünehükümdarilanetti.İnceMemedibundansonrane bir bölük, ne bir tabur, ne de bir alay durdurabilir. Bütünhalk tabakası ve de bilumum baldırıçıplak, ayağı yalın taifesionun buyruğunda. Şu düşmana karşı kurtardığımız vatanıpayimal ettiler. Duyduğuma göre de yakında Adanayı işgaledecekler, bütün şehri yağmalayıp taş üstünde taş, kelle
üstündebaşbırakmayacaklar..."RamazanlıBeyiArifSaimincanbirdüşmanıydı.Omilletvekiliolacakken,Ankarabuneidiğübelirsizcandarmayıonunyerinemilletvekili tayin etmişti. Oysa bu Adana yedi yüz yıldan buyana onlardan, Ramazanlı Beylerinden sorulurdu. Yedi yüz yılbu topraklara hükmetmiş Ramazanoğulları Cumhuriyetdevrinde külahın bir parçasını başkalarına kaptırmışlardı. Buda onlar için yenir yutulur bir bela değildi. Hiçbir çağdaRamazanlıBeylerininbaşınaböylesinebirbelagelmemişti,taaMemlüklerden, Selçukilerden bu yana... Bir tekmilletvekillerivardı,odasarhoşunbirisiydiveancakyarımRamazanlıydı."Haklısın Murtaza Ağa," dedi Ramazanlı Beyi. "Bunu, buayaklanmayı bir yolunu bulup Ankaraya bildirmemiz gerek.Yalnıznasılbildireceğiz?DahiliyeVekilininyanınavarılmıyor.Okendisini sadrazam sanıyor. Paşaya ulaşmaksaToros dağlarınıdenizeindirmektendahazor."Sabaha kadar, kılı kırk yararak konuştular, sonunda daMurtazanın düşüncesinde, önerdiği yolda gitmeyikararlaştırdılar."OArifSaiminbaşkaişleridevarBey...""Nediro?"MurtazaAğagüldü:"Ben yavaş yavaş tespit ediyorum ya, şimdilik ispat edecekdurumdadeğilim.Bir ispatedecekdurumagelirsemeğer, işteArifSaim,işteozamantozolacak."Beyheyecanlandı:"Söyle,nediro?"Gözleribüyümüştü."Benim anladığıma göre Arif Saim küçücük bir mebuslukla,vekillikle, başvekillikle yetinecek bir adam değil. Onun gözüyükseklerde... Her konuşmasında Paşayı ben idare ediyorumdiyordabaşkabirşeydemiyor.""Bunubiliyoruz.""Ogizligizlikonuşuyor.""Kiminle?""YukarıdağlardakiÇerkeslerleanlaşmışdurumda...Onuniçinde dağlara, bütün dağlar ayağa kalksa da ilişmek istemiyor.Duyduğumagöre..."
"Söyleduyduğunu.""Çerkesler ona kuryelik yapıyor, Suriyedeki Fransızlarla,Iraktaki İngilizler arasında. Daha tespit edemedim. "Ayağakalktı,kollarınısalladı,biraraayaktadüşündü."DilimvarmıyorBey," dedi, yerine oturdu. "Ne yapayım benim bu sözüsöylemeyedilimbilevarmıyor.""Varsın,"diyebağırdıRamazanlıBeyi."SanabirşeysoracağımBey.""Sor.""Şu tarihler, şu eski toprak, şu kocaOsmanlı ülkesi şimdiyekadarbirMustafaKemalPaşadahayetiştirebildimi?""Onunorasınıbilemem,"diyeyüzünüastıBey."Senneoluyor,onubanasöyle."Murtaza Ağa bozuldu, birkaç kere yutkundu. Ömründe ilkolarak,MustafaKemalPaşahakkındaböylesoğukbirbilememsözüyle karşılaşmıştı. Şaşkınlığı sürüp gidiyordu. Nedensonradırkikendinitoparladı."Arif Saim Beyin Mustafa Kemal Paşaya bir suikasthazırladığı,hattabunun içinde İnceMemedin,ötekibilumumeşkıyanın Toros dağlarında kuvvetlenmesini istediği halkarasındadolaşanyaygınbirşayiadır.Nebuyrulur?"RamazanlıBeyibunauzunuzungüldü:"Yanlış bir şayiadır bu,Murtaza Ağa. Yanlış. Arif Saim bunacesaretedemez.""OgözükanlıbirçetereisidirBey,eder.""Edemez.""Bütünhalkbunukonuşuyor.""Yanlışkonuşuyor.""Yakındagörürsünüz.""Keski,"diyeağzındankaçırdıBey."Olamaz," diye ayağa kalktı Murtaza. Tüyleri diken dikenolmuş,korkudankaçacakdelikaramayabaşlamış,birandadateriçindekalmıştı."Olamaz!"Bey ayağa kalktı, ödü kopmuş Murtazayı dinginleştirdi. Birdahadaneo,nedeötekibukonuyadokunmadı.Daha gün ışırken konağa avukat Hamurcuzade Sabit Beygeldi. Genç bir adamdı. Hırslı gözleri yuvalarından fırlamış
dönüyordu.Murtazaavukatıgörünceürperdi.Kısaboylu,çekikgözlü, çıkık elmacık kemikleri yüzünden dışarıya kaçmış birtuhaf kişiydi. Gözleri de tam burnunun üstünde birleşmişti.Yerindeduramazbirhalivardıveçabukçabukkonuşuyordu."Bu Sabit Beyin," dedi Bey, "kaleminden kan damlar. DeğilAdanada,bütünTürkiyedeSabitBeyinüstüneişbilirbiravukatdaha yoktur. Ol sebepten bugün sana Murtaza onu takdimediyorum."Murtaza Ağa ister istemez Sabit Beyle işbirliği yapacaktı.Yoksa Beye ayıp olacaktı. Geldiğine de geleceğine de binpişmanolmuştuavukatıgörünce.Oturdular, baş başa, öğle yemeğine kadar çalıştılar. On altımuhtar İçişleri Bakanına on altı mektup yazacak, otuz üçmuhtar da telgraf çekecekti.Mektupları, telgrafları Sabit Beybütüngeceçalışarak,yarınöğleyekadarhazıredecek,sonradaMurtazaAğayaokuyacak,onayınıalacaktı.GüzelbiröğleyemeğiyedilerveSabitBey,yemeğiyeryemezçantasınıkaptığıgibiçıktıgitti.OgittiktensonraBey:"Ateş gibidir, vallahi ateş gibidir Sabit Bey oğlumuz, şimdiAnkarayıbir ateşe tutacakkineDahiliyeVekaleti kalacak,neBaşvekalet,İsmetPaşabelkideburayabirordugönderecek."MurtazaAğaöğledensonraşehireçıktı,Seyhankıyısınagitti,çocuklar şekerkamışı somuruyorlardı, uzun bir şekerkamışıaldı, nehrin kıyısına, dönme dolapların kuytusuna çekilip gizligizli kamışları somurmaya başladı. Kerhaneye gidecekti.Taşçıkanın kapısına kadar geldi, bir süre bekledikten sonravazgeçti.GençliğindeherAdanayagelişindekerhaneyegiderdi.Şimdiyse Ramazanlının evine konukluğundan mıdır, nedir,yapamadı.İçindebirtuhafkorku,acıvardı.BuHamurcuzadeyihiçtutmamıştı.HalleribirazöğretmenSamiTurgutunhallerinebenziyordu.Birdebuadamonusoyupsoğanaçevirecekti.Buişi, bu İnce Memedi bu kadar kafasına takmamalıydı. Neyapmıştı ki İnce Memede? Ona bir şey yapmamıştı ki onuöldürsün. Bütün bunlardan vazgeçse de İnce Memedi MollaDuranEfendinin üstüne sevk etse olamazmıydı,MollaDuranEfendiyiİnceMemedeöldürtmeninbiryolunuarasadabulsa...İnce Memedin can bir düşmanı Topal Ali de Duran Efendiye
çırak durmuştu. İkisini birden... Ama o Topal gerçekten İnceMemedin düşmanı mıydı, hiç de öyle gözükmüyordu. O, İnceMemedin kasabadaki bir kolu, adamı olamaz mıydı? Eğeröyleyseyandımdiye,dizlerinidövdüMurtaza.O gün akşama Ramazanlı konağına döndüğünde Murtazaallak bullaktı. Bey onu güler yüzle, taa merdivenin başındakarşıladı,elindentutupsedireoturttu.BeyinHatunubilegelip,ona,hoşgeldin,dedi.KonakSeyhankıyısında,ikikatlı,ahşap,herkatıonbirodalı,büyükbalkonlu,görkemlibirkonaktı.BukonaktaBeyinbabasıolanpaşaoturmuştuilkolarak.VekonağıErmeni ustalar yapmışlardı.Marangoziyesi için de dağlardan,ağaçtanadamyapanRızaUstayıgetirmişlerdi."Farkında değilmisin," diye üzüntülü bir sesle konuştu Bey."HiçmifarkındadeğilsinkocaTürkmenAğasıMurtaza,bunlarÇukurovayıpaylaşıyorlar.KimiElazığdan,kimiManisadan,kimiAfyondan,Maraştan,Urfadangelmişler,baba,dedeyurdumuz,kışlağımızÇukurovayıpaylaşıyorlar,yağmaediyorlar.Böylebirtalanı ne Selçuk, ne Osmanlı, ne de Mısır Valisi Memet AliPaşanın oğlu İbrahim devrinde gördük. Köy köy, ova ovapaylaşıyorlar. Biz de elimiz kolumuz bağlı durmuş bunlarınkudurmuşcasmatoprağımızıparçalamalarınıseyrediyoruz.SennediyorsunMurtazaAğa,biztükendik,bizbittikartık."Ramazanlı Beyi çok dertli, çok öfkeliydi. Şu Ulu Camiyi, şukoca taş köprüyü, hanları, hamamları onlar yapmışlardı buşehire. Bu Adanayı onlar var etmişlerdi. Çukurova onlarınhükümranlığındaydı belki sekiz yüz yıl... Bu adam, bu Beytepeden tırnağa öfkeye kesmez de ne olurdu. KoskocaRamazanlıkuyunundibineatılmışbirtaşgibiköşeyefırlatılmışatılmıştı. Murtaza Ağa çok üzülmüş, neredeyse ağlayacaktı.Sonrabirdenkendisinegeldi.Bilgileriniyokladı.Bundanyıllarönce, en yakın arkadaşlarından birisi Ramazanoğullarındanolurdu. Onun işi gücü Ramazanlıyı, onun görkemli tarihini,Yüreğirli Beyi olaraktan Çukurovaya gelişlerini anlatmaktı.Ramazanlılar tarih boyunca hiçbir zaman yönetimdendüşmemişlerdi.Şuandabileyönetimdehatırısayılırağırlıklarıvardı.Dahadaolacaktı.Gölyerindenhiçbirzamandasueksikolmamış, olmayacaktı. YakındaAnkarayı geneRamazanlı soyu
dolduracaktı. Arif Saim Beyi, öteki yeni yetmeleri Beyyutamıyordu.Doğruydu,haklıydı ya, azıcıkda sabırgerekmezmiydi? Doğru, şu anda bu çarık çürük, nereden geldikleribellisiz, soylarının neci oldukları bile bilinmeyen kişiler bilemebus olmuşlar, Çukurovada cirit atıyorlardı da, şu koskocaBey köşesine çekilmiş, kuyunun dibindeki taş gibi kalmıştı. Oöfkelenmesindidekimleröfkelensindi...İkinci gün tam öğleüstü Avukat Sabit Bey konağa geldi.Çantası ağzına kadar kağıtlarla dolmuştu. Mektupları,telgraflarıtekertekerMurtazaAğayaokudu.Ağaömründebukadar dokunaklı, bu kadar etkili hiçbir sözler duymamıştı,avukatahayrankaldı.OkumabittiktensonraBey:"Sizi teminetmeliyim,KaradağlıoğluMurtazaAğa,Sabitbeybizimözbirevladımızdır.Onaverdiğimizsırlarımızhiçbiryereçıkamaz.Bundanmüsteriholabilirsiniz,"dedi.Sabit Bey çekik gözlerini Murtaza Ağaya dikerek kesin birdillekonuştu:"Bizetevdiedilensırkellemizgidenekadarbizdekalır.Bunubilmelisiniz."Murtaza Ağa bu sözler üstüne gene sevincinden uçmayabaşladı."Telgraflar bugün öğleden sonra Ankaraya çekilecek vemektuplarpostayaverilmişbulunacaktır."Sıra ücret işine gelmişti. Hamurcuzade Sabit Bey bu kadarküçük bir şey için para almamakta, Murtaza Ağa da, onuöverek göklere çıkarıyor ve para almasında diretiyordu.Sonunda Sabit Bey, Murtaza Ağanın yalvarmalarınayakarmalarına dayanamayıp, o küçük ücreti söyledi. Söylersöylemez de Murtaza Ağanın dudakları uçukladı. O küçücükücretbirservettiveMurtazaAğanıncebindeşuandaokadarparayoktu.Pişkinpişkingülerek:"Evdengönderirim,"dedi,azıcıksıkılmış,utanmış."Hiçbir kıymeti yok," diye çabuk çabuk kağıtlarını toplayanSabitBeybasamaklarıikişerikişeratlayarakkonaktanindi.Kasabaya dönen Murtaza Ağa her şeye karşın mutluydu.
Çarşıyı bir uçtan bir uca savaş kazanmış bir kumandankabarmasıyla, başı dik, göğüs ilerde dolaşıyor, her önüneçıkanlaselamlaşıyor,konuşuyor,yarenlikediyor,şakalaşıyordu.BirtekTopalAliyigörüncecinleribaşınaüşüşüyor,yerindibinede geçiyordu. O değirmendeki yalvarmaları da gözlerininönünden hiç gitmiyor, bu Topalı yaşatmayacağı üstüne yeminüstüne yemin ediyordu. Önce onun topal ayağını gözlerininönünde, eline bir kasap satırı alıp kökünden kesecek, sonrayavaşyavaşderisiniyüzerek,gözlerinioyarakonuöldürecekti.Heleşu İnceMemedbelasıortadanbirkalksındıhele.Şunun,şu topal ayaklarındaki parlak çizmelere bakındı hele. Kabzasıfildişi tabancaya,altındakiArapata,başındaki lengerşapkayada bakındı hele. Seni uşşak oğlu uşşak seni! O Molla DuranEfendi,osahtekaryalancı,oalçak,odagörecekti.OArifSaim,oYüzbaşıdagörecekti.Şuavukatıgözüçoktutmuştu.Onunoistediği küçücük ücreti de kardeşine vermiş, daha kasabayaayakbasar basmazgöndermişti.Çünkübu avukatta çok iş veistikbalvardı.Yakındamebus,vekil,herneisterseonuolacak,ol sebeptendeMurtazaAğanın işine yarayacaktı.Murtazadaona elinden geleni esirgemeyecekti. Evet, bu Arif Saim BeyMustafa Kemal Paşayı öldürmek istiyordu. Varsın kimseinanmasın. Avukat Hamurcuzade Sabit Bey isterse bütündünyayıbunainandırır,MustafaKemalPaşadabizzatArifSaimBeyikendigözleriönündeastırırdı.Artık geceleri rahat uyuyordu. İnce Memedden de hiç sessada gelmiyordu dağlardan. Belki de öldürülmüştü. Belki deölüsü şu kireç ocağına atılan eşkıya İnce Memeddi, İnceMemeddi de korkusundan onun ölüsüne kimse sahipçıkamamıştı.AmaşuİnceMemedinbaşkabirhuyudahavardı,duruyorduruyor,biryerlerdegizleniyor,ardındandadüşmanınüstüne hiç umulmadık bir sırada hışım gibi iniyordu. Ali SafaBeyideböyleöldürmemişmiydi?EşkıyaBayramoğluonundostuolurdu.Affauğrayıpdadüzeininceömründe
bir kere bile olsun kasabaya uğramamış,Adanaya gitmemişti, vekiller, paşalaronuçokgörmekistediklerihalde,ohiçköyündençıkmamıştı.Osmanlı devrinde on dört yıl dağlarda gezmiş, Maraşı,Adanayı, Antebi titretmişti. Çok genç, on altı yaşlarında dağa
çıkmış,hükümetonuniçindurmadanaflarçıkarmasınakarşınokabul etmemiş, hiçbir zaman da dağdan inmemişti. KurtuluşSavaşı gelip çatınca da çetesini toplamış, düşmana karşıTorosların bir kanadını tutmuş savaşa girişmiş, böylelikle dedilleredestanolmuştu.Savaşbittiktensonraköyüneçekilmiş,tüfeğini,fişeklerini,altınkabzalıhançerini,dürbününü,değerlitabancasınısatmış,birevyapıpevlenmiş,birçiftdeöküzalmış,babasındankalanbirkaçdönümlüktarladaçiftçiliğebaşlamıştı.Ogünbugündürde o destanlar kahramanı, türküler yiğidininadı unutulmuş, imi timi bellisiz olmuştu.Dünyaya onunkadarkurnaz bir eşkıya gelmemiş, tam on dört yıl koca Osmanlıya,üstüne gönderilen taburlara, alaylara kafa tutmuş, ne birkurşun yarası almış, ne burnu kanamıştı. Eşkıya dünyayahükümdar olmaz, demişlerdir ya, Bayramoğlu dağda dolaştığıon dört yıl süresince dünyaya hükümdar olmuştu. İnceMemedinhakkındangelsegelse,bueskikurtgelebilirdi.Murtaza Ağa bu eski kurdu kimseye, Yüzbaşıya, Arif SaimBeye sonuna kadar söylemeyecekti.O yerinde dursundu hele.Yakında, o değilcikten onu bir ziyaret edecek, halini hatırınısoracak,onaarmağanlargötürecekti.EğerİnceMemedortayabir daha çıkacak olursa işte o zaman, buyur Bayramoğlumeydansenin,diyecekti.Dilebendennedilersen...Ertesi sabah çarşıya çıktı, dükkancılara uğrayıpBayramoğluna bir şeyler bulmaya çalıştı. Ona bir kaput, birtakımelbise, birHalep kuşağı, kırk düğmeli birHalep yeleği,bir fötr şapka, gömlek almalıydı. Ama onun boyu ne kadardıbilmiyorduki...BirdenKürtRüstemgeldiaklına.KürtRüstembütün gün, kış ortalarına kadar sırtında pırıl pırıl yanangüğümüyle çarşıda zillerini çalarak meyankökü şerbetinisatardı.Kurtuluş Savaşında Bayramoğlu çetesinde dövüştüğüsöyleniyordu. Kürt Rüstem her Cumhuriyet Bayramında haki,buruş buruş çete giyitlerini giyer, bacağına örümcek ağı gibiyarılmış, tabanı paramparça çizmelerini çeker, başına büyük,görkemli kuzu derisinden kara kalpağını geçirir, kayış yerinebiryüniptakılmışeski,kundağıçentikçentiktüfeğiniomuzunaasar,göğsündekoskocamanmadalyayabenzerkırmızıkordonlu
eski zamanparasıyla komşusu sucununkarnı karnınageçmiş,kemikleri fırlamış yağır beygirine biner, çok süslü kırbacınıeline alır, törenlere katılırdı. Her katıldığı törende de, halkınonunla alay etmesine katlanamaz, bir olay çıkarır, bağırarak,söverekevinedöner,ondansonradabirhaftaevindendışarıyaadım atmaz, kendi kendisiyle konuşur, savaşta aldığı yaralarıbirelaynasında,"Bak,bakKürtRüstem,iyibak,bunlarhiçbirişeyaramadı,halbuysamkikurşunsesiniduyuncakaçacakdelikarayanlarkahraman,zenginolup,çiftliklerekondular,bakbak,iyi bak Rüstem, sen bir bok olamadın," diye kendi kendinegösterirdi."Oooo,merhabaKürtRüstemAğa."Rüstem şehrin dışında, mezarlığın bitişiğinde kendi eliyletenekelerden,atılmıştahtalardan,çalılardanyaptığıevindealtıküçük çocuğu, genç karısıyla oturuyordu. "Buyur Bey, buyurAğa,"diyeonudışarıyakoşarakavludakarşıladı."Buyur Ağa, buyur! Kürt Rüstemin evine de böyle büyükAğalar gelirler miymiş? Vay babo vay!" Murtaza içeriyegirmedi. Yandaki bir mezar taşının üstüne oturdular. Rüstemonuelegeçirdiğindendolayımutluydu."BanabakAğa..."dedi.Murtaza Ağa başına gelecekleri biliyordu. Çaresizkatlanacaktı."BuyurRüstem...""Allahınıseversen,sennezamandağaçıktında,düşmanabirtekkurşunattındasanamadalyaverdiler?Söyle,söyle...""Eeeeh,bizdekarıncakararınca...""Düşman bizim kasabaya girdiğinde, biz de kasabayıdüşmanın elindenaldığımızdaben seni samanlıkta, samanlaragömülmüş, başında yüz elli tane civcivle bir sürü kürk tavukdolaşırkengörüpdeoradanelindentutarakçıkarmadımmı?""Çıkardın,neyapalım,cantatlı...""Hahhaaah, can tatlı öylemi, öyleyse omadalyayı kim verdisana,başındadolaşancivcivlermi,kim?""Nevaryani,benaldım.""Peki,bananiyevermediler?""Sanahaksızlıkettiler.""Peki, seni geçtik, o Taşkın Bey?.. Savaş süresince bir kere
olsunevindençıktımı,elinivicdanınakoydasöyle.""Çıkmadı.""Niçinverdileröyleyseonaokadartarlayı?YaZülfüköpeği,oFransızlarınadamı,köpeğideğilmiydi?""Köpeğiydi.""Ya Arif Saim? Bir gün tebdili kıyafet dağlardan kasabayaindim...""İndin.""İnincebenicandarmalaryakaladılarArifSaimegötürdüler.OdabeniKemalPaşanınadamıdır,diye,yatırdı sopanınaltına...Üçgünüçgecebeniöldürdüler.Bendedilbilmiyorgibi, laladiyerek ahraz gibi gösterdim kendimi, tatlı canı kurtardım.Şimdio..."Kasabada kim varsa, Kurtuluş Savaşında kim kaçmış, kimkaçmamışsa,KürtRüstembirbirsaydıdöktü.Boyundamarlarıoklavagibişişmiş,yüzü,boynuboncukboncukterlemişti."Ozamanbenimayağımakapananlar,göreyimdeselamlarınıalayımdiye yolumukesenler şimdi benimle alay ediyorlar, birtas meyan şerbetimi bile içmiyorlar, ikramımı bile kabuletmiyorlar.""İnsanoğluçiğsütemmiştir.""Emmiştir," diye, boşalmış, dinginlemiş Kürt Rüstemgülümsedi. Yıllardan beri Ağalardan kimi, nerede ele geçirseRüstem,onlarınkorkaklıklarını,ikiyüzlülükleriniyüzlerinekarşıböyle sayar dökerdi. Ne olursa olsun, Rüsteme sesçıkaramazlar,ondançekinirler,nesöylersesöylesinyutarlardı."BuyurAğam, kusura kalma, bin yılın başı bir sengelmişsinevime,hoşgelmişsafalargetirmişsin,benimikigözümçıksın,bendesanailerigerikonuşurum.Buyur,neemredersenemrinbaşımüstünedir,ünübüyükMurtazaAğam."Murtaza, bu Kürdü nasıl da candan severim, diye içindengeçirdi."Sen,Rüstem,Bayramoğlunutanırsın,değilmi?""TanımammıAğam,"diyeövünerekayağakalktı,gerioturduRüstem. "İştebir tekyiğit, yürekli, çocukgibi temiz,mertbiradamvardırşuÇukurovada,şudağlarda,odaBayramoğludur.Ohiçyalansöylemez,kimseyetepedenbakmaz,çocuklaçocuk,
büyüklebüyükbirkişidir.Benonunlabeşyıldağlardagezdim,iki yıl da düşmana karşı dövüştüm, bu dünyaya geldim gelelibençokadamgördümtanıdım,öylebiradamgörmedim.Şimdiöyleyse sen bana söyle, ben neden o şerbet güğümünüdağlardanindiminelisırtımdataşıyorum,kiminyüzünden?""Kiminyüzünden?""Kimin yüzünden olacak, Bayramoğlunun yüzünden... Savaşbitincebizibaşınatopladı,sizi,dedi,bağışladıhükümet.Şimdisizler düze inip kendinize birer iş bulacak, harama elsürmeyecek, kimseye karışmayacaksınız. Çünkü, neyise o,tarihegeçtiniz,milletingözbebeğioldunuz,dedi.İştebuyalanı,bir kere yalan söylediBayramoğlu, o dabu yalanı...Biz de, oda,milletinde,kimsenindegözününbebeğiolamadık.""Duyduğumagöredurumuçokkötüymüş.""Çokkötü,"dediKürtRüstem."Hemdenasılkötü...Kendisi,çocukları, karısı her yıl pamuk toplamaya, çeltik biçmeye, otvurmayaÇukurovaya inerler.Yoksaaçlar.Benonaheryıl,herbayramda..." İyice, karnını tuta tuta güldü. "Her CumhuriyetBayramından sonra ona giderim. Ben ona gidince, o da benigörünce şenlik şadımanlık eder. Ben de ona armağanlargötürürüm, çay, şeker... O, çayı çok sever. Dağda bileçaydanlığını yanında taşırdı. Şeker olmasa da olurdu. Çay dabulamazsakdağotlarınıiçerdi.O,herotubilirdi.""Onunboyupoşunekadar?"KürtRüstembirşeylerdenkuşkulandı,sevindi."SenneyapacaksınAğa,onunboyunuposunu?Anladım,"diyede arkasından inci gibi dişlerini göstererek güldü. "Sen onaarmağanlar yapacaksın?" Ayağa kalktı: "Bak bana, aha boyuişte bu kadardır. Muharebede, baskınlarda kimi zamanbiribirimizin çarıklarını giyerdik. Ben Kürt, o Türkmen, Allahbiziölçmüşbiçmişbiryaratmış!""O zaman kalk gidelim de terziye ölçünü ver. Kunduracıyada...Çizmesevermio?""Severdi ya, şimdi fıkara bir köylü o, sen ona kırmızı postalalırsan daha çok sevinir. Pantolon giymez. O, Topal Ali gibipantolondagiymez,lengerdetakmaz.""Anladım."
"Vay sen sağolasınAğa...Benbilirim, seningibi birAğadayokturbuÇukurovada.Otabancada,silahda,atdaistemez.""Anladım.""O,besçay,şekerister."Murtaza Ağa önde, Rüstem arkada ayakları heyecandanbiribirinedolanarakçarşıyayürüdüler."SenaslançıkmışsınböyleKaradağlınınoğlu!Seninyaptığınıkimse, Mustafa Kemal Paşa bile yapmamıştır. Bu dünyadaBayramoğlununadınıduymayankalmışmıdırkiMustafaKemalPaşa kendi yürekli askerinin adını duymasın... Vay sen sağolasın! Kadir kıymet bilen kişi adamlar içinde adam, insanlariçindeinsandır."KürtRüstemçarşıyakadarbirçocukgibisevinerekMurtazaAğayı severek, ona inanarak, onun gösterdiği hak bilirliğehayrankalarakgöklere çıkardı. Sonra çarşınınucundadurdu,gözleriyaşiçindekalmıştı:"DurAğa," dedi, "dur da bana bak.Madem sen bu insanlığıBayramoğlunagösterdin,bundansonradaaha,bucanburadasana fedadır ve hem de yoluna kurbandır. İste benden neistersenbundansonra."BirkaçgünsonraMurtazaAğa,RüsteminonaBayramoğlunagötürmesi için getirdiği bir paket çayla yarım okka şekeriheybesine, Bayramoğluna gidecek armağanların bulunduğugöze yerleştirdi, yola çıktı. Sevinç içindeydi. Artık KürtRüstemi, Bayramoğlunu, bu unutulmuşları anımsadığı için,istediğigibikullanabilirdi.Bayramoğlunun köyünü çok eskiden, belki de çocukluğunda bir kere
görmüştü.Köyünyolunudaçokiyibilmiyordu.Atınındizgininibırakmış,kendide derin düşüncelere dalmıştı. Bayramoğlu, bu adının duyulduğu her yerdeselamadurulankişi niçinböyleyapmış,KurtuluşSavaşı biter bitmezniçinbirdahaçıkmamaküzereköyüneçekilmiş,birçiftöküzünardında,yoksullukiçindeseyirtmiş durmuştu? Oysa, o isteseydi Çukurovanın en büyük çiftlikleri onunolabilirdi.Arapatlarınüstündeninmez,çocuklarınıAvrupalardaokutabilirdi.Neolmuştu ona da, dünyadan böyle elini eteğini çekmiş, etliye sütlüye karışmazolmuştu? Dehşet merak ediyordu onu. Nasıl bir adamdı acaba, İnce Memedüstünedenedüşünüyordu?O gece bir Yörük çadırında konuk kaldı. Yörükler eski
imrenilecek, görkemli yaşamlarını yitirmişlerdi ama, gene deonuiyikonukladılar,altınaüçdöşekseripüstüneatlasyorganörttüler. Yatak peryavşan kokuyordu. Başını koyduğukuştüyünden yastık o kadar yumuşaktı ki hemen uyudu.Sabahleyin erkenden köpek ürüşmeleri, çan sesleri, koyunmelemeleri,birhayhuyiçindeuyandı.Gözleriniaçaraçmazdabaşucunda, elindeki gümüş tepside sütlü kahvesi tüten çokgenç bir kızı buldu. Fincanın mahfazası altından örülmüştü.Yatağından çıkmadan kahvesini aldı, höpürdeterek içti,ardındandagiyindi,çadırındışınaçıktı.Birazöncekigençkızelinde ibrik, omuzunda kar gibi apak bir havlu, önünde leğenonu bekliyordu. Dereye aşağı inip bir kayayı siper etti veönündeakanpınarınayağındayıkandı.Döndüğündekızıolduğuyerde onu bekler buldu, yüzünü sabunlayarak yıkadı. Kız onaçokölçülüdöküyordusuyu.Oba başıyla kahvaltıya oturdular. Sofrada bembeyaz birpetekli bal vardı ve bal hiç bilmediği çiçeklerin kokusuylakokuyordu.Obanınbaşıonu,babasınıçokyakındantanıyordu.Eskigünleri,iskandanöncekiyaşamıkonuştular.Kahvaltıbittiktensonraobanınbaşıonabirşahinle,bircerenpostu, bir de halı heybe armağan etti. Her çadırın önündekiçatalların üstünde'birkaç şahin vardı. Şimşek gibi çakangözleriyleışıyıpgelentanyerlerinebakıyorlardı.Atına bindi, koyunların, develerin, çok güzel, renk renkgiyinmiş kadınların arasından geçti. Obanın her bir çobanköpeği birer at büyüklüğündeydi. Hiçbir tanesi ona ürmedi.Yörüklerin köpekleri bile Çukurova insanından daha saygılıoluyor,diyedüşündü.KarşısındakiDüldüldağıusulusulsivridoruğuyladumandansıyrılıyor, bakır rengi ağırlığıyla sıra sıra dağların arkasında,üstünde, bambaşka bir dünyanın bir büyülü parçasıymış gibiyükseliyordu.DerkengünvurduDüldülünbaşına,dağındoruğuışığa battı, bir yıldız gibi savrularak parladı. Elindeki şahinkanatlarını geniş geniş açarak geriniyor, şimşek gözleriyleyöreyikolaçanediyordu.Buşahindendolayıçokonurlanmıştı.Yörükler, şahinlerini ancak çok değerli saydıkları konuklarınaarmağanederlerdi.MurtazaAğaokadarkıvançlıydıki,eğerbu
kış Yörükler Anavarza yöresine inecek olurlarsa, onları,hayvanlarını metelik almadan çiftliğinin geniş otlarındabarındıracaktı. Bunu oba beyine söyleyememişti, şahinialdıktansonraonaböylebiröneridebulunmakonuaşağılamakolurdu. AmaMurtazaAğaydı o, gün görmüş, devran geçirmişbir soyun çocuğuydu, obayı çiftliğine incelikle çağırmanın biryolununasılolsabulurdu.Karşısında görkemli Düldül dağı, yukarılara doğrutırmanıyordu. Altındaki at güçlü bir attı, bu kadar yokuşutırmanıyor,banamısındemiyordu.Yolda, ellerinde baltalarla sık ormanların içinden çıkanadamları gördü. Birkaç kişiye Bayramoğlunun köyünü sordu,hiç kimse ne Bayramoğlunu, ne de onun köyünü bilemedi.Yolda,birbüyük, yeşil, ortasındanpınarlarkaynayandüzlüktebirobayadahasaptı,onlarhemBayramoğlunu,hemdeköyünübiliyorlardı,yolugösterdiler.İkindiüstü köye girdi. Köy birkaç evlikti ve hepsi de yığmataşlardanyapılmıştoprakdamdı.Herevinönündekoskocaman,dalları evlerin üstüne kadar uzamış çınarlar vardı. Çınarlarınaltındandabirergürpınarkaynıyordu.Karşısından gelen bir yaşlı kadına Bayramoğlunun evinisordu. Kadın atının başını tutup çekerek onu Bayramoğlunagötürdü."Heeey Bayramoğlu, gözün aydın, eli tor şahinli konuğungeldi,"diyeonukutladı.Bayramoğluonunsesiniduyarduymazdışarıyaçıktı:"Buyur Ağam," diye onun atının başını tuttu. "Hoş gelipsafalargetirmişsin:"Murtaza Ağa atın terkisindeki heybeyi aldı, yere koydu.Bayramoğludaatıçekipilerdekiçitağılabağladı.Sonra,gençbir insan gibiMurtaza Ağaya koştu. Şahini onun elinden alıpilerdekiağacınbudağınakoyupbağladı."Hoşgelipsafalargetirmişsin."İçerdenbirkaçkadınbirdendışarıyadöşeklertaşıyor,çınarınaltındakipeykelerinüstüneseriyorlardı."Helebuyur,buyurheleotur.Kahvenasılolsun?""Orta."
"İki orta," diye bağırdı içeriye Bayramoğlu. Oysa o kahveyihepsadeiçerdi.Konuğaayıpolmasındiyeodaortasöyledi.MurtazaAğaoturduğupeykeden,gözucuylatepedentırnağaBayramoğlunu süzerken, bir yandan da Düldül dağınabakıyordu. Yıllarca bu dağları, şu ovaları titretmiş kişi, bukemikleri dışarıya fırlamış zayıf, üfürsen yıkılacak kişi miydi?Bayramoğlunun gür kaşları vardı. Bu salkım saçak gür, akkaşlarınınaltındaki çukurakaçmışkıvılcımlı yeşil gözleri tıpkışu ilerdeki budağa konmuş şahinin gözlerine benziyordu. Buuzun, tel telaksakallı, incecikkişininelleri insanıkorkutacakkadarkocamanvegüçlüydü.Bacaklarındakisolmuş,eprimişeldokuması şalvarının paçaları, cep ağızları dökülmüş, liymeliymeolmuştu.Ayağındakihamçarığıbellikikendisidikmişti.Çizgilimintanıtertemizgözüküyor,sabunkokuyordu."Bana Karadağlıoğlu Murtaza derler..." dedi Murtaza Ağaalçakgönüllü, adını söylemekten utanır bir havayla. "GeçendebizimKürtRüstemlesenikonuşuyordukBayramoğlu.Bendeoanda içime doğdu, ulan, dedim Rüsteme, bizim gözümüz körolmuşdadünyayıgörmüyoruz,dedim,savaşbittiktensonra,oyiğidi biz, dedim, kuyunun dibindeki taş gibi unuttuk gittik,dedim.Buhakka revamı, bu, insanlığa sığarmı, dedim.Ben,dedim, işte o unuttuğumuz ulu yiğit, gazi Bayramoğlunugörmeyegidiyorum,dedim.""SağolAğa."Bayramoğlu bir tuhaf, sorular sorarcasına Murtaza Ağanıngözlerinin içine bakıyor, Murtaza Ağa da gözlerini ondankaçırmakzorundakalıyordu.Onunsagözleri,Murtazagözlerininereye çevirirse çevirsin gelip onun gözlerini buluyordu.Bayramoğlu biliyordu ki bu Ağalar bir çıkarları olmadan, birgördürecekleri bulunmadan, onun yanına uğramazlardı.Murtaza da onun bu duygusunu anlıyor, bu seferlik onunüstüne varmak istemiyordu. İnce Memed işini ona bu kezaçmayacak, eğer o açarsa, İnce Memede hiç önem vermezgözükecekti.Kahvelergeldi,dumanlı,kokularıtemizhavayayayılarak...Eski günlerden, Kurtuluş Savaşından, Kurtuluş Savaşınakatılmış eşkıyalardan, Karayılandan, Kürt Süleymandan, Gizik
Durandankonuştular."Ben," dedi Bayramoğlu alçakgönüllü, ağırbaşlı, "benKarayılanı da, Kürt Süleymanı da, Gizik Duranı da tanıdım.Karayılan yiğit, yürekli, düşünmesi kıt bir kişiydi. KürtSüleymanonunbacısıHaneyleevliydi.Asılakıl,asıleşkıyaKürtSüleymandı.KarayılanıFransızlarakarşıdövüşegötürenoydu.Koca Fransız ordusunu perişan eden... Gizik Duran akıllı biradamdıamakurnazlığınınkurbanıoldu.Osağkalsaydı,bütünÇukurovayışimdiyekadaralır,kendisineçiftlikyapar,kendisinide bu çiftliğin başına hükümdar ilan ederdi. Arif Saim onunyanındaçocukoyuncağıkalırdı.ArifSaimide iyi tanırım.BenFransızlarıntarafınageçeyimdiyebanayapmadığınıkoymadı.""Bayramoğlu," diye sordu Murtaza, "sen niye bu dağlaraçekildinkaldın?"Bayramoğluusuldangüldü."Bir eşkıya ya sonuna kadar eşkıya kalır, ya da benim gibiölür. Savaş bittikten sonra ben kendi kendime dedim ki...Birlikte savaştığımkişilere karşı eşkıya olupdövüşemem.BenMustafa Kemal Paşanın emrinde düşmana karşı dövüştüm, obaşa geçince ben ona karşı gelemezdim. Gittim Doğan Beye,benköyümeçekiliyorum...Obana,iyiyaparsın,dedi,obeni,obenimnedediğimianladı.AmabuArifSaimleKılıçAliyakamıbırakmadılar. Aman sana çiftlik, aman sana mülk... Aman haaman...""Niçinkabuletmedinki?""Budabirçeşiteşkıyalıkolurdu,başkabiçimdebireşkıyalık...Niçin veriyorlardı bana o malı mülkü, ben ne yapmıştım ki...Birkaç kurşun yakmıştım Fransıza karşı öyle mi, bizimcandarmalara karşı yakacağımız o birkaç kurşunu düşmanakarşı yakmıştım. Benim işim eşkıyalıktı, ha şuna sıkmışımkurşunu,habuna...""OkadardadeğilBayramoğlu.""Okadar,okadar,"diyedirettiBayramoğlu."Onlar,çiftlikleri,paraları, malı mülkü eşkıya Bayramoğluna veriyorlardı. Bak,Murtaza ağa, beni dinle, sen de bugün bana, benim içingelmedin, eşkıya Bayramoğlu için geldin. Sağ ol, var ol ama,konuğumsun,başımüstündeyerinvar,beneşkıyalığı,elimden
tüfeği bıraktığımdan bu yana, Kürt Rüstemin dışında, çetearkadaşlarım da içinde, o gün bugündür bana kimseuğramadı...İlksenuğradın,söyleneistiyorsun?"Murtaza Ağa köşeye sıkışmıştı. İçindekini söylese bütüntasarılarıyatar,Bayramoğlubirdahaonunyüzünebakmazdı."Benbir şey istemiyorum,"diyekesinkonuştuMurtazaAğa."Yalnız be yalnız seni görmeye geldim. Senin gibi bir adamı,benimgibibiradammeraketmezmi?Düşmanabirtekkurşunatmamışlar, düşman gelince karılarının eteklerinin altınasığınmışlar kahraman, gazi oldular, dünyanın malını mülkünüaldılardaseningibibiradamda,hiçbirmecburiyetliğiolmadığıhalde ırgatlığasoyundu.Sendağdan indiğin,hiçbirşeyikabuletmediğin sıralar, senin hakkında neler neler söylemediler.Senin Düldül dağında bir saray hazinesi kadar hazinenolduğunubiliyormusun?""Biliyorum.""SeninÇukurovayaırgatlığayalnızbeyalnızhazineniörtmek,kendinibeşparasızgöstermekiçingittiğinidebiliyormusun?"Bayramoğluince,çocuksubirgülüşlegülüyordu."Biliyorum.""Onbeşyıl,bizimKürtRüstemedeinanmadılar,onunsırtındaşerbet satmasını da, parasını saklamak için yaptığını söyleyipdurdular. Ha bu yıl çıkaracak hazinesini Kürt Rüstem, hagelecek yıl çıkaracak da hanlar hamamlar, çiftlikler alacakderken, aradan yıllar geçti veKürtRüstemin sırtındanmeyanşerbeti güğümü inmedi. Kürt Rüstem onları umut kırıklığınadüşürünce de, onun hazinesinden umutlarını kesince defıkarayabirdüşmanoldular,birdüşmanoldular,nereyegitse,neyapsaonunladurmadanalayetmeyebaşladılar.KürtRüstemde aldırmadı, o da onların alaylarına katılıp kendi kendisiylealayetmeyebaşladı.""BiliyorumAğa.Yiğit adamdır, sağlam, güçlü adamdır Rüstem.Ben onunla
yıllarca dağda gezdim, onun hiçbir zorluğun altında kalmadığını gördüm.Böylesine ermiş huylu, iyi, yürekli, akıllı adamı bu yaşıma geldim dahagörmedim.O istese bir kasabanın yarısını bir gecede doğrar.Öyle çevik, öyleattığınıvururbiradamıdagörmedimdaha.SöyleAğaneistiyorsun?"Gözlerini gene onun gözlerinin içine dikti. Öteki gözlerini
kaçırıyor, kaçırıyordu ama, bir türlü başaramıyor,Bayramoğlunun çelik gözleri sonunda geliyor, onun gözlerineyapışıyordu."İnce Memedi mi soracaktın bana Murtaza Ağa?" diyeyumuşacık,anlayışlı,hoşgörülüsorduBayramoğlu."Yok," dedi sapsarı kesilerek Murtaza. Onu nasıl dayakalamıştıbuhinoğluhin,insanınyüreğininiçiniokuyordu...Birdenkendinitoparladı:"TopalAliyiduydunmu?"diyesordu.Buda,sözübaşkayöneçekmesideparaetmedi."Bilirimonu,"dediBayramoğlu. "Beneşkıyaykenbenimöylebir adamım olsaydı, bütün dünyaya eşkıya değil, padişaholurdum.""Eyvah!"diye inlediMurtazaAğa.Ardındandaçabukçabuk,bir solukta Topal Aliyle olan macerasını olduğu gibi, ne bireksik,nebirfazlaanlattı."Ona iyi davranmamışsın," diye üzüntüsünü belli ettiBayramoğlu. "Öylesi insanlar bu dünyaya bir kez gelirler.Hiçböyleinsanlarakıyılırmı?""Kıydıkişte,"diyeinlediMurtaza."Bak Murtaza, olmuş bir kere, benden bir öğüt istiyorsan,mademkibudağbaşındakievimezahmetedipgelmişsin,sanabir öğüt vereyim de sözümü iyi dinle, sen İnce Memeddenkorkma, bundan sonra, tatlı canını seviyorsan Topal Alidensakın. Molla Duran Efendi de canını sakınsın ondan. İnceMemedegelince..."Murtaza Ağa kulak kesilerek bekledi. Bayramoğlundan İnceMemedidinlemeyecanatıyordu.Buumutetmediğibirfırsattı."İnce Memedi görmedim ya, duydum. Ben ona şaşıyorumMurtaza Ağa. Dediklerine göre küçük de bir çocukmuş. Benkendimibildimbilelibuadamkadarmilletintapındığıbirinsangörmedim. Bu millet ne Köroğlunu, ne Çakırcalıyı, ne GizikDuranı, ne Kırkgözün şehit ermişlerini, hiç, hiçbir kimseyi bukadar sevip böylesine ermiş mertebesine yükseltmedi.Şaşıyorum,nevarbuçocukta,neyaptıdamilletonubukadarsevdi,anlamadım.Yaşlı,birayağıçukurdaAbdiAğayıöldürdü,odaişmi?"Biz,diyecekti,bizböylekaçtane...Vazgeçti.
"Duydum ki, yıllarca bir delikte saklanmış saklanmış dageçende Ali Safa Beyi öldürmüş, sonra da gene yitiklerekarışmış gitmiş. Ne oluyor, ne bitiyor anlamıyorum. Benimbildiğim bir eşkıya elinden silahını bırakır bırakmaz yaöldürülür,uzunsüreyaşayamaz,yadaKürtRüstemgibi,benimgibi elin diline pelesenk olur, ırgat olur, ırgatlıkta da rahatbırakmazlar, maskara olur. Ben bu küçücük çocuktaki sırrıhikmetianlamadımgitti."Bayramoğlu, İnceMemedi çokmerak etmiş, onun yaşamını,eşkıyalıkmacerasınıbaştansonakadaröğrenmiş,onungizininiçindenbirtürlüçıkamamıştı."Çakırcalıyıbiliyormusun?""Birazduydum.""Ondört yıl dağlarda kocaOsmanlı ordusuna karşı dövüştü.Ordular yendi. Padişah onu dört kez bağışladı, düze indirdi.Çakırcalı Efe düzde, her inişinde iki yıl kalamadı, dağa çıktı.Millet onu rahat bırakmadı. Çakırcalı eşkıyalık yapmakistemiyor, eşkıyanın bir gün, önünde sonunda bir kurşundangideceğini biliyordu. Onun için de en küçük bir fırsatta düzeiniyor, ardından da gene dağa çıkmak zorunda kalıyordu.Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz, onun sözüdür derler. Ya dakadimsözdür.Doğrudur.Dağdaheranbirçalınındibinden,bircandarma kuşatmasından, ya da bir arkadaşından kurşunbeklersin. İnsan dağdayken her an kelle koltuğundadır. Eğerben silahı elimden bıraktığımda Çukurovaya inseydim, birçiftlik,malmülksahibiolsaydım,milletekarışsaydım,birkaçyıliçinde dağa çıkmak zorunda, erinde geçinde kalırdım. Düzdekalıp da doğru dürüst yatağında ölmüş eşkıya da yoktur. Bendüze inseydim, insanlara karışsaydım, bir kişi bir kişiyehaksızlık etmez miydi, ederdi. İşte o zaman milletin gözü debenim üstüme dikilirdi. Bir candarma bir köylüyü dövmezmiydi,milletingözüseninüstündeolurdu,albaşınabelayı.Budünya zulüm dünyası oldukça, böylece de kaldıkça milletingözü eşkıyalığa bulaşmış, haksızlıklara, zulmedayanamadıklarına inandıkları kişilerin üstünde olur herzaman.Şubeşevlikköydebilekocasındandayakyiyenkadın,anasındangözükorkmuşçocuk,candarmadankorkandelikanlı
hepgelirler,hiçkonuşmadanbenimgözümüniçinebakarlar.Buköyde bile dayanamadım, belki on kere tüfeği alıp dağaçıkmaya davrandım, günlerce kendi kendimle cebelleştiktensonraşeytanalanetedipoturdumyerime.Şimdiartıkrahatım.Şimdi yaşlandım. Şimdi artık kimse gelip de melul mahzungözlerimin içine bakmıyor. Benden umutlarını kestiler. SensorsanaKürtRüstemeşimdiyekadarkaçkeretüfeğialıpdağaçıkmaya kalkmış.Bir keresindebanageldi, tamkarar vermiş,üç gün üç gece ona diller döktüm de ancak yolundandöndürebildim. Üstelik o bir şerbetçi, onun kim olduğunukasabada bilmiyorlar, üstelik de çok dayanıklı bir adam o...Genede...""İnce Memed?" diye sordu Murtaza sıkılarak, bir açıkvermemeyeçalışarak."Onun işi bir tuhaf.Benimbu çocuğaaklımermedi.Gidiyor,yitip yitip yeniden ortaya çıkıyor. Bir eşkıya, benim bildiğim,hiçbir yere saklanamaz. Bu çocuk nereye saklanıyor, kimsaklıyor onu? Kimse bir eşkıyayı ondan bir şey beklemedensaklamaz.Gittibiryereçobandurdudiyelim,eşkıyalığaalışmış,hele İnceMemedgibi ermişlikmertebesine çıkarılmış bir kişikendisinisilipdebirköşedekalamaz.Enküçükbiryanlışlıkta,falancakediye taş attı diye, kapar tüfeğini, soluğudağdaalır.İnsanlarinsangibibireşkıyayıdüzdebırakmazlar.Sanabirşeysöyleyimmi,buİnceMemedin,İnceMemeddeolsasonuyok.Her eşkıya da, ne kadar yürekli olursa olsun, sonununolmadığınıbilir.GeçendedeAliSafaBeyivurmuş,dağakaçmışortadandayitmişgitmiş.""Birdahaortayaçıkmayacakmıdersin?""Çıkmamakiçinherşeyiyapacak.""Rahatbırakmayacaklarmıdersin?""Benim anladığıma göre bu İnce Memed öyle bir adam kikendikendinirahatbırakmayacak.""Yanineolacak?""OAliSafayıtanırmıydı?""Sanmıyorum.""Onuöldürmesiiçinbirsebepvarmıydı?""Bilemem.Benimbildiğim yoktu. Belki öldürdüğü ana kadar
onunyüzünügörmemiştibile.""Böyleadamlarvardır,onlarmecburdurlar.""Sen?""Benonlardandeğildim.""Onlar..?""Onlarıniçindeayrı,bambaşkabirateşyanar.Mecburateşidiro.İnceMemeddağaçıkmaya,AbdiAğayı,AliSafayıöldürmeyemecburdu.Sonunakadargidecektir.Bariaceleetmese...""Neyeaceleetmese?""Dağa çıkmaya... Dağda teşkilat kurmadan bir eşkıyayaşayamaz.""Halkonatapıyorya...""Tapsın...Yüzbinitapar,birtanesidüşmanolur,işteozamanyandı. Bir eşkıyanın bütün otlar, çiçekler, kuşlar, her çalı, heryaprak gözü olmalı. Kırk günlük yolda yaprak kıpırdasa, oburada duymalı, hile kapmalı. Köroğlu böyleydi de sonunakadaryaşadı.""OnundaTopalAlisivar,"diyeBayramoğlununağzınıaramakiçin konuştu Murtaza, tepeden tırnağa dikkat, onun hiçbirhareketinikaçırmayarak.Bayramoğludingin,azıcıkdüşündüktensonra:"Onda bir Topal Ali varsa eğer, Topal Ali gibi bir insan onueğertutuyorsa,İnceMemedehiçkimseningücüyetmez."O gece sabaha kadar uyumadan konuştular. Sabah olup dagün açılınca Murtaza Ağa getirdiği armağanları heybedençıkardı."Bunlar Kürt Rüstemin," dedi, yüzüne baktı Bayramoğlunun.BayramoğluRüsteminarmağanlarınıgülerek,gözleriyaşararakaldı."Bunlardabenden..."Bayramoğlu bu kadar güzel giyitlere, kırmızı postala çoksevindi.Çokmahcupolmuştu."Nezahmet,nezahmet,"diyordudabaşkabirşeydemiyordu.KasabayadönenMurtazaAğanıniçialıpalıpveriyor,birölümkorkusundangüvene,birgüvendenölümkorkusunadüşüyordu.Şunuiyiceanlamıştıki,BayramoğlukolaykolayİnceMemedintakibine çıkmayacaktı. O, hiçbir şeyi istemiyordu, köyünderahat ölmekten başka. Ama gene de belli olmazdı böyle
adamlar. Bir bakmışsın tüfeği kaptığı gibi tutmuştur dağlarınyolunu.Obiliyordukiinsanıniçindebirkurtvarsa,okurtkolaykolayölmez,uyuruyuruyanırdı.Bayramoğlunun içindekikurdundaölmediğini gözlemlemişti. Göz insanın aynasıdır.Bayramoğlunungözlerininçokderinlerindebirşeylereözlemi,yitirilmiş cennetigörürgibi olmuştu.Belkideyanılmıştı.Amaonungözleri insanıpeköyledeyanıltacağabenzemiyordu.Birinsanölmeden,kendisini, her şeyiyleböylenasıl öldürebilirdi,bunuMurtazaAğahiçbirzamananlayamayacaktı.Başını önüne eğmiş, yanına yönüne bakmadan, sankiyöresinde hiç kimse yokmuşçasına çarşıyı bir uçtan bir ucagidipgeliyordu.Tanıdığıbirsesleirkildi:"Ne oMurtazaAğa, ne buhal, dalmış gitmişsin, üç seferdirönümdengeçiyorsun,gözündünyayıgörmüyor."Karşısında durmuş ona bakan eli kırbaçlı adamÇiçeklideresindenMahmutAğaydı."Vay Mahmut Ağa, sen misin? Ben de günlerdir nerededirMahmut kardaşımız diye seni düşünüyordum. Halil Beyinevinde seni bir gördüm, o hayhuy içinde bir yitirdim.Nerelerdesin kaç gündür?" Koluna girdi, köprüye aşağıyürüdüler. "Duydun, gördün olanı biteni. Ne oluyor, neleroluyor böyle? Bu adam, bir ayağı çarıklı köylü çocuğu almışbaşını açmış kanatlarını yıkıp yakıyor, adamlarımızı öldürüpgidiyor.Bugidişlebukasabadaadambırakmayacak.ÖnceAbdiAğa, ardından zavallı Ali Safa, onun arkasından AnavarzakaplanıTalipBey,neolacakbuböyle,TalipBeygibibirkaplannasıl öldürülebilir, arkasında bu kadar eli aşireti, yanındakaplangibicengaverleri,ordusuvarken?""Öldürülür.Bir insan o kadar zalim, ırz düşmanı, oğullarınınbile karılarına sülük ederse öldürülür. Onu öldürmekten debeter etmemişlerse yanlış etmişler. O kendisini Anavarzakaplanıdeğilde,AnavarzaAllahıilanetmişti,öldürülür.""Bu baş belası, bu İnceMemedne olacak, o bizi, dağlardaninsin de teker teker öldürsün diye, böyle bekleyecek miyizkurbanlıkkoyunlargibi?""Kim,kim?"
"İnceMemed.""Eeee,neolacakİnceMemed?""İnceMemed işte... Hepimizi öldürmeye ahdetmiş. Seni bileöldürecekmiş.""Benimi,nasıl?""Bayağı. Abdi Ağa, Ali Safa Bey, Talip Bey gibi gözlerinden,hemdetamgözbebeğininortasındankurşunlayarak...BenTalipBeyin, o Anavarza kaplanının ölüsünü gördüm, iki gözü deparamparçaydı. Her iki gözünden de birer kurşun girmiş,ensesinden çıkmıştı. Aman Allah... Aman Allah göstermesinböylebirölümü,düşmanbaşınavermesin.AliSafamndabeyniduvarayapışmıştıolduğugibi."MahmutAğaonunsözünükesti:"Dur Murtaza," dedi. Durdular, karşı karşıya geldiler. "TalipBeyiİnceMemedöldürmedi.Bunuböylebil.""Yakimöldürdü?""Oğulları... Bir de Kerem. Köylülerle bir olup babalarınıöldürdüler. Bunu da herkes biliyor. Bütün köylüler, Anavarzaovasında övünüp duruyorlar, kaplanı öldürdük diye. Sizin dekorkunuzdan işinizegeliyor İnceMemedinüstüneatmak.Kimİnce Memed de onun üstüne atıyorsunuz her şeyi,büyütüyorsunuz.AliSafaBeyideİnceMemedöldürmedi."MurtazaAğapantolonunuçekiştirdi,bıyıklarıylaoynadı:"Sen,sen,sennediyorsunMahmutAğa?OİnceMemedki...Ben Talip Beyin ölüsünü gördüm, tam iki gözlerinden... BunuyalnızİnceMemedyapar,huyudur.Budamıyalan?""Yalan," dedi Mahmut Ağa soğukkanlı. "O İnce Memeddediğinizbirçocuk.Eşkıyalıknerde,onerde,birgaribano."Murtaza Ağa öfkeleniyor, öfkesini belli etmemek için deelindengeleniyapıyordu."Yahu, yahu Mahmut Ağa, sen nasıl bir sözler söylüyorsunöyle? Ağzından çıkanları duyuyormusun öyle? Bütün kasaba,bütün Adana, şu dağlar, ovalar, o canavarın korkusundanuyuyamıyor.Herkesyedisindenyetmişinecan telaşesinde, sennediyorsun...""Sizkorkuhastalığınatutulmuşsunuz."Murtaza Ağa artık ona kızdı, ağzına geleni söyledi.Mahmut
Ağadaonunkızgınlığınaondandahadasertbiröfkeylekarşılıkverdi. Biribirlerine ağza alınmayacak sözler söyleyerekköprününüstünekadargeldiler.Köprünün üstüne gelince sustular, korkuluktan eğilipaşağıdaki suya baktılar. Murtaza Ağa yavaş yavaş yatışıyor,kızgınlığı diniyordu. Mahmut Ağa da ona, bu can telaşındakiadamaacımıştı."Gerçektensenbuadamdanbukadarkorkuyormusun?""Herkes korkmalı ondan sağdıcım, yılanın başı küçükkenezilmeli. Yoksa iş büyüyecek. Bu adam yarın öbür gün başınaipten kazıktan kurtulmuş ne kadar adam varsa toplayacak...Bütün dağlar, bütün ova yoksulluktan, açlıktan kırılıyor, açköpeklerdefırınlarıyıkarlar,senbunubilmiyormusun?""Bilirim.""Benimkorkum,benimderdimbuişte.Benherzamanderimkiyılanınbaşıdahaküçükkenezilmeli.""BuyılanİnceMemeddeğil,obirhiç,birzavallı,başıbelayagirmişbiradamcık.""Öyleyse Kozan mahpusanesinin kapısını bir gece açıp dabütün mahpusları dışarıya kim salıverdi, salıverdi dearkasındanmahpusaneyikimateşledi?""İnceMemedolamaz.""Yakim?""Onunorasınısenbilemezsin.""Kim?""Yakındakimolduğunusanaöğrenirim.""DemeksenİnceMemedihiçbirşeysaymıyorsun?"MahmutAğaonunkolunagirdi,okşarcasına,dinginbirsesle:"Yahu Murtaza, siz aklınızı yitirmişsiniz korkudan. Dağlareşkıyadolu.Herbirisikaplangibiadamlar.HerbirisibinİnceMemededer,sizvarsadaİnceMemed,yoksadaİnceMemed...Yanlış,olmaz,olmazböylebirşey."Kasabaya yöneldiler, taş köprünün yokuşundan ağır ağıraşağıyaindiler.MahmutAğahepasıksuratlı,zamanındanöncekırışmış,uzunyüzlü,çokkonuşmayanbirkişiydi.Onunyüzünüilkgörenlerbirürpertigeçirirlerdi."BakMurtaza, sanabirşeysöyleyimmi, şu İnceMemedvar
ya,şimdiatabiner,yanımadakimseyialmadandağaçıkar,onuyarınkulağındantutaralırsanagetiririm.""Ne?Doğrumusöylüyorsun?""Niyeşaştınokadar?""Şaştım.Çokşaştımhemde.""Neden?""Dünya biribirine girdi. Ankara karıştı. Adana ayağa kalktı,Yüzbaşı yataklara düştü, Arif Saim Bey bile bunun içinkasabaya geldi, candarma alay kumandanı bile... GünlerdirTürkiyede İnce Memedden başka bir şey konuşulmuyor,neredeyse ordu çekilecek Toroslara, sen de tutmuşsun, İnceMemediyarınkulağındantutaralırgetiririmdiyorsun!""Alırgetiririm,hemdeyarın.""Öyleyseniyealıpgetirmedinşimdiyekadar?""YapmaMurtaza,"dediMahmutAğa."Yapmabekardaşım,hiçolmazsa sen böyle söyleme. Bir gün olsun beni anımsayıp da,buİnceMemed işineolacakdiyebanabirAllahınkulusordumu? Ben mi gidip onlara yalvaracaktım, İnce Memedikulağından tutup getireyim diye? Şu kasabada bir haftadırdolaşıpduruyorum,birkişigeldidebanabirşeysordumuİnceMemedhakkında,söyle?""Sormadık.DemekbuİnceMemedişibukadarkolay.""Bana bak Murtaza," diye onun kolunu tuttu Mahmut Ağa,"senbenitaaeskilerdentanırsın,dahaçocukluktan...Babamlasizin eve geldiğimiz günlerden bu yana. Söyle, şimdiye kadarbenhiçzortattımmı?"MurtazaAğabirazdüşündü."Hayır,haşa...Sen..."Kasabayageldiler,çarşınınucundadurdular."Sen bu gece bizde kalacaksın. Hüsne Hatun seni yemeyebekliyor. Bizde geceleyeceksin. Atın nerede bağlı? Atını da algetir.Hemkonuşur, hemde dertleşiriz. Sen haklısın. Biz senihiç düşünmedik. Biz adam olmayız. Korku bizim hepimizidelirtmiş.SenduydunmuhiçArifSaimişini?""NeolmuşArifSaime?""O, Paşayı öldürecekmiş. Öyle bir hazırlık içindeymiş.Dağlardaki Çerkeslerle birleşmiş, İngilizlerle, Fransızlarla
anlaşmış. Olacak iş mi bu? Sen Arif Saimi yakından tanırsın,böylebirişiyapabilirmi?"Ohiçgülmemiş,gülmenedirbirkerebilebilememişadamınyüzündenbirgülümsemegölgesigeçti:"Geç," dedi, "kim bilir, hangi düşmanı uyduruyor bunu ArifSaimin...Akşamakonuşuruz."EliniMurtazaAğayauzattı,arkasınıdöndü,azilerdekisaracındükkanınagirdi.MurtazaAğa,ÇiçeklidereliMahmudakarşıtakındığıtavırdandolayıkıvançlıydı.O,İnceMemedikulağındantutupyarınsanagetiririm, dediğinde coşmamış, onun üstüne gitmemiş,soğukkanlılığını yitirmemişti. Doğruydu, bu kasabada İnceMemedinişinibitirecekbirkişivarsaodaMahmuttu.Şimdiyekadar onu niçin hiç kimse, o cin fikirli Zülfü bile akıledememişti? Oysa böyle bir yiğit, gözü kanlı bir kişikarşılarındadurupduruyordu.Hemdehaphazır İnceMemediöldürmeye,şanınaşankatmayagönüllü.EvevardığındaHüsneHatunonumerdivenbaşındakarşıladı:"HoşgeldinAğa...İyihaberlermi?"Yüzü rahatlamıştı. Son günlerde de Hüsne Hatun onu hiçböyledingingörmemişti.Odasınagirdi,sedireyayıldı."İyihaberlerHatun."Derin bir soluk aldı. Neredeyse dinginliğindenuyuyuverecekti."Biz eşeğiz Hatun. Gözümüzün önündeki koskoca dağıgörmüyoruzda,gidipArabistançölündeçöparıyoruz.Yaprağıgörüyordauluağaçlıormanıgörmüyoruz.Bizeşşeğiz.Hemdeeşşeoğlueşşekleriz...""NeolduAğa?""Biraz önce Çiçeklideresinden Mahmutla konuştuk. İnceMemedi o, bir kibrit çöpü kadar bile görmüyor. Bu kadarkorktuğumuzdandolayıbizimlealayediyor.OİnceMemedmi,diyor, yarın giderim dağa, kulağından tutar alır getiririm,diyor.""Alırgetirir.""Bizegücenmiş.""Gücenir,hakkıdavar."
"Benhiçoralıolmadım,üstünedevarmadım.AnladımkiİnceMemedi öldürmeye, namına nam katmaya can atıyor. Bizistemesekdeo İnceMemedi yakalamayagidecek.Anladığımagörehazırlıklarınıbileyapmış.Onundağdaikideeşkıyaçetesivar,öldediğiyerdeölen,kaldediğiyerdekalan.AnlamıyorumHatun,buadamlarbuişlerinasılbeceriyorlar.ÜstelikMahmutAğa benden de, bu kasabada herkesten de çok mürekkepyalamışbirkişi.""Onlar doğduklarından bu yana can pazarındalar. İşleri bu,adam öldürmek, adam korkutmak. Ona göre yetişmişler.Bilmiyormusunşimdikiçiftliğininasılaldığını.Kimyapabilirdibuovadaonunyaptığını.""Öyleysebuadam için iyihazırlan.Öylebirşölençekelimkiona,gözlerikamaşsın.""İnceMemeddendeonahiçbirsözetmekyok,öylemi?Kendiaçarsaonunlafını,neala,öylemi?""O duramayacak, kendiliğinden açacak. Can atıyor İnceMemediöldürmeye."Mahmut Ağa Torosların en soylu ocaklarından birisindenolurdu.Babasıonuokusunbüyükadamolsundiye,Adanalara,İstanbullara göndermişti.O da elhak okumuştu.KasabadahiçkimseonunToroslara,buçetinyaşayışa,bukadarokuduktan,büyükşehirlerdeyaşadıktansonradöneceğinihiçsanmıyordu.Oysa, babası ölür ölmez o hemen köyüne dönmüş, aradan birhafta geçmeden de arkasından dişlerine kadar silahlanmış onbeşatlısıylakasabayainmişti.Dahaogünkasabada,babasınınmezarınasövdüğüsöylenenbirisiniatınaçiğnetereköldürmüş,hiçbir şey olmamış gibi de atını sürmüş, kasabadan çıkmışgitmişti.Buolaykasabadahiçbirzamanunutulmamış,bundansonra o, atına adam çiğneten Mahmut Ağa olarak anılmıştı.Atına adam çiğnetenÇiçeklidereliMahmut Ağaya babasındançok para, çok mal mülk kalmış, o da bunların üstüne,babasındanda,dedesindendeçokservetyığmıştı.Zenginliğinibabasından,dedesindengelenekonomikdüzeneborçluydu.O,budüzenidahadageliştirereksürdürmüştü.Budüzen ovada, özellikle Akdeniz kıyılarında pek bilinmeyen birdüzendi. Örneğin, Ağa bir köylüye genç bir kısrak veriyordu.
Anası ölmez, karı yarıya oluyordu. Köylü kısrağa bakıyor,yemliyor, tımarediyorduevinde.Diyelimkibukısrakzamanlaaltıtaykulunluyordu,bualtıtayınüçüköylününüçüdeAğanınoluyordu. Anası da her zaman Ağanındı. Ana kısrak öldü,diyelim. Köylü bunu ödemek zorundaydı. Böylelikle Ağa, birsürü köye, yüzlerce, binlerce kısrak, inek, koyun, keçidağıtıyordu.Onyıl,onbeşyılsonraAğanınköylerdeatyılkıları,koyun, inek, keçi, tosun sürüleri oluşuyordu. Köylü kendipayına düşeni de Ağadan başka kimseye satamazdı. Ağanınistediğipahayaonavermekzorundaydı.Mahmut Ağa, okumuş adam, bu düzeni geliştirmişti. Köylerüstündedüşünmüş,neredeengüzelatyetiştiriliyor,oköylerekısrak vermiş, neredeengüzel keçi, koyun, inek yetiştiriliyor,oraya keçi, koyun, inek vermişti. Ondan önce babasının,dedesinindevrinde işler başkaydı ve kısraklar, inekler, keçilerkarmakarışıkdağıtılıyordu.BöylelikleMahmutAğasoyluatlar,boğalar, inekler, keçiler yetiştirmişti. Dağlarda, Çukurovadayılkı yılkı atları, koyunsürüleri, inek sürüleri vardı.VeheryılbusürülerHalebe,Adanaya,İstanbulagötürülüpsatılıyor,altınolarakdaMahmutAğanınkasasınadönüyordu.Buovadaensoyluatlarabinen,ençekinilen,encömertkişioydu. Astığı astık, kestiği de kestikti. Atına adam çiğnetmeyihuyedinmişti.Bundandolayıdakimseondanhesapsoramazdı.İsterse, öldürdüğü kişinin karısına, çocuklarına, akrabalarınabirkanpahasıöderdi.Sonra Adana Valilerinden birisi onun bu ününü duymuş,MahmutAğayı,bunasılbiradamdırdiye,yanınaçağırmış,odagitmemişti. Vali, isteğini birkaç kere yinelemiş, Mahmut Ağaaldırmamıştı. Buna çok kızan Vali de, bir Yüzbaşınınkomutasındaki candarmaları Çiçeklideresine göndermiş, o daevdeMahmut Ağayı bulamamıştı. Yüzbaşı dağlardan Adanayadönerken bir konakta Mahmut Ağa onu çevirmiş, yakalamış,"Buyur Yüzbaşım, ben Mahmut Ağayım," demişti. Yüzbaşıyıbirkaç gün yanında alıkoymuş, ona görülmedik şölenlerdüzenlemiş,birazdacebinedişkirasıkoyarak,"ValiBeyeselamsöyle, ben Devlete asi değilim, kendi isterse buraya gelsin,birkaç gün bu cennet dağlarda konuğumuz olsun, başım
üstündeyerivar,"demişyollamıştı.Bundan sonra da Vali Adanadan ayrılmış, bu iş de buradakalmıştı.AmaMahmutAğabirkerekuşkulanmış,bundansonrahep tetikte kalmış, bir subayı, tahsildarı, hükümet adamını,kuşkulandığı kişileri öyle kolay kolay dağlara sokmamıştı.BirinciDünyaSavaşınakadarkendidağlarında, kendihalindeyaşamınıalçakgönüllüsürdürmüştü.BirinciDünyaSavaşındaçokzorlukçektiMahmutAğa.Azbirsürededağlaraskerkaçakları,eşkıyalarladoldu.Bunlarköyleribasıyor,talanediyor,karşıgelenleriöldürüyorlardı.BuyüzdenMahmut Ağa adamlarını çoğaltmak zorunda kaldı. Bunun içindeçokparagerekiyordu,birkısımadamlarınıayırıp,Çokyazıkki, hiç istemediği halde soygunculuk yaptırdı. Bu iştensıkılıyorduya,neyapsın...AdamlarıMaraş,Kayseri,Çukurovayörelerinekadarsarkıponaçokganimetlergetirdiler.Köylülerle de başı belaya girmişti. Kimi köyler, ellerindekikeçileri, koyunları, sığırları yemiş bitirmişler, onu da askerkaçaklarının üstüne atmışlardı. Mahmut Ağa, geniş biraraştırmayaptırdı.Eşkıyalar,kaçaklarbirkaçhayvanalmışlardıya, onun hayvanlarını yiyenler çoğunlukla aç kalan kendiköylüleriydi.Buolaylardüzeninbozulmasıdemekti,budaonudelidivaneediyordu.Sorunukökündenkesmekgerekiyordu.Bir gün atına bindi, arkasındaki silahlı adamlarıyla dağlarınyükseklerinde bir koyağa kurulmuş ormanlık Sakızlı köyünegitti. Köye girdi, köy sanki bomboş, onu ne bir kimsekarşılamaya çıktı, ne de bir kimse köyün içinde gözüküyordu.Köy yıllar önce bırakılmış gibiydi. Sakızlı köyü soylu keçileryetiştirenbir köydü.MahmutAğaburanınkırmızı, uzun tüylükeçilerinin damızlığını taa uzaklardan, kucak dolusu paralardökerek getirtmişti. Her birisi iri, çok sütlü keçilerdi. Veköylüler bütün bu değerli keçileri kesmiş yemişler, bu güzel,altınrengindekikeçilerinkökünükurutmuşlardı.Köyün ortasındaki büyük kamalak ağacının altında atındanindi, ağacın dibinden kaynayan suyun kıyısındaki bir kayanınüstüne oturup filintasını kucağına aldı. Yüzü cehennem gibiolmuştu."BanaMuhtarMusayıalıngetirin."
Muhtar Musa iki silahlı adamın ortasında süklüm püklüm,ellerini karnının üstünde kavuşturup öne bükülmüş geldi.Ağanın,hiçkimseninyüzünebakamıyordu.Eldokumasışalvarıyama içindeydi, mintanının yırtıklarından kılları dışarıyafırlamıştı. Ayağındaki çarıksa yepyeniydi ve kırmızı keçiderisindenyapılmıştı."Köydehiçbirkeçikaldımı,birtanebile?"Musa başını kaldırmadan büzülmüş, duyulur duyulmaz birsesle:"Kalmadı,"dedi."Birtanebile?""Kalmadı.""Hepsinisizmiyediniz,benimkeçilerimin?""Bizyedik.""Eşkıya,kaçak?""Sayendebuköyekimseuğrayamaz.""Niçinyediniz?""Çokdayandık yememek için.Açkaldık.Bir ay, iki ay, üçaydayandık.Sonrabirtanekestik...""Ondansonra?""Geneacıktık.""Sonra?""Genekestik.""Sonra?""Bütünkeçilertükendi.Sonkeçiyideüçgünöncekestik.""Şimdi?""Açız."Mahmut Ağa ayağa kalktı, oradakiler onu atına binecek,MuhtarMusayı çiğneyerek öldürecek sandılar. Oysa, hiç öyleolmadı.MahmutAğayumuşacıktı,nekadaryumuşakolabilirseböyle bir adam, o kadar yumuşaktı. Usulca yerinden kalktı,Musanınyanınagitti."Başınıkaldır!"diyebuyurdusoğukbirsesle.Musakorkuyordu,usulusulbaşınıkaldırdı."Bugün, bu köyden çıkıp gideceksiniz. Bir tek kişikalmayacak. Yarın gene geleceğim, eğer bir tek kişi bilekalmışsabuköydeatımaçiğnetereköldüreceğim.Anladınmı?"
"Ağam kıyma bize. Bizi yerimizden yurdumuzdan etme. Okeçileri yetiştirenbizdik.Gene yetiştirir, bir keçinin yerineüçkeçiveririz.Bağışlabizi.""Yarınbuköydekimseyigörmeyeceğim."Buyruğukesindi.MahmutAğaüçgün sonraköyedöndüğündeköybomboştu.Adamlarına evleri teker teker arattı. Köyde üç yaşlı köpekle,yaşlılıktan ayağa bile kalkamayan bir karıkocayı köyündışındakikeçiağılınasığınmışbuldular.Ağayagetirdiler."Sizniyegitmediniz?"Büzülmüş, çok da temiz giyinmiş karıkoca, ona hiç karşılıkvermediler.MahmutAğaüstelemedi.Buyaşlıkişilereçokacımış,gözleridolmuştu."Bunları alın, atlara bindirin, bizim köye götürün. Yoldaihtiyarlarıinciteyimdemeyin.İyibakınonlara.Şuköpekleridegötürün.Köpekleredeacıdım.Açkalırlarburadazavallılar."MahmutAğanınyaşlıkarıkocaya,üçköpeğegösterdiği iyilik,yumuşak yüreklilik birkaç gün içinde bütün dağ köylüklerineyayıldı,kasabadabileduyuldu.Herkesondanövgüylesözetti.Sakızlı köyünün sürülmesi üstüne, hiçbir köy, hiçbir kişibundansonra,açlarındandaölseler,birdahadeğilsığır,keçi,birtavukbilekesipyemediler.Muhtar Musa köylülerinin önüne düşüp onları Çukurovayakadarindirdi.Zorolmuştuonlarıköylerinden,atamezarlarınınbulunduğu yerden koparıp almak. Ama başka hiçbir umaryoktu, gitmeliydiler. Direnmeye çalışan birkaç kişinin dedirencini bütün köylüler bir olup kırdılar. Ve çığlık çığlığayollaradüştüler.Ağıtlardandağlaryankılandı.Kasabayageldiklerindebitkindiler.Köprününaltınakondular.Onlarınmaceralarınıduyanlar,ellerindennegelirseundanun,yağdanyağ,bulgurdanbulguryardımettiler.Ne yapacaklarını bilemiyorlardı. Genç erkeklerinin hemenhepsi savaşa gitmişlerdi. Muhtar Musa gibi yaşlılar da bubeladan nasıl kurtulacaklarının yolunu düşünüp duruyor, birçıkaryolbulamıyorlardı.Köprünün alt başındaki hayıtların arasında ancak on gün
kadar kalabildiler. Kasabada iş yoktu. Muhtar Musa, çokeskilerde Çukurovaya yanaşmalığa inmişti. Anavarzaovasındaki çalıştığı köyü anımsadı, göçlerini ovaya çektiler, oköyü buldular. Köylüler onlara samanlıklarını verdiler. Çokyağmuryağdıoyıl.Çokyoksullukçektiler.Ovanındurumudaiyideğildi.Çokçocuklarıöldü.Köyünyakınında,buradanCeyhanırmağınakadarkaraçalılık,kamışlık, zıncarlık bir toprak parçası uzanıyordu. Orada biraçıklık bulup ilk huğlarını, Talip Beyin onlardan hiçbir paraalmayarak verdiği kamışlarla, otlarla kurdular. Neleri var,neleri yoksa sattılar. Kazma kürek, orak, tahra, balta aldılar,kök sökmeye başladılar. Çoluk çocuk, yediden yetmişe,dişleriyle tırnaklarıyla işe girişmişlerdi. Bir dev çalışmaylakaraçalılıktan o yıl ekecekleri kadar bir tarlayı çıkardılar.Köylülerin de yardımıyla ektiler biçtiler. O yıl, hemen hepsisıtmayayakalandı.DağinsanlarıöylekolayÇukurovanıninsanıeriten sıcağınadayanamıyorlardı.Yaşlılarınepeycesi sıtmadanöldüler. Ama dayandılar. Her yıl karaçalılıktan, zıncarlıktan,kamışlıklardantarlaçıkarmayısürdürdüler.Çukurovainsanlarıkendilerinibildibileliböylesiçalışkaninsanlarıgörmemişlerdi.Şaşkınlıktan parmaklarını ısırdılar. Köylerinin adını Yalnızyurtkoydular.Yalnızyurdunköylüleribüyümüş,çentikçentikolmuşelleri, yırtılmış kapkara kesilmiş, avurdu avurduna geçmişyüzleriyleötekiköylülerarasındahemenbellioluyordu.Karaçalılıktankurtarılmışbortoprakbireotuz,kırkveriyordu.Buğday, arpa, soğan, sebze, pamuk ektiler. Her köylü bukurtarılmış toprakta utku kazanmış bir kahraman gibidolaşıyordu. Atlar, inekler, koyunlar aldılar. At yetiştirmekteÇukurovada üstlerine kimse çıkmadı. Urfadan getirttikleridamızlıkkısraklarla soyluatlar yetiştirdiler.Veovadakiköyleriçindedeilktaştanevlerionlaryaptılar.Ötekiköylerdesokak,alanyokken,bunlardüzgünsokaklaryapıp,köyünortasınabirdealanaçtılar.Ovaköylerininhemenhiçbirisindecamiyoktu.Yalnızyurtköylülerialanortasına,hemdekerpiçtenbirdecamidiktiler. Yaz gelince, yaylaya da gitmeye başladılar. Hasatgünleri Çukurovaya erken inerdi, Yalnızyurtlular imeceyleürünlerini erken kaldırdılar, köylerini bomboş bırakıp yaylaya
Meryemçil beline çıktılar.Öbür yana, kendi köyleri yörelerineMahmutAğanınkorkusundangidemiyorlar,onunbaşlarınabiriş açacağından korkuyorlardı. Erkeklerinin çoğu savaştandönmemişlerdi.Dönenler de sakat, yarım, hasta kişiler olarakgelmişlerdi. Dönmeyenlere çok ağıtlar yakıldı. Yalnızyurdunkadınları büyük bir direnç gösterdiler. Güzel kadınlardı, kimiasker kaçaklarıyla, yakın köylerin, yaylaların delikanlılarıylaevlendiler.Azbirsüredeovalıgibiovalıolup,ovanınkurallarınaÇukurovalılargibiuydular.Mahmut Ağa da bu sıralarda dağlarda yel gibi esiyor,Çukurovaya çıkmış Fransızlara, onlarla işbirliği yapmışErmenilere karşı dövüşüyordu. Başına çok adam, çok eşkıyatoplamıştı. Dağlardan ovaya kadar iniyor, düşman güçleriniMercinde, Osmaniye altında bozguna uğratıyordu. Ünü degittikçe büyüyordu. Bir gün bir çarpışma dönüşü, düşmanıbozmuş,adamlarıylaKozanaçekilirkenyoluYalnızyurtköyünedüşmüştü. Muhtar Musa onu taa köyün dışında çoluk çocuk,genç yaşlı bütün köyle karşıladı. Onların eski Ağaları değilmiydibukahramankişi,KarboğazındakırkkişiylebirFransıztaburunu tutsakettiği söylencesiburalarakadargelmiş, onunününeünkatmışdeğilmiydi?Mahmut Ağa, Çukurovada bir köyün böyle yediden yetmişekendisinekarşıcıçıkışındankıvançduymuştu.Buköydebirkaçgün kalmaya, bu güzel orta yerinde camisi bile olan köydedinlenmeyeniyetleniyordu.Adamlarıarasındabirkaçdayaralıvardı.O, atının başını çekmiş, kendisini köyün dışına kadarkarşılamaya çıkmış bu daha çok kadınlı kalabalığa sevgiylebakıyorduki,karşısınaMuhtarMusaçıktı:"KöyümüzehoşgeldinAğamız,"dedi.MahmutAğaMusayıhementanıdı:"Neo,Musa,"dedi,"seninneişinvarbuköyde?""BuköybizimköyümüzAğamız.Hoşgeldin,buyur."Mahmut Ağa konuşmadı, başını önüne eğip atını üzengiledi,köyüniçinebilegirmeden,yandançektigitti.Kasabada sordu soruşturdu. Onun keçilerini yemiş kişilerinböyle, çokverimli topraklardabir köykurduklarını, ovanında
ençalışkanadamlarıolduklarınıöğrendi.Fransızlar, Ermeniler ovadan çekilip gittiler, Kurtuluş Savaşıbitti. Düşmana karşı savaşmış yiğitler silahlarıyla kasabalaraindiler. Artık yeni bir devlet kuruluyordu. Bu yeni devletintemelinedetaşonlarolacaklardı.Ovanınpaylaşımınagiriştiler.Bu paylaşım kimi yerlerde çok kolay, kimi yerlerde de zoroluyordu. Uzun bir süre Mahmut Ağa bu işlere karışmadı,seyirci kaldı. O çok şey istemiyordu, onun her şeyi vardı,dağlardaki düzen dedesi zamanından beri olduğu gibi, üstelikde gelişerek sürüp gidiyordu. Ama bu böyle sürüp gidemezdide... Ovaya inmesi gerekti. İstediği yerden, istediği kadartoprakalabilir,çiftliklerkurabilirdi.Yenibirdünyabaşlıyordu.Mahmut Ağa bunu sezecek, bilecek kadar okumuş, dünyayıöğrenmiş bir kişiydi. Bir sabah adamlarını çağırdı, "Atlanın,"dedi. Adamları atlandılar. Yönleri Anavarza ovasınaydı.Yalnızyurt köyüne geldiler. Köylüler onun köylerine geldiğinihaberalınca,köyünalanına,camininönünetoplandılar.Ağanınonlarıköylerindenkovduğunusankiunutmuşgitmişlerdi.MuhtarMusasevinerek:"Buyur Ağa, in, hoş geldin köyümüze," diye onu sevgiylekarşıladı.Öteki atının üstünde azgın suratını biraz daha asmış hışımgibiduruyordu."Buyur, in Ağamız. Hoş geldin. Bizi ziyadesiyle sevindirdinköyümüzegelmekle,dünyayıbağışladın."MahmutAğa,atınınüstündenazıcıkeğilip:"Musa,"dedi,"buköyüyarınboşaltacaksınız."Buyruğukesindi."Ağa,Ağamız,MahmutAğa..."MahmutAğaatınısürdü,uzaklaştı.İkinci gün adamlarını köye gönderdi. Köylüler yerindenkıpırdamamıştı. Üçüncü, dördüncü gün de... Mahmut Ağasabrediyordu. Sabrı on gün sürdü. Demek bu köylüler, busümsük alçaklar, sürüngenler ona, Milli Savaş kahramanınakarşı koyuyorlardı. Atına bindi Yalnızyurdageldi.Hiçbir köylüyoktuortalıkta,herkesevinesığınmış,olacaklarıbekliyorlardı.İkiadamMuhtarMusayıevindensürükleyerekaldılar,Ağanın
huzurunagetirdiler."Niçin çıkmadınız köyümden Musa? Ben bu köyü yediğinizkeçilerimin karşılığı olarak sizden alıyorum. Karşı koyarsanızolacağısizbilirsiniz.""NereyegidelimAğam?Bizbuköyüdişimizle, tırnağımızla...Bak ellerime, şu eller hiç de ele benziyor mu? Bak yüzüme,bedenime, hiç insan yüzüne, bedeninebenzer yeri kalmışmı?Bakköylüye,kadına,erkeğe,hiç insanabenzerbiryerlerivarmı? Kolay mı oldu sanıyorsun Ağa, karaçalılıktan bu tarlalarıÇıkarmak?"Azgın yüzlü Mahmut Ağa atının üstünde bir heybet gibikasılmışduruyordu.Adamlarınabuyurdu:"Ateşeverinköyü."MahmutAğaböylepoyrazlıbirgünübeklemişti.Köyünherbiryanındanbirdenyalımlarpatladı.Köylülerağlayarakdövünerekalana doluştular. Öteberilerini bile dışarıya taşımayı akıletmemişlerdi."Yarınburada,buköydebirtekcanlıyıgörmeyeceğim."AtınınüstündekiMahmutAğa,ardındakibirkısımadamlarıylakalabalığıyardı,köyüçıktıgitti.O gittikten sonra da köylülerle Mahmut Ağanın adamlarıarasında bir dövüş başladı. Köylülerden çok kişi yaralandı.Atlarınayaklarıaltındaçiğnendiler.BuaradaYunanSavaşındansilahıyla yeni dönmüş Kasım, Mahmut Ağanın küçük kardeşiSalihi bir kurşunda atından cansız yere düşürdü. Köylülerönüne geçmeselerdi, sığındığı hendekten adamların hepsiniöldürecekti.İkincigünMahmutAğaYalnızyurdadöndüğündeköydehiçbircanlı, ayakta da hiçbir ev kalmamıştı. Birkaç evin dahadumanları tütüyor, kerpiç cami ovanın ortasında, dumanlarınarasındadimdikduruyordutahtaminaresiyle.Mahmut Ağa Kasımı yakalamak, öldürmek için bütün dağyollarını tutturdu. Dağlardaki tanıdıklarına, adamlarına,eşkıyalarahaberler yolladı.Kasımınyaölüsünü, yadadirisiniderdest edip göndermelerini istedi. Aradan aylar geçti, hiçkimse Kasımın hiçbir yerde en küçük bir izine bilerastlayamadı. Yalnızyurt köylülerinin de imi timi bellisiz
olmuştu,ogündensonra,nekadararaştırdıysada,onlardanbirdahabirhaberçıkmadı.MahmutAğa,MurtazaAğanınevinebirazgeç,günbattıktansonrageldi.Yanaşmalaravlukapısındaonubekliyorlardı.Avlukapısındaniçeriyeatıylagirdi.OnungeldiğinibalkondangörenMurtaza aşağıya indi, atının başını tuttu. Atından çabucakatlayanMahmutAğa:"Estağfurullah,"dedi,"bunasıliş."Atın dizginini onun elinden aldı, yanda beklemekte olanyanaşmalardanbirisininelinetutuşturdu.Yanaşmaatı,avlununiçindekiuzun,çinkoluahıraçekti.Ötekilerdekolkolayukarıyaçıktılar. Kurulmuş masanın önünde Hüsne Hatun onlarıkarşıladı:"Hoş geldin Mahmut Ağa kardaşım," dedi güleç bir yüzle."Bizimevimizişereflendirdin."Mahmut AğayıMurtaza Ağa kolundan tuttumasanın başınaoturtturdu. Masada mezeler, karlı su, bir billur çanakta datepelemekarbekliyordu."Çoktanberiağzımaiçkikoymamıştım.Buiyioldu."MurtazaAğaonunkadehinidoldurdu."Birazkar,su?""Evet,"dediMahmutAğa.Hem içiyor,hemdeeskigünlerdensözediyorlardı.Neo,nede öteki İnce Memed konusunu bir türlü açmıyorlardı. Budurum gece yarısına kadar sürdü. Hüsne Hatun neredeysesabırsızlığından patlayacaktı. Odaya giriyor çıkıyor, mezeler,yemekler getiriyor, neMahmut Ağa, ne deMurtaza o konuyabirtürlüdokunmuyorlardı.Sonundadayanamadı:"BuİnceMemeddebaşımıza,milletinbaşınabelaoldu,"diyepatladı.Murtaza Ağa, bir çuval inciri berbat ettin dercesine onagücenginbaktı."Sende,MahmutAğada,bütünbukasaba ilerigelenleridebu İnceMemed işini küçümsüyorsunuz ya, hiç de öyle değil.Bizim oralarda, babamgilin memleketinde böyle bir İnceMemed çıksa da bir Ali Safa Beyi değil, Ali Safanın sineğiniöldürseydi, bütünAmik ovası ayağa kalkar, o sineği öldürmüş
adamıyakalar,başınıkeserlerdi."Çok heyecanlanmış, elleri titriyordu. Yüzü de kıpkırmızıkesilmişti.MahmutAğaonabirtuhafbakıyordu."O kadar küçük iş değil bu iş. İnce Memed yarın bir günkalkar da, o yitip gitmiş Yalnızyurt köylülerini başına toplarda..."MurtazaAğaonaöylebirbaktıki,HüsneHatunsözünükirpdiyekesmekzorundakaldı.BununüstüneMahmutAğakonuşmasaolmazdı."OİnceMemedbirhiçHatun,"dedi,sustu.Hüsne Hatun, bir hiç de bu yaptıkları ne ya, diyecekti,MurtazaAğanıngözleriylekarşılaşıncasustu.BirtekdahaatanMahmutAğanınazgınyüzübirazaçıldı."OnunhiçbirkıymetiyokHüsneHatun.Yarınöbürgünatımabinerim,giderimdağavehemdeonukulaklarındantutupsana,ve hem de öz be öz senin için onu kulaklarından tutarım, bukonağa,buodaya,sanagetiririm.Yoook,onusağistemiyorsaneğer, onun kellesini, gene kulaklarından tutar getirir seninönüne atarım. Şimdiye kadar, Murtaza Ağayla bugün çarşıdakarşılaşıncayakadarİnceMemedsözünükimsedenduymadım.Kimse de bana, başımızda böyle bir gaile var, bunun altındannasıl kalkarız, diye bir şey sormadı. Kimse benden bir şeyistemedi. Artık kimse bizi adamdan saymıyor. Bana Yalnızyurtişinden dolayı garaz bağlamışlar. Bilmiyorum ki benden neistiyorlar? Adamlar bütün keçilerimi yediler, kardeşimi,adamlarımı öldürdüler, altınlarımın, tarlalarımın üstüneoturdular, benim etek etek para döküp ormanları hopur edipçıkardığımtarlalarımın...Bendemülkümesahipçıkınca,dünyaalem, Ankara bile, diz dize, yan yana çarpıştığım, düşmankurşunları altında, ateş içinde birlikte çalıştığım arkadaşlarımbilebanadüşmanoldular.Yeminederimsize,eğeroYalnızyurtköylülerinden bir tekini bulabilselerdi, Yalnızyurt çiftliğinielimdenalırlar,oköylülereverirlerdi.Bizşudağlardavatanımıziçin ala kanımızı boşuna akıtmışız. Çalı diplerine tavşan gibisinip de bir daha başlarını çıkaramayanlar, Zülfüler, ArifSaimler, Taşkın Haliller başımıza kahraman kesildiler. Bizse...
BereketversinkitarlalarımıgaspedenYalnızyurtlularkaçtılar,utançlarındanbirdahaortayaçıkmadılar, terkidiyareyledilerdebizimçiftliğimizelimizdekaldı.""Çekemeyenler,düşmanlar,"dediacılıbiryüzleHüsneHatun,"Biz seni bilmiyor muyuz Ağa, senin gibi var mı? Sana da,Murtazaya da bütün bunlar düşman. İkinizi de karınlarıyemiyor. Çünkü sen de, Murtaza da, ikiniz de daldan eğmedeğilonlargibi,sizlerköktensürmesiniz.BizlerOsmanlıyakızvermiş,kızalmışbirsoydanız.Buyabanıllarbiziçekebilirlermiki?Onlarellerindengelse,senide,MurtazayıdaİnceMemedeöldürtürler.Belkideöldürtecekler.""Yağmadeğil,"diyesoğukkanlısöylendiMahmutAğa.Birsüredurdu,arkasıarkasınakadehinibaşınadikti.MurtazaAğa meze tabağını ona uzattı. Öteki, gözleriyle ona teşekküretti.Sağınasoluna,duvarlara,sedirlerebakındı."İşte bu mümkün değil. Birkaç gün sonra, sırf senin gülhatırın içino İnceMemedinkellesi senin şugüzelayaklarınındibindeolacak.""Düşmanlar da kıskançlıklarından tam orta yerlerindençatlayacaklar," dedi Hüsne Hatun, "o kadar korktukları İnceMemedinbaşıbenimayaklarımındibinedüştüdiye.OsümsükYüzbaşıdageneyataklaradüşecek,belkidekahrındanölecek.Duyduğuma göre karısı ona dayanamamış, çocuklarını aldığıgibimiralaybabasınınyanınagitmiş.""Gider," dedi Murtaza Ağa. "Böyle bir korkak adamla neyapsınkadıncağız..."Mahmut Ağa bundan sonra, arada bir birkaç sözcüksöyleyerekağırağırgünatıncayakadar içti.Çokkonuşmuştu.Oysa, onun çapındakiler, onun soyluluğundaki kişiler İnceMemed gibi bir kuştan ürken gariban için bu kadar sözetmezlerdi.Zararıyok,diyekendini tesellietti,bunlaryabanasayılmazlar. Bunlar da hane halkından olurlar. İnanmıyorlar,diye de düşünüyordu, bunlar benim İnce Memedin kellesiniyarın, öbür gün getireceğime, getirip de ayaklarının dibineatacağımainanmıyorlar.Bu Arif Saimin de Paşayı öldürme girişimi neredenkaynaklanıyordu? Ortalık karışıyor muydu? İyi ki bu sorunu
konuşmamışlardı.İçinden,kendikendineepeybirsüresevindi.
17Murtaza Ağa ağzı kulaklarında çarşıyı bir baştan bir başasonuna kadar gidip geliyor, önüne gelen köylüyle, kasabalıylakonuşuyor,Tevfiğinkahvesindebaşına toplananlarla tartışıyor,şakalaşıyor, eski Kurtuluş Savaşı günlerini anlatıyor, MustafaKemal Paşanın Torosları örgütlemek için gönderdiği gençsubaylardan, Doğan Beyden, Tufan Beyden söz ediyordu.Hergittiğiyerdebirsevinç,birmutlulukrüzgarıestiriyordu.Kasabalılar onun daha dün sokaklarda boynu bükük,yüzünden düşen sinek kırk parça olur, can çekişir haldedolaşırken bugün böyle birdenbire bir sevinç fırtınası olupesmesinebir anlamveremiyorlar, şaşırıyorlardı.Onun sevinci,onanekadar şaşarlarsa şaşsınlar, bütünkasabayadageçmiş,tasalı kasaba halkı dört kol bir çengi oluvermişti. Herkesöldürülen eşkıyaları, Ali Safa Beyi, İnce Memed belasınıunutmuşgitmişti.Pazaryerinde,ortadafolyokyumurtayokken,Abdal Cümek durup dururken davulu çekmiş gelmiş,delikanlılar halaya durmuşlardı. Nereden gelmişse bir decambazkumpanyasızuhuretmiş,köprününaltbaşındakialana,maviçiçekaçmış,güzelkokuluhayıtlarınarasına,çokyükseğetellerini germişler, davul zurna eşliğinde sabahtan akşamlarakadar,üçkadınbirerkekiplerinüstündegöbekatıyor,birikmişkalabalıktan para topluyorlardı. Hele kalabalığa MurtazaAğayla kasaba ileri gelenleri katılınca da, alana sandalyalaratılıyor, koltuklar getiriliyor, yüksek tellerin üstü bir göbekcümbüşünedönüştürülüyordu.Pehlivangüreşleri,atkoşuları içindehazırlıklaryapılıyordu.Velhasıl bütün kasaba yedisinden yetmişine kadar MurtazaAğanınsebebibilinmeyensevinçdalgasınakapılmışgidiyordu.Şeytan, yılık bakışlı, feleğin çemberinden bin kere geçmişberber Kör Salih, sırtında da otuz dokuz gözü olan ve de bukasabadaneolupbitiyorsamalumubulunankişi,önüneçıkana:"Olamaz, olamaz," diyordu. "Bu Murtaza gibi bir adam budünyayagelemez!Güldüğüzamanbütünkasabaonunlabirliktegülüyor,ağladığındabütünkasabaağlıyor,korktuğuzamandaonunlabirliktesaklanacaksıçandeliğiarıyor.Olamaz,olamaz...Böylebiradambudünyayabirdahagelemez."
Ve feleğin çemberinden bin kez geçmiş Kör Salih bununsebebini,bugevezeinsandakisırrıhikmetiarıyorbulamıyordu.Birhinoğluhinyanıyokdeğildibuadamın.Birdeçocukkadarsafgörünüşlüydü.Buadamiçin,içidışıbirkişidirdersen,odadeğildi, alimallah şeytana külahını ters giydirirdi. Sevinincetamyürekten, iliklerinekadarseviniyor,korkuncadaeliayağıçözülüyor, ölüp tükeniyordu. Herkes de onun sevincine,korkusunakatılmakzorundakalıyordu."Bu deyyus ölünce," diyordu Kör Salih, "bütün kasaba daonunla birlikte öleceğiz. Yahu, kırk yıldır her Allahın günükavgaettiğimkarımlabirhaftadırnedövüş,nekavga,negönülkırıcıenküçükbirsöz...İnşallahbudeyyushepböylebirsevinçyeliolaraktaneserde..."Onunsırrıhikmetinibir tekkişibiliyordubukasabada,odaKürtRüstem.Önünegelenesoruyordu:"NeolduböyleMurtazaAğaya,neoldu?""NeolduRüstem?""ÇünküleyimoKabeyegitmiştir.""YahuRüstem,nezamanKabeyegittidegeldio?""Benbilirim."Rüstemin dilinin altında bir şeyler vardı ya, söylemiyordu,inatçıKürt,öldürselerdesöylemezdi.Son günlerdeki Rüstemle Murtaza Ağa arasındaki yakınlıkkimsenin de gözünden kaçmıyordu ya, ne olduğunu bir türlüanlayamıyorlardı.Murtaza Ağadaki, kasabadaki bu sevinç dalgası Arif SaimBeyleValikasabayagelinceyekadarsürdü.BirsabahöndeArifSaimBeyinyepyeni,tozabatmışçıkmışFordarabası,arkadadaValininuzun siyah,bayraklı otomobili çarşıdangeçtiler,doğruKaymakamlığagittiler.ÇarşıdangeçerkenotomobilininiçindekiArif Saim Beyin yüzünü görenlerin ödleri koptu. Orada,otomobilin arka kısmında, toza batıp çıkmıştı, başı dimdik,gözleri kapalı, yüzü gergin oturuyor, ne sağa ne de solabakıyordu. Vali, onun yanında oturan babacan candarma alaykomutanıdaöyleydi.Kaymakambutepedentırnağatoziçindekalmış, tozdan yalnız gözleri ve dişleri ışılayan kişileriKaymakamlığınönündekisokaktakarşıladı.Eliayağıtitriyor,ne
yapacağınıbilemiyordu."Kaymakam!""BuyurBeyim.""TaşkınHalil Bey, öteki Ağaları, Beyleri, ZülfüBeyi,Hakimi,Müddeiumumiyiderhalburayaçağıracaksınız...""Başüstüne."Kaymakamın kasaba ileri gelenlerini çağırmasına gerekkalmamıştı. Onların geldiğini duyanların bir kısmı dahaşimdiden Kaymakamlığın avlusuna birikmişlerdi bile. Geriyekalanlaradahaberulaşmış,onlardakoşturmayabaşlamışlardı."Hoşgeldiniz,"diyeönceArifSaimBeyin, sonradasırasıylaValinin,CandarmaKomutanınıneline sarılanTaşkınHalilBey,"bize buyurun efendim," dedi, "bizim evde daha rahatbuyurursunuz.Ricaederimefendim.""Olur," diye onun yüzüne bakmadan gürledi Arif Saim Bey."Yüzbaşınerede?"Öfkeligözlerleyanınayönünebakındı."OnuderhalHalilinevinegetirin!"Otomobillereyenidenbindiler,TaşkınHalilBeyinevineyollandılar.Konağaçıktıklarındaellerindefırçalarladörtbeşkişininonlarıbeklediğinigördüler."Yollar çok tozlu efendim,"diyeözürdilediTaşkınHalilBey."Daha Cumhuriyetimiz yeni, ham toprak yol... Toza toprağabulanacağınızı bildim de... Sizlerin çektiği de bu vatan için,insanınyüreğitaşolsadaerir,dayanamaz.Sizinşuhalinizeçoküzülüyorum efendim, ceketinizi de lütfeder misiniz, tozlarınıçırpayımefendim."ArifSaimBeyceketiniçıkartırken:"Mübarek tozlarını diyeceksin Halil," diye güldü, "mübarektozlarını...""Mübarektozlarınıefendim..."Arif Saim Bey çıkardığı ceketini elinde fırça tutan baştakiadamauzattı.TaşkınHalilBeymübarektozluceketialabilmekiçincanhavliyleuzandı,ArifSaimBeygözlerinibelerterekonuellerindentuttu:"Halil,"dedi,"Halilyapma,bizseninlesilaharkadaşısayılırız,yapma!"TaşkınHalilBeybozuldu.
ArkadangelenValideceketinibir fırçacıyauzattı.Albay,birfırçacıdan fırçayı kendi alıp merdiven başında ceketini,pantolonunusırtındakendifırçalamayabaşladı.İçerigiripkoltuğaçökenArifSaimBeyöfkeyle:"Miralay,"diyebağırdı,"lütfenceketiniverdeonlara,burayagel!""Baş üstüne Beyefendi." Çabucak ceketini çıkaran Albay,odayakoştu."BuyurunBeyefendi.""Rica ederim, geç de karşıma otur, şuraya, şuraya, ValiBeyefendininyanına."Hemenkarlışerbetlergeldi.Buandadakasabailerigelenleriiçeriye doldular. Her gelen, itiş kakış, sol elleri ceketiliklerinde, iki büklüm, "Hoş geldiniz," diyor, önce Arif SaimBeyin,sonradaValinin,Albayınellerinisıkıyor,geneikibüklümdurumlarını hiç bozmadan, sol ellerini ceketlerinindüğmelerinden çekmeden gidip bir köşeye büzülüyorlardı.Hepsi de ter içinde kalmışlardı. Bir tanesi de küçük biryüreklilikgösteripalnındakiboncukboncukterisilemiyordu.Arif Saim Beyin bu da gözlerinden kaçmıyordu. Şukoskocaman adamlara, burada, karşısında süklüm püklümduran bu canavarlara, "çıkarın mendillerinizi, çıkarın da şualınlarınızdaki teri silin," diye emir veremezdi. Hepsinin gözüde Arif Saim Beyin yüzüne dikilmiş, ağzından çıkacak kutsalkelamıtetiktedurmuşbekliyorlardı.Sessizlikuzunsürdü.NeVali,neCandarmaKomutanı,nedeArifSaimBeykonuşmuyorlardı.ArifSaimBeyönüne,gittikçeasılan bir yüzle bakıyor, bastonuyla usul usul, gittikçesinirlendiğini belli ederek oynuyordu. Yüzbaşı gelmiş, onunönündeçakılmışkalmıştı.OgeldiğindenberideArifSaimBeybaşınıbirkerekaldırıponunyüzüne,soğukşerbetlerinialırkenbile bakmamıştı. Bal, ekşi elma, nar suyu şerbetleri gümüştepsilerdegelipgelipgidiyordu.Konuklar,kutsaltozlarıalınmışceketlerini alıp giyerlerken bile orada çakılmış kalmışYüzbaşınınyüzünebakmamayaözellikleözengösteriyorlardı.Sessizlik son sınırına vardıktan sonra Arif Saim belermiş gözlerini
odadakilerin üstünde teker teker dolaştırıp, bastonunu sertçe yere vurdu,pencerelerincamlarızangırdadı.Odadakilerdebirürpertigeçirdiler.
"Burasıkokuyor."Yüzünden öfkeli mi, alaylı mı, hüzünlü mü olduğu belliolmayanbirgülümsemegeçti.Sesinibirazdahayükseltti:1"Sizediyorumkibukasabakokuyor."TapucuZülfüyılışarak:"OgeçenseferdiBeyefendi,"dedi,"ölükokmuştu,zatıaliniz...""Sen içindesin de farkında değilsin Zülfü, kokuyor. Halakokuyor. Bana öyle geliyor ki Zülfü, bu kasabalar çürümüş,kıyametekadardaböylekokacaklar."Zülfü:"HakkıalinizvarBeyefendi,"dedigücenmiş,"neyapalım,bizkokuyoruz.""Kokuyorsunuz." Gittikçe öfkesi kabarıyordu. "Arabadançantamıgetirin."Azsonraçantageldi."KaymakamBey,şunlarıokuyun."Kaymakam bir çanta dolusu telgrafı, mektubu, öncekekeleyerek, ardından da düzgün, rahat okumaya başladı. OokudukçaayaktakiYüzbaşı yaprakgibi, yüzü sapsarı kesilmiş,titriyordu.Neredeysedüşecekti."GitYüzbaşı,oraya,hahişteoraya,karşımaotur,sakınoradankıpırdayayımdeme.Kaymakam,sendedevamet!"Mektuplar, telgraflarokunupbitinceArifSaimBeyüzüntülü,yürektenbirsesle:"İşteböylearkadaşlar,"dedi,"kokuyor."Odadakilerden çıt çıkmıyor, parmaklarını bilekıpırdatmıyorlar, gözlerini kırpamıyorlar, belki soluk bilealmıyorlardı.Arif Saim Bey dingin bir sesle, öfkesiz, üzüntüsüz, alaysızsözlerinisürdürdü:"Ben buralarını, kendi seçim mıntıkamı çok iyi bilirim. Benburalarda, şu genç adamdan daha gençken candarmakumandanlığı yaptım.O zaman da buralarda sizin gibi ağalarvardı. Ben şu genç adamdan daha gençken..." Yüzbaşıyıgösterdi bastonunu uzatarak, "Eşkıyaların ardında şu Torosdağlarındabasmadığımtaş,girmediğimkovukkalmadı.Benşugençadamdandahagençbirkişiyken,İnceMemedlerle,öylesi
çalıkakıcılarladeğil,Bayramoğlu,GizikDuran,DirgenAli,KürtReşit gibi dağ padişahlarıyla çarpıştım. Hepsini dize getirdimdiyemem ama, dize de gelmedim. O zaman da sizin gibiağalarındağlardaeşkıyalarıvardı.Amaböylesine,alçakçasınatelgrafları kimse aleyhime yazmamıştı. Hepsini biliyorum, bukasabayı,şuToroslarıinsaninsan,evevbiliyorum,heyAğalarBeylersizindeciğerinizdekaçdamarvar,biliyorum.Hepinizindağlarda,istediğiniziyaptırdığınızbirçetenizvar.Kokuyor."Sustu, sorusuna bir karşılık arar gibi gözlerini teker tekerkalabalığınüstündedolaştırdı.Herkesbaşınıönüneeğmişti.Zülfügeneyılışarakbaşınıkaldırdı:"Benimyok,eşkıyamyokSaim,"dedi."Biliyorum senin eşkıyan yok Zülfü," dedi Arif Saim Bey."Senineşkıyayaihtiyacındayok."Zülfüsözüonunağzındankaptı:"Olamazda...""NiçinolsunZülfü,"diyegüldüArifSaimBey."Seninarkandabenvarım,bizvarız,yetmezmi?"Zülfübaşınıönüneeğdi."Biliyorum,"diyesözünüsürdürdüArifSaim,"eşkıyaişikolaybirişdeğil,birumumiasayiş,birdevletmeselesidir...VeŞarkiAnadolunundışındadayalnızbenimseçimmıntıkamdaeşkıyavar...MustafaKemalPaşanınkulağınakadarbugidersehiçdeiyiolmaz.Birküçücükeşkıyaişini,evet,birküçücük,sizpireyideve, ve dahi habbeyi kubbe yaparaktan Ankaraya tel üstünetel, telgraf üstüne telgraf çekerekten ne kazanıyorsunuz?Söyleyin,kimyaptıbuişi?"GözleriniZülfününgözlerinedikti,baktı,Zülfüdenbirkarşılıkbekliyordu. Zülfü kıvrandı, bir şeyler konuşacak oldubeceremedi."Bana bir şey olmaz Zülfü. Şu Toroslar, şu Çukurovadakibütüninsanlaryedidenyetmişeeşkıyaolsalar,sendebiliyorsunZülfü, banabir şey olmaz ve de olamaz. Paşa beni çağırıp daböyleküçücükişleriçinbanabirşeysormaz.Olan,bugülgibiÇukurovaya, bu Vali Beyefendiye, bu muhterem Miralaya, şugençCumhuriyetçocuğuYüzbaşıyaolurZülfü,senbiliyorsun.""BiliyorummuhteremBeyefendi."
"BenidinleZülfü, senbukasabada iken, evet, seningibibirkolumvekanadımbukasabada iken,benbukasabadanböyleşeyler beklemezdim. Bak bana Zülfü, ben Ankarada iken, buBeyefendilerindekıllarınahilegelemez.BenAnkaradaValimide, Miralayımı da, Yüzbaşımı da, sen de bilirsin müdafaayamuktedirim.""Muktedirsinizefendim.""İnceMemedi bile müdafaa edebilirim. Onun için istersenizhususi af çıkarttırıp, Çukurovada da ona sizin çiftliklerinizinbeşmisli,onmislibüyüklüktebirçiftliktahsisedebilirim.Odasizin başınıza bir bela olur ki, şu Molla Durandan da dahabeter."MollaDuranabastonuylabirişaretçaktı:"Kalkayağaveburayagel."Molla Duran elindeki doksan dokuzluk tespihini alelacelecebinekoyarak,şapşal,geldionunönünedikildi."Söyle Duran, sen ne zaman Camiyülezhere gittin de oradadintahsileyledin,söyle!""EliniayağınıöpeyimBeyim...""Söyle,sennezamanokudunda,okuryazaroldun,söyle!Senelifigörsenmerteksanmazmısın?""Beyim, Beyim..." Boynunu bükmüş yalvarırcasına onabakıyordu.ArifSaimacıacıgüldü:"MollaDuranBeyefendininaltınıdahaçokkarıştırmayacağım,sonrabirçapanoğluçıkarkionunaltından,hepinizinparmağıağzınızdakalır."Bastonuylaonadokundu:"Yaklaş,yaklaş,yaklaşbanaDuran."MollaDuranona,ayaklarıbiribirinedolanarakyaklaştı:"Eğil!"Molla Duran iki büklüm olaraktan, elleri karnına bağlanmışeğildi,ArifSaimağzınıonunkulağınadayayıpusulca:"UlanDuran,buişlerseninokopasıbaşınınaltındançıkabilir,söyle sen mi çektirdin telgrafları? Sen mi yazdırdınmektupları?""Yok vallahi Beyim, yok billahi Beyim. Tabanlarının altını
öpeyim,kıymabana.""Pekiyi,kimbuadamöyleyse,yadaadamlar?""Vallahi bilemiyorum Beyim, billahi bilemiyorum." MurtazaAğayabelli belirsiz bir göz attı, ötekiyseonungözünüyiyincebütün bedeni tepeden tırnağa çımgıştı. "İsterseniz kimolduğunuaraştırırım.""Araştır ve bul. Bulamazsan gerisini sen düşün. Şimdi gityerineotur!Yüzbaşı!""BuyurBeyim.""Bu kasabada bir gazeteci olacaktı, neydi adı hele?Muallimmiydine...""Evetefendim...""Onuburayaçağırın.""BaşüstüneBeyim."Nedense Duran Efendiyle konuşunca Arif Saim Beyin keyfiyerinegelmişti."Böyle bir sahtekar, yani şu bizim Duran gibi bir alçak,korkma, sırrını faşetmem Duran..." Göbeğini sallaya sallayagüldü. "Böyle bir deli, şeytan şu yeryüzüne gelmemiştir. İşteben de, hep birinci adamları sevdiğimden Durana bunun içinhayranım. Şuna bakın, gerçekten, sakalı, saltası, bir başındayeşil sarığı eksik, ayaklarındaki mestleriyle Camiyülezhermüderrisinebenziyor.BizimDuran,bizimDuranbinyüzlü, ikibin, üç bin yüzlü değil on bin yüzlüdür. O İnce Memedçocuğununüstüne candarmayollayacağınıza,mademondanokadar korkuyorsunuz, bu Duranı yollayın, yağdan kılçekercesine, tutsun onu kulağından size getiriversin. İnanınbana...""HaşaBeyefendim,haşahuzurdan!""Bakındı hele Durana, haşa kelimesini de öğrenmiş! UlanDuran..."Onabaktı,bekledi.Yüzüsevinçiçindeydi,gülüyordu."Sayenizdeefendim,öğrendikBeyefendim...""İştebuüfürükçüAllahsızgibibirdeAnkaradavar.MüdürüUmumioefendim.NeMüdürüUmumisi,Başvekilo,o,herşeyAnkarada. Bir gece yarısı baktım bizim kapı çalmıyor, açtımkapıyı, baktım bizim Müdürü Umumi kapıda süklüm püklüm,
çantasıkoltuğundasütdökmüşkedigibiduruyor."Artık bunları anlatırken durmadan gülüyor, kendi kendineeğleniyordu."Önce tanıyamadım onu. Yüzü bir felaket habercisinin yüzü,sanki Gazi Paşanın başına bir hal gelmiş, öyle perişan. Geliçeriyegel,dedim.İçeriyekorkarakgirdi.Oturttum,birkahvesöyledim, buyurun muhterem kardeşim, dedim, saygıylahuzurunda eğildim. İstersen eğilme, o isterse beni de, İsmetPaşayı da bir anda toz eder... Siz beni dinleyin, şu adam varya..."Bastonununucuylagösterdi:"İştebuadamdaistersebukasabayı, şu Toros dağlarını, şu Çukurovayı toz eder. Benkorktumdabugünonunüzerinedahafazlavaramadım,istersebeni de toz eder. Hahhaaah... Ama ben onun çok, çoook,çoooook eski dostuyum, bana kıyamaz... İşte bizim MüdürüUmumi çantasını açtı, şu size getirdiğim, az önce deokuduğumuzkağıtlarıbanaverdivebunlarısiziniçinhıfzettimBeyefendi, dedi, bunları benden başka da kimse görmüşdeğildir.Budünyaböyleişte..."BusıradaöğretmenZekiBeyiçeriyegirdi."GelbakalımgazeteciBey...Seninadınneydihele?""GazeteciZeki.""Senmuallimsindedeğilmi?""Muallimim.""Oturbakalım."ZekiBey saygılıca, ellerinidizlerininüstünekoyarakoturdu,boynunualçakgönüllübüktü."Buradan İstanbul gazetelerine haberler veriyor, muhabirlikyapıyormuşsunuz.""Yapıyorumefendim.""Eveeet,hangihaberleriverdinizşimdiyekadar?""Efendim, geçen gün dokuz eşkıyanın öldürülme haberiniverdim. Çok da iyi yazdım. Yüzbaşımızı merasimlerle nasılkarşıladığımızı, İnce Memedin nasıl bir adam olduğunu çokgüzeltasvirederekbildirdim.""Başka?""Efendim, eşkıyaların o köyü bastıklarını, ve de altı kızınırzlarına geçerek, dağa kaldırarak, ardından da bütün köyü
yakarak...""Böylebirşeyoldumu?"Yüzbaşı:"Bizimhaberimizyok,"dedi."Pekiyi,başka?"Öğretmen Zeki Bey bir yıl içinde yazıp gönderdiği bütünhaberleri coşkuyla saydı döktü. "Murtaza Ağa Beyefendi çokvatansever bir kişidir," dedi. "Öyle bir muhterem zattırlar kikendileri,herşeydenbenihaberdarederler.""Sonra,sonra,sonraneoldu?""Efendim," diye iki büklüm oldu Zeki Bey, sıkıldı, elindenoyuncağıalınmışbir çocukgibiüzüldü,dudaklarını sundurdu."Efendimbenşikayetçiyim,"dedi."Sizeşikayetediyorum.""Neyi,kimi?""Size bilumum İstanbul gazetelerini şikayet ediyorum,efendim, bütün bu özene bezene yazdığım, bu feci haberlerinhiçbirisini neşretmediler. Anadolu batsa, toptan yansa,düşmanlar gelse de bizim buralarını işgal eylese geneyazmayacaklar. Bize efendim, bize sinek kadar ehemmiyetvermiyorlar. İnce Memedi, İnce Memedi bile neşretmedilermuhterem efendim, onun ölümünü bile... Şikayet ediyorumefendim.İyikibeniçağırdınızda,bendezatınızabütünbunlarısöyleyebildim.""Hiçbirhaberinizçıkmadımışimdiyekadargazetelerimizde?""Çıktı," dedi bir çocuk gibi sevinerek Zeki Bey."Çıkarmayalardıda,bendegöreydimonları.""Neydiohaber?""Zatı devletlerinin kasabamızı teşriflerini bildirmiştim,başsayfadanonuverdiler,sizinresminizlebirlikte.""Bununiçinbirücretfalan?""Efendim?""Ücretfalan,dedim.""Neiçin?""Haberiçin.""Almadımefendim.İstemiyorumda...Yeterkikasabamızınadıgazeteleregeçsin,benbaşkabirşeyistemiyorum.""ZekiBey!"
"Buyurunefendim.""Senmuallimsindeğilmi?""SayenizdeBeyefendi.""Şimdisizebirteklifimvar.""Başüstüneefendim.""Muallimliğibırakacaksınız.""Yapamamefendim,"diyeinlediZeki,"çolukçocuğum,ihtiyaranambabamaçlarındanölürler.""Öyleyse gazeteci Bey, o gazetelere haber vermeyi derhalkesecek, bir daha da hiçbir yere tek satır yazmayacaksınız.Eğerduyarsam...Şimdigidebilirsin.Eğerbirdahaduyarsam..."Zekiayağakalktı,milletvekilininellerinesarıldı,o,eliniçekti,öteki zorla onun elini öpüp, sallanarak merdivenlere yürüdü,hemyürüyor,hemde,"Duymayacaksınızefendim,hiçbirzamanduymayacaksınız, duymayacaksınız, duy... duy...duymayacaksınız,"diyordu.Bütün çarşı boyunca "Duymayacaksınız" sözünü yineledi.Yöresini görmüyordu, köprüye kadar kendinde olmayarakyürüdü."Zavallı çocuk," diye arkasından üzüldü Arif Saim Bey.Üzüntüsü içtendi. "Verdiği hiçbir haberi çıkmıyor, o gene degöndermekteısrarediyor.Zavallıküçükidealistmuallim!"GözleriTaşkınHalilBeyiaradı:"NeredebuHalilBey?""Şimdigelecekefendim.""BurayagelYüzbaşım..."Yüzbaşıhazırolageçti."Buradanhiçbirhabersızmayacakdışarıya."Postaneyeelkoydumefendim.Bukasabadandışarıyabizimhaberimizolmadan,çoktandırhiçbirşeyçıkmıyor.Nemektup,nedetelgraf...""AdanayımuhteremValiBeyelealıyor."Valirahat,kendinegüvenmişkonuştu:"ArifSaimBeyinemrettiklerigibiolacak.""Yüzbaşım, siz de artık ne yapılması gerektiğini biliyorsunuzelbet...Üzülmeyiniz. İnceMemedvakası da canınızı sıkmasın.Ben Bayramoğlunu dokuz kere öldürdüm. Her öldürdüğümde
de köylüler, işte Bayramoğlu budur, diyorlardı. İnanın, benialdatmak için söylemiyorlardı bunu. Yalan da söylemiyorlardı.Her iriyarı, pos bıyıklı kişiyi Bayramoğlu sanıyorlardı. Ölüncebütün insanların yüzü değişir. Köylüler de her öldürdüğümüzkişiyiBayramoğlusanıyorlardı.SizİnceMemedidahabirkereöldürdünüz. Biliyorum, şimdi gözünüze uyku girmiyor,yemekten içmekten kesilmişsinizdir. Ben deBayramoğlunu ilkkez öldürdüğümde böyle olmuştum. Bayramoğlunu üçüncüöldürüşümde artık alışmış, onu bir dördüncü kez gerçeköldürmeyi soğukkanlılıkla beklemeye başlamıştım. Onudokuzuncuda bile öldüremedim. Dokuzuncuda öldürdüğümüzkişi, ne yazık ki, on yedi yaşında bir at hırsızı çıktı. Bu dahabıyığı terlememiş çocuk, şimdi Mecliste birlikte olduğumuz...Neyse..."Arif Saim Bey onun üstüne konuşmak istemedi. BuradaoturanlarınhepsideolayıveMeclisteolanokişiyibiliyorlardı.Dayanamadıgenekonuştu:"Meclistebirlikteçalıştığımız,o,bütünyeryüzününatlarınıbirzamanlar ıslaha kalkmış, bu yüzden de bütün atları geceleriahırlarından aldırarak... Son Bayramoğlu, işte onunkurbanıydı."TaşkınHalilBeykollarıçemrenmişiçeriyegirdi:"EşkıyakebabıhazırBeyim,"dedi."Boğmarakıdavarmı?""Odahazır."Odanın ortasında, dört masa yan yana getirilerek bir sofrakuruldu.MurtazaAğayemeğekalmakistemiyordu.Canıçoksıkılmıştı.Buişlerinkendibaşıaltındançıktığınıburadabilmeyenyoktu.Molla Duran Efendi de ona öyle ne biçim bakmıştı... TaşkınHalil Beyin arkasından dışarıya kaydı, merdivenleri inerkenHalilBeyonukolundanyakaladı:"Ahmak adam, ahmak adam," diye yılan ıslığı gibi bir seslekulağına fısıladı. "Ahmak adam, sen şimdi buradan kaçacakolursan,şimdiseninarkandanArifSaimBeyenelersöylemezlerki...Bütünbupislikseninüstüneyıkılmazmı?Döngeriye."Murtazasessizcegeriyedönüpeskiyerineoturdu.
Taşkın Halil Beyin evindeki boğmalı, eşkıya kebaplı cümbüşsabahakadarsürdü.Konuklarogecehiçuyumadan,sabahleyintanyerleriışırkenyoladüzüldüler.Zülfüonlarıuğurladıktansonra,çabukçabukevinegitmekteolanMurtaza Ağanın arkasından yetişti, hızla onun kolundantutupkoparırcasınaçekti:"Ulan alçak, korkak köpek, sırf korkundan başımıza sengetirdinbuişi.Benimahvettin,ocağımısöndürdün.Gördünmü,ayrılırken Arif Saim, o benim adam edip de Meclisleregönderdiğim kişi, elimi sıkmadığı gibi, yüzüme de bakmadı.YaktınbeniMurtaza.Bendeseniyakacağımki,külleriniyeldesavuracağım.Anladınmı,benimistikbalimiyok,yok,yokettin!Şimdi bekle beni, az sonra kozunu, onun da istikbalinisöndürdün,YüzbaşıFarukla,Valiyle,ArifSaimlepayet!"Kolunu itip arkasını döndü gitti. Bir süre olduğu yerdedonmuşkalmışMurtaza,onunarkasındankoştu,önünegeçti:"Benimle oynama Zülfü," dedi. "Sen beni tanımıyorsun. Ogüvendiğin dostlarına, o Molla Duran sahtekarına sor, benisana söylerler. Ben son sözü ilk söyleyen kişiyimdir, şumektuplar, telgraflar yüzünden eğer başıma bir iş gelecekolursasenikatiyetleöldürtürüm."Zülfügülmeyebaşladı,ardındandaonunkolunagirdi:"Be ahmak adam," dedi, "ben senin Adanaya, RamazanlıBeyine gittiğini, onun avukatına bu mektupları yazdırdığınıbilmiyormuyum?""Ne!"diyebağırdıMurtazaAğa."Senbütünbunlarıneredenöğrendin?""Benöğrenirimama,bendenkimseye,ArifSaimkardeşimedebirsözçıkmaz.Amasendebundansonrabanasormadanbirişyapayımdeme.""Söz!"Kolkolagiripkonuşakonuşaköprüyekadargittiler.Yüzbaşıysa, candarma komutanlığındaki odasına zor yetişip,Arif Saim Beyin getirdiklerini masasının üstüne yaydı, tekerteker okumayabaşladı.Okudukçabir tuhaf oluyor, kendindengeçiyordu. İkindiye kadar her mektubu, telgrafı birkaç keredöne döne okudu. Sonra da avazı çıktığı kadar bağırdı. Asım
Çavuş,KertişAliOnbaşıhemenkoşupodasınınkapısındahazırolageçtiler."BuyurYüzbaşım."Yüzbaşı kendinden geçmiş, gözü hiçbir şeyi görmüyor,bağırıyordu:"Şimdi şimdi, artık bundan sonra benim kim olduğumuöğrenecekler o ikiyüzlü sümüklüböcekler! Benim istikbalimleoynar, beni bu hale koyarlar mı, beni mahvederler mi? Benbundan sonra insan içine nasıl çıkar, komutanlarımın,büyükleriminyüzünenasılbakarım?"Kapıdakiastlarınıhazıroldagörünceazıcıkyatıştı:"Bengidiyorum.Okuyunşunları..."Yalpalayarak, sarhoş gibi odadan çıktı, evine gitti, bütünbedenihavandadövülmüşgibiacıyordu,soyunmadanyatağınınüstüneuzandı,azsonradauyudu.Sabahleyin erkenden komutanlığa gelen Yüzbaşı, AsımÇavuşu, Kertiş Ali Onbaşıyı, öteki çavuşları, onbaşılarıyazıcıların odasında önlerindeki masadamektuplar, telgraflar,toplanmışlar, tartışır buldu. Onların yüzlerine bile bakmadan,çok sertbir suratlagittimasasınaoturdu.Bu sabah tıraşbileolmamış, saçı başı dağınık, ayakkabıları tozlu, komutanlığaböyle perişan gelmişti. Gözleri de çukura kaçmıştı. Bir sürekendi kendine masasında uğraştıktan, bir şeyler yazıpkaraladıktan, kağıtları karıştırdıktan sonra Asım Çavuşuçağırdı."KimbuÇankazıkköyümuhtarıKenan?"diyesordu."Benonutanıyormuyum?""Tanıyorsunuzkumandanım.""Nasılbiradam?""Bizim muhbiri hasımız. Hani bütün at hırsızlarını takipederek bize yerlerini bildiren, kısa boylu, cin gözlü zayıfadam...""Tanıdım," dedi Yüzbaşı. "Ne de hoş bir adama benziyordu.Benim aleyhimeAnkaraya nasıl böyle birmektup yazdırabilir,hanedersinAsımÇavuş?""İnsanoğludur, insanoğlu belli olmaz Yüzbaşım. Bir ağaç bindamardır, damarlarının dokuz yüz doksan dokuzu yeraltında,
ancakbirtanesidışardadır.İnsanoğludaböyledir.Sanıyorumkioyazmamıştırbumektubu,onayazdırmışlardır.""Bendeöylezannediyorum.Yazdıranıbizesöyler,değilmi?""SöylerYüzbaşım,obizimmuhbirihasımızdır,sizidecanıgibisever.""Ben de öyle bilirdim. Kenan nasıl yaptı bu işi bana? Omektupları okuyunca kendimden geçtim, insanlığımdanutandım. Daha da kendime gelemedim. Eğer o kendimolduğunuunutup,şuYüzbaşıyıyakalayıpifnamektuplardanbirtanesi kumandanlığın, Dahiliye Vekilinin eline geçmiş olsaydı,mutlakakatlimefermanokunurdu.Mektuplarokadartesirliki,ben bile bir ara, kendim olduğunu unutup, şu Yüzbaşıyıyakalayıp ifna edeyim, diye düşündüm. Benim gibi bir insaniçin, uydurma da, yalan da olsa böyle şeyler yazılır mı, nasılkıymışlar bana, şu insanoğlu çok gaddar, Asım Çavuş, çokgaddar... Ben, bilerek, salt benimerasimle karşılasınlar, banamadalya versinler diye, Kara Osmanı İnce Memed yaparaköldürmüşüm... Öldürdüğümüz dokuz kişinin de hiçbir suçlarıyokmuş! Biz onları Bakırgediğinde yakaladığımızda atotlatıyorlarmış,köylüdelikanlılarıimişler.Olamaz.""Olamazama,olur,"dediAsımÇavuş."BekleyelimYüzbaşım,buçıfıtçarşısıkasabadahaneişleraçacakbaşımıza.""Haklısın," dedi Yüzbaşı, "bekleyelim ve çok müteyakkızolalım..."Acıacıgüldü."AliOnbaşıyıçağır."AliOnbaşıkapıdabekliyordu.Gözleriyaşiçindeiçeriyegirdi."BuyurYüzbaşım,"dediölgün,bitkinbirsesle:"Kenanıderakapbugünburadaisterim.""Burada," diye övündü Ali Onbaşı. "Onu dün gece burayaderakapgetirttim.Aşağıdabekliyor.""ÜzülmeOnbaşım.""Ben üzülmeyim de kim üzülsün... Sen git, can pazarındacanınıharaçmezatet...Bukadarköylüyüdayaktangeçir...BakYüzbaşım," ellerini açtı, "bak Yüzbaşım şu ellerime, dayak ataata köylülere bu hale geldi. Buna can mı dayanır? Ellerimayaklarımdan daha büyük. Böyle insan eli olur mu, keskiköyümdekalsaydımdaırgatolsaydım.Buhadisedensonrabenyaşayamam, ya istifa ederim, ya da kendimi döve döve
öldürürüm. O mektuplarda hep bize cellat diyorlar, biz cellatmıyız, Yüzbaşım, biz vazifesini bihakkın yapan vatanseverCumhuriyet çocuklarıyız. Biz, vazife icabı olmasa kimsenintavuğunakışedermiyiz?Benölmeyimdebuhadisedensonrakimlerölsün..."KertişAliOnbaşıdokunsanağlayacaktı.İyiyürekliYüzbaşıonunasılteselliedeceğinibilemiyordu."OKenanıalgetir.""Onunkemiklerinikırıpunufakedeceğim..."Onbaşı aşağıya koştu, Kenanı yaka paça, dişlerini sıkmışgıcırdatarak getirdi. Kenan neye uğradığını bilemiyor, korkuiçinde paniklemiş, Yüzbaşının gözlerine bir köpek uysallığıylayalvararakbakıyordu."Durorada!""ŞumektubuokuonaAsımÇavuş."AsımÇavuştanetanemektubuKenanaokudu,bitirdi."Gelburaya!"Kenanşaşkın,Yüzbaşınınmasasınınönünegeldi."Bumektubusenmiyazdırdın?""Haberimyok.""Bakbuimzasenindeğilmi?"Kenan, iki eli de ceketinin ilikleri üstünde kenetli, eğildimektubabaktı."Benimdeğilefendim.""Peki,bumühür?Mühürbelliolmasındiyedekıvratmışsın.""BenimdeğilYüzbaşım.Benhiçzatınıziçinböyleşeylersöylermiyim?"Yüzbaşıhışımgibiyerindenfırladı, fırlamasıyladatokadıvargücüyle Kenanın yüzüne indirdi. Kenan sallandı ya, düşmedi.Yüzbaşı buna daha çok öfkelendi. Bir tokat, bir, bir daha.MuhtarKenankendisini yerdebuldu.KertişAli onualıpgeneolduğu yere dikti. Kenanın ağzı burnu kan içinde kalmıştı.Yüzbaşıyerineotururkenderinderinsoluyordu."Söylesanabumektubukimyazdırdı?""Benböylebirmektupyazmadımki...""Kimyazdırdıysasöyleyeceksin!""Ben...""Ali Onbaşı, al onu, söylet bu köpeği... Söyletinceye kadar...
İstersenbunudereyedegötürebilirsin.""Yüzbaşım,benionateslimetme,"diyeyalvardıKenan."Kimiistersenizyazınonunadınıdaimzaedeyim.Benseninadamındeğilmiyim?""Benhakikatiistiyorum."Kertiş Ali Onbaşı onu sürükleyerek odadan çıkardı. Yüzbaşıyatışmışgülümseyerekonlarınarkasındanbakıyor,azsonradaonunhakikati söyleyeceğine inanıyordu.Aradanuzunbir süregeçti, Kertiş Ali Onbaşıdan bir ses sada çıkmıyor, Yüzbaşı dasabırsızlanıyordu."Demek dayanıyor, Asım Çavuş. Ali Onbaşıya bir insanın bukadardayanması içino insanınçelikkadar sert olmasıgerek,değilmiÇavuşum?""ÖyleYüzbaşım,onlar,oAğalar,buülkenindüşmanları,bizimdüşmanlarımız böylesi tehlikeli işleri yaptıracak adamlarıbilirler.Denenmişadamlarınayaptırırlar.""Aaaah, bir söyletebilsem şu muhtarları... Peki, yirmi üçmuhtardanhiçbirisisöylemezmi?""Çoğu söyler Yüzbaşım.BizimAliOnbaşıya dayanacak adamçokazdırşudünyada.""Çokazdırama..."diyeiçiniçektiYüzbaşı,"şunuçağırtdabirsoralımbakalım,vaziyetnealemdeimiş."Az sonra Kertiş Ali Onbaşı elleri kan içinde,kürekkemiklerinden ter fışkırmış, yüzü kararmış öfke içindegeldi."KonuşmuyorYüzbaşım.""Nesöylüyor?""KasabadanekadarAğavarsa,baştaKaradağlıoğluMurtazaAğa,hepsininadınıveriyor."Yüzbaşı,aşağıdakiKertişAliOnbaşıyıhersaatbaşıyanınabirkereçağırıpraporalaraksonucugeceyarısınakadarbekledi."Konuşmuyor Yüzbaşım. Bu sefer de adını bildiği Ağaların,Beylerinhanımlarınınadınısöylemeyebaşladı.ArifSaimBeyinhanımının da adını söyledi. Bütünmektupları o yazdırasıymışZülfününisteğiüzerine.""Aligötüronudereye,"dediYüzbaşı,kendideuyumayagitti."Eğer derede itirafta bulunacak olursa beni uyandırırsın,
bekliyorum."MuhtarKenan, gözleri bağlanınca her şeyi anladı, Kertiş AliOnbaşınınayaklarınakapandı:"Kimi istiyorsan söyleyim Ali Onbaşı Paşam," dedi. "Kıymabana boş yere, çoluk çocuğum var, daha her birisi küçücükküçücük...Anambabamdaçokyaşlı."Bir saat sonra Muhtar Kenan, kollarına girmiş ikicandarmanınarasındakurudereninçakıllarıüstündenyukarıyadoğrusürükleniyordu.Sabah erkenden Yüzbaşı daireye geldi, hiç uyuyamamış,vicdanı çok rahatsız olmuştu. Mektuplardaki imzaları,eczacıdan aldığı büyük bir lupla inceliyordu. Mühürlerinhiçbirisiokunmuyordu,hepsidöndürülerekbasılmıştı.İmzalaragelince, işte burada işler karışıyordu. İmzalar sahte olsalardı,hepsininbir yada iki, üçeldençıkmasıgerekmezmiydi?Hermektuptaki imza başka bir insanın elinden çıkmıştı, hepsi deköylü yazısıydı. Muhtar Kenanın imzasını elindeki evraklardabulunan onun imzasıyla karşılaştırmış, beş aşağı beş yukarıimzalarıaynıbulmuştu.Öyleysebuadam,canıpahasınadaolsaniçin konuşmuyordu? İçindeki umut sönmemişti daha. Dereyegötürüp de Ali Onbaşının konuşturamadığı bir insanı şimdiyekadargörmemişti.AliOnbaşıyadaçokacıyordu.Zavallıadamçocukluğundanbuyanadoğrudürüstbirgüngörmemiş,anasıbabası, kardeşleri hep açlıktan, sıtmadan ölmüşler, o da yediyaşındaöksüzkalarakgaddarinsanlarınkapılarındaölürcesineçalışarak yaşamını ancak sürdürebilmişti. Büyüyünce askerocağı onun imdadına yetişmiş, 0 da çalışarak, bihakkın vazifegörerek bumertebeye erişmiş, uzatmalı onbaşı olmuştu. Amagel gör ki bu vazifesine düşkün kişi, bir canavar halkın içinedüşmüş, gece gündüz durmadan, ölürcesine dayak atmakzorundakalmıştı.Onunyaşamıçekilirbiryaşamdeğildi.Şimdiaz sonra dereden bitkin, yarı ölü bir durumda, perperişankendisiniburadakisıcakocağınaatacak,günlercedekendisinegelemeyecekti.İnsanlarlauğraşmakhiçdekolaydeğildi.Birdebu fedakar, saygılı, vazifesi için kelle koymuş adamın adınıcellat koymuşlardı! Eşkıyalarla savaşırken görmelilerdi AliOnbaşıyı... Bir orduya bedel bir askerdi o. Kertiş ne demek,
diyedüşündübirara,kertişinkertenkeleninbüyüğüolduğunusormuşöğrenmiştiya,AliOnbaşınınneresikertişebenziyordu?Sonradaherşeyi,bütündertleriniunutupgüldü,gerçektenAliOnbaşı kocaman, mavi damarlı acayip burnuyla, hep kafasınıaşağı yukarı indirip kaldırmasıyla bir kertişe benzemiyormuydu?"AliOnbaşıdannehaberAsımÇavuş?""Dahahiçbirhaberyok.Şimdigeliro.İşinigünışığınakoymazo.""Konuşturmuşmudur?""Konuşturmuştur.""Kimolabilirbumektuplarıyazdıranlar?""Hiçbeklemediğimizbirisi.""Mesela?""Mesela Molla Duran Efendi." "Sen ondan mı şüpheediyorsun?""Hayır.""Kimden?""Bencebukasabadaikikişivar,birisiZülfü,birisideMurtazaAğa.""Nasılolur?BirisiArifSaimBeyinenyakınarkadaşı,ötekisidebenim...Olamaz.""Benikisindenbaşkasınıdüşünemiyorum.""Bunubananiçinyapsınlar?""Onunorasınıbenbilememartık.Zatınızdüşününüz.""BizimAliOnbaşıyakertişdiyorlar,biliyormusun?"diyesözübaşka yere çeldi Yüzbaşı. Zülfü Bey de, Murtaza Ağa daolamazdı.Niçinolamazdı,çünküolamazdıdaondan...Yüzbaşı makaraları koyvermiş gülüyordu. Epeyi bir süregüldüktensonra:"Kertiş büyük kertenkele demektir. Hani başını kaldırırkaldırır indirir ya bizim onbaşı, büyük burnuyla kertişebenziyordeğilmi?""Benziyor," diye gülerek ona katıldı Asım Çavuş. "Çokbenziyor.Başınıtıpkıöyleyapıyor.Çoksinirlibironbaşı.""Yazıkbuadama,"dediYüzbaşı."Onaçokacıyorum,biradıdacellat."
"Evetcellat...Zavallı.""Neredekaldıacaba?"Yüzbaşı acaba sözünü daha bitirmeden Kertiş Ali Onbaşıodaya girdi, hazır ola durdu, dökülüyor, alnında da boncukboncuk terler... Kulunçları, koltuk altları da ıpıslaktı. Göbeğekadardaçamurabatıpçıkmıştı.Giyitlerideburuşburuş...OnugörürgörmezönceYüzbaşı, arkasındandaAsımÇavuş,kasıklarını tuta tuta gülmeye başladılar. Bir başını kaldırıpkaldırıp indiren Aliye bakıyorlar, bir gülüyorlardı. Onlargüldükçe Ali hazır olunu pekiştiriyor, başını daha çok indiripkaldırıyordu.SonundaYüzbaşızorlagülmesinitutabildi:"Konuştumu?""Konuştukumandanım.""Sencegerçeğimikonuştu?""Bencegerçeğikonuştu.""Kimlermiş?""ZülfüyleMurtazaymışya...""Odanesi?"KertişAlikıvrandı,birşeylersöyleyecekti,beceremedi."Yoksaöldümü?""Azbiraz.""Nedemekazbiraz...""Çokdayandı,bendedayandım...Cançekişirkenbu iki ismiağzındanaldım.Hemen,onucandarmalarabırakıpkoştum.""Demeköldü?""Azbiraz.""Oturdabirçayiç..."KapıdakierkoşuphemensıcakbirçayulaştırdıAliOnbaşıya.AliOnbaşı çayı içerkenbileyarıhazıroldaydı.Yüzündemutluinsanların rahatlığı, iyi bir iş görüp de yorulmuş insanlarındinginliğivardı."EvetOnbaşım,MuhtarKenanölmüştür.""Azbiraz...""ÖlmüştürAliOnbaşı!""BaşüstüneYüzbaşım,ölmüştürYüzbaşım.HanibenKenanaçokacıdımda...Ölmüş,ölmüştürYüzbaşım."
Biraz sonra da candarmalar Muhtar Kenanın ölüm haberinigetirdiler."Gidip orada, ölünün başına zabıt tutacaksınız. İstersenizMüddeiumumiyide,Doktorudagötürebilirsiniz.DaktiloyageçAsım Çavuş, sen, bizzat... Yazıcıyı istemem. Benimsöylediklerimi aynen yazacaksınız. Bana Kenanın künyesinigetirin.ÇankazıkMuhtarıKenanınkünyesizatendünakşamdanberimasanınüstündeduruyordu.AliOnbaşıonuoradankaptığıgibiYüzbaşıyauzattı."BuyurunYüzbaşım.""Teşekkürederim.Şimdisengitistirahatet,AsımÇavuşzaptıbitirinceyekadar."Daktiloşakırdamayabaşladı.Bu,çokeski,büyük,hantal,birkısımharfleribasmayan,amaAsımÇavuşunelinegeçinceşıkırşıkırişleyenbirmakinaydı."Evet... İnce Memed nam sergerde, dün gece kasabanınkıyısındaki kuru dereye kadar inerek, hükümetimize çokkıymetli faydaları dokunmuş bulunan, bütün at hırsızlarınınyerlerini haber vermekle hırsızları yakalatmış bulunan,dağlardaki bütün eşkıyaların yerlerini senelerce takip ederekbize göstermiş bulunan Çankazık köyü Muhtarımız Kenanıdarbeyleyerek katleylemiştir. Ve Muhtarımızın yanındabulunarakbufecisahneleribizeanlatarak,bufecidurumubizeduyurmuş bulunan gene Çankazık köyünden Süleyman oğluHaydar nam köylü, bu feci manzarayı bize şöylece arzeylemiştir.İnceMemednamsergerdeadamlarıyla..."AsımÇavuşbirdentuşlardaneliniçekti:"Yüzbaşım,"dedi,"buifadeçelişikbirifadeolmuyormu?""Nedemeko?""Hem İnceMemed kayıp, yok, diyoruz ve hem de kasabayakadarindi,diyoruz."YüzbaşıFarukgüldü:"Asım Çavuş," dedi, "bu zabıt bizde kalacak, sonra İnceMemed ifna edilince de bütün onun yaptıkları sahneyedökülecek.Anladınmı?""AnladımYüzbaşım.""Bütünbunlarsonrabizimsicilimizeyazılacak.Devam."
Adamlarıyla gelerek Muhtarımız Kenanı evinden alarak,kasabanın kenarındaki kuru dereye getirerek, kasabamızeşrafındanKaradağlıoğluMurtaza Ağanın yerini sormuşlardır.Sergerde İnceMemedmaktul Ali Safa Beyle birlikteMurtazaAğayı da öldürmek isteyerek onun evine de gitmişse de otarihteMurtazaAğaevindebulunmamaklabubadiredencanınızor bela kurtarmakla, ölümü atlatmıştır. Onu ille dekatleylemekisteyensergerdekasabayakadarinmekcesaretinikendinde bularaktan, mücehhez olaraktan Çankazık Muhtarımaktul Kenanı gece buraya yatağından alıp getirmekle,MuhtaraMurtazaAğanınyerinisormaklaMuhtarımızdacanınıgözüne alarak Murtaza Ağanın bilmekte olduğu yerinisöylememekte direnerek ve İnceMemed nam sergerde de veadamları da onu darbeyleyerek, sabaha kadar işkence edereköldürmekle ve de işbu zabıt mahallinde şahitler huzurundatespitedilerek..."İyimi?""ÇokgüzelYüzbaşım.""Cenazeyi hemen ailesine teslim edin. Cenazeyi kasabanıniçinden geçirmeden alsınlar gitsinler. Sen de Ali Onbaşıyı,birkaçcandarmayı,şahitleri...Şahitlerhazırmı?""Ali Onbaşı çoktan hazır etmiştir şahitleri. Böylesi işlerde oŞahitsiz,biryerebiradımbileatmaz.""Doktoru,Müddeiumumiyi...""Beşdakikadaherşeyhazırdır."Cenaze ikindiüstü Çankazıktan gelen ailesine, köylülereteslim edildi. Köylüler kasabanın üstünden dolanarakağlayamadan, çıt çıkaramadan ölülerini alıp sessizce çekilipgittiler.Haberi duyan Murtaza eli ayağı boşanmış, soluk soluğacandarma komutanlığına geldi, merdivenleri ikişer ikişerçıkarakYüzbaşınınodasınagirdi:"AldığımhaberdoğrumuYüzbaşım?DemekİnceMemednamserderge bu gece dereye kadar inmiş, demek zavallı Kenanevladımızdan benim evimi sormuş, o da aziz canındanvazgeçerekbenimevimivedeyerimi,çünkübenimyerimi,benher zaman evde yatmam, o sergerde Ali Safa biraderimizi
katlettiktensonraben,hergün,hergündeğilsedebirkaçgünebir başka bir hanede kalırım ya da bir köye azimet ederim...Demek, benim yerimi Kenan evladımız kimseye söylememiş,aziz canını vererekten, beni kurtarmış? Ben de onunevlatlarına, babalarını arattırmam. Babasını anasını kimseyemuhtaçetmem.Demekbuhadisedoğruha?""Maalesefdoğru.""Demekkasabayakadarinmişha?""İnmiş.""Demekbenşimdiyaşamıyorbulunabilirdim.""Maalesef...""Demek...""Maalesef...""Şimdineyapacağımben?""Sizhiçkorkmayın,ben tedbirimialdım.Gördünüzyabenimadamlarımı... O Kenan bizim muhbiri hasımızdı. Sizin içincanınıverdi.""Var olsunlar, var olsunlar öyle vatan çocukları. Bu vatanonların naçiz omuzlarında yükselecek, arşu alaya ulaşacaktır.Sizin ve onun gibi genç yiğitlerin." Ayağa kalktı: "Banamüsaade..."Ve çarşıya düştü, İnceMemedin kuru dereye kadar gelerek,kendievinimaktulvemağfurKenandansorduğunu,odacanıpahasına, babasından değerli saydığı Murtaza Ağasının evinionlaragöstermeyerek,ekmekyediğisofrayabıçaksokmadığınıcanını vererek gösterdiğini, önüne gelene yanıp yakılarak,övünerekanlatmayabaşladı."İnceMemednamkafiradem,yakalamışbizimKenanı,söyleMurtaza Ağanın yerini, o bilmiyorum, demiş. O bilmiyorumdedikçe ötekiler basmışlar değneği, hayasını burmuşlar, bizimKenandaölürüm,ölürümdeMurtazaAğanınyerinisöylemem,benonunevindedünyaya,dostadadüşmanadaaçıksofrasındayemek yedim, demiş. Pıravo, bin pıravo aslanıma da, şehitevladımKenanıma..."KasabaolayıdahaoYüzbaşıyaulaşamadançokönceduymuş,berber Kör Salihin Nazikler adlı dükkanı, arı kovanı gibiişlemeyebaşlamıştı.
Yalnız Murtaza Ağa kasabada hem dolaşıyor, hem dekorkuyordu. Adanaya gitmeden önce Muhtar Kenana birmektup yazdırıp Ankaraya, Adanadan attırtmıştı. Acaba ArifSaim Beyin getirdiği mektuplar arasında bu da var mıydı? OzamanomektuplararasındaMuhtarKenanınikitanemektubuolması gerekti. Birisi avukatın Adanada yazdığı, öteki deMüddeiumuminin bizzat kendi eliyle daktilosunda donattığımektup... Ulan Müddeiumumi Bey, bir de mektup yazıyor ki,ulan oğlum allameyi cihan mısın, her satırını yiyen köpekkudurur, vayvay!Eğer işböyleysekıymetli kahramanMuhtarKenan,İnceMemedindeğildeKertişAlininsopalarıaltındacanvermiştir.BunuYüzbaşıdanöğreneceğim,hemdebugece,dedikendikendine.Öğrenmezsemmerakımdanölürüm.Geceyarıyıipleçekiyordu.BelkidegelenİnceMemeddir...Oki, bu kasabada Ağa bırakmamaya ant içip yemin vermiştir.Niçin ilk öldüreceği kişi Murtaza Ağa olmasın, bu kasabadaondan görkemli, ondan yiğit, ondan zengin kim vardır ki? O,Murtaza Ağanın nur içinde yatası babası Adanadan bu yanabiltekmil toprakları tapulayan kişi değil midir? O MurtazaağanınhergecemübarekmezarındayatasıbabasıbukasabayaMaraşlılarla birlikte ilk çeltik eken, ilk pamuk yetiştiren kişideğilmidir?OMurtazaAğanınsoyluTürkmenBeyibabasıdeğilmidir ki, bu kasabanın ovalarını koyun sürüleri, inek, boğasürüleri,yılkıyılkıatlarladoldurmuşkişi?Onunsoylu,gökgibigürleyendedesideğilmidirki...MurtazaAğa buraya gelince duruyor, dedesinin yaptığı büyük işlerikendikendinebilesöylemektenürküyordu.Amaoneyapsın,neyaparsa yapsın, bütün kasaba onun dedesini, dedesinin neleryaptığını biliyordu. Her neyse bütün kasaba onun dedesinibilsinler de hükümet adamları bilmesinler, ne olur ne olmaz.Onun dedesi Fırkayı Islahiyede Kozanoğluyla birlikte olupSumbaskolunututmuş,koskocamanKozanoğluOsmanlıyapesettiği halde, onun dedesi Osmanlı ordusu karşısında bir adımbilegerilememiş,FırkayıIslahiyeyikırmışgeçirmişti.Dedesinin Türkmen tarafından çok ayıplanan, Osmanlıtarafındandaçokövülenbirdavranışıdahaolmuştu.KozanoğluyenilinceTorosakaçmış,yanındadaAşıkDadaloğlu,Toroslarda
köy köy, dere kovuk gizlenmiş, ama onları dağlar kabuletmemiş, Kozanoğlu Ahmet Paşa da Karadağlıoğlunun yedigöbekliçadırınasığınmıştısonunda...OgeceDadaloğlusabahakadar, sazı kucağına çekmiş, yenilginin türküsünü söylemiş,bütün Türkmen eli de onunla birlikte ağlamışlardı. SabaholuncadaosoyluKaradağhoğluolandedesi,KozanoğluAhmetPaşanın ellerini arkasına bağlayarak götürmüş, OsmanlıkumandanıDervişPaşaya"Paşa,alsanaKozanoğlunugetirdim,getirdim ya, sen onu öldürmeyesin, yoksa bu dünya başınayıkılır," demişti. Ama Aşık Dadaloğlunu Osmanlıya teslimetmeye içi elvermemişti ya, buna karşın bile, Türkmen onunsoylu dedesinin Kozanoğlunu Osmanlıya teslim edişinibağışlamamış, bunu insanlığa, törelere aykırı bulmuş, obadanaşiretten, bir sabah bir de bakmıştı ki, yöresinde bir tek kişikalmamış, ondan sonrada soyludedesinin aşiretindenbir tekkişi, kardeşleri, akrabaları bile yanınauğramamıştı.Hala eskiTürkmenden kalan kişiler, onun dedesinin adını anarlarken,şeytanalanetokurlardı.Gece yarısı olana dek dedesini, babasını düşündü nedense...Ne yapıyor, ne ediyorsa bu gece dedesini, babasınıdüşünmektenkendisinialıkoyamıyordu.AmadedesiKozanoğluAhmet Paşayı teslim etmişti de hükümete, Aşık Dadaloğlunuteslimetmemiş,onukorumuştu.Okoruduğu,canınıkurtardığıDadaloğlu bile, o günden sonra ona sırtını dönmüş, bir dahaevineneuğramış,nedeyüzünebakmıştı."Hüsne Hatun," dedi, çoktan beridir konuşmadan, onunyüzünebakıpdüşünceleriniokumayaçalışankarısına,"dedemidüşünüyorum. O iyi ki Türkmen Beyi olarak kalmamış. O,TürkmenBeyiolarakkalsaydı,bizdebugünötekibaldırıçıplak,açlıktan nefesi kokan Türkmen Beylerinin çocukları gibiolurduk.Böyleyarıgöçebe,yarıaçyarıtok...İyiki,iyiki..."Karısıonakarşılıkvermedivebirtuhafbaktı.ÇünkükarısınınsoyuoyarıaçyarıtokdediğiTürkmenBeylerindendi.DervişPaşadır,cömertadam,yiğitadamdır,hazaOsmanlıdır,dedesinin Osmanlıya yaptığı bu iyiliğin karşılığı olarak, dilebenden ne dilersen, istersen atının ayak basabildiği kadartoprak senin olsun, demişti. Dedesidir, Derviş Paşanın
huzurunda kıyama varmış, kanlı yaşlar dökerek, ben neyapayım malı mülkü, ben ne yapayım dünya malını, elimaşiretim beni bir cüzzamlı gibi bu dünyada yek başımabırakarak gittikten kelli, demişti. Derviş Paşadır, onu tesellietmiş, şu Ceyhan ırmağının bu yanı senindir diye bir fermanyazıpelinevermişti.BozgundaTürkmendenkalansürüler,atlar,develer, çadırlar, altınlar da dedesinin olmuştu. Babasınagelince o da bu malları iyi idare edip malının üstüne mallarkatmıştı. Gün geçmiş devir dönmüş onları yalnız bırakmışaşiretleri biraz toprak, biraz otlak için onların ayaklarınadüşmüştü. Fakat onun soylu babasıNuhdemiş dePeygamberdememiş,onlarıbırakıpgidenaşiretinibağışlamamış,onlardanbirtekininbileyüzünebakmamıştı.AmaMurtazaAğaöylemi,Murtaza Ağa sıcakkanlıdır, eline aşiretine düşkündür, elsizaşiretsiz hiçbir şeyin yürümeyeceğini, kaba ağacın dal ilegürlediğinibilendir."BabamyanlışyaptıHatun,öyledeğilmi?""Yanlış,"dediHüsneHatun."Elinaşiretinolmayıncaservetinhiçbirkıymetiyok.""Olamaz,"dediHatunsevinerek."Şimdielimizaşiretimizyanımızdaolsaydı,bizdeellergibi...BakBozdoğanlılara,kimsegözünüstündekaşınvardiyebiliyormu? Onlar fıkaradırlar, benim servetimin binde birisi onlardayokama,alemonlardankorkuyor.""Korkacak.""Onlarınhiçkimsesi,hiçbirşeyleriyokama,aşiretlerivar.HadeyinceyüzkişivehemdebinkişiBozdoğanlıBeyiiçinölür.""Ölür,"dediHatun."BirİnceMemeddağaçıkıncabenimgibicantelaşınadüşüpbirsıçandeliğinibinaltınaaramazlar.""Aramazlar.""Ben varayım da Yüzbaşıya gideyim bakayım devran negösterecek...BenceMuhtarKenanıKertişAliOnbaşıöldürdü.""BelkiİnceMemedöldürmüştür,hiçbelliolmaz.""Hiçbelli..."MurtazaAğasaatinebaktı,merdivenleriindi.Daha uzaktan Yüzbaşının gaz lambasını görünce sevindi. Buandada içiYüzbaşıyakaynadı. İyi çocuktu,mertadamdı.Tam
bir Cumhuriyet zabitiydi. Hilesi hurdası, yalanı dolanı yoktu,dobra dobra bir adamdı. Ama ne yazık ki, Zülfüye tapınmıştı.Zülfü de onun kuyusunu kazıyordu. Bu anda onun içinyazdırdığımektuplaraçokpişmanolmuştu.Yazıkdeğilmi,diyedüşünüyordu,böylesibirgence,gecesiyok,gündüzüyok,yıloniki ay eşkıyaların ardında, hemde kurşun yağmurları altında.Bualçakköylüleronualdatmışlarsa,kadınlaronunyolunuİnceMemedden çevirip de Kara Osmanın üstüne döndürmüşler,Kara Osman öldürülünce de ona İnce Memeddir, diye ağıtyakmışlarsaneyapsın...Kapıyıçaldı,birer:"Kimdiro?"diyesordu."Yavrumbenim,benMurtazaAğa,Yüzbaşıyahaberver."Kapıaçıldı,er:"Yüzbaşımsenibekliyor,"dedi.YukardanYüzbaşıkıvançlıbirsesle:"Ben bilirim, ben adamımı bilirim," diye gülüyordu. "SenibekliyordumAğa.Çaydahazırlattım.Geçkaldın.""Geçkalmadım,tamgeceyarısı,ortalıktanelayakçekilsindededimhani.""Hoşgeldin,iyiyaptın.ZülfüBeydeburada."Zülfüylekucaklaştılar.Çayhazırdı.Zülfühemenkonuyagirdi:"Şumektup ve telgraflar... Arif SaimBey deli oluyor bu işe.Gördün ya, benim yüzüme bile bakmadı. Mektupları yazanıistiyor. Dün de bir dedikodu geldi kulağıma, tuh tuh,ocaklardan uzak, güya ki Arif Saim Bey Mustafa KemalPaşamıza, yerine geçmek için suikast hazırlıyormuş,Çerkeslerle birlikte. Düveli muazzamayla işbirliği içindeymiş.Böyleşeyolabilirmihiç?""Olamaz,haşa!"diyebağırdıMurtazaAğa."AmanınArifSaimBeybunuduymasın,bukasabayıyıkar.Ateşeverirdeyakar.""Dur heyecanlanma Ağa," dedi Zülfü, olgun, gün görmüşağırbaşlı haliyle. "Dedikodunun menşei bizim buralar değil,Adanadadolaşanbirdedikodubu.Onun içinbizipekokadaralakadar etmez. Ama ne dehşet bir dedikodudur bu ki, Arif
SaimBey...""Haşa,binkerehaşa...""Evet, iyi konuştun Murtaza Ağa, haşa. Evet, ne biçim birdedikodudurkibuçıkan,ArifSaimBeyAllahtanönceMustafaKemal Paşaya tapar. Ben bilmezmiyim, tapar.MustafaKemalPaşa,Allahgöstermesin,şimdiölse,ArifSaimBeydeduyduğuanda onun ölümünü çeker tabancasını kendi ağzına boşaltır.Korkuyorum Murtaza Ağa, çok korkuyorum, bu dedikodununaltındanbirşeyçıkardiye.""Korkma," diye güldü Murtaza Ağa. "Ateş olmayan yerdendumançıkmaz,diyekorkma.Bizöyleinsanlarızkiateşolmayanyerdendumançıkarırız.Bunudadünyalarkahramanı,akıllı,ogüneşbaşlıPaşamızbilir.Bilmezmi?"Zülfünün gözlerinin içine gözlerini dikip bir süre delicibakışlarlaonabaktı,osusuyordu."Bilir,"diyebağırdıMurtaza.Yüzbaşımasanınbirköşesineoturmuş,biryandanonlaraçaydolduruyor, kuşkulu, rahatsız bir ona, bir ötekine bakıyor,endişeli bir yüzle onların konuşmalarını dinliyordu. MurtazaAğa da sözü değiştirmek için kıvranıyor, bu da Yüzbaşınıngözündenkaçmıyordu.Birara,uzunbirsessizlikoldu.Kimsesessizliğibozamıyor,özkonuyakimsedokunmakistemiyordu.SonundaYüzbaşı:"Bu gece buraya ne için toplandığımızı üçümüz de gayet iyibiliyoruz,"diyesözebaşladı."Edindiğimizgizlimalumatagörebu mektupları, haşa huzurunuzdan, sizin ikinizin yazdığıtebeyyün etmiş bulunuyor. Ben sizlere toz kondurmadığımdandolayıbunusizleresormaklüzumunubileduymadım.Sizbunuduyarakzahmetederekburayakadargeldiniz.""Duydum,"dediZülfügülümseyerek."Duydum,"dediMurtazaAğaçoküzgün."Genede sizebir şey sormakbenimhaddimdeğil.SizZülfüBey, Arif Saim Beyin cephe arkadaşısınız, böyle işleriyapmanızın lüzumu yok. Siz deMurtaza Ağa, benim en yakındostumsunuz,ağabeyimsiniz,sizdebana...""Haşa,haşa,binkerehaşa...Sizbenimenkıymetlimsiniz.ArifSaim Bey için Mustafa Kemal Paşa neyse, siz de benim için
osunuz.""Sizden benim ricam, üçümüz, hep beraber bu mektuplarıkimin yazdırdığını bulacağız. Ben de bu adamların cezalarınıkendi çapımca, elimden geldiğince verdikten sonra Arif SaimBeye bildireceğim. O artık ne yapacağını kendisi bilir. Yalnızbenim elimde kati deliller gerek. Ben yarından tezi yok yirmiköyünMuhtarlarınısorguyaçekeceğim.Belkionlarbir itiraftabulunabilir. Arzuhalci Deli Fahri şu anda nezarette, banatelgrafları Murtaza çektirdi, diyor. Siyasetçi, Ali Onbaşınınelinde,odayanıyor.""Yüzbaşı, bırakın o adamları, o, ilk telgraflardı, Ali SafaBeymaktul düştüğü gün çekilen... Ben sizin iyiliğiniz için sizekuvvetgönderilsindiyeyazdırmıştım.Sizdebiliyorsunuz.Yazıkdemek Siyasetçi dayanıyor, rica ederim Yüzbaşım onu KertişAlininelindenalınız.Öldürüro,ogaribişimdi.""Öldürmeyecek."MurtazaAğaüzgün,boynunubüktü:"BenimbildiğimKertişAliyseonuçoktanöldürmüştür.""Banasözverdi,öldürmeyecek.""Eğersenonunimdadınabeşdakikadahaulaşmazsan,yarınsabahbuyuruncenazenamazına...RicaederimYüzbaşım, çokricaederim.Siyasetçininçokçocuğuvar.Sizonubırakırsanız,bendesizesözveriyorum,mektupçularıbulacağım."Yüzbaşıhemenayağakalktıgülümseyerek,aşağıyabirşeylersöyledi,kapınınoralardantüfekşakırtılarıgeldi."Tamam. Şimdi bırakılacaklar." Sandalyasına oturdu, çaylarıtazelediktensonra:"YarınyirmiüçMuhtarınifadesinialacağım.Ne yazık ki bu yirmi üç Muhtardan birisini İnce Memedkatleyledi,dövedöve..."Zülfüanlamlıanlamlıgüldü:"Demekkasabanıniçinekadargelebilmiş,çokcesurbiradamolacakbuİnceMemed.""Çokcesur,delicesinecesur,"dediYüzbaşı."Benimevisormuş.""Sormuş.""Kenanoğlumdasöylememiş...""Sizinuğrunuza canını vermiş.HalbukiKenanbilseydi ki siz
her gece başka bir yerde yatıyorsunuz... Sizden ne istiyor buadam?""Benden çok istediği var. O biliyor, benim ona neyapabileceğimi, o biliyor benim... Yüzbaşım, bilmelisiniz ki bueşkıyalarınheryerdegözleri,kulaklarıvardır.Onlar,heleİnceMemed,Bayramoğlugibiçalışanlar...""OkadarbüyütmeyinMurtazaBey..."MurtazaAğaboynunubüktü,somurttu:"Ben de sandımdı ki Muhtar Kenanı Onbaşımız Aliöldürmüştür. Eğer İnce Memed öldürmüşse... Ben öldüm,hakkınızıhelaledin.""OkadardeğilMurtazaAğa.""Şimdigelir,istersebenişuandaburadaöldürür.""RicaederimMurtazaAğa.""Öldürür,"diyeinlediMurtaza.Zülfü bir yolunu bulup masanın altından onun bacağına birtekmevurdu.Murtazadasözünüdeğiştirdi."Benkimdenşüpheediyorumbunusizeaçıkçasöylemeliyim.""BuyurunZülfüBey...""Ben omolla bozuntusu, yalan kumkumasıDuranEfendidenşüpheediyorum.""Doğrudur," diye ayağa fırladı Murtaza Ağa. "Çok doğru, osamanaltındansuyürütendir.""Bu kasabada, muhterem Yüzbaşım, sizin aleyhinize böylemektuplarıyazacakbirtekkişivardır,oda...""O Molla Duran karıncayla cima edip beliniincitmeyenlerdendir.""Doğru...""Delilgerekarkadaşlar.""Bulunur,"dediZülfü."Buluruz," dedi Murtaza Ağa. "Ama onu derdest edip demahkeme huzuruna çıkartmak, üstelik de böylesi muhataralıgünlerde,kiminişineyarar?""Benkimsedençekinmem,"diyegürlediYüzbaşı."Yarınonunifadesini alacağım." Ayağa kalktı, beli ağrımıştı, gerindi."TaşkınHalilBey?"diyesordu."Oçoktehlikelidir,"dediZülfü."Onunifadesinilütfenalmayın
Yüzbaşım.""Neden?""OlmazYüzbaşım.Başınızaişaçarsınız.""Benkanundanbaşkakimsedenkorkmam.""Onundasırasıgelecek.""Zülfü Beyi dinleyelim Yüzbaşım. Yanlış bir iş yapmayalım.İnceMemed...""Siz ondan hiç korkmayın Murtaza Ağa. Bir daha o bukasabanın kıyıcığına değil, o Torosun kıyıcığına bilegelemeyecek.Oyakında..."Yüzbaşıöylesinekesin,öylesinekendinegüvenmişkonuştuki,MurtazaAğa içinden, sendenönceÇiçeklidereliMahmutAğa,diyeonunlaalayetti.Bundansonradakasaba ilerigelenlerini, kimbumektuplarıyazar, ya da yazamaz, diye teker teker gözden geçirdiler.Sabahakarşıdabirolumlusonucavaramadandağıldılar.Zülfüdışarıyaçıkarçıkmaz:"Ahmak," diye Murtazanın kulağına bir yılan ıslığı gibifısıldadı."Ulanahmakadam,anlamadınmı,YüzbaşıKertişAliyeMuhtar Kenanı öldürtmüş, anlamadın mı, Kenandan da bizimadımızıalmış,anlamadınmı,KertişAlikoşarakbanageldi,herşeyi anlattı, anlamadın mı? İnce Memed nerede, eşkıyalarnerede, sen hiçbir eşkıyanın döve döve adam öldürdüğünüduydun, gördün mü be ahmak adam, bunu, bu kadarcık şeyianlamayacaknevar?""Anlamıştım,"dediMurtazasıkılarak."Anlamıştımya,genedeneolur,neolmazdiye...""Haydisanagidelim.SenHüsneHatunuuyandır.""Ouyumamıştır.Obizibekliyordurşimdi.""Katmerli, yağlı ballı bir kahvaltı yapalım. Taze tereyağıistiyorum, hem de bu sabah yayılmış. Hem de üstünde ayrankabarcıkları olan. İnceMemedide takmaokadarkafana.Altıüstüzavallıbirköylü.BuateşgibiYüzbaşıonunhakkındangeliryakında.""YapmaZülfü,alayeyleme.O,dağgibiAliSafaBeyiyedi.Senide, beni de... O bizim kanımıza susamış. O İnce Memedinakıbetiniyakındagöreceksin.OYüzbaşıbirhiç."
"Yakında görürsün Yüzbaşıyı. Belki de öldürülmüştür İnceMemed.Belkideöldürülendokuzeşkıyanınarasındaydı.Benimdağlardanaldığımistihbaratagöre,dağlardaşuandaböylebireşkıya,İnceMemedyok.Buistihbaratımyanılmaz,katidir.""Öyleysenerededirbuşeytan?""Yakındaöğreniriz.""Nezaman,nezaman?TezolamanZülfü.Benimuykudünekgördüğüm yok. Şu anda bile bir yerden gelecek kurşunubekliyorum. İnce Memed yakında öldürülecektir. Gene dekorkuyorum.""Korkma!"Kol kolaMurtazaAğanın konağına döndüler.Neredeyse günışıdı ışıyacaktı. Hüsne Hatun onları konağın alt kapısındakarşıladı:"Hoş geldin Zülfü kardaşımız," dedi, "sen de olmasan...Murtaza Ağanın bir tek dostu var bu kasabada, o da sensin.GüngeçmezkiAğabirkereseninogüzeladınıağzınaalmasın,ZülfüBeykardaşımşöylede,böyle,diye..."Yüzbaşı onların ardından, hiç beklemeden doğru CandarmaKomutanlığınakoşmuştu.Düşünceli,öfkeli,gergindi.Eşkıyalarkolaydıda,buhinoğluhinlerlenasılbaşaçıkacaktı.HerŞeyibiliyorlardı. Zülfü ona, İnce Memed sözünü edince, onuküçümseyerek,nasıldayüzünebakmış,benböylesaçmalıklarıyutarmıyım,heykumandanbey,demekistemişti.ÖldürttürdünKenanı, onun ağzından da bizim adımızı aldın ya, sana helalolsun,değer,diyeanlamlı,öldürücügülümsemişti.Kertiş Ali Onbaşı onu daha, o eski kabartmalı taşınyanındaykenkarşılamıştı."Gel Ali, işler karıştı ki arapsaçına döndü. Gel odama dakonuşalım."Odada,masanınüstündetütensemaveronubekliyordu.Yüzbaşı:"Yaşa be Onbaşı," diye sevindi, "çayı da hazırlamışsın. Nebiliyordungeleceğimi?""BilmezolurmuyumYüzbaşım..."Yüzbaşı incebellikadehetavşankanıçayınıdoldurdu,şekeriatıparkasınakaykılarakkoltuğadayandı.
"OndokuzunuitirafettirdimYüzbaşım."Yüzbaşı tepeden tırnağa onu süzdü. Kertiş Alinin gözlerişişmiş, kan çanağına dönmüştü. Pantolonu düşmüş, yüzüsarkmış,gömleğideyırtılmış,ellerikaniçindekalmıştı.Yüzbaşıonaacıdı.Nedensebuadamasonsuzbiracımaduyuyordu.Birdeonunenerjisineolağanüstühayrandı."Kimseölmediya.""Ölmedi.Bunlarsağlamçıktı.""KeskiKenandaölmeseydi...""ÖlmezdiYüzbaşımya,Kenançokyalınkatbiradammış.Hemyalınkat,hemdeinatçı.Oluverdi.""Keski ölmeseydi. Bütün kasaba onu bizim öldürdüğümüzüsanıyor.Zülfüde,MurtazaAğadaöylesanıyorlar.İtirafedenlernediyorlar?""Öncedirendiler,sonradabülbülgibiöttüler.Kenanokadaryalınkat çıkıp da ölmeseydi, bunlar bir iki sopada hiç itirafederlermiydisanıyorsunuz?Bugeceenazbeşkurbanvermişolurduk.""Nediyorlar?""Ne desinler Yüzbaşım, Zülfü Bey, Murtaza Ağa diyorlar dabaşkabirşeydemiyorlar.BirkişiTaşkınHalilBeyin,birkişideMolla Duranın adını verdi. Gerisi Zülfü de Murtaza da...Murtazada,Zülfüde...""Biliyorum, biliyorum onlar," dedi Yüzbaşı, "ama bir şeygelemezkielimizden.Neyapabilirizkionlara?"diyederindençaresizlikle içini çekti, ellerini umutsuzlukla açarak. "KeskiKenanıöldürmeseydin.""Yalınkat çıktı Yüzbaşım. Öldürmek kastı mahsusum yoktubiliyorsunuz,kendiliğindenöldü.""BiliyorumOnbaşım,amagenede...Birdaha..."Başını önüne eğdi Yüzbaşı, önündeki çay bardağı tütüyordu,uzun bir düşünceye daldı. Başını kaldırdığında gözleribulanmış,yüzüallakbullaktı:"Çok yalnızız Onbaşım, çok," dedi. "Dört bir yanımızdankuşatmışlar, her şey onlar, biz de... Bırak şu muhtarları dagitsinler... Demir çemberlerle sarmışlar her bir yanımızı,yalanla dolanla. Bunlarla nasıl başa çıkarız ki... Bırak o
adamları. Üzülüyorum, kahroluyorum. Can pazarındayızOnbaşı,biliyormusun?Bırakozavallılarıgitsinler...""BaşüstüneYüzbaşım."Kertiş Ali Onbaşı her şeyi anlamış, öfkesi tepesine çıkmış,Yüzbaşısına o da yüreği paralanarak acımıştı. Sevgi dolugözlerle, onu tepeden tırnağa okşayarak süzdü. Az dahabeklese, çocuklar gibi hüngür hüngür ağlayacaktı, dışarıyakendini dar attı. Ulan İnceMemed hakkın var oğlum, yerdengöğekadarhakkınvar.KeskibendeseninyanındaolsamdaşuAğaların soluğunu kessem de, her gün beş onunu... Sıküğıdişleriağzındaçatırdadı.
18İnce Memed birkaç haftadan beri iyiydi. Dağdakimağarasındanormana inmiş,ormanınenkuytuyerindeküçükbirçadırdayaşıyor,KasımlaTemirinobalardanonagetirdikleriyenisağılmıştazesütleri içiyor,tereyağlarını,balları,kızarmışavetleriniyiyordu.Obalarsankiyarışagirişmişlerdi.Herönünegelenkadın,gençkızonabiryiyecekpişiriyor,neyapıpediyor,sıcaksıcakonaulaştırıyorlardı.Küçükkaraçadırbirgelinevigibi kilimlerle, keçelerle döşenmiş, işlemeli çuvallar, heybeler,atlasyorganlar,kuştüyüyastıklar,yündöşeklerledonatılmıştı.İnce Memedin iyileşmesi obalarda bitip tükenmeyen birbayram sevinci yaratmıştı. Herkes işi gücü bırakmış, buolağanüstü sevgi seline kaptırmış kendisini. Varsa da İnceMemed,yoksadaİnceMemed...Kırkgözün Anacık Sultanının verdiği merhemler, içirdiğiiksirler,dahailkgündenetkisinigöstermiş,birhaftaiçindedeonunateşinidüşürmüş,yaralarınısağaltmayabaşlamıştı.HürüAna onun başında kuşlar gibi dönmüş, geceleri uyku yüzügörmeden onun başını beklemişti. Yaralarını merhemlemiş,iksirlerini, onu gece yarıları bile uyandırıp içirmişti. Sonundaİnce Memed gözlerini açıp gülümseyince de, onun saçlarınıokşamış:"HürüAnanseninkaragözlerinekurbanolsun,"demişti.İnceMemedayağakalkıncada,"Şimdiartıkbanaizinİnceoğlum,"diyerekten eşeğine binmiş, Kısacık Mahmutla birlikte köyünyolunusevinçiçindetutmuştu.O İnce Memedin de, onun gözlerini bağlatarak yanına öylegötürttüğünü bir türlü unutamamıştı. Hele daha iyileşip deeşkıyalığa başlasındı hele, Hürü Anacık da şu dünyanın kaçbucakolduğunuonagösterirdi.İnceMemediyileşipde,HürüAnayoladüşüncegörenleronutanıyamamışlardı. Belki yirmi yaş gençleşmiş, yüzündekikırışıklıklaryitmiş,gözlerigençkızlarıngözlerigibiparlamıştı.Yüzünemutlubirgülüşyerleşmiş,sütbeyazdişleriyleHürüAnabirsevinçgülüolupaçmıştı."SenidahabırakıpgitmezdimamaİnceMemed,benimdahaçokişimvarköyde..."
Uzunuzunbiribirlerinesarılmışlardı...Köye geldiğinde, bir akşamüstüydü, hiç yorulmamış, KısacıkMahmudun eşeğinden, daha eşeği durdurmadan, yere usta,genç bir binici gibi atlamıştı. Eve vardıklarında da İnceMemedin yağız atını kapısının ağzında öyle dimdik dururbulmuştu. At başını kapıya dayar gibi etmiş, düşünceli, sessizöyledurmuşkalmıştı.Onugörenköylülerevdenevekoşuşarakhaberiherkesebirandaulaştırmışlardı.Kapısınınönüde,dahaoevegirmedenanababagünüolmuştu."HoşgeldinHürüAna,HürüAnahoşgeldin,"sesleriköyübiranda doldurmuştu. Bu kadar kalabalık bile bu yağız atıürkütemiyor,at,olduğuyerdekıpırdamadanduruyordu."ÜçgündürbuatburadaHürü,"dediHösük."Üçgündürgecegündüz bu at ne yiyor, ne de içiyor, burada böyle bekleyipduruyor."Hürü Ana kalabalığı yardı, atın yanına doğru çekilerek, "Yolverin,yolverin,"diyeyürüdü,"benimonasöyleyeceklerimvar,oüçgündürbeninedenböylekıpırdamadanbekliyor,benonubiliyorumişte."Köylükalabalığısoluksuzkesilipsustu.HürüAnaatınyanınausulusulyanaştı,elinikaldırdıonunyelesinikorkarakusulusulokşadı. Kulağına da eğilip, "Güzel at, yağız at," dedi, "senHazreti Alinin Düldülü, Köroğlunun Kıratı, Genç OsmanınArabi, Peygamberin Burağı soyundansın. Sen soylularınsoylususun. Yoksa burada üç gündür yemeden içmeden dururdabenibeklermiydin...Durşimdi..."Athuysuzlanmaya,kuyruğunuhızlıhızlı,sağasolasallamayabaşlamış,başınıkaldırmışkulaklarınıdikmişti.HürüAnaşimdiancak onun göğsüne yetişebiliyor, heyecanlanmış, ellerititreyerekancakoralarınıokşayabiliyordu.Kalabalıkdadurmuşonlarıbüyümüşgözlerleseyreyliyordu."Şimdi beni iyi dinle," diye duyulur duyulmaz bir seslekonuştuHürüAna."Başınıazıcıkindirdekörolası,baksananegüzelsözlersöyleyeceğim,benidinle."Eliniçekti,yukardakiatıngözlerinebakmakistedi,atgittikçehuysuzlanıyordu, onun gözlerine gözlerini rastlatamadı. "Vardinlemebeni, vermekulağınıbana. İstersembendesanaonu
söylememişte!"Ata söyleyeceğini seslice söyleyemezdi, şu mendeburkalabalık duyabilirdi. At da bir hoş oluyordu. Şu at kaçıpgitmeden de iyi haberini ona bildirmeliydi ki, o da duysun,mademkifıkaraüçgünüçgeceburadaonunyolunugözlemişti,varsınsevinsindi.Atıbırakıpkalabalığadöndü:"Şimdi siz azıcık uzaklasın bakalım, ben bu huysuz, deli atagizlibirşeylersöyleyeceğim.Haydinkurbanolduklarım,haydingüzel köylülerim.Kusurumabakmayın,güldennazikgönlünüzdeincinmesin.Benbuatısavdıktansonratekertekerevlerinizegelirim."Kalabalık küskün, çıt çıkarmadan arkasını dönüp oradanuzaklaştı. Hürü Ana, kalabalığın iyice ortadan çekilmesinibeklediktensonraatınyanınavardı:"Sana bu güzel haberi vermezdim ama, bu huysuzluğundan,deliliğinden dolayı, ama neyleyim ki iyi kimselerdensin sen,sihirbazbiratsın,birdeüçgündüryolumugözlüyorsun."Kalabalık çekilince at biraz dinginlemiş, başını birazindirmişti."İyidinlebeni,İnceMemediyileşti,iyileşti,iyileşti."Biraz öteye çekilip atın gözlerine baktı, onun tepineceğini,sevineceğini, başını göğe kaldırıp dünyayı inleterekkişneyeceğini sanıyordu. Atta hiçbir değişiklik görmeyince dekızdı,onayaklaşmadan,olduğuyerdenbağırdı:"İyileşti,iyileşti,duymadınmıbeniAllahınbinbelası,gözükörolupdaboyudevrilesi,iyileşti,iyileşti..."Atgenealdırmıyordu."HaysenKöroğlununKıratına,AlininDüldülüne,PeygamberinBurağına kurban olasın... Hay benim de, İnce Memedin detırnaklarımızakurbanolasın..."Öfkesitepesineçıktı,kendiniyitiripbağırdı:"İnceMemediyioldu,kurtuldu,iyioldu,kurtuldu,onuAnacıkSultansağalttı,duydunmu?"Köylüler onun "İnce Memed sağaldı" sözlerinin kendilerinesöylendiğini sanarak hemen gerisin geri koşarak, sevinerekgürültüyledöndüler.
HürüAnadaatınönayağınabirtekmeattı,oandadaatşahakalktı, uzun uzun kişnedikten sonra Alidağına döndü aldıyatırdı,birtopkarabulutgibiköyüniçindensüzüldüçıktı."İnceMemedeneolmuş,neolmuşana?"diyesordular."Yaralımıymış?""Hastasayrımıymış?"Bukörolasıatyüzündenokyaydançıkmış,olanolmuştu."İnce Memed yaralıydı, iyi oldu," dedi Hürü Ana. Yanınıyöresinibiriyicekeskingözleriylebirdahaaraştırdıktansonra,"İnceMemedçokşükürAllahımaiyioldu,"dedi."Ağıryaralıydı,iyi oldu. İyi olmayıp da ne bok yiyecekti, elbette iyi olacaktı.Bengittimona,kuruttuğumincirlerle,Delicekoyağınnarlarınıyedirdimona.Elceğizimlegötürdüğümçoraplarıgiydirdimona.İyi olmayacaktı da ne yapacaktı o İnce Memed! KırkgözOcağının Anacık Sultanını ocağından aldım da, ata bindirdimde, bin yaşındaki o kutlu kadını onun ayağına götürdüm.Kimolsaonunyerinde iyi olurdu.OKırkgözOcağıki, kılıçlarla ikişak olmuş insanı biribirine yapıştırarak diriltmiş ocaktır. OKırkgözOcağıki,kellekucağındaGençOsmanıüçgünüçgeceBağdadin içinde savaştıran ocaktır. O Kırkgöz Ocağıdır ki,kendi şu iki gözümlen gördüm, duvarında Alinin Zülfikarınınasılıdurduğuocaktır.Okılıcı varya,yedibinyediyüzyetmişyedikişigelseoduvardansöküpalamaz.Okılıcı varya,yeredüşse,dokuzbindokuzyüzdoksandokuzkişigelsedeyerdenkaldıramaz,amabirAnacıkSultangelir,birkuştüyünükaldırırgibi onu yerden alıverir de yerine asar... O İnce Memediyileşmesindeneyapsın!"Hürü Ana coşmuş, atı, öfkesini, kendisini unutup İnceMemedin başından geçenleri bir eski zaman hikayecisi gibi,evinin önündeki taşın üstüne çökmüş anlatmaya başlamıştı.Köylülerdeolduklarıyereoturmuşlaronudinliyorlardı.Hürü Ana taa baştan, Ali Safa Beyin öldürülmesinden işebaşladı. Candarmaların, İnce Memed kasabadan çıkarkenüstüne yağmur gibi kurşun yağdırdıklarını söyledi.Değirmenolukköyünügeçiyorum,dedi,sizonunorasınıbendende iyibiliyorsunuz,KelHamzanınköpekyemiş,kartallarapayolmuş leşinin kemikleri daha aşağıda duruyor. Orasını geçti.
Ormanı, ormana girerken işte bu yağızın ürktüğünü, ormanagirmek istemediğini, İnce Memedinse bu kutlu, sihirli atızorladığını, ormanın içinde candarmaların pusuya yattıklarını,gene atın kulaklarını dikip direkleyip durduğunu, İnceMemedinse bunu anlamadığını, gene atı sürdüğünü, sürüncetam candarmaların ortasına düştüğünü, gecenin karanlığındaatınyereyatarak,karnınınüstündesürünerekonukurtardığını,ama o akılsız, at sözü dinlemez İnceMemedin tam yedi tanekurşun yarası aldığını, eşkıyaların nasıl gelip onukurtardıklarını bir bir anlattı. Eşkıyalar onu almışlargötürmüşler yüce dağ başındaki mağaralarına, cerrahçağırmışlar, cerrahlar onun kanını durdurup yaralarınısarmışlarya,İnceMemedide,yedikurşunyemiş,kolaymıbu,bir ateş almış, fırın gibi yanmaya başlamış.HürüAna da onuaramış. Aramış aramış da kimse onun yerini ona söylememiş.Hürü Ana her şeyi en ince ayrıntısına kadar her şeyianlatıyordu da ne bir yer adı veriyor, ne de Yörüklerden sözediyordu. Sonra onun yerini bir hayır sahibi eşkıyadanöğrenmiş. Eşkıyalar da onu İnce Memede götürürlerkengözlerinibağlamışlar.HürüAnanınkimolduğunubilememişlerdebuhaltıosebeptenkarıştırmışlar.HürüAnadabunaokadarkızmış ki, o İnce Memed sümüklüsünü hasta halindetepelemeyekalkmış.İyioluncadabunuonunyüzünevurmamışyaAllahkerimdir,osümüklününyakasıbirdahaelinegeçerse,yakası,Hürücenin,işteozamangörürmüşdünyanınkaçbucakolduğunu...Gün battı, karanlık kavuştu, yatsı oldu Hürü Ana şen satıranlatıyordu.YeniKırkgözünOcağınagelmişti."Yoruldum," dedi. "Kırkgöz Ocağını da yarın öbürsü günanlatırım. O Kırkgöz Ocağı kırk gün kırk gece anlatmaklabitmezki...Yalnızonusöylemedenedemem,KırkgözOcağınınkarşısında ak çakmaktaşından yüce, sivri doruklu bir dağ var,gecede gündüzde, yağmurda karda bile başından gün eksikolmuyor,kurşungeçmezkaranlıktabiledağındoruğuyalpyalpediyor.İşteböyle."Komşular onu o akşam yemeğe alıp götürdüler. Hürü Anakimsenin evinde yemek yemek istemezdi ama, ne yapsın, çok
geç olmuştu, ister istemez bir kerecik olsun, başka yerdeyemekyemeyikabuletti.Sabahleyin uyandığında daha bir sevinçliydi Hürü Ana.Hemenocağabirkazansukoydu,suısınıncahamamlığageçti,sandığındançıkardığıbirkalıpkokulusabunlabir iyiceyunduarındı. Komşu kızı çağırtıp saçlarını ördürdü, beliklerininarasına da birer küçük gök boncuk koydurdu. İnce MemedinHürü Anasına nazar değmesin, diyerek güldü. Sandıktan,gençliğinden bu yana giymediği kutnu fistanını, parlakkundurasını, ince, yalnız şehirli karıların giydiği çorabınıçıkardı. Başına da yeşil pullu ipeklisini bağladı. BurnunaDurmuşAlininaskerdendönerkenArabistandangetirdiğialtınhırızmasını taktı. Ayak bileklerine halhallarını bağladı. BelineTrablus kuşağını sarıp püsküllerini dizlerine kadar sarkıttı,giyindikuşandı,ardındandauzunuzunşöylebiraynayabaktı.Sonra da, aynayı yerine koyarken, "Vay bre insanoğlu," diyekendi kendine söylendi, "sen ne biçim yaratıksın böyle, birgecedebinyaşkocuyor,birgündebinyaşgenceliyorsun."Salınarakköyüniçineyürüdü.Herevegiriyorçıkıyor,herkesiseviyorokşuyordu.Bir evden çıkmış, dudaklarında gülücükler köyün ortasınageliyordu ki karşısına bir atlı çıktı. Atlının bindiği at, İnceMemedin yağızı gibi soylu, görkemli al bir attı. Binicininayaklarında çizmeler, başında da tüylü bir lenger şapka,bacağında kılıç gibi ütülenmiş bir külot pantolon, sırtında biryepyeni,çarktançıkmışçasınakırışıksızbirceketvardı.Atlınınomuzundadapırıl pırıl,menevişli birAlaman filintası asılıydı.Yanyanageldiklerindeatlıatınınbaşınıçekipdurdu:"HürüAna,"dedi."Hürü Anan sana kurban olsun, buyur yavru," diye sevindiHürü Ana. "Sen kimsin de beni böyle hemencecik tanıdın da,HürüAnadedinbanayiğidim?""BenTopalAliyim,Ana,"dediatlı."Neee? Sen Topal Ali misin? Benimle taşkala etme yavrum.TopalAli senin tırnaklarınakurbanolsunaslanım.ObanahiçHürüAnadermi,obenielinegeçirsekanımaekmekdoğramazmı?"
"VallahibillahibenTopalAliyim,Ana."Hürü Ana ona kurnaz kurnaz, gülümseyerek, sen benimleeğleniyorsundercesinebaktı."Ana sen de bugün giyinmiş kuşanmiş üç günlük gelinedönmüşsün,neolduböylesana,birşeymivar?"HürüAnabunakarşılıkvermedi."HürüAnasanakurbanolsunatlı,"dedi, "seninoTopalahiçbenzerbiryerinvarmı?""Anaistersen,şuyanageçdetopalayağımabirbak..."Hürü Ana kuşkulanmıştı. Öbür yana geçti, Alinin üzengiyesıkıştırılmış, bir top yumruk gibi topal ayağını gördü. Görürgörmezdeyerleresaldırdı,birtaşkapıp:"Seni topalayağınasıçtığımıntopaldomuzuseni..."diyetaşıhızlaonafırlattı.TaşTopalAliyedeğmedi.Hürü Ana, taşı ona değmeyince çıldırdı, yerde ne kadar taşbulduysa Topalın üstüne yağdırmaya başladı. Topraktadönemiyor,atınüstündeşaşırmışkalmışTopalAliyebasıyordukalayı..."Seni Çukurova zağarı seni. Başına da lenger şapka giymiş,adam olmuş da... Seni kapıların yal köpeği seni! Seni decandarmaların boku seni! Senin o lenger şapkanın içine çatırçatır sıçarım da, doldururum da sen de giyersin, seni! İnceMemedi ölmüş sandın da bu köye geldin, öyle mi, seni! İnceMemed ölmedi, ölmedi. O İnceMemed de seni öldürmeyincebendegözüaçıkgitmezmiyimseni!""İnce Memed iyi mi Ana? Çok şükür Ana... Müjden başımüstüne...Osağolsunda..."Dahafazlakonuşamadı,ensesineyediğibirtaşlasallandıamayeredüşmedi."Seni de bütün köpeklerin ağzına sıçtığı da, bütün eşeklerinburnunaişediği...SeniÇukurovazağarıdaseni...İnceMemedölmezya,ölürmü,ölürmü,ölürmüohiç,sizingibidahabintanekokarcayıöldürmedenölürmü?""EtmeAna,sanasözümvar,"diyeyalvarıyorduAli.Biryandandagelentaşlardankendinisakınmakiçinçabalarharcıyordu."Omuzunamavzertakanadabakınköylüler,sakalına,bıyığına
daçocuklarınbokunusürdüğümedebakın, İnceMemediöldüsanınca tüfekler kuşanıp, Arap atlara binip köye gelene debakın, kurbanınız kulunuz olayım. İnce Memed öldü diye degerpgerpgerinenedebakın!İnceMemedölmedi,ölmedi..."Hürü Ananın şamatasını duyan köylüler dışarıya uğramışlar,Hürü Ananın bu güzel giyimli atlıya yaptıklarına üzülerekbakıyorlardı.Sonunda Hürü Ana eline oralardan uzun bir süğen geçirdi.Alinin ona dönük sırtına gelha eyledi. Topal Ali sarsıldı, atınısürmeseikincisüğeniyiyipyeredüşecekti."Kaç,"diyearkasındangürlediHürüAna,"kaçtopalayağınasıçtığım, kaç.O İnceMemeddebu sefer seni deöldürmezse,bendeonahakkımıhelaletmem."Hırsınıalamamıştıondan,elindetaşlarlaonunarkasındanbirsüre gitti ya ulaşamadı. Evine vardı, damının üstüne çıktı,yönünüAlidağındanyanadöndü,yağızatıçağırmayabaşladı:"Gel,gel,gelyağızatımgel.Kalemkulaklıda,incedebellim,elma gözlüm gel. Gel de şu Topalı ayaklarının altında eziver.İnce Memedi ölmüş biliyor da köye geliyor, gel! KöroğlununKıratı,PeygamberinBurağı,AlininDüldülüsoylum,gel!Gelhagel! Hürü Anan seni çağırıyor, soyunda küheylanlık, soyundaazıcık adamlık, mertlik, yiğitlik varsa gel! İnce Memeduzaklarda,onunyerinesenvarsın,gel!Geldeşuuyuz,şuhayınTopalıayaklarınınaltındaçiğnede,unufakeyle,gel!"Ellerini havaya açtı, dualar okumaya başladı. Hem dualarokuyor,hemyağızatıçağırıyordu.AzsonraAlidağınınönündekiçakırdikenlidüzlüktenkopanat,süzüldügeldiHürüAnanınevininönündedururgibietti,sonradagündoğudakikayalıklaradoğrudoludizgin,kuyruğuhavadaçekildigitti.Atı görür görmezHürü Ananın nutku tutulmuş, olduğu yeredamın üstüne dizlerinin bağı çözülerek oturmuştu. Yüreği,korkusundan,şaşkınlığındanhızlıhızlıatıyordu."Komşular," diye kısılmış, ürkmüş bir sesle aşağıdakileriçağırdı, "gelin de beni buradan indirin, bu at benim halimibırakmadı."İki delikanlımerdivenleri ikişer ikişer çıkıp onu alıp aşağıya
indirdiler."Amanınkomşular,amanınköylüler,amanınkardaşlar,bacılar,amanın bu atın işi de nasıl bir iş, hiç dünyada böyle bir şeygörülmüşmü,şudünyadünyaolalıberi?"Yorulmuş,yüzügerilmiş,dudaklarıkağıtgibiolmuş,teriçindekalmıştı."Anaazıcıkyornuğunual!"Onu içeriye götürdüler, yere döşek serip, sırtına yastıklarkoyupoturttular.HürüAnagözlerinikapatıpbirsüreöylekaldı.Birazkendinegelince,gözleriniaçıpsordu:"Dışarıyabakınbakalım,oatkapıdaduruyormu?"Baktılar,içeriyedönüp:"Oatgörünürlerdeyok,"dediler."Odomuz,kafirnereyegitti?""AbdiAğanınevineindi,"dediler."İnsinbakalım,"diyeHürüAnagülümsedi.Ardındandageneeskisevincinibuldu,yanındakilerleşakalaşmayabaşladı.Onlarevlerinedağılıpgiderlerkendearkalarındanseslendi:"Amanınmillet,benbuİnceMemedinatındankorktum,"dedi.TopalAliyiunutmuşgitmişti.KafasıhepİnceMemedinatıylauğraşıyordu.Buatcinmiydi,perimiydi,buyaşagelmişböylebir işle karşılaşmamıştı. Belki de Köroğlunun don değiştirmişölümsüzKıratıbuydu.KıyametekadarsırtındaçokKöroğlu,çokİnceMemedtaşıyacaktı...Dişlerinisıkarak:"ÖldürTopalAliyiöldür!"dedihırsla.Atı,geceyarısınakadar,dışarıçıkıpçıkıpgözlediamaatbirdaha gözükmedi. Hürü Ana, at İnce Memede gitmiştir, diyedüşündü. İnceMemeddeonabinecek, dahaTopalAli köydencehennem olup gitmeden yetişecek, o topal hayınınıöldürecekti. Hele gelsindi, hele, hele bir de Topal Aliyiöldürmesindi,HürüAna o, gözlerini bağlatıp da kendisini körgibidağlardanaşıranosümüklüyegösterecekti.İnce Memed sabah erkenden kalktı, şalvarını, kanlı abasınıgiyindi.HürüAnanınonuniçinördüğüçorabıayaklarınaçekti,çarığını bir güzelce bağladı, fişekliklerini kuşandı, dürbününüboynuna astı, fesini, öteberilerini heybeye koydu, tüfeğini
omuzunataktı:"Haydiyin arkadaşlar," dedi, "obaÇukurovaya inmedengidiponlarlabirhelallaşalım."Memedönde,KasımlaTemirarkada incecikormanyolundanyürüdüler. Ormanı çıktıklarında öğle olmuş, sisler ormanınüstünden kalkmıştı. Bir süre yürüdükten sonra Kızılkartallıkoyağınavardılar.BattalAğaonlarıtaaaşağılarakadarinerekkarşıladı.Memedinyüzüasıktıvealnıkırışmıştı,gözlerinedeoparlak ışıkgelmişyerleşmişti.BattalAğa, "Odedikleri ışıkbuolsagerek,"diyekendikendinemırıldandı eşkıyalarınönündeBeylikçadırınadoğruyürürken.Çadırda yemekler çoktan hazırlanmış, açık sofra onlarıbekliyordu. Çadırların önlerinde çatallara oturtulmuş alıcıkuşlar bugün çok telaşlıydılar, kanatlarını açıyor, çırpınıyor,uçmak için kendilerini zorluyor, bağlı oldukları yerdenkurtulmak için iplerini gagalıyorlardı. Memed bu kuşların,böylesidurumlarınınsebebiniçokiyibilirdi.Göçhazırlıklarınabaşlandığında bunlar hep böyle olurlardı. İnsanoğlununbilemediği,hayvanlardatuhafbirönsezivardı.Yemeklerini hemen hiç konuşmadan yediler, bitirdiler. Sofrakalktı, kahveler geldi. Kahve gelince Memed çok sevindi. O,ömründe çok az kahve içmişti ya, Yörüklerin pişirdiklerikahveye bayılıyordu. Yörük kahvesinin tadı, kokusu uzun birsüre damağından gitmiyor, nereye gitse onunla birliktegeliyordu."Yarındeğilseöbürsügüngidiyoruzbizçocuklar,"dediBattalAğa. "Bundan sonra artık bizim işimiz zor. Baba kışlağımızagene etek dolusu para vereceğiz. Ne elimizde kaldı, neavucumuzda, şu Molla Duran Efendi olacak adam baba dedekışlağımızı çiftlik yaptığı yetmiyormuş gibi her yıl da bizdenaltın para istiyor, kağıt para olursa olmuyor. Şimdi aşağıyainince Adanaya gidip altın para bulacağım. Biz bittik, biztükendik. Şu Molla Duran Efendi gibi bir firavun yok şuÇukurovada. Yakında bu yaylağa da sahip çıkarsa hiçşaşmayacağım. Şimdi de Topal Aliyi kendisine kahya yapmış.Diyorlar ki..." Memedin gözlerinin içine gözlerini dikip, birşeylerbeklergibibaktı."DiyorlarkibuTopalAlidebinbeter,
ondandainsafsızbiradammış.Elindençekeceğimizvar.MollaDuran Efendi o Topal Alinin altına bir at çekip omuzuna birmavzervermiş."Memed kendinde olmayarak güldü, bu da Battal Ağanıngözlerindenkaçmadı."SanırımkibuTopalAli,AbdiAğanınadamıizciTopalAlidir.""Odur,"dediMemedgülerek,sevinerek."İyibiradammıdır?"diyesorduBattalAğaortaya."Çokiyiadamdır,"dediMemed."Onungibiyiğit,yürekli,akıllıbiradamıdahaanalardoğurmamıştır.""Öyle de diyenler var," dedi Battal Ağa. "Her neyse bizimişimiz artık zor. Bizi şu Çukurovalılar soya soya bitirdiler.Kerimoğlunundabaşıbelada.""Onasıl?"diye sorduMemed. "Onuyıllarvarkigöremedim.Şu dünya gözüyle onu bir görsem de elini öpsem. Allahölmedenbunudabananasipederinşallah."MemedKerimoğlundansözederkenutangaçsuçlubir çocukgibiydi."Oda," dediBattalAğaMemedin içindengeçenleri sezerek,"seniçocuklarıkadar,canıkadarseviyor."Memed biraz daha sıkılıp önüne baktı. Kerimoğluylakarşılaştıklarıgünlerihiçanımsamakistemiyordu."Onun obası da perişan oldu. Onların da kışlaklarına birisi,yeni yetme bir Ağa sahip çıkmış. Kışlaklarının yanından bilegeçirmiyormuşonlarıoAğa...Durunhele,neidionundaadı?"Düşünceye daldı, alnı kırıştı, bıyıklarıyla oynadı. "O da birİstiklalHarbikahramanıymış.Kılıcınınhakkıolaraktan,onadaKerimoğlunun kışlağını vermişler.Oda, onları kışlağın yanınayaklaştırmıyormuş. Molla Duran gene insaflı, altın alıyor yagene de bizi kışlağımızdan kovmuyor." Durdu, bıyıklarıylaoynadı:"Hah,"dedi,"onunadıdaSabitBey.Hiçduydunuzmuböylebiradamı?""Duymadım,"dediMemedboynunubükerek."On yıla kalmaz artık biz biteriz. Bizim oba şimdiden biledağılmaya başladı." Gözleri doldu. "Ben ölürsem," diyekekeledi,"Yörüğünmezarlığıolmazya,mezarıdaolmazya,"acıacı güldü, "beni getirin de şu pınarın başına, o ağacın altına
gömün.""Allah geçinden versin," dedi Memed, onun da gözleridolmuştu."Buradanbaşkabizikabuledecektoprakyok.Baritezgündeöleyim de, burası da elimizden gitmeden şu pınarın başınagömüleyim.""Ağaetme,"dediMemedsesititreyerek.Bu sırada genç kızlar, gelinler, yaşlı kadınlar, küçük, büyüknakışlı bohçalar getirip çadırın eğmesinin dibine koyuyor,durmadan,Memede bir göz atıp gidiyorlardı. Bir delikanlı dabirkaç sırmalı fişeklikle, bir Alaman filintası getirdi, işlemeliçuvalların dibine koydu, ayakta, elpençe divan durup bekledi.Arkasındanbirdürbün,ikiÇerkeşhançeri,birnaganttabancagetirildi,sapı fudisinden...Memedbütünbugelenlerinne içinolduğunu anlamıyor, şaşkınlıkla bir filintaya, bir bohçalarabakıyordu.Battal Ağa uzun, ince boyuyla ayağa kalktı, çimeni yeşilgözleriyle bir erkek güzeliydi, birinci bohçayı aldı, açmadanMemedin önüne koydu. Sırasıyla öteki gelen bohçaları daMemedinönünedizdi."Bunlar sana İnce Memed. Bunlar obamızın sana çamsakızıçoban armağanıdır. Kusurumuza kalma sana karşı bir kusurişledikse...""Kusurbizde,"diyetoparlandıMemed."Amannezahmet..."Şaşırmış, ne yapacağını bilemeden önündeki bohçalarabakıyordu."Açonları,"dediBattalAğa."Bunlarsanaobamızkızlarının..."Çuvala dayalı filintayı, onun yanındaki fişeklikleri, tabancayıgösterdi."Bunlardasanaobamızınarmağanıdır."Kıpkırmızı kesilenMemedancakbir "Sağolasınız" diyebildi.Boğazına bir yumruk gelmiş tıkanmıştı. Kendisini tutmasakatılakatılaağlayacaktı.Elinibirtürlübohçalarasüremiyordu.Sonunda Battal Ağa dayanamadı, bohçalardan en büyüğünüaçtı.Bohçanıniçindeneldokumasıaçıkkahverengi,ceplerininağzı, dikiş yerleri, paçaları sırmayla işlenmiş bir şalvar çıktı.Şalvarın bağının püskülleri de simle karıştırılmıştı. Genebohçadan simle işlenmiş yepyeni bir aba çıktı. Bir ipekli
mintan, mintanın yakası gene ipekli ipliklerle çok inceişlenmişti, üç çift işlemeli, dizleme çorap, üç tane köşelerineçok mavi menekşe kondurulmuş ipekli mendil, bir çift dekırmızı Maraş postalı duruyordu orada, paçalı patiska donunaltında.Memedin şaşkınlığı geçmiş, büyümüş gözlerle ona yapılanarmağanlara hayranlıkla bakıyor, o parlak iğne ucu gibi ışıkgelmişgözlerinegeneyerleşmişti,konuşamıyordu.Battal Ağa, Kasım, Temir mutluluktan uçarakgülümsüyorlardı."Al bu bohçayı da şu yandaki bölmeye git de giy... Korkmaüstünetıpatıpgelir.Bizimhatunkişilerseniiyitanıyorlar."BuöneriMemedin imdadınayetişti,bohçayıkaptığıgibiyanbölmeye geçti, daha oraya varır varmaz da boşandı. Hemağlıyor, hem de bir yandan soyunuyor, eski, kanlı, candarmakurşunlarınındelikdeşikettiğipartallarınıbiryanakoyuyordu,düzgüncedürüpkatlayarak...Çarçabuk yeni giyitlerini giyindi, eline çoraplardan birisinialdı,çorapçokgüzeldiya,HürüAnanınçoraplarıdahagüzeldi,elindeki bohçaya geri koyup eski çorabını ayağına geçirdi.Postal ayağına iyice oturdu, bağlarını özene bezene bağladı,içeri girecekti ama, ağlaması durmuyordu ki... İpeklimendillerdenbirisinialdı,gözleriniuzunbirsürekuruladıktansonrabölmedençıktı."Demedimmisana,demedimmi,hayyiğen,"diyegürledisenşakrak Battal Ağa. "Her şey nasıl uydu sana... Bizim Yörükkadınlarıbuişiiyibilirler,taaKöroğlundanbuyana."KöroğlusözünüduyuncaMemedinyüreğisızladı."KoçKöroğlunudabizimTürkmenhatunlarısavaşaçıkmadanönce böyle donatırlarmış, ata dede göreneğiymiş bu. Bizimeskilerböyle söylerler...AşıkYeşilKöroğlunuanlatırken,onungiyiminikuşamınıbirgünbirgecesöylerdebitiremezdi."Memed en sonunda konuşabildi. Hep önüne bakıyor, ıslakgözlerini görmesinler diye kimseyle göz göze gelmekistemiyordu."İyi oldu," diye duyulur duyulmaz bir sesle konuştu. "Bu iyiolduişteAğa.Bendağlarıbırakıyorum.Buradanbaşımıalıpadı
bilinmedikdiyarlaragideceğim.Oralardakendimi yitireceğim.Buişinsonuyok.Buişinsonu,beşparaetmezbirisininsıktığıkörkurşundur."Ötekilerin yüzüne baktı, onların yüzlerinde en küçük birşaşkınlıkizigörmedi."Yoksa benim böyle yapacağımı biliyor muydunuz?" diyeMemed,şaşkınlığınıyenemeyereksordu."Benimbildiğim,"diyeBattalAğagüngörmüş,olgunkonuştu,"benim bildiğim hiçbir eşkıya sonuna kadar dağda kalmakistemez. Dağda yaşlanan hiçbir eşkıya görülmemiştir ya,sonunda eşkıya bir kurşundan gitmezse, dağda yaşlanırsa,eldenayaktandüşer,eşkıyalıkyapamaz.Onuniçinsenbunuiyiediyorsun oğlum Memed. İyi ediyorsun ya, senin gibi bireşkıyanındakendisinikaybedipsonunakadardüzdekaldığıdagörülmemiştir.Yadüzdeşusebeptenbusebeptenöldürülmüş,yadaenküçükbirhaksızlığadayanamayıpdağaçıkmıştır.Beniyanlış anlama Memed, sana dağda kal demiyorum, atadandededengördüklerimi,duyduklarımısöylüyorum,bireşkıyanınkendisini kaybedipdüzde yaşaması dağda yaşamasındandahazordur.Benşimdiyekadardüzeinmişdeeceliyleölmüş,yadayeniden dağa çıkmamış bir eşkıya daha görmedim.Çalıkakıcıları demiyorum, senin gibi nam sahibi, İnceMemedolmuş,Köroğluolmuşeşkıyadansözediyorum.""İşte Bayramoğlu, Bayramoğlu çekilmiş köyüne yaşıyor, gülgibi...""Bayramoğluöldü,"dediBattalAğa."Okendiniöldürdü.KürtRüstem de kasabada, sırtında şerbet güğümü onun bununmaskarası olaraktan her gün ölüyor. O Kürt Rüstem ki,Bayramoğlu bile onun mertliğinin, yürekliliğinin, insanlığınınyanınavaramaz,onunelinesudökemezdi.""Bendeölürüm,"dediMemed."Bensanmıyorumyainşallahüstesindengelirsin,"dediBattalAğa. "Ben seni azıcık tanıyorsam, senin içindeki bu kurt variken,böylededepreşipdururiken,senmecbursun.Köroğludamecburdu.""Biliyorum mecburum, biliyorum duramam, biliyorum İnceMemed yitince ben buna dayanamam. Biliyorum kendimi,
biliyorumyakaçparaeder...Biliyorum,biliyorum,biliyorum."Battal Ağa çimeni yeşil gözlerini onun gözlerine dikmiş,Memed artık gözlerini saklamıyordu, onun gözlerine gelmişoturmuş o çelik ışıltısına bakıyor, vay insanoğlu vay, diyorduiçinden, az önceki şu halim selim, şu, giyitleri görünce birçocukgibiutanaraksevincinden,iyiliğindençocukgibiağlayanadamabakın,birşukaplankesilmiş,tüyleridikendikenolmuşdevebakın."Biliyorum Ağam... Beni iyi dinle, içimi yakanı söylüyorumsana.Ben ölümden korkmuyorum.Ölümbizim, bugündeğilsedeyarınergeçyolumuzdur.Ondankorkan insanolamaz.Benkurşunlaölmektenkorkmuyorum.Benimderdimbaşka..."Battal Ağa düşünceli, uzun parmaklarını çenesindedolaştırıyor,onucankulağıyla,hersözüneönemverdiğinibelliederekdinliyordu."Benim derdim büyük dert. Allah kimsenin başına vermesinböyle bir derdi. Düşman başına bile... Ben Abdi Ağayıöldürdüm, onun yerine Kel Hamza geldi. Onu da öldürdüm,bakalımkimgelecek...AliSafaBeyiöldürdüm.Şimdiyekadaronun yerine birisi gelmiştir, onu da öldürdüm diyelim, bakKerimoğlunundabaşınaSabitBeykonuvermiş,hemdegökteninmiş.SeninbaşındadaMollaDuranEfendivar...Benimbütünbuöldürmelerimneyeyaradı,bunudesenebanaBattalAğam?Bininiöldürsem,ikibinigelecek..."BattalAğakahkahaylagülünceMemedbirtuhafoldu."Şimdi anladım senin derdini," dedi Battal Ağa. "Bir iyiceanladım."Hemkonuşuyor,hemdegülüyordu."Sendebeniiyidinle İnce Memed..." Diz üstü çöküp sesini dikleştirdi. "İnceMemed öldürülecek onun yerine Ali Memed gelecek, o daöldürülecek onun yerine Hasan Memed gelecek... O daöldürülünceVeliMemed gelecek... O da, o da, o da... Sen nesanıyorsun oğlum Memed, İnce Memedler bitecek misanıyorsun? Her insanın içinde bir mecbur kurdu, bir İnceMemedlik,birKöroğlulukkurduvar.KöroğlugittiİnceMemedgeldi.İnsanoğlununiçindebukurtoldukçainsanoğluneolursaolsun yenilmeyecek. Sen insanoğlunun içindeki kurtsun, neolursan ol, nereyegidersengit. İşte insanoğlunun içindeki bu
kurt yiterse, insanlık da işte o zaman insanlıktan çıkar.İnsanoğlu içindeki bu kurdunu yitirmeyecek, ona kıyametekadar gözü gibi, yüreği gibi bakacak. O kurt insanoğlununşahdamarı, atan yüreğidir. Senin içindeki kurt da, işteinsanlığınbukurdudur."OgünİnceMemedonlara,hakkınızıhelaledin,bengidiyorumdiyemedibirtürlü.Ogecesabahakadartartıştılar.BattalAğadünya üstüne, insanlık üstüne çok şey biliyordu. "Bir İnceMemedgidersebin,onbin, yüzbin İnceMemedgelir,AğalarbiterdeİnceMemedlerbitmez,"sözüonuniçineişlemiş,busözonu tepeden tırnağa sarsmıştı. Sözün etkisinden bir türlükurtulamıyordu.Sabah oldu gün açıldı, İnce Memed düşüncesinideğiştirmiyordu. Zaten yaraları da iyi olmamıştı daha. SonolarakdabunusöylediBattalAğaya.BattalAğa,nesöylersesöylesin,sonundaonahakveriyordu.O da insandı, o da çoluk çocuğa kavuşacak, rahat edecekti.Bunubiliyordu.Amainsanın içindekiokurdudabiliyordu.Bukurtonurahatbırakmayacaktı,bunudaçokiyibiliyordu.Sabahleyingülerek,sevinerekbirkahvaltıettiler.GünkuşluğadoğruİnceMemedayağakalktı:"Ben gitmeliyim," dedi, "hakkınızı bana helal edin, belki dekıyametekadarbirdahagörüşemeyeceğiz."Hançerini, dürbününü, tabancasını, fişekliklerini aldı BattalAğanınönünekoydu."Bunlar obada kalsın, belki bir gün bir İnce Memed dahadüşer bu obaya. Bunlar öteki yitip gitmiş, imi timi belirsizolmuşİnceMemedindirdiyerektenonaverirsiniz."Dün akşamdan bu yana oldukları yerde duran obanın onaarmağan ettiği filintayı gördü, vardı onu da fişekliklerle,tabancayla, hançerlerle birlikte yerinden aldı, getirdi BattalAğanınönünekoydu."Bu da ondan sonra gelecek İnce Memedin olsun," dedigülümseyerek.Öteberilerini,armağanlarınıheybesinetıkabasadoldurup omuzuna attı, dışarıya çıktı. Dışarda bütün obaçadırınönünebirikmişonubekliyorlardı."Hakkınızı helal edin," dedi İnce Memed onlara minnetle,
sevgiyle bakarak, yürüdü. Başta Battal Ağa, yanında KasımlaTemir, obanın öteki ileri gelenleri, kadınlar, çocuklar, yaşlılar,bütünobaonubuldukları,kevendikenlerininpespembetüttüğüyerekadaruğurladılar.İnce Memed ormana kadar, arkasına bakmadan geldi,oradaki, vurulduğu yerdeki kayalığın arkasını döndü, deredebirtaşınüstüneoturdu,heybesindenHürüAnanınonagetirdiğiDelice koyağın narından bir tanesini çıkardı, narı okşadı,kokladı. Pembe narın kabukları incelmiş, biraz da kurumuştu.Dişleriylekabuktanbirparçaayırıpyeretükürdü,yavaşyavaşsoyarak mayhoş, iri, ışıltılı taneli narın bir tanesini bile yeredüşürmedenyedi.Elinidereninsuyundayıkadıktansonra,geldieski yerine oturdu, düşüncelere daldı. Nereye gideceğini, neyapacağınıbilmiyordu.Nereyegitse,buelikoluuzunMustafaKemalPaşaonubulamazmıydı,bulupdaasmazmıydı?BirdeBattal Ağanın o söylediği söz hiç aklından çıkmıyordu. Osözlerin etkisine kendisini o kadar kaptırmıştı ki, neredeysegeriyedönecek,geceyarısıBattalAğayıuyandıracak,"birİnceMemed giderse bini gelir," diyecek, tüfeğini alıp yürüyecekti.Bu söz onu canagetirmiş, daha şimdidenbambaşkabir insanetmişti. Acaba, bu söze Ferhat Hoca ne derdi, diye düşündü.FerhatHocadamıBattalAğagibidüşünürdü?HürüAnayadagidip hakkını helal ettirecekti. Acaba onun eşkıyalığı bırakıpgitmesine Hürü Ananın tepkisi ne olacaktı? Heybesinden birnar daha çıkarıp düşünceli düşünceli yedi. Ardından bir nardaha çıkardı. Geride üç narı daha kalmıştı, onları hiçyemeyecek,HürüAnayagösterecekti.Yörükler heybeye epeyi azık koymuşlardı, ona iki üç günyeterdi.Birdenürperdi,sırtındansoğukterlerdöküldü,yanınayönünebakındı,inanılmazbirboşlukiçindekaldığınıduydu.Birşeylerarandıyöresinde,bulamadı.Sonrabirdenaklınatıpetti,tüfeğiyoktuyanında.Korktu.Yaşimdieşkıyayla,candarmaylakarşı karşıya kalırsa, ne olacaktı...Hemde açıklıkta oturmuş,ahmak ahmak nar yiyordu. Ayağa kalkmasıyla ormanın içinedalması bir oldu. Artık gece yol alacak, gündüz bir kuytudasaklanacak, bir gece yarısı da Hürü Ananın, o gül anasınınkapısınıçalacaktı.Biliyordu,o,HürüAnasınıçok iyibiliyordu.
Gözlerinibelertereküstüneyürüyecek,"SeniavratyürekliİnceMemed," diye bağıracaktı, "bu fakir fıkarayı, Seyranı, KocaOsmanı,şuumutsuzlarınereyebırakıpgideceksin,birişyaptınbarisonunakadargötürşunu,"diyekükreyecekti.
19İnce Memed yatsı namazında köyün üst başındaki kayalığageldi, serince bir yel esiyordu, azıcık üşüdü. Birden köyünoradan burnuna çok alışık olduğu bir koku geldi. Çoktandır,köyün kokusunu unutmuştu. Şimdiye kadar hiçbir yerde onuböylesine yatıştıran bir koku duymamıştı. Kokuyla birlikteanasını,Hatçeyi,Seyranıanımsadı.Çocuğuneredeydi,IrazAnaonunereyegötürmüştü,ogünbugündür,neetmişeylemişsedeonlarınizinibirtürlübulamamıştı.Köydentektükköpekseslerigeliyordu. Bir kayanın kovuğuna sığındı. Hem yeldenkorunacak,buköydecandarma,gammazeksikolmazdı,hemdekemgözlerdensaklanacaktı.Gökyüzü silme yıldızla döşeliydi. Bir süre yıldızlara daldı.Gökyüzü oya gibi işlenmişti. Çocukluğunda bu kayalığa fakkurmuş,karlıgecelerdedonaraksabahlarakadarburadafakınıbeklemişti.İlkyakaladığısansarıdaelindenAbdiAğaalmıştı.Okocaman, gözleri fıldır fıldır sansarını fakla birlikte köyegötürmüş, bütün köylü de sansarın başına birikmişti. Sansarçok korkmuş, fakta titriyordu. SonraAbdi Ağa fakıyla birliktesansarını elinden almış, kürkünü de kaputunun yakasınadiktirmişti. O kadar istediği halde fakını da geri vermemişti.AbdiAğayıdüşünürkeniçindebirboşlukdahaduydu.Hatçeyi,çocukluğunu, anasını anımsadı. İçindeki boşluk gittikçegenişliyordu. Seyran geldi gözlerinin önüne, incecik, dal gibiboyu, büyük ela gözleri, iki yanağındaki gamzeleriyle, yiğit,candan ve güzeldi,öylece durdu. Memedin içine onu çıldırtanbir özlem geldi oturdu. Şimdi şu anda, şurada, şu delirmişyıldızların altında Seyran burada olmalı, onun elini sıcacıktutmalı,onasarılmalıydı.Seyranonubukadarözlüyormuyduacaba?Kimbilir,belkideonuölüsanıyordu.HürüAnaonabirhaber salmıştır nasıl olsa, diye sevindi. Gitmeden Seyranı dagörecek, onu da birlikte alıp götürecekti gittiği yere. AmaSeyrana nasıl gidecekti, onların evini, Vayvay köyünücandarmalarhiçboşbırakırlarmıydı,candarmalarıneşkıyalarıavlama biçimlerinden başlıcası da sevgili evleri beklemekti.Eşkıyalar ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar, insandır bu,beklendiklerini yüzde yüz bildikleri halde kendilerini
yenemiyor, eninde sonunda bir gece soluğu sevdiklerininevlerinde alıyor, daha sevgililerinin yüzlerini bile göremeden,sevgililerinin gözleri önünde kan içinde yere seriliyorlardı."Seyranı görmenin bir yolunu bulacağım," diye mırıldandı.DüşündükçeSeyranaözlemiartıyor,şimdi,şuandayoladüşüpVayvay köyüne, her şeyi göze alarak gitmek istiyordu.Candarmalar bugünlerde onu Vayvayda aramazlar, Seyranınevini beklemezlerdi. Silahının olmadığını düşününce... Silahıolsaydı, Seyrana gitmenin tam sırasıydı. Belki de genegidebilirdikılıkdeğiştirerek.Çukurovalılargibibirkaraşalvargiyer, çorapsız ayağına da arkası basık bir kara yemenigeçirirdi.Birdekaskettakardıbaşına,kasketinsiperinidetamgözünün üstüne indirirdi. Kim bilecekti onun İnce Memedolduğunu... İnce Memed olduğu alnında yazılı değildi ya...Bıyıklarını da kestirirdi. Hiçbir bıyıksızın eşkıya olduğugörülmüş müdür? Seyran önce korkacak, küsecek, sonra dasevincindendeliolacak,onakemiklerinikırarcasınasarılacaktı.Sonra da onların kayalık köylerine başlarını alıp gideceklerdi.İnceMemedölecek,çokdaçocuklarıolacaktı.Acaba,şimdiyekadar Seyranın niçin çocuğu olmamıştı? Yoksa hiçmi çocuğuolmayacaktı,kısırmıydı?Varsınolsun,kısırolsunSeyran,diyegülümsedi, onun çocuğu vardı ya... Bir gün, nerede olursaolsun, nasıl olursa olsun oğlunu bulacaktı. O bulamazsa daçocuk onu gelecek bulacaktı. Iraz ona iyi bakmıştır, hem degözügibi.Bundanhiçkuşkusuyoktu.Gece yarısının horozları ötüp sustuktan sonra kovuğundandışarıyakaydı,havadahadasoğumuştu.Bildiğikuytuyollardanköyegirdi, bir kedigibi çıt çıkarmadanHürüAnanınkapısınageldi. Küçük takadan baktı, Hürü Ananın çıralığı dahayanıyordu. Ana da ocağın önüne oturmuş közleri bacağınınarasınaalmış,başınıdaönünedüşürmüşdalmışgitmişti.Belkideöyleuyumuşkalmıştı.Usuldan takayı tıkırdattı. Hürü Ana tıkırtıyı duyunca ayağakalktı,şaşkınşaşkınsağınasolunabakmayabaşladı.Memedbirdaha tahtaya vurunca Hürü Ana kapıya koştu açtı. Onugörünce:"Biliyordum, biliyordum da bugün geleceğini, oturmuş
bekliyordum,"dedi.Kucaklaştılar."Giriçeri.""Nebiliyordun?""Bilmezolurmuyumhiç,senindeliatvarya,nebileyimben,oatıherkessenindirdiyebiliyor,yağız,görkemlibirat.""Benimatımo.""İşteoolmazolasıat,üçgündür,sabah,öğlen,akşamkapıyageliyor, orada boynunu büküp duruyor, ben de ona su, arpavereyim diye çırpınırken, kuyruğunu kaldırıyor, uçup gidiyor.Ondanbiliyorumseningeleceğini.""Atmısöyledi?""Taşkalaetmeköpek,"diyeHürüAnasevinçleonunsırtınabiryumrukindirdi."Seninodeliatınbatsın."Neolmuşatıma?""Oatınbatsın,batsın...Okadaryalvardımda...""Neistedindeyapmadı?""Neisteyeceğimokarasuratlıdomuzdan,TopalAliburadaydı,dedim ki ata, bu senin sahibin İnce Memedin baş, birincidüşmanıdır,ayaklarınınaltınaaldaezonu,unufakeyle,dedimdeokarasuratlıyüzümebilebakmadı.Sonradapişmanolupkapımdan ayrılmadı. Ben de senin hatırın için ona su, arpaverdim,ellerdenbularaknesuyuiçti,neyemiyedi.""SenbirhoşolmuşsunAna,atneanlarki,"dediMemedonunsırtınıokşayarak."Anlar, anlar o," diye kulağına eğildi Memedin, bir şeylersöyledi."Oherşeyianlıyor,anladınmı?""Anladım," dedi Memed, Hürü Ananın ocağın önüne serdiğidöşeğeyorgunçöküverdi."TopalAliburadamı?""Onu öldürecek misin?" diye gözleri ışılayarak sordu Hürü."Öldüreceksin,değilmi?""BeneşkıyalığıbıraktımAna.TopalAliburadamı?""Düne kadar buradaydı. Duydun mu, Abdi Ağanın evini, birkucak para dökerek satın aldı. O, kasabada bir adamınçiftçibaşısı olmuş. Ayağında çizme, başında lenger şapka,omuzunda aynalı mavzer, altında da Arap at... Köyün içinde,benim bağrıma basarak gort gort dolaştı beş gün. Küçük
dağları ben yarattım, büyükleri de babamdan kaldı, diyor dabaşkabirşeydemiyordu.""AbdiAğanınçocuklarınaneoldu?""Sürgün oldular köyden, her şeyciklerini bırakıp kasabayagöçtüler, orada dükkan açmışlar fıkaralar, koca, dağ gibigürleyenAbdiAğanınçocukları.Yüreğimyandıonlara.Köyden,bizden ayrılırlarken fıkaralar, sana söylemeyi unuttum senhastayken, ikigöz iki çeşmeağladılar.Bütünköylüdeonlarınarkasından ağladı. Onların evini de bu Topal Ali alınca,köylününyüreğinedehançerlersaplandı.KocaAbdiAğanıneviTopal Alinin oldu, Topal Alinin oldu, duydun mu Memed,duydunmu?""DuydumAna,"dediMemed."Biriyiceduydum.""Topal Alinin de o pasaklı avradı, on bir tane sümüklüçocuğuylabizimgülgibiAbdiAğamızınevineyerleşti.BunudaduydunmuMemed?""İyiceduydumAna...""Birdükkanaçıldıköye.BirDarendeligeldi.Çokdaiyiadam,adıdaGödeMevlüt.MevlütEfendininbirgöbeğivar,nahseninkadar.Yaaa,öyleiyibiradamki,dükkanıdaağzınakadardolu.Basmalar,kutnukumaşlar, cıncıkboncuk,boyalı şekerlemeler,ayakkabılar,tuz,biber,şeker,neistersenvar.MevlütEfendinindükkanındaolanlarkasabadabile yok.Birde iyi adamki, taabeni uzaktan görünce, buyur Ana, diye karşılıyor, benidükkanına çağırıyor, kendi elceğiziyle bana kahve pişiriyor,kimsedenparadaistemiyor,parasıolanlarveriyor,olmayanlarıda deftere yazıyor. Dükkanı arı kovanı gibi işliyor. Taadağlardan bile köylüler, Yörükler gelip ondan alışverişediyorlar."Memedinkulağınaeğildi:"Kimsecikler duymasın," dedi usulca. "Bir sen bil. OnuHükümet senin içinburayagöndermişdiyorlar.Bendeondanşüphelenmiştimzaten.Gözlerivelfecirokuyor.Benböylesiçokgülen, herkesin suyuna giden, yaltakçı adamlardan korkarım.Topal Ali gelince de gece gündüz fısır fısır konuştular. İşteondan sonra da benim ondan sıtkım sıyrıldı. Bir de önümdekuyruk sallayarak, o değilcikten seni sordu. Ben de, neee,
dedim,oİnceMemedmi,oyokkiburalarda.O,Halebegitmişdiyorlar, dedim. Bunu duyunca da o bir düşünceye daldı, birdüşünceye daldı, işte onun Hükümet adamı olduğunu, heleTopalAliyle fiskos edince de senin kanına susadığını bir iyiceanladım.""TopalAligenegelecekmi?""Gelmezolsunda,arkasınınüstünegelsin!Gelecekzaar.Onuöldüreceksindeğilmi?""Ana ben eşkıyalığı terk ettim, diyorum sana... Bak tüfeğim,silahımvarmı?"HürüAnadurdu,onauzunuzunbaktı,ardındanda:"Demeksensilahsızpusatsızgeldinköye?Seniöldürüverirlerşimdi. Sen Allahtan korkup, Peygamberden utanmıyor musunda böyle geziyorsun? Ulan seni böyle çırılçıplak iki yaşındakiçocukbileöldürüverir!"Hürü Ana telaşlanmış, ne yapacağını bilemiyor, evin içindedörtdönüyor,elinenegeçersekapınınardınayığıyordu.Kütük,yorgan,döşek,ekmektahtası,kaşıklık,kapkaçak..."Ananeyapıyorsun?""Ne yapıyorum görmüyor musun ahmak herif, kapıyımuhkemleştiriyorum."Götürdübiryastığıdaküçükpencereyetıkadı:"Buradandaışıksızmasın.""Anageloturheleyanımdan,güzelanam.""GeldimoturdumMemedAğa,"dedialaylıbirsesleHürüAna."Geldimoturdumişte,kanınasusamışMemedAğa.Senburayagelirkenhiçkimsegörmediya?""Görmedi,"dediMemed."Ah, ben ne yapayım yarabbim, ben ne yapayım şu Sefilİbrahimin oğlunun elinden... Bunların adamlığı bu kadar işte,tutmuşdasilahsızgelmişköye!Benşimdineredenbulayımbirtorbafişekle,birmavzeri...HaykocaAllahım,herşeyverdindeşu öksüz Memede, hay ala gözlerini sevdiğim güzel Allahım,neden azıcık akıl vermedin?Kendini koyun gibi boğazlatmayagelmişköye..."Geliyor, Memedin yanına oturuyor, söylenerek kalkıyor, eviniçinde dönüyor, kapının arkasına bir şeyler yığıyor, pencereye
gidip yastığı aralayıp dışarıyı dinliyor, yeniden geliyor, yenitanıyormuş gibiMemedin yüzüne uzun uzun bakıyor, yenidenkalkıyoreviniçindedolanıyor,yerindeduramıyordu."Ana, dur, Ana vallahi bir şey olmaz. Ana benden kimseninhaberiyok.""Seni ahmak adam, ahmak adam," diye yılan ıslığı gibi sesçıkarıyordu Hürü. "Sen değil misin benim gözlerimi bağlatıpda, beni dağlardan aşırtan, kör gibi aşırtan... Ulan ben mikaldım, Anan Hürü mü kaldı senin yerini candarmaya haberverecek? Ulan sümüklü Memed, ben unuttum mu sanıyorsunbana bu yaptığını? Bre boyu devrilesi Memed, diyeceksin ki,candarmalar seni yakalarlar da derini yüzerler, sen dediyeceksin ki Hürü Ana dayanamaz derisinin yüzülmesine debenimyerimisöyler.Ulansümüklü,benHürüAnayım,Hürü..."Kendigöğsünekütkütyumruklarıindiriyordu."Ben Hürüceyim Hürüce, etimi dirhem dirhem kerpetenlekoparsalarda,gözlerimioysalarda,benseni,oğlumu,bir tekgözümünışığınıeleverirmiyim?""Anabenyapmadım,seningözlerinibenbağlatmadım."''Onlaryoldaşındeğilmisenin?""Değil Ana, nerden yoldaşım olacak. Ben vurulunca,kendimdengeçinceonlarbenioradabulmuşlar.GözbağlamakdaYörüklerintöresiymiş.""Vayonlarınböyletörelerininiçinesıçayım!""SıçAna,sıç!""Şimdi, şimdi, şimdi ne olacak, ya şimdi candarmalar evisarmışlarsa?"Memed düşündü, onu nasıl etse de, bu gece ona bir şeyolmayacağına inandırsa. Candarma yok, dedi. Kimse benimburaya geldiğimi bilmiyor, dedi. Candarmalar kendi canlarıtelaşındalar,dedi, bindereden sugetirdi, olmadı.Ne söylersesöylesinHürüAnanınkorkusugüvensizliğiartıyorazalmıyordu.Memedne söyleyeceğini, ne yapacağını şaşırmıştı ki, birdenaklınageldi,yüzündeiçtenbirgülümsemedolaştı:"Ana,"dedi."Söyleahmakherif.""Ana,benhiçkendimiateşeatarmıyım,güzelanambenim?"
"Yanebokyersin?""Çıkdışarıyadabakanam, işteatımorada,damınarkasındabekliyor, arkadaşlarım da yukarıki kayalıktalar... Bir şeyolunca...Benataatladığımgibi...Tüfeğimdeorada..."Hürü Ananın birden yüzü değişti, yatıştı, sanki az öncekitelaşındankıyametikoparanodeğildi:"Öyledeseneyavrum,yiğidim,Memedim,İncem,"dedi."ÖyledeseneAnanakaragözlüm,güzelDöneminteberiği.""YoksaAnabenöylebomboşköyeinermiyim?"HürüAnabiraraöyleayaktadurdukaldı,sonrada:"Vaybenimgözümçıksındaikielimyanımagelsin,şimdisenaçsınoğlum.""AçımAna,"dediMemedkıvançlı."Gel bana yardım et de şu kapının ardındakileri yerlerinekoyalım."Hürü Ana o telaşla kapının ardına o kadar şey yığmıştı ki,onlarıalıpyerlerinekoymakbirhaylizamanaldı.OcağaçorbakoyanHürüAna:"Yağ yakmayacağım yavru," diye özür diledi. "Yağ kokusunubugeceyarısıalırlardaköylüler,Hürüceninevinebirisigelmiş,derler.""Peynirekmekyokmu?""Baldavar,"dediHürüAna."O zaman yarın yaparsın çorbayı. Senin tarhana çorbanıözledim.""Olur."HürüAna tencereyi ocaktan indirip sofrayı getirdiMemedinönüneserdi:"Kaymakdavar,"dedi."Busabahyapmıştım.""SağolAna."Memedyemeğiyiyipbitirinceyekadarkonuşmadılar."Ana,benbundansonraeşkıyalığıbırakıyorum."Hürü Ananın, bu sözleri duyunca yakasına yapışacağını,"Nereye,nereyeavratyürekliİnceMemed,nereye?"diyeceğiniumuyordu.Odaozamanonunbusözlerinedayanabilirmiydi?AbdiAğayıöldürmedenönceöyleolmamışmıydı?"Ana buralardan başımı alıp gideceğim, adı sanı bilinmedik
ellere,çolukçocuğakarışacağım.İnceMemedölecek,adımıdadeğiştireceğim."Hürü uysal, dingin, hiçbir tepki göstermeyerek, karşısınaoturmuşonudinliyordu."Ana,AbdiAğaöldüyerineKelHamzageldi.KelHamzaöldüyerine...AliSafaBeyöldü,çokAğavar."Hürüonusessizsessizdinliyordu."İnce Memed ölünce Ana, yerine çok İnce Memed gelecek.Ağalaraz, İnceMemedlerçok.Bir İnceMemedölürsebin, ikibin, on bin, yüz bin İnce Memed gelecek. Ben olmasam daolur."Ona kaş altından bakıyor, tepkisini ölçüyordu, oysa taş gibisusmuş,yüzükıpırtısızonudinliyordu."EnindesonundaeşkıyalığınsonukurşundeğilmiAna?"Ondanbirsözbekliyor,HürüAnasusuyor,nebirsözevarıyor,nedeenküçükbirharekettebulunuyordu."Gidipuzakbirköydebirtarlaalacağım,azıcıkparamvar,birevyapacağım,adımıdaKaraİbrahim,Sefilİbrahimkoyacağım,iyimi,çocuklarımolacak.Anladımkieşkıyalıkbanagöredeğil,bendebabamgibi,elinevurekmeğinielindenal,yumuşakbirkişiyim. Adam öldürmek benim işim değil. Çok düşündüm,AllahınyaptığıyapıyıyalnızAllahyıkmak."Hürübaşınıönüneeğmişti."Suistiyormusun?"diyesorduona."Sağ ol Ana. Senin nasıl Abdi Ağanın ölümüne yüreğinyanıyorsa..." Hürünün yüzüne baktı, hiç olmazsa onun busözlere bir şey diyeceğini bekliyordu. Hürü Ana gene oralıolmadı."BenimdeAbdiAğaya,AliSafaBeyeyüreğimyanıyor."HürüAna:"Sus köpek," diye gözlerini belertti. "Benim Abdi Ağayayüreğim yanıyor demedim. O, Abdi de, Ali Safa da Allahınyaptığıyapıdeğil,şeytanınyaptığıyapıdır.Şeytanınyapısınıdainsanbozar,hemdeinsanoğluinsan...""İşte ben de Ana, şimdi buradan aşağıya, Çukurovayaineceğim, Seyranı alıp yanıma gideceğim, o adı bilinmedikdiyara,Sefilİbrahimolacağım.""DünyaSefilİbrahimleağzınadopdoluoğlum,ondankolayda,
Sefil İbrahim olmaktan kolay da bu dünyada hiçbir şey yokyavrum.""BiliyorumAna,yok."Hürünün sözleri onu taa yüreğinden kavramış, allak bullaketmişti. Gerçekten de dünya babası Sefil İbrahim gibi etliyesütlüyekarışmayanlarladopdoluydu."Sana bir şey deyimmi oğlum,Memedim, bir şey deyim debana gücenme, olur mu, ben seni doğurmadım ama, sendeanandan da, o baban Sefil İbrahimden de emeğim çok, onuniçinbanaküsme,birİnceMemedinölüsününtırnağınayüzbin,yüzbinyüzSefilİbrahimideğişmem.""ÖyleysesenbanaeşkıyalığıbırakmadiyorsunAna.""Öyle bir şey demedim," diye öfkelendi Hürü. "Can seninoğlum." Elleri titriyor, yüzü seğiriyordu. "Var git yolun açıkolsun.""Çukurovada...""Anladım, sen bir kızla evlenmişsin, öylemi? Topal söylemişkomşulara.Çokgüzelbirkızmış.Babası,kardeşleridekaplangibikişilermiş.""EvlendimAna.""Allah hayırlı kademli etsin. Ne zaman ineceğim, ne zamanineceğim,dedinÇukura?""YarınöbürgünAna."Hürüsustu,tüyleridikendikenoldu,sesisertleşti:"Nezaman,nezaman?"Dudakları kıvrıldı, çarpıldı. Memed onun bu huyunu bilirdi.Hürü Ananın ağzı çarpılınca kaplan kesilirdi. Şimdi artıkpatlayacaktı ama, nedense susuyordu. Memed onunpatlamasınıbekliyor,Hürüyseusulusuldinginliyordu.Düşman bekler onun kapısının eşiğini, görünmez düşmanyavrum. Böyle de iş olur mu? Göz gözü görmez, karanlıkgecede yağmur çiseler, sen hiç kimse beni görmüyor dersin,iliklerine işlemiş çiseleyen yağmurun altında aklına hiçbir şeygetirmedenkendi tuzağına yürürsün.SarılmıştırSeyranın evi,bin göz seni beklemektedir, sessizce. Yağmurdan ıslanmışgelirsin, Çukurovanın evlerinin çitleri kamış, damlarının üstüottur, bin kurşun yağar üstüne, daha Seyran bile diyemeden
canın çıkıverir. El kızıdır ağlar ama, yanarsa anan yanar,ağlarsa anan ağlar Memedim. Bu yaşımda bunu da mıgetireceksinbaşıma...Vargitnereyeistersen,vargit.İstersenSefil İbrahim ol, Lapacı Veli ol, ne olursan ol da ölme, beniarkandanağlatmayavrum.Anandandababandandadahaçokbenim hakkım var sende... Sen de iyi bir adamsın. Biliyorum,karıncayıincitmezseninyüreğin,bensenibilmezsemkimbilirgül yüzlüm? Senin alnına yazılmış Abdi Ağayı öldürmek, AliSafayı öldürmek.Alnınayazılmışsa,negelir elden, vargitde,yolunaçıkolsun,kendiniyitirt,yitirtdetuzağadüşme."Ana konuşmuyorsun. Ne mırıldanıyorsun öyle kendikendine?""Kuş beyinli," diye mosmor kesildi Hürü Ana, ayağa kalktı."Ne olacak, bundan da adam çıkarmı Allahım... Elin oğullarıyaşlandıkçaakıllanır,bizimkide işteböyleolur.Böylesersem,böylenedediğinibilmez.""Ananeoldu?""Ölüyün körü oldu. Sefil İbrahim olacakmış kazboku, Sefilİbrahimhiçolmazsakendihalindebiradamdı,seningibidekuşbeyinlideğildi.SenkurbanologüzeladınaSefilİbrahimin.""DurAna,anlamıyorum,nedenkızdın,durAna,eliniayağınıöpeyimnolursunsöylebana,gelşurayaoturda...""Bir de eşkıya olacak ötürüklü de, götü boklu Memed! Sendonunun bağını bağla da ondan sonra eşkıyacılığa kalk. İyiediyorsunölmeklen.""Anakurbanolayım,neoldu?"HürüAnaonunağzınaöykündü,"Ananeoldu,neoldu,"diyegülerek. "Ananeoldu?Negüzeldebellemişneoldusözlerinibenimaslanyavrum!""Ananeoldu?"HürüAnasesiniiyiceyükseltti,bağırmayabaşladı."Ana sus, Ana sesini dışardan duyacaklar, bu gece yarısıdiyecekler..."Hürüellerinibelinekoydu:"Duysunlar, inşallah duysunlar da candarmalar gelip seniöldürüversinlerdebendeseninelindenkurtulayım.Şimdiseno fallik Seyran için Çukurovaya ineceksin, değil mi,
candarmalaronuboşbırakırlarmısanıyorsun?Senorayavarırvarmaz, pusudakiler, daha Seyranın yüzünü görür görmez,tılsımlı yıldırım taşı mı var sende, gördük taşını, KırkgözünAnacık Sultanı yetişmeseydi imdadına sen işte o zaman AbdiAğanın yanına sağlam gitmiştin, ben de sana Abdi Ağanınmezarınınyanındagüzelbirmezaryaptırırdım,onunmezarınaişemeye gelenler, sana da işerlerdi, seni öldürürler, kalburaçevirirlerdi.BeklemiyorlarmısanıyorsunSeyranınevini?""AnladımAna,eliniöpeyimAnasus!""Susmam,"diyebağırdıHürüAna."Ana vazgeçtim. Ana vallahi gitmeyeceğim Çukurovaya.VallahidediğinianladımAna..."Hürügeldionuyanınadizçöktü,saçlarınıokşamayabaşladı."Demek anladı benim akıllı eşkıya, İnce Memed oğlum? Şudağlar da, şu millet de sana İnce Memed diyorlar öyle mi,bakındıhele,bakındıbenimgüzelyavruma..."Sesibirbebeğeninni söyler gibiydi. "Akıllı da yürekli oğlum, anlayabilmişbenimgüzelde,eşkıyaoğlumda...""Anavallahianladım,gitmiyorumÇukurovaya.SusdaSeyranıbulmanın,onaulaşmanınbiryolunubulalım.""Senin şu damın arkasındaki deli atını göndeririz ona," dediHürü Ana. "İstersen o it boku, bin yüzlü Topal Aliyi degöndeririz,odasizinizinizisürer.SendebuseferAbdiyideğildeonuöldürür,yenidendağaçıkarsın."HürüAnayatışıyorduusulusul.Hakkıdavardıya,nedenbukadar öfkelenmişti. O, gözlerinin bağlanmasını bir türlüyutamıyor,diyegülümsedikendikendineMemed."Anataşkalaetmenolursun,sanageldikki..."Boynunubüktü.O böyle öksüz çocuk gibi boynunu bükünce Hürü Ananınyüreğindenkangitti."BensanaulaştırırımSeyranı.Senonubanabırak.Sendahahemengitmiyorsunya...""HemengidiyorumAna.""Oğlum,sanahemennasılyetiştireyimSeyranı?""Nasılyetiştirirsenyetiştir.""Dur şimdi, sabah olsun. Ben KısacıkMahmudu bulurum.OdaSeyranıbulur...Sendeonubiryerdebeklersin."
"Bennereyegideyimozamanakadar,benartıkeşkıyadeğilimki...""SenCehennemindibinegit,olurmu?""OlurAna!""ŞimdibenKısacıkMuhmuduyarınsabahbulurum...Sende...Sende..."HürüAnadüşünüyordu."GözükörolmayasıMemed,"diyeonunomuzunavurdu."SendeKırkgözünAnacıkSultanınagitsene." Gözleri parladı. "Hem onun, seni canakavuşturduğundan dolayı elini öper, hem de ondan bir tılsımalırsın da bir daha kurşun değmez. Oraya gider onun eliniöpersen sana bir tılsım verir, belki de seni afsunlar... Sen deGençOsmangibikesikkellenkucağınadüşseölmezsin.""BananegerektılsımAna,bundansonra?""Herinsana,herzamangerektirKırkgözOcağınıntılsımı.Budünyadada,ötekidünyadada...""OlurAna,bugüntanyerleriışımadanyolaçıkayım.""Olamaz.Yarıngece,ilkakşamdan.Karanlıkkavuşunca..."Sabaha kadar oradan buradan, İnceMemed İbrahim oluncaneleredeceğindenkonuştular.Tatlıdüşlerkurdular.HürüAnaonun çocuğu olunca, ne edip eyleyecek, onları bulacak,ölünceyekadarçocuklarınabakacak,büyütecekti."Çok seviniyorum Memed," dedi Hürü Ana. "Cenazemi sen,bir deSeyran, bir de çocukların siz kaldıracaksınız, görkemli.Ben senin evinde ölürsem, evin neredeyse de, burayagetireceksin benim cenazemi, Durmuş Ali Emmiyin yanınagömeceksin.""OlurAna.""Dur,"diyebirgençkızgibisevinerekayağafırladıHürüAna."Sanagüzelbirbörkörmüştüm,keçilerintüyünden,yumuşacık,işlemeli. Bir yıl göz nuru döktüm ona. Sana gelirkenunutmuşum.Giybakalım."Yeşil sandığın çıngırağını açarak renk renk bir bohçadanbörküçıkaranHürüAna,onuMemedinbaşınakoydu:"Yakıştı," dedi. "İşte sen bu börkü giyince de seni kimsetanımaz.Nerdeysetanyeriışıyacak.Bensenintarhananıocağakoyayım."Tarhanayı ocağa koydu, kendi de gitti gene sandığı açtı,
Memedin önünde üstündekileri çıkarıp Yörüklerden köyegeldiğigünkügiydiklerinigiydi."Bunları giydim senin yanından geldikten sonra. Bugün degiyeceğim.""SağolAna,"dedi İnceMemed."Şubanayaptığın iyiliklerinaltındankalkabilirmiyimki...""Gitcanınıkurtar,çocuklarınolsun."Dışarıya çıktı, damın arkasına dolandı, orada, uzakta, küçükkayalığın üstünde atın karartısını görünce sevinçle içeriyekoştu:"Atınoradaduruyor,"dedi.
20İnceMemedleTazıTahsinKeklikbelindekarşıkarşıyageldiler.Hışım gibi bir yağmur yağıyor, damlalar yere pat pat diyedüşüyordu. Dağlardan, koyaklardan sarı, köpürmüş seller,taşları, ağaç gövdelerini sürükleyerek gümbürtüyleyukarlardan aşağılara iniyordu. Şimşekler çakıyor, yakındakiormanın ulu ağaçlarının doruğuna yıldırımlar düşüyordu. TazıTahsinİnceMemedigörüncekorkusundanönceneyapacağını,bir suçlunun, suçüstü yakalanmış bir kişinin telaşı içindenereye kaçacağını bilemedi. Yüzü sapsarı kesilmiş, eli ayağıçözülmüş, orada, üstünden oluk oluk aşağı inen yağmuruniçinde yolun ortasında durup kalmış, gözlerini İnce Memededikmişbakıyordu. İnceMemeddedurmuşonu süzüyordu.Buadambukadarniçinkorkmuştu,kendisinigörünce?BirsüresonraTazıTahsinkendisini toparlayıpİnceMemedegülümsedi:"UğurolaİnceMemedAğam,"dediutangaç,özürdileyenbirsesle."Kim,kim,kimdedinsen?""İnceMemedAğamdedim...""Banamı?""Kimeolacak, sanayaAğam.Sendenbaşkabir İnceMemedvarmıbudünyada?"İnceMemedyakalanmıştı. İstediğikadarkendini yadsısın, bu adam onu tanımıştı. Hem de onu çokyakındanbiliyordu."Adınıbağışla,"dedi."AdımaTilkiTahsinderler.""Hangiköydensin?""Çiçeklideresinden.""BirdeTazıTahsinvaroköyde,tanırmısın?""Tanırım.Otazı,bentilkiyim."İnce Memed güldü. Yandaki kayanın kuytusuna çekildiler,burasınıyağmurtutmuyordu."Nerdengelipnereyegidiyorsun?""SendensaklıdeğilyaAğam,sigarakaçakçılığıyapıyorum."Cebinden balmumuylan yapılmış bir kaim keseden, ellerinitopraktakurulayarak,tütünkağıtçıkarıpsigarasardı,Memede
uzattı.Memedonunuzattığıkavliçakmağıdaaldı,birçakıştakavıtutuşturdu.Dağhavasındayanankavgüzelkoktu."Çoktandır cıgara içmiyordum Tahsin kardaş. Eşkıyacılıktırbu.Birgüncıgarabulursanbeşgünbulamazsın.Birdeadamaçokzararveriyorbumeret.""Bendeherzamaniçmiyorum,"dediTazıTahsin.Ama Tazı Tahsin çok tedirgindi. Korkuyor, ardından dahemencecik seviniyor, dalıp Memedin gözlerine bakıyor,Memed ona bakınca da gözlerini kaçırıyor, bir türlü tünediğitaşın üstünde rahat edemiyor, yerinde duramıyor, bu da İnceMemedin gözünden kaçmıyordu. Bu çocukta bir iş vardı ya,acabaneydi,bunuanlamasıgerekti."BenvurulduğumdaBakırgediğindemiydin?""Oradaydım İnce Memed Ağa. Senin o atın var ya, o daoradaydı, yağız. Bir kayalığın en yüce sivrisine dikilmiş,kıpırdamadanoradaöyleduruyordu.""Benvuruluncakadınlarbanaağıtyakmışlar.""Yaktılar. Yüzbaşı senin ölünü onların elinden, süngü tak,alınca,onlardaseniçırılçıplakedipgiyitlerinialdılar,çekildilerkoyağa,sanaüçgünüçgeceağıtyaktılar.""OİnceMemedbanahiçbenziyormuydu?""Şimdikisanamı,şimdikisanahiçbenzemiyordu.O,ikimetreboyunda,boğagözlü,kaimkaşlı,yanıkyüzlü,çamyarmasıgibibiradamdı.""Çiçeklideresiköylüleribeniyedidenyetmişetanır,bilir,nasılyanıldılar?""KimseyanılmadıkiİnceMemedAğam,benbileoadamıİnceMemedsandım,buiştehiçyanılmayok,oadamıİnceMemedbildiler,okadar.Memedgüldü:"Çokacayipbiriş,"dedi."Çokacayip,"dediTazıTahsin,"çokacayipya,oadamsendençokbenziyorduİnceMemede,anladınmı?""Anladım,"dediİnceMemedgülümsemesinisürdürerek.Bir şimşek çaktı göğü bir uçtan bir uca biçerek, gürültüsüdağlarıçatırdatarak,ortalığıvelveleyevererek.İnceMemedonubirsüreyokladıktan,elaltındaninceledikten
sonra:"BakTahsinkardaş,"dedi."Beniiyidinle,candarmalarıgörürde beni sana sorarlarsa o gitti dersin. O bir daha eşkıyalıkyapmayacak, dersin. O, başını almış gidiyordu, bengördüğümde, dersin. O günahlarını bağışlatmak için Kabeyegidiyordu,dersin,olurmu?Baksilahımdayok.""Olur," dedi Tazı Tahsin, kovuktan hemen çıktı, yağmurakoştu. Memed onun arkasından bir süre baktıktan sonra, buadamda bir şeyler vardı ama, neydi, diye düşündü. Yoludeğiştirmeliyim. Gözleri kötüydü, hem de korku doluydu.Böylesi,herşeyden,enküçükgölgeden,kıpırdayanyapraktankorkankişilerdenkorkulur.Bunlarıninsanlarayapamayacaklarıkötülükyoktur.TazıTahsingözden irilipyitipgidinceodakendinikovuktandışarıya atıp yönünü yalçın kayalıklı dağın yamacına çevirdi,yolu bırakıp. Biliyordu, böylesi gözleri olan adamlar ilkgördükleriadama,ilkgördüklericandarmayaonugördüklerinisöylerlerdi.Belkideşuandacanınıdişinetakmıştır,butilkimi,çakalmı olacak zıknabut, topukları kıçına değerek koşuyordukasabaya,Yüzbaşıya.Onuniçinbubölgedenhemenuzaklaşmakgerekti.Tazı Tahsin gittikçe üstündeki korkuyu, heyecanı atıyor,içindeki sevinç büyüyordu. Günlerdir dağ taş koymamış onuaramış,sonundabirçobançocuktanonunburalardadolaştığınıöğrenmiş, buralardan ayrılmamış, şu yolları belleri mekantutmuştu. Tazı Tahsin şu köylü milletinin, hele şu Yörüklerinağızlarının ne kadar sıkı olduğunu biliyordu. O, köylüyükonuşturmasınıdabilirdiya,onaburalardarastlamakonuniçinkolay olurdu. Şimdi İnce Memed silahsız pusatsız nereyegidiyordu, onun yerini bir iyice bulmak, saptamak gerekti.Geriyedöndü,bıraktığıkovuktaonubulamadı.İzlerinebaktı,o,dağa yukarı gitmişti. Her şeyi anlayınca, sevincinden yüreğiduracaktı.İnceMemedKırkgözünOcağınagidiyordu.Yoksabireşkıya, ahmak değilse, eşkıyalığı bıraksa bile bu dağlardasilahsızpusatsızgezemezdi,ancakKırkgözünOcağınagiderkenbir kişi yanına en küçük bir silah alamazdı. Bir çakı bile. Oocağa çakıyla bile yaklaşan iflah olmaz, belasını bulurdu. O
ocakta da bir eşkıyayı, mahkumu, kim olursa olsun, ocağınçatısı altına sığınmışsa oradan onu kimse alamazdı. Bu ocağagelen padişahlar, beyler bile bir günlük yolda silahlarındanarınıp ancak ondan sonradır ki ocağın eşiğine yüzsürebilirlerdi.İnce Memed de bir günlük yolda silahlarından arınmış,dervişlergibiheybesiboynundayayayapıldakyoladüşmüştü.Hemenyetişipoadamahabervermeli,odaonaparavermeli,ondan sonra da Yüzbaşıya gitmeliydiler. Yüzbaşı, candarmalarsilahlı ocağa giremezler ya, ocağın yollarında pusu kurup daİnceMemedipusuyadüşüremezlermi?Tez, çabuk,daha İnceMemed Kırkgöz Ocağına yetişmeden candarmalar yollarıtutmalı.YadaoKırkgözOcağındandönerken...Tazı Tahsin geriye döndü, canını dişine takmış koşmayabaşladı. Kasabaya bu gece sabaha karşı varmalı, candarmayıyolaçıkarmalıydı.Amaoadamınasılbulacaktı?Görünceouzunboyluadamı tanırdı.Tarifedincedeonuherkesbilirdi.BüyükbirAğaydıo.BirdeoTopalAlivardı, izcilerbaşı.Hiçkimseyibulamazsaonunasılolsasorarsoruştururbulurdu.Yağmur göz açtırmıyordu. Çarığı su içindeydi. Başka birayakkabı olsa bu yağmuramümkünü yok dayanmazdı, kırmızıpostal,çiftsürmeediği...İnceMemeddepostalgiymişti.Budaiyiydi. O, ayağındaki kırmızı postalla bu yağmurda iki gündevaramazdıKırkgözünOcağına.Okırmızıpostallaröyle çok suçekerlerdi ki, şişerlerdi. Belki de İnce Memedin heybesindeçarığı vardı. Eşkıya milletinin ayağı muhkem olmalı, buatalardankalmışbirsözdür.Yokuştan aşağı uçup gidiyordu. İliklerine kadar ıslanmıştı.Eğerböylehızlakoşmamışolsaydı, titremektendişidişiniyer,buyar da ölürdü. Gittikçe de hızlanıyordu. Bu hızla düzlüğeindi. Düzlük silme çayırlıktı, ortasından da dibi çakıl taşlı birpınar kaynıyordu. Pınarın akarağı sel sularıyla birleşmiş,taşmış,yanıyöreyialmıştı.Azaşağıdakiormanuçsuzbucaksıztaa Çukurovaya kadar kararıyor, üstünden, bu yağmurunaltında bile, azıcık dumanlı, top top ak bulutlar yükseliyordu.Sağ yanda da, düzlüğün ortasından tek başına bir kayalıkyükseliyordu. Kayalığın bu yanında da yaşlı, dalları yöreyi
örtmüş bir sedir ağacı duruyordu. Kayalık, ak bir bulutuniçindeydi. Tazı Tahsin olduğu yerde durmuş, ormanın yolunuararken,ortadakikayalıklarınüstünde,bulutlarıniçindenbiratbaşıgörürgibioldu.Atbaşıyitipyitiportayaçıkıyordu.Sedirağacına kadar, düş mü görüyorum, hayal içinde miyim, diyeyürüdü.Koskocamanbuluthızlakayalığınsivrisindesavrularakdönüyordu. Ağacın altında durdu bekledi. Yağmur gittikçeartıyor,çakanşimşekler,düşenyıldırımlardağlarıçatırdatıyor,sallıyordu. Uzun, dünyayı ışığa boğan bir şimşek çaktı,bulutlarıniçindekiatbirsüreiçinortayaçıktıyitti.TazıTahsinİnce Memedi gördüğünden de daha çok sevindi ata. Hemenkayalığa tırmanmaya başladı. Hem İnce Memedin haberinidaha çabuk ulaştıracaktı kasabaya hem de atı götürecek,cömert, zenginadamaverecekti.Ozengin,ocömertadamdaonu altına, paraya gark edecekti. Birden anımsadı, MurtazaAğaydıadı...Budimdik,duvargibikayayaçıkmasıçokzordu.Heleyağmurda durmaz yağarken, insan yağlı direğe tırmanmış gibioluyordu.Buatnasılçıkmıştıburaya?Belkidebubiratdeğilbircinperi,birşeytandı.Korktuama,atınyanınadagitmektenkendini alamadı, gözlerini hırs bürümüştü. Yağmur yukardanatkuyruğugibisağılıyordu.Tazı Tahsin doruğa çıktığında elleri kan içinde kalmıştı. Birşimşek çaktı, gökler gürledi, çok yakına çatırtıyla bir yıldırımdüştü, altındaki kaya beşik gibi sallandı, at simsiyah biryalbırdadı, onun üstüne doğru bir şahlandı, Tazı Tahsin atınkarnının altında kaldı, her nasılsa, korkusundan kendisinitaşların aralığına atabilmiş, at da gelmiş üstünden süzülerekgeçmiş gitmiş, aşağıda, ağacın yanında dikilmiş kalmıştı."Yakalayacağımonu,"diyesöylendiTazıTahsin."Onuyakalayıpkarşılığında bir çiftlik alacağım. Ben olmasam kimyakalayabilirdikibuatı!"Hızla kayalıklardan aşağıya inen Tazı Tahsin bir çalınındibinden yeşil otlar kopardı, eline aldı, ata seslenerek onayaklaşmaya başladı. Ata gittikçe yaklaşıyor, yaklaştıkça dayüreği göğüs kafesini yaracakmış gibi gümbürdüyordu.Yaklaştı,yaklaştı,eliniuzattı,yelesindentutacakken,neoldune
olmadı, Tazı Tahsin kudurmuş, gözleri pörtleyip dışarıyauğramış, dişleri ışıl ışıl bir kılıç gibi parlayarak atın onunüstüneancaksaldırdığınıgörebildi,ardındandakendisininbirtopgibiyerdenyerevurulduğunu,savrulduğunugördü.At onu yere çaldıktan sonra çavmış, uzağa, pınarın yanınakadar kendini yenemeyerek gitmiş, ancak orada durabilmiş,birkaç kez de kendi yöresinde fır dönmüş, ardından da TazıTahsinin üstüne doğru sünerek, horlayarak, köpüklü ağzı,dışarıya fırlamış dişleri, gerilmiş boynu, pörtlemiş gözleriylesaldırıyageçmişti.Tahsin az daha yerinden kalkamayacak olsaydı, atın dişleriarasında parçalanacak, ayakları arasında can verecekti. Atdaha ona yüz metre kalmadan Tazı Tahsin canını ağacıngövdesinin arkasına zor attı. Bu sefer yağız uzaklara çavıpgitmeden hemen horlayarak, gözlerinden ateşler saçarak TazıTahsine döndü, dişleriyle uzandı, ağacın gövdesinin arkasınasinmiş Tahsinin kolunu kaptığı gibi, ceketinin yenini aldıgötürdü. Bereket versin ki Tahsin kolunu daha at başınıuzatmadançekmişdeonundişleriyalnızceketeulaşabilmişti.Artık atla Tazı Tahsin arasında bir ölüm kalım savaşıbaşlamıştı. At, dişleri, çiftesi, bütün gövdesiyle Tazı Tahsinesaldırıyor, öteki de ağacın gövdesini dönerek kıl payı canınıkurtarabiliyordu ya, sonunda at o kadar çok saldırdı ki, TazıTahsin yoruldu, gözleri kararmaya, başı dönmeye başladı. Azsonrayeredüşecek,hiçbirkurtuluşumudukalmayacaktı.Atsagittikçe hızlanıyor, saldırısını artırıyor, Tazı Tahsiniyakalayamayınca da hırsından ağacın gövdesini dişliyordu.Tahsinin artık bir tek kurtuluş umudu kalmıştı, o da ağacatırmanıp canını kurtarmak... At çavıp gidince acele ağacatırmandıyatıkilkdalakadarçıktı.Atonuoradaağacındalındagörünce çılgına döndü, şaha kalktı, eğer at şaha kalkıncayakadar Tazı Tahsin ağacın öbür yanına dönmeseydi, azgıncanavar onu kapacaktı. Tahsin daha yukarıya, daha yukarıya,ağacın doruğuna kadar tırmandı. Bütün bedeni cezbeyekapılmış gibi titriyordu. Yağmur ağacın gövdesinden,dallarından, yapraklarından seller gibi boşanıp aşağıyainiyordu. O, doruğa çıktıktan sonra at gene durmadı, ardı
ardına, bir yerlerden imdat beklercesine, sert, keskin, uzunlukısalı kişneyerek şaha kalktı, birinci dala kadar uzandı geridüştü.Buhareketinibirsüreyinelediktensonradurdu,birsürede kızgın, kanlı gözlerle ağacın altından Tazı Tahsine öfkelibaktı. Sonra da ağacın gövdesine yanını vererek, kulaklarını,kuyruğunu düşürmüş, sol art ayağını karnına çekmiş oradakaldı.İşteşimdiyandım,diyedüşündüTahsin.İşteşimdibittim...Yabu at bir hafta buradan ayrılmazsa, ben de burada ağacınbaşında açlıktan, uykusuzluktan ölür de giderim... Ölmezsemdeüçgündenfazladayanamam,atınağzınadüşüveririm.Buatda kıyamete kadar burada, ağacın altında durur bekler. Nedemiş de başına şu işi açmıştı... Ne demişti de bu deli, buafsunlu atı yakalamaya kalkmıştı da tatlı canından olmuştu...Artıkonuniçinkurtuluşumuduyoktuvecanavarağzınıaçmışonubekliyordu.Belki silahlıötekieşkıyalar,çobanlar,köylülergelirlerdi de onu kurtarırlardı. Gece yarısına kadar böyledüşündü. Yağmur daha dinmemişti. Tazı Tahsinin dişleriüşümekten biribirine vuruyor, bütün bedeni zangır zangırediyordu. Eğer bu gece burada kalacak olursa, atın onuparçalamasına hiç gerek yoktu, donar ölürdü bu ağacınbaşında.Yarınsabahdakartallarüleşiniparçalarlardı.AtbilmiştionunİnceMemedihabervereceğinideöldürmeyekalkmıştı. Yoksa bu at, insanı görünce, insanları kendisineyaklaştırmadan alıp yatırıyor, yitip gidiyordu. Kendisine böyleölürürcesine saldırmasının bir sebebi olmalıydı. Ve hem devardı.Demekkibuat,ermişlergibiherşeyibiliyor,anlıyordu.Acabaonayalvarsa,İnceMemedikimseyesöylemeyeceğinesözverse onu bırakır mıydı, bırakmazdı bu kara domuz. Onuburada,buağacınbaşındadondurupöldürecekti.Korkarak doruktan aşağı alt dallara indi, titremektenuçuyordu. Daha uzun bir süre burada duramayacak, olmuşarmutgibiatınağzınadüşecekti.Altdaldasırtınıkaimgövdeyedayadı. Buraya daha az yağmur geliyordu. Yağmur dursa çokdaha kötü olacaktı. Ayaz çıkacak, ayaz da onu bu ağacınüstündedahaçabuköldürecekti.Allahım, diye titremekten uçan ellerini göğe açtı ama, fazla
tutamadı,kocaAllahımşuatıaldabaşkabiryeregötürdebendeburadanineyim.NolursunAllahım,vallahibillahidebenbugeceburadakalırsambuyarölürüm.KocaAllahım,eğersendebuatışualtımdanalırdagötürürsen,bendesanakocaman,birtellicehorozkurbanederim.Eğersendebuatışuradanalırdauzaklara götürürsen, ben de bir toklu çalıp sana kurbankeserim. Sonra hırsızlıkmalın kurban olamayacağını akıl etti.Allahım, satın alır da keserim, dedi. Baktı ki at yerindenkıpırdamıyor bile, sol art bacağını karnına çekmiş, olduğuyerde durup duruyor. Bir ay da oruç tutarım, üç ay da sananamazkılarım,diyeyalvardıTazıTahsin.Köydekiebeyedeetlikömbe yaparım, hem de sığırcık etinden. Ebe var ya, o, etlikömbe için can verir de ölür bile. İstersen keklik etindenyaparımkömbeyi,soğanlı,yağlı,biberli.Şakırdamaktanbirhalolan ağzı sulandı. Karnı da dehşet acıkmıştı. Yavaş yavaşdonuyor, kanı çekiliyor, titremiyordu bile. O ebe var ya,dünyadaondandahaermişbirkarıyoktur.Budünyadagüzel,türküsöylergibiduaetmektedeonunüstüneyoktur.Benonakeklikli kömbeyipişiripverincede,güzelkokulu,odayiyincede, ardındanda sanabirgünbirgece, istersendeüçgünüçgeceduaeder,kurtarbenişuattan.Başını çevirdi, aşağıyabaktı, at olduğuyerde, tüyleri domurdomurolmuş,odaüşümüşduruyordu.Bir süre yalvarmasının etkisinin sonucunu yukardan, atabakarak bekledi. At oralı bile değildi. Yağmur da gittikçeazıtıyordu.Bu sefer, Tazı Tahsin baktı ki Allahtan umut yok, ata dönüpyalvarmayabaşladı.At, at güzelce at, o senin sahibin var ya, İnceMemed, benonunlakonuştum,biliyormusun,oİnceMemedkibirgünebirgüneşkıyaolsasilahsızpusatsızgezmezdi,onusilahsızpusatsızgördüm, demek ki Kırkgözün Ocağına gidiyordu. KırkgözünOcağına hiç kimse silahlı giremez. Taa kadim zamanlardankalmış bir görenektir bu. Padişahlar, sadrazamlar, beyler,paşalar bile Kırkgöz Ocağına bir günlük yolda silahlarındanarınıp, kılıçlardan, hançerlerden üryan olaraktan, öyle varıpeşiğini öperlerdi.Yılanlar, ejderhalardişlerini söküp, akrepler,
ağılı arılar iğnelerini atıp ol huzura öyle çıkabilirlerdi. Seningörkemli sahibin İnce Memed de silahlarından arınmışgidiyordu, nereye gidiyordu böyle, üryan, nereye gidecek,KırkgözünOcağına gidiyordu. Onun o yiğit, onunHazreti Ali,onun o gül cemalini gördüm. Bırak beni gideyim. Bu ağacınüstündevallahibillahidonuyorum.Ölürümdekanlımolursun.Bir atın da kanlı olması hiç iyi değil. Sen hiç kan işlemiş atgördünmü, duydunmu? Bir at kan işlerse, o at bir daha dakıyamete kadar iflah olmaz. Kırklara da kavuşup ermişmertebesineyetişemez.Sendeoradasabahakadarkalırsandabendeburadabuyarölürüm.Sendebenimkanlımolursun.Gitoradanneolursun,İnceMemedinbaşıiçinbenimyakamıbırakda burada ölmeyeyim. İnceMemedi de candarmaya, o Ağayahaber vermeyeceğim. İstersen adı güzel, kendi güzelMuhammedin adına, görkemli, yüce Allahın adı üstüne yeminederim,gitdeoradan,aşağıyaineyimdecanımıkurtarayım.Yağmurkabarmış,yağdıkçayağıyor,dörtbiryandankulağınaselçağıltıları,yuvarlanan iri taşlarınseslerigeliyordu.Şimşekışıkları uzun süre ortalığı aydınlatıyor, ağacın altındaki atkulaklarını düşürmüş, boynunu yere doğru sarkıtmış, yelesi,perçemidökülmüş,aşağıdauyuyordukıpırdamadan.Bakgüzel, soylu at, güzellergüzelisin.Sendebeni buradanazatedersen,bendeİnceMemedinyerini...Bağırmayabaşladı.Üşümekten sesi istediği gibi çıkmıyordu. Kimseciklere,kimseciklere, kimseciklere söylemem, söylemem, ne üstünedersenyeminederim.Haydiçekiloradan.Baktı ki elleri ayakları uyuşmuş, donuyor, ağacın doruğunaçıkıpinmeyebaşladı.Azsonradaısındı,dişlerininşakırdamasıdabirazazaldı.Ulangitmezsengitme,köpek,diyebağırdı.Senat değil, deli bir uyuz köpeksin. Köpeksin, köpeksin...Durmadandaağacındoruğunaçıkıyoriniyordu.Ortalıkazıcık ışıdığındadaartık tükenmiş, kıpırdayacakhalikalmamış,bacakları,kollarıdasankiyerindeyoktu,kopmuştu.Aşağıya hüzünle baktı, az sonra gücü sonuna gelecek, atınayağının altına buradan sağılıverecek, at da onu ayakları,dişleriyleparamparçaedecekti."İmdaaat, imdaat! Can kurtaran yok mu?" diye var gücüyle
bağırdı. Kulak verdi dört köşeyi dinledi, akan sellerinçağıltısından,yuvarlanan taşların seslerindenbaşkahiçbir sesduyulmuyordu. Arada da uzak dağlara düşen yıldırımlar,gürleyen,çatırçatıredengöklerdünyayıbeşikgibisallıyordu.Ortada bir tek canlı yoktu, ne kuş, ne böcek, ne sırtlan, nedomuz,neçakal,nedeayı... İşteşuatla,şuaşağıdabekleyengözü dönmüş canavarla dünyanın ortasında yapayalnız, birbaşınakalmıştı.Bak güzel at, diye gene yalvarmaya başladı, beni bırak da,bağışla da gideyim, ne olursun. Biliyorum, ben kötü biradamım, İnce Memedi Yüzbaşıya haber vermeye gidiyordum,sen karşıma çıkmasaydın, koca Allah seni karşıma çıkardı dabana bu kötülüğü yaptırmadı... İşte ben de vazgeçtim. Benibırakacaksın,değilmi?"Bırakmayacakmısın?""..............""Neden bırakmayacaksın, İnce Memedi gidip de haber miverdim?""..............""Biliyorsunkivermedim.Sençıktınkarşıma.Verecektim.Nemialacaktım?""..............""Ölümünühaberverdimde...Bendededimki,ölüsübukadarpara eden adamın dirisi ne kadar eder ki? Düştüm yollara,günlerce,günlercearadımonu.""..............""Kimse onun yerini bana haber vermiyordu. İnsanoğlu, kurtkuş, yol sapak, ayılar çakallar, tüm dünya dilsiz kesilmişleronunyerinibanasöylemiyorlardı.SonrakocaAllahonubenimkarşımaçıkardı.KırkgözünOcağınınyolunda...""..............""Yok,yok,yooook!Allahçıkardıonubenimyoluma.Benoyolututmuş günlerdir bekliyordum. Başka yoldan KırkgözünOcağınagidemezdiki...Mecburiorayagidecekti.""..............""Çok akıllıyım ya... Ama sen yakaladın beni. Sen dahaakıllısın"
"..............""Akıllısın, çok akıllısın.... Bak bir garip dul anamvar benim.Benden başka onun dirliği düzenliği yok. Beni öldürürsen,canımçekiliyorzaten,anamkahrındanvehemdeacındanölür.Banaacımazmısın?""..............""Biliyorum,vicdansızbiratsın,amasensoylubiratsın,soyluatlar da ölümsüzdürler, sonra kıyamet kopunca da cennetegiderler. Onlara orada Peygamber, huriler, melekler binerler.Amabugünburadabirkanişlerde,Allahınyaptığıgüzelyapıyıyıkarsan Allah da seni, senin gibi bir kanlıyı cennetine sokarmı? Sen cennetini, bir beni öldüreceksin diye cehennemeçevirme. Cehennem yerinde hiç ateş yoktur, isteyen ateşiniburadangötürsün.Senkendiateşiniburadangötürme.""..............""Neee,bütünatlarcehennemlikmi,heleyağızatlar?Yok!Kimsöyledibunlarısana,İnceMemedmi?""..............""KırkgözünAnacıkSultanımı?Oöylebirşeysöylemez,bütünsoyluatlarcennetliktir,bendebunuondanduydum."Tanyerleriusulusulaydınlanıyor,aşağıdakiormanınüstündenyağmurayukarıapakdumanlarağırağıryükseliyordu.Yağmurazıcık bir süre yavaşlıyor, ardından da gökler gürleyerekçatırdıyor, arkası arkasına şimşekler çakıyor, yıldırımlardüşüyor,göktenyereırmaklarboşaltılıyordu."Bak,cennetinicehennemetme.""..............""Bak, ben de buradan kurtulursam, senin başına yemin içinant veriyorum, sana harmanlardan çalıp bir kuyu arpadoldururummağaralara,sendekışınaçkalmazsın.""..............""İnceMemedindeyerini...''"..............""Yok, yok, iki gözüm yerinden çıksın ki... Kimseye habervermem!Kuranadaelbasarım."Sertbiryelesti,ağacındallarıbiribirinegirdi,ağaçtanbirkuşsürüsügibi kopan yapraklar havalandı, aşağıya, ormanauçtu.
Yağmur kırbaçgibi sağdan soldan veriştirdi, at oradadurmuşolanabitenealdırmıyor,yeresarkıtmışboynunubirkereolsunhavayakaldırarakyöresinebirkezcikolsunbakmıyordu."Ammada,ammadainatçısın."Artık sesi çıkmıyor, ancak ağzını açıp kapatabiliyordu, o dabin güçlükle. Yağmur, dağlardan gelen soğuk yel öylesineartmıştıkiağacınüstündekendisinizortutuyordu.Çokyakınlarabiryıldırımdüştü,yıldırımınşavkıöylesinesert,usturagibikeskindikigözlerinikapamasaoandakörolacaktı.Birincisindendahasertbiryıldırımonlarabirazdahayaklaştı.Üçüncü yıldırım atın üstünde durduğu o uzun sivri kayalıktapatladı. Artık arka arkaya şimşekler çakıyor, sağda solda,yakınlarda yıldırımlar patlıyor, şimşekler birer ağ gibibiribirlerine dolaşmış dağlardan aşağıya akan sellerle birliktesünüp geliyor, ormana aşağıya dökülüp gidiyordu. Dağdan,ortalığısarsarakinensonyıldırımgeldiağacıdörtkeredolandı,bir ışıktan halka yaptı, at bir sıçradı halkanın dışına çıkmakistedi, çıkamadı. Yıldırım ağacı bırakıp atın yöresindedolanmaya başladı. At yıldırım halkasının ortasında kalmışkoşuyor, halka da savrularak onun yöresinde dönüyordu. Atlayıldırım Kızılkartallı koyağına yukarı böylece biribirininyöresinde dönerek, savrularak, biribirlerine dolanarak,görülmemişbiryoğunışık,atoyunundagözdenıradılargittiler.Bu sırada da ağacın üstündeki Tazı Tahsin gövdeden akansularla birlikte yere akıverdi. Bir süre gövdenin dibindenkalkamadı,gözleriyöredeyıldırımakarışmışgitmişatıkorkuylaarıyordu.Atbirkezdahadönergelirse,artıkkurtuluşuyoktu.Ne bir daha ağaca tırmanacak hali kalmıştı, ne de kaçıpkoşacak... Sürünerek yokuş aşağı inmeye, hareket ettikçe deısınmaya başladı. Ormanın üstünde bir yerlerde şimşeklerçakıyor, bir büyük top ışık ormanı, dağları aydınlatıyor, TazıTahsin bu ışıkta her şeyi en ince ayrıntısına kadar,kayalıklardaki en küçük, iğne ucu kadar çakan ipiltileri,çalılarda yağmurun bozduğu küçük damlaların sarkıttığıörümcek ağlarını, en küçük yaprağın damarlarına kadar herşeyigörüyordu.Başınıkaldırıncaormanınucundakiçadırlarıgördü.Bunların
Yörükçadırlarıolmadığınıhemenanladı.Dışardanehayvan,neinsan, bir çadırın önünde bir çatalın üstüne tünemiş iri alıcıkuştanbaşkahiçbircanlıgözükmüyordu.Bağırmakistedi,sesiçıkmıyordu.Korkuylayöresinebakmıyor,geliyormudiyedeatıaranıyordu. Çadırlar yakındı ama, çenesi kenetlenmiş, bütünbedenini seğirir gibi inceden ince gelen bir titreme almıştı.Elleriyleayaklarıylayeredokundukçadaçamuragiriyordu.Azbirsürededeçamurdanadamolupçıkmıştı.Yağmurgittikçedeartıyordu.Önüalıcıkuşluçadırdandışarıyakırmızıönlüklübirkız çıktı, hemencecik de dışarda hiç durmadan içeriye gerigirdi. Kızı görünce Tazı Tahsin içine doğan sevinçle çabaladı.Sürünmeyebaşladı.Kuşuntamyanındagözlerikararırken,alaşahininşimşekgibiçakangözlerini,açılmışesneyenağzındakikıpkırmızı dilini, kıvrık keskin gagasını gördü, kendinden degeçti.Az önceki kız bir daha, hışım gibi inen yağmurun altına,dışarıyaçıktı,onugörenkuşkanatlarınıaçtı,çırpındı,yöresineağırdamlalarfışkırttı,kızdadışardahiçdurmadangerisingeriçadıragirdi."Dede,"dedi,"kapıdabirölüvar,uzanmışyatıyor."Dede kepeneğini sırtına alıp dışarıya çıktı. Çok uzun boylu,çok ak sakallı, çok uzun parmaklı bir adamdı. Tazı Tahsininyanınakadargeldi,sağelinionungöğsünekoydu:"Bu adam bizim Tazı Tahsin," dedi gülümseyerek, "ölmemiş.Hiçbirşeyideyok.Azıcıkdonmuş,çokdakorkmuş.""Nedenkorkmuşdede?""Bilmem,korkmuş."Dede,torunTazıTahsiniiçeriyetaşıdılar."Babanındonunu,gömleğini,çorabını,giyitlerinigetir.Birdehavlu getir. Sen de ateşi bir iyice gürlet. Bunun çenesikenetlenmiş. Ölmemiş ya Tazı Tahsin, durumu o kadar da iyideğil.Birdeçaykaynat."Tazı Tahsini yandaki boş bölmeye çekti. Bu sırada Tahsingözlerinibirkereaçtıkapadı:"Amanın geliyor, geliyor, geliyor yetişin," diye de dişlerininarasından mırıldandı duyulur duyulmaz. Yaşlı adam onun nedediğinianlayamadı.
Kız dedesinin istediklerini getirdi yanına koydu. Keçeninüstüne uzanmış yatmış Tahsinin üstünden başından boşanansularkeçeninüstündegöllenmişti.Yaşlı adambecerikli ellerleTahsini çarçabuk soydu, havluyla onu yavaş yavaş kuruladı,giydirdi, kilimlerle sarmalayıp ocağın başına taşıdı. Bu sıradaTahsinikikeredahagözleriniaçtıkapadı."HerşeykolaydaşuTahsininkenetlenmişdişleriniaçmakzor.Bu kadar üşümüş insanların kenetlenmiş dişleri kolay kolayaçılamaz."Kız ateşi gürlettikçe gürletiyor, çadırın içi ısınıyor fırın gibioluyordu. Kız ikide birde de dışarıya çıkıp içeriye girmeseydiçadırdahaçokısınacaktı."Dede, kuş da dışarda Tazı Tahsin gibi donacak. Tüylerikabarmış,tüyleridomurdomurolmuş.Onuiçeriyealayımmı?""Birşeyolmazkuşa,"diyesert,kesinkonuştudede."Amadede...""Bir şey olmaz," diye kalın, püskül püskül ak kaşlarını çattıdede. "Kuşların tüylerinden onlara su geçmez. Kuşlarüşümezler.""Üşümezler de dışardaki kuş niye öyle kabarmış dabüzülmüş?""Huylarıdır,kuşlaröyleçoğukezkabarırlarsoğuk,yağmurlu,karlıhavalarda...""Amadede...""Eeee,algetiriçeriyeistersenkuşu,"diyekızdıdede.Kız dışarıya çıktı, kuşu çatalıyla birlikte aldı getirdi, çatalıocağınyanınaçakıpkuşuüstünekondurdu."İşteşimdi,azsonrabüzülmektenkurtulur,gözlericingözlerigibioynar,"dedikız.Kuşungözlerineperdeörtülmüş,tüyleridomurdomurolmuş,sağ ayağını karnına çekmiş, uykusunda ürperiyordu aradasıradada.Bir süre ısındıktan sonra, önce kuş, sonra da Tazı Tahsingözlerini açtılar, bir tuhaf, bir şeyleri anımsamaya çalışarakönce kıza, ardındandadedeyebaktı.Konuşmak istedi, çenesiaçılmadı.Ocaktaçayfokurdayarakkaynıyordu.
"Ağzınıaçıpdabirçay içersen,karnınasıcakbirşeygirincehiçbir şeyin kalmaz." Dede sesini yükseltip onun kulağınaeğildi, kulağı az duyanlarla konuşur gibi bağırdı: "Sen çokkorkmuşsun,sençok,"dedi."Sençokkorkmuşsunsen,çok,sençok..."Öteki, gözlerini açıp, ona bir süre anlamsız, boş gözlerlebaktıktansonrayenidenkapadı."Senikimkovaladıdaböylekorkuttu,yavrumTazı?"Tazı Tahsin gözlerini bir daha açtı, bu sefer gözlerinden birışıkbelirtisigeçti.Isınmış kuş da kanatlarını geniş geniş açıyor, geriniyor,ardından da çırpmıyordu hızlı, sert. Gözleri de keskin,yuvalarındadönüyordu.TazıTahsinusuldantitremeyebaşladı.Dedesevindi:"KendinegeliyorTazı,"dedi.Çaydanlıktan ince belli bardağa tavşan kanı bir çay koydu,çay tüttü. Tazı Tahsin gözlerini dumanlanan çay bardağınadikmişayıramıyordu.Dede, elindeki bardağı karıştırdığı kaşıkla birazıcık çay aldı,başını dizinin üstüne aldığı Tahsinin ağzına kaşığı boşaltmayaçalıştıysa da Tahsin ağzını açmadığından çay dudaklarınınkıyısındanboynunaaşağıaktıgitti.Yaşlıadambunubirkaçkereyineledi.SonundaTahsininağzıazıcıkaçılıphastadudaklarınıdiliyle yaladı. Bunun üstüne de dede çay bardağını dolduruponun ağzına dikti. Tahsin zorla da olsa çayı yutuyor, yuttukçada kendine geliyordu. Böyle böyle Tahsin kısa bir sürede tamonbirbardakçayiçti,kendinegelincedeirkildi."Geliyor,"diye inledi. "Yetişingeliyor,geliyor.Geliyor,yetişinümmetiMuhammed...""KimgeliyorTahsin?"Tahsinayağakalktı,sendeleyerekgerioturdu."Ogeliyoro.At."Yüzügerilmiş,seğiriyor,gözlerikorkuiçindeaçılmış, dört bir yanına bakmıyordu, yandaki kuşun kuşkulugözlerinintıpkısı."VahapDayı,senmisin?""BenimTahsin.""BenkurtulacakmıyımVahapDayı?Beniöldürdüo."
"Kim?""Oyağızat.""NeyağızatıTahsin?Şimdisensus,sanaballayağgerek."Dede kalktı, bir kulplu tavaya bir hızmandan bal, birhızmandandatereyağıdöktü,ocaktakaynatmayabaşladı.Yağ,ballabirlikteeridi,ortalığıkeskin,güzelyanmışbirkokualdı.Sankibütünçiçeklerinkokularıyakılarakbirarayagetirilmişti.Öylekokuyordu.VahapDayıdolutahtakaşığıTahsininağzınadayadı:"Açağzını,içşunu."Tahsinbirkurbağaağzıgibikocamanaçtıağzını."Bunuiçersenşimdikendinegelirsin."Tazı Tahsin tavadaki bal yağ karışımını sonuna kadar içtibitirdi,yüzünekangeldi,yanaklarıpespembeoldu."Gördüm," dedi, "İnce Memedi gördüm. Gidiyordu, silahsızpusatsız. Bir insan silahsız pusatsız nereye gider, ancakKırkgözünOcağınagider,bendeonugördüm,kasabayahaberiiletmekiçinkoşuyordumki..."İnceMemedi,atı,eski,hastalıktanyenikurtulmuşanlatmayahasret kalmış bir destancı gibi bıkmadan usanmadan,anlatmayadoymadananlatıyordu."Nasıl, nasıl bir adam dedin İnce Memed, nasıl kıbalda biradam?""Nasılolacak,boyubenimkadar,avurdudaavurdunageçmiş,boynu ince armut sapı gibi, gözleri de çukura kaçmış,koskocaman elleri benim ellerimin iki misli, bıyıkları sarkık...İşteöyle,birçocukkadarİnceMemed."Bunları duyunca önce kız, onun ardından da Vahap Dayıkoyverdimakaraları.TazıTahsinaptallamış,onlarınyüzünealıkalık bakakalmıştı. Vahap Dayı hem gülüyor, hem de dizlerinevuruyor, "Vay anasını Tazı Tahsin, vay, vay anasını," diyordu."Demek İnce Memed parmak kadar bir çocuk, demek atıdayıldırıma sarılıp, dolanıp başını da aldı gitti, vay be Tahsinoğlum,vaybenimyavrum,seninbaşınanelergelmişde...""NegelmişVahapDayı?""Olanolmuşsanayavrum,öyle İnceMemedmiolurmuşhiç,Tahsin oğlum? Amanın bunu kimseye söyleme, seni taşkalaya
alırlar da bir daha milletin dilinden kurtulamazsın. Aman haaman!Atıdaburadasöyledin,başkabiryerdesöyleme,amanınha,sensenolda...SenindediğingibibirİnceMemedolamaz.""Olur Vahap Dayı olur, ben onu şu gözlerimle daha düngördüm.""OseningördüğünİnceMemeddeğilmişTahsinoğlum. İnceMemedonbiryaşındaykenbileokadarcıktı,şimdio,benonugeçenlerde gördüm Değirmenolukta, atının üstünde dimdik,uzun, yakışıklı, bir sıvgaca dal gibi duruyordu. Öyle iriydi ki,altındaki o seni yiyecek olan atın belini çökertiyor, iki katediyordu. Amanın Tahsin oğlum, bu sözleri, atın da seniyiyeceği, seni yağmurda üç gün üç gece ağacın altındabeklediğitevatürünükimseciklerduymasın,olurmu,seniniçinhiç iyi olmaz. Sen kapı gibi İnce Memedi bir sabicik çocukyaptın da çıktın, Tahsin oğlum, bunları başkalarına anlatıp daelalemiüstünegüldürme.""AmaVahapDayı,vallahide,billahide..."Kız daha gülmesini kesmemiş, Tazı Tahsin direttikçe ogülmesiniartıraraksürdürüyordu.SonundaçaresizkalanTahsin:"Varınsizinanmayın,"dediküskün."Negelirkielimden.""Hiçbir şey gelmez," dedi Vahap Dayı. "Şimdi beni iyi dinleTazıoğlum.İyiadamsın,hoşçocuksun,babandaseningibiydiya,odaçokkorkaktı.Sendeçokkorkmuşsun.""Çok korktum. O at beni yiyordu. Beni yemek için kocamanağzınıaçıpağacatırmanıyordu.Birdüşseydimağaçtan,benimbirparçamıbırakmazdı.Silahvarmıevde?""Var,neyapacaksın?""Şimdi gelir o... Gelince de üçümüzü de yer o. Paramparçaeder üçümüzü de... Nereye gitsem o benim kokumu alır. Birtabancaalacağımkasabayagittiğimde.Obenimkokumualarakbenibulduğundadaçekeceğimtabancayı...""Oatakurşungeçmez,"diyegüldüVahapDayı. "Sendeonuvuramayınca,vaygeleseninbaşına...İşteozamanyağızatsenididikdidikedecek...""Doğru,onakurşungeçmez,"diyeboynunubüktüTazıTahsin."Peki ben ne yapayım, nerelere gideyim bu atın elinden de
canımıkurtarayım,banabirakılverVahapDayı.""BakTahsin,senbundansonraağaçolmayanyerdedolaşma.Seninbaşkaçarenyok.""Yok," dedi Tazı Tahsin. "Kızgın eşekarılarının yuvalarınaçomak sokmayacaksın. Sokunca işte böyle olur, eşekarılarınındaelindenkurtulamazsın.""Kurtulamazsın,"dedidahaiçiniçingülmekteolankız."Hiçkurtulamazsın,"dediVahapDayı."Yaşimdigelirse,benormanakaçayımmı?""Gelmez,"dediVahapDayı."Gelirse?""Gelirse bu kuş ne güne duruyor, ben bu şahini yalnız avavlamak için mi aldım sanıyorsun? Bu kuşu o atın üstünesalıverdimmi,tamam."Kızkarnınıtutatuta,uğunarakgülüyordu."Kuş gider, onun başına, kulaklarının arasına konar, birgagadabirgözünü,öbürgagadadaötekigözünüoyar şurayaatıverir.İkigözüköratseniarasındabulabilsin."Tazı Tahsin gülümsedi, yatıştı, arkasına yaslanıp gözlerinikapattı,birazsonradaolduğuyerdeuyudukaldı.Çocuklargibirahat,dudaklarınısündürereksolukalıpveriyordu.Uyuduğuda iyiolmuştu,azsonraVahapDayınınçadırınaüçgündürbeklediğikaçakçılargeldiler.Heybeleriipekliyle,saatla,altınla doluydu. Malları Suriyeden alıp Malatyayagötürüyorlardı.Üçkaçakçınınüçünündeatıdoruydu.Eyerleri,dizginleri kılaptan işleme, heybeleri halı, silahları Almanfilintasıydı.Lacivertceket,külotpantolongiymişler,ayaklarınaparlakçizmelerçekmişlerdi.Mintanları ipeklidendi.Kasketleripahalı İngiliz kumaşındandı. Ceketlerinin altına gene kılaptanişlemelifişeklikleriniüstüsteçaprazlamabağlamışlardı.VahapDayıkaçakçılarısevinerekkarşıladı."Üçgündür,geceligündüzlügözlerimyollardasizibekliyordum.Başınızabir
işgeldisanıyordum."Kaçakçılar hiç ıslanmamışlardı. Geniş, sugeçirmez inceÇerkeş yamçıları onları dizlerine, atları da sağrılarına kadarörtmüş korumuştu. Heybelerini, öteberilerini çabucak çadırataşıdılar.
"ÜzülmeseninoğlanHaleptekaldı,durumu iyiVahapDayı,"dediler.VahapDayıoğlunusormakistiyor,korkusundan,başınabirişgelmiştirdiyesoramıyordu."NeyapacakmışHalepte?""Bizibekleyecek,gelecektebirliktedöneceğiz.DuydukkiİnceMemedyenidendağaçıkmış,ortalığıkasıpkavuruyormuş.""Heleoturun,heleazıcıkısınınhele.Birdeçayiçin...""Ötekiçetelernerdeler?""Heleoturunhele!"VahapDayıonlarınsırmalı,yağmuruyiyincekaskatıkesilmişyamçılarını, yün başlıklarını öteki odaya götürdü geldi, ateşindörtyanınadöşeklerserdi:"Buyurun,"dedi,"oturun."İncebellibardaklarakızçaydolduruyordu.Kaçakçılarınüçüdeposbıyıklıydılar.Baştakienuzunboyluolanıcebindenküçükbiraltınmaşallahçıkarıpkızauzattı:"Al,"dedi,"buseninhediyen."VahapDayınıngözleriparladı.Ötekilersıcakçayıağır,usturupluiçiyorlardı.Kızdolduruyor,onlarbirerparçaşekeridişleriylekırıyorgırtlamayapıyorlardı."Şuyatanbabayiğididesorarsan,bununadınaTahsinderler,Tazı Tahsin. Bu Tazı Tahsin bu dağlarda üç günlük yolu birgünde gitmekle, üç koca dağı da iki günde aşmakla namlıdır.Soylu Arap atlar bile onunla yanşamazlar... Amma velakinbaşına bir iş gelmiş ki Tazı Tahsinin Allah düşman başınavermeye."Baştan sona kadar onun başından geçenleri, İnce MemedinBakırgediğinde nasıl vurulduğunu, köylü kadınların İnceMemedenasılağıtyaktıklarını,İnceMemedinvurulmahaberiniTazı Tahsinin nasıl bir gün bir gecede kasabaya ulaştırdığını,kasabalıların bayram ettiklerini, Tazı Tahsini de nasıl parayapulaboğduklarını,sonraöldürüleneşkıyanınİnceMemeddeğilde başkası olduğunu, bundan sonra da Tazı Tahsinin İnceMemediaramayaçıktığını,onugördüğünü,arkasındandaİnceMemedin yağızını yakalamaya çalıştığını, atın da onun başınaneişleraçtığınıbirbiranlattı.
"Buatişidoğrumu?"diyesordukaçakçıbaşı."Niçin yalan olsun, o at öyle bir attır. Onu İnceMemeddenbaşkası yakalayamaz, onun yanına kimse yaklaşamaz. Çokdenendi,oatakurşundageçmiyor.""Peki şu yıldırım işi, atın bir yıldırım halkasının ortasındakoşması,yıldırımışığınasarınıpgitmesi,budamıdoğru?""Neden doğru olmasın?" dedi Vahap Dayı. "Alinin Düldülü,KöroğlununKıratıböyledeğilmidir?""Buatıyakalamanınhiçmümkünüçaresiyokmu?""Yok,"dediVahapDayı."Görmüyormusunuz,buhayiniağacıntepesindebuydurupöldürüyormuş.Yıldırımaşükretsin.""KocaDursunçetesiburalardamı?""Akçadağdaydıöncekigün.""Öyleyse daha bir haftada buraya gelemez o. Bizi pusuyadüşüremezya?""Geleceğinizikimsebilmiyor.""Candarmalar?""Onların gözü İnce Memedden başkasını görmüyor, dağlarıeşkıya almış, onlar için varsa da İnceMemed, yoksa da İnceMemed. O da ortalarda yok. Saklanmış bir kaya kovuğunaçıkmıyorortaya.""Birtuhafeşkıya.""Hem de ne tuhaf! Ben böyle bir eşkıyayı şimdiye kadar negördüm,nededuydum.Birsüreortadançekiliyor,yitiyor,adısanı, imi timi bellisiz oluyor, bir bakmışsın ki bir gün ortayaçıkıvermiş, dünyayı biribirine katıp karıştırıvermiş. Yakındadağların üstüne büyük asker güçleri yürüyecek. İşte o zamanbirsüresizburalarauğramayacaksınız.DünÇiçeklioğlubütünçetesiyle buradaydı, ona tez günde başını alıp bu dağlardanbaşkayeregitmesiniöğütledim.""Buatişiniaklımalmadı.""Yüzbaşı bu atı köylülerden istedi, buyurdu, köylüler onuyakalamakiçindağbayırardınadüştüler,yakalayamadılar.""Şimdiyollaraçıkmı?""Yollar açık, Kürt Kerem çetesi de sizi Kırkgözün dört yolağzındabekliyor.Sizbudağlardanaşanakadarsizinleberaberolacak."
"Haydibiryemekyiyelim."Tazı Tahsinin yatağını öteye, çadırın eğmesinin dibineçekmişler, o uyuyordu. Alıcı kuş da çatalının üstüne tünemiş,gözlerineperdeyiindirmiş,birkanadınıdataaayağınınyanınadüşürmüşkestiriyor,aradasıradadaperdeninarkasındakalmışgözlerioynuyordu.Yemeklerini yediler, yolcu yolunda gerek deyip atlarınaatladılar, yamçılarını üstlerine çektiler hışım gibi yağanyağmurunaltınavurdular.OnlargittiktensonraVahapDayıyatsınamazınakadarkavalçaldı,kızdinledi.Yatsınamazındansonrapekmezliyoğurtyiyipuyudular.Tazı Tahsin uyandığında daha sabaha epeyi vardı yadinlenmiş, dincelmişti. Ocaktaki büyük kütükler közedönüşmüşler, neredeyse külleneceklerdi. Kıl çadırın içisıcacıktı.Kızladedesiderinuykudaydılar.TazıTahsingözlerinibir iyice uğuşturduktan sonra, geceden bu yana ocağınbaşındaki çakıltaşlarına serilmiş kuru giyitlerini aldı giyindi.Çarıklarınıdaçekti.Dışarıyaçıkıpyürümeli,kasabayaulaşmalı,güzelhaberiniouzunadamavermeli,ondandagenebirkucakpara almalıydı. Geç, geç, çok geç kalmıştı zaten. Kim bilir,şimdiyekadarİnceMemedKırkgözOcağındançıkmış,nereleregitmişti... Dışarda yağmur yağıyordu daha hışım gibi. Varsınyağsın, dedi kendi kendine Tazı Tahsin, gitmeli, kasabayaulaşmalı,muştuyuouzunboyluAğayavermeli,muştuluğunudaalmalıydı.Dışarıyaçıktı,çıkmasıyladageriyedönmesibiroldu.Dışarda, tanyerlerinin oralarda ağartıya benzer bir şeylerbalkıyordu. Atın karartısı da ormanın üstüne koskocaman birbulut gibi çökmüş oturmuştu. Karartı karanlığa yapışmışboyuna kabarıp şişiyordu.Ne olursa olsun, at onu öldürse deTazı Tahsin yola çıkacaktı. Ocağın yanındaki çatalına tünemişalıcı kuşu, gözlerinde közlerin ışığı, kendisine bakar gördü.Hah, diye, tepeden tırnağa bir sevinç ürpertisi geçirdi, hah,şimdi kuşu alacak, at da gelirse kuşu onunüstüne bırakacak,kuş da onun gözlerini oyacaktı. Ama Vahap Dayının kuşualınamazdı ki... Vahap Dayı bu dağlarda İnce Memedden de,atından da daha cana kıyıcıydı. Dağdaki bütün eşkıyalar,
kaçakçılar ondan sorulurdu. Onun bilmediği, tanımadığı,yönetmediği eşkıya yoktu bu dağlarda. İstediğini öldürtür,istediğini sürdürür, istediğini kurtarırdı. Böyle bir adamınkuşunukim çalabilirdi ki... Şudağınbaşında yanındabir çakıbile olmadan, işte böyle hiç kimseden korkmadanuyuyabiliyorduo.Allahtansonraeşkıyalaronataparlardı.TazıTahsinonugördüğünde,dişlerikenetlenmemişbileolsaydı,dilitutulurdu.Oysanedeiyibiradamdı.Onuncanınıkurtarmıştı.Kuşu istese, bir günlüğüne vermez miydi? Uyandırmak içinüstüne eğildi, sonra birden, ya vermezse, diye vazgeçti,dışarıya çıktı, ortalık neredeyse aydınlanacaktı. Yağmur dahaolduğugibiveriştiriyordu.Sellerledolmuşkoyaklardansularıngürültüleri geliyordu. VahapDayı sabahleyin uyanınca, bir debakmışkikuşyok.Herkesbilir,o,kuşlarınıcanındançoksever.Bilir Tazıcık Tahsinin aldığını, hiç öfkelenmez, çağırıroğullarından,eşkıyalarındanbirisini,yakalayınşuhayinTazıyı,nankörü,ekmekyediğisofrayabıçaksokanı,kellesinikesindebanagetirin,der.Yeterbukadarıda.Bunlarıdadüşündükçeeliayağı çözülüyordu. Ama kuşsuz da bir yerlere gidemezdi TazıTahsin, at ormanın ucunda durmuş, gölgesini de dağ gibiormanınüstüne,karanlığadüşürmüşbekliyordu.VahapDayısağındansolunadönerkenhomurdandı,kulaklarıkocamandı, Tazı Tahsin böylesine bir kulak görmemiştiömründe. Gülmesi geldi. Bu anda da çatalın üstündeki kuşukaptığı gibi dışarıya çıktı. Durmadan yokuş aşağı, çırpınankuşun başını koltuğunun altına sıkıştırmış, göbeğine kadargelen hızlı selleri, keven dikeni öbeklerini, kayaları aşarakkoşuyordu. Ormanın ucuna vardığında ulu bir sedir ağacınındibindedurdu,ağacınaltıöylefazlayağmurtutmuyordu.Kalınyapraklı dalların altlarındaki kimi tümsekler yer yer tozluydubile. Bir tümseğin üstüne sekilenip oturdu. Kuş artıkçırpınmıyordu ya, çok sarsılmıştı. Şimdi geçer, diye düşündü.Doğruydu, az sonra kuş kendine geldi, çırpınmaya, onunellerinigagalamayabaşladı.Biraz dinlendikten sonra Çukurova yolunu buldu, artık TazıTahsinin keyfine diyecek yoktu. Kuş da artık ona alışmış,çırpınmayı,ellerinigagalamayıbırakmış,yatışmıştı.
Poyrazoluğa gelince yağmur dindi, ortalık açtı, güneşçıkıverdi, ıslak kayalar ışıladı, Tazı Tahsinin de, kuşun dagözlerikamaştı,kuşgeneçırpındıya,öyleeskisigibihuysuzluketmedi,azsonradadinginledi.Tazı Tahsin kasabaya ertesi sabah girdi. Üstü başı çamuriçindeydi. Elindeki kuş da çamur içinde kalmış, kanatlarınıdüşürmüş kolundauyuyordu.Halsiz düşmüş, ne çırpmıyor, nedeherhangibirharekettebulunuyordu.Kasabanınilkevlerinegelince Tahsin kuşa uzun uzun baktı, kuş canını attankurtarmış, onun yüzü suyu hürmetine korkusuz buraya kadargelmişti. İnşallah kuşa bir şey olmayacak, o da ilk fırsattakuşunugötürüpVahapDayıyateslimedecekti.Pazaryerinde, taa on beş dükkan öteden burnuna yoğun birkebap, sumak kokusu geldi. Acından ölüyordu. Hemenkebapçıyakoştu.Kuşdaondanbeterdi."İki kebap, bol soğanlı, domatesli... Bir parça da çiğ kıyma,kuşa."Kebapçı ocağa çifte kebabı söyledi. Gitti bir avuç da kıymaaldıgetirdi.Tahsindahaeliniaçıpuzatmadankuşonunelindekikıymaya saldırdı. Gagasını onun avucundan hiç çekmedencanlanmış gözleriyle, hiçbir yöne bakmadan kıymaları yuttu.Çabukçabukkıymalarıyiyipbitirenkuşonungözlerine,açbirköpekgibibakmayabaşladı."Birbukadarkıymadaha.""Bukuşkıtlıktançıkmış."İkimisli daha kıymayı bir top yapıp kebapçı getirdi Tahsineverdi. O da gene kuşa yedirmeye başladı. Kuş bu sefer öyleeskisigibibaşınıkaldırmadanyemiyor,biryiyor,birsüreyöreyiseyrediyor,yutkunuyor,üstüste,gagasınıbacağınıntüylerindetemizliyor,sonragenekeyiflikeyifliyemeyebaşlıyordu.Kebaplargeldiğindekuşkıymasınıbitirmiş,kanatlarınıaçmış,uzunuzungeriniyordu.Yaşlı kebapçı geldi, o kebabını yerken karşısına oturdu.Dükkandabaşkakimseyoktu."Nedir buhalin arkadaş?" dedi Tazı Tahsine. "Senin başındabir hal var.Bak, bak tepeden tırnağa çamurabatıp çıkmışsın.Cıcığınçıkmış..."
"Çokyağmuryağdı.""Elindekikuşbileçamuriçinde.""Bütüngecekoştum,yürüdüm.""Derdinneydibrearkadaş?"Tazı Tahsin hem çabuk çabuk kebabını yiyor, bir yandan daonalafyetiştiriyordu.Kuşun önüne bir parça kebap attı. Kuş kanatlarını açarakmasanın üstünde koştu, muşambadaki parçayı kapıp yuttu.Tahsin bundan sonra bir kendi ağzına atıyordu kebabı, birkuşunönüne...Kuşkanatuçlarıtitreyerekönünedüşenkebapparçasınıüçyutkunmadayutuyordu."İnceMemedigördümarkadaş,onuçokaradım,sonundadayerini buldum, kendisiyle konuştum. Onu da buraya, o uzunadama haber vermeye geldim. O uzun adam dedi ki... Adınıunuttumonun.""Bukasabadaepeyceuzunadamvar.""Bu çok zengin bir Ağa, ben İnce Memedin ölüm haberinigetirince ona, o da bana çok para verdi, ben zengin oldum.Hah,buldum,onunadıMurtazaAğaydı,öyledeğilmi?""Şimdidedirimhaberinimi?""OAğadedikibana,eğersenbanaİnceMemedinyerinibulurda haber verirsen seni altına, paraya boğarım. Ben de bütündağlarıaradımbuldumonunyerini.""Şimdidehabervermeyegeldinöylemi?""Öyle.""İnceMemednasılbiradam?""İnce,uzun,dalgibi...Nahbenim ikimislim,utangaç,akıllı,yürekli,büyükkaragözlü,karakaşlı,çekikbıyıklı,sırmalıabagiyinmiş bir tuvana delikanlı. Öyle de yakışıklı ki yüzünebakmayakıyamazsın.Onubirgörüncedeyanındanayrılamaz,yüzünebakmayadoyamazsın.""ŞimdisendeonuhabervermeyegeldinoAğaya,oAğasanaparaverecek,candarmalardagidipİnceMemediöldürecekler,öyle mi?" Kebapçı birden sertleşti: "Seni casus köpek," diyedişlerinisıktı."Kalkoradan,zıkkımlandığınyeter.Kalk,kalkdasiktirol, cehennem ol da git. Seni uyuz oğlu uyuz, casus oğlucasus...Kalk..."
TazıTahsinşaşırmışkalmış,yüzüallakbullakolmuştu.Oradalokması ağzında, öyle kalakalmıştı. Ne ağzındaki lokmayıçiğneyebiliyor,nededışarıyaatabiliyordu."Kalk,kalk,senianasınıavradını...Kanıciğeribeşparaetmezuşakseni...BeşonkuruşaİnceMemediöldürttüreceksin,değilmi,kalk!Alkuşunu.Kuşunipinisandalyadançözdü,Tahsininbaşınaattıonu.TazıTahsinbirsürekuşlacebelleştiktensonra,kuşuyakalayabildi."Kalk,defolgitburadan,seningibipisbiradamınparasınıdaistemem,haydikalk,zıkkımolsunsana..."TazıTahsinneyeuğradığınıbilemiyor,avalaval,biryerlerdenbirimdatumargibidörtbiryanabakmıyordu."Kalk ulan dedim sana," diye iriyarı kebapçı kuşandığı akönlüğü savrularak onun koluna yapıştı, "de yallah!" Onudışarıyasürükledi.Kuşonunomuzunakonmuş,TazıTahsindevarmış karşı duvara dayanmıştı. Daha ne olup bittiğininfarkındadeğildi.Öfkedenkudurmuşkebapçıdahaonuduvaradayanmış, orada bekler görünce üstüne zorlattı. Tazı Tahsinbaktı ki, o dev gibi adam delirmiş üstüne geliyor, kebapçınınboynuna doğru uzanmış kocaman çemrenmiş, kaim kollarınınaltından kaydı uzaklaştı, çarşının ortasından yukarıya doğrugelişigüzelkoştu.Camininavlukapısınagelincedurdu,içeriyegirdi. Bir kısım adamlar şadırvanda aptes alıyorlardı, birmusluğavarıpağzınıdayadı,kanakanaiçti.Buadamonaniçinböyleyapmıştı,TazıTahsinbirtürlüanlayamıyordu.Biryandanda seviniyordu, enayi, nedense o kadar çok öfkelenmişti kikebapparasınıbilealmayıunutmuştu.Buşehirlerdeçoktuhafinsanlarvardı,canım...BelkideİnceMemediyanlıştarifettim,oyüzdenkızmıştır,diyedüşündü.Doğrutarifedeyimdebenimüstümegülsünler,değilmi,gülsünlerdebenitaşkalayaalsınlar,öyle mi? Hahhah, yağma mı var! Bu delifişek, osuruğu cinliadamınkudurmasınabaşkatürlübiranlamvermeninmümkünüyoktu.Şadırvanın taşında oturmuş, o uzun, zengin adamıdüşünürken,gözüneyaşlı, çember sakallı, yumuşakgörünüşlübiradamilişti,iştebuadamaouzunzenginkişisorulabilir,diyeiçindengeçirdi,yanınaçekinerekyanaştı:
"Sanabirisinisoracağım...""Sor bakalım," diye gülümsedi eli tespihli, çember sakallı,yumuşaktavırlıadam."Hani bir adam var, çok uzun boylu, çizmeli, çok da zengin.Ben ona İnceMemedin ölümhaberini verince, o da bana çokparaverdi.Oadamıişte,onuarıyorum.""Adıyokmuoadamın?""Bilemiyorum ama, adı Murtaza Ağa olacaktı. Zengin biradam.Parlakçizmeleridevar.""Neyapacaksınoadamısen?"Tazı Tahsin bir an düşündü. Hiç bir daha İnce Memedinsözünüedermiydi,yalanınıkıvırdı:"Obanaişverecekde...Çiftliğindede..."Adamdüşündü,düşündü,kendikendinebirkaçadsaydı:"Bilemiyorum, çıkaramadım kim olduğunu," dedi. "BentanımıyorumMurtazaAğayı."Sonra da tuhaf tuhaf onun yüzüne baktı. Bu delikanlıdankuşkulanmıştı."Sen niye böylesin çocuk?" diye sordu. "Çamura batmışçıkmışsın.Şukuşubenimelimeverde,sendegitşuşadırvandaarın."TazıTahsinkuşuonagüvenipvermedenşadırvanagitti,öncekuşun çamurlu kanatlarını, gagasını, başını bir güzelcesildikten sonra omuzuna kondurdu. Kendi de ayaklarındanbaşlayarak,bacaklarına,göğsüne,kollarınakadarçamurlardanarındı."Sen böyle ıpıslak üşür, satlıcan olur ölürsün," dedi çembersakallıadam."Birocakbaşıbuldakurun.""Olur dayı," dedi Tazı Tahsin. "Hani bir de topal bir adamvardı, izciler başı... Lenger şapkalı, boğazı yularlı, yuları dasomkırmızı, yalımgibi, sen onudamı bilmiyorsun?TopalAliolacaktıonundaadı.""Onu biliyorum," diye güldü yaşlı adam. "İzci Topal Aliyiarıyorsun,değilmi?""Onuarıyorumişte."Yaşlı adam Molla Duran Efendinin evini ona bir güzel tarifettiktensonra:
"İşteTopalAliAğaorada,"dedi."Gitonubulda,odasanabirateşbulsundakurun."Tazı Tahsin camiden çıkmadan az önce yağmur yenidenyağmaya, çok iri tanelerle dökülmeye başlamış, sokaklardakimsecikler kalmamıştı. Aldırmadı, yağmurun altında, sırtındakuşu,TopalAliyerastgelirimumuduylaçarşıyıbiruçtanbirucagidipgelmeyebaşladı.Yağmurdagittikçeağırlaşıyor,kuzeydende omuzundaki kuşun kanatlarını savuran sert, soğuk, keskinbirpoyrazesiyordu.Kasabanın tek çöpçüsü Göçmen Murat bu omuzu kuşluçocuğu,biryereulaşacakmışcasınayağmuraltındahızlaçarşıyıgidip gelmesine acıdı, başındabir halmı var acaba fıkaranın,diyedüşündü."Hişşt kardaş, haçan sen, bakarım ha böyle böyle gidergelirsindurmadan.Haçandebana,varmıbirderdin?"TazıTahsinonuduymadı,yürüyüşünüsürdürdü."Hişşşt,hişşşt,oğlumhişşşt!"Kolundan çekti onu durdurdu. Göz göze geldiler. GöçmenMurat sorusunu yineledi. Öteki de Molla Duranın evindekilengerşapkalıizcilerbaşıTopalAliyiaradığınısöyledi."Haydisenionagötüreyim,"dediGöçmenMurat,onunkolunagirdi. "Kuşundaçokgüzelyabeevlat, ıslanmışsınız ikinizde,cıcığınızçıkmış.İkinizdehastaolursunuz."MollaDuranEfendininevineçabukgeldiler."MollaDuranEfendi,abeMollaDuranEfendi,Tanrımisafirigeldisana."GöçmenMuradınsesiüstüneTopalAliçıktıbalkona."AbebuçocukseniararbeAliEfendi.İzcilerbaşıAliEfendiderdeçarşıdadönerdururbütüngün."TopalAliTazıTahsinihementanıdı:"Geliyorum,"dedi,"sağolasınMuratEfendi.""Abebirşeydeğil,sağolasınsende..."AşağıinenAli:"NeoldusanaTahsin,neredenböyle?"TazıTahsininbedenindekibütünkançekilmiş,yüzükağıtgibiolmuştu."Gelhele,gelyukarıya."
Onuyukarıyaçıkardı,birkatçamaşırgetirdiönünekoydu:"Şuodadasoyun,kuşunuorayakoyda..."Molla Duran Efendinin kadınları, evdeki evlatlıklar,hizmetçiler gidiyorlar geliyorlar, bu kuşlu oğlanı Topal Alidensoruyorlardı. SonundaDuranEfendi de geldi, o da omuzundabirkuşlabirçocuğunevinegittiğinidahaçarşıdaduymuştu."KimmişoAli?""İnceMemedinbizeölümhaberinigetirenokoşucuçocuk.""Hanişukoşmaktanbayılançocukmu?""O,"dediTopalAli. "Benceondabuseferdebir işvar.Genekoşarak gelmiş, yağmur altında hem de. Şimdi içerdegiyiniyor."Mutfağagidipbirdeşalvaraldıgetirdi,TazıTahsineverdi."Bunudagiy"Tahsinşalvarıdaayağınageçirdi,dışarıyaçıktılar."İştebuçocuk,Efendi."MollaDuran:"Tanıdım,"dedi."Gelbakalım."ÖndeAli,arkadaTazıTahsin,omuzundadakuşuMollaDuranEfendinin açtığı kapıdan büyük bir odaya girdiler. Sedirlerapak, dizi dizi güller işlenmiş, sabun kokan patiska beziylekaplanmıştı."BirçayAli,"dediMollaDuranEfendi."Belkiçocukacıkmıştırda...Belkiçokuzunyoldangeliyordur.""Haber getirdim size," diye sevindi Tazı Tahsin. Yemekyediğini, kebapçıyı anımsadı, yüzü değişti. "Yemek yedim,"dedi,"kasabayagelince,birçayolursaüşümemgeçer."Ali kalktı, mutfaktan bir gümüş tepside, büyük bardaklarakonmuşüçtaneçayaldıgetirdi.TazıTahsinçayınıiçinceyekadarkonuşmadı,sonradaçenesiaçıldı. Olayı olduğu gibi, baştan sonuna kadar, en inceayrıntısınakadaranlattıbitirdi."İşte," diye gösterdi köşedeki sandalyanın üstüne bağlanmışkuşu, "Oattanbukuşbenikurtardı.EğerbenbukuşuVahapDayıdançalmamışolsaydım, şimdibenburadaolmazdım,oatbeniparamparçaederdi.""Tam,şuikigözünlegördünmüİnceMemedi?"
"Tam.Yalansöylüyorsamşuikigözümönümeaksınki...İnceMemedi gördüm, İnceMemedi... Ben onu görünce, o da İnceMemedolduğunubildirmekistemedi.""Senonudahaönceneredentanıyordun?""Dayıma da bak hele, ben onu köyündeyken de tanırdım,eşkıyalığındadabizimköydekaldı,hergüngörürdümonu.""Pekiyi,nasılbiradamİnceMemed?"TazıTahsinTopalAliyebaktı,obaşınıönüneeğmişsusuyordu.Söylesemiydiacaba,buİnceMemedintarifindendeherzamanbirkötülükçıkıyorduda..."İnceMemednasılbiradamoğlum,banaanlatbakalım.""SenonugördünmüDuranAğa?"DuranEfendigüldü:"Görmezolurmuyumhiç,"dedi."Öylebiradamişte.""Nasılbiradam?"TazıTahsinsıkışmıştı,birşeylersöylemekzorundasayıyordukendisini.""Kocaman, öküz boynuzu gibi bıyıkları var, iki adamomuzunun üstüne bağdaş kursa otursa yerimiz dar demezler.Gözlerideatgözlerikadarbüyük.Kollarıağaçdallangibi."MollaDuranEfendigülmeyebaşladı:"BreocağınyanaTahsin,"dedi,"senİnceMemedideğil,KörAşığınanlattığıKöroğlunusöylüyorsun.""Hah,işteİnceMemedoKöroğlunabenziyorişte."TopalAlidegülüyordu.MollaDuranEfendiAliye:"Alim," dedi, "bu çocuğun elbiseleri kurusun da sen onuMurtazanın konağına kadar götür de ona teslim et. Belkiçocuğa birkaç kuruş verir, bak fıkara ne kadar çok zahmetçekmiş.Odeli at da fıkarayı öldürüyormuş, bereket versin şukuş...""Öldürüyordu,"diyederinderiniçiniçektiTazıTahsin."Yabukuş olmasaydı, ben de o çadırdan buraya hiç bir tek adımatabilirmiydim!""Allah korumuş seni İnce Memedin atından Tahsin kardaş,"diyeonunsırtınısıvazladıTopalAli.
"Allahkorudu..."Molla Duran Efendinin mahkemede bir işi vardı, onlaraallahaısmarladıkdeyipdışarıya,dahadaşiddetlenmişyağmuraçıktı,paltosunugiyipşemsiyesinialarak.Onlar yağmur azıcık hafifleyinceye, giyitler kuruyuncaya,ikindinekadaroodadaoturupkonuştular,sonradaAlialdıonuMurtazaAğanınkonağınagötürdü,işteburasıdiyedegörkemliyapınınkapısınıgösteripdöndü."MurtazaAğa,MurtazaAğa,"diyebağırdıavlukapısınavaranTazıTahsin."MurtazaAğa,bengeldim.Bengeldim."BalkonaçıkanMurtazaAğa:"Vay sen hoş gelmiş safalar getirmişsin, sen kimsin?" diyegülerek aşağıya bağırdı. "Açın kapıyı çocuklar, bakın bakalımbugelenkişikimmişbuyağmurda."YanaşmalarTazıTahsinibir iyicesorgudangeçirdiktensonraonuyukarıyaçıkardılar.OnunomuzundakikuşugörenAğa:"Senavcımısın,avlarınnerede?"diyemeraklasordu."Ben avcı değil, Tazı Tahsinim.Hani ben size İnceMemedinölümmuştusunu vermiştim de, sen de bana para vermiştin...Ben de şimdi sana bir haber getirdim ki... İnce Memedigördüm,yerinidebiliyorum.""Nerede?" diye gözleri parladı Murtaza Ağanın. "Vay senindillerine hayran olsun Murtaza Ağan! Ben de seni paraya,altına,tarlayaboğmazsam,bendesenidörtkezevermezsem...Bendeseni...Gel,gel,gel içeriyedeanlatbana...Hiçbir şeyikaçırmadan."Odaya girdiler. Tazı Tahsin adamını bulunca böyle olacağınıbiliyor, sevincinden uçuyordu. Sağlam bir güven geldi içineoturdu. Kuşu köşedeki sandayenin üstüne bağladıktan sonrageldi Murtaza Ağanın karşısına oturup onun gözlerinin içinesevgiylebaktı."Ben senden parayı aldım ya, hemen kaçtım. Kaçınca senadam gönderip benden parayı geriye istemedin İnce Memedölmeyince... Ben de dedim ki, bu güzel Ağanın bu büyükiyiliğininaltındakalamam,dedim.OnaİnceMemedibulayımdabaribuseferdeonundirisinihabervereyim.Habervereyimde
Yüzbaşım da, Onbaşı Kertiş Ali Paşa da onu yakalasınlar daassınlar..."Tazı Tahsin başından geçenleri bu sefer daha derinlere,ayrıntılarainerekağırağıranlattıbitirdi.Ardındanda:"İşte," dedi, "bu burada olmasaydı, şimdi ben buradaolmazdım. Beni bu kuş kurtardı. Eğer bu kuş yüzünden deVahapDayıbenimgırtlağımıkesmezse...""Kesemez," diye onun sözünü kesti Murtaza Ağa. "Yarındantezi yok, ben Vahaba bir atlı gönderip sana bu kuşu satınalacağım.OVahapha,oha,benimsözümdençıkamaz.""İnşallah,"diyeboynunubüktüTazıTahsin."BreTahsinEfendi,"diyeonunomuzunavurduMurtazaAğagülerek,üstçenesindekiönaltındişleriışılayarak,"breTahsinEfendisenherşeyianlattındasöyledin,birgüzelhatmettindeİnceMemednasıl bir adammış, boyu poşu, saçları burnu, hiçsöylemedin."Tazı Tahsin bu belayı atlattım sanıyordu. İşte gene çatmıştı.Ne demeli, nasıl demeli, diye bir hayli düşündükten sonrasevinçle:"Senin gibi o," dedi. "Senin gibi güzel, yakışıklı bir adam.Onundaağzındasenigibialtındişleri ışılıyor.Odaseningibicömert. O da senin gibi bana altın verdi de, eşkıya parasıdırdiye almadım. İyi yaptımmı, eşkıya parası haramdır alınmaz,değilmi?""Keşki alaydın," diye onun omuzlarını okşadı Murtaza ağa."Domuzdanbirkılçekmişolurdun.""İstemez,"diyeonunelini tuttuTazıTahsin."Beneşkıyalarınparasını istemem, benim dağ gibi Ağam var. Ben de İnceMemediyakalatırsam,odabeniKarunedecek.""Ederim,"dediMurtazaAğakoltuklarıkabararak."ŞimdikalkdahemenYüzbaşıyagidelim.OdahemenaskerleriniKırkgözünOcağınaçekipİnceMemediimhaeylesin."MurtazaAğayayamçısınıgetirdiler,biryamçıdaTazıTahsineverdiler. Dışarda, göğün dibi delinmişcesine bir yağmurdökülüyordu."Hiç durmuyor," dedi Tazı Tahsin. "Şu dağlar, ormanlar hepdenizoldudaçıktı.İyikibuyağmurdayetişebildimsana."
Yüzbaşı Tazı Tahsinin geldiğini, İnce Memedden haberlergetirdiğini duymuş, epeyi bir süreden beri onları bekliyordu,yanında Asım Çavuş, Kertiş Ali Onbaşıyla birlikte. Onlarıayakta,kapıdakarşıladı.TazıTahsineçayısmarladılar.Yüzbaşı:"Anlat bakalım, delikanlı," dedi okşayıcı bir sesle. Yüzbaşıonunlakonuşunca,hemdedoğrudandoğruya,TazıTahsinçokonurlandığınıtaayüreğininbaşındaduydu.Buseferenbaştanbaşladı. İnce Memedin nasıl yaralanıp atından düştüğünü,Yörüklerin onu alarak dağda sakladıklarını, o ölmekteyken,hemen o gün Delice koyağın narıyla Hürü Ananın ona nasılulaştığını, oradan Kırkgözün Anacık Sultanına gidip onugetirdiğini, onun da İnce Memedi merhemlerle, iksirlerleiyileştirdiğini, bütün bunları İnce Memedi ararken ondanbundan, özellikle küçük çocuklardan öğrendiğini söyledi.Oradanata,attanVahapDayıya,VahapDayıdankuşageçti:"İşte şu kuşbenimcanımı kurtardı. Yoksa İnceMemedin atıbeniyiyordu.AğamdabukuşuVahapDayıdanbanasatınaldı.""İyibiliyormusunşimdiİnceMemedKırkgözünOcağındamı,şimdi,buanda?""Orada,"dediTahsin."Nereyegidecekbuyağmurda?Öylebiryağmur yağıyordu ki ben gelirken dağlara, ağaçları, kayalarıkökündensöküyordu.Biryereçıkamazo.Sıkıştıkaldıorada.""Demek silahı da yoktu, sen onu gördün, onunla konuştun,öylemi?""Gördüm,konuştum.""Niçinsilahıyoktuonundedin?""Çünkü Kırkgözün Ocağına hiç kimse, Mustafa Kemal Paşabilesilahlıgiremez.""Girerseneolur?""Giremez."Murtaza Ağa sözü aldı, uzun uzun Kırkgöz Ocağını, onlarınafsunlarını,kerametlerini saydıdöktü.OcağıYüzbaşıda,AsımÇavuşdaçokiyibiliyorlardı."Bucahilhalktapıyoronlara,"diyedesözünübitirdiMurtaza."Buirtica,buhurafelerruhunaişlemişbukoyunsürüsühalkın.Daha, daha bin yıl ister bu cahil halkı bu hurafelerdenkurtarmak için. Onlar da halkı istismar ediyorlar, soyuyorlar
sömürüyorlar,birhorozu,birtekkeçisi,koyunuolandaçekiyoronlarısevesevegötürüyorocağabağışlıyor.""Erkekyokşimdiocakta,"dediAsımÇavuş."Pirpostundabirkadın oturuyor. Ve bütün Toroslar, Maraş, Kayseri, Antepyörelerionatapıyorlar.""ÇokerkekvardıonlardaİstiklalHarbinekadar.""Neolduonlara?"diyesorduYüzbaşı."Birazbiliyorumya,sizgeneanlatın."MurtazaAğaheyecanlandı:"Gönüllüyazıldılar,"dedi,"onaltıerkeğinonaltısıdaİstiklalHarbine gönüllü gitti. Hepsi de bir günde yan yanaDumlupmarda şehit düşmüşler. Yunanlılar diyorlarmış ki biziTürk Ordusu yenmedi, ordunun önünde eli kılıçlı, ak libaslı,yeşilsarıklı,uzunboylularyendi,diyorlarmış.Onlarbizeamanvermediler.Hurafe...Bizimhalkdabunainanıyor."Yüzbaşı:"Onaltıpirindeharbegittikleridoğrumu?""Doğru," dedi Murtaza Ağa. "Bütün kasaba o zamanlardağlardaydı. Hepimiz asker kaçaklarıydık, ben sonra KuvayıMilliyeye karıştım. Onların on altısını bir arada, torbalarısırtlarındaaskeregiderlerkengördüm.Onlaryoldayürürlerkenbütünbucahilhalkdaonlarınbastıklarıtopraklarıöpüyorlardı.Hurafe...""Demekhiçbirisidönmediharpten?""Dönmediler,"dediMurtazaAğa."Demekyerlerinebukadınbakıyor?""O bakıyor," dedi Asım Çavuş. "Yaşlı bir kadın. Çok sert,kimseylekonuşmuyor.""Kurtulamayacak demek bu halk uzun bir süre daha buirticadan, yalanlardan, istismardan," diye içini çekti Yüzbaşı."Nereye gitsek karşımıza bunlar çıkıyor. Demek İstiklalHarbindeTürkordusununönündebunlarçarpışmış.""Bunlar, bunlar," dedi coşkuyla Tazı Tahsin. "Herkes biliyor,onları askerin önünde dövüşürlerken, Kırk Ermişlermiş onlar,bütünaskerlergörüyorlarmış onları.BizimköydenKızAli varya,odagörmüşonlarısiperlerininönünde.Düşmanlaryağmurgibi kurşun yağdırıyor, onlar ellerini kollarını sallayarak
yürüyorlarmış düşmanın üstüne. Düşman da yeşil sarıklılargeliyorlar diye korkularından deli oluyor alıp başlarınıyitiriyorlarmış.""ŞimdiİnceMemedşuandaKırkgözOcağında,öylemi?""Orada.""Şimdibizgidersek,onuoradaelimizlekoymuşgibibuluruz,öylemi?""Bulursunuz.""Ya at, yani İnce Memedin azgın atı bizim de yolumuzukeserse,keserdebizimhepimiziyerse?""Bendekuşusizeveririm,"dediTazıTahsin.Yüzbaşı, Murtaza Ağa kahkahayla güldüler. Tazı Tahsinonların neye bu kadar yürekten güldüklerini anlamadı, o dagüldü,onlargüldüğüsürece."Pekiyi, sen İnce Memedi gördün, üstelik de konuştundiyorsun,değilmi?""Konuştum."Onlar geldiğinden bu yana Ali Onbaşı bir şeyler söylemekistiyor, fırsat bulamıyordu. Bu oğlanı hiç gözü tutmamıştı.Kertiş Ali köylüydü ve de köylülerin yüreklerinde kaç damarvar,beyinlerindekaçbin tilkidolaşıyor,obilirdi.Bunlarböylesaf görünürler, Yüzbaşılar, Murtaza Ağalar da onlarainanırlardı."BirşeymisöylemekistiyorsunAliOnbaşı?""EvetYüzbaşım.""Söyleöyleyse.""BenceİnceMemedbüyükişlerehazırlanıyor.""Nedemekistiyorsun?"SözüAsımÇavuşaldı:"Ali Onbaşı demek istiyor ki bu Tahsin Efendinin bizesöylediklerihepuydurmadır.""Yok vallahi billahi," diye sapsarı kesildi Tazı Tahsin. "Niyetevatür edeyim? Bakın şu ayaklarıma, ben o İnceMemedi şuAğamınhatırıiçindağtepeokadarçokaradımki,belkibeşkezölüyordumdaAllahkurtardı.Niyeuydurayımki?Ağabanaçokparaverdi,bendeonaiyilikyapayımdaİnceMemeddebenimAğamıöldürmesin,odaölmeyincebanaçokpara,çokçoktarla
versin de, ben de... Ben de evleneyim de çoluk çocuğakarışayım. Yaşım da geldi geçiyor. Anam da diyordu kigeçenlerde, sen hiç evlenemeyeceksin... İşte bu adı güzel,kendi güzel Ağa çıktı da, ben de ona İnceMemedin ölümünüulaştırınca, o da bana çok para verdi. İnce Memedin ölümüyanlış olunca da, ben de duydum ki İnceMemed hep Ağalarıöldürüyormuş, ben de kendi kendime dedim ki, İnce Memedişteo iyiAğayıöldürmeden,bende İnceMemedibulayımda,yakalattırayımda,Ağamdakurtulsunda..."Murtaza Ağa kıvançlı, gözlerinin içi gülerek Tazı Tahsinebakıyordusevgiyle."Sen İnce Memedi gördün diyorsun, değil mi?" diye sorduYüzbaşı.""Gördüm.""Onun eşkalini bana anlat bakalım.O İnceMemed dedikleridenekıbalbiradammış,bizdebilelim."Tazı Tahsin ikirciklendi, sonra ürktü, kıvrandı. MurtazaAğanıngözlerinebaktıondanbircarumarcasına,MurtazaAğaneşesini bulmuş gülüyordu. Hangi İnce Memedi söyleseydiacaba, hangisini söylese hepsinin de altından bir çapanoğluçıkıyor, insanlar ona ya inanmıyor, ya da onunla alayediyorlardı.HerşeyitutturmuştudaşuİnceMemedinkıbalınıbirtürlütutturamamıştı.OTopalAliçokiyi,çokakıllı,anlayışlıbir kişiydi. Keski ona şu ince Memedi, şu insanlara nasılanlatayım diye sorsaydı, o da ona bunların nasıl bir İnceMemedistediklerinisöylerdi."OİnceMemed,oİnceMemedvarya,tıpkı...tıpkı..."Sustu. Acaba burada bunu söylemek yakışık alır mıydı?Murtaza Ağayla göz göze geldiler, onun gözleri, söyle, dergibiydi."Tıpkı bu Murtaza Ağama benziyor, parmakları onunparmakları, gözleri de öyle.Onun kulakları biraz büyücek ya,kulaklarıda,boynuda,boyupoşuda iştebuAğamabenziyor.Ağzını açınca, onun ağzındaki üç tane altın diş de bunun dişigibi şavk veriyor. Onun da burnu böyle şahin gagası gibikemerli.Odaböylegüzel,yumuşakgülüyor.Onunyaşıda..."Buradadurdudüşündü.
"Onunyaşıda...Onunyaşıazıcıkdahagenç.Birdeo,çabuk,tazı gibi yorulmaz bir kişi. İşte bu. Ayağında kırmızı postal,dalında Maraş abası, hem de sırmalı... Mintanının yakası daişlemeli, tıpkı oya gibi, ipekli. Parmağında da bir tane altın,kırmızıkaşlıyüzükvar.OnaKırkgözOcağındanvermişler.""Sus!" diye öfkelendi Ali Onbaşı. "Böyle İnce Memed miolurmuş,sus.""Yanasılolurmuş?"diyeboynunubüktüTazıTahsin."ŞimdibununkimolduğuanlaşıldımıYüzbaşım?"diyesorduOnbaşı.Yüzbaşısusuyor,düşünüyordu."İnce Memed bir oyunlar çeviriyor, dikkatli olmalıyızYüzbaşım," diye çok ciddi konuştu Asım Çavuş. "KırkgözOcağını da bu işe niçin karıştırıyor, o da üstünde ciddiyetledurulacakbirmeseledir.O,birharekatahazırlanıyor,bizimdedikkatimizi böyle elemanları vasıtasıyla başka yöne çekmekistiyor." Murtaza Ağaya döndü: "Siz söyleyin Murtaza Ağa,"dedi, "çok görmüş geçirmiş, feleğin çemberinden geçmiş birkişisiniz, hiçbir köylü budelikanlı gibi gönüllü olaraktangelirdeİnceMemedinyerinibizesöylermi?""Söylemezama,bu...""Kim olursa olsun Murtaza Ağa... Sen söyle Ali Onbaşı, şudağlardakaçkişiyidövedöve,derileriniyüzeyüze,tırnaklarınısöke söke cansız, sakat bıraktın da ağızlarından gene İnceMemedüstünebirsözalabildinmi?""Ohhooo," dedi Kertiş Ali Onbaşı, başını kaldırdı indirdi,"Yüzlerce, binlerce... Doğruyu söylemedikleri gibi sonkertesinde, ölürlerken bile, bizi şaşırtmak için, işte bu adamgibitevatüratarlar."Yüzbaşıyadöndü:"Götüreyimmi?"Yüzbaşı:"Kusura kalmayın Murtaza Ağa. Bundan bir şeyleröğrenebiliriz.""AmaYüzbaşım,busafbirçocuk.Bensanıyorumki..."Sonrada korktu. Bu köylüler böyle saf görünürler ya, hiç de belliolmazlar,diyedüşündü.Herbirisininkarnındayüztilkivardır."Bizbiliriz,"diyekesinkonuştuYüzbaşı."Belki de haklısınız, haklısınız. Ama ne yazık, ne de hoş, iyi
yürekli bir çocuktu. Yüzü hiç de casusluk yapacak bir yüzebenzemiyordu. Belli olmaz ki, bu köylüler belli olmazlar ki,bunlaryalnızdayaktan..."Tazı Tahsin onun gözlerine yalvararak, kurbanlık koyungözleriylebakıyordu."Müsaadenizle... Şimdi onun kim olduğunu anlayacağız. AliOnbaşı,götür.""Beni öldürmeyin," diye inledi Tazı Tahsin. "Ben anamın birtanesiyim, nolursunuz beni öldürmeyin. Size o İnceMemedinatınıngözünüoyanbukuşudaveririm."AliOnbaşıonusürüklerken,ötekidireniyor."Ağam,Ağam,"diyeyalvanyordu, "bütün bunlar senin ettiğin o iyilik yüzündenbaşıma geldi. Keski bu kasabaya gelmeseydim, gelip de senigörmeseydim. O İnce Memed de arkasının üstüne ölseydi.Paranı pulunu istemem Ağam. Beni öldürtme. Her şeyisöyleyeceğim. Beni yeter ki öldürtmeyin. Şu Kertiş Alininelindenalın.""BakınMurtazaAğa,şimdidenitirafabaşladıbile..."MurtazaAğa,altındişleriniışıldatarakgülüyordu.Kapının ağzında Tazı Tahsin Ali Onbaşının elinden bir araboşanıpkoştuMurtazaAğanınellerineyapıştı:"Benivermeona.Derimiyüzero,öldürürbeni.Neistersenizsöyleyeceğim. İnce Memed öldü, öldü, öldü. Ölüsünü şugözlerimlegördüm."Onbaşı geldi onu güçlü elleriyle kavradı, çırpınmalarına,dövünmelerinekulakasmadan,aldıgötürdü.ArkalarındanMurtazaAğa:"Onu öldürmeyeceksin Ali Onbaşı," diye üzgün bir seslebağırdı.AliOnbaşıgittiktensonraYüzbaşıylaMurtazaKurtuluşSavaşıgünleriüstünederinbirsohbetedaldılar,AsımÇavuşdakulakkesilmiş onları dinliyordu. Murtaza Ağaya göre şu altınmadalyalıların hepsi asker kaçağıydı. O karanlık günlerdeonlardan bir teki bile bir silahın tetiğine dokunmamıştı.İçlerinde silah görmemişlerse çoğunluktaydı. Savaş süresincedağda bir kuytuya çekilmişler, savaş bitince de ortayakahramanolaraktançıkmışlardı.AsılyiğitliğigösterenlerGizik
Durangibi,Bayramoğlu,ŞerbetçiRüstemgibieşkıyalar,yadaöteki fıkara köylülerdi. Onlarsa ortada yoklardı. Ötekilerdüşmüşler yazıya yabana, Ermenilerin çiftliklerini, Yörüklerinkışlaklarını,ötekiHazinetarlalarınapayediyorlar,birtürlüdegözleri toprağa doymuyordu. Taşkın Halil Bey, Zülfü, emekliyargıç Hüdai, Mustafa Rüştü Bey, bunların hepsi hepsi birersahtekardı. Hepsi, Çamuroğulları, Tazıgiller, Yiğitoğulları üçbeş yılın,Cumhuriyetin şişirdiği kenelerdi. BuÇukurovada ikikökten sürme soy vardı, birisi Ramazanoğulları, birisi deKaradağlıoğullarıydı. Karadağlıoğulları Ramazanlıdan dahasoyluydular. Çünkü bu Karadağlıların soylarıDulkadiroğullarından geliyordu. Osmanlıya kız vermişler, kızalmışlardı. Dulkadiroğullarının devleti zamanında MaraştanMalatyaya, Harputa, oradan da Sivasa kadar uzanırkenOsmanlılardahaSöğütteemekliyorlardı.AlçakgönüllüMurtazaAğanebu şanlı soyunukimseye söylüyor, nedealtın yaldızlayazılmışsoyağacınıkimseyegösteriyordu."Söyledi," diye alı al moru mor içeriye girdi Ali Onbaşı.Terlemiş, ter kulunçlarmdan dışarıya fışkırmıştı. "Evet benhaklıymışım.OnuburayaİnceMemedgöndermiş.İnceMemeddağlarda büyük bir çete kurma hazırlığmdaymış, yakında da,sebebinibir türlüöğrenemedim,TazıTahsin söylemiyor yadabilmiyor, kasabayı basacakmış. Ancak bu kadarını ağzındanalabildimonun.""Anlaşılmıyor,anlaşılmıyor,"diyeellerinihavayaaçtıMurtazaAğa."Şubizimköylülerianlamakmümkündeğil.Sizolmasanızben de bu çocuğu yutmuş gitmiştim. Durumu nasıl, halidirliği?""Turpgibi,"dediAliOnbaşı. "Bıraksamyürürbile.Şimdidenayağakalkıpgözlerinibileaçtı.""İyi,"dediYüzbaşı."Bu yalınkat değil, sağlam çıktı," dedi Ali Onbaşı. "Böylesisağlam insanlar geçmeli ki insanın eline, kırk gün kırk gecedöve de bana mısın demeye. İnce Memed de amma seçmeadamlarbuluyorha...Bakmayınöylepısırıkgözüktüğüneonun,turpgibi.NeyapacağızşimdionuYüzbaşım?""Bana bağışlayın, ben getirdim onu buraya," diye ricada
bulundu Murtaza Ağa. "Bana verin de onu, ben kazanayım.BöylebirsağlamköylüyüİnceMemedearmağanedeceğimize,onu ben eve götüreyim, yaralarını sarayım da gönlünükazanayım.""Amaobirhain...""Birhainidebanaverin,ricaederim.""Getirin,"diyebuyurduYüzbaşı.Azsonraikicandarma,TazıTahsininkolunagirmişgetirdiler.Tazı Tahsinin bacakları biribirine dolanıyordu. Gözlerikapalıydı.Boynundan,yanaklarından,alnındankanlarakıyordu.Dudaklarıdayarılmış,tümgiyitleriparamparçaolmuştu."Bırakın,onuduvaradayayın."Duvara dayadılar. Tazı Tahsin bir süre sırtı duvara dayalıolduğu yerde sallandı, ardından da yere sağılıverdicansızcasına."Şimdi, az sonra kendine gelir," dedi Yüzbaşı. "Bende böylebir şeyi bu çocuktan hiç beklememiştim. Kasabayı nasılkoruyacağızİnceMemedden,elimizdeçokazcandarmavar,birkısmıdaacemi.BirşeylerdüşünecekmisinizMurtazaAğa?""Yarındanteziyok,bütünkasaba ilerigelenleribirkonuşuğaoturmalı,birçarebulmalıyızYüzbaşım.Bu,böyleolmaz.""Dahaonbeş, yirmigün vaktimiz varAğa...Odaha çetesinikuramaz.Belkidebiray...Birayiçindedebiz..."BuaradaTazıTahsinüçkeregözleriniaçtıaçtıkapadı."TazıTahsinoğlum,gözleriniaçtın,farkındamısın?"Tazı Tahsin gözlerini yeniden açtı, gülümsemeye çalıştıçarpılmışdudaklarıyla."İyimisin?""İyiyim,"dediTazıTahsin,genegülümsemeyeçalışarak."Sağolsun Kertiş Ali Onbaşı beni öldürmedi. Sen de sağ ol Ağam.Keskibanaoiyiliğietmeseydin..."
21İnceMemed ormanın açıklığında, kayaların arasında durdu.İlerdeki apak kayanın dibinden bir göz kaynıyor, aşağıda,altındakiçakıltaşlarıgörünenbirgölekoluşturuyordu.Göleğiniçindeki küçük, kırmızı benekli balıklar, bir taştan bir taşasavrularak uçuşuyorlardı. Kayaların arasından yer yer, morçiçekli yarpuzlar fışkırmıştı. Hızlı yağmur suyun yüzünüdövüyor, göleğin üstü çapar bir yüze benziyordu. Yukardanhızla akıp gelen seller, bir an için göleği bulandırıyor, küçükbalıklar, çakıl taşlarıgözükmüyor, sonradageçipgidiyorlardı.Ortalıkkaya,ıslanmışkekik,su,dağtoprağıkokuyordu.YorulmuşMemed,yağmurunaltında,birsürebirtaşınüstünesekilenip sırtını bir taşa dayadı oturdu. Sırtındaki yün, tiftikkarışımı sırmalı abasının gözenekleri yağan yağmurdansıkışmış, su geçirmiyordu. Yol boyunca hep Hürü Anayıdüşünmüş, bu da onu mutlu etmişti. Onun sevgisi bitiptükenmiyordu. Şu pınarın suyu gibi apaydınlık kaynıyor, onunyöresine kim gelirse, insanı, kurdu kuşu, dostu düşmanıaydınlatıyor, ısıtıyordu. O Hürü Ananın yüzünü gören, sıcaksevgisinden tadan mutsuz olamaz, adam öldüremez, kötülükyapamazdı. Memede, taa çocukluğundan bu yana güç olmuş,sevgi kaynağı olmuş, en karanlık günlerinde, Hatçeninölümünde bile onun sevgisi, kendinden umudunu kesmişkenbile, onun sıcaklığı, aydınlığı içini ağartmış, onu yaşamadöndürmüştü. Bir de şu Battal Ağanın sözü yok mu, artıkbundansonraölsedegözüaçıkgitmeyecekti.BirAğagidincebintanesigelirse,birİnceMemedgidince,onbin,yüzbin,yüzyüzbin tanesi gelecekti.Ağalar az, fıkaralar çoktu.OgündenbuyanaİnceMemedbusözleridilinepelesenketmişyineleyipduruyordu. O bu sözleri yineledikçe içi aydınlanıyor, sevgiyledostlukla doluyor, dağları, bulutları, şu akan azgın selleri,gürleyenşimşekleri,yıldırımlarıgözleriyleokşuyor.Oküçücük,kendisinikancıklamakiçinkasabayakoşanoadamıdasevmişti.Kimbilir,onukancıklayıncaonanekadarparavereceklerdi.Oküçücükadamıngözlerisıtmalıgibiyıldıryıldıryanıyordu.Onugörür görmez önce korkmuş, eli ayağı çözülmüş, sonra dasevincinden göklere uçmuş, tabanları yağlamıştı. Şimdiye
çoktan kasabayı bulmuş, kasaba Ağalarından, candarmaYüzbaşısındanmuştuluğunualmıştı.Candarmalar,Memeduzundeneyleriylebiliyordu,böylesihavalardakasabadanburunlarınıbile dışarıya çıkarmazlardı. Onun için rahattı. Şu buradayağmurtutmayanbirmağara,kovukbulacak,acıkmıştı,karnınıdoyuracak, ondan sonra da ver elini... diyecekti. Ver elinidiyecekti ya, nereye gidecekti, onun için bütün dünya birtuzaktı.Hertaşınaltında,herköşede,herçalınıniçindeonubiruğursuzluk bekliyordu. Seyranı nasıl köyden alacak, onunlabirlikte şu dağları nasıl aşacaklar, nereye sığınacaklardı?Eşkıyalığa da alışmıştı, bundan sonra başka bir işi nasılyapacak, üstelik de ne iş görebilecekti? Bir Ağanın yanınayanaşmadururum,çiftsürerim,diyekendikendinegülümsedi.Belki de Çukurovaya, Adanaya, deniz kıyısına, Dursununköyüne iner, gerçekten Dursunun köyünün adı neydi, oradaportakal bahçelerinde bahçıvan dururum. Seyranla ikimizeportakal bahçelerinin içinde bir küçücük ev yaparım, yıllarsonra da Hürü Ana gelir, o da çocuklara bakar. Portakalbahçelerininüstüne,bahargelipdeortalıkılıyıncaaydınlık,bolgüneşle birlikte, ak bulutlar gibi çiçekler çöker. Limon,portakal,turunççiçeklerininkokularıinsanları,arıları,kuşları,kelebekleri, yılanları, kurbağaları esrikleştirirdi. Turunçkokularını alan bilcümle yaratık bir sarhoşluk döngüsündekendilerinden geçerler, savunmasız, kendilerini doğanıninsafına bırakırlardı. İnce Memed bir keresinde baharda,portakal bahçeleri ak bulutlar gibi dalgalanır, dünyayı, taşıtoprağı kokuyla kendilerindengeçirirken, bir geceay ışığındabir bahçede kalmak zorunda olmuş, üç gün üç gece oradanayrılamamış, kendinden geçmiş, o ağaçtan bu ağaca dolanıpdurmuştu. Seyran portakal çiçeği kokacaktı, çocukları, yağanyağmur, esen yel, tozan toprak hep hep portakal çiçeğikokacaktı.KocadalgalıAkdenizportakalçiçeğikokuyordu.Birçift de ak güvercin alacaktı, hani o gökte on sekiz taklaatanlardan...Birdeşahiniolacaktı,tülek,küçücük,akbadanalıevinin önüne ak bir çatalın üstüne konduracaktı. Çukurovadadeniz kıyısında çok bıldırcın olurdu. Kuşunu, sabah erkendenava çıkacak, çalılardan kaldırdığı bıldırcınlara bırakacaktı.
Hürü Ana dişsiz ağzıyla, çenelerinden yağ akıta akıtayumuşacık bıldırcın etini yiyecek, şu darı dünyada hiç güngörmemiş Hürü Ana, onun evinde gün görecekti. Seyran hepgülecekti. O güldüğü zaman dünyalar güzeli olurdu. Bir süreoturduğu yerde aydınlık suya bakarakSeyranı düşündü, onunyüzünügetirdigözlerininönüne,gamzeleri insanın içini ılıtan,sevgiyle, aşkla dolduran, incecik bir kıvrıltıylaçukurlaşıyorlardı. Esmer, tatlı yüzünden ılık, insanı aşktandelirten incecik bir kokuyla karışık bir yel esiyordu. Dehşetözlemişti onu.Hemen elini çabuk tutmalı, KırkgözünOcağınagidip geri dönmeli. Seyranı oradan almalı, sonra da adı sanıbilinmedik ellere... Bu adı sanı bilinmedik eller sözünü çokseviyordu. Karacaoğlan da öyle demiyor muydu, adı sanıbilinmedik ellere gitmeyince gönül yardan ayrılmaz... Bir deoraya,obayıltıcıportakalçiçeğikokuluevetaşındıktansonra,Seyran da, çocuklar da çalışırlardı, bir tek Hürü Anaçalışmazdı. Doğruca Anavarzaya gelecek, Recep Çavuşunmezarını bulacak, orasını bir türbe gibi yapacaktı. OnunmezarınıdaİnceMemedtürbegibiyaptırınca,herkesnebilirdionun eşkıya olduğunu, köylüler de, Yörükler de gelecekler,onun türbesinde kurban kesecekler, ağacına çaputbağlayacaklardı.Yağmurun dağlardan sürüklediği taşların gürültüleri geliyor,şimşekler çakıyordu. Seyranı anımsayınca bütün bedeniyleçıldırtan bir şehvette geriniyor, tepeden tırnağa da birçımgışmaiçindekalıyordu.Ayağakalktı,burnundaportakalçiçeklerininkokusu,başındabiraksarhoşkelebekbulutu,yöresindeapakesriklemiş,gökteüst üste yığılarak yalpalayan kuşlar, bir iki adım attı göleğinyanınadoğru.Göleğin içinden, çakan şimşeklebirliktekırmızıışıltılı bir balık atladı, kırmızı ışığını suyun yüzüne bırakarakdibe indi. İnce Memed gülümsedi mutlulukla. Şu eşkıyalığı,sonuneolursaolsunbıraktığıiyiolmuştu.Topkayayıdönünceaz ilerdeki her yanı isten kapkara olmuş mağarayı gördü.Adımlarınısıklaştırıporayavardı.Mağaranıniçiçakıltaşlarıyladöşeliydi. Çok eskiden bu mağaranın içinden bir pınarınkaynadığı belliydi, bu çakıltaşları o eski günlerden kalmaydı.
Nereyeçekilipgitmiştibusu?Azığınıçıkardı,heybeniniçinedesugeçmemişti.BuYörüklerbuişiiyibiliyorlardı.Onlarındokuduğuişlerdençokazındansugeçiyordu.Yufkaekmeğini,peyniriçıkardı,birbaşsoğanınıdakırdı, bir iyice karnını doyurdu. Karnını doyurunca kendinegeldi,durmakgerekmez,diyedüşündü.Budağlardannekadarolursa,okadarçabukkurtulmalı,portakalbahçelerindesoluğualmalıydı. Seyranın adı ne olmalı, diye gülümsedi kendikendine.Onane ad yakışır, anasının adıDöneydi.Kızı olursa,neadkoyardı,Gazel,dedi,Gazelnegüzelbirad...AbdiAğadansonradağlara,Kürtlerin arasına çekilmişti bir ara.Çokgüzel,suna gibi bir kız görmüştü, adı Gazeldi. Seyranın adı Gazelolacaktı. Bir de kızları olursa onun adını daGazel koyarlardı.Anası da Gazel, kızları da Gazel... Dağlı Kürtler, içinde Gazeladıgeçenuzun,çokgüzelbirdetürküsöylemişlerdi.Gazelonabir kere, taa derinden kara gözleriyle bakmış, o da bir kere,azıcık, onu tepeden tırnağa ürpertmişti. Seyrana benziyordutıpkı... Portakal bahçeleri, kokusu, Gazel, Seyran biribirlerinekarıştı. Gazelle Akçasazın kıyısında bir gece sabaha dek, dizeçıkmış,gürlemiş sarıgözlünergislerinarasındadolaşmışlardı.Sabaha kadar ılık esen yeller nergis kokmuştu. Seyran bircerengibikayıyordu,kokudanesriklemişnergislerinarasından.Durmadan, hoş sesli bir kuşun sesi geliyordu bataklığıniçinden...Kuşunsesinidinleyedinleye...Seyranuyuyuvermiştioradadizlerininüstünde.Çokyorulmuş,çokbelalardangeriyekalmış,çokyaralanmıştı.Candarmagörüncedebirhoşoluyor,yüzüçarpılıyor,gözleridalıyordu.İçindecandarmayadehşetbiröfke duydu. Hatçeyi öldürmüşler, Seyranı da, ölünceye kadaronulmayacakbirbiçimdeyaralamışlardı.Uyuyuverdi.Uyandığında yağmur yavaşlamış, seller azalmıştı. Çokuzaklarda şimşekler çakıyor, uzak dağlara yıldırımlardüşüyordu.Mağaradançıktı,postalıayağınısıkmıştı,bağlarınıgevşetti.Kırkgözün Ocağına vardığında gün doğuyordu. Gölgelerupuzundu. Islak ak kayalara vurmuş güneş karanlık ormanınağaçlarının başını aydınlatıyordu. Büzülmüş mavi güzçiğdemleri kaya aralıklarında, çalı, ağaç diplerinde
yumulmuşlarmorarıyorlardı.Birdüzlüktekündükü,pespembebir hoş laleler gördü, boyun bükmüşler, üst üste bitmişlerdi.Köpürmüş bir su, çakmaktaşı kayalıkların arasından son hızlaakıyordu. Karşıki dağın başı bakılamayacak kadar aydınlıktı.Memed, dağın karşısında bir süre durdu. Allalem, bütün yılgecegündüzbaşındanışıkeksilmeyenuludağbu,diyeiçindengeçirdi.Yıkıkavlukapısındaniçeriyegirdi.Kutsalocağınavlusundakiakkayalaryunmuşarınmış,ortalıkışığakesmişti.Eğilditoprağıöptü.Ortayeregelincebirdahaeğildi.İçini,şimdiyekadarhiçbilmediği korkuyla, sevgiyle karışık bir duygu kapladı. Eşiğekadar vardı, diz çöktü orada, eğildi üç kere eşiği öptü. Kapıbirden açılınca irkildi. O uzun boylu adam, kapının kanadıelinde, bekliyordu. Ayağa kalkıp ona gülümsedi. Adam onunönünedüştü.Birkaranlıkyerdengeçip,başkabirkaranlıkyeredüştüler. Üçüncüde, aydınlık geniş bir salondaydılar. Ocağınyanındaki sedirde, apak giyinmiş, postuna oturmuş, doksandokuzluktespihiniönüneyığmışAnacıkSultanonubekliyordu.Gitti,onunönündeniyazadurdu.AnacıkSultanınelinialdıüçkere öpüp alnına götürdü. Anacık Sultan onu elinden tutupçekti, yanına oturttu. Az sonra hoş kokulu bir kahve geldi.Memedbir türlükahveninkulpunututamıyor,elleri titriyordu.Bu, Anacık Sultanın gözünden kaçmadı. Fincanı aldı tepsidenonauzattı,budaonudahaçokallakbullaketti."Seni bekliyordum İnce Memed. Hoş geldin yavrum, iyimisin?""İyiyim anam," dedi İnce Memed, bir çocuk sıkılganlığıyla.Yüzünekanbasmış,yanıyordu.Odada kılıçtan başka da hiçbir şey görmüyordu.Çocukluğundan bu yana bu kılıç üstüne çok şey işitmişti.Türkücüler, aşıklar, hikayeciler bu dağlarda yıllar yılı şuduvardaasılıkılıcınmacerasınıanlatmışlardı.Bukılıcınüstünealtınla dokuz yüz doksan dokuz ayet, hadis yazılmıştı.Tılsımlıydı.OcaktanistiklalHarbinegidenonaltıkişidenhiçbirtanesi de bu kılıcı kuşanıp gitmemiş, hiçbirisi de geriyedönememişti. Bu tılsımlı kılıcı niçin almamışlardı? Belki dekılıcıalmışolsalardı,hiçbirisinindeburnukanamazdı.Hepside
geriye, ocaklarına dönebilirlerdi. Hasan Beyin kutsal kılıcınıocakta taşıyacak erkek kalmamış, duvarda mahzun, küskünöyledurupduruyordu.NekadariyibirinsanolursaolsunİnceMemed bu kılıcı taşıyamazdı. Hasan Beyin soyundan gelenlerbile, hakkı olanlar bile kılıcı duvardan alarak kuşanıp savaşagitmekyürekliliğinigösterememişlerdi.Ocak,butılsımlı,kutsalkılıcıkuşanamayacakkadarbozulmuşmuydu,kimbilir.İştebirtanesideİstiklalHarbindendönememişti."Ne düşünüyorsun İnce Memed, yavrum, gözlerini kılıcadikmişsinde?""Niçin savaşa giderken pirlerimiz bu kılıcı alıp da öylegitmediler,diyorum.""Güçleri yetmedi Hasan Beyin kılıcına. Babam, kardaşlarım,amcalarım, Hasan Beyin kılıcıdır o... O kılıca herkesin gücüyetmezkiderlerdi,okılıçtankorkarlardı."PadişahEyüboğluSelahaddinarmağaneylemiştiHasanBeyekutsal kılıcını. Bu kılıç onun elinde Kudüsü, Şamı Şerifikorumuştudemirdonlu,boyunlarındahaçasılılardan.Vekutsalbeldeler uğruna şehit düşmüştü. Bir sabah, uykudan yorgunuyanan Eyüboğlu Selahaddin Padişah Hasan Beyi yanınaçağırmış, şu doğan güneşin, balkıyan ışığın, dönen çarkıfeleğin, çölün, kutsal Kudüsün, bereketli toprağın, yeşilçimenlerinyüzüsuyuaşkına,bukılıçbundansonraseninelindeo demir donlulara karşı savaşacak, kimseye de teslimolmayacaktır.Alkılıcı,alaskerlerinikogit,gününbattığıyere.Hasan Beydir kutsal kılıcı eline almış, yarenlerine, haydingazaya demiş, iş başa düştü, Anadoluna, Rum toprağınagidelim.Konya ovasında demir donlu, boğazlarında haçlar asılı uzunkılıçlılarla karşılaşmışlar. Gelenler kalabalık, demir donlulardeniz kadar, ışıltılar, şangırtılar içinde, Hasan Beyin ordusuazlık.Öbürlerionun,otuzkatı.Kıyasıya bir cenk başlamış Konya ovasında. O gün HasanBeyin on beş bin kişisinden on bini gitmiş. Konya ovasındakartallar, kuzgunlar insan etine doymuşlar. Ertesi gün,HasanBeyin ordusunun geriye kalanları da kırılmış. Hasan Bey kırkkişisiyle arkalarındaki alımlı dağa sığınmış. Düşmanlar
kalabalık, dört bir yanından ulu, sivri, görkemli dağıkuşatmışlar. Hasan Bey gün akşam oluncaya kadar, bu dağıkarıncalar gibi sarmış demir donlularla dövüşmüş, günkavuşunca da dağın doruğunda üç kişi kalmışlar. Doruğa gürbir ateş yakıp dinlenmeye geçmişler. Yaktıkları ateşin ışığıbütün ovayı aydınlatmış. Sabah açılmış, Hasan Bey düşmanordusunun içine, koyun sürüsüne dalan bir kurt gibi dalmış.Düşmanlar onu sağ yakalamak istiyorlarmış. Hasan Bey üçarkadaşıyla tam öğleüstü şehit düşmüş. Düşmanlarsevinçlerinden bağırmışlar. Komutanları, "Onun kılıcını bulunbana,"diyebuyurmuş."Bizimkökümüzüokılıçkesti,ocağımızısöndürdü." Kılıcı aramışlar taramışlar, yok. Geriye dönmüşler,komutana, hal keyfiyet böyle böyle demişler. Komutan da"Bunda bir iş var, amanın kılıcı bulamadınızsa Hasan Beyinölüsünü bulun da kellesini kesin," demiş. Demir donlularvarmışlarkiölülerdeyok.Ertesi gün köylüler gelmişler, bakmışlar ki kırk ölü de yanyanauzanmışlar,dudaklarındagülümsemeler,hiçbiryerlerindeenküçükbirkandamlasıyok,yatardururlar,derinuykularda.Onları yıkamışlar, ak kefenlere sararak gömmüşler. Bir degörmüşlerkinegörsünler,HasanBeyinkılıcıgelmişmezarınınbaşucuna dikilip kıyama durmuş. Kılıcı almak istemişler, eluzatmışlar,köylülereluzatıruzatmazkılıççekilmişyerinaltınagirmiş. Onlar çekilince gene yerin altından ağır ağır çıkmış,gene kıyama durmuş. Ötekiler kılıcı ne kadar oradan almakistemişlerse kılıç onlara teslim olmamış. Bu sırada bir erpeydah olmuş, "Destur," diye bağırmış, "destur ümmetiMuhammed,bukılıcıburadanhiçkimsekoparıpalamaz.VaktakiHasanBeyinsoyundanbirerburayagele,budağaçıka,adıdaHasanola,ancakoerHasanBeyinkutsalkılıcınıyerindenala... Ondan bu yana, o kılıcı yerinden koparmaya hiçbir ermuktedirolamaya..."Aradan yıllar, yüzyıllar geçmiş, o kılıç orada, Hasan Beyin,onun yiğitlerinin başında türbedarlık yapmış Kırkgöz OcağınaHasanadındabirpirgelinceyekadar.Pirgünlerdenbirgün,onyedisinde tuvanabirdelikanlı imiş,dağayürümüş,HasanBeydedesinintürbesinegelmişkılıcıgörmüş.Ürküntüsündenoraya
yaklaşamamış. Kılıçtır, ona doğru yürümüş kabzasınıdelikanlınınelinevermiş.Odaalmışonuocağagetirmiş.O günden sonra o dağın adı Hasan dağı olmuş. Ve o günbugündür, güneş her sabah doğduğunda Hasan dağınındoruğuna gelir, orada bir süre oturur, ardından da göğeyükselir.Akşamoldu,AnacıkSultan,namazınıkıldıktansonramutfağagitti,onahoşkokulubirçorbapişirdi.Çorbadansonrayanyanaoturdular,geceyarısınakadaröyledurdular,konuşmadılar.SonundaAnacıkSultansessizliğibozdu:"Konuşmuyorsun İnce Memed, bir derdin mi var oğlumsenin?" diye sordu. "Dağlardan iniyorumAnacık Sultan," dediİnceMemed."Eşkıyalıkbanagöredeğil.Hiçbirişeyaramadımşimdiye kadar. İnce Memedi öldüreceğim. Onu sana sormayageldim.""İçinneyiistiyorsaonuyap!""Onuyapayımda,nereyegideyim,neyapayım?Birdebenimbaşımda külfetim, karım var, aşağıda Vayvay köyünde yolumugözlüyor.""Hiçbirgidecekyerinyokmu?""Yok Anacık Sultan. İnce Memed ölünce yerine çok İnceMemed gelecek. Fakir fıkaralar çok, ötekiler az. Ben nereyegitmeliyim?"Sustular düşüncelere daldılar. İnce Memedin gözleri kutsalkılıca takılmışayrılmıyordu.Bukılıç sahipsizkalmıştı,bundansonraonuoradanalabilecekbirkişiçıkacakmıydı?"Gitmesem, bu dağlarda kalsam, olmaz mı Anacık Sultan,ömrümüburadabitirsem,birkurşunladaölsem..."Ondan destur istiyordu düpedüz İnce Memed, gitme,eşkıyalığını sürdür, senin yazgın da bu imiş, alın yazınısilemezsin, demesini bekliyordu. O bunu söylerse, bundansonraiştamamdı."Gönlününistediğiniyap."A"OlurAnacıkSultan..."AnacıkSultanayağakalktı,cebindenbirsürüanahtarçıkardı,bir sandığın önüne oturup çın diye açtı. Oradan kadifeleriniçinesarılmışbirmühüryüzükaldıgetirdi:
"Bu," dedi, "ocağın mühürüdür. Benden sonra bu ocaksönüyor,alsendekalsın.Malatyayagidersen,AğuiçenOcağınavar, bunu onlara göster, seni saklarlar. Ölünceye kadar da,parmağınataktığımbuyüzüğüyanındanayırma.Belkisanabirfaydası olur. Bu ocak sönerken, bu yüzük iyi bir kimseninparmağındaolsun."Sağ elini tuttu yüzüğü ortaparmağa usulca, incitmedengeçirdi.YüzüksankiİnceMemedinparmağınagöreyapılmıştı,tıpatıpuydu."Bu kılıç da senin hakkın ya, benim gönlümce, o kılıcı benkimseye veremem. Ben öldükten sonra o kılıç kendi başınınçaresinekendisibakar."İnceMemedonunhuzurundaniyazadurupeliniüçkereöpüpbaşınakoydu."Bana destur Anacık Sultan," dedi sevinç içinde, ışık içindekalmış, bedenine yepyeni bir güç gelmiş, yeniden anasındandoğmuşgibiolmuştu.İçiöylesineyunmuşarınmıştı."Birçorbadahapişireyimdesana,ondansonrasenişudoğangüneteslimedeyim."Günburnunaçorbayıdaaynıtastanbirlikteiçtiler.İnceMemeduğunanbir ışık içindekalmış,yukardanaşağıyakanat takmışcasına iniyordu. Sağ yandanda, ormanın içindenbirkalabalığınağıtseslerigeliyordu.Dört yol ağzına gelince durdu, ağıt seslerine kulak verdi,merak etmişti, bir taşın üstüne oturdu, bekledi. Ağıt seslerigittikçeyaklaşıyordu.Önce salacayı gördü. Salacanın üstüne genç, bıyığı yeniterlemişbirdelikanlıyıuzatmışlardı.Ölününyüzübalmumugibiolmuştu. Kolları salacadan aşağıya sarkmış sallanıyordu.Salacayı taşıyanlar da genç adamlardı. Altısının da yüzleridonmuşgibiydi.Geldiler, İnceMemedinönündedurdular.Onugörmüyorlardı. Ürkek gözlerle sağa sola bakındılar,omuzlarındaki salacayı yakınlarındaki bir ak kayanın üstüneyerleştirip, ölünün sarkmış kollarını da toplayıp göğsününüstünde birleştirdiler. Az sonra da ağıtçı kadınlar, köylülerkalabalığısökünetti.Geldiler,ölününyöresindehalkalandılar.Memedayağakalktı,önündekiaksakallıyaşlıkişininyanındadurdu:
"Başınızsağolsun,"dediusulca."Neolmuşkibudelikanlıya?""Gözü kör olsun, ocağı sönsün o İnce Memedin," dedi yaşlıadam, "köyümüzü bastı dün gece, bizi soydu, kızlarımızınbaşınaçöktüler.Biziperperişanettiler."Bu sırada onu gören kalabalık birer ikişer onların yanlarınagelmeyebaşladılar.Ağlamaktansakalııpıslakolmuşyaşlıadam:"Bu benim en küçük oğlumdu. Hiçbir sebebi yokken, onukurşunlayıverdiler.""KörolasıİnceMemed,"dedibirikisi."Körolası..."Salacanınbaşucunaoturmuşbirkadınırganarakağıdmıusulusul sürdürüyor, İnce Memedi de yerin dibine batırıpçıkarıyordu.Memed bir hoş oldu, dünya başına yıkıldı, gözleri karardı,ayakta duramadı, az önce kalktığı taşın üstüne kendisini zoratıpbaşınıelleriarasınaaldı,yumuldu.Onun bu üzüntülü hali oradakilerin gözlerinden kaçmadı.Ölününyöresindekilerdeorayıbırakıponunyanınageldiler.Yaşlıadam:"Sen onu, oğlumu tanır mıydın yolcu?" diye sordu. "Benimaslanımsenindemiyoldaşındı,onunyoldaşıçoktu.""Onabütündünyayandı.""OcağısönsünoİnceMemedin.""Yağlıkurşunlardangitsin.""Leşiniitlerparçalasın.""İnşallahmezaryüzügörmezdekartallarayemolur."Ötekilerkonuşuyor,o,birtürlükendinegelemiyordu.Yöresine birikmiş kalabalığın ilenmeleri, İnce Memedeküfürleriuzunsürdü.Sonundakalabalığın içindenuzunboylu,ötekilerebakarakdaha iyigiyinmiş, saatköstek takınmış,belitabancalıbirisiçıktı,geldiMemedinkolundantuttu:"Başınıkaldırarkadaş,"dedi."OİnceMemeddeğilferiştahdaolsa Hasanın ölüsünü biz yerde komayız, biz altı kardeşiz,öcümüzüalırız.SenneredentanırdınHasanı?"Memed başını yerden kaldırdı, o çelik ışıltısı gelmiş genegözbebeklerineoturmuştuya,genedeçokperişandı."NasılbiradamdıbusizinİnceMemeddediğinizadam?"diye
yumuşacıksordu."BuHasanıöldüren?""Yüzü batsın," diye atıldı bir sakallı. "Sarı bir çıyanabenziyordu.""İnceMemedsarıbirçıyanabenzemez.""Yaneyebenzer?""İnceMemedseninbenimgibibiradamdır.""Sarıbiryılanabenziyordu.""Çakırgözlerisoğuktu.""Suratıölümünsuratıydı.""Biryanlışlıkolacak.""Biryanlışlıkyokoğlumyolcu,bentanırım,oİnceMemeddi.""SenİnceMemedihiçgörmüşmüydün?""Benonuiyitanırım.""İnceMemed böyle genç, yakışıklı birHasana kıyamaz. Bendebilirimonu.""BizhepimizdetanırızİnceMemedi.""KimbilmezİnceMemedi...""OzalimİnceMemeddenbaşkasıolabilirmi,yolcu?"Kadınlar da, kızlar da geldiler Memedin başına. Onlar İnceMemedi erkeklerden de daha çok tanıyorlardı. Onu taaçocukluğunda,Değirmenolukköyündekeçigüttüğügünlerdenbiliyorlardı."İnceMemedHasanıöldürmez."Kalabalıkgittikçeöfkeleniyordu.Memedbaktıkihiçbirçaresiyok, ayağa kalktı, başı önünde kalabalığın arasından sessizcesıyrıldıçıktı,yokuşaşağıyayürüdügitti.Arkasındandaağıtlaryenidenbaşladı.Hiçbir şey düşünemiyor, öfkelenemiyor, üzülemiyordu. Sağküreğinin altındaki yara yerinin sızılamasını bile duymuyordu.Bütün bedeni donmuş gibiydi. Ormanın ucundaki pınarınyanına kadar yürüdü. Ancak pınarı görüncedir ki susadığı,acıktığı aklına geldi. Oluğa ağzını uzatıp soğuk suyu içti.Pınarın başındaki iri sedir ağacına sırtını dayadı, daldı. Ölüdelikanlının yüzü ona çok dokunmuştu. Onu bir yerlerdentanıyorduya,nereden,çıkaramıyordu.Hürü Ananın dağarcığına koyduğu azığını çıkardı, gönülsüzgönülsüz yemeye başladı. Tam bu sırada da yukarılarda bir
kıyamettir koptu. Başını çevirip o yana baktı. Kara bulut gibibir kuş sürüsübirazötesindeçalkanıpduruyordu.Kuş sürüsüson bir hızla bir toprağa iniyor, toprağa değecekken birdençavıyor, az ilerden gene geriye dönüyor, ardından ormanınüstüne çavıp, oradan aynı hızla geriye geliyordu. Memed,sürünün içine ok gibi girip çıkan alıcı kuşu görünce her şeyianladı.Bu,okadardabüyükbiralıcıkuşdeğildi.Yalnızkanatlarınınucuhançerucugibisivriydi.Alıcıkuş,sonsuzbirdevinimdeydi,sürüyebirdalıyor,kuşbulutununarasındabirarayitipgidiyor,sürüçekilincede,biranlık,toprağabirkarışkalmış,neredeyseyere çakılacakken toparlanıyor gene aynı hızla saldırıyordu.Memed ayağa kalkmış, kuşların en küçük bir devinimlerinikaçırmıyordu.Kuş sürüsüyle alıcı kuşun cebelleşmesi uzun sürmedi.Sonunda,gökteninanılmazvıcırtılarlayereinensürüdağılıncatoprakta debelenen alıcı kuşu gördü, yanına koştu, kuşun birkanadı bir çalıya, bir dikene, dala değmiş olacak ki düşmüşyerdesürünüyordu.Alıcıkuşayaklaştı,kuşonugörüncekanataçıp uçmaya çalıştı, azıcık havalandı, birkaç adım sonra geridüştü. Memed ona yaklaştıkça, o son bir gayretle uçuyor,ardından da düşüyordu. Memed ona elini uzattığında, artıkuçmaktan umudunu kesmiş kuş onun ellerine saldırdı. Sertgagabaşparmağınıyaraladı."Seni yakalayacağım," diye güldü Memed. "Sen bir acemikuşmuşsun. Usta olsaydın ne kanadın kırılırdı, ne bir şey...Şimdi bir de kuş kapmış, yüksek bir dala çekilmiş yemeyebaşlamıştın."Memed ellerinin sıyrık içinde kalmasına karşın uzun bircebelleşmeden sonra onu yakaladı. Kuş yorulmuş, bitmişti ya,gözleri canlıydı. Yuvalarında hırsla dönüyor, teslim olmayıaklından bile geçirmiyordu. Ah, diye düşündü, şimdi AnacıkSultanın merhemleri yanımda olmalıydı ki senin kanadınasürmeliydim, sürmeliydim de o güzel kanatçığını bir güzelsağaltmalıydım."Kuşukucağınaaldı:"Acemim, güzel gözlüm, bu dünya böyle işte. Hiç acemiliğe
gelmez.Seninkadarhırslı,öfkeliolmayadagelmez."Onuokşarken,kuşsertbirgagadahaattıelininüstüne,deriyibıçakgibiyardı.Memedkanınıyaladı,pınarsuyundayıkadı."Dostunu düşmanını bilseydin zaten başına bu iş gelirmiydi..."Kuşunmacerası onu iyice keyiflendirmişti.Heybeden kestiğibir parça iplikle onun ayaklarını bağladı, bir keven dikenininyanınakoydu.Yarımbıraktığıyemeğiniyemeyebaşladı.Pınaragitti,oluğaağzınıdayadı, içti,kevendikenininyanındakikuşualdı yola düştü. Seyrana götürürüm, dedi kendi kendine.Seyran ona bakar, kanadını sağaltıp sonra da bu acemiyiAnavarzakayalıklarınabırakır.OdaRecepÇavuşunmezarınınüstünde, bir daha böyle acemilikler yapmadan döner durur,belki de gider onun mezarının başucundaki ağaca konardı.Kuşun ayaklarındaki ipi çözdü. O, İnce Memedin öldürdüğüHasanıhiçdüşünmekistemiyordu.Ölüçocuk,ağıtçıkalabalığıaklınageldikçeyaHürüAnayı,yaFerhatHocayı,yadaSeyranıdüşünüyordu.Bir koyağa indi. Bu koyakta bir şeyler anımsıyordu yaçıkaramıyordu.Burasınınkevenleriöbeköbeksarı,çokpembe,som kırmızı bitmişti. Kırmızı kevenlerin dikenleri bilekıpkırmızıydı.Koyağınyamaçlarınakırmızı,yalımyalımocaklaraçılmış, közleri ışılar gibiydi. Yanı başında bir atın gürültüylesoluklandığını duyunca olduğu yerde dikildi kaldı. Yağız atyirmi,yirmibeşadımkadarötesindeydi,durmuşonabirtuhafbakıyordu. Elindeki kuşu yere koydu, ata doğru gitti, yanınayaklaştı, elini tam ona uzatırken at sündü, başının üstündenakarakuzaklaştıgitti.Birazzayıflamıştı.Gitti,sivribirkayanınüstünde durdu, üst üste üç kere kişnedikten sonra, yönünügüneşedöndükulaklarını dikti.Memed yerdeki kuşu aldı, ataözlemlebaktı:"İbretalgönlüm,"dedi, "eğer sendeazıcıkadamlıkkalmışsabuattan,bukuştanibretal."Elindekikuşunbaşınıokşadı:"Sendeibretalalıcıkuş,"dedi."Bakoatatkenbile,ağzıdiliyokkenbile kimseye teslim olmuyor. Olmayacak da... Bu dağlardaölecek,kemikleriunufakolacakama,odaKöroğlununatıgibiteslimolmayacak.Atatken,ağzıvardiliyokkenbile...İbretal
deligönlüm,bukuştan,buattan."Kızılkartallı koyağına çevirdi yönünü. İnşallah Sarıkeçilioymağı daha kalkmamıştı. Koşarcasına yürüyordu, kucağındayaralı alıcı kuşuyla. Alıcı kuş artık dinginlemiş, Memedinkucağındayatışmış,onauysalgözlerlebakıyordu.Önündeki tepeyi aşınca obayı görecekti. Görmüş geçirmişBattal Ağa onu görür görmez her şeyi anlayacak, yumuşacık,dudaklarının ucuyla gülümseyecekti. Memed ona nesöyleyeceğini,nasıldavranacağınıbirtürlübilemiyordu.Tepeye çıkınca oymağın yerini gördü, göç kalkmıştı, bir ikiocak da daha incecikten tütüyor, dumanlar ormanın üstünedoğru iniyordu. Bir süre olduğu yerde durup orayı seyretti.Ayakları onu aldı koyağa götürdü. Battal Ağanın çadırınınyerindekılçulların,kilimlerinizleriolduğugibiduruyordu.Birçifteskiçocukçarığı,nakışlıbirçorapeskisi,birsipsi,birkırıkkamış gördü. Sipsiyi yerden alıp çalmaya başladı. Çocukkengüzel sipsiler yapar, çok da güzel çalardı. Bir taşın üstüneoturupeski,çocukluğundaçaldığıhavalarıçaldı.Hatçeyesipsiçalmasını öğretmeye çalışmış, bir türlü becerememişti. Kızlarbir türlü kaval çalmasını, sipsi öttürmesini öğrenemiyorlardı.Kuşların çatalları çadırların önünde daha dikili duruyordu.İlerdeki bir çadır yerinde boş bir hızman yan yatmış duruyor,hızmanın yöresinde bir arı sürüsü dolanıp duruyordu. Birçadırın önünde de kıpkırmızı bir öbek keven dikeni bitmişti,terü taze ışılıyordu. Sapı kırık bir çakı bir çadır direğininçukuruna düşmüştü. Karınca katarları oymağın ortasındanyukarıya,yana,aşağılarainceyollarından,ağızlarındatohumlarçekiliyorlardı. Önündeki çatala bir küçücük kuş geldi kondu.Memed,bukuşubir taşlavurmalı, etinideelindekialıcı kuşavermeli,diyedüşündü.Yerdenaldığıtaşıkuşanişanladı,küçükkuşöylesinerenkli,ince,güzeldikiatmayakıyamadıtaşı,aldığıyere usulca geri koydu. İçine bir hüzün çöktü, elindeki yaralıkuşundagözlerihüzündoluydu.Kuşugöçyerinebıraktı.Alıcıkuşbirsıçrayıştaçatalınüstündekiküçükkuşunyanınavardı.Öteki havalandı, birkaç kere alıcı kuşun yöresinde döndüktensonra, zikzaklar çizerekormanınüstüneuçtugitti.Memeddeonun arkasından ormana indi, candarmayla ilk karşılaştığı
kayalığa, yaralandığı yere geldi. Kayalığı döndüğünde bircandarma bölüğüyle hapahap kaldı. Bir an ikircik geçirdiktensonra yolun kıyısına çekilip bölüğün geçmesini bekledi. AtüstündekiYüzbaşıonunkarşısınagelinceatınınbaşınıçekti,busıradaonunarkasındakibölükdedurdu."Gelbakalımburayaköylü,"dediYüzbaşı.Astsubaylar,çavuşlar,onbaşılardahemenyanlarınakoştular.Memedinyüzübiransararıpsonraeskihalinedöndü."Buelindekinekuşu?""Yaralı,"dediMemed,"nekuşuolduğunubilmiyorum."Kuşunmacerasınıkısacaanlattı."Demekyakalayamadı,birtekkuşbilealamadıokadarkuşuniçinden?""Alamadı.""Şimdisenbukuşuneyapacaksın?""Köye götürüp bakacağım, iyi olunca da ormanınabırakacağım.""Güzel.Seninadınne?""İnceMemed.""AllahAllah,"diyegüldüYüzbaşı,"budağlardakiherkesinadıdaİnceMemed.""İnceMemed,"diyegülümsediMemed."Bir de eşkıya İnceMemed var, sen onun adını duydunmu,İnceMemed?""Kimduymadıkionunadını?""Neredeoşimdi,biliyormusun?""Biliyorum," dedi Memed boyun bükerek, alçakgönüllü. "OşimdiAkçadağda.""Çetekuruyormuş...""Onaltıkişilikbirçetekurmuş.""Bütünköylülerbiliyor.""Onunyerinibanasöylerler,değilmi?""Söylerler.""Öyleyse ben de onu yakalarım." "Yakalarsın, FarukYüzbaşım.""Ben Faruk Yüzbaşı değilim. Ben Maraş CandarmaKumandanlığına bağlıyım. İnce Memedi ben yakalayacağım
Faruktanönce.""Meramınelindenhiçbirşeykurtulmaz,Yüzbaşım.""SenİnceMemedigördünmü?""GördümYüzbaşım.""Nasılbirkişi?"Memedbaşınıönüneeğdi,birsüredüşündü,gözlerininiçinegözlerinidikip:"Seningibibabayiğitbirkişi.Seningibi irigözlü,karayağız,uzunparmaklı...Senonugörsençokseversin."Yüzbaşınınyüzübirazdahayumuşadı."Senşimdinereyegidiyorsunböyle?""Kasabayagidiyorum.""Onunyerinisenbanagösteremezmisin?""Ben şu yakın yerlerden olurum Yüzbaşım, Akçadağı hiçbilmem."Yüzbaşıatınısürdü:"SağlıcaklakalİnceMemed.""GülegüleYüzbaşım."Memed yolun kıyısına çekildi. Bölük geçinceye kadar oradabekledi. Bölük geçtikten sonra halsiz oradaki bir kütüğünüstüne çöküverdi. Yüreği küt küt atıyordu. Çok korktum, diyekendikendinesöylendi.İnceMemeddekorkarmıymış,diyedealay etti. Gerçekten bir hoş olmuştu, ayağa sallanarak kalktı,bir iki adımattı, ayaklarıbiribirinedolanıyordu,geriyedönüpkütüğe yeniden oturdu. Kucağındaki kuş gözlerini ona dikmişşaşkınlıkla bakıyordu. Kuşun başını avucunun içine aldı, kuşçırpınınca vazgeçti. Kuşu yere koydu. Kanadı sarkmış yerdesürünüyordu.Kuşbir iki sıçradı,uçmayaçalıştı, tekkanadıylauçamayıpbiryanadevrildi.Bomboş,yalnız,ortadakalakalmışMemedhemengittikucağınaaldıonu,kuşdaiçindekiboşluğu,korkuyudolduramadı.Bireksiklikduyuyordu,kolu,bacağı,başıyokmuş gibi geliyordu ona. Candarmaların arkasından baktı,son candarma da çalının karartısında yitince ayağa kalktı,koşmayabaşladı.SankiYüzbaşıgeriyedönmüş,horlayanatıylaonu kovalıyor, atın soluğunu ensesinde duyuyordu. MorkayalıklıSüleymanlıyokuşunuindi,yokuşundibindenküçükbirdere akıyordu, taşlara basa basa karşıya geçti, çınarların
duldasına girdi. Ağaçlar daha kırmızı yapraklarınıdökmemişlerdi.Çalılarınarasındankendinekorkuylabakanbirtilkiyi gördü. Tilki onu görür görmez uzun, yalım gibikuyruğunu sallayarak yamacın yüzünden koşarakyabangüllerininarkasındayitti.İçindeki boşluk büyüyor, onulmaz bir korku bütün bedeniniusulusulsarıyordu.Sarıkeçilioymağıuzaklardaolamazdı.Yurtyerindeki ocaklar daha tüttüğüne göre, oba, kuyrukyıldızıtanyerinde göründüğünde yola çıkmıştı. Ve uykulu çocuklarınelleri, yüzleri üşümüştü. Yayla dönüşü onlar da daha şafakatmadankuyrukyıldızıdoğardoğmazyoladüzülürler,Memedinelleriyüzüüşür,HürüAnaonunellerinielleriarasınaalırdı.Ormanınortasındayeşilbirdüzlükvardı.Yörüklerherzamanorayakonarlar,yeşildüzlüğünortasındankaynayanakçağşaklıpınarınbaşındabirkaçgünkonaklarlardı.İkindiüstü düzlüğe yaklaşırken kendini tüy gibi bir boşluğuniçindeuçarkenbuldu.Şukucağındakikuşdaolmasakendininvarolduğunabileinanamayacaktı.Birşeyi,çokalıştığıbirşeyiyitirmişti ya neydi, bir türlü de o yitirdiği şeyin ne olduğunubulamıyordu.Uzaktan kulağına bir oymak kalabalığının sesleri geldi.Sandığı gibi oba yeşil düzlüğe konmuştu. Burada birkaç günkalırlardı. Önündeki kayalığı dönüp de uzun sedir ağaçlarınınarasınagirinceçadırlarıntepelerinigördü,ilerleyemedi.Şimdiobayanasılgirecek,BattalAğayanesöyleyecekti?Sağakırdı.Eğreltilergöğsünekadargeliyor,ıslakormanreçinesi,toprağı,yarpuzu, daha yeni açmış güz çiçekleriyle keskin, acıkokuyordu. Ormanın kokusu onu azıcık kendine getirdi, kuşabaktı,ogözlerininperdesiniindirmişuyuyordu,sıcacık.Oymağa girmek için geceyi bekledi. Obanın çobanköpeklerindenkorkuyordu.Herbirisi at gibi köpeklerdi.Gecebiryabancıyıgörmesinler,parçalarlardı.Yeşil düzlüğün çevresini dördüncü kez dönmekteyken birçobanı gördü. Yanında boynu tohtlu kırmızı alalı köpeği birpınara eğilmiş, kollarını çevremiş, pınarın göleğinden elinisokup sokup ustalıkla alabalıkları yakalayarak çimenlerinüstüneatıyordu.
"Çoban!"Çobanonutanıdı:"BuyurMemedAğam."Hemenköpeğiyleonunyanınageldi."BattalAğaoymaktamı,KasımlaTemirigördünmü?""Oymaktalar.""HaydigitobayadaKasımlaTemiriçağır.Benisöyleme.Sizibiryoldaşınızistiyordiyesöyle.Alburayagetir."Çobangitti.BirazsonraKasımlaTemiromuzlarındatüfekleri,çaprazlama fişeklikleri tam tekmil düzlüğün ucundangözüktüler. Memedi görünce hiç şaşırmadılar, gülümseyerekonakoştular,sarıldılar.Temir:"Battal Ağa seni bekliyordu," dedi. "Az sonra gelir, diyordu.Kahvenocaktahazır.""Nebiliyordu?""O çok şey bilir. Eski bir soydur. Yörük Yörükken bütün budağlar, bütün o aşağıdaki Çukurova bizimdi. Yörük kalmadıartık. Bizi kötü köylü, bizi perişan, bizi nan ekmeğe muhtaçettiler."Bu çok az konuşan Temirin böyle konuşmasıMemedin içineişledi."Haydigidelim,"dediKasım. "SenibekliyorBattalAğa.Senigörünce çok sevinecek. Sen gittin gideli yalnız seni konuştu.Senden başka ağzına başka söz alamıyordu. Ne konuşursakonuşsun,sözüdöndürüyordolaştırıyorsanagetiriyor,hergünde sabahlardan akşamlara kadar tepeye çıkıp senin yolunugözlüyordu. Ben her şeyde yanılırım da adamda yanılmamdiyordu.Yanılmamış.Haydi."Kasım önde, Memed onun arkasında, en arkada da Temirobayayürüdüler.BattalAğaonlarıdüzlüğünucundakarşıladı.Memedikucakladı:"HoşgeldinİnceMemed,"dedi.Battal Ağanın ellerinden, gözlerinden, tüm bedeninden öylebir sevgi taşıyordukiMemediürpertti.Onubir tekHürüAnaböylekarşılar,onubirtekHürüAnaböyleseverdi."Senigittiğingündenberibekliyordum.""Neden?"
"Kurdunuiyibiliyorumsenin.""Nasılbirkurtmuşkioacep?""Şimdiokurdusenbendendahaiyiöğrendin,gördün,tanıdın,bildin,banamısoruyorsun?"Çadırageldiler."Bizbudüzlüğehiçkonmazdık,seniKızılkartallıdabekledim,bekledimumudukesmedimya,kesergibiettim,göçüyükledik,burayagelincedeiçimgötürmedi,çözünyüküdedim.Seni,sengelinceyekadar,kışakadarburadayolunugözleyecektim.""SizeÇukurovayagelirdim.""Çukurovaolmaz,eşkıyatuzağıdırorası.Ölümdür.Yüzbaşıylayoldakarşılaştınmı?""Karşılaştım, bana adımı sordu, ben de İnceMemed dedim.Bukuşkurtardıbeni.Hiçkucağıkuşlueşkıyaolurmu?""Olmaz,"dediBattalAğa.Çadıradöşekler,sofraserilmişkonuğubekliyordu.Öncetütenbirçorbagetirdiler."AnacıkSultanınçorbasından,"dediBattalAğa."Nebiliyorsun?""Parmağındaki yüzük ocağın yüzüğüdür. Bunu ocakgillerdenbaşkası takamaz. Sana nasıl verdi ki? Seni pir saymıştır. İştebunuunutma.Buyüzükparmağındaykensenibütünkazalardanbelalardankorur."Oturdular,büyüktastakiçorbayıkaşıklamayabaşladılar.BusıradadaogüzelgençkızMemedintüfeğini,fişekliklerini,obanınarmağanıtüfeği,fişekliklerigetirdionunyanınakoydu.Memed:"Kurt,"dedi."Kiminiçinegirmişse,ölünceyekadar...""Ölünceyekadar,"dediBattalAğa."İnsanherşeydenkurtulurdaiçindekikurttankurtulamaz.Bundan sonra yemek bitinceye kadar konuşmadılar. YemekbittiktensonraMemedHürüAnayı,AnacıkSultanıanlattı.BattalAğa:"Hürüseniniçindekikurdunbirisidir."Memed:"ÖtekideAnacıkSultan,"dedi.Atı,alıcıkuşudaanlattı."Atdaseniniçindekikurdunbirisidir."
"Kuşda,"dediMemed.BattalAğaelinionunsırtınakoydu:"Memedim,oğlum,"dedisevgidolugözleriyle,"yiğidim,beniniçindekienbüyükkurtsensin.""At,"dediMemed,gülüştüler.DahayatsınamazıolmadanMemed:"Benuyuyacağım,"dedi."BattalAğam,bukuşdasanateslim.Şu kuşun kanadına bir bak hele. İyi olur mu olmaz mı?Çukurovaya inmeden iyi olursa onu bırakırsın. Beceriksiz birşeyfıkara...""Kurdunu,"dediBattalAğa."Kurdumu,"dediMemed.Kızgeldi:"MemedAğamınyatağınıserdim."Memed:"Sağ ol bacım," dedi, sonra Kasıma döndü. "Kasım bu geceyarısına kadar nöbet sende. Gece yarısından sonra da Temirbekler.Kusurakalmayın,benbugünçokyorgunum."Kalktıyatağagitti,soyunmadanyorganıüstüneçekiptüfeğini,fişekliklerini yanına uzattı, başını yastığa koyar koymaz dauyudu.Temir ona tanyerleri ışımadan seslendi. Memed epeydiruyanmışTemiribekliyordu.Yataktançıktı,kapıdaki ibriğialdı,dereye indi, orada çatladı. Geldiğinde sofrayı hazır buldu.Çorba, tereyağı, bal, sıcak bazlama. Battal Ağanın yüzü busabah ışık içindedi, sevinçliydi. Kahvaltıyı çabuk yapıphelallaştılar.Battal Ağa onu üç kere kucaklayıp alnından öptü.Daha obauyanmamıştı. Orman dumanlanıyordu. Gün ışıyıncaya kadarormanıniçindenyürüdüler,birkayalığagelinceMemeddurdu:"Çetebaşınıseçeceğizçocuklar."Kasım:"Sensin,"dedi..Temir:"Sensin."Memedintüfeğinitaşınüstüneuzatıpelleriniüstünekoydular,onunherbuyruğunuyerinegetireceklerineKuranıKerimin,adıgüzel kendi güzel Muhammedin, Hazreti Alinin, Kırkgöz
Ocağının,HasanBeyinkılıcının,KırklarakarışmışKöroğlununüstüneantiçtiler.İnce Memed yolda gördüğü, eşkıyaların öldürdüğü Hasanıanlattı:"Biz bu İnce Memedi bulmalıyız," dedi. "Yoksa bu dağlardayaşamamızmüşkül." Köylülerin ona söylediği o sarı yılan gibieşkıyanınkimolabileceğinisordu.Kasım:"Bizonutanıyoruz,"dedi."Temirde,bendeonuiyibiliriz.Odabizibilir."Temir:"Şimdibenonuneredeyseelimlekoymuşgibibulurum.Onunsaklandığı bütün yerleri biliriz. Ona Sarıçiyan Abdik derler.Yakalayıncaöldürecekmiyiz?""Öldürmedenyakalayacağız."İkigüngeceligündüzlüyolaldılardağlaradoğru.Çokkayalıkbiryeregeldiler.Memed:"Kusura kalmayın ben daha hamım, yorgunluktan öldüm.Yemekyemekbileistemiyorcanım,"diyeonlardanözürdiledi,kendiniyereattı.Kasım:"Biraz bekle," diye onu ayakta tutmaya çalıştı. "Şimdi, yerekuruotsereyimde..."HemenTemirleikisikuytulardankuruotlartoplayıpkovuğuniçineserdiler,Memedkendiniotlaraattı."Temirsenibekleyecek,bendeSarıçiyanıbulacağım.Buradaadamlarımızvar,
onlaronubulurlar."Kasım gün doğarken geldiğinde Memed uyanmış,bazlamasının içine sardığı peyniri yiyor, Temir de ona hayranbakıyordu."Buldunmu?""Buldum. Az ilerde, yanlarında da altı tane kızkeyfediyorlarmış."Memed:"Tamam," dedi. "Onlar bu gece uyumamışlardır, sersemsersem, kuşatacağız onları. Sarıçiyanı vurmak yok. Ötekileri,
Allahnekısmetetmişse...""YateslimolmazsaSarıçiyan?""Teslimolacak."Yamaçtan aşağıya bir kedi sessizliğiyle indiler. Sarıçiyançetesikorunmasızbiraralıkta,tabakgibiortadaydılar."Bunlareşkıyadeğil,çalıkakıcı,"dediMemed."Eşkıyaolanbireşkıyaböyleyerdekonaklarmı?""Eşkıyaolanbireşkıyaböyleelinırzınadokunurmu?""Ölüm fermanlarının altına bunlar kendi elleriyle basmışlarmührü.""Temirsenşuyanageç!Kasımsendeşukayanınüstüneçık!Bendeşutaşınarkasınageçeceğim.İlkönceortadadolananaateşedeceğim.Öldürmeyedeğil.Kısmetivarsa..."İlkkurşunatıldığındaoortadadolananzayıfeşkıyabağırarakyere düştü, sonra kalktı, elindeki tüfeğiyle kendi yöresindedöndü. Az sonra da elindeki tüfek fırladı gitti. İnce Memed,Kasım,Temirhiç ses çıkarmadanardı ardınaateşediyorlardı.Nedensonradırkioradanbirkarşılıkgeldi.Sonraonlardaateşetmeyebaşladılar.Kızlarorayaburayakoşuşuyorlar,kendilerinitaştan taşa atıyorlar, ilk kurşunda vurulmuş eşkıya yerdedebelenipduruyordu.Memed,omuzugözükenbirtanesinidahavurdu.Vurulankişiayağa kalkıp yokuştan aşağıya aldı yatırdı. Temir onu ikibacağından da biçti. Bir kişi daha tüfeğini bırakıp kaçmayabaşladı.Temironudadevirdi,arkasındanda:"Senikaradinini..."diyesövdü."TeslimolSarıçiyan,teslimolAbdik,"diyeMemedgür,etkili,kayalıklardauzunuzunyankılananbirseslebağırdı."Sarıldınız,yateslimolun,yadahepiniziöldüreceğiz.""Senkimsin?"diyesorduAbdik."BenİnceMemedim,"dediMemed."EğerseninİnceMemedolduğundoğruysateslimolurum.""Nebileceksindoğruolupolmadığını?""İnceMemeditanıyanbirarkadaşvariçimizde.""Öyleysesaldagelsin."Kayalığın ardından küçücük bir adam çıktı. Tepeden tırnağabütünbedeninefişekliklerbağlamıştı.Yaklaştı.
"Attüfeğiniyere.Tabancalarınıda..."Adam bir anda silahını, tabancalarını yere attı,fişekliklerindensoyundu,ellerinihavayakaldırdı,gülünçbirhalaldı.Tirtirtitrediğidahauzaktanbellioluyordu."Gelbakalımburaya."Adamuzandı, İnceMemedigördü,birandondukaldı, sonradaaşağıyadoğrudelicesinebağırarak:"Bu İnce Memed, İnce Memed!" diye koşmaya başladı,kendini Sarıçiyanın yanına dar attı. "İnce Memed, İnceMemed...İnceMemedigördüm.""Teslim oluyorum," diye ortaya çıktı Sarıçiyan. "Söz ver,canımakıyma!""Sözveriyorum,canınakıymayacağım."SarıçiyanAbdiktüfeğiniatmış,onlaradoğrugeliyordu."Temir dışarıya çıktı, Sarıçiyanı yakaladı, tabancalarını alıpbirandasoydu."Sizdeçıkın."Kayalığındibindenaltıkişidahaçıktılar.Temirhepsinisoydu.Kasım da, Memed de yerlerinden çıktılar. Memedin sert,öfkeli yüzü ter içinde kalmıştı. Hiç konuşmadan Sarıçiyanınyüzüne onu aşağılayan bir bakışla baktı. Kızlar da bir arayatoplanmışlar,koyungibibiribirlerinesokulmuşlardı."Kızlar,gidindeşuyaralılarınyaralarınısarın,"dediKasım.Kızlar koştular, fistanlarını yırtıp yaralıların yaralarınısardılar.MemedKasımınkulağına:"Bunlarınhepsinideanadandoğmasoyun."Kasımkızlarabaktı.Memed:"Neyapalım,"dedi."Uzunbiripbulun."Kasım:"Kızlar,bunlarıbağlayacakuzuniplerinizvarmı?"Kızlarkuşaklarınıçıkarıpbiribirineuladılar.Kasımla Temir eşkıyaları anadandoğma soydular, kuşaklarlaonlarıbiribirlerinetirkediler."SizHasanınköyündenmisiniz?""Oradanız."
"Düşünönümüze."Köy o kadar uzak değildi, ikindiüstü vardılar. Köylü çolukçocuk, genç yaşlı olanı biteni duymuşlar, köyün orta yerinetoplanmışlar,konuşmuyorlardı.O yolda İnce Memedle konuşan yaşlı adam kalabalıktanayrıldı,Memedinkarşısınageldi:"Bensenitanıdım,senHasanınyoldaşıdeğilmisin?"dedi."Benim.""Senmiyakaladınbunları?""Biz.""Sana kurban olayım," diye ayaklarına kapandı onun yaşlıadam."BuİnceMemedisenneyapacaksınşimdi?""O İnce Memed değil," dedi Memed. "Ona Sarıçiyan Abdikderler." Sarıçiyana döndü: "Söyle bakalım Sarıçiyan, İnceMemedkim?"Abdikbaşınıönüneeğmişsusuyordu."Söyle,İnceMemedkim?"Okarşılıkvermiyordu."Kim?"Kasımsertbirdipçikleonuyeredüşürdü."Söyle,İnceMemedkim?"Sarıçiyan gözlerini kırpıştırdı. Korkudan dili dönmüyor, sesiçıkmıyordu,İnceMemediomuzuylagösterdi."Ağalar,kusurabakmayın,İnceMemedbenim."Kalabalıkdalgalandı,homurdandı."Sen misin İnce Memed?" diye ona sarıldı yaşlı adam."Oğlumunöcünüaldın."Bir kadın gelip İnce Memede sarıldı, onu ellerinden öptü.Kalabalıkohomurtudansonrabirsesdahaçıkarmadı.İnceMemed:"Size bu adamları böyle çırılçıplak köyünüze getirdim diyebana gönüllenmeyin. Benim onlara vereceğim ceza budur.Şimdi ben onları size teslim ediyorum, tüfekleri, fişekleri,öteberileri, giyitleri de aşağıda, onları alın, bunları da alın necezaverirsenizverin.Haydibizeallahaısmarladık."Köylüleronlarınyolunukestiler,"Biryemeğimizi,birçayımızıiçmedenbizİnceMemedihiçbiryeregöndermeyiz,"dediler.
"Sizebengücendim,"dediİnceMemed."Söylekusurumuzu,"dediHasanınbabası."Sizbanailendiniz.""Oğulacısı..."dediyaşlıadam."Irzımızpayimaloldu,"dedibiryaşlıkadın.İnceMemedsesiniyükseltti.Çoköfkeliolduğubelliydi."Sizbeniyaraladınız.""Bizsananeyaptık,İnceMemed?""İnce Memed hiç Hasan gibi çiçeği burnunda bir genciöldürürmü,dahaevlenmemiştibile,değilmi?""Evlenmemişti...""İnceMemedböylesibirinsanakıyarmı?"Karşılıkvermediler."İnce Memed hiç ırza geçer mi, bunu neden hiçdüşünmediniz?" Bakın İnce Memed bu eli kanlı ırzdüşmanlarını, kendi adını beşparalık edenleri bile size teslimediyor,benimöcümüdesizbunlardanalın."Kalabalık donmuş kalmış, kimse bir söze varamıyor, önedüşmüşbaşlarınıkaldıramıyorlardı.Onlar geçerlerken kalabalık ortadan ikiye ayrıldı, önde İnceMemed,arkadaKasımlaTemirköyüniçindenağırağırçıktılargittiler."Buköyünadıne?""BuköyeÇamlıyolköyüderler."
22Ümmetin sofrası her zaman herkese açıktı. Bu dağ başında,bu yörelerde onun evinden başka ev yoktu. Onun için yoldabelde,kardakıştakalanlarorayasığınırlardı.Eskidenortahallibir kişiydi Ümmet, bir yıl içinde zenginleşivermiş, değişmişti.Evi üç gözlü bir toprak damdı. Şimdi o toprak damın yerindeçatısı kırmızı kiremitli, pencereleri, kapıları kemerli iki katlı,yirmiüçgözelibirkonakyükseliyordu.Konakyüksekmazgallıduvarlarlaçevrilmişti.Yapıormanlıklı,kayalıklıdağınyamacınayapışmış, çok uzaklardan bile apak parlıyor, avlusundakiçınarın altından da gür bir pınar kaynıyordu. Söylentiye göreÜmmeteşkıyaKeklikoğluyüzündenzenginolmuştu.Keklikoğlutamotuzyediyılüçkişisiylebudağlardagezmiş,evlerbasmış,yollar kesmiş, ocaklar söndürmüştü. Ümmet onu taaçocukluğundan beri tanır, ona yataklık, ulaklık ederdi. GenesöylentiyegöreKeklikoğluotuzyediyıldasandıksandıkaltınlarbiriktirmiş, bu biriken altınları da, çok güvendiği, canı kadarsevdiğiÜmmeteemanetetmiş,bundansonradaortadanyitipgitmişti.Onu Ümmetin öldürdüğünü, hem de ne biçim öldürdüğünüherkesbiliyor,olayıdagözleriylegörmüşlergibianlatıyorlardı.Bir gece Keklikoğlu yorgun argın, elinde bir torba altınlaÜmmete gelmiş. Eşkıyaların üçü de yorgunluklarından ayaktauyuyorlarmış. Onları böyle görünce Ümmettir çok sevinmiş,önceden hazırladığı deliceli ekmeği de onlara yedirince yaşlıeşkıyalarınüçüüçyerden,dahasofradankalkmadan,olduklarıyerde tırlamışlar. Ümmet onların üçünü de katırlara atmışdağındoruğunagötürmüş,üçünüdeyanyanayatırmışbasmışkurşunu. Kendilerinden geçmiş eşkıyalar debelenememişlerbile.Busöylentiyekimiinanıyor,kimidehiçinanmıyordu.Ümmetonutanıyan,görenbütüninsanlaragüvenilirbiradamduygusuveriyordu.BütünbuKeklikoğlusöylentilerinekarşınherkesonaeskisindendedahaçokgüveniyordu.Söylentiler,enküçükbirbiçimdedeolsa,onuhiçetkilememişti.Budağbaşında,budörtyolağzındaeşkıyalarında,candamalarındaonagereksinmelerivardı. O da, her insanın, her başı dara gelmişin yardımına
koşuyordu. Eşkıyaları izlemeye çıkmış candarmaya ne kadaryürektenyardımediyorsa, izleneneşkıyalaradaokadar,belkiondan da çok canı gönülden yardım ediyordu. Bir eşkıyanınyakalanması onun için ne kadar bir sevinçse, o kadar da birüzüntüydü.Ümmetbirtuhafbiradamdıişte.Şimdi soylu atlar besliyordu tavlasında. Urfadan,İskenderundan, Halepten seyisler getirtmişti atları için. Sürüsürü keçileri, boğaları, inekleri otluyordu aşağıdaki düzlükte,yeşilalanda.BütünbuyöredeavuçiçikadarbirdüzlükdeolsaÜmmettapusunuüstüneçıkarmıştı.Herzamangülüyordu,hepsevinç içindeydi. Konağın bittiği gün de eve üç tanebiribirindengüzelkızgetirmişti,tambirhaftasürenbirdetoydüğündüzenlemiş,Maraştan,Andırından,Adanadan,Anteptençağrılılargelmişlerdidüğüne.Bütünbudağlarıneşkıyalarıda,kanlıbıçaklıolanlardatoplanmışlardıdüğüne.GüleçyüzlüSarıÜmmet gelinleri sıraya bindirmiş, her gece birisiyle gerdeğegiripüçgecedeişinitamamlamıştı.Sarı Ümmet bir de dağdaki bütün ceviz ağaçlarını alıyordu.Her ağaca bir sahip uyduruyor, uydurduğu sahiplerden deağaçları satın alıp kestiriyordu. Evinin arkasındaki koyakağzına kadar ceviz kütükleriyle dolmuştu. Ümmet yakında bukütüklerin üstünü çinkoyla örttürecekti. İşte ondan sonra daağaçlar beklesin dursunlardı. Bu ağaçlardan o küpler dolusualtınkazanacaktı.Nekadarbeklerseokadariyiydi.Cevizlerinpahasıhergünartıyordu.İnce Memedle arkadaşları bir gece yarısı indiler SarıÜmmetinevine.Memedkonağıgörünceşaşırdıkaldı:"Bir yanlışlık olacak arkadaşlar," dedi. "Bizim Sarı Ümmetindamıtamburadaydıgeçenyılya,bukonakburadayoktu."Kasım:"Bu konak Sarı Ümmet Ağanın konağıdır, hem de seninbildiğintoprakdamınyerineyapılmıştır.""Vay anasını," diye şaştı Memed. "Bu kadar parayı neredenbulmuş,hembiryıldabukonaknasılyapılır?""Sivastan,Kayseriden,Göksundançokustalargetirmiş,namlı,hünerliustalar...Buralardataşda,ağaçdaçok.""Yabukadarpara?"
"Keklikoğlunun bütün altınları ondaymış. ÖldürmüşKeklikoğlunu,altınlardaonakalmış.""Ümmet kimseyi öldürmez, kancıklamaz. Ümmete parayıyaşlanınca Keklikoğlu kendisi vermiş, sonra da başını alıpgitmiştir. Bir yıl içinde de böyle bir konak yaptır demiştir.Ümmetdeneyapsın,kollarısıvamıştır.""İnşallah,"dediKasım."İnşallah,"dediTemir."Öyledir," diye kesin konuştu Memed. Yerden bir taş alıpbüyükkemerliavlukapısınavurdu:"Ümmet,Ümmet!HaySarıÜmmet!"Kapıyısilahlıikikişiaçtı."ÜmmetAğakonakta,"dediöndeki silahlı adamçoksertbirsesle."Kimdiyeyim?""İnceMemeddersin."Kısabirsürebirsessizlikoldu,sertsesliadamyumuşacıkbirseslesordu:"SenİnceMemedmisin?""İnceMemedim."AdamİnceMemedinüstüneeğildi,onunyüzünebaktı,yıldızışığındapekseçememişolacakki:"KusurumakalmaİnceMemed.Ağayabirhabervereyim.""Ver,"diyebuyurduİnceMemed.AzsonrayukardanaşağıyaSarıÜmmetingülüşüçınladı."İncem, İncem, İnce kardaşım hoş gelmişsin. Bu bizimsersemlerdesenikonağınkapısındabekletiyorlar."İkieskiarkadaşkucaklaştılar.Ümmet önde, Memed arkada yukarıya çıktılar. Konağınkoskocamanbirsofasıvardı,atmeydanıgibi.Odalaryanyanasıralanmışlardı. Ümmet en uçtaki odanın kapısını açtı.Ortadaki, her yanı işlemeli tahtalarla çevrilmiş büyük ocaktakütükleryanıyor,ocağıntamalnınaasılmışbirbüyük,karpuzupembe işlemeli, mavi gaz lambası ortalığı ısıtıyordu. Odafırdolayı yumuşacık, renk renk halılarla örtülmüş sedirlerleçevrilmişti.Sedirlerdeşişkinhalıyastıklar..."Açmısınız?""Ağamızınkonağınageldik,tokolacakdeğilizya!Benbugece
yarısı, gece yarısı da olsa kuzu isterim böyle bir konakBeyinden.""Ben de kuzuyu şimdi kestiririm İnceMemedime. Yeter ki obeklesin.""Beklerim," dedi İnce Memed. "Sen azıcık peynir ekmekbulursan...Şuocağadaçaydakoyarsan...""Daha,daha?Başkabiristeğinvarmı,benimyakışıklıoğlum,İnce Memedim?" diye şakalaştı Sarı Ümmet. Ardından dabağırdı:"Kızlar,çocuklar..."Odayaikikız,birisidelikanlıüçkişigirdiler. "Hemenbir kuzukesin, oğlum, kızartın, çabukolsun.Kızlar,sizdeyağ,bal,peynir,nevarsaevdeböylesişeylerdenhemen getirin, çay da yapın, demli olsun. Benim dünyakardaşım gelmiş ki, sevinçten deli olmamak eldeyse olmabakalım..."Gerçekten de Sarı Ümmet sevincinden yerinde duramıyor,gidiyorgeliyor,onukucaklıyor,öpüyor,konuşuyordu."Ölümhaberinibileduyduk...""Azdahaölüyordum.""AnacıkSultanolmasaydı...""Kurşununbir tanesi sağküreğiminaltındaduruyor."AnacıkSultanı, Hürü Anayı anlattı. Şimdiye kadar başından ne gelipgeçmişseSarıÜmmetebaştansonasöyledi.SarıÜmmetinsevincindenağzıkulaklarınavarıyordu."OYüzbaşıvarya,hanisenindağdakarşılaştığın,onunadınaŞevket Yüzbaşı derler, Faruk Yüzbaşının can düşmanı.Biribirlerini hiç çekemiyorlar. Şevket Yüzbaşı Maraş VilayetiCandarmaKumandanlığı emrinde.Amao gene İnceMemedinardında. İnceMemedi ben yakalayacağım diyormuş da başkabir şeydemiyormuş.FarukYüzbaşıdaavucunuyalayacak,elealemerezilkepazeolacak. İkiYüzbaşıbiribirlerine takışmışlarkikangövdeyigötürüyormuş.""Senşukonağınişinianlathelebirkere.Benbuişianlayamadım.Birgecede
perilermikondurduonuburaya.""Periler kondurdudersenbende inanırım, öylesinegöz açıpkapayıncaya kadar çıktı bu konak ortaya... Eşkıya Keklikoğluvarya..."Sustu,sonradagözleriniKasımlaTemiredikti.Memedonunnedemekistediğinianladı:
"Konuş,"dedi."BuKasım,budaTemir.Bunlarınyanındaherşeyi konuşabilirsin. Bu arkadaşlar senin bildiğin kişilerdendeğil, anladın mı, benim canımı güvendiğim kişiler. Bunlarolmasalardı, ben şimdiye kadar çoktan kara toprağın altındaolurdum.Senindebugüzelkonacığmıgöremezdim.""Anladım,'' diye güldü Sarı Ümmet. "Şimdi beni iyi, cankulağıyla dinle öyleyse. Keklikoğlunu çok eskiden,çocukluğumdan,babamınsağlığındanbuyanatanırdım.Babamonu çok severdi. Babam öldükten sonra ne yapar eder, iki elikandada olsa yıldabirkaç kezbanauğrarbir hafta, iki haftakalır dinlenirdi. Biz onunla, babam öldükten sonra baba oğulgibi olduk. İki arkadaşı vardı, üçü de aynı gün eşkıya olmuş,dağa çıkmışlardı. Bir gün, şu taşın arkasından bir ıslık sesigeldi,hemenKeklikoğlunungeldiğinianladım.Bende ıslığımıçaldım. Dokuz kişi birden avluya girdiler. Keklikoğlu,kardaşlığımınoğlu,diyebanasarıldı.Şudünyadasendenbaşkakimsem yok. Eğer adam çıkarsan da sensin, çıkmazsan da...Şimdibir koçboğazladabize, seninle sonrakonuşuruz, dedi.Koç kolay, Keklikoğlu, dedim. Sen koçu kesilmiş bil, bizbabamızın arkadaşını ağırlamasını iyi biliriz, dostu düşmanıağırlamasınıbildiğimizgibi..."Keklikoğlu yanındakileri Sarı Ümmetin damına gönderdi, siziçerdedinlenin,çokyorgunsunuz,dedi.Onlariçeriyeçekilince,bunlar da gidip şu çınarın dibinden kaynayan suyun başınaoturdular."kardaşlığımınoğlu,beni iyi dinle,"diyekonuştuKeklikoğlu.Kaşlarıçatılmıştı.OnunsakalbıraktığınıbuandafarkettiSarıÜmmet. Keklikoğlunun sütbeyaz, uzun bir sakalı vardı."Yaşlandım Sarım, oğlum, artık bir dağdan ötekine bir gündeulaşamıyorum.Benimeşkıyalığımbittiyanamımızişgörüyor.Onamdabirgün,ikigünişgörür,üçüncügündederiyituzlarız.Ben eşkıyalığı bırakıyorum. Söyle bana, ömrümün sonunakadar yaşayacak param var, çok altın biriktirdim, ben neredesaklanabilirim?"O gün akşama kadar kafa kafaya verdiler düşündüler,Keklikoğluna rahat yaşayacak bir yer aradılar. İkinci günü dedüşünerek, tartışarak geçirdiler. Üçüncü gün Keklikoğlunun
gidipsaklanacağıyeribuldular.Keklikoğlukıvançlıydı.Bir zamanlar Kürt Resul PaşaÇukurovaya, kasabaya sürgüngelmişti.KürtResulPaşasürgünegelirkendokuzkarısını,binkadar atlısını, çocuklarını, elinin, aşiretinin bir kısmını dagetirmişti. Yaz gelince Çukurovanın korkunç sıcaklarına,sineğine dayanamayan Kürtler kırılmaya başlamışlar,hükümetten izin alaraktan yaylaya çıkmışlardı yüzlerce karaçadırla. İştebusıradagençbiradamolanKeklikoğludaonunadamlarına karışmış, karıncayı gözünden vuracak kadar atıcıolan Kürtlerden nişancılığı öğrenmişti. Onun nişancılığınaResul Paşa bile parmak ısırmıştı. Gel zaman git zaman PaşaUrfayadöndü.BütünHarranovası,CeylanpınarıtaaAbdülazizdağlarına kadar onun toprağıydı. Keklikoğlu daResul PaşaylabirlikteUrfayagitmişti.Paşaonubütünadamlarındandahaçokseviyor, onu yanından ayırmıyordu. Keklikoğlu az bir süredeKürtçedeöğrenmişti.Paşa Urfada gene rahat durmadı. Doğrusu bu kadar geniş,verimli toprakların üstünde bir devlet kurulabilirdi. Paşabaşkaldırdı. Çarpışmada yenildi ve Halebe kapağı dar attı.Araya Halep Beyleri, Valisi, Paşası girdi de Padişah ResulPaşayıbağışladı.OdaHalepteoturmaya,topraklarındangelengelirlegeçinmeyerazıoldu.Yanındanda,nereyegidersegitsin,koruyucusu Keklikoğlunu ayırmıyordu. Paşa sürmeli gözlü,cerenbakışlı,genişalınlı,uzunyüzlü,ince,dalgibibirkişiydi.Ensoylu,engüzelatlarabütünArabistanülkesindeobinerdi.Keklikoğluyla aynı yaştaydılar, biribirlerine de kardeş gibibenziyorlardı.Bir seferindeHalepValisi,ResulPaşanınyerineKeklikoğlununboynunasarılmışonuöpmüştü.Birgün,çokcanısıkılanKeklikoğlu,osonunakadarbaşkasınakoruyuculuk, bekçilik yapacak bir adam değildi, elindekitüfeğin hakkını verebilecek bir kişiydi, "Destur Paşam bengidiyorum,"dedi."Etme eyleme Keklikoğlu, sen benim kardaşımsın,kardaşımdandailerisinbugurbeteldebenimiçin...Senbenimiçin Torosun en yüce doruğunun üstünde açmış bir güneşgülüsün,benibırakmaksanayakışmaz."Keklikoğlu,ResulPaşanesöyledi,neyaptıysaonudinlemedi,
ondan ayrıldı ve üç arkadaşıyla yıllarca Antep, Urfa, Halepyollarınıtuttu.Gözüpek,sert,yüreklibiradamdı.Azbirsüredebütün güneyde Urfadan Adanaya, Halebe, Musula kadarünlendi. Ve yıllarca bu yollarda altın, elmas, inci, yakut veyeşimtopladı.Arap,Kürt,TürkmenAğalarının,Beylerininevinibastı.Onunadınıduyan,neistiyorsahemençıkarıpveriyordu.Bedenindeyaralanmadıkyerkalmadı.Yedicanlıbirkedigibiydivecanıçıkmıyordu.Yükünü tutunca onun için daha güvenceli bir yer olanToroslara döndü. Dağlar eşkıyaların en büyük sığıncalarıdır.Burada da boş durmadı, yollar kesti, evler bastı, altınlarınınüstünealtınkoydu.Amabirkerecikolsun,yanılıpyazılıpdabirfıkaradan bir iğne bile almadı. Orta halli olduğunu bildiğikişilerin bile bir ipliklerine dokunmadı. Onun şu ovada, şudağlardasoymadığıhiçbirBey,Ağayoktu.SankibütünAğaları,Beyleri vergiye bağlamıştı. Zamanı gelince herkes,Keklikoğlunun gönderdiği adamına vergisini veriyordu.Vermeyenler de birkaç gün içinde, isterse yılanın deliğinegirsin, kuşun kanadının altına saklansın öteki dünyayıboyluyordu. Toroslar, Toroslar oldu olalı böyle kurnaz, akıllı,çevik bir eşkıya görmemişti. Yıllarca bölükleri, taburları,alayları ardına takmış oyum oyum oynatmıştı bu dağlarda.Herkes onun elinden el aman demişti. En büyük özelliği bugece buradaysa, öbür akşam Çukurovada oluşuydu. Onun bukadar çabuk devinme gücüne kimsenin aklı ermiyordu. BirbakmışsınAladağda,ikigünsonradabirbakmışsınDüldülde...Bukadaruzaklığı,bukadarazsüredekuşbileuçamazdı.Toroslarda,Çukurovada,adınıngeçtiğiheryerdeherkesonunyığdığıaltınlardansözediyordu.Halepteki Paşa daha sağdı. Sarı Ümmetle üç gün üç gecedüşünüp buldukları saklanacak yer Paşanın yanıydı. Paşa onugörünceçokdasevinecekti.DuyduğunagörePaşanınokadar,eskisi gibi hali vakti de iyi değildi. Hem ona bir yardımı dadokunurdu."Bu iş tamam, Paşanın yanına gidiyorum. Başka bir isteğimdahavarsendenSarıÜmmet,bunudayerinegetirirsengözümaçıkgitmez."
"Buyuramca,isteğinneysebaşımüstüne.""Burasını bana satacaksın. Ustaları birlikte getirdim, onlarnasıl bir konak yapacaklarını biliyorlar. Resul Paşanın çöldekikonağını onlara gösterdim, tıpkısını dikecekler buraya. Bukonak bir yıl içinde bitecek. Ben gelip göreceğim. Şu çınarındibine, suyunüstüne, kayalığın içinedemezarımı yapacaksın,ben nerede ölürsem öleyim, benim mezarımı alıp burayagetireceksin. Paraya gelince, yakında göreceksin ya, SultanSüleymanın hazineleri kadardır benim altınlarım, onları sanavereceğim. Ben de Halepte yaşayacak kadar yanıma altınalacağım,insanhalidir,yetmezsesenbanagetirirsin."Bir gece yarısı üç katır alıp Keklikoğlunun altınlarının saklıolduğu sarpa gittiler. Gerçekten burası kimsenin aklınagelmezdi. Gelse de kolay kolay bu sarpa çıkmayı kimse gözealamazdı.Altınlarçelikkasalardaydı."KonakbittiktensonraKeklikoğlugeldigördümü?""Gelmedi.""Duydumu?""Duydu.""Gelecekmi?""Gelecek.""Ne zaman?" diye heyecanlandı Memed. "Gelince bana dahaberverirmisin?""Veririm.""Paşaylaarasınasılmış?""Paşaçokfıkaradüşmüş,Keklikoğlunugörünceçoksevinmiş.Keklikoğludaonunayaklarınınaltınaaltınlarısermiş.""Senartıkzenginsin.""Zenginim.""Bukonaksenin.""Benim.Amaonungelipdedünyagözüyleonun içinyapılankonağıgörmesiniöylebiristiyorumki...""Niçinhemengelmedi?""Çokkorkuyoro,"dediSarıÜmmet."Keklikoğlumu?""Keklikoğlu.""Netuhaf!"
"Yaşlanıncainsankorkakolur,ejderhadaolsa.""Bunu bilmiyordum. Bir yaşlının önünde ne kadar zamankalmışki...""Bir gün bile kalmışsa, o, bir güne bin yılmış gibi dört ellesarılır.Oyüzdenyaşlılarkadarkorkakbiryaratıkgelmemiştirbudünyaya.Deliklidemirigörünce,birdeliklidemirdekendialmayıakıletmemiş,dağlardankaçmıştırkoçKöroğlu.Neden?Korkaklığından.YaşlıolmasaydıkaçarmıydıKöroğlu?""Kaçmazdı...""İştebununiçinKeklikoğlubirdahaburayagelemez.Ölünceonunölüsünüburayabengetireceğim.Banainanıyor.""Sana nedense herkes inanır. Herkes senin Keklikoğlunuöldürdüğünü söylüyor ya, gene de sana güvenmedenedemiyorlar,sanakıyamıyorlar.""Keklikoğlununölmediğinibiliyorlarda...""Birresimcibulsan...""KonağınresminiçektiripKeklikoğlunagöndersem,diyorsun.İyibirakıl.BoşunaİnceMemedolmazkiadam...""Ne yaptım da İnce Memed oldum? İşte buna da akıl sırermiyorki...Köroğludabenimgibiydiherhal.""Tıpkıseningibi...""İşeyaramaz...Boşyere...""Bak,"dediÜmmet,"sanabirşeydeyimdebeniiyidinle...Bumillet sana İnceMemeddemişse, bundabir şey vardır, sendebir şey bulmuştur. Millet, insanı herkesten iyi anlar, dünyakurulduğundan bu yana insanoğlu insanoğlunu tartmıştır.İnsanoğlu,insanoğlunubildiğikadarhiçbirşeyibilmez.""Benimaklımermiyor.""Ersin.""Osenininsanoğlunvarya,ençokdainsandayanlışyapıyor.""Ençokdainsanıtanıyor.Keklikoğlugeldidebukadarinsaniçindebeninasılbuldu?Biliyordukidünyadünyayageçse,benbu konağı yaptırırım, onun da ölüsünü şu kayalığa gömerim.Başucunadayabangüllerinidikerim.Hemdekaragözlünergis,hemdemorsaçaklısümbül..."Kuzu kızartması sabaha karşı ancak yetişti. Bir güzelkarınlarını, hiç konuşmadan doyurdular. Kasımla Temir,
Memedingözünebaktılar,uykusuzluktanölüyorlardı."Sizgidinuyuyun,bizÜmmetkardaşımlanöbetibekleriz."Ötekiler kalktılar, Sarı Ümmet onları götürdü yataklarınayatırıpgeldi."Şimdi söyle bana, elinde güvenilecek eşkıyaların var mı,yiğit,yürekli,becerikli...""Var.""Kim?""Sinemoğluçetesi."Memedgüldü."Neyegüldün?""Sinemoğludahaçocuk.""GençOsmandaçocuktu.Sendeçocuksun.""Anladım,anladım,"dediMemed."Sanada...EvvelAllaha,sonradasanatapıyor.Çokkonuştumonunla.Söylebakalımneişineyarayacak?""Kasabayıbasacak.""Nasıl?""Karşı tepeye,bağlaragelecek,mitralyozunbaşınaoturacak,kasabayıtaradıktansonrasabahakarşıdağlaraçekilecek.""Senşudüşündüklerinibaştansonaanlatsana."Memed ne düşünüyorsa, ne kurmuş, ne yapacaksa Ümmetetekertekeranlattı."Gitme Çukurovaya," diye ona yalvardı Ümmet. "Bu seferÇukurovadan sağ çıkamazsın. Çukurova kırk bin hayın gözolmuşsenibekliyor."Uzun uzun tartıştılar, Sarı Ümmet Memedi yolundançeviremedi,NuhdiyordaPeygamberdemiyordu."Yazıkolacak sanaMemed.Sen solukaldıkça fakir fıkaranınumudusun,istersenhiçbirşeyyapma.Seneşkıyalığıbırakacakcinsten bir insan değilsin, buna hiç umutlanma. Sen içindebaşkaldırmakurduyladoğmuşsun,başkatürlüyapamazsın.""Ölmek istemiyorum," dedi Memed, "kurşunlardan gitmekistemiyorum.""Kurşunlardan gitmek senin yazgın. O parmağındaki yüzüğüsananiçinverdiAnacıkSultan,biliyormusun?"Gün doğarken konaktan çıkmışlar, gelmişler Keklikoğlunun
çınarınınaltındakikayalığatünemişoturmuşlardı.Suyundibinebütün çakıltaşlarım tek tek gösteren bir ışık çökmüştütanyerleriışırışımaz."Kendikendiniyenemeyeceğinibildiğiniçin."Ümmetin bu sözlerine bir yandan kızmış görünüyor, biryandandaiçiniçin,kendibilefarkındaolmadanseviniyordu."DemekTopalAli,MollaDuranEfendininyanınagirdi?""Görme Topal Aliyi! Adana Valisi gibi lenger şapka başında.Bir de kırmızı kartal tüyü sokmuş lengerin kuşağının içine.Topal ayakta çizmeler... Geçenlerde bir al Arap ata binmiş,kucağındaAlamanfilintası...Odadelirmiş.""Neolmuşdadelirmiş?""MurtazaAğayıöldüreceğimdiyordabaşkabirşeydemiyor.""Asıl yüreğinde kurt olan insan odur işte. Onun yüreğindekikurtyırtıcıbirkaplankadardır.Buncayılbudüzene,bugidişe,bunca kötülüğe, zulme nasıl dayandı bu adam, şaşıyorum.Demekkibuadamdakırkaslanyüreğivarmış.""Onudaistiyormusun?""Onunaklıolmazsa,işteozamanÇukurovadançıkamamben.""Başkaadamgerekmisana?""SağolÜmmetkardaş,bizüçümüzyeteriz."İki gün içinde Ümmetin adamları Sinemoğlunu buldulargetirdiler. Altı kişiydiler. Altısı da aynı yaşta, gepgençgösteriyorlardı. Sinemoğlu Memedi görünce hemen önündeniyazagelipelinialdı,üçkereöptüktensonraalnınagötürdü.Ötekilerdeonungibiyaptılar.Karşıyageçipdizüstüoturdular,ellerinidekucaklarınaaldılar.Karşıdan,doruğunagünvurmuşgörkemlibirdağabakargibibakıyorlardıona,hayran.SarıÜmmet,buaradaSinemoğluçetesinianlatmıştıMemede.Çetedeki eşkıyaları ona teker teker söylemişti. Şaşılacak iş,hepsinin de macerası aynıydı, bütün bu dağların, ovanıninsanlarının damacerası aynıydı. Öyleyse, niçin yalnız bu altıkişi çıkmıştı dağa? Onların içindeki kurt daha mı başka birkurttuki...Sinemoğlunun dedesi savaşa gitmiş dönmemişti.Söylediklerine göre dedesinin babası, onun da babası savaşagitmişlergelmemişlerdi.Dedesi,babası,üçamcası,yedidayısı
da savaşta Arabistan çölünde, Yunan Savaşında kalmıştı.Çetedeki ötekidelikanlılarınbabaları, dedeleride savaşlardandönmemişlerdi. Bunların altısı da, askerlik zamanları gelincekafa kafaya vermişler, düşünmüşler taşınmışlar dağaçıkmışlardı."Birafçıkarsainecekmisiniz?""İnmeyeceğiz.""Ölünceye kadar savaş içinde olacaksınız, savaştan korkupaskeregitmedinizya...""Eşkıyalıksavaştaniyidir.""Kim bilir," dedi Memed. Sonra da gözlerine o çelikışıltısındaki ışıkgeldiçakıldı.Sapsarıgüneşlerbaşındadöndü,saçakladı,harmanladı. "Biryerbulsakkendimize,birportakalbahçesi, deniz kıyısında. Portakallar çiçek açmış, kokularıinsanın başını döndüren... Siz hiç portakal bahçesi gördünüzmü?"Sinemoğluellerinigösterdi,elleritırmıkiçindeydi."Bak ellerime, portakal bahçelerinde ırgatlık edenin elleriböyle olur. Ben yedi yaşımdan bu yana Dörtyolda portakaltopladım.""Şimdibüyükbirbahçemizolsa,odaçiçekaçsa,güzelkoksa,sizgeneinmezmisinizdüze?""İnmeyiz."Akşamüstü al atının üstünde Topal Ali geldi. Memed onu)görünce gülmeye başladı. Topal attan indi geldi Memedi,Ümmeti kucakladı, o, iki kat olmuş daha Topal Aliye bakıpbakıpgülüyordu.TopalAlikızmışgibiyaptı,kaşlarınıçattı:"NeyegülüyorsunoğlumsümüklüMemed,biraçıkyerimimigördün?""Yok yok... Şu lenger şapkasına bakın şunun... Lenger,lenger..."Memed gülmekten neredeyse boğulacaktı. Sinemoğlu,KasımlaTemir,Ümmet,ötekieşkıyalardaMemedekatılmışlar,onlardagülüyorlardı."Nevarkioğlumbulengerdebukadargülecek?""ÇıkarşunuAli."
"Çıkarmam oğlum, senin gibi görgüsüz bir eşkıya parçasıAğaların,Beylerin,hemdePaşalarıngiydiğilengerdenneanlar.Senbiliyormusunkibutüylülenger,seningibibirköylününüçkanıpahasınadır."Topal Ali lengerini çıkardı, kırmızı kartal tüyünü okşadı,tozunu almak için fiskeledikten sonra şöyle usturuplu başınageçirdi."ŞimdianladınmıoğlumMemedbulengernasılgiyilirmiş?""Anladım,"dediMemed.Üç eski arkadaş sarmaş dolaş oldular. Topal onlara sabahakadar kasabayı, onların korkularını, Murtaza Ağayla arasındageçenleri anlattı. O anlattıkça Memed gülüyordu. Karnı,kasıklarıgülmektenağrıyordu."Öldürdünbenigülmekten,beniAlikardaş.""Yarın Faruk Yüzbaşıyla karşılaşırsan böyle gülmeyiunutursun.""Unutmam.""Ben Murtazayı öldürüp de dağa çıkınca sen gülmeyi iyiceunutursun.""Senbunubanayapmazsın.SenÇukurovadaolmazsanbenneyaparım?""Sen ne yaparsan yap, ben kendi elimle öldüreceğimMurtazayı.""Senonuöldürmeden,yaonubenöldürürsem?"Alinin gözleri yuvalarından fırladı, dudakları titredi,yumruklarınısıktı:"Bütünohakaretleriseniniçinyuttum.Murtazayısenbendenönce öldürürsen, Kuran üstüne, Allahın adı üstüne antveriyorumkibendeseniöldürürüm...""AboooovAli!"dediMemed,TopalAliyihiçböylegörmemişti,"buneöfke
böyle!"TopalAliMemediüzdüğünüanladı:"KusurakalmaMemedim,"dedi. "Biliyorsunsennedersenoolur ya, böyle aşağılık bir adamın bu dünyada bir damla suiçmesi,birlokmaekmekbileyemesiharam.Bizimşudünyamıznekadarkötüolursaolsun,böylebiradamınyaşamasınalayıkbirdünyadeğil."
"Ali Ağam," diye boynunu kıvırdı Memed, "şu dünyaya kimbilirnekötü,nealçak, tanıyıncanekadarutanacağımız insangelmiştir,kimbilir?""Bunun gibisi gelmemiştir," diye kestirdi attı Topal Ali. "Benonukendielimleöldüreceğim.""Öldür,"diyegüldüMemed.Sabahleyin atınabinenTopalAli kaykılarak, lengerin tozunufiskeleyerekyoladüştü.OgözükmezoluncayakadardaMemedonunarkasındangüldü."BizeüçatgerekÜmmet.""Ohhooo,attançoknevarkonakta...""Nedenokadarçokatınvar?""OKürtpaşasıvarya...""Var...""OUrfalıymış,söyledimya...""Söyledin.""Urfanınküheylanlarıdünyanıngüzelatları.""Bunuherkesbiliyor.""OKürtPaşasınındaUrfadatavlatavlaArapatlarıvarmış.""SenbuatlarıUrfadanmıgetirdin?""Ayotuz,haftayedi,birhafta,biraygeçmiyorkiKeklikoğlubir at göndermesin, bir kaçakçıyla, bir Kürt eşkıya, birseyisle...""Çokmuatvarahırda?""Say sayabildiğin kadar. Hepsi de eyerli, her bir eyerin,dizginin,üzenginindeğeribelkideyüzaltın.""İnşallah Keklikoğlu korkusunu yener de gelir görür bütünbunları...""İnşallah,"dediSarıÜmmet.Gün kavuşurken atları çektiler, bindiler. Sarı Ümmet herbirisine de birer sırmalı Kabartay Çerkesi işi yamçı verdi,silahlarıgörünmesindiye."Siz gidin, ben de arkanızdan geliyorum. Ben de silahlıineceğimkasabaya."O gece sabaha kadar at sürdüler ya Vayvay köyüneulaşamadılar. Gün burnuna Azaplının altındaki büklüğevardılar, atları sazların, kamışların içine çekip geceyi orada
beklediler.Memed sabırsızlanıyor, hemendışarı çıkıpVayvayagitmek istiyordu. Uzaktaki yoldan at arabalarının seslerigeliyordu.Soğukbirpoyrazesiyor,büklüktekikamışlarıgüneyedoğru yatırıyordu. Ova bir tuhaf hışıltı içindeydi. Poyrazınönüne düşmüş kuşlar hızla Akdeniz üstüne, kanatlarısavrularak akıp gidiyorlardı. Çürümüş ot, kök, yaprak, çiçekkokusu ortalığı almıştı. Anavarzanın üstündeki bulut orayaçakılmış gibi kıpırdamadan duruyordu. Memed gözlerinikapatmış, yöresindeki dünyayı unutmuştu. Delice koyaktakiçiçek açmış nar ağaçları al bir bulut gibi yukarıya, dağındoruğuna yukarı ağıp gidiyordu. Kıpkırmızı bir yol oradanburaya kadar bütün ovayı kuşatıyordu. Kıpkırmızı bir kuş,gözleri de bir köz gibi yanarak büklüğün üstünde kanatlarıyalazlayarakdolanıyordu.Sararmışbaşaklar, ikindiüstüyeliylesırtları ışılayarak, altın sarısında şavklanarak doğudan yanayatıyorlardı. Seyranın güneş yanığı yüzü, saçları buğday, acıçiçek, gün ışığı kokuyordu. Sıcak toprakta onu deli eden birkokuvardı.Sarıgüzyaprağı, yağmur sonu toprağıkokuyorduSeyranın bedeni. Islak, sıcak... Memed durmadan bataklıktandışarıya kayıyor,Vayvay köyünden yanabakıyor, açılmış genişburun delikleriyle havayı kokluyordu. Her yer Seyranın günışığıkokusuylakavrulmuşkokuyordu.Seyranınkokusukayaya,kanadı yaralı alıcı kuşa, çalıların dibindeki menekşeye, dibiçakıltaşlı,kıyılarıyarpuzlupınarasinmişti.Kasımda,TemirdeSeyrankokuyorlardı.Memedsonundadayanamadı:"Atlarıçözünarkadaşlar,"dedi,"gidiyoruz."Kasımçokdeneylerdengeçmişbirkişiydi,Memedianlıyordu."Gidelim,"diyeayağakalktı.Memedçoktanatabinmişbüklüğüdışarıçıkmıştıbile.Doludizginköyegirdiler.KocaOsmanbirtürlügözlerineinanamıyor,kapısınınönündedurmuşbuüç atlıya yaklaşıp yaklaşıp bakıyor, tanıyamıyordu.Atlar,atlarınkoşumları,binicilerionabirşeylerianımsatıyorduama,ogidiyorgeliyor,bakıyor,birtürlüçıkaramıyordu."OsmanEmmi,OsmanEmmibenimben,Memed.""İnceMemedşahinim!"diyeonakoştuKocaOsman,gittiatın
dizginine sarıldı. Öylesine heyecanlanmıştı ki ata tutunmasayere yuvarlanacaktı. Memed attan inip onu kucakladı evegötürdü.KamerAnakapıdadurmuşonlarıbekliyordu."Sizdeininyavrular."KasımlaTemirdeindi.Bir anda avluyu bir köylü kalabalığı doldurdu. Atları tavlayaçektiler. Memedin köye girdiğini, daha o doludizgin gelirkengörmüşSeyrandakoşarakKocaOsmanınevinegeliyordu.Çoköfkelenmiş, korkusundan yüreği ağzına gelmişti. Bu ahmakadam ölümünü arıyordu. Dalgündüz, hem de atlı... Bu köyihbarcı doluydu. Vay akılsız Memed vay, bir bulup da biryitirdiğim...OgelinceyekadarKocaOsmanınbüyükavlusuağzınakadarinsanla dolmuştu. Bir yandan da duyan geliyordu, duyangeliyordu. Seyran geldi, kalabalığı yardı, kapının ağzındadurdu.Sapsarıkesilmiştepedentırnağatitriyordu.Memed onu görünce bir hoş oldu, yerinden kıpırdayamadı.Seyrandan baş döndürücü bir koku fışkırıyor, bütün dünyayıdolduruyordu. Memedin gözü karardı, sendeledi, Seyranadoğruyürüdü."KendiniöldürtmeyemigeldinMemed?"Seyranınsesisert,soğuktu.Memed kendine geldi. Ona yaklaştı, kucaklamak istedi.Seyranonunelinisilkelediattı."Buralarda candarmalar cirit atıyor, Çukurova ağzına kadaraskerlen doldu. Her çalı, her böcek, her ağaç, her kuş daihbarcıoldu.Senkendiniöldürtmeyemigeldin?"Memedkonuşamıyordu."Binatınahemençekildağlara."Seyranbirkayaparçasıgibiydi,gözlerikıvılcımlanmış."Benseninleevlenmeyegeldimbugün.""Ben böyle, senin gibi kanına susamışlarla evlenemem. Binatınadahemençekilgit!""Seyran!""Konuşma benimle. Ben böyle ne oldum delisi olanlarlakonuşamam. Bir de İnce Memed olacak! Söyleyin bana eymillet.İnceMemedgibisiböyledebirişyaparmı?"
Arkasınadöndü,kalabalığıyardıçıktı,evineyollandı.Öylesineçabuk, öfkeli, kendinden geçmiş homurdanarak yürüyordu ki,babası,kardeşleriardındanyetişemiyorlardı.Konaklarının avlusunda babası Seyranın kolundan tuttu,kardeşlerideyetişti."Neoldu,nevarkızım,Seyran?""Onuöldüreceklerbaba.""Kimöldürecekkızım?""Yüzbaşı,candarmalar...Onlarüçkişi,candarmalarbinkişiler.Baba, gönder onu dağlara. Kurban olayım baba. Şimdi, onugörenFeleksizFazlıkasabayayetişmiştirbile.Yetişoraya,onukurtar baba. Bu ovanın yüzünde İnce Memed değil, kuş olsakurtulamaz candarmaların elinden.Köylüler de candarmalarlabirolurlar,baktılarkiİnceMemednaçar,yalnızkalmış.""FeleksizFazlıyıbulun."Seyranınkardeşleribirandaköyüniçinedaldılar."FeleksizFazlı...""FeleksizFazlı!""Şimdigördüm,azönceşuevinduldasındaydı.""ŞaşkınşaşkınİnceMemedebakıyordu.""Gözlerinidikmiş.""FeleksizFazlı,FeleksizFazlı..."Köylüler dağıldılar, herkes Feleksiz Fazlıyı arıyordu. Birazsonra Feleksiz Fazlının bir ata binmiş, kasaba yolunu tutmuşolduğuhaberigeldi.KocaOsman:"Yetişin, yakalayın onu. Altındaki atını vurun, olmazsakendisini de vurun. O kasabaya yetişirse biz Memedikurtaramayız."BoynuuzunMuhtarSeyfali:"Muslu,senkoş,binbiratasengit.FeleksizFazlısanateslim.Yanınakaçkişialırsanal!Amaokasabayavaramasın.""Seyranınkardeşlerideyolaçıkmışlar.""OnlaryakalarlarFeleksizi.""Öldürsünler," diye gürlüyordu Koca Osman. "Onu öldürüpölüsünüAkçasazagömsünler.""KimbuFeleksiz?"diye çırpınıyordu İnceMemed. "Niçinbu
kadartelaşlandınız?"Ona kimse karşılık vermiyor, herkes Feleksiz Fazlıylauğraşıyordu.EnsonundaboynuuzunMuhtarSeyfali:"Bu," dedi, "Memedim, bu Feleksiz Fazlı öksüz, Yüzbaşınınadamı. Sen gittikten sonra gece gündüz Seyranı gözlüyordu.Nereye gitse, ne yapsa gölge gibi onun ardındaydı. Şimdi deseni görünce, Yüzbaşının ona verdiği ata binmiş, doludizginsürmüşgitmiş,telaşbu!""Seyranbunamıkızdı?""Neye kızacak ya," diye çıkıştı Kamer Ana. "Senin ölümhaberin geldi de, o az daha kendini öldürüyordu. O kocakonakta sabahlara kadar çığrıştı. Sonra da, ölenin senolmadığınıgörüncesevincindenuçtu.Bütündünyada,göktekikuşlar, sudaki balıklar, yerdeki karıncalar, çöllerin cerenleri,dağların kartalları kurtları, ağaçlar da, sular da onunla biledörtdöndülersevinçlerinden."Gökteki yıldızlar, çiçekler, ay, güneş sevinç açtılar, sevinçtenışıksaldılar.Bütündünyagülüyordu.Şuovanıntekmilinsanlarıda katıldılar sevincine Seyranın. Senin ölmediğini öğreninceova, bebeler bile ağıtlarını kestiler, sevinç mırıltılarıkoyverdiler."Seyrankorkuyor.""Banabirşeyolmaz.Bak!"Parmağındakiyüzüğügösterdi."Bune?""KırkgözOcağınınmührübu,tılsımlımühür.Anladınmı''"Seyranbunubilmiyor.""BunuAnacıkSultanverdibana.Bundansonra...""Anladım,"diyesevindiKamerAna."Sanakurşungeçmez."Bu sırada Seyranın amcası içeriye girdi. Geniş omuzlu,kurumuş yüzlü, ak sakallı, güzel giyinmiş, yanağında bir yaraizi,sertbakışlıbiradamdı."Bizimçocuklaronukasabayavarmadanyakalarlar."Memed sevindi. Bu iri, güvenli, güleç yüzlü adamı çoksevmişti.KasımlaTemire:"Sizdışardanöbetedurun,kalabalığadasöyleyindağılsınlar.
BenimAğalarlakonuşacaklarımvar.Şöyleodayabuyurun."ÖndeSeyranınamcası,arkadaSeyfali,Hüsam,ötekiköylülerodayagirdiler.MemedKocaOsmana:"Emmi,senkal,"dedi.KocaOsmankaldı."Şimdi biz içeriye girince sen, Allahın emri Peygamberinkavliyle Seyranı amcasından bana isteyeceksin. Köyde imamvarmı?""Var.""OndansonradaSeyranagidilecek,nikahoradakıyılacak.""Bu çok güzel," diye sevinçle şakıdı Koca Osman. Hemeniçeriyegirdi,kızıistedi."Verdim gitti," dedi Seyranın amcası. "Onları Allah yazmışbiribirine.Benimelimdennegelirki..."Hüsam imama koştu, Seyfali, Koca Osman tanık oldular.Seyran, önde imamı, arkadaMemedi, Koca Osmanı, Seyfaliyigörünce her şeyi anladı ya öfkesi geçmedi, sertleştikçekorkuyor,korktukçasertleşiyordu.Kısa bir sürede nikahı kıydılar, Memedle Seyranı odadabıraktılar çıktılar. Az sonra Koca Osmanın avlusunda davullardövülmeye,zurnalarötmeye,halaylarçekilmeyebaşladı.Memed, çekinerek, ağır ağır, ortada taş gibi donup kalmışSeyranayaklaştı,gülümsedi,ötekiöylebuzgibiduruyordu."Seyran,"dedi.TaşkesilmişSeyranınkirpikleribileoynamadı.Memedonukucakladı,sıktı,öptü,Seyranbirağaçkütüğügibicansız,bütünkanı çekilmiş,ayaktaölmüştüsanki. "Seyranneoluyor?"Seyrandurumunuhiçbozmadı."EtmeSeyran..."Uzaktan, davulun sesinin altından, Akçasazdan birtakımseslergeliyordu."ÖlümüsünSeyran?"Memeduğraştı,yalvardıyakardı,Seyranıninadınıkıramadı."Öldürdün beni Seyran. Bir şey, bir söz söyle bana." Seyrankocaman,küsmüşgözlerinişaşkın,sevgidoluonunyüzünediktibirsüre,gözlerininiçinebaktı:
"Bin atına git Memed," dedi. "Sen ölürsen ben yaşayamam.Sengit,bensenineredeysentezgündebulurum.Binatına!"SesiokadarhüzünlüydükiMemediyürektenyaraladı."HemengidiyorumSeyran,"dedi."Şuanda."Kucaklaştılar.Seyranonuyanağından,incitmektenkorkarmışgibiusulcanaöptü.Memedmerdivenleribirer ikişerkoşarcasına indi.Seyrandaonuizledi."Haydiyinarkadaşlar,gidelim."KocaOsmanonuyakaladı:"Olmaz,"dedikesinbirsesle."Düğünyemeğimizdenyemedensenibiryeregöndermem.İşteasıluğursuzlukbundangelir."MemedgülerekSeyranıgösterdi.KocaOsman:"Kız,"dediyumuşacık,"neistiyorsunbenimşahinimden?İnceMemed benim şahinim. Herkes seni öldü sandı da..." EliniMemedinomuzunakoydu:"SöyleSeyran,yalanmı,ben,benimşahinim ölmez, dedim. Söyle, söyle yalan mı?" Sonra gittiSeyranıkucakladı:"Ulan,"dedi,"ulankız,adınızSeyrandaolsaavrat milleti değil misiniz, bak kızım Seyran, Feleksiz Fazlıkasabaya yetişse bile, haydi yetişti diyelim, candarmahazırlanacak da, buraya yetişecek de... Sen deli misin kızım,bırakdaşahinimyemeğini,hemdedüğünyemeğinirahatrahatyesin. Ona düğün yahnisini Kamer Anası pişirdi." SağınaSeyranı, soluna Memedi aldı. Ak sakalları sevinç içindegülüyordu."Budüğünüçgünüçgecesürecek,senşimdiçekipgitsende...Senkimsesiz, öksüzbir çocukdeğilsin, seninevinvar,KocaOsmangibibabanvar.Şuovadakimvarsa,yarındantezi yok okuntu gönderilecek, pehlivanlara, aşıklara,halaycılara...""SağolEmmi..."Odaya geçtiler. Seyran kapıda kaldı. Bir süreMemedi, onungüzelliğini hayran seyrettikten sonra ayrıldı, alacakaranlıktaköyün yöresinde dönmeye başladı. Keskin kulakları en küçükbir sesi, bir çıtırtıyı kaçırmıyordu. Feleksiz Fazlıyı aramayaçıkanlarbirtürlüdahadönmemişlerdi.Biryandanevlendiğine,Memedincanınıdagözealıponageldiğineseviniyor,içindeılıkılık kaynayan, aydınlık bir su gibi içine çöken bir sevgi, biryandadaonulmazbirkorku...ŞimdielindeolsadaMemedibir
kuşyapıversedeonuhavayaatıverseydi.Allahım,diyekollarınıgöğeaçtı.Gökteyıldızlarüstüsteydivesevinçiçindekiyıldızlargünvurmuş,balkıyansarıbirekin tarlasıgibidalgalanıyordu.Allahım,senkoruMemedimi.Kasabaya doğru yürüyor, dereye gelince geriye dönüyor,kulağınıyeredayayıpuzaklardanseslerdinliyordu.Topraktan,uğuldayan, patlayan bataklık seslerinden başka hiçbir sesalamayıncadayüreğinebirgüvengeliyordu.Vedüşünüyordu,bundansonrabütünyaşamıhepböylegeçecek,birömürboyu,ya da İnce Memed de vurulana kadar eli yüreğinin üstündeolacaktı.Memedinelindebiryüzükgörmüştü,üstündeyazılarolan o eski yüzüklerden birisine benziyordu. O koruyucuyüzüklerden...Heyecanlandı.Amaşimdinasılgiderde,okadaradamın içinde ona, Memed, bu parmağındaki yüzük ne, diyesorabilirdi.Köye doğru koştu, Koca Osmanın avlusuna geldi, Kasımıbuldu,buadamıgözütutmuştu:"BenSeyranım,"dedi."Bildimbacım.""İçeriye gir de, onun kulağına, kimse duymasın, benim onuburadabeklediğimisöyle."KasımıniçeriyegirmesiyleMemedlebirlikteçıkmasıbiroldu."Seyran...""Daha bir gözükür yok ortalıkta. Ben yolları gözlüyorum.Kasım, Temir kardaş da burada. Sana bir şey soracaktım da,onuniçin..."Sesisıkılgan,utangaçtı."SorSeyran...""Hanidememoki..."Kekeledi.Memedgüldü:"Bendenmiutanıyorsun?""Hanidedimki...""Ne dedin Seyran, Seyran, Seyran," diye Memed onukucakladı. O yanık güneş, ışık, ekin, ot, insan kokusunu içineçekti.Başıdöndü.İçisevgidendoldutaştı."Hani...Oparmağındaki...""Yüzük mü? Onu işte benim yaralarımı sağaltan Kırkgöz
OcağınınpiriAnacıkSultanverdi.Buyüzüğüyalnızocağınsoyutakabilirmiş, ilk olarak ben takıyorum... Ölümden, kurşundan,hastalıklardan,yıldırımdan...""BiliyorumMemed.Senvargityoluna.Yolunaçıkolsun,Allahseni sonuna kadar gönendirsin. Seni tez günde arayıpbulacağım. Artık senin üstünde bu yüzük varken hiçkorkmuyorum.""Korkma," dedi Memed. "Bak sana bir şey söyleyim mi, birAbdi ölünce yerine Kel Hamza gelir, o ölünce yerine, on KelHamza... Ali Safa ölünce, yüz Ali Safa gelir... Öyleyse benimçabamniye?""Niye," diye sordu Seyran.Memedin bu kadar konuştuğunugörmemişti. Herhalde çok önemli bir şey söyleyecekti, durupdururken,geceninyarısındaböylesorularsorduğunagöre.Avlunun ortasında büyük ateş yanıyor, ateşin yöresindedelikanlılareski,ağırbirhalayçekiyorlardı,durgunbirsugibidingin."İnceMemedölünce..."Sesiışıkgibiçınlıyordu."Allahgöstermesin.""İnce Memed ölünce on bin, yüz bin, yüz yüz bin, bin bin,milyon İnce Memed gelecek. Neden ki dersen fakir fıkaralarçokluk,zenginlerazlık...Sonundatükenecekler.""Anladım," diye onu kucakladı Seyran. "Bir iyice anladım.Sonundakırılakırıla soyları tükenecek.Sen şimdigir içerideyemeğiniye...Kaçgündüraçsın,kimbilir."Memed içeriye girdi, Seyran da köyün yakınındaki tepeyeyollandı.Tepeokadaryüksekdeğildiyagenedetepesayılırdı.Birdenanımsadıkiçalınandavullar,bukurulandüğünonunlaİnceMemediçin...Tepeyeçıkıyor,iniyor,çalmandavullahalaydanhalayageçişinidinliyor, yanan ocağın durmadan ölçerilişini izliyor, düğününüdüşünüyor,AnacıkSultanınyüzüğünüaklındançıkarmıyor,amagene de korkudan kurtulamıyordu. Şu adam, şuradan, başınabirhalgelmedenkurtulsagitsediyeTanrıyayalvarıyordu.Ama İnce Memedin bütün yaşamı böyle, bugünkü gibigeçmeyecek miydi, buna can mı dayanırdı. Derin, kaygan,umutsuz bir karanlığın içine yuvarlandı. Dayanamayıp ıslak
toprağaoturdu,ardındandabaşınıelleriarasınaaldı.Sonra birden kendine geldi. "Orospuya bak," dedi gülerekkendi kendine. "Şu korkak, ahmak orospuya bak... Hep böylekorkacakmış.Oğlannededi,hiçanlamadınmı,heyahmakkafaSeyran, sümüklü, Ağalar az, fıkaralar çok... Kırıla kırılatükenecekler.Dünyakurulduğundanbuyanaberikilerkırıldılar,kırıldılartükenmediler.Buseferdeötekiler..."Koca Osmanın avlusuna geldiğinde gençleri yeni bir halayadurmuş buldu. Köyün kızları, gelinleri, kadınları da en güzelbayramlık, düğünlük giyitlerini giymişler, takmışlartakıştırmışlar birer bahar çiçeği gibi açmışlardı. Seyranıaralarına aldılar, geniş sofalı bir eve götürdüler, eski, sevinçligüzel türkülerine başladılar. Bunun bir oyun değil, gerçek birdüğünolduğunudahayenianlamışlardı.AzbirsüredeSeyranaçokgüzelbirgelinbaşıyaptılar.GeceyarısınadoğruydukidoludizgingelenatlıKocaOsmanınavlusunda,yananateşinyanındadurupatındanatladı,koşarakiçeriye girdi, onun telaşını gören davulcular da seslerinikestilerbeklemeyebaşladılar."Kasabanın altında, köprüye bir sigara içimlik yerde ulaştımFeleksizFazlıya.Atınıdoludizginsürüyordu.Birkurşundaatınıvurdum.Atdevrildi.Atdevrildiğiyerevardım.BaktımkiFazlıyok. Onu aramaya başladım oralarda, çalıların içinde,kamışlarınköklerinde,ağaçlarınüstlerinde.Benonuaramaktaolayım, bir baktım, köprüde bir kalabalık. Bir baktım,candarmalar. Bir baktım, başlarında Yüzbaşı Faruk, yanındaTeğmen Habip, Kertiş Ali, Feleksiz Fazlı... Ben de atıdoldurdum,burayayetiştim."Memed, soğukkanlı, hiçbir şey olmamış gibi ayağa kalktı,gülümsüyordu:"Buiyioldu,"dedi,oradakileritekertekerkucakladı,dışarıyaçıktı, halay çekenlerin yanına vardı. "Sağ olun çocuklar, negüzeldehalayçekiyordunuz,nedendurdunuz?"Davullarhemençalmayabaşladı.Seyranı sordu, yol gösterdiler, gelin başlı Seyranı görüncegözleridoldu:"SağlıcaklakalSeyran,"dedi.
"Selametlegit."Aşağıyoldan,Amberarkınınoradankasabayadoğruçıktılar.Kabaağacın altında yanında atı, sigaranın birisini söndürüpbirisiniyakıyorduTopalAli.Memed:"Kasım bak," dedi, "orada, o ağacın altındaki ipiliyen ağaraTopalAlinin.""Nebiliyordukibizimgeleceğimizi?""Bilsede,bilmesedeobekler."Birazsonraağacınyanındaatlarınınbaşınıçektiler."SelamünaleykümTopalAğa."TopalAlininkarartısıonlaradoğrubirkaçadımattı."MemedAğa,buyurun,ininbakalım,bircıgaramızıiçin.""İçeniseveriz,"dediKasım."İçeniseveriz,"dediTemir."Sar bir tane okkalı," diye güldü Memed. "Biliyor musun Topal Ağa, ben
evlendim.""Biliyorum.Allahbiryastıktakocatsın."DüğünvarVayvayköyünde.""Biliyorum.Allahşenliğimizieksiketmesin.""FarukYüzbaşıdatakımtaklavatdüğünegidiyor.""Biliyorum.""SenindebilmediğinhiçbirşeyyokTopalAğa.Sinemoğlunealemde?""Allahgöstermesin,birbelao...Düngeceyarısındansabahakadar mitralyozu şu tepeye koydu, tıkırdattı. Kasabada hiçkimse, ne candarma, ne de Asım Çavuş burunlarını dışarıyaçıkaramadılar.Şimdi,azsonradabaşlar.""ÖyleyseFarukYüzbaşıonubıraktıdanasılgittiVayvaya?""Seni yakalayacak. Feleksiz Fazlı onun has adamı, büyükcasusu.Oihbarıyapıncaiştamamdemiştir.""Hocayıgördünmü?""Hocayı gördüm, çok sevindi, seni gözlerinden öpüyor.Nöbetçidetamam.Yobazoğlunagelince,benburadançıkmamdaçıkmamdiyor.""Desino,tüfeğinucunugörünce...ŞimdiseninleMollaDuranEfendinin evine gidiceğiz, ondan sonra da biz Ferhat Hocayıgidipalacağız.SarıÜmmetnerede?"
"Çarşıda... Görme onu sen. Şimdi o geçerken bütün çarşıayağakalkıponuselamlıyorlar.Ağalar,Beylerbileogeçerken,SarıÜmmetbirselamversindiyecanatıyorlar.""Demekişleryolunda.""Yolunda ya, sen benim Ağam Molla Duran Efendiyi neyapacaksın?""SenbenimAğamMurtazayaneyapacaksan...""Etme eyleme İnce Memed bunu bana. Kendime güzel, iyi,insanlıklıbirAğabulmuşum,onudasenelimdenalma.""Sen beni ona götür. Ama daha önceden senin elinibağlayacağım.""Bağlama," dedi Ali. "O cin gibi bir adam.Her şeyi, seninlebenim dostluğumuzu, kardaşlığımızı biliyor. O bizden birisi...Ağalara,Beylereöfkesindendelioluyor.""Dahaiyiya...Haydigidelimöyleyse.""Onabirkötülük...""HaydigidelimAli.""Durbreadam,şusigaranıbitir.""Bitmiyorki...Çokkaimsarmışsın."Üstüsteelindekisigarayıbirkaç kere çekti tüketmek için, sonra yere, uzaklara attı."Haydikalk..."Topal Ali kalkarken, karanlıkta bile lengerini fiskelemeyiunutmadı.Topal Ali yampiri yampiri merdivenleri çok hızlı çıktığındansoluksoluğakaldı."NeolduAli,nevar?""Biryanlışlık,uygunsuzlukyok.İnceMemedigetirdim.""Neee?""İnceMemedi."DuranEfendionukarşılamakiçinayağakalktı."Buyurun,buyurunİnceMemedevladım,bendesenigörmeyiçok arzu ediyordum. Seni gördüğüme çok sevindim. BenimPeygambersıfatlım,HazretiAliEfendimizin,Köroğludedemizinkılıcı oğlum, İnce Memedim, tüyü bitmedik yetimlerinintikamı...SeninkılıcınasuyuAllahvermiş,seninsırtınıHazretiHızır okşamıştır. Kılıcını nereye uzatırsan kesecek, meydanmuharebesinin ortasında kalsan sana kurşun değmeyecektir.
Buyurhelebuyur,birkahvemiziiçin."Bu yaşlı adam sevincinden dört kol bir çengiye dönmüş, neyapacağını, ne söyleyeceğini bilemiyor, İnce Memedinyöresindedönüpduruyordu."Öldürdün o dinsizi, öldürdün o Ali Safayı. İnşallah geriyekalanınıdaöldürürsün.Allahbundansonraneömrümkalmışsaalsınsanaversin.Otur,dinlenyavrum,açmısın,susuzmusun,burasıseninevin,babanın,kardaşınınevi..."Boyun damarları şişmiş, yüzündeki damarlar kıpkırmızıkesilmişti."Kahveler gelene kadar, sana bir sigara sarayım ki kokulu,kehribarbirtütünden..."Sigarayısararkengüldü:"ŞuTopalvarya,şuTopal,Allahbunungibibiradamıdüşmanbaşınavermesin.Dedimkiona,günlerdirdiyorumkiona,banaaçıldığı günden bu yana, ulan, diyorum, bizim İnce eşkıyaadamdır,dağdabeldeadamdır, onunarkasındabenimgibibiradam gerek. Git sor, paraya pula, silaha cephaneye, yatağa,adama bir ihtiyacı var mı, yerini bilmiyorum, diyor da Topalşeytanılainbaşkabirşeydemiyor.Kimseye,kendigözünebilegüvenmiyor.""SanaçokgüveniyorEfendi.""Şimdianladımgüvendiğini.""FerhatHocaişinidesanasöyledimi?""Söyledi.""DahanasılgüvensinsanaEfendi?""Güveniyor."Memedbaşınıönüneeğdi,birsüredaldıgitti.Aradabirbaşınıkaldırıp bir Kasıma, bir Temire bakıyor, sonra geri indiriyor,dalıpgidiyordu."SöyleMemedoğlum,birzorunmuvar,bendenbiristeğinmivar?"Memed başını kaldırıyor, bir onun yüzüne, bir Kasıma, birTemirebakıpgeriindiriyordu."Söylearkadaş içindekini, sıkılma,benibaba,ağabeybil.Neistersenbanaherşeyiaçıkaçıksöyle.Hiçbirbokayaramadımşu dünyada para biriktirmekten başka, her şey, bütün öfkem
içimdekaldı.ŞukasabaAğalarınabaktıkçakusacağımgeliyor,şu insan müsveddelerine, merhametsiz, yalancı, korkakcanavarlara...Gittikçebendeonlarabenziyor,onlargibihileci,belki onlardandabinbeter yalancı, ikiyüzlü, kendime, evime,çocuklarıma, dostlarıma, sana, Aliye bile ikiyüzlü oluyorum,onlargibi...Gözünüseveyim,bendenne istiyorsansöyle.Açıkkonuşbenimle.""Yörüklerin kışlaklarını ver onlara," diye sert, bıçak gibikonuştu İnce Memed. Sesinin böyle gür, keskin, buyurucuçıkmasındandautandı,başınıönüneeğdi."Veremem.""Vereceksin," diye öfkelendi İnce Memed. Molla Duranın"Veremem" diye sert çıkması işine yaradı. Artık o da ondandahasertolabilirdi."Kimseyemalımdan, tapulu toprağımdan, canımgitse de biravuç veremem. İki gözüm İnceMemedebile.Ben onları nasılkazandımsenbiliyormusun,bircaniçin,canımdankorkupdabentoprağımıbirisineverirmiyimsanıyorsunİnceMemed?""Durun," diye söze karıştı Topal Ali. "Ortada bir yanlışlıkolacak. İnce Memed senin tarlalarının tapusunu istemiyor,Yörüklergeneeskisigibikonsunlardaparavermesinler,diyor.Yörüklerçokfıkaradüştüler.Otopraklaronların...""Allahım,"diyegüldüMollaDuranEfendi. "Onlardandabençil çil altınları sayarak aldım. Söyle Yörükler gelsinlerotursunlar. Sen yaşadığın sürece, dağda da olsan, düzde deolsan, yatalak hasta da olsan onlardan otlakiye, toprak bastıparasıalmayacağım.""SensağolMollaDuranEfendi.""Sen de sağ ol İnce Memedim, oğlum, yiğidim. Allah senidağlarımızdan eksik etmesin. Bundan sonra ne ömrüm varsaAllahonubendenalsındasanaversin."ÖnceTopalAli, sonra eşkıyalar ayağakalktılar,MollaDuranEfendionlarıkonağınkapısınakadaruğurladı."Dinle beni İnce Memed, bu ovada her ne hacetiniz varsatarafımızdan görülecektir. Sizden de bu Molla Duran Efendihiçbir şey istemeyecektir.Bes,kimse tarafındanbensağ iken,topraklarımaelbilesürülemeyecektir.Canımıkoyarakaldığım
otopraklardabeniminsanlığımdır, İnceMemedliknasılsenininsanlığınsa... Allah yardımcınız olsun ve de kılıcınız keskin...FerhatHocayaselamsöyleyin."Ali o sırada, onlar Duran Efendiyle konuşurlarken kılığınıdeğiştirmişeskiköylüdonunagirmişti.Onlar ev aralıklarından hapisaneye doğru yürürlerken,tepeden de Sinemoğlunun cayırtısı başladı. Yalnızmitral yozutakırdatmakla yetinmiyorlar, beş mavzer de beş yerdendurmadanateşediyordukasabanınüstüne.Duvarın üstündeki nöbet yerindeki candarmanın yereyattığını, "parola, yasak,"dediğiniduydular.TopalAli bir kedigibi duvara tırmanıp nöbetçiyi mengene gibi elleriyle tuttu:"SusulanSivaslı,"dedi,"banaSinemoğluderler,kanını içerimsenin."KıymacanımaSinemoğlu!"TopalAlicandarmanıntüfeğininmekanizmasınıçıkardıaldı."Bunu hapisanenin kapısının yanına koyarım giderken. Kötübir şey yapmıyoruz, iftiraya uğramış Allahın adamı FerhatHocayıkurtarmayageldik,sananeoluyor?"Duvardankayarakaşağıyaindi."Açgardiyankapıyı."Gardiyankapıyıaçtı.Bu sefer yukardan, candarmakomutanlığındanetkili, bilinçlibirateşbaşladı.Altıyedikişikadarvardılar."Asım Çavuş," diye bağırdı Memed, "kasabayı kırk kişiylesardım. Faruk Yüzbaşıyı da Vayvaya gönderdim, kötü bir şeyyapmıyorum.SendebiliyordunFerhatHocaadamöldürmedi.O, karıncayı bile incitmez. Onu alıp götüreceğim, ne varbunda... Eğer kurşun sıkmayı sürdürürsen, şimdi seni de alırdağa götürürüm. Anamın ve hem de Hatçenin ruhu, KırkgözOcağının başı için söylüyorum ki, bilirsin beni, seni alırgötürürüm.SendekocaÇavuş,dostadüşmanarezilolursun."AsımÇavuşkurşunlarınıkesti.Gardiyan Ferhat Hocayla Yobazoğlunu içerden aldı getirdiİnceMemede teslim etti. "Sizi gördüğüme çok sevindim İnceMemed Bey. Sizi görmek beni saadete gark eyledi. HocaEfendiyekarşıhörmettekusuretmedikzannedersem.Kendileri
bizden zannedersem memnundurlar..." Eğildi Ferhat Hocanınelini öptü. "Güle güle Hocam, geçmiş olsun. Bakın, ne güzel,İnceMemedBeysizibihakkın tahliyeettiler.Bensize,burayadüştüğünüzden bu yana hiçbir suçunuz yok, kurtulacaksınızdemiyormuydum,kurtuldunuzişte,gözünüzaydın.BizdesizinsayenizdeİnceMemedBeyefendiyitanımış,görmüşolduk.Gülegüle efendim. Kusurumuz olmuşsa, biz kulunuzu bağışlayınızefendim..."
23FeleksizFazlıYüzbaşıyaşikayetediyordu."Ben bu köyde kalamam Yüzbaşım. Beni öldürmediler,dövmediler bile ya, öldürmekten beter ettiler, benimle köydehiç kimse konuşmuyor, kimse yüzüme bakmıyor, köyünköpekleribile.Anam,kardeşlerimbilebenimlekonuşmuyorlar.Kertiş Ali Onbaşımız, köyde dayaktan geçirmediği kimsebırakmamış, anamın bile kaburga kemiklerini kırmış. Köylüdayak yediğine, zulümlere, aşağılanmalara kızmamış dadüğünlerinin bozulmasına kızmış. Ben ne bileyim onun kimindüğünüolduğunu.Benkasabayakoşarkenköydedüğünmüğünyoktu. Sonra da öğrenemedim bu düğünün nereden çıktığını,kimse benimle konuşmuyor ki, kime sorayım da öğreneyim odüğünün nereden çıktığını? Ben İnce Memedi bilmez miyim,onusendende,kardaşımdanda,anamdandadahaiyitanırım.Şu gözlerimle gördüm. Köylü onu yitirdiyse suç benim miYüzbaşım?""Suç senin," diye gürledi Yüzbaşı. "Köylü seni bilmemeliydi.Öğrendiktensonra,sendeortadankayboluncaİnceMemeddekaçtı.Senbanabaşkaadamıgöndermeliydin.""AdambulamıyorumYüzbaşım.Hepsi,yedidenyetmişebütünköylüler,Çukurovalılarvehemdedağlılaronuermişeylemişlerdebastığıtoprağıöpüyorlar.Onungeldiğinisizehaberverdimdiyeanambilekonuşmuyorbenimle.BirşeyyapYüzbaşım,benoköydeyaşayamamartık.""Pekiyi,yerineadambuldunmu?""Bulamadım.""Köyegideceksin.""Gidemem.""Emrediyorum.""GidememYüzbaşım.İnceMemedbirdahaköyegelirseilkişibeniöldürmekolur.""Köyegelemezobirdaha.""GelirYüzbaşım.Ohiçbirşeydenkorkmaz.Hemgelir,hemdebeniöldürür.""Sen köye gideceksin, o kadar. Haydi çık şimdi, benim işimvar.Murtaza Ağaya git, sana para versin. Sen bugünden tezi
yok köye git ve benim emrimi bekle. Seyrandan da gözleriniayırma."Feleksiz Fazlı boynunu büktü ve yavaş yavaş Yüzbaşınınodasındançıktı."Söyle Asım Çavuş," diye masasından, palaskasınaparmaklarınısokmuşYüzbaşıkalktı."Söyle,bugecedegelecekmi o mitralyozlu eşkıya kasabayı kurşunlamaya?" "GelecekYüzbaşım.""İnceMemedmibuadam?""İnceMemedolamazYüzbaşım.Ociddibireşkıyadır.""Senseviyorsunonu,değilmi?""SeverimYüzbaşım.Odabenisever.""BiliyorumAsımÇavuş.Düşmanama...""Düşmanınyiğidinecankurban.""Bukimolabilir?""Oküçüklerden,namyapmakisteyenlerdenbirisiolabilir.İnceMemedondankasabayıbirgecebasmasınıistemişse...""O da meydanı boş bulup... Onu bu gece pusuya düşürelimde...Şuişibitirelim.KasabanıneşkıyalarcabasıldığıAnkaradabir duyulursa... Ferhat Hocayı, Yobazoğlunu da kaçırdı İnceMemed mahpusaneyi basarak, bu da duyulursa seninle benondansonraancakbirişgörebiliriz,odaBelediyeye,MuhacirMuradınyerineçöpçüyazılabiliriz.""Doğru Yüzbaşım, ben çarşıya insan içine çıkamaz oldum.Herkesbizimlealayediyorgibimegeliyor.""Alay ediyorlar.GörmedinmiVayvay köyünü, herkes bizimlealay ediyordu. Bunlar, bu köylüler bize ne kadar düşmanlarböyle... Korkuyorlar bizden. Sadece korkuyorlar. Bizi hiçsevmiyorlar.Eşkıyadandakorkuyorlaryabizihiç sevmiyorlar.Neyapacağızşimdi?""FerhatHocanınkaçması?"Kasaba hiç konuşmuyordu. Sanki hiçbir şey olmamıştı. Üçgecedir, eşkıyalar geliyorlar, kasabayı kurşunluyorlar, sabahakarşıda çekipgidiyorlardı.MurtazaAğabile telaşetmiyordu.İki gündür de ortalıkta yoktu. Yüzbaşı soruyor, adamlarçıkarmış araştırıyor, onu kimse bulamıyordu. Kaymakam da,Belediye Başkanı da sus pus olmuşlardı. Zülfü Beyinse ağzı
kulaklarındaydı. Emekli yargıçHüdai Beyin dilinin altında birşeyler vardı da söylemiyor, konuşmuyorlardı. İnce Memed,Molla Duran Efendinin evini basmış, onun adamı Topal Aliyiyakalamış,eliniayağınıbağlamış,öldürecekken,MollaDuranınyalvarması üstüne vazgeçmişti. Topal Ali de bu utanç vericiolaydansonraevdençıkmıyordu.OnurluadamdıTopalAli.İnceMemedgibibirçocuğunonuyakalamasıçokağırınagidiyordu.Böylebiradamınbuhaledüşmesi,aşağılanmasıonunbirazdaölümü demekti. Bundan sonra Molla Duran ona niçin işversindi."TopalAlibizebundansonrayardımedebilir,onuizsürmektekullanabiliriz,değilmiAsımÇavuş?""BenimbuadamıhiçgözümtutmadıYüzbaşım.Banabuadamher zamanel altındanbir şeyler çeviriyorgibigeldi. İki yüzlübiradam.YadaİnceMemeddençokkorkuyor.""Herkesbuadamdançokkorkuyor ya,benonukendi elimleöldüreceğim.""ŞevketYüzbaşıdaonunardındaymış."Yüzbaşıgüldü."Ardında,"dedi."Ohiçbirzamanbeniçekemedi,şimdideİnceMemedielimdenalacak.Bizonunla sınıf arkadaşıyız.Okadareşkıyatemizledi,yakaladıdahadoymuyor.""Bazıinsanlardoymaz,"dediAsımÇavuş."AğırCezaReisiylegörüşmeliyiz.""SertbiradamYüzbaşım...""Ferhat Hocanın hiçbir suçu yoktu ki... Biliyorsun Ademkayboldu gitti. Kim öldürdü Ademi biliyor muyuz? Belki deölmemiştir.BizsırfAliSafaBeyinhatırıiçinonutevkifettirdik.Adil bir mahkemenin onu beraat ettirmesi gerekti. O korkak,ağlayaninatçıadamınadıneydi?""Yobazoğlu.""Hah,o.Adamöldürebilirmi?""Öldüremez.""Öyleyseberaatetmelerigerek.""Adil bir mahkeme onları çoktan beraat ettirmeliydi, delilkifayetsizliğinden.""TaşkınHalilBeyin..."
"SizkendinizgidinAğırCezaReisine,herşeyianlatın.Kaçmışdeğilde,beraatetmişdebırakılmışgibi.""Eniyisibuya...YaFerhatHocadaeşkıyaolursa?""Onudasonradüşünürüz.""Birdebaşımızdaimam,eşkıyaimam!Biracayipiş."Akşamüstü candarmalar tam teçhizat hazırlandılar. Domuztepesindeki çalılıkta pusuya yatacaklar, bu gece kasabayıkurşunlamayageleneşkıyalarıpusuyadüşüreceklerdi."TopalAliyideyanımızaalalım.""Alalım Yüzbaşım. Onu bir de böyle deneyelim. Belki birfaydasıdokunur."Bir candarma gitti Topal Aliyi Molla Duran Efendininyanındanaldıgetirdi.OdayagirenTopalAli,elindelengerşapkası,çizmeleri,külotpantolonuylahazırolageçti.Yüzbaşıonaoturdemedendoğrudandoğruyasorunagirdi:"Şimdi, bu gece Asım Çavuşla pusuya yatacak kasabayıkurşunlamayageleneşkıyalarıyakalayacaksınız.Otur."Topal Ali yandaki boş sandalyaya ürkek, sağına solunabakınarak çöktü. Şapkasını dizlerine geçiriyor, ellerinibacaklarınınüstünekoyabilmekiçin,şapkabirtürlüdizlerindedurmuyor, düşüyordu. Asım Çavuş yerdeki şapkayı aldısonunda,duvardakiçiviyeastı."SağolÇavuşum."Çavuşun elindeki yara izi Alinin gözlerinden kaçmadı. İnceMemed onu demek ki bu elinden vurmuştu. Bu Asım Çavuşkadar akıllı, yürekli bir adamı görmedim, diye düşündü. BuÇavuşböylecandarmaolupsürüneceğineeşkıyaolmuşolsaydıeğer şu dağlarda İnceMemeddende daha çoknamverir, adıdilleredestanolur,bütünTürkiyeCumhuriyetinincandarmalarıbirarayagelseleronuyakalayamazlar,vuramazlardı."İnceMemedsanaçokkötülükettimi?""Etmedi. O beni öldürecek. O bana kötülük etmez. MollaDuranEfendiyi,dinadamıdırya,saydıdabeniöldürmedi.""Kimlerbukasabayıkurşunlayanlar,hiçbirfikrinvarmı?""Benceküçücük,genççocuklarbunlar.Aklıbaşındakimselerbunuyapmazlar."
"İnceMemedinparmağıvarmıbuişte?""Var. O, Ferhat Hocayı kurtarmak için candarmayı kasabadışına çıkarmak istedi... Bunların da kasabayı kurşunlamakhoşlarına gitti. Durmadan kurşunluyorlar her gece. Çocukdedim ya... Nam için. Yakında kim olduklarını dünyaya ilanatverirler.""Eğerbugecebizonlarıyakalamazsak...Bugecegelirlermi?""Eğerötekiçeteleronlarınönünegeçmezlerse...""Kasabamıziçinyüzkarası.""ÖyledirYüzbaşım.""Sennediyorsun,gelirlerseyakalayabilirmiyiz?""AsımÇavuşgeliyormu?""Geliyor."Aligülümsedi:"Öyleyseyakalarız.Bendebirsilahalabilirmiyim?""Alabilirsin.Hemdekendisilahını...""BaşüstüneYüzbaşım.""Ben kasabada kalıyorum bu gece. Siz istediğiniz kadarcandarmaalınyanınıza."Alisevindi.O gece Domuz tepeye gizlice çıktılar, çalıların arasınayerleştiler,sabahakadarbeklediler,kimselergelmedi.GündoğuncaAlieşkıyalarınizlerinisürdübirsüre."Bunlar altı kişiler," dedi. "Altısı da acemi çaylak. Bugün degelmelilerdi, niçin gelmediler? Öteki eşkıyalar ya onlarıvurmuş,yadakulaklarınıçekmişolacaklar.""Keskionlarıyakalasaydık,"dediAsımÇavuş."Seniniçinde,benimiçindeiyiolurdu.""İyiolurdu,"dediAli."BuİnceMemedineyapacağız?""Onuyakalamakzor.""Zor ama yakalamalıyız. Yüzbaşı kederinden ölecek. İnceMemeddiyordabaşkabirşeydemiyor.""HerkesbirİnceMemed.""Atınıbileevliyailanettiler.""Benbiliyorumoatı,"dediTopalAli."AliSafaBeyinsoyluatı.İnceMemedindeğilki..."
"Bütündağlaraemirverdik,yakalayındagetirindiye,kimseyaklaşamıyoroata,niçinanlamıyorum.Vuramıyorlarda...""Attan korkuyorlar. Bizim köylüler böylesi hayvanlardanürkerler. Onu yakalar, onu vururlarsa başlarına bir felaketingeleceğindenkorkarlar.""Sendekorkarmısın?""Korkarım.İnceMemedivururumdaoatıvuramam."O gün Asım Çavuş, Topal Ali candarmalarla birlikte yakınköylere kadar çıkıp geriye döndüler, kasabayı basanların kimolduklarını köylerde herkes biliyordu. Kasabaya geldiklerindebütün kasabanın da bildiğini gördüler. İnceMemedin, üstelikde kasabayı bastırarak Ferhat Hocayı hapisten aldığı haldeadından kimse söz etmiyordu. Varsa da eşkıya Sinemoğlu,yoksadaeşkıyaSinemoğlu.Asım Çavuşla Topal Ali kasaba yöresinde bir hafta dahapusuyayattılar,oyörelerdekuşbileuçurtmadılar,negelenoldunedegiden.YüzbaşıAsımÇavuşa:"İşlerkarıştıAsımÇavuş.AğırGezaReisine, çokdüşündüm,bengidemedim.HiçkimsedeFerhatHocanınkaçırılışıüstündedurmuyor. Murtaza Ağa uğraşıyor şimdi bu işlerle... Bundansonra seninle biz halledeceğiz bu işi. İşler de çok karıştı. Birizci daha bulduk. Zülfü Bey de İnce Memedin bir arkadaşınıgetirecek bana. Onu İnce Memede göndermemizi istiyor.Kancıklayarak İnce Memedi öldürsün diye. Biliyorsun Çavuş,ben bunu yapamam. Biraz ağırıma gider bu iş. Yıllardır benİnceMemedlekarşıkarşıyayım.Onubenyakalamak,öldürmekisterim.İnceMemeddebendenbunubeklemez.""BeklemezYüzbaşım.""ÇokacayipbirinsanbuİnceMemed.""Bireskizamanadamı.""Çok da genç. Ölümün ötesine geçmiş. Belki de yiğitliği,temizliği, mertliği bundan. Zülfü Beyin çiftliğinde çalışaneşkıyanınadıCabbar.Onusenhatırlıyormusun?""Hatırlamazolurmuyum...""Af çıktığında ilk teslim olanlardan birisi. Hani hep İnceMemedianlatmıştıdabize,kendisindenhiçsözetmemişti.Deli
Durduyu da söylemişti. İnce Memedi niçin sevdiğini de... BizİnceMemedçetesiniçoksanıyorduk,sadeceikikişiolduklarınıondanöğrenmiştik.Hoşbiradamdı, temiz,çocukyüzlü.ŞimdiZülfüBeyinçiftliğindeçalışıyormuş.BugündeReiseTaşkınBeygidecekti. Diretiyor Reis. Varsın diretsin. Ama suçsuz FerhatHocayaacıyorum.Odaçokhoşbiradam.Adaletyerinibulsunistiyorum. Yoksa öbür kısmını, biliyorsun kolay hallettik. BuMurtaza yaman adam. Kasabayı istediği gibi konuşturuyor,istediğigibiherkesidüşündürüyor, inandırıyor.Kaymakamçokpasif. Müddeiumumi ateş gibi. Ben Cabbarın İnce Memedikancıklamasınınasılkabulederim?Biliyorumbaşımızabela."TaşkınHalilBey,ogeceAğırCezaBaşkanınınevinegitti.Odaeski bir hukukçuydu. Gençliğinde mahkemelerde çalışmış,sonra da kasabada bir süre davavekilliği yapmıştı. CezaReisiyledesevişirlerdi."BuyurunHalilBey,hoşgeldiniz."Çok ince, saygılı bir adamdı Başkan. Dazlak kafalı, zekigörünüşlü,parlakgözlü,çokgörmüşolduğuherhalindenbelliolanbirkişiydi.Kartalburnu,güçlü,genişçenesionasertbirinsan görünümü veriyordu. Babası da, dedesi de yargıçtı.Yargıç olmakla, bir yargıç soyundan gelmekle övünürdü.Babasının yargıç cüppeli karakalem resmi evinin duvarındaasılıtekresimdi.Halil Bey, gevşemiş eski taban tahtalarını gıcırdatarak gittiyargıcıngösterdiğiçokeski,kumaşısolmuş,eprimişbirkoltuğaçöktü. Bu evdeki tek koltuğun yıllardır, ülkenin birçok ilini,kasabasını dolaştığı belliydi. Ağaç kısımlarını da yer yer kurtyemişti."NehaberHalilBey,çoktandırgörüşemiyoruz?""İşler," dedi Halil Bey. "Memleket yeniden kuruluyor, işlerbaşımızdanaşkın.Hemmemleketişleri,hemşahsiişlerimiz.Şuçiftliğibirazyenileyelim,şuyıllardırboşkalmıştopraklarıbirazişleyelim, bir traktör, birkaçmakina alalım dedik, mahsul hiçparaetmiyor.Pamuklardaambarlardayığıldıkaldı,kimsesatınalmıyor. Adanadaki fabrikalar daha yeni yeni açılıyor. ZiraatBankasının kasaları tamtakır, bir kuruşluk kredi vermiyor. Oboş topraklara baktıkça yüreğim sızlıyor. Bir hasta, sakat
işsizler ordusu ki ovada sürünüyorlar aç susuz. Tekmil ovadasıtmalanmamış bir tek kişiye rastlayamazsınız.Millet açlıktanyıllardırotyiyor.Otdaolmamışolsaydıhalimizdumandı.Sapırsapır dökülüyor insanlarımız. İşler karmakarışık, neyapacağımızı bilemiyoruz. Bir de başımızda bu eşkıyalar...Kasabayıbilekeyifleri içinbasıyorlar,kurşunluyorlar.MurtazaAğanın bu kadar korkmakta hakkı varmış, geçen gün İnceMemed sergerdesiMolla Duran Efendinin evine gelmiş, onunyeni bir adamı var, Topal Ali, onu öldürmek istemiş, MollaDuran Efendi rica etmiş de adamın canını kurtarmış. O dahapisaneden Ferhat Hoca nam kişiyi kaçırmış. Yüzbaşı FarukBeybenden...""YapamamHalil Bey!" Yargıç kızdı. "Hiçbir zaman böyle birşeyyapmadım,genedeyapamam...""AmahiçbirsuçuyokmuşFerhatHocanın.""Hiçbir suçu yoktu da peki niçin adamı idamlık iddialarlakarşımaçıkardılar,katisuretteböylebirşeyyapamam.Adaletioyuncak haline getiremem. Biliyorum, çok tecrübem var,bundan sonra bu kasabada beni rahat bırakmazlar ama neyapalım,bendededenbuyanahakimolanbirailedenim,benimiçin adalet mübarektir, hiçbir şekilde onu kirletemem. FerhatHocasuçluydudakaçıncamısuçsuzoldu?BırakınbunlarıHalilBey. Siz bu memleketin halasına kanıyla iştirak etmiş birkişisiniz. Bunu benden istememeliydiniz. Eğer adaletzedelenirse biz bu memleketi zor ayakta tutarız. BuMüddeiumumiyi de benim gözüm hiç tutmuyor. Hiç suçuolmayanbiradamıbenimkarşımanasıl,nasılgetirirlerdelilleruydurarak, şahitler göstererek? Kederimden kahroluyorumHalil Bey... Biliyorum, memleket yeni kuruluyor, çok hatalaroluyor,amaadalet fikri, insanvicdanıçokeskidir.Benonlarınarzularını maalesef yerine getiremeyeceğim. Ferhat Hoca,benimönümegetirilendelillerlemahkumedilecekse edilecek,beraatedecekseedecektir."Yargıçokadarsert,kesin,inanmışkonuşmuştukibirandateriçindekalmıştı.İkidebirdedemendiliylealnınısiliyordu.Karısı:"BukadaröfkelenmeBey,kendiniöldürüyorsun,"diyeonabir
bardak su getirdi, sevecenlikle onun omuzuna okşarcasmadokundu."KahroluyorumHanım, şu memleketin haline kahroluyorum.Biliyorum, bu günleri de atlatacağız ama... Çok zor olacak...Karşıma gelen, suç işlemiş köylüleri bir görseniz, kendimden,insanlığımdanutanıyorum.""Zor meslek sizinki," dedi Halil Bey. "Çok zor. Allahyardımcınızolsun."''Zor" dedi kıpkırmızı kesilmiş Yargıç. "Şimdi ben önümegetirilendelillerebakarakFerhatHocayıcezalandırsaydım,neolacaktı? Şimdi de aynı adamlar karşıma gelmişler, suçu yok,diyorlar. Ben ne yapayım ben? Ben kanun adamıyım. Bizmesleğimizde babamızdan, dedemizden böyle gördük.Kahroluyorum Halil Bey... Beni anlıyor musunuz? İnsanıniçindeki adalet duygusunu köreltirsek, insanın insana saygısıkalmaz. İnsanın insana itimadı, hürmeti kalmayınca da biryerdeinsanlıkçokşeykaybeder,hayatçirkinleşir."Yargıçcoşmuşkonuştukçakonuşuyordu."Bizyenibirmemleketkurarkençokadilolmalıydık."Başınıkaldırdı,birtuhafTaşkınHalilBeyebaktı."ŞimdibuFerhatHocaeşkıyamıolacak?""Belki de," dedi Halil Bey. Çok utanmıştı, elini koyacak yerbulamıyordu,yanına,koltuklabacağınınarasınasakladıelini."Şimdiadameşkıyaolurdabizdengörmediğiadaletikendisidağıtmaya çalışırsa, köylüler de İnce Memed gibi onu evliyamertebesine yükseltirlerse biz ne yapacağız, bu adam haksızmı,diyeceğiz?"HalilBeybilgiçbirtavırla:"Buadameşkıyaolacak,hemdekanlıbireşkıya.""Bizonuberaatettirsekde...Budurumagöresuçsuzolduğuanlaşılıyor,geneeşkıyalıktadevamedermi?""Belli olmaz ki insanoğlu, belki de hiçbir şekilde eşkıyaolamaz."Yargıçbirsudahaiçerekdüşünceleredaldı.Sonradagüldü."Bu insanoğlu hiç belli olmuyor. Şu Yüzbaşıya da doğrusuacıyorum. Burada, bu kadar eşkıyanın, asker kaçağınınkarşısında tek başına bırakılmış. Bir de karşısında bu kasaba
canavarları... Küçücük bir menfaatleri için, Halil Bey,yapmayacakları yoktur. O da öfkelendikçe, sıkıştıkça öfkesiniköylülerden alıyor. Karşıma getirilen köylülerin hallerinigörüyorum,görüyorvedekahroluyorum."TaşkınHalilBeyayağakalktı,odaterlemişti."Kasabayı bile bastılar, üç gece mitralyozla taradılar.Durumumuzmüşkül.""Müşkül,"dediYargıç."Allahyardımcımızolsun."TaşkınHalilBeyikasaba ilerigelenleri,Kaymakam,BelediyeBaşkanıbelediyedebekliyorlardı.Altındişli,yakışıklı,eskibirkunduracıolanBelediyeBaşkanıonudahayoldakarşıladı."Neoldu?""Ne olacak, Reis yağdı gürledi, ağzına geleni söyledi amaFerhatHocayıberaatettirecek.""İsterseettirmesin,"dediMurtazaAğa."FerhatHocayok.Nehapsegirdi, nede çıktı.Hiç kimsebilmiyorbunu, bilmeyecekde...Kasabayıdakimseciklerbasmadı.Okurşunseslerivarya,candarmaların kaçakçılarla giriştikleri müsademelerin kurşunsesleriydi.Bunlarıdabugünöğrendik."MollaDuranadöndü,onuomuzundantuttu:"OseninevegelendeİnceMemeddeğildi,öylemi?""Değildi.""O İnce Memed de yakında yakalanacak, şu kasabanınortasındaoFerhatHocaylabirlikteasılacaktır.ŞimdiZülfüBeykardaşımızıdinleyelim.""Dinleyelim,"dediKaymakam."İnce Memedin bir eşkıyalık arkadaşını buldum, adı daCabbar.UzunCabbardiyetanınıyor.AftaİnceMemedlebirliktedağda gezerken düze inmiş. Tesadüfen öğrendim. Bizimçiftlikte çalışıyor. Sessiz, etliye sütlüye karışmayan bir kişi.Eşkıya demeye bin şahit ister. Köylüler onun çok cesur,namuslu, İnce Memedi İnce Memed yapan kişi olduğunusöylediler.Bendedüşündümki,onuİnceMemedeeşkıyagibigönderelim,odauyurkenİnceMemedibirgeceöldürüversin.Bunu Yüzbaşıya söyledim, kabul etmedi. İlle de İnceMemedibenyakalayacağım,benöldüreceğim,diyor.Bencil..."
MurtazaAğa:"Ya İnce Memed, kasabayı basan, hapisaneden adamlarkaçıran, Vayvay köyünde düğün kuran İnce Memed, Yüzbaşıonu yakalayamadan, ya o bizim hepimizi öldürürse? HepbirlikteYüzbaşıyagidelimonuiknaedelim.""Bençokricaettim."BelediyeBaşkanı:"Obenisever,benidinler."Kaymakam:"En kolayı Cabbar formülü. Yüzbaşının bunu kabul etmesigerek.AmaCabbarasordunuzmu,kabulettimi,yiğitbiradamdiyorsunuz, öylesi bir adam arkadaşını kancıkça öldürmeyikabuledermi?"ZülfüBeykahkahaylagüldü:"Sormadım ama kabul eder. Ben ona kabul ettiririm. Dahaküçücükküçücüküççocuğuvar.""Siz Yüzbaşıya kabul ettirin yeter ki, ben Cabbara kabulettiririm," dedi güvenle Murtaza Ağa. "Ben de duyardımCabbarı.Yüzbaşıylaertesisabahkonuşmayakararverdiler.Sabah erkenden Kaymakam, Belediye Başkanı, Taşkın HalilBeyBelediyedebuluşupYüzbaşıyagittiler.VeYüzbaşıbir süredirettiktensonrakabuletti.EskikomitacıTaşkınHalilBey:"Bizdebuiyiliğinaltındakalmayacağız,Yüzbaşım,"dedi."Negibi?""EğerCabbaronuöldürürse,bizdeAnkaraya,Adanaya,bütündünyayaİnceMemediseninöldürdüğünüilanedeceğiz."Kaymakam:"Çokgüzelbirfikir."BelediyeBaşkanıcoşkunbiradamdı,ayağakalktı,Yüzbaşınıneliniyakaladı,ardındandaonukucakladı:"SizişimdidentebrikederimYüzbaşım.HasizöldürmüşsünüzİnceMemedi,haböylebirtertipleöldürtmüşsünüz,geneşerefsizin.""Ben bunu kabul edemem. Ben bu sahtekarlığı... Bu adamortadankalksındaonukimöldürürseöldürsün.Amaonuben
öldürmek isterdim, o adam benimle çok oynadı, onurumlabenim. Onu yakalamak, konuşmak sonra da onu öldürmekisterdim. Ardında gençliğimi tükettim. Ne yapalım, şimdi deonu tertiple, kancıklayarak öldürteceğiz. Ne yapalım... Bendüşmanıma böyle bir oyun oynamak istemezdim. Düşmanıma,hemdedüşman-ıbiamanıma...""TeşekkürederizYüzbaşım.""Hürmeteşayanbirinsansınız.""MurtazaAğaCabbarlakonuşacak,onakabulettirecek."Yüzbaşıiçiniçekti:"İnşallahkabuletmez,"dedikederdenkahrolanbiryüzle."Enbüyükdüşmanımabilebunuyapmak,onuenyakınarkadaşınaöldürtmek istemezdim, ne yapayım ki çaresizim. Önümüz dekış, hiçbir harekatta bulunamam. Onun da tezelden imhasınıherkes istiyor, herkes o adamdan niçin bu kadar korkuyor,anlamıyorum.""Korkuyoruz,benbileondankorkmayabaşladımYüzbaşım,"diyeonunsözünükestiTaşkınHalilBey."Sizdemi?""BendeYüzbaşım.""İnşallah kabul etmezCabbar ya, ben bu köylüleri yakındanbilirim.Korkusundan,heleüççocuğudavarsaırgatCabbarın,zarurettenkabuledecektir.""ÜzülmeyinizYüzbaşım,neticedençokmemnunkalacaksınız."Yüzbaşıonlarımerdivenbaşınakadaruğurladı."AsımÇavuş,duydunmu?""DuydumYüzbaşım.""KabuledecekmiCabbar?""Kabulettirecekler.""Cabbarbuişibecerebilecekmi?""Onu iyi tanırım, mert, kendi halinde, çok iyi bir adamdır.Teslimolduğunda,İnceMemedibıraktımgeldimdağlarda,diyeçok üzülüyordu. Kendine yediremiyordu arkadaşını tek başınadağlarda bırakıp indiğini. Ben onu teselli etmeye çalışmıştım.Demek Zülfü Beyde çalışıyormuş ha? Belki de İnce Memediöldürebilir.""Enyakınarkadaşınıöylemi,ahbubizimköylüler...""Böylesieşkıyalarıçoğunluklaarkadaşları...""Hiç mi arkadaşlık... Arkadaşlık bir insanın canından daha
değerli değil mi? Belki de Cabbar gider de İnce Memedçetesinegirer,herşeyionaanlattıktansonra.""Olabilir...""Böylebirşeyolursaçoksevineceğim.""Bende,"dediAsımÇavuş."Biz şimdi, Cabbar ona yetişmeden, İnce Memed dahatoparlanmadanbirharekatagirişsek...""Önümüzkış,Torostadayağmurlarbaşladı.""Kaçkişisivarmışyanında,dedin?""Fazlınınsöylediğinegöreüçkişilermiş.""Baharakadartoparlanırlar.""Toparlansınlar.Bizdetoparlanırız.""Cabbar?""Belliolmaz,"dediAsımÇavuş."Beceremezseölüsüdegelir.""İnceMemedenyakınarkadaşınıöldürürmü?""Öldürür,"dediAsımÇavuş.Zülfü Bey o gün çiftliğe Cabbarı alsın gelsin, diye bir adamgönderdi.CabbarlaMurtazaAğakonuşacaktı.MurtazaAğa:"Eğer,"diyorduellerinikıvançlaovuşturarak,"eğerCabbarbuişin altından kalkamazsa, elimde bir kozum daha var ki kozderim size. Değil İnce Memedi öldürmek, bütün dağlardakieşkıyalarıntozunuattırır.Amaben,doğrusubuCabbaradaçokgüveniyorum.UlanşuZülfüyokmu,şuZülfü,eğeronunüstünebiradamdahavarsaşuÇukurovada,bendeşuikielimivehemdeşubıyıklarımıkökündenkeserim."Cabbarı sabırsızlıkla bekliyor, onunnasıl bir adamolduğunuçok merak ediyordu. Teslim olduğunda onu karakoldagörmüştü, öbür eşkıyaların arasında, İnce Memedinarkadaşıdır, diye azıcık üstünde durmuştu, o günden bugüneçokbirzamangeçmişti,ancakbüzülmüş, ikikatolupoturmuşçokuzunboylubiradamışöyleböyleanımsıyordu."Yüzbaşıçoküzülecek.""Üzülsün," diye güldü Murtaza Ağa. "Ona ne oluyor? BizgönderiyoruzCabbarı.Ona,bunuhabervermeninbile lüzumuyoktu. O kendi işine, kasabayı İnce Memede bastırdığınakarışsın. İnceMemedherhangibirşekildeöldürülürsemesulü
omu olacak? Gene bize şükretsin o Yüzbaşı, beceriksiz, İnceMemediCabbara biz öldürteceğiz, ya da başkasına, parsayı otoplayacak.EğerbuCabbardabu işinüstesindengelemezse,bendedebiradam,biradam,biradamvarkiİnceMemedisugibi içer. Yalnız şimdilik, ince bir taktik icabı onun adınıkimsecikler öğrenemeyecekler. Ben adamımı İnce Memediöldürmeye gönderdiğimde de bunu ne kimseye söyleyeceğim,ne de kimseye bir şey soracağım, ne de muhterem YüzbaşıFarukBeydenicazetdileneceğim.HeleCabbarıbirdeneyelim.Ben, maşa dururken közü elimle tutmak, kendi adamımızahmete koşmak istemiyorum. Çünkü o kahraman insan, obana,bukasabayaherzamanlazımolacakbircesur,gözükanlıkişidir. Öyle kişiler ancak bir asırda bir kere gelebilirler buÇukurovaya ve hem de biltekmil Toros ve hem de Binboğadağlarına.Bendedebuadamlardanbirdeğil,ikialıcıkuşvar.""Şimdi anladım sendeki değişikliğin sebebini," diye güldüTaşkınHalil Bey. "Ağzın kulaklarında. İnceMemedden de hiçkorkmuyorsun.""OnuniçinİnceMemedçantadakeklik.""NesandınyaoğlumZülfü?"diyegürlediMurtazaAğa."TabiiİnceMemed çantada keklik. Beni Ali Safamı sandın?O İnceMemedbenim içinbir içimlik subiledeğil...Onunbenim içinbir karınca kadar bile hükmü yok. O İnce Memed mi nekızılkurt, o, ayağı yalın, çıplak köylümü ne, o öksüz... Öylesibineşkıyabenim içinbir kuruçöpbiledeğil.Onubağırlarınabasan köylülere de bu muhterem Türkiye Cumhuriyetinin birsözüolacak,Yüzbaşıyada..."Arif Saim Beye de diyecekti ya sustu. Öyle durup dururkenortayaattığıosözortalığıvelveleyevermiş,Adana,Ankaravehemde İstanbuluçalkalamıştı.Aldığı sonhaberleregöre,ArifSaim Beyin Mustafa Kemal Paşaya suikast yapacağı haberibütün ülkede bomba gibi patlamıştı. Ankarada yüksek ricalMecliste, rakı sofralarında, gazete matbaahanelerinde hepbunu konuşuyorlardı. Kasabada da bu suikast işini herkesbiliyordu ya, hiç kimse öyle uluorta konuşamıyordu. Ateşolmayanyerdendumançıkmazdı.Belkidedoğruydu,MurtazaAğa böyle mühim bir hadiseyi kendi işkembeyi kübrasından
çıkaracak değildi ya... Nasıl olsa Mustafa Kemal Paşanın dakulağınagidecektibuhadise.İşteozamangörsen,ZülfüyüveiştegörsenArifSaimBeyadındakimillikahramanı!Boğazındaip,göğsündeyafta, iptesallananArifSaimBeyvedeZülfüvehemdeyandaşları...Zülfüonunbirkaçkereağzınıaramış,MurtazaAğahiçbirşeyduymamış gibi davranmış, oralı bile olmamıştı. Biliyordu ki,Zülfü bir gün bu meseleyi onunla açık açık konuşacaktı.Şimdidenödükopmayabaşlamıştı.Cabbarıgördüğünde,MurtazaAğanıngözüonuhiç tutmadı.Ayağında çiftçi edikleri, bacağında solmuş, yırtık bir karaşalvar, başında siperliği kırılmış bir kasket, süklüm püklüm,soluk yüzlü bir adam, utangaçlığından da kimsenin yüzünebakamıyor.Konağageldiğindeçokerkendi.MurtazaAğa,abaaltındaeryatar, diye düşünerek onu iyi kabul etti, kahvaltıya çağırdı.Cabbar kahvaltıda şaşkındı, çayı içerken, tabaklardan peyniri,zeytinialırkenbirkereolsunbaşınıkaldırmamış,onunyüzünebakmamıştı. Elleri de titriyordu. Sofradaki bala, tereyağınaelinibilesürememişti."Evet Cabbar Efendi, demek sen İnce Memedinarkadaşıydın?"Cabbarsıkıldı,utandı,birşeylersöylemekistedisöyleyemedi."Demeköyleha,sendağdaİnceMemedlemigezdin,birliktemibaşladınızeşkıyalığa?""Daha önce ben Deli Durdu çetesindeydim, Deli DurduKerimoğlunudövünce...Evinidesoyuncabende,birdeRecepÇavuş ondan ayrıldık, İnce Memedle birlikte dolaştık. RecepÇavuşdaAkçasazdaölüncebizMemedlebirliktekaldık.""Hepikikişimiydiniz?""İki...""Sennedeneşkıyaçıkmıştın?""O adam anamı çok dövdü de... Anam ölünce de ben... İşteonu...""Sonra?""Sonraafçıkıncabenindim.İnceMemeddağdakaldı,dağdakalıncadaAbdiAğayıöldürdü,sonradandaortalıktanyittigitti,
imi timi bellisiz oldu. Bir de baktım, Ali Safa Beyi öldürmüş,dediler.Ayrıldığımızdansonrabenonuhiçgörmedim.""Şimdi İnce Memed dağda, geçen gün de kasabayı bastı,TopalAliyiöldürecekti,MollaDuranEfendideonuelindenaldı,yalvararak yakararak. Sen biliyormusun İnceMemedin TopalAliyeniçindüşmanolduğunu?""Biliyorum,İnceMemedsöylemiştibana.""Niçin?""TopalAli,İnceMemedHatçeyikaçırdığındaonunizinisürüponu yakalatmış da, İnceMemed onun yüzünden eşkıya olmuşda,birdeHürüAnavarya,ona,illedeTopalAliyiöldür,diyorda,odaHürüAnayıhiçkıramazda...""NasılbiradambuİnceMemed,çokmuyürekli?""Yürekli de söz mü, deli o. Kendisini ateşin içine kapıpkoyuverir.Yeterkigözlerindekioışıkbirkezyanmasın.""Nasılbirışıko?""Nasıl bir ışık olduğunu bilemem. O çok kızar da, bir şeyyapmayakalkarsagözlerindeiğneucugibiışıklarçakar.İşteoışıklarçakıncadaİnceMemedibirdahakimsezaptedemez.""Çokmukurnaz,çokmuakıllı?""Oçokakıllıdır,birçocukkadardaiyidir,azıcıkdakurnazdır.O,karıncayıbileincitemez.Herkesedeinanır,birçocukgibidir,dedimya.""Senonuçokmuseversin?""İnsanarkadaşınısevmezmi?"MurtazaAğagözleriniCabbarıngözlerininiçinedikti,Cabbargözleriniondankaçıramadı.Böylegözgözebirsürekaldılar."Seni şunun için buraya çağırdım ki, sen... Sen..." Cabbarıyokluyordu."SenİnceMemediöldüreceksin."Sanki Cabbar böyle bir öneriyi bekliyordu, yüzünde hiçbirdeğişiklikolmadı,birsözedevarmadı."HükümetbuİnceMemedinüstündeçokduruyor.Ankaradakiİsmet Paşa, öteki büyükler, bu İnceMemedin vücudu ortadankalkmalı diyorlar da başka hiçbir şey demiyorlar. Bizi buradaçok sıkıştırıyorlar.Biz de İnceMemedi ortadan kaldıracakbirgözüpek,yiğitkişiararkenZülfüBeydeseni söyledi.Bendemünasiptir dedim. İnce Memedi öldürmek şerefi de onun en
yakın arkadaşının olsun, dedim. İnce Memed gibi bir yiğidi,cömert,iyi,arkadaşcanlısı,HazretiAliemsaliyüreklibirkişiyidekanıciğeribeşparaetmezbirisiöldürmesinde,onunyakınarkadaşı şerefli Cabbar öldürsün, dedim. İnsanın gönlü İnceMemedgibibir adamıbir kötününöldürmesine razıgelmiyor.İnce Memed erinde geçinde nasıl olsa öldürülecek. Hiçbireşkıyanın, İnce Memed gibi bir eşkıyanın sen sonundakurşundangitmediğinigördünmü?"Durdu,sorusunakarşılıkbekledi.Cabbar:"Anlamadım," dedi. "O, Abdi Ağayı öldürdükten sonraeşkıyalık yapmayacaktı. Bunu ben biliyordum. Ali Safa Beyiöldürdüğünüduyuncainanamadım.""HerkesbiliyorAliSafaBeyionunöldürdüğünü.""İnanamam.OnunderdiAbdiAğaydı,onudaöldürüncekaçıpgidecekti.Bendedimki,AliSafaBeyibaşkabirisi,birdüşmanı,başka bir köylü Öldürmüştür de İnce Memedin üstüneatmışlardır.Benöylededim.""Topal Ali var ya, o şimdi Molla Duran Efendinin yanındaçalışıyor,dahaöncedebenimyanımdaçalışıyordu...""Duydum.""Senonudaiyitanırmısın?""Tanırım.""İşte o Topal Ali, İnce Memedi Ali Safa Beyi öldürürkengözüylegörmüş."Cabbarın ilk olaraktan yüzünde bir değişiklik oldu, elletutulurcasına bir şaşkınlık belirdi, bu da Murtaza Ağanıngözündenkaçmadı."ŞimdiİnceMemeddağda.Bukativeeşkıyalıkyapıyor,adamöldürüyor,yolkesiyor.""Oyolkesmez,"diyekesinkonuştuCabbar."Önce dediler ki, İnce Memedi Topal Aliye, Kürt Rüsteme,daha başkalarına öldürtelim. Zülfü Bey de senin adınısöyleyince, ben de işte İnce Memedi öldürmek böylesi biradama yakışır dedim. Bak, ben harbi adamım, lafı öyleevelemesini, gevelemesini bilmem, kurşunu adamın alnınaalnına sıkarım.Onun için iyi dinlebeni vehemdekulaklarını
biriyiceaçaraktan.SenİnceMemediöldürünce,Zülfüyle,ötekiAğalarlaBeylerlekonuştuk,sanaüçyüzdönümlük,beğendiğinyerdenbirtarlavereceğiz.Birçiftbeğendiğinat,dörtöküz,ikipulluk, tohumluk,birdeevyaptıracağızsana.Birdesana,nekadar gerekliyse aramızdan toplayarak para vereceğiz. ParanMolla Duran Efendide kalacak. İnce Memedi öldürüpdöndüğünde de para senin olacak. İnsan halidir bu, eğer sengider de, sen İnce Memedi değil de, o seni öldürürse bütünpara, sana söylediklerim, tarla marla karına, çocuklarınaverilecek.Eğer senbizimşimdibudileğimizikabuletmezsen,hemİnceMemedevehemdebizekötülüktebulunacağıniçin,seni bu Çukurovada yaşatmayacağız. Önce seni Zülfü Beyçiftliktenatacak.Budaolmadıöylemi,senibudünyadahiçbiryerkabuletmeyecek,bizimvehemdeHükümetimizinelikoluuzundur taa arşa kadar, seni nereye gitsen bulacağız. Banahiçbirşeydemiyapamazsınızdiyorsan,yaparız,öldürülmüşbiradamıseninüstüneatarız.YadağaçıkarİnceMemedekarışır,genedekurşundangidersin,yadaiçeriyegirersin,hapisanedeçocuklarının yüzünü göremeden ölürsün. Ya da asılırsın şukasabameydanında..."OsözünübitirinceCabbarsapsarıölügibikesildi:"Etme bunu bana Ağa," diye onun ellerine sarıldı. "Bunuyapma,kıymabana.BeniİnceMemedeöldürtme.""Onebilecekseninonaniçingeldiğini?Eşkıyaçıktımdersin,senindağaçıktığınıduyunca,odasanainanır.""İnanmazo.Bilirbenio.Benimbirdahaeşkıyaçıkmayacağımıda bilir. Kendisini öldürmeye geldiğimi de bilir, etme bunubana.Küçük,küçücükçocuklarımvar,kıymabana.""Tamam!Başkasözistemem.İnceMemedisendenisterim.VehemdetümkasabamızvehemdebilumumHükümetimizböylebirşerefisana layıkgördülerde...Sus!Al tüfeğini,çıkdağa...Senin bu kasabaya geldiğini, bizimle görüştüğünü kul olanbilmeyecek.Yolunaçık,gazanmübarekolsun."Cabbar bundan sonra ne kadar inledi sızladı, yalvardıyakardıysa da Murtaza Ağaya, onun ağzından bir tek sözalamadı. Murtaza Ağa taş kesilmişti de dil vermiyordu.Sonunda:
"Banaongünizin,"dediCabbar."Birdüşüneyim,taşınayım.""Geneeşkıyaçıkmayakalkma,alimallahyanarsın...""Eşkıyalıknerde,biznerde,"diyeacıacıgülümsediCabbar.Upuzunboyuylaayağakalktı,sendeliyordu."Sanaonbeşgünizin,düşüntaşın."
24Molla Duranın köyü şu uzak mor dağların arkalarındakayalıklı,ormanlıkkeskinbirkoyağınkuytusundaydı.Enyakınköy bir buçuk, en yakın kasabaysa üç günlük yoldaydı. Köyüdünyaya sarp dağları aşan incecik bir çiğir bağlıyordu. Yılınyediayıdaköyünbütündünyayla ilişkisikesiliyordu.Tarlalarıyoktu.Kayaaralıklarındabuldukları avuç içi kadar topraklaraekinlerini kazma ile ekiyorlardı. Ve çok keçileri, az koyunları,hemenhemenhiç inekleriyoktu.Busarptakatırdanbaşkadabinitişlemiyordu.Durangözünüaçtığındanberibolbolkabak,bol bol mantar biliyordu. Ekmeği bile çok seyrek görüyordu.Ekşi ayran, imansız çökelek bile onun özlem duyduğuyiyeceklerdendi. On iki yaşına kadar boynu çöp gibi inceydi.Gözleri yuvalarından fırlamış, yüzü kurumuş, kavrulmuştu.Bacakları,zayıflıktanbiribirinedolanıyordu.Birinci Dünya Savaşı yıllarında köy ilk yabancıları gördü.Bunlar,kimisidahabıyığıterlememişgenç,kimisideortayaşlıkişilerdi.Kimisisilahlı,kimisisilahsız,kimisiyarıçıplak,kimiside koyunları altın dolu, çok güzel giyinmiş, altın kordontakınmış, parlak çizmeli kişilerdi. Birkaç yıl içinde köydekiinsan sayısı üç katına, Kurtuluş Savaşı günlerinde de beşkatına, yedi katına çıktı. Köye sığınanlar daha çok okumuşyazmışkişilerdi.İçlerindeeşkıyalar,yolkesiciler,kaçakçılardavardı. Bu asker kaçakları, kaçakçılarla birlikte dekurulduğundan bu yana tekdüze yaşamını sürdürmüş olanSarıasma köyü birden başkalaştı, birkaç ay içinde köylülerdegözle görülür bir biçimde değişiklikler oldu. Köylülerinkılıklarındabilefarklargörüldü.Kaçaklarınbirkısmıbukuytuköye ev bile yapıp, karılarını getirdiler. Ve burada bütüngözlerden,baskılardanuzakkıvançiçindeydiler.Duranın babası savaşa gitmiş Sarıkamışta kalmıştı. Künyesidahagelmemişti ya,babasınınonunyanındacanverdiğinibiraskerarkadaşıköyekadargelerekhabervermiş,kendisidebirdaha asker ocağına dönmemişti. Duranın anası güzel, güçlü,gösterişli bir kadındı. Babasının ölümüne ağlamamıştı bile.Köydeki asker kaçaklarından İmam Hüseyin Hocayı çoktanevinealmıştı.İmamHüseyinkırmızıyüzlü,karaçembersakallı,
genişomuzlu,kaimdudaklı,irigözlü,lacivertkülotpantolonlu,körük çizmeli, gümüş savatlı kuburunun içi altın dolu, altınköstek saatli bir hocaydı. Hep ağzı kıpır kıpır dualıydı da.Yepyeni bir Alman filintasını da hiçbir zaman cüppesininaltından eksik etmiyordu. Çaprazlama bağladığı fişekliklerisırmaişlemeliydi.Veherişlemebirtılsımaişaretti.HüseyinHoca köyde ne kaçaklarla, ne de yerli hiç kimseylekonuşmuyordu. Varsa da yoksa da ev, hem de Duranın anası.Hoca, hiç uyumadan her gece sabaha kadar onunla sevişiyor,ilk günlerde Duranı uyutmuyorlardı bile. Duran da ne yapsınonları her gece dinlemek zorunda kalıyordu. Çok da hoşunagidiyorduyauykusuzluğafazladayanamıyordu.HocadanDuranınüçtanekızkardeşioldu.BuaradaDurandasemirdi, boy attı. Hoca onu seviyordu. Yalım gibi karagözlerinde derin, hırslı bir ışık vardı. Bu daHüseyinHocanıngözünden kaçmadı. Az bir sürede ona okuryazarlık, dualaröğretti. Birlikte namaz kılmaya, Kuranı bile birlikte ezberokumaya başladılar. Hüseyin Hoca öğrencisinin başarısındandolayıkıvançlıydıveonunlaövünüyordu.Bir gün Duran, Hocanın hazırlandığını, köyü, anasını,çocuklarınıbırakıpkaçacağınıanladı,onuizlemeyebaşladı.Birgece yarısı, anası derin uykudayken, Hüseyin Hoca yataktankalktı,giyindi,filintasınıaldı,yastığınınüstünebirkesebırakıpdışarıyaçıktı.Durançoktandırbuanıbekliyordu,giyinikti.Odaaz sonra onun arkasından dışarıya fırlayıp uzaktan Hocayıizlemeye başladı. Bahardı, ılık bir yel esiyor, hışırdayanormanın üstüne de yoğun bir ay ışığı dökülüyordu. Köyü çokhızlı çıktılar, Hocaya birkaç köpek havladı, öteki aldırmadı.Yardaki keskin kayalıklı, yüksek gediği aştılar, gün burnunaderinliğibirkaçkilometre, kuyudibigibibiruçurumundibineindiler. Yolda Hoca birkaç kere kuşkulanmış, arkasındanbirisinin geldiğini anlayıp durmuş yöreye bakınmış, dinlemiş,kimseyigöremeyincedeyürümesinisürdürmüştü.Derinkoyağıyukarı çıkarken, tam öğleüstü Hoca bir pınarda aptes almış,büyük zekerini tutup bir süre oynamış, sonra da namaz kılıpoturmuş yemeğini yemişti. Duran da acından ölüyor, karnıgurulduyor, Hoca yemeğini atıştırırken onun ağzının suyu
akıyordu.YemektensonraazıcıkkestirenHoca,sağınasolunakuşkuylabakındı,gözleri
birilerini arıyordu. Kesinlikle bir şeyleri sezinlemişti ya, Duran onun ardıncaöylesine gizli, ürkek bir kuşmuşcasına yürüyordu ki öteki bir türlü, ne kadarkuşkulanırsakuşkulansınonugöremiyordu.HocaakşamyemeğineoturuncayakadarDuranındurumundaöylepekbirdeğişiklikolmadı.Birazbacakları feldirdiyor,başıdönüyorduyagenedeHocayıizleyebiliyordu.Hocabiryaylanındüzünde,tekbirağacınaltındankaynayanoluğun başında durdu, azık torbasını gövdenin dibineyerleştirdi,sağasolaşahingözleriylebirbakıpnamazadurdu.Duran artık dayanamadı, bir kedi gibi sürünerek, çıtçıkarmadanağacındibinegeldi,eliniazıktorbasınauzattı,tambu sırada da Hüseyin Hocanın sert pençesi onun bileğinikavradı."Biliyordum mendebur köpek, biliyordum senin benimpeşimde olduğunu. Acıktın değil mi?" diye gülümsedi. "Senimendebur seni. Dur namazımı bitireyim de sonra konuşuruzseninle,bekle."Yenidennamazadurdu,birrekattansonraduasınıtopladı."GelbakalımMollaDuranAğa,şöylebirkarnımızıdoyuralım.Ondansonra..."Torbadaçokpeynir,çoksoğan,çokkatıyumurta,çokpatates,çok ekmek vardı. Bu kadar büyük hazırlığı kimsenin haberiolmadanHüseyinHoca ne zaman, nerede yapmıştı,Duran buişegerçektenşaşırdı."Daha fazla ben o köyde kalamazdım, Duran oğlum. Ananagelince, o daha genç, çok da güzel. Ben de ona epeyce altınbıraktım.Birhaftayakalmaz,genç,beğendiğibirisiyleevlenir.Beni çoktanunutmuşturbile. Yalnız, o seni benimkaçırdığımısanır, bana düşman kesilir. O sensiz yapamaz. Benim ondanolankızlarımıkendisininsaymıyor.Sendöneceksinköye."Durançokdingin:"Dönmeyeceğim,"diyekesinkonuştu."Pekiyi,nereyegideceksin?""Sennereyegidersenoraya."Yemeğiçabucakbitirdiler.HüseyinHocaoluktaelleriniyıkadı,
döndü.Duranazıktorbasınıtopluyordu."Senbenimlegelemeyeceksin.""Geleceğim.""Senbenimbaşımabelamısın?""Nevar,belayım...""Bak Duran, seni çok severim bilirsin. Kızlarımdan da,anandan da seni fazla severim. Ama şimdi hemen dönmezsengeriye seni öldürürüm." Filintasınınmekanizmasını şakırdattı,namluya fişek sürdü, tüfeği omuzuna dayayıpDurana çevirdi."Derhalgeriyedönmezsenyersinkurşunu.""Dönmeyeceğim.""Oüçkızçocuğunakimbakacak,sengidiyorsun,bende...""Onlarkendilerinebakarlar,anamdaüçgünevarmazevlenir.""Ulan mendebur, dön diyorum sana, şimdi tetiğe bastımbasacağım.""Bas,"diyesoğukkanlıkonuştuDuran."Öldürürümseni,"diyedişlerinisıktıHüseyinHoca."Öldür.""Alöyleyse..."Duranın ayağının dibine bir kurşun salladı. Çocuğun yüzüazıcık sarardı ya başkaca durumunu hiç bozmadı. HüseyinHocabirkurşun,birkurşundahasalladı,ötekihiçaldırmıyor,gözlerini bile kırpmıyordu.HüseyinHoca bu çocuğun bundandadahagözüpekbirçocukolduğunubiliyorduyaonugeriyedöndürmenin de bir yolunu arıyordu. Kurşun para etmeyinceonukandırmayıdenedi.Ölümügözealmışbirkişibirkaçsözekanarmı?Yalvardıyakardı, türlüdillerdöktü,oğlanaldırmadıbile,oradaöyleağaçgibidikilmişkalmıştı.Paralarönerdi,geneolmadı."Ben de senden daha inatçıyım, sana kıyamadım, bunagüvenme, sen benimle uzun bir süre kalamayacaksın. Bunuböylebildebaşınınçaresineöylebak."HüseyinHocaönde,Duranarkadayoladüştüler.Çukurovayakadaryalnızyemeklerdebirarayageldilerama,birteksözcükkonuşmadılar. Önde güçlü kuvvetli Hüseyin Hoca, arkadaayakları şişmiş, boynu sönmüş direnen Duran, Akdenizinkıyısındaki ak badanalı evleri portakal ağaçlarının arasındaki
bir köye geldiler. Burada Hocayı herkes tanıyordu. Karısı,çocukları onu ağlayarak, sevinçten deli olarak karşıladılar.Köyde kimse gözlerine inanamıyordu. Hocanın üç yıl önceSarıkamıştankünyesigelmişti.Hoca hiçbir şey olmamış gibi evine yerleşti, çoluk çocuğunakarıştı, Durana da bir yatak verdiler, hiç kimse de neciolduğunu, nereden gelip nereye gittiğini sormadı. Köyegeldiklerinden bir hafta sonra Hüseyin Hoca bir dükkan açtı,dükkanda tozlanmış kavanozlar, boş kutular, telis çuvallar,çuvallarınhepsidesabunkokuyordu,büyükbüyüksandıklar...Kolları sıvadılar, sabahtan akşama kadar dükkanı sildilersüpürdüler, yıkadılar ovdular, dükkan pırıl pırıl oldu. Ama hiçkonuşmadılar.Konuşmakdeğil,HüseyinHocabirkerecikbaşınıkaldırıpdaonunyüzünebakmadı.İkinci gün, boğazlarına mavi boncuklu ziller takılmış ikibiribirisinin tıpkısı doru at koşulmuş yeşil, nakışlı, koşumlarıpırılpırıl,yağkokanyepyenibirarabayabinipkasabayaindiler.Çokalışverişettiler.Dükkan açılır açılmaz bütün köylü saldırdı. Birkaç kezkasabaya gene gittiler, köylü mal almaya doymuyordu. Savaşiçinde öteki köyler ne kadar fıkaralaşmışsa, bu köy o kadarzenginlemişti. Bir yandan kaçakçılık yapıyor, Suriyeye sığır,keçi, koyun götürüyorlar, bir yandan da İskenderundan gelenteknelere portakallarını yüklüyor, az da olsa yetiştirdikleripamuklarını gene aynı teknelerdeki tüccarlara veriyorlardı.KöylülerintümüdeGiritgöçmeniydiler.Molla Duran tam üç yıl kaldı Hüseyin Hocanın yanında. Üç yılda bir tek
sözcükbilekonuşmadılar.Üçyıldabirkereolsungözgözebilegelmediler.İkisideAllahınbelasıikiçetincevizdi.Üçyıldoluncadırkibirgünkasabadabirkebapçıdükkanındakarşılıklı oturmuş sumaklı kebap yerlerken, Molla DuranHüseyin Hocanın gözlerine dostlukla bakarak ilk olarakkonuştu:"Gidiyorum Hocam," dedi. "Beni başımdan da büyükgönendirdin, sağ olasın. Senin bu iyiliğini ölünceye kadarunutmayacağım.Hakkınıhelalet."Sesikarıncalanmış,ellerideusuldantitriyordu.
"Helal olsun ne hakkımgeçmişse sanaDuranım. Sen de varol, sağ ol... Artık gideceğini biliyordum."Elini koynuna soktu,büyük bir cüzdan çıkardı. "Üç yıldır dükkandan kazandığınparaları bile hazırlamıştım. Al paranı." Cüzdandan kalın birdesteparaçekti,kıvançlı,gülümseyerekDuranauzattı."Al!"Duran parayı aldı, boğazına asılı kesenin büzgüsünü açıpdesteyiorayagüzelceyerleştirdi, ayağakalktı. "SağlıcaklakalHüseyinHocam,"dedi,çıktıgitti.Hoca onun arkasından sevgiyle baktı. Bu çocuk çok hırslı,diye düşündü, öyle bir adam olacak ki bütün Çukurovanınşaşkınlıktanparmağıağzındakalacak.Molla Duran hemen, gün geçirip fırsat vermeden zamanapazaragidipgörkemli,atgibibirKıbrıseşeğisatınaldı,birçiftdecamekanuydurup içini cıncıkboncukladoldurdu,hemenogündeköylereçıktı.Gittiği köylerde hem öteberilerini satıyor, fırsat buldukça daimamlıkediyor,namazkıldırıyordu.Nereyegitse,dağbaşındadaolsabirvakitiçinnamazınıgeçirmiyordu.Altı ay sonra eşeği satıp yerine bir at aldı. Atıyla kaçakmalsatmaya başladı. O da yetmedi, yanına dört beş kişi uydurupHaleptenkaçakmalgetirdi.BukaçakmallarlaAntepte,Kilistedükkanlar açtı. Buda yetmedi, büyükbir kaçakçı şebekesininbaşı oldu. İşi olağanüstü bir beceriyle yönetti, çok parakazandı. Kaçakçılığın da sonunun olmadığını biliyordu. Herşeyi, şebekeyi, dükkanları yüzüstü bırakıp sandık sandıkaltınlarla kasabaya geldi. Köprünün üst başını oldum olasıseverdi.Otuzdönümlükbubüyükbahçeyiüçaltınaaldı.Biryıliçinde kasabada büyük bir ün yaptı. O, yedi yaşındaki HafızıKuran olmuş, bunu duyan Adana Valisi de onu MısıraCamiyülezhereokumayagöndermişti.Odaoradaöylebirtahsilyapmıştıkideğmedinbilginionunelinesudökemez.Ankaradaona Diyanet İşleri Başkanlığını önermişler, o bütün önerilerigeriyeçevirmiş,hiçbirşeykabuletmemişti...Bundan sonra onun büyük aşkı tarla olmuştu. Zülfüyleanlaşmış, hazinenin açık artırmaya çıkardığı toprakları birkaçaltınabiruçtanalmayabaşlamıştı.Birkaçyıliçindehazineden,köylülerden o kadar çok tarla almıştı ki tapularının sayısını
kendideunutmuştu.İlkkarısıbabasıölmüşbirAğanınkızıydı,ondandabinlercedönümlükçiftliklergelmişti.Aldığıengüzeltapu da on yedi dönümlük, bir köylüden iki buçuk altınadüşürdüğübirtapuydu.ButapuTorosuntamovadanbaşlayan,en gür ormanlı, her ağacının gövdesini iki adam el ele verseçeviremez bir yamacını tutuyordu. Bu on yedi dönümlüktapunun sınırları öylesine sünekti ki bir yanı ovadan başlıyor,dağların ilk tepelerine kadar gidiyordu. Batıdan doğuya dakilometrelerce uzuyordu. Molla Duran bu tapuyu alıncakendisini mahkemeye verdirmiş, mahkeme yıllarca sürmüştüama, o da kazanmıştı. Bu sefer de Yargıtaya göndermiştikendisini, o da yetmemiş Genel Kurulca da tapusunun sınırıkesinleştirilmişti.Veormansedirormanıydı.Sedirağacıdeğerliağaçtı ve Mersin limanında yabancı bandıralı gemiler, budeğerlisedirağaçlarınıbekliyorlardı.Molla Duran Efendi bu güzel, büyük ormana bin baltaylabirliktegirdi.Aceleediyordu.Hükümetbirkendinegelirse,buağaçlarıonayedirmezlerdi.Birkaçyıldasınırlarınıniçindedikilibirfidanbilekalmadı.Buyüzdendeöylesinebirzenginleştikiparasını koyacak yer bulamadı. Ormanın kökünü sökmek çokzoroldu.Bereketkibütünova,bütündağlarişsizdi.Gündeliğion kuruşa, boğazı tokluğuna adamlar çalıştırdı. Ormanınyerinden inanılmaz verimlilikte bir toprak çıktı. ÇukurovanınAkdenizkıyısında,Yüreğirovasındabileböylebirtoprakyoktu.Molla Duran Efendi karasevda bağlamıştı bu toprağa. Buzamanakadarkarıyıüçlemiştiyaonlarlafazlailgilenemiyordu.Varsa da yoksa da orman toprağı... Kasabaya giren birkaçtraktörden üçü de onundu. Bir batöz, bir sürü de orakmakinalarıalmıştı.Makinayaçokmeraklıydı.Aldığı topraklar içinde dört Yörük obasının kışlakları dakalmıştı.Önceleri Yörüklerdirettiler, babadedekışlakları içinbirdeparamıvereceklerdi?Sert,dişli,gözükanlıadamlardı.Ama kim olurlarsa olsunlarMolla Duran Efendinin karşısındakısa bir sürede pes etmek zorunda kaldılar, kuzu kesildiler.MollaDuranlabaşaçıkmakheradamınharcıdeğildi.VeMollaDuran, Yörüklerden otlakiye parası olarak kağıt para değil dealtın istiyordu.Yörüklerdeher yayladönüşükadife keselerde
onaaltınlarınıbiltekmilsunuyorlardı.TopalAli:"BattalAğageldi,MollaEfendi.""Atınıtavlayaçektinizmi?""Çektik.""Buyursungelsin."Molla Efendi Battal Ağayı ayakta karşıladı. Onu seviyordu.Böyle hem ölüp giden, hem de kuyruğu dik gidenlere oldumolası hayranlığı vardı. Yörükler bitmişler tükenmişler, açlıktandaağızlarıkokuyor,obalardagüngeçtikçetükeniyor,hergünbir, birkaç çadır obalardan ayrılıp buldukları yerlere gidipyerleşiyorlaramaBattalAğakılığı kıyafeti, çadırınıngörkemi,elindekişahiniyleeskihaliniolduğugibisürdürüyordu.Burayabileşimdielindeşahiniylegelmişti.Battal Ağa burulmuş bıyıkları, Halep işi, siperliği genişşapkası, cepleri sırmalı kumaş şalvarı, lacivert ceketi,çizmeleri,ipeklimintanıylabirerkekgüzeliydi.Kucaklaştılar.Kahveler geldi, ilk yudumdan sonra Battal Ağa cebindenkırmızı kadife keseyi çıkartıp Molla Efendiyle kendi arasına,sedirinüstüneusulcakoydu."Bizimkileringüçleribuyılbukadar,"dedi."Alonuoradan,"diyegüldüMollaDuranEfendi."Alvedekoynunaolduğugibikoy.""Ama...Nasılolur...Bu...Kışlakparası...""Alvecebinekoy!"Battal Ağa şaşırmıştı. Elinde tuttuğu keseyi bir türlü neyapacağınıbilemiyordu."Bizsanabirşeyyapmadık.Neoldu,Efendi?Senbizden,bizdesendenhoşnutuz...""Alvedecebinekoy!""Bunun ne olduğunu bana söylemeden... Belki senigücendirdik. Öyleyse, insan halidir, kusura kalma. Ne oldu,kulunolayımsöyle?""İnceMemedgeldi."BattalAğanınyüzüsapsarıkesildi."Vallahionubizsanagöndermedik,Efendi.""Biliyorumhaberinizyok.Onabiriyiliktemibulundunuz?"
"Yaralanmış,bizimobanınyanındaatındandüşmüş,yarasıçokağırmış,bizimkilerdealmışlaronukurtarmışlar.""İyi yapmışsınız," diye onun omuzunu okşadı Molla DuranEfendi."İyiyaptınızki,benyerdengöğekadarmemnunoldum.Onun gibi insanlar bizim bu dünyamıza gerek. Bu kadarkötülük,pislik, ikiyüzlülükvehemdezalimlikdoludünyamızaböyle ışıklıpınar sularıgibi temizolan insanlargerekkibize,azıcıksolukalalım.Onukurtardığınızaiyiyaptınızya,odabeniçok kızdırdı. Gelmiş buraya, bana Yörüklerin eski kışlaklarıYörüklerin olacak, diyor." Birden parladı, bu sözler onuyüreğinden yaralamıştı. Onun tepkisiydi. Yoksa Molla DuranEfendi soğukkanlılığını hiç yitirmez, yitirdiği zamanlarda daburnuna esrikleştirici portakal çiçeklerinin kokusu gelir, onudinginleştirirdi. "Ulan İnce Memed, bir daha söyle hele birdaha, sen eşkıya oldun diye kimin malını alıp da kimeveriyorsun, dedim. Ben kızınca o da indirdi. Yörüklerin atakışlağıymışbenimtarlalarım,hemdebinyıllık.Olsun,banane,bençilçilaltınlarısayarakalmadımmıotoprakları?Yörüklerinaklı yok muydu, niçin benden önce akıl edip de kendikışlaklarının tapusunu almadılar? Ben kızdıkça o indirdi, oindirdikçe ben kızdım... Sonunda anlaştık. O benim tapumakarışmayacak, ben de sizden, ben ölünceye kadar otlakiyealmayacağım.""Vallahi billahi, Kuran üstüne yemin ederim, buraya İnceMemedingeldiğindenhaberimizolmadı,yoksagöndermezdik.""Cebinekoyokeseyi!"Battal Ağa kuşkulu, onun gözlerinin içine bakarak, altındanbirçapanoğluçıkmasındiyeçekinerekkeseyikoynunasoktu."Bizi bilen bilir. Biz gökteki kartallarla dövüşerek, dişimizletırnağımızla bu hale geldik. Bizi Allahtan başka kimseyolumuzdan çeviremez. İnce Memed gibi çocuklar bize birlokma bile olmazlar. Lokma olmazlar da ne demek, dişimizinkovuğunabilegirmezler.Amaöyleysebenniçinsizdenbundansonra ölünceye kadar otlakiye, kışlak parası almayacağım?Söyleneden?""Allah seni inandırsın ki onu biz buraya göndermedik. Bizegücenmevedekusurumuzakalma..."
"Nedenmi,çünküsizİnceMemedgibibiryiğidikurtardınız.Kurtarıpdabumübarekvatanaiadeettiniz.Bundandolayıbendesizeminnetimibildirmekiçin...Bundansonrasizbenimiçinİnce Memed gibi bir ermişi, kahramanı kurtarmış kişisiniz.Başımüstündeherzamanyerinizvar."BattalAğaikircikiçindeydi,buadamİnceMemedigerçektenseviyor mu, diye düşündü. Böyle adamlar dünyadakendilerinden başka da hiç kimseyi sevmezler, dedi kendikendine.Böylesicanavarlaröylekolaykolaydakorkmazlar.MollaDuranEfendionunnedüşündüğünüanlamışgibi,birazacı,birazalaylıgülümsedi:"Bir insan ne kadar yürekli olursa olsun İnce Memeddenkorkmalı. Çünkü o, ölümün ötesinde yaşıyor. Bu ne demektir,biliyormusun?""Biliyorumya,İnceMemedöyledeğil.""Doğru, her zaman değil. Çoğu kez herkes gibi bir adam.Yumuşak,iyihuylu,küçükbirçocukgibinazlı...Kimisindede...""Korkulur,"dediBattalAğa.MollaDuranTopalAliyiçağırdı."Ali,şöyleoturhele.İnceMemedikonuşuyorduk.""Duydum Efendi. Doğru konuştunuz ikiniz de. Onu iyitanıyorum,çocukluğundanbuyana,bir işyapmayakalkıştımıgözlerineöncebirçelik ışıltısıgelipyerleşiyor. İşteozamanoölümünötesinegeçiyor.İşteozamanondankorkulur.""Bendende korkulur," dediMollaDuranEfendi. "Biz onunlaaynıdemirdeniz.""Anladım,"dediAli."İkinizibiraradagörüncehemenanladım.İkinizindegözlerineoışıkgeldiaynıandayerleşti.""Benbirkarışkışlağıvermemdeyince,bu topraklarıbendenalacak yürekli bir kişi varsa gelsin de görüşelim deyince, oanladıkiolmayacak.Bendeonaotlakiyeyihediyeettim.Birdeonu kurtardığınız için size... Bir de Aliyi bağışladı benimhatırım için. Belki Ali onun adamıdır, o başka. Ali onun,dediklerigibidüşmanıdaolsabenimiçinbağışlardı.""Bağışlardı,"dediAli,kıvançlı."Size bir gizlim var, ama adamım Aliye güvenemiyorum.BilsemkibuadamİnceMemedinadamırahatedeceğim."
"Bana sengüvenmelisin. İnceMemeddegüvenmeli.Bendendekorkulur.""Bunubiliyorumişte.Senhepimizdenbetersin.""Sizayda,yıldabirölümünötesindegezersiniz.Banagelincebenhergünölümünötesindeyim.Bendenbenbilekorkuyorum.AmaİnceMemedlesenbanagüvenmelisiniz.""Dinleyin öyleyse, birkaç gün önce eşkıya Kuzgun Veli banahaber salmış. Diyor ki, İnce Memedi ben öldürürsem, benibağışlatırdadüze indirtirmisiniz?Buadamkafasınakoymuş,bu işi yapacak. Ben önayak olmasam bile başkasına, TaşkınHalil Beye, Zülfüye, Murtazaya başvuracak. Onların da İnceMemeddenokadarödlerikopuyorkionunheristediğinikabuledecekler. Şimdi size söylüyorum, Kuzgun Veli feleğinçemberinden geçmiş bir kişidir, otuz otuz beş yılık eşkıyadır.Yanında da gün görmüş, turnayı gözünden vurur sekiz kişisivar. Belki de, gaflete getirip İnce Memedi avlayabilir. İşte ozamandabenkendimdeölmüş,yenilmişgibiolurum.TopalAlideöyleolur.Benonunölümünedayanamam.Bunuşakacıktandeğil, taa yüreğimin kökünden söylüyorum.Bir çare..." Sustu,yüzü kararmıştı, başını önüne eğdi, bir süre düşündü. "Tekçare, bunu İnce Memede ulaştırmaktır. Temkinli ol, üstünegelen Kuzgun Velidir diye. O Kuzgun Veli ki, pis bir adamdır,öldürdüğü insanelliyigeçer.Bunuonakimulaştıracak,BattalAğasenmi,izciAlisenmi?"AliyleBattalAğabiribirlerinebakıştılar,BattalAğaçabucak:"Ben," dedi, "ben, ona bu haberi ulaştırırım. Sağ ol MollaDuranEfendi.Senindebizebiremrinolursa...""Estağfurullah..."Battal Ağa ayağa kalktı, yanına yöresine bakındı. "Ali Ağa,benimheybemnerede?""Kapınınarkasında,getireyimmi?""Zahmetolmazsa."Ali kapının arkasındaki halı heybeyi aldı getirdi onun önünekoydu. Battal Ağa cebinden bir anahtar çıkardı halı heybeninkilidini açtı. Kilit üç kere çınnn etti. Heybeden büyücek birkülekçıkardı."Bunda arı sütü var," dedi. "İnsanı gençleştirir. Arıların
yuvalarıenyücedağındoruğundabirçakmaktaşı,camgibibirkayanın kovuğundadır. İşte bu bal oradandır." Bir külek dahaçıkardı."Budatereyağıdır.Buyağısende,sendeiyibilirsiniz."Üçüncükülekbirazdahabüyüktü."Budamorpeynirdir,otlarlayapılır.YalnızbizimYörükleryapmasınıbilirler.Yiyincerayihasıon gün insanın bedeninden gitmez. Hoş, deli, esrik bir kokuiçindedolaşırinsan.Birdeherderdedevadır.Banaizin."MollaDuranonucümlekapısınakadaruğurladı,kucaklaştılar."İnceMemedehaberiulaştırmayıunutma.""Bugece."Alionubahçenindışındakiyolakadaruğurladı.BattalAğaatınüstündenonaeğilipyavaşça:"Sana yarın Müslüm çocuğu yolluyorum buraya. O, İnceMemedineredeysebulur."Molla Duran yatsı namazını kılmış, duasını topluyordu,aşağıdanbiraztelaşlıgelenTopalAli:"Geldiler,"dedi."Algetir."Kepenekli üç çoban girdi odaya. Molla Duran ayaktaydı,KuzgunVeliylekucaklaştılar."Bu dünyada bir tek sana güvenirim Molla Duran. Malımı,mülkümü,karımıvehemdecanımı.Sendeçiğsütemmişbirinsanoğlusunya,sanaşuinsanlariçindeençokgüvenirim.""Sen otur hele otur, şu kepeneğini çıkar da... Sana çobanlıkeşkıyalıktan daha çok yakışıyor." Öteki eşkıyalara döndü. "Sizdekepeneğiniziçıkartın."KuzgunVeli, ötekilerkepenekleriüstlerindenatıncaaltındanpırıl pırıl, menevişli silahları çıktı. Göğüsleri çaprazlamafişeklikten gözükmüyordu. Dürbünleri, tabancaları,hançerleriyledişlerinekadarsilahlanmışlardı.Kuzgun Veli çok uzamış gitmişti. Bir zenci kadar yanıkyüzlüydü. Yaşını hiç göstermiyordu.Molla Duran onu tanıdığıgünden beri o hep otuzundaydı. Onuncu yıl affında İnceMemedle birlikte affı kabul etmeyerek dağdan inmeyeneşkıyalardan birisi de oydu. Niçin düze inmiyorsun diyendostlarına,dahayükümütutmadım,birkaçkuruşladüzeineyimde Çukurovada onun bunun oyuncağı mı olayım, demişti. O
zamandan bu yana da soymuş, öldürmüş, yol kesmiş, evlerbasmıştı.Dörtkarı,birçiftlikalmış,çiftliğiatlar,soyluboğalar,koyun sürüleriyle doldurmuştu. Hepsi de kendisine benzeyençok çocuğu olmuştu. Urfadan, Maraştan, Halepten,Malatyadan,Kayseridenbuyanabirçokzengininocağınaincirdikmişti."Artık yaşlılık geldi kapıya dayandı. Dinlenmenin de sırasıgeldi.ÖlümenekadarcıkgünümüzkaldıkiDuranEfendi...Çokinsan öldürdük Duran kardaş, çok ocaklar söndürdük. Allahaçok şükür çiftliğimiz de, her şeyimiz de var. Sen benden iyibilirsin, sandığımızdaki altınları saymaya kalksak üç gün üçgecesürersayması.Bundansonrabirkörkurşundangitmekdevar. Şimdiye kadar kimse bize yaklaşamadı ama yaşlılığımızıanlayıncayaklaşırlar.Otuzbeşyıldırçetebaşıyım,ölümügözealmazsan kimseyi ölüme gönderemezsin. Öldürme de öyle...Kocadım artık, can tatlılaşıyor insan kocayınca, artık ölümügöze alamıyorum. Öldürmekte de yüreğim yumuşadı. Kolaykolayadamöldüremiyorum.Eskidenolsainsanıbirkasabınbirkoyunu doğradığı gibi gözümü kırpmadan doğrardım. Çok dadoğradım. Ölümü, öldürmeyi göze alamayanı da dağdayaşatmazlar, öldürürler. Ben tez günde dağdan düzeinemezsem,uzunyaşayamamartık,beniöldürürler.Şuikikişi,bakbaşlarını önlerineeğmişler, öyleduruyorlar, insan insanınyüreğindekiniherzamanokur,onlarbilsinlerkibenimiçimeenküçücük bir korku gelmiş yerleşmiş, bunlar bile beniöldürürler."Adamlar durumlarını hiç bozmadılar. Dizlerinin üstünekoydukları tüfeklerinesıkısıkıyayapışmışlardı.ÇünküKuzgunVelideöyleyapmıştı."Ben kendimi iyi biliyorum, benim içime korku düştü. Birinsana bir kurşun sıkarken de ellerim titriyor. Ben bundansonra iflah olmam. Ben artık dağdan yüze inmeli, çiftliğimeyerleşmeli, çoluk çocuğumunarasına karışmalıyım.Artık kurutoprakta da yatamıyorum, sırtım, belim tutuluyor.Çiftliği kalegibiyaptım.Bendüzeinincekimseyebulaşmazsamkimsebanakarışamaz. Her şeyi, düze inmek için her şeyi yıllar yılı onagöre hazırladım. Hiç olmazsa ölmeden önce birkaç yıl rahat
yaşamak, bir Arap ata binip şöyle korkusuz, gece de olsadolaşmakistiyorum.Bunugöremeyeceğimdiyedekorkuyorum.Bunun için çok çok insan öldürdüm, çok zulmettim, hakkımdeğilmibirkaçyıldinlenmek?"Karanlıkbirkuyugibiderindeolan,gökyüzüdüşmüşbirkuyuaydınlığındaki gözlerini Duran Efendinin gözlerinin içine diktibaktı,ondanbirumarbekliyordu."Çarem sensin Molla Duran Efendi. Benim halimden bukasabada yalnız sen anlarsın. Anamla Çukurovanınsarısıcağındabaşaktopladığımızgünleri,susuzluktankavrulupda bir damla su bulamadığımızı, sıtmalı, kurtlu, kan kesilmişçeltik sularını içtiğimizi, ben anamla sıtmadan titrerkenköylülerinbizitarladantarlayakovaladıklarını..."İkieskiarkadaş,uzunyıllarönceaşağıyukarıhaftadabirikikere ya dağda, ya kasabada buluşurlar, dertleşirler,biribirlerine çocukluklarını anlatırlardı. Kuzgun Veli, MollaDuranınacıyaşamınaağlar,MollaDurandaötekinin...""Yalnız sen bilirsin. Ölüm korkusuz bir tek günü yaşamakistiyorum, bir tek geceyi güzel bir yatakta rahat uyumakistiyorum.Allahtandaha fazlabirşey istiyorsam,okocaAllahbinbelamıversin."Sonragüldü:"Birşeydahaistiyorum,Haccagidip,Allahımızagünahlarımıdabağışlatmakistiyorum.""Haccabirliktegideceğiz.Kavlikararımızöyledeğilmiydi?""Hani aklında mı, oraya, Akdeniz kıyısına, seninle birliktegiderken mübarek Hacca gideceğimize de biribirimize sözvermiştik.Senoadamdançokkorkuyordun,HüseyinHocadan.""Doğru,çokkorkuyordum."Molla Duran Hüseyin Hocanın portakal bahçesinin içindekievini eliyle koymuş gibi bulmuştu bunca yıl sonra. HüseyinHoca onu görünce önce deliler gibi sevinmiş, sonra da yüzüsapsarıkesilerektitremeyebaşlamış,salt,odabirkere,"Beniöldürmeyeceksin,değilmi,"diyesormuştu.Hüseyin Hoca çok zengin olmuştu. Portakal bahçesininsınırını taa Akdenize kadar götürmüş, birkaç tane de gemialmışAkdenizdeyüzdürüyordu.Portakalağaçları sikirdimgibi
çiçekaçmıştıvedünyakokudandeliriyordu.İkiarkadaşHocayıalmış al köpüklü, yüksek dalgalı, büyük denizin kıyısınagötürmüşlerdi."SonsözünHocam?"Molla Duranın sesinin titrediği Kuzgunun gözlerindenkaçmamıştı."Beni tanyerleri ışırken vuracaksınız. Böyle olacağını, seninbirgüngeleceğinibiliyordum.Anandan,çocuklardanbirhabervarmı?"Molla Duran karşılık vermedi. Sabaha kadar denizin sesinidinleyerek dingin beklediler. Tanyerleri ışıdı ışıyacak MollaDuransapıfildişitabancasınıçekti,HüseyinHocanınkarşısınageçti."Dahavar,"dediHüseyinHoca."Tanyerleriazsonraışıyacak,okadaraceleetmecanım..."MollaDuranelindetabancaonunkarşısındabirsürebekledi."Tamammı,bakortalıkağardı.""Tamam,"dediHüseyinHoca.Yüzükülgibiolmuştu.Molla Duranın tabancasından çıkan üç kurşun doğru gittiHüseyinHocanınyüreğinesaplandı.HüseyinHocanınçokkanıaktı.Hocasonsoluğunuverinceyekadarbaşındabeklediler."Nasıl da soğukkanlı, hiçbir şey olmamış gibi, tanyerleriışırken öldürmüştün onu... Sonra da çiçekli bir portakal dalıkırmış doya doya koklamıştın. Birlikte Hacca gidipgünahlarımızdanarınacağız.""Arınacağız,"dediMollaDuranEfendi."Şimdi senden isteğim,ben İnceMemedi yakalamaya, yadaöldürmeyegeldim."KonuşurkenTopalAliyegözüilişti."Bumu?"dediMollaDuran."BuizciTopalAlidir.İnceMemedbunun kanına susamıştır. Geçen gün öldürüyordu Aliyi, onunelinden zor aldım.Bananekadargüvenirsen, onadaokadargüven.""BenTopalAliyibilirim,"diyegüldüKuzgunVeli. "Odabenibilir."TopalAlibirazyakınageliponaeliniuzattı:"Hoşgeldin,"dedi."HoşbuldukAlikardaş.Korkma,oİnceMemediöldüreceğim.
Dünküçocuko.""İnşallah.""İnce Memedi öldürmek için bir tek şey istiyorum, o dabağışlanmam.Anladınmı,MollaDuranEfendi?""Anladım.""Ben İnce Memedi öldürdükten, ya da yakaladıktan sonra,elimdebanabirşeyyapılmayacağıüstüne,enbüyükyerdenbirsözkağıdıolacak.Bununüstesindengelirsenbendesana...""Haydişimdibizuyuyalım.Günaçıla,hayırola..."Molla Duran Efendi sabahleyin Taşkın Halil Beye giderken,Topal Aliden talimatını almış çoban Müslüm de dağlara İnceMemediaramayagidiyordu.Gece kasabanın ileri gelenleri Molla Duran Efendininkonağındatoplandılar.KuzgunVeli,İnceMemediyakalamakyada öldürmek için, bu işi yaptığında onu affeden yazılı bir sözistiyordu.OdaArifSaimBeyden.Zülfü:"Ben bu kağıdı sana iki gün içinde alır getiririm. Arif SaimBeyşimdiAdanada.Benideçağırmış.""Ben de sana böyle bir kağıdı Validen alırım," dediMurtazaAğa."Benseniiyitanırım.Gelsengelsenbuişinüstesindensengelirsin.""Ben de candarma komutanından alırım," dedi Taşkın HalilBey."Askerlermertolurlar,hemdesözlerinineri..."Kuzgun Veli çetesi bir hafta sonra cebinde kağıtları MollaDuran Efendinin bahçesinden, suyun kıyısındaki ılgınlarınarasından, İnce Memedi aramak için dağlara çekiliyordu.Bundan Kaymakamın, Yüzbaşının, öteki hükümet adamlarınınhiç haberi olmamıştı. Kuzgun Veli, işini sağlama almak içinbunuAğalardan,Beylerdenözellikleistemişti.İnce Memedden korkulur, ona göre kendini sakın, demiştiMolla Duran. Kuzgun Veli düşünüyordu. Acaba ne demekistiyordu Molla Duran? İnce Memed kimdi, küçücük, zavallı,ağzı süt kokan, zorlan eşkıyalığa itilmiş, tek başına dağlardagezen, ne yapacağını bilemeyen bir kişiydi. Allah ondan razıolsun. Eğer o bu kasabalıları bu kadar korkutmamış olsaydı,yıllardır beklediği düze inme düşü gerçekleşemezdi. İnce
Memedonunbaşınakonmuşaltındanbirdevletkuşuydu.Onuöldürmek istemezdiya,neyapsın,oöldürülmek içinkarşısınaçıkmış, bunun için ona devlet kuşu olmuştu. Ne kadaristemezseistemesinonuöldürecekti.Sevincinden uçuyor, kendi kendine türkü söyleyerek,oynuyordu yürürken arada bir de... Gençliğinde de bir adamöldürdüğünde,yolkesipaltınkeselerikoynunakoyduğunda,evbastığındadahepböylekeyiflenir,sevincinesınırolmazdı.Tez,tez günde öldürmeli bu İnce Memedi, güzel çiftliğineyerleşmeliydi.Okadar çabukyürüyorduki öteki eşkıyalar, engençleribilearkasındanyetişemiyorlardı.Kale boynunu bu minval üzere aştıktan sonra Kuzgun Veligeriyedöndü:"Bu böyle olmayacak çocuklar," dedi. "Yürümekle onayetişilmezhemen.Bireratbulmalıyız,yukardakiÇerkeslerden."Öğleye doğru atlar hazırlanmış, çınarın dibinde onlarıbekliyorlardı.Bir dağları tutarlarsa, gerisi kolaydı ve İnce Memedavuçlarınıniçindeydi.
25"Bizi asacaklardı, biliyormusunMemed," dedi FerhatHoca."İyikiyetiştindekurtardınbizi."Tamongündürbusarp,kuytuköydeydiler.Köyeyalnızbirtekyoldan gelinebilirdi, o yol da çırılçıplak gözlerinin önündeydi.Yoldan karınca geçse köyden gözüküyordu. Köyde bir eskizaman kalesi kalıntısı, kalıntılarda da yabanıl aslankabartmaları vardı.Buradakibütün insanlardaFerhatHocayıtanıyor,onuseviyorlardı.Kimsebirşeysöylemiyorduya,FerhatHocanın her ne sebeptense burada birkaç yıl kaldığı belliydi.Memed, Hocayı çok yakından tanıdığı için, bu köyde hangisebeptenkaldığınımerakbileetmiyordu.Yobazoğlu onlardan daha yolda, nereye gideceğini, neyapacağınısöylemedenayrılmışgitmişti."İnsanınbukadarkorkağıda..."Ferhat Hoca en çok Yobazoğluna şaşıyordu. Diline pelesenketmişti, "İnsanınbukadarkorkağıda..." diyordudabaşkabirşeydemiyordu.Memed Ferhat Hocayla birlikte olduğundan hem çokmutluydu,hemdeonabüyükbirgüvenduyuyordu.O gün bugündür de İnce Memedle Ferhat Hocanıntartışmalarısürüyordu.Hoca:"İnsanınyolunuAllahçizer.Allahbenimyolumuçokeskidençizmişti de ben anlamamıştım. Ben, sen eşkıyalığı bırakıpgitsen de ben bu dağlarda kalacağım. Bunun bir mümkünüçaresi olmadığını anladım. Benim sonum kurşun. Bunudüşümde de gördüm. Hapisten kurtulacağımı, dağlarageleceğimi de düşümde görmüştüm. İnsan hem kendi yolunukendiçizer,hemdeAllahçizer.Bendağdakalmamak içinherşeyi yaptım, ama baktım ki alnıma yazılmış, kaderin önündenkaçamıyorum. Dağda bir tek eşkıya kalmasa da ben dağdakalacağım. Böylesi benim için daha iyi. O sığındığım köydeAllahseniboşyerekarşımaçıkarmadı."Hoca sonunda çok kesin konuşmuştu, Memed üstelemedi.Çoktan da atıcılık talimlerine başlamıştı.Her sabah erkendenkalkıyor,namazınıkıldıktansonra:
"Haydiyinçocuklar,benimlegelenvarmı?"diyor,yanınakimtakılırsa onunla köyün arkasındaki düzlüğe çekiliyor, atışlarabaşlıyordu. Bir de durmadan dağ tırmanıyor, yürüyor,koşuyordu.Memed, Hocanın her şeyine şaşırıyordu ya, onun atıcılığınahayran kalmıştı. Gözünün gördüğü neye nişan alıyorsa onuvuruyordu.Memedböylebirnişancıyıömründenegörmüş,nededuymuştu.Köyde bir ay kaldılar. Memed anladı ki bu köylüler, yakınköyler Hocayı bir ermiş eylemişler, onu kutsuyorlar. Sebebinideöğrendi.FerhatHocakıtlıkyılındaüçarkadaşıylabuköyesığınmış,yolkesmiş, Kayseriden, Develiden, Sivastan, köylerden zenginevleri basmış, sürüler talan etmiş getirmiş bu köylerin açinsanlarına dağıtmıştı. Gücünün yettiğince de buralardaki açaskerkaçağısürülerindenonlarıkorumuştu.İşte bundan dolayıdır ki Ferhat Hocanın buralarda yenidengözükmesidüğünbayramkarşılanmıştı.Memed:"Hocam," dedi, tüfeğini onun önüne uzattı, "ben seninemrindeyim.Çetebaşısensin,bundanönceolduğugibi,bendeseninçetenim.""Köylülermisöyledibunusana?""Köylülersöylemediler.Benöğrendim."Ferhat Hoca onun öğrendiklerini bura köylülerinin hiçbirzaman, hiç kimseye söylemeyeceklerini biliyordu. Onunmacerasını, buralara geldikten sonra, bir yabancıdan, saf birçobandancingibiMemedinöğreneceğinidebiliyordu."Bir gün sana her şeyi, bütün başıma gelenleri en küçükayrıntısına kadar anlatırım. Al tüfeğini önümden. Çetebaşısensin.""Alamam.Kabuledemem.""Alonuönümden.Benkiminçetebaşıolacağınıbilirim.""BendebilirimHocam."Hocakızdı:"Alonuyerden.Eskiköyeyeniadetçıkarma.""Çıkarırım."
"Başımabelamısınsen?""Belayım.""O zaman arkadaşları çağıralım, hemen şimdi, çetebaşınıseçelim.Senolduğunyerdekal.Çocuklargelin."Kasımla Temir onları biraz ötede durmuşlar izliyorlardı,yakınageldiler."Çetebaşınıseçeceğiz.Memediisteyenler?"ÜçüdeMemediistediler...Memedbuoldubittiyebirdüşte,biryarıuykudagibiküskünbakıyor,birşeysöylemiyordu.Üçü de silahlarını aldılar, götürdüler Memedin ayaklarınındibine koydular. Memed birden duygulandı, gözleri yaşardı,hemenvardıFerhatHocanınelinikaptıalnınagötürdü.Köylüler olanı biteni görmüşler, duymuşlardı. O geceMemedin onuruna büyük bir şölen verdiler. Yakındaki köydendavulcular, aşıklar, türkücüler, kavalcılar geldiler. Köyünortasındaki alana büyük bir ateş yakıldı, orman, kayalıklıyamaçlarsabahakadaraydınlandı.BirhaftasonraMemed:"Çok küflendik buralarda," dedi, onun aklı fikri hepSeyrandaydı. Bir gün önce Seyranı alıp bilinmeyen yerlere,üstelikdeportakalbahçelerininolduğudenizkıyılarınagitmekistiyordu. Bunun için de birazıcık olsun paraya gereksinmesiyokmuydu?"Çıkalım buradan. Yalnız burasını unutmayalım. En kötügünlerimizde... Buranın köylülerini teker teker kesseler, bizikimseelevermez.""Biliyorum,vermezlerHocam.""Burasıbizimkalemiz..."Köylüler, kadın erkek, çoluk çocuk onları aşağıdaki gediğekadaruğurladılar.Ferhat Hoca köylülerden ayrılıp tepeyi çıkınca, gökte uçankartallardanbirisinigösterdi:"Memed," dedi, "şuna iyi bak. Bu benim ilk avım, eğervurabilirsem talihim yaver gidecek." Tüfeğini kaldırdı, tetiğeçöktü, kurşunun sesinden kayalar yankılandı ve kartal tıngırmıngır gökten düşmeye başladı. "Demek ki talihim yaver
gidecek."Hoca buradaki yolları, köyleri avucunun içi gibi biliyordu,akşama doğru bir küçük, ortasında tek parça kırmızı birkayadan adacığı olan bir gölün kıyısına kurulmuş bir köyegeldiler.Köylülerötekiköydendahabüyükbirsevgi,coşkuylakarşıladılar Ferhat Hocayı. "Hocam seni ölmüş biliyorduk.Candarmalar seni öldürmüşler diye çok haberin geldi, çokşükür bu günümüze Hocam," diye sevinerek onu karşıladılar.Hocayakurbanlarkestiler,onlarıoradabirhaftaağırladılar.Gölde alabalık vardı. FerhatHocabacaklarını çemreyip gölegirdi, eskiden olduğu gibi elleriyle kovuklardan çok alabalıkyakaladı.Bu köyde çok güzel soylu atlar yetiştirirlerdi bilinenzamandan bu yana. Köyün atları Urfanın, Arabistanın soyluatlarından da daha ünlüydü. İnce Memedin bindiği Ali SafaBeyinatınınünüburalarakadardagelmişti."Kimi atlar böyledir, bir tezikmeyegörsünler, onlarıkimsecikleryakalayamaz.İnsanadüşmankesilirler.Yangınonuçokkorkutmuş,birdahaölünceyekadarkendinegelemez."Ferhat Hocayla Memedi iki katlı, güzel bir eve konuketmişlerdi. Ev gölün üst başındaki kayalığın uçundaydı.Aşağıdaki göl som maviydi. Ortasındaki kırmızı kayalığatanyerleri ışıyıpdagünvuruncagölde,oyörelerdekiağaçlar,toprak, otlar da som kırmızıya kesiyor, gün yükselince dekırmızıkayaışıltılaraboğulupgölmaviliyordu.HocaylaMemedyanyanaseriliyataklarındasabahlarakadarkonuşuyorlardı.Memedsoruyor,ötekikarşılıkveriyordu.Hocaşudünyaüstüne,insanlarüstüneçokşeybiliyordu.İnsanınbirgözlerinin içinebakmayagörsün,yüreğininenderinyerinibileokuyordu."SenkafanatakmışsınMemed,sanasöz,öğütparaetmez.AlSeyranı yanına, git o deniz kıyısına, portakal çiçeklerininarasına... Ama bil ki sen gene uzun süre oralardakalamayacaksın, dağlara geri döneceksin. Senin mayandadağlarvar.İnşallahportakalbahçelerindebaşınabirişgelmez.Oradançabukkurtulursun...BirinsanİnceMemedolunca,İnceMemedlik insanın sırtına en büyük yüktür. Bir insan İnce
Memedoluncabaşkahiçbir şeyolamaz.Portakalbahçelerininiçindebirgün,ikigün,biryılancakkalabilir.Biryılancak,odaen çok karısının koynunda kalabilir, bundan sonra bağlasalarhiçbiryerdeduramaz.""Bayramoğluotuzyıldırnasıldurdu?"FerhatHocagüldü:"Ben onun çetesinde kaldım," dedi, "hem de uzun bir süre.Ondan boyuna haber alırım. O her gün, her sabah silahınıkuşanır,karşıdağakadargidergeriyedöner.Onunsilahınıbirgün elinden alsınlar, bir sabah silahını kuşanamasın, gör senondan sonra Bayramoğlunu. Bayramoğlu bir gün dağa geneçıkacak. Belki de son soluğunda, ama çıkacak. O, yatağındaosura osura ölecek adam değildir. Sen Abdi Ağayıöldürdüğünde kaybolup gitmiştin, niçin döndün, kim zorladıseni,kimtanırdıseni?""Döndüm..."dediMemed."Gene döneceksin. Senin de mayanda onların mayasındaolandan var. Köroğlunun, Pir Sultan Abdalın, SakaryaŞeyhinin..."Birisi aşık, hem pir, hem aşık. Güzel türküler söyler. Alevi,Kızılbaş,asi.Şahınadamı,ŞahAlinin,haniDüldülatınınsahibiHazretiAlivarya,onunadamı.Buyüzdendepadişahadüşman,onaasi.BirsabahyanındaçalışanHıdırıçağırır,benbugecebirdüşgördüm Hıdır, der. Düşümde İstanbula gidiyormuşsun, oradaVali olup Sivasa geliyor, beni burada Sivas çarşısındaasıyormuşsun. Haydi güle güle. Yazgının önüne geçilmez.Hıdırdır, pirin ellerine, ayaklarına düşer, aman pirim, yamanpirim,benseninasılasarım,yeterkiValiolayım.PirSultandır,yürü git Hıdır, der, onu yolcu eyler. Hıdır gider, aradan yıllargeçer,SivasabirValigelirHızıradında.BirgünValininaklınagelirkionudüşündegörerek,himmetedip İstanbulayollayanpiri Yıldızelinin Banaz köyündedir. Hani o Vali olup beniasacaksın demişti ya, ben ona büyük, misli görülmemiş birşölen çekeyim de görsün, der. Sivasla Banaz arası üç günlükyol. Şölen gününü hazırlar, Sivasın ileri gelenlerini, Beylerini,AğalarınıdaçağırırkipirinenasılbirsaygıgösteriyorVali,Vali
olduğu halde. Sivasla Banaz arası üç günlük yoldur, ValiadamlarınıgöndertipPirSultanAbdalısarayınagetirtir,oşölenyerine gelirken huzurunda niyaza varır. Pir buna derecesizseviniryaiçindedebirkuşkusuvardır.BuHıdırHızırolmuşturve hem de Osmanlı... Bir kişi Osmanlı olmuşsa ona güvenolmaz. Bir de düşünü görmüştür pir. Derken şölen başlar.Sofrada türlü yemekler vardır, buralarda görülmemiş,bilinmemiş. Sofrada kuş sütü eksik. Herkes yemeği yemeyebaşlamış,PirSultanöyleellerikollarıbağlıgibidurupdurmuş.HızırPaşanınbugözündenkaçmaz.Buyurpirim,yemekye.Pirkarşılık vermez, herkes iştahla yemeğini yerken o el bilesürmez. Aman pirim... Pir Sultan başını kaldırır, gözlerinioradakiAğaların,Beylerin,yüksekdevletadamlarınınüstündetekertekerdolaştırır,benbuyemektenyiyemem,der,çünkübuyemekte tüyü bitmedik yetimlerin hakkı, kan ter içindeçalışanların kanı var, bu yemek zulüm yemeğidir, ben buyemeği yiyemem, haramdır. Bu yemeği ben değil, köpeklerimbileyemez.Hızır Paşa çok kızar, saçını başını yolar, öfkeden delirir.Durumunubirazıcıkkurtarmak,buBeylerinönündedahafazlarezil olmamak için, çağır köpeklerini, pirim, der, bakalımyemeyecekler mi... Pirdir, hemen buradan Banaza el eder,köpekler yola düşüp gelirler. Buyur Paşa, işte köpekler.YemeklerPirSultanınköpeklerinesunulur,köpekler,yemeklerişöyleuzaktan,burunlarınınucuylakoklarlar,Paşanınadamlarıneyaparlarsayapsınlaryemezler.Paşa bu kadar insan önünde çok bozulur. Bu aşağılanmayınasılyutacaktır,durumunukurtarmasıgerekir.Düşüngerçekçıkıyor,pirim,derHızırPaşa.Yalnızsanapirimolduğun için bir kapı daha açıyorum, bu bana yaptıklarınakarşılıkseniçoktansallandırmayıydım.Şimdisen,şuinsanlarınhuzurunda üç deme söyleyeceksin, bu üç demede de Şah adıgeçmeyecek. Böyle yaparsan seni bağışlarım. Yoksa seni busabahakarşışehrinmeydanındaenyüceağacaastıracağım.Pir Sultan sazı kucağına çeker, ilk demesini söyler. BaştaPaşa, ortadakiler donar kalırlar. Pir Sultan şiirinin herdizesinde bir kere Şah demiştir. Şölendekiler ikinci demeyi
beklerler.OdabaştanaşağıyaŞahladoludur.Üçüncüdemedeöyle.Hızır Paşa, pirim, düşün gerçekleşti, der, asesler piri alırlarSivas meydanında asarlar. O yüzden Sivasın adı kanlı Sivaskalır.Kıyametekadardabuşehirböyleanılacaktır.O sabah günle birlikte bütün Sivasta Pir Sultan Abdalın buminval üzere asıldığı konuşulur. Bir tanesi der ki, ben alaşafakta Pir Sultanı ak libaslara bürünmüş Kayseri kapısındançıkıp giderken gördüm. Ötekisi, ben de onu Tokat kapısındagördüm, der. Kimi onu şehrin doğu, kimi batı kapısındagörmüştür. Kimse pirin asıldığına inanmamaktadır. Kuşkudaolanlarınbirkısmıysa,Haleporadaysaarşınburadadır,derler.Haydi meydana gidelim de görelim, Pir Sultan asıldıysaoradadır. Şehrin alanına gelirler ki ortalıkta hiç kimse yok.Yalnızbirkalın,uzunipbirağacındalındasallanırdurur...FerhatHocagüzelsesiylePirSultanınoüç,herdizesindeŞahadıgeçenşiirinisöyledi.Memed:"Karacaoğlan,Dadaloğlugibibiraşıkmış.Hakaşığı...""Dadaloğlugibi,"dediFerhatHoca."PirSultanınatıyokmuş,öylemi?""Yok,"dediFerhatHoca.Sakarya Şeyhini sorarsanız SultanDördüncüMurat devrininMehdisidir. Mehdi olaraktan Sakarya dağlarında zuhur vehuruçeylemiştir.Padişahüçkereüstüneağıraskergöndermiş/Mehdi üç keresinde de Osmanlı askerini birkaç bin kişisiylepüskürtmüştür.SultanMuratordusunuçekmişBağdatseferinegiderkenorduKonyada konaklamış. Bu arada serasker, sadrazam, vezirler,aman biz ne yapıyoruz, diye ayıkmışlar, Padişaha gitmişler"Padişahım, biz böyle ne yaptık, biz askeri aldık Bağdadagidiyoruz, o melun Sakarya Şeyhi nam Mehdi de İstanbulunburnunundibinde,bizimaltmışbinkişilikordumuzuyenenbeşbin kişilik orduyla kaldı. Ya İstanbulu işgal ediverirse? SultanMurattır, düşünmüş, demiş ki, gidin benden selam söyleyinŞeyhe, ona bir soylu at, bir hilat kürk, bir de vezirlik tuğugönderiyorum. Bağdadin fethine, Kızılbaş üstüne gidiyorum,
ordusunualsıngelsin,sevaptır,odaBağdadinzaptınakatılsın.Serasker, sadrazam, vezirler almışlar armağanları gelmişlerSakaryadağlarına.BuldurmuşlarŞeyhi."Padişahsanavezirlikihsaneyledihemdeüçtuğlu.Buatı,buhilatı da yolladı. Kızılbaş üstüne seferim var, sevaptır, o daordusunuçeksingelsindebirliktefethedelimBağdadi,dedi.""Kabuledemem.""Ne?Ne,vezirliğimikabuledemezsin?""Edemem.""Nasıledemezsin?"Serasker, Sadrazam şaşırmışlardı. Karşılarında uzun boylu,çökük avurtlu, kara abanoz sakallı, solgun, yanık tenli, yalımkarasıışıltılı,keskingözlübirgençadamkayagibiduruyordu."Edemem.""Edemezsenbizdeseniburada,İstanbulunburnunundibindebırakamayız.""Biliyorum.""Seninbeşbinkişinvar,Bağdatordusununyekununeredeyseüçyüzbinkişi...""Biliyorum.""Bu orduyu geriye döndürüp seni hallettikten sonradır kiancakbizBağdatseferinegidebiliriz.""Biliyorum.""Buorduseniyenecek.SenyakalanıncaKonyaçarşısındabireşeğetersbindirilipçırılçıplakdolaştırılacaksın.""Biliyorum.""Derdinneöyleyse?""Zuhurvehuruçetmeyemecburum."Vemecburadam,SakaryaŞeyhikapıdadurankıratınaatladımordağlaradoğruuçtugitti.VeSultanMuratBağdatordusunuonunüstüneçekti.Sakaryadağlarındamübalağacenkolundu.OgünakşamakadarŞeyhinordusundanhemenhemenkimsekalmadı.VeakşamüstüŞeyhiyakaladılar. Yalım karası gözlerinde korku, soluk, güzelyüzündekederyoktu.Konya şehrinde onu bir eşeğe ters bindirip cellada teslimettiler. Cellat onun derisini ağır ağır yüzdü, mafsallarını
kanırdı.Onunyüzündeenküçükbirsızlanmagözükmedi.Cellatboynunuuçurmadan:"ErişyaDedeSultan,"dedi.Sabaha karşı biraz uyumuşlardı. Memed hiç uyumakistemiyor,günlerce,gecelerceHocayıdinlemeyecanatıyordu.Bu Ferhat Hoca da ne çok şey biliyordu... İnsanı, ağacı, otu,çiçeği, yıldızları, şu dünyada ne var ne yoksa, tekmil gizleriondan sormalıydı. Bu dağlarda niçin bu kadar çok dolaşmıştı,eşkıya desen eşkıyaya, imam desen imama, kaçakçı desenkaçakçıya, asker kaçağına, şehirliye, köylüye benzemiyordu.Memedşaşkınlık içindeydi,buyaşagelmişbunabenzerhiçbiradamıgörmemişti.Tanyerleri ışırken, bütün bir gece uyumuşlar gibi dipdirikalktılar, giyinip gölün kıyısına indiler. Sabahın sisi içindekigölün dibinin aydınlığında yıldırım hızındaki kırmızı beneklialabalıklaroynaşıyorlar,birandabiryeretoplanıp,birandadaortalığa kıvılcımlar fışkırtarak kayıyor yitip gidiyorlardı. Sudabalıklarlaışıklarınoyunukarmakarıştı."ErişyaDedeSultan,demiş,başkabirşeydememişöylemi,cellatpalayıçalarkenöyledeyişi,kellesininkanlarsaçarakyeredüşmesiolduğugibigözleriminönünde.BugecedüşümdePirSultan oturmuş bir ak taşın üstüne türkü söylüyor, Şeyh dedurmadan, eriştin mi bana Dede Sultan, diyor, ışık gibi arı,gökyüzügibidurugülüyordu.""Bu dünya işte onlardaki mayanın yüzü suyu hürmetineduruyor, onlar olmasa bu dünyayı zulüm, kötülük, pislik alırgötürürdüçoktan.""Götürürdü,"diyeonuonayladıMemed.Gözlerinisuyadikmişçok derin, etiyle kemiğiyle, saçlarının köklerine, tırnaklarınınuçlarına kadar bütün bedeniyle düşünceye kesmişdüşünüyordu. Suyun dibindeki çakıltaşlarının üstünde ışıklardalgadalgagenişleyerekkıyıdatükeniyorlardı."Demekkellesiuçarken,erişyaDedeSultan,demiş,başkabirşeydememiş,neyalvarmışnedeyakarmış,başkacahiçbirşeydememiş?""Dememiş,"dediFerhatHocagülümseyerek.Kaldıkları eve döndüklerinde çobanMüslümü eşiğe oturmuş
kendilerinibeklerbuldular.Onlarıgörünceayağakalktı:"BenibildinmiİnceMemed?"diyesordu."Bildim. Hani sen o Yüzbaşının köpeğini öldürdüğü çobançocukdeğilmisin,kanişeyen?""Benim," dedi Müslüm. "O Kertiş Aliyi de, o Yüzbaşıyı daöldüreceğim.""Dur hele," diye gülümsedi Ferhat Hoca. "Dur hele, onlarısonraöldürürsün,şimdisenburayaniçingeldin,onusöyle?""Ammada bulunmaz adamlarmışsınız siz de, hay yiğen. Siziaraya araya ayaklarım şişti, çarığım delindi," diye gücenikkonuştuMüslüm.Ayağının altını gösterdi. Çarığının bütün tabanı aşınmışgitmişti."Sanayenibirçarıkalırım.Burayaniçingeldin?""Beni sizi bulmaya Topal Ali Ağa gönderdi." Ferhat Hocaya,eğil işareti yaptı, bu adamı İnce Memedden daha çok gözütutmuştu. Ferhat Hoca eğilip kulağını onun ağzına dayadı:"Bakın, beni buraya Topal Alinin gönderdiğini sizden başkakimsebilmeyecek.Bilirseolmaz.Dünyaağzıgevşekadamlarladoludur.Olurmu?""Olur,"dediFerhatHocadoğrulurken."Sengetirdiğinhaberisöyle."Çoban Müslüm kuşkulu gözlerle yanına yönüne bakındı,kimseyigöremeyince,alçaksesle:"Kuzgun Veli çetesi sizi öldürmeye geliyor." Sesini dahaalçaktı. "Topal Ali Ağa dedi ki, kasaba Beyleri ona çok paravermişler sizi öldürsün diye. Bir de onun suçlarınıbağışlayacakmış Hükümet, o da gidip çiftliğinde yan gelipyatacakmışölenekadar.TopalAliböyledediişte.""SağolMüslüm,"dediFerhatHoca,onukucakladı.Ardındandabirduaokuyuponunüstüneüfledi."Bildim," diye güldüMüslüm. "Sen Ferhat Hocasın. Hıııım...Sen ne yaman adamsın sen..." Müslüm onu tanıdığınasevinmişti."Senbenineredenbiliyorsun?""Bensenibilirim,hemdeçokiyi,"diyeövündüMüslüm.
"SenbizinasılbuldunMüslüm?"diyemeraklasorduMemed."Benbulurum,"dediMüslüm."Senonunorasınakarışmasaniyiedersin.Üzümünüyebağınısorma.ŞimdibenKuzgunVeliyikovalamaya gidiyorum." Sesini alçalttı, sağına solunabakındıktansonra:"TopalAğabanadediki,haberiveronlara,sonra da Kuzgunun yerini bul, onlara bildir dedi. Bengidiyorum, bir diyeceğiniz var mı, sizi neredeyseniz benbulurum...""BiryemekyeseydinyaMüslüm.""Azığım var belimde. Cebimde de param var." Bir ikitopallayarak yürüdü. "İşte o dedi ki bana, gün geçirip fırsatverme zamana. Sağlıcakla kalın." Yürüdü, bir elli altmış adımgittikten sonra döndü: "Senin at var ya, senin at? O delirmişyahu Memed Ağa. Çok bela bir at olmuş. Onu geçen günKarsavurandüzündegördüm.Kendikendime,buİnceMemedinatıdır, dedim, yanına varayım da azıcık boynunu okşayım,dedim, aman varmaz olsaydım, az daha beni öldürüyordu.Yüzbaşı da emir vermiş, o at demiş, görüldüğü yerde, İnceMemedden de önce vurulacaktır, demiş. Yaaa, duydun muMemed, onun hakkında da vur emri var. Benim köpeğimi deöldürdü o Yüzbaşı. Ben de onu öldüreceğim. Senin atınıöldürürse de... Köylüler de senin atına yaklaşamıyorlarmış.Köylüler dediler ki, o ata yaklaşınca at görünmez oluyormuş.Olmaz olsun öyle at, iyi huylu bir şey değil. Vururlarsa hiçüzülme.Aaah,benimköpeğimöylemiydiya..."İçiniçekti.
26
Yağızatyelgibiuçarakgeldigenişyeşil çayırlığınortasındadurdu. Başını kaldırıp kulaklarını dikti. Düzlüğü çepeçevresarmış orman uğulduyordu. Sarı yapraklar yer yer yeşiliörtmüştü. Uzaktaki yarı puslu dağın koyaklarına sabahıngölgeleri düşmüştü. Dimdik at kımıldadı, gerindi, sağrısı inceince kırıştı. Bedeni upuzun uzamış, karnı yere değecek kadargerilmişti. Bir süre böyle durdu. Dikeldiğinde kuşkuyla sağasola bakındı, bir kayalık ayna gibi arada bir şavkıyor, ışıklaratıngözünegeldikçeatbirirkiliyor,kulaklarınıdikipsağasolabakınıyordu.Çayırlığınortasındanyöresinimorçiçekliyarpuzlaralmış,dibiakçağşaklıüçpınarkaynıyordu.Pınarlardansularınyüzündekikayganböceklerisonhızlaoradanorayakayıyorlardı.Yağızatçokağır,yürümezgibienyakınındakipınarayürüdü,eğildi,kuyruğunuusulcasallayaraksuyuiçmeyebaşladı.Başınısudan bir türlü çekmiyordu. Yukarda, gökte atmacalar,göğüslerini esen yele vermişler, öyle süzülüyorlardı. Pınarınbaşına üç tane ardıç kuşu kondu. At bundan ürker gibi oldu,başınıkaldırdı,sonrageriindirdi.Azsonrabirakbulutgibibirkelebek sürüsü geldi, pınarların yöresindeki mor yarpuzlarakondu.At,çayırlık,birsüreakkelebekbulutu içindekaldı.Athuylandı, başını aşağı yukarı, kuyruğunu yana yöreye hızlasalladı.Kelebeklerbiruçuyorlar,sonragerisingeriyarpuzlarakonuyorlardı.Birarageliyor,atkelebeklerdengözükmüyordu.Durmadanbaşını silkeleyen,kuyruğunudadahahızlı sallayanat aldı yatırdı. Kelebekler onu bırakmıyorlar, onunla birlikte,onusarmışlaruçuşupgidiyorlardı.Güneşteçokışıltılı,saydam,pulpuldular.At çayırlığı bir uçtan bir uca kelebeklerle gidiyor geliyor,duruyor eşiniyor, çifte atıyor, alıyor yatırıyor, şaha kalkıyor,kelebeklerden bir türlü kurtulamıyordu. Düzlüğün ortasındayorulmuş, teslim olmuş durdu. Ak kelebekler üstündekaynaşıyorlar, o inatla öyle durmuş hiç kıpırdamıyordu. Üç
pınarın üçünün de suyu taştı, fokurdadı, ak köpükler kabardıyeşil çimenlerin üstünden çağıldadı. Atın dizlerine kadar çıktısular. Kelebekler atın üstüne sıvanmışlardı. Sular ormanaçekildiler gittiler. Güneş pınarların dibine vurdu. Atmacalarorada,göğünmavisineyapışmışdahaöyleduruyorlardı.Aşağıdakiormanın içindenbir yalımpatladı sündü,at yalımıgörür görmez olduğu yerde bir süre pisti, karnı yere yapıştı,kulaklarınıindirdi,perçemibaşınınucundakisarıçiçekliçalıyadeğdi.Üstünde kelebekler, nereden geldikleri belirsiz gittikçeçoğalıyorlar, at da gözükmüyordu. Güneş ortalığı kavurdu,gözleri kör eden tozlu bir sarı sıcak aldı ortalığı, otlar, pınar,mor çiçekli yarpuzlar kurudu. Bir toz tabakası ormanı, otları,çiçekleri,sularıkapladı.Karyağmışgibiheryertozlaraltındakaldı.Yağızatsilkindi,tozlar,kelebeklerdöküldü.BiraraHürüAnaelindebirurgan,birtutamotatayaklaştı.Biryalımpatladıaralarındaatşahlandıileriyesıçradı,yöresinisarmışyalımlarlabirlikte kendi yöresinde hızla döndü.Hürü Ana, atın ötesindedurmuş yalımlarla birlikte dönen atı seyreyliyordu.Ormandanelleri urganlı, bir tutam otlu bir sürü köylü çıktı. Yalımlarlabirlikte dönen ata doğru geldiler, Hürü Ananın arkasındadöndüler. Ormandan çıkıp geliyorlar, çıkıp geliyorlar HürüAnanın arkasında toplanıyorlardı. Sonra ortada yalımlarladönen atın yöresinde halkalandılar. Kalabalık büyüyordu atınyöresinde. Yalımlar söndü. At gene ak kelebek bulutu içindekaldı. O döndükçe de kelebekler savruluyor ama onubırakmıyorlardı.Urganlar sağıldı ata doğru. At döndükçe atılan urganlaradolanıyordu.Dizlerinin üstüne çöktü.Bu andadagözden yittigitti. Köylüler şaşırdılar. Atın döndüğü yere geldiler.Otlar birharman yeri kadar ezilmişler, at izleri toprağı çakur çukuretmişti.Sertbiryelesti,sarıyapraklarısavurdu.Köylüleryapraklarınaltında kaldılar. Hürü Ana gülerek, ata söverek yapraklarınaltındançıktı elindekiurganla.Köylülerdeyaprakları yararakonu izlediler.HürüAnabirkayanınüstündekiatıgörünceonakoştu.Köylülerdeonunarkasından...Kayalığıçevirdiler.Athiçaldırmıyor, kayanın sivrisinde, yönünü güneşe dönmüş, uzun
gölgesi kayayla birlikte toprağa serilmiş orada dimdikduruyordu.Köylülerkayalığatırmanmayabaşladılar.Dikkayayıyarıya kadar tırmanıyorlar, oradan öteye bir karış bileçıkamıyorlardı. Kaya sallandı, tırmanan köylülerin hepsi yeredöküldüler. Eli mavzerli, kara yüzlü bir adam çıktı ortaya,durunsiz,dedi.Dizçöküptoprağa,atanişanaldı,arkaarkayabeş el ateş etti, at yerinden kıpırdamadı bile. Onun ardındanYüzbaşı Faruk geldi kayanın dibine, köylüler süklüm püklüm,ellerikarınlarınınüstünekavuşturulmuşyanaçekildiler.AzgınyüzlüYüzbaşı Faruk ata bakınca yüzünügeniş bir gülümsemekapladı, yere diz çöktü, ata nişan aldı, arka arkaya beş kereateş etti. At hiç aldırmadı. Yüzbaşı Faruk mavzerini çabucakdoldurdu,genebeşkeretetiğebastı.Athiçoralıdeğildi.Yüzügüneşedönük,olduğuyerdeöyledurdukaldı.Yüzbaşıtüfeğinidoldurup doldurup boşaltıyordu. Hiç de yorulmuyordu. Birkelebekbulutugeldi, atı sardı.Atkendi yöresindekelebeklerisavurtarak döndü, ardından da kayanın doruğundan,kelebeklerle birlikte, tam Yüzbaşının üstünden bir kuş gibisüzülerek, uzaktaki çayırlığa indi. Seyran onu yelesindentutmuşçekiyordu.Yüzbaşıköylüleredöndü,İnceMemedincanıbuattadır,sizdenbununölüsünüyadadirisiniistiyorum,dedi.Eğer tez günde bunun ölüsü ya da dirisi bana gelmezse sizbilirsiniz. Köylüler, gözümüzden iste bu atı Yüzbaşım, dediler.Asım Çavuş orada, kayanın dibine sinmiş, çömelmiş, tüfeğikucağındaüstüstesigaraiçiyor,üzgündüşünüyordu.At yeşil çayırlığın ortasında duruyor, yelesini sarkıtmış,kuyruğunu sallıyordu. Ayaklarındaki dört nalı da attığı,tırnaklarının genişlemesinden belli oluyordu. Biraz zayıflamış,tüyleri de domur domur kabarmış, uçları güneşten solmuştu.Atmacalar gökyüzünde oldukları yerde, mavi göğeyapışmışcasmasüzülüyorlardı.Bir sürü kuş, hepsi de ak, ormandan top top çıkıp çayırlığakondular. Yağız at, çayırlığın aklığının üstünde bir kara lekegibikaldı.Uzaktakidağdanbirakbulutkoptugeldi, atın tamüstündedurdu.Bulutungölgesiakkuşların, yağızatınüstünedüştü. Bir mavi, küçücük gölekte atın yansıması gün ışığıylabirlikteçalkalanıyordu.Yağızatınyansımasıgölünaydınlığında
bir kırılıyor, kayanın doruğuna çıkıyor, ardından süzülerekiniyordu. Altın pırıltısındaki balıklar atın üstündedolaşıyorlardı.Gök, çayır, mor yarpuzlar, sarı yaprakları esen yelde uçanorman, at, her şey silindi, her şey ak, saydam bir ışığa kesti.Ormanın üstündeki ışık şırlıyor, dünyanın öteki ucugözüküyordu. Portakallar çiçek açmış, kokuları taa Akdenizkıyılarındandalgadalgadağlarakadarvuruyordu.Kırmızı,pembe,ak,sarıkevendikenleribireryalımöbeğigibiyanıyordu uzak dağın yamacında. Gün ışığında dönüyorlardı.Tanyerleri ince, bulutlu işiyordu. At, upuzun uzatmıştıbacaklarını, gerinince karnı yere değdi değecek. Gözleridışarıya fırlamış, gözlerinin akında kırmızı damarlar, boynukuğuboynugibiuzun,güzeldi.Dağındoruğundanışığabatmış,keven dikenlerinin cümbüşüne karışmış, ayağının altındakitaşları yuvarlayarak kır, güzel, ince boyunlu, nazlı bir kısrakgeldi yağızın biraz ötesinde durdu, otlamaya koyuldu. Yağızısankihiçgörmemişti.Yağızyenigelenebaşınıkaldırdıbaktı,odaonungibi,onugörmemişcesineatlamayabaşladı.Aralarındavızıldayarak, ondan ona gidip gelen yeşil, bir parmakbüyüklüğünde ışığa gelince çakıp sönen bir arı mekikdokuyordu.Yağız at, usulca kısrağa yaklaştı. Öteki oralı olmadan, karşıkoyağa otlayarak ilerledi. Koyakta insan boyu kadife kırmızıçiçekler el büyüklüğünde, el büyüklüğünde buradan ormanakadar sık, yılan giremez açmışlardı. Kısrak çiçeklerin arasınadaldı ve ilk olarak yağıza baktı. Yağız ona koştu. Onunlakoklaşmakistedi.Kısrakbirdenonunyelesinebirdişattı,yağızgeriyesıçradı.Kısrak,azaşağıya,koyağındibineçekildi,yağızonu bırakmadı, burnunu kuyruğunun dibine götürdü. Kısrak,sertbirçifteyleonudurdurdu.Yağızkızmıştı.Sağındasolundadönüyor, kokluyor, öteki ısırıyor, beriki aldırmıyordu. Kısrak,geriliyor, arada bir bacaklarını açarak işiyordu. Yağız onunişemiğini kokluyor, başını göğe dikiyor, burun deliklerinialabildiğine açarak havayı kokluyordu. Öteki duruyor, işiyor,yağızkoklayarakonunyöresindedönüyordu.Kısrak durdu, arkasına döndü, yağıza baktı, yağızın burun
delikleri titriyor, açılıp kapanıyordu. Aletini çıkarmış, dikmiş,karnına yapıştırıp yapıştırıp indiriyordu. Kısrak bacaklarınıaçmış,gerilmiş,sağrısıincebirtitreşimdebekliyordu.Yağızönbacaklarını açtı, uzattı, kısrağın üstüne attı, dişleriyle onuboynundankavradı, tutturamadı indi. İkincidede tutturamadı.Üçüncüdeartıkdişlerikısrağınyelesinibırakmadı,kısrağaaştı.Sağrısı gerildi, önce çabuk çabuk, sonra yavaştan devinmeyebaşladı.Atınüstündekiönbacakları,baldırları,sağrısıuğunanbirtitremedeydi.Busıradaakbirkelebekbulutuortalığıışığaboğarakgeldi,onlarınüstleriniörttü.Yağız,kısrağınüstündeninince de kelebekler, geldikleri gibi ışıldayarak, top topsavrularak,havadazikzaklarçizerekçekildilergittiler.Yağızlakırkısrakorada,olduklarıyerdekulaklarınıdüşürmüş,başlarınıtoprağasarkıtmışkaldılar.Doğudanbir yalımparçası sündügeldi, çiçeklerin arasındangeçti,atlarınyöresindehalkalandı.Yağızbirsıçrayıştayalımlarıaşıp yönünü dağa döndü, bir anda da keven dikenlerininkırmızı,sarı,pembedumanınınarkasındayittigitti.Birkoyağındizboyutazeçayırlarınınortasındaydılar.Yağızlakısrak, kıtlıktan çıkmışçasına, başlarını yerden kaldırmadanotluyorlardı. Uzakta, ormanın üst yanında bir yerden gür birduman tütüyor, yamaca doğru yayılarak ağıyordu. Atmacalar,göğüslerini yüksekte esen serin yele vermişler, alabildiğinekanatlarınıaçmışlar,bomboş,durugöktesalınıyorlardı.Çalınınarkasındanturuncularabürünmüş,uzunkarabeliklerikalçalarına kadar inmiş bir kız çıktı, yayılan atlara doğruyürüdü, kır kısrağın yanına geldi. Yayılan kır kısrak kızıgörüncebaşınıkaldırdı,baktı,kızıbekledi.Kızonuyelelerindentuttu, üstüne bindi sürdü. Yağız bir süre kır kısrağın kuyrukaltını koklayarak onların arkasından gitti, kız atı dolduruncayağızolduğuyerdekaldı.Ötekileruzaklaştılar.Yağızuzunuzunüstüstebirkaçkerekişnedi,arkaayaklarınınüstünedikilerek,onların arkasından, onlar gözden ıralıncaya kadar baktı.Mahzungeriyedönüpyenidenotlamayakoyuldu.Yağız at tanyerleri ışırken o çok mavi gölün kıyısındaydı.Suyun üstü dumanlanıyordu. Ormanın sarı yapraklarınınüstünden bulutlar kalkıyordu. Kır kısrak karşı kıyıda kişniyor,
eşiniyor, bacaklarını gerip işiyor, yağız da burun delikleriniaçarakderinderin,bütünhavayıiçineçekiyordu.Yağız dayanamadı, kendisinimavi sulara bıraktı, öbür kıyıyadoğru suları köpürterek yüzmeye başladı. Kır kısrak dakendisini suya attı, ortada buluştular. Yağız onu dişleriyleboynundan yakaladı, kısrak kurtulmaya çalıştı, çabaladı,sonunda da kurtuldu. Birlikte kıyıya çıktılar. Kısrak sırtındansular akarak bacaklarını alabildiğine gerip işemeye başladı,çırpındı,üstündekisularıdöktü.Yağızonunyanınageldi,aşmakistedi. Yörelerini urganlı, silahlı köylüler alıverdiler. Kısrakhuysuzlandı, kişnedi, arkasını döndü yağıza çifteler yağdırdı.Yağız şahlandı, kişnedi, kudurdu. Eli urganlı köylü kalabalığıgittikçe kalabalıklaşarak üstlerine geliyorlardı. Aralarınanereden geldiği bilinmeyen bir yalım düştü, patladı, sündü,üstlerine bir ak bulut indi, yağız kalabalığın üstünden gölesüzüldü,yüzerekkarşıyageçti.Kırkısrakdaarkasındangeldi.Gölüçıktılar,çırpınıpsularınıdöktüler,ormanadaldılar.Güzel bir bahar ılıklığında toynakları yumuşacık toprağagömülerek, ak çiçekler açmış portakal bahçelerine düştüler.Esen yel, dalgadalga şimdiye kadarhiç bilmedikleri bir kokugetiriyordu burunlarına. Portakal bahçelerini geçtiler. Irgatlariki büklüm olmuşlar, tarlalarda çalışıyorlardı. Aralarındansıyrıldılar. Çalışan adamlar o kadar işlerine vermişlerdi kikendilerini,önlerindengeçenatlarıgörmedilerbile...Kıyılarınavardıkları uçsuz bucaksız serilmiş büyük deniz minare boyudalgalarla köpükleniyordu. Biribirlerine sokularak yan yanadenizi beklediler. İkisinin de gölgesi kumlara düşmüştü. Birincecik yel çıktı, sonra durdu.Kısa aralıklarla yel bir fisiliyor,bir duruyordu. Çok sıcak vardı. Sıcakta deniz duruldu, üstüdümdüz oldu, kırışıksız. Denizin ortasından bir aygır başıgözüktü, bu yana geliyordu. Kır kısrak huylandı, kaçmayadavrandı. Portakal kokuları denize doğru esti. Kır kısrağınburundelikleri titredi.Denizdekiatbaşıgittikçeyaklaşıyordu.Geldi geldi, tam önlerinde denizden çıktı. Lekesiz kır, iri,gözleri büyük, kulakları kalem, yeleleri mavi boncuklu biraygırdı. Silkindikten sonra kır kısrağa yaklaştı. Onu kokladı.Kısrakhiçbirşeyyapmıyor,hiçbirdevinimdebulunmuyordu.
Yağız şaşırmış, kır kısrak ne yapacak diye bakıyordu. Aygıronunher bir yerini kokluyordu.Denizden kıpkırmızı bir yalımsağılıverdikıyıya,yağızşahlandı,aygırasaldırdı.Kırkısrakbiryanaçekilmişbubiribirinegirmişazgınatlarabakıyordu.Dövüşleri uzun sürdü. Kuyruk, yele kılları havada uçuşuyor,keskin dişlerin yaraladığı bedenlerden kanlar akıyor, atlarkırmızıya boyanıyordu. Sonunda ikisinde de kıpırdayacak birdurumkalmadıya,yağızbirazdahacanlıydı.Aygırıönünekattı,tarlalardan, portakal bahçelerinden onu dağlara sürdü. Aygırormanda yitinceye kadar arkasından kovaladı. Döndü denizinkıyısına geldi. Kır kısrak onu orada bacaklarını açmışbekliyordu.Yağız yorgunluğunabakmadanonaaştı.Bu sıradadabirkelebekbulutugelippırpırüstleriniörttü.Bulut dağılınca eli urganlı köylü kalabalığını karşılarındabuldular. Bu sefer çok daha kalabalıktılar. Hep birden onlarıyakalamakiçinurganlarınıattılar.Biryalımpatladı.Yağızkendiyöresindeüçkeredöndüktensonradenizeatladı,kırkısrakdaarkasından...Kalabalığınbağırtısı,şamatasıazsonragerilerdekaldı. İki at yan yana uçsuz denizde sonsuza doğruyüzüyorlardı.
27
Gediği aşınca Sakızlı köyü karşılarına çıktı. Köy bir koyağınüst ucundaki düzlükteydi. Sırtını mor kayalıklı Kekilli dağınavermişti. Evlerin çoğu yarı yarıya yıkılmış, duvarların taşlarıarasındanyabanotları,eşekincirleri,çiçeklerfışkırmış,köyündışındaki ağaçsız küçük mezarlığın da bütün hece taşlarıdevrilmişti.Kasım köyün üst başına gelince durdu, bir taşın üstünesekilendi."Şu ev bizimdi," dedi kaşlarını çatarak. Koyağın karşıyamacındaki, yığma taşlardan geniş bir avlusu olan iki katlı,sıvaları dökülmüş, bağdadi kirişleri görülen bir evi gösterdi."Köy sürüldükten sonra buraya bizim köyden tek gelen insanbenim. Ne yapalım, bütün keçilerini yemiştik ÇiçeklidereliMahmutAğanın.Açlıkbu.Diniimanı,vicdanıyokaçlığın..."KonuşkanbiradamolmayanKasımındiliçözülmüştü."Benim yutamadığım, bizi buradan kovdu anladık, keçileriniyemiştik. AmaÇukurovadaki köyümüzü neden elimizden aldı?Bizotopraklarıcanımızıvererekçıkarmıştık."Ellerini gösterdi. Ellerinde çalı yırtmamış, orak, tahra, baltakesmemiş azıcık bir yer bile kalmamıştı. Elleri bir tuhafhayvanabenziyordu."Öldürdüğün Mahmut Ağanın küçük kardeşiydi, değil mi?"diyeonunyanınaçömelmişFerhatHocasordu."Bir kurşunda başı paramparça oldu, taşa düşmüş karpuzgibi.""Sendenbaşka,ötekiköylülerhiçmidiretmediler?""Diretmediler. Diretseler de hiçbir şey gelmezdi ellerinden.Mahmut Ağanın başında çok silahlı adam vardı. Bir deHükümet arkasında. Çok da gözümüzü korkutmuştu bizimMahmutAğa.Bukadarkorkaninsanlarhiçbirşeyyapamazlar.""Sennasılyaptınöyleyse?""Benonlarınonmisli,yüzmislikorkuyordumdaondan.Nasıl
yaptım,bendebilmiyorum.Parmağımtetiğedokunuvermiş.""YaşimdiKasım?""Şimdiokadarçoköldümki,korkuyaalıştım.""Duyduğuma göre senin Sakızlı köylüleri, yani Yalnızkurtköylüleribaşlarınıalmışlar,uzak,adısanıduyulmadıkdiyarlaragitmişler.İmleritimleribelirsizolmuş.""Antakyaya, Amik ovasına gittiler. Orada saklanıyorlar. Okadar korkuyorlar ki Mahmut Ağadan, orada da gelirkendilerini bulur diye, delik delik kaçıyorlar. Böylesine birkorkugörülmüşdeğil.Böylesibirkorkuölümdendebeter.""Beter," diye onu onayladı Ferhat Hoca. "Bir aşabilselerdiiçlerindeki o korku dağını, bir kırabilseler o zinciri bir dahakimse o köylüleri zapt edemez. Ne kadar güçlü olursa olsunMahmutAğatozediverirleronu.Amagelgörki..."İnce Memed de Ferhat Hocanın yanına tıpkı onun gibiçömelmiş, elindeki bir çöple toprağı karıştırıyor, hiçbir sözevarmıyor,saltdinliyordu.Temirseaşağıdakiçitlembikağacınınaltına oturmuş, sırtını gövdeye dayamıştı, boynunu uzatmışıpıssızköyebakıyordu.Kasımiçiniçekti:"Birdahadönmeyeceklerbizimkilerbuköye,Çukurovayada...ÇölArabistandayitecekler."Ayağa kalkıp köye aşağı yürüdü. Ötekiler de onu izlediler.Kasımvardıevlerininavlusununönündedurdu,oradabirsürebekledi."NeoKasım,evegirmeyekorkuyormusun?""Ben bu evde doğdum da, büyüdüm de..." Başını kaldırdıFerhatHocaya,Memede,Temirebaktı,evibaştanaşağısüzdü."Giremeyeceğim," dedi, arkasını döndü, koyağın dibinden,suyunkıyısındanyokuşaşağıyürümeyebaşladı.Ötekileronunardından zor yetişiyorlardı. Yıkık köy, ortasındaki çıplak, uzunkavak ağacıyla gözükmez oluncaya kadar bu minval üzereyürüdüler. Memed varıp da Kasımı tutup kolundandurdurmasaydıonunduracağıyoktu.Soluksoluğakalmışlardı.Bir taşınüstüneçökenFerhatHoca tabakasını çıkardı, kalınbir sigara sardı, iri demirci çakmağını çaktı, ortalığıgüzelbirkavkokusualdı.
"KöyünneresindesaklandınKasım,kendievinizdemi,kaçakolduğun sıralar?MahmutAğa seni fellik fellik aradığında boşköydenkorkmadınmı?""Korkuyordum," dedi Kasım. "Ama burada, boş köydegizlendiğimsürecebenikimseelevermezdi.BirdebenimgelipdeboşköydesığınacağımMahmutAğanınaklınagelmezdi.""Boşköylerden,eskiörenlerden insanlarkadimzamanlardanberikorkarlar,şimdiazönceKasımınkendievindenkorkupdakaçtığıgibi.""Korktum, ürktüm," diye Ferhat Hocayı onayladı Kasım."Ölülerdençokkorktum.""Köydesaklandığınsıralaryemekiçinneyapıyordun?""İlk günlerde Çiçeklideresine gidiyordum yemek yemeye.Herkes bana sofrasını açıyordu. Az bir sürede bütün köylerbenimboşköydebarındığımıöğrendi.Benhiçkorkmadım.BirkeresindeÇiçeklideresininiçindeMahmutAğaylakarşıkarşıyageldik.Obeni tanımazdı yabütünadamlarıbenigörmüşlerdi,tanıyorlardı. Korkumdan dizlerim çözüldü, ileriye bir adımatamadım. Onların karşısında sararmış yaprak gibi titreyereköylecekaldım.Neonlarbeniyolunortasındabırakıpgidiyorlar,ne ben yerimden kıpırdayabiliyordum. Sonunda Mahmut Ağabir şeylerden kuşkulanmış olacak ki beni yanına çağırdı, senkimsin, neredengelipnereyegidiyorsun, buhalinnedir, niçinböyle yaprak gibi titriyorsun, diye sordu. Ben de ona, Ağamı,Mahmut Ağamı görünce böyle oldum, deyince onun hoşunagitti, gülmeye başladı, ardından da atını sürdü, bana dahabaşkabirşeysormadançekildigitti.MahmutAğanınadamlarıgiderlerken,atlarınınüstündenbanadönüpdönüpbakıyorlardı.Onların bakışlarından Mahmut Ağa hilelenir de geriye dönerdiye ödüm koptu. Yolun az ötesindeki dama canımı zor attım.Çok tuhafdeğilmi,MahmutAğanınadamlarındanhiçbirisininbenielevermemeleri?Oysaaylardırdağtaşbeniarıyorlardı.""FerhatHoca,sennedersinbuişe?""İnsanoğlu yiğit yaratıktır," dedi Ferhat Hoca. "İnsanoğlumert, onurlu yaratıktır. Kasımın o kadar korktuğunu görüncekimseonunaradıklarıKasımolduğunusöylememiştirMahmutAğaya.Bunuküçüklük,alçaklıksaymışlardır.Herkesinsanların
kötü, alçak yanlarını görüyor da bu yanlarını görmekistemiyorlar."Kasımıomuzundantuttu:"Söyle oğlum," dedi, "sen boş köyde kalırken bütün bu yöreköylüleri,Çiçeklideresideiçindeseninoradakaldığınıyedidenyetmişebiliyorlardı,birazönceöyledemiştin,değilmi?""Biliyorlardı. Biliyorlar, şu tepedeki ağacın dallarına getiripbenim için yiyecek asıyorlar, çıkını dala bağladıktan sonra dabir ay ıslığıyla bana haber veriyorlardı. Bazan gece benuyurkenayıslığınıduyuyor,yatağımdançıkıyor,birköylüdebiryatak bırakmıştı bir seferinde ağacın dibine, ağaca geliyor,daha sıcacık yemek çıkınını daldan alıyordum, bir gecede üçkezıslıksesiduyduğumdaoluyordu.Okadarçokyemekgeldikibana,sonundaköydenhiççıkmazoldum.ArdındandaTemirdüştüköye."Temir:"Buradan, şu karşıki yoldan yaylaya gidiyordum," diye sözekarıştı. "Bir ıslık duydum. Bir adamın da ağaca bir çıkınbağladığını gördüm. Köyün bomboş kalmış bir köy olduğunu,başından da neler geçtiğini biliyordum. Bir çalının içinesaklanıp bekledim, baktım Kasım çıktı köyden, geldi çıkınıdaldanaldı,oracığa,ağacınaltınaçöktü,çıkınıaçtıatıştırmayakoyuldu. Sonra ben çıktım ortaya, Kasımın yanına geldim,afiyetolsunarkadaş,dedim,sağol,dedibaşınıkaldırıp,buyur...Bendegidiponunyanınaçöktüm,birlikteyemeğiyedik.""Mahmut Ağa bütün bu olan bitenleri duysaydı, önceÇiçeklideresi köylülerini, sonra da bu dağların köylükleriniSakızlıköyügibisürgünederdi,değilmi?""Ederdi."Yöreyi çepeçevre çevirmiş dağların doruklarını bulut almıştı.Bir de batıdan, Aladağ üstünden kapkara bir bulut yığınıkabararak geliyordu. Ortalık da usuldan kararıyordu. YalnızSakızlınınortasındakialanabirharmanyeribüyüklüğündeçokparlakbirışıkdüşmüştüuzun,çıplakkavağıntamüstüne."Yağmurgeliyor.""Gelsin,"dediMemed."BizdeSakızlıyasığınırız.Kasımıneviolduğugibiduruyor."
"Ben gitmem," dedi Kasım. "Yağmurdan boğulsam da, beniseller alsa götürse de ben o köye bir daha girmem.MahmutAğanın elindenbir daha kaçsamda, katlime ferman çıksada,ben de bu köye girince yüzde yüz kurtulacağımı bilsem de oköyebirdahagiremem.Sizgirinköyeyağmurgelince,bensiziburadaoturur,beklerim.""Haydi kalkın," dedi Ferhat Hoca. "Burada da daha fazlakalmayalım. Ortada kum gibi candarma kaynıyor. Durupdururkenbirçatışmayagirmeyelim."Yamaca yukarı yürüdüler. Soğuk yağmur yelleri esmeyebaşlamıştı.Yağmuryelikimiçoksert, sağdansoldanaşağıdanyukarıdan esiyor, kurumaya yüz tutmuş keven çiçekleriniçatırdatıyor, kırıyor, savuruyor, kimi yumuşuyordu. Yamacıçıkınca iri, ağır damlalar da pat pat diye toprağı dövmeyebaşladı.Aşağıdakiyoldaatınıbiroraya,birburayasüren,aradabirdedurupyöreyiaraştıran,dinleyenbiryolcugördüler.Kasım:"Tanıdınızmı şu atlıyı?" diye yolu gösterdi. "Çoban çocuk o.Nedegüzelatsürüyor,atınınüstündeoynuyor.""Biziarıyor,"dediMemed,"oşeytan."Temir koşarak, bağırarak aşağıya indi. Yolcu atının başınıçekti,Temiribekledi."MerhabaMüslüm.Nevar,neyok?""İyihaberlervar.""Dur,bekleyelim,ötekilergelsinlerde..."Müslümattanindi,atıgötürdüyolunkıyısındakiçamağacınabağladı."Yaralarım daha sızılıyor. Kertiş Ali beni dövmüştüya...Yağmuryağıncayaralarımsızılıyor.""Çokyağmuryağıyor...""Siz ne biçim eşkıyasınız?" diye çıkıştı Müslüm. "EşkıyanınyamçısıolurkiÇerkesdengelme.Topgüllesibileişlemez,değilyağmur.""Bizimyok.Bizfıkaraeşkıyayız.""Zengin olun. Dağlar taşlar zengin adamlarla dolu. Bençıkmalıyım ki bir dağa, o zaman görün siz! Bütün bu dağları,ovaları,zenginlerisoyarım."
"Onlardaseniöldürürler.""Öldürsünler, ölüm haktır. Ölümden korkup da sen geridurma,yiğidinalnınayazılangelir."Yağmur hışım gibi iniyordu. Eşkıyaların da, Müslümün decıcığıçıkmıştı.Ortalıkdagittikçekararıyor,yalnızkarşıdadüzbirkayanınüstüpulpulışılıyordu."HoşgeldinMüslüm.""HoşbuldukİnceMemed.""Sendeiyihaberlerolacak.""Var,"dediMüslüm."BenisizeHıdırgönderdi.""KimmişoHıdır?""Sen onu tanıyormuşsun. Bir Hasan varmış, hani seninarkadaşınmış. Onu Sarıçiyan öldürmüş de, ben de İnceMemedim,demiş.İştebuHıdıroHasanınbabasıymış.Anladınmı?""Bildim,"dediMemed."İşte bu Hıdır bana dedi ki tez ulaş İnce Memede... Onlarbenim senin ulağım olduğumu biliyorlar nasıl bellemişlerse...Bir onlarmı biliyor," diye övündüÇobanMüslüm, "bütündağköylükleribiliyor.""Birdecandarmalarbilirsekemikkoymazlarsende...""Bilemezler, bilseler de beni bulamazlar, bulsalar dayakalayamazlar, yakalarlarsa da ellerinden kaçırırlar,kaçırmazlarsadahapsedemezler,asamazlar.Bençokkurnazım,hemdeakıllıyım.""Anlaşıldı.ŞimdisenHıdırAğanededi,onusöylebana.""HıdırAğadediki,ölmüşHasanınbabası,KuzgunVelionlarınköyüne gelmiş. Bu Kuzgun Veli Hükümete söz vermiş, seniöldürecekmiş. Hükümet de onun için af çıkarmış. Hıdır Ağadediki,oseninkanınasusamış.HıdırAğadediki,amanınİnceMemede söyle, bu gece Çamlıyol köyüne ulaşsın. Biz KuzgunVeliyebugecedeliceekmeğiyedireceğiz,odaikigünikigecebaygındüşecek.Gelsindekellesinikessin.""Bu gece nasıl yetişiriz Çamlıyola? Atla bile gitsek orayayetişmeninmümkünüyok.""Hıdır Ağa bir de dedi ki aman temkinli olsunlar,Çiçeklideresinden Mahmut Ağa da otuz adamıyla onun
ardındaymış.""Ohhooo, dünya bizim ardımıza düşmüş," diye güldü FerhatHoca. "Biz de hapisaneyi basmasaydık, kasabayıkurşunlatmasaydık.Dahadaçokadamyollayacaklarüstümüze.HerşeyiyideMahmutAğayaneoluyor,onuanlamıyorum.""Benonuçokyakındantanırım,"dediMemed."Onungibinamdüşkünübiradamyokturbudağlarda,şuaşağıovada.""İnceMemedbukadarünlendiya,ondanpaykapacakteres,"diyeöfkesinibelliederekkonuştuKasım."Obenimkurşunumlagidecek. Allah..." Ellerini havaya açtı: "İnşallah," diye deindirdi."ÖnceşuKuzgunVeliyiortadankaldırmalıyız.""O kolay," dedi FerhatHoca. "Kuzgun bizi bir karınca kadarbile görmüyor. Bu yüzden onun işi kolay. Onu çabuk avlarız.BenMahmutAğadankorkuyorum.Bir,başındaçokadamıvar.İki, şu dağlarda onun yandaşı olan epeyce de çete çıkar. Üç,candarmaları da alır yanına. Dört, köylülerin de hepsi onunkulu.Kasımın işinebakmayın.Obir kereolur. Yoksaköylüler,salt Mahmut Ağanın gözüne girmek için, hepimizin derisini,babaları,anaları,çocuklarıolsakdaderimiziyüzerler.Söyleyinşimdineyapacağız?""Çamlıyola gideceğiz. Ne yapıp edeceğiz bu gece, sabahakarşıdaolsaorayaulaşacağız.HadisenyolaçıkMüslüm.""NasılulaşırızMemed?""Ulaşırız Hocam. Ben kese yolları biliyorum. Şu dağı aşıncaÇamlıyolunüstünedüşeriz.Yolumuzçoksarptangeçiyorya,neyapalım."Müslüm atının başını çevirdi, doludizgin kırbaç gibi inenyağmurunaltındagözdenuzaklaştı.Ötekilerkayalarınarasındanyeryerçamlar,çalılarçıkmışeğegibi pütürlü, çarıklarını dolayan dağa vurdular. Durmadanyağmur biteviye usul usul yağıyordu. Tüfeklerinin ağzını yereçevirmiş eşkıyalar dik yamacı tırmanıyorlardı. Memed enöndeydi ve bir geyik gibi sekiyor, ötekiler onun ardından zorulaşıyorlardı.Geceortalıkgözgözügörmezbirkaranlıktı.Hiçbirisinereyebastığını, ne yaptığını, ne yöne gittiğini bilmiyordu. Gün
açılıncayakadarFerhatHocaikikereselekapıldı.Birincisindeonu zor kurtardılar. İkincide Hoca bir dala yapışmış avazıçıktığınca bağırıyordu, yerini kolay buldular. Kasım da biruçurumunkuyugibiderindibinedüştü.Ondanumudukestiler.Bir yarım saat sonra düştüğü yerden çıkageldi. Düştüğü yeryumuşacık bir dere yatağı, kumlukmuş, azıcık sol bacağıincinmişti.Kaya, çalı, orman,dağ, sudemiyor,önlerinedüşmüşMemedkedigözleriyle
karanlık demiyor ilerliyordu. Gediğe geldiklerinde ortalık azıcık ışımıştı.Aşağıdakiköyünbirkaçevinindebacalarıtütüyordu."Geldik,"dediMemed."Geldikya,öldük,"diyekarşılıkverdiFerhatHoca.Memed:"Temir,"dedi,"köyünşuenucundakievegidecekkadarhalinkaldımı?""Kaldı,"dediTemir."İstersenbirbukadardahayürürüm.""Öyleyse o eve git, evde kim varsa, kadın, erkek, çocukHıdırınevinegönder.Hıdırıalburayagel."Temir koşarak, sanki bu kadar yolu o yürümemiş, geceninkaranlığında,yağmuraltındaoçalılıklaradüşmemiş,ağaçlarıngövdesineotoslamamışgibiyamacıaşağıindi.Berikiler,büyükbirsedirinduldasındaoturdular.Burasınıhiçyağmurtutmamış,sularbiribirininüstüneyapışmışgenişdallarınüstündenkayıpgitmişti."Bir ateş yaksak mı?" diye sordu Kasım. "Kururduk. Bentitriyorum.""Hepimiztitriyoruz,"dediFerhatHoca."Dört bir yandan kuşatıldık Kasım," dedi Memed. "Farkındadeğilmisin,nasılateşyakarız?"Kasımüstelemedi.Bundansonrahiçbirisibirdahakonuşmadı.Başlarınıönlerinedüşürüpdaldılargittiler.Aşağıdanbirçatırtıduyuncayakadardaöylekaldılar."Geldik,"dediTemir.Koşarakyokuşuçıkıyor,ardındanda,çokgerilerdekalmışHıdırAğageliyordu.Ağacınaltınageldi,dahasoluğunu toparlayamadan: "Konuşmuyor," diye yakındı, "buHıdırmıdırnedir,ağzınıaçmıyor.Birşeylerdönmüşolacakbu
köydeyabenbirşeyanlayamadım.Gelsinhele."Gitti,sırtınıağacıngövdesinedayadı."Buyur Hıdır Ağa," diyerek Memed Hasanın babasını yoldakarşıladı, koluna girdi sedirin altına getirdi. Ferhat Hoca da,Kasımdaonubirazaşağıyainerekkarşıladılar."HoşgelmişsinizAğalar.BukardeşFerhatHocamı?""Odur,"dediMemed."Biz Hocamızı bu dağlarda çok severiz. O, Allahın birermişidir.UzunyıllarbizonuHızırsandık.SonradaanladıkkioFerhatHocaymış.""Hızırdır," dedi Memed. "O Hızırdır da bizi Ferhat Hocadonunagirmişkandırıyor.""Kandırmam,"diyegüldüFerhatHoca."Buyurunevegidelimöyleyse.Sıcakçorbasizibekliyorevde.Hemdedumanıüstünde.""KuzgunVelinerede?""BoşverinKuzgunVeliyedesizevegelin.""Hanibugece?""Geç kaldınız, kaçırdık onları. Merak etmeyin, bir dahagelecekler."Arkasınadöndüyürüdü,ötekilerdeonuizlediler.Köyegirdiklerindebütünköylülerindışarıyadökülmüş,onlarıbeklediklerini gördüler. Aralarından geçipHıdırAğanın evine,konuk odasına geldiler. Konuk odası çok geniş, büyükpencereleri aşağıdaki çok derin, bakınca baş döndürenuçuruma açılmış, damı kırmızı kiremit döşeli, bütün duvarlarıtahta oymalı, tabanı seçme kilimli, çinke taşından örülmüşbüyük ocaklı, iki duvarına boydan boya karşılıklı sedirlerkonmuşbirodaydı."Çokıslanmışsınız,soyunmazmısınız?"Hıdırın dilinin altında bir şeyler olduğunu Memed çoktananlamıştı. Yoksa bu sabahın erkeninde, daha gün yeni doğdudoğacakken, kırbaç gibi indiren yağmurun altında bütünköylülerdışarıyadökülüpniçin onları beklesinlerdi?Buköydebir şeylerdönmüştüya,acabaneydi?FerhatHocaylakimindegöz göze geliyorlar, bir şeyler döndüğünü gözleriylekonuşuyorlardıya,neolduğunuçıkaramıyorlardı.
"Soyunuruz,"dediMemed.BirazsonraHıdırAğaelindedörtkatçamaşırlageldi."Bunları giyin. Çocuklar giyitlerinizi ateşe tutup hemenkuruturlarsizçorbanızıiçerken."Teker teker yan odaya girip soyundular, kuru çamaşırlarıgiyinipçıktılar.Onlargiyininceyekadardabüyükbirbakırsinigelmiş ortaya konmuştu. Sinide üstü yağlı, kırmızıbiberli,sarımsaklı tarhanaçorbası tütüyordu.HıdırAğadauzun,ağzıgeniştaslarıortadakibüyükkaptantarhanalarıkepçeylealıyordolduruyordu."Buyurunhele..."Ocakgürlüyordu.Dörtaçkaşıkdörtyerdentarhanataslarınasaldırdılar. Ardından tereyağı, ak petekli, püren kokan balgeldi. Bir iyice karınlarını doyurdular. Bir genç kızla birdelikanlıgeldilersiniyi,tasları,kaplarıkaldırdılar.Memedkendinibırakmış,ocağınsıcağınakendisinikaptırmışgitmişti. Hocaysa tetikteydi. Çorba içerken bile tüfeğinikucağındanayırmamıştı.Sofrakaldırılırkaldırılmaz,önceyaşlılar,ardındandaötekilerbirerikişerodayagelmeyebaşladılar.Hergelen,"merhaba,hoşgeldiniz,"diyor,biryereoturuyordu.OdaiyicedolupdayükünüalıncaHıdır Ağa eşkıyaların kurumuş giyitlerini getirdi. Genetekertekerötekiodayagittilergiyinipgeldiler.Kırmızı çizgili, ağızları geniş, kulpsuz fincanlarda kahvelergeldi.Sıcakodanıniçiağırbirkahvekokusuylakoktu.AdamlarkahveyiiçerlerkenHıdırAğa:"Getirin,"dedi.İki delikanlı önlerinde çırılçıplak, zayıf, zayıflıktan kasıkkemikleri dışarıya fırlamış, çok uzun boyunlu, yanık tenli,gözlerinin feri sönmüş, elleri arkasına bağlanmış bir adamıodaya getirdiler. Adam korkulu gözlerle yöreye bakıyor, öneeğilmişhayasınıbacağınınarasınaalıpsaklamayaçalışıyordu."BunaKuzgunVeliderler.Çetebaşıdır.İnceMemediöldürmekiçin buraya, bizim köye kadar gelmiştir. Buyurun, biz de onuÇamlıyolköyüolaraktansizeteslimediyoruz.""Sağolun,"dediİnceMemed."Ötekileridegetirin."
Delikanlılar öteki çıplak eşkıyaları da getirdiler.Hepsinin dekollarıarkadanbağlanmıştı.Hepsideöneeğilmişlerhayalarınısaklamayaçalışıyorlardı."BeniniçinöldürecektinKuzgunVeli?""Şunun için ki İnce Memed, seni öldürürsem beniaffedeceklerdi.Bendeşudağlardanbıkmıştım.Aşağıdaovadaçiftliğim, varlığım, karılarım, çocuklarım, her bir şeyim vardı.Kırkyıldırbudağlaranasıldayandım,bilmiyorum.Kırkyılhergün her gün öldüm. Ömrüm kalmışsa bir yılcık da, bundansonra ölünceye kadar da rahat yaşayayım, dedim, her günölmektense... Nasip değilmiş. Bu alçak, insanlıktan çıkmışköylülerbenialileavladılar.Birkurtulabilsemşimdi,hiçumutyok ya, bu köylülere yapacağımı bilirim ben. Hiç yerinme,sevinmeİnceMemed,seninsonundabenimsonumgibiolacak.Sen temiz bir çocuksun. Bu köylüler seni de benim gibiyakalayacaklar, üstelik İnce Memede değil de candarmayateslimedecekler.Şimdibenimazıcıkdaolsabirumudumvar.Seninhiçolmayacak.""Neymişoseninazıcıkumudun?""Oda sensin.Senazıcık yiğitbir eşkıyaysanbenibırakırsın.Çünkühiçbireşkıyaböyleelikolubağlıbirhasmınıöldürecekkadarküçülmez.""Senbenimhasmımdeğilsin.""Ben kim olursam olayım, seni öldürmeye geliyordum. Buyüzden de şimdi ben senin eline düştüm, beni öldüreceksin.Silahsız, çırılçıplak, o da şu alçak köylülerin yakaladığı birdüşmanını öldüremezsin. Bu insanlığa yakışmaz. Eğer beniöldürürsen, azıcık mertlik kalmışsa sende, ölünceye kadarkendinibağışlamazsın.Benölürkensenininsanlığını,yiğitliğini,cömertliğini, içinde ne güzel şeyin kalmışsa onun hepsini dealıp götüreceğim. Beni bırakmak zorundasın. Beni bırak, versilahımıelime,seninlekarşıkarşıya,teketekdövüşelim.""Haklısın," dedi İnce Memed. "Dur da Ferhat Hocayasorayım.""KuzgunVelihaklı,"dediFerhatHoca."Obizimdüşmanımız.""Hoca,"diyebağırdıMemed,"senyanlışsın.Benonukendimiçin, o, beni öldürmeye geldi, diye öldürecek değilim. Şimdi
teketekbizonunlavuruşursak,odabeniöldürürsebuköylülerne olur? Kuzgun canavarı bütün bu köyleri yakmaz mı, taşüstündetaş,gövdeüstündebaşbırakırmı?Benimderdimbu.Yoksabenböyle zalim,böylebir kan içiciyi, yol kesiciyi, fakirfıkarayısoyucuyukarşımaalırdakonuştururmuydum.""Ben fakir fıkarayı hiçbir zaman soymadım. Sen benibırakırsaneğer,belkiseninlebirdahahiçkarşıkarşıyagelmemamabuköylülerisenindediğindendebeterederim.""SöyleHocam,bunanediyorsun?""BensöyleyeceğimisöyledimMemed."Köylülersusmuşlar,olanıbiteniseyrediyor,düşünüyorlardı.HıdırAğaolduğuyerdenayağakalktı:"BırakgitsinKuzgunVeliyi İnceMemed,"dedi. "Bizim içinsesen hiç küsüm çekme. Biz de senin o bildiğin adamlardandeğiliz. Eşkıya Sarıçıyan bizi gafil avlamıştı. O zamanköyümüzdeüçdört tüfektenbaşka tüfek yoktu. Şimdi köybircephanelik gibi. Bizim de gözümüz açıldı. Sen bırak KuzgunVeliyiistiyorsan.Bizidüşünme,onunbuköyebirdahageleceğivarsa,göreceğidevar."Köylüleredöndü:"İnceMemedbıraksınmıKuzgunVeliyi?"Köylülerhepbirağızdan:"Bıraksın,"dediler."Getirinşunlarıngiyitlerini,silahlarınıda..."Delikanlılar eşkıyaların silahlarını, giyitlerini getirip önlerinekoydular.HıdırAğa,KuzgunVeliyielindentuttuyandakiodayagötürdü.Ötekieşkıyalarıdaorayasoktu.Ferhat Hoca allak bullak bir suratla ayağa kalktı dışarıyaçıktı.Memeddeonuizledi.DışarıyaçıkıncaHocagözdenyitti.Memed, gözleriyle onu aramaya başladı. Yağmur dinmişti.Sırtını,avludakiikiadameleleverseçeviremezcevizağacınıngövdesine verdi. Merak ediyordu, Hocaya böyle ne olmuştu,böyleallakbullakolmuşbiryüzlenereyegitmişti?"Uzun bir süre ağacın altında bekledi. Hoca bir türlü biryerlerdençıkıpdagelmiyordu."AllahaısmarladıkİnceMemed.İnşallah,Allahseninlebenibirdahakarşıkarşıyagetirir."Kuzgun Veli onun yanından, arkasında yedi adamıyla geldi
geçti. İçerdeki köylüler, Kasımla Temir de dışarıya çıkmışlarKuzgunVeliningidişiniseyreyliyorlardı.KuzgunVeliyığmataşavluduvarınıaşıncaayağıkayargibioldu,busıradadatüfeğipatladı, kurşunMemedinabasınıdeldi, omuzunu sıyırdıgeçti.Ardından da Kuzgun: "Ateş," diye emir verdi adamlarına."HepinizİnceMemede...Ateş!"Memed kendini ağacın arkasına çoktan atmış, o da ateşebaşlamıştı.KuzgunVelininadamlarıöyle,açıktadimdikdurmuşlar,hiçbirşeyekarışmadan,olanıbiteniseyreyliyorlardı.KuzgunVeli taşyığınlarının üstünden ağacın arkasındaki Memede kudurmuşgibi ateş ediyordu. Dehşet nişancıydı. İlk kurşunda İnceMemeditutturamaması,onunyapamayacağıbirişti.Kırkyıldırdabaşınaböylebirişgelmemişti.Kuzgun, Memedin ağacın arkasından gördüğü en küçük birparçasına ateş ederken, arkadan, kayaların arasından FerhatHoca şalvarının bağını bağlayarak çıktı. Kuzgun Velininçıldırmışsırtıönündetabakgibiydi."KuzgunVeli!"KuzgunVeliFerhatHocanınsesinedöndü,dönmesiylede,tamalnınınortasındankurşunuyemesibiroldu,taşyığınınınüstüneağzıyukarıserildi.Tambu sırada da aşağıdan bir çoban kan ter içinde kalmış,boyundamarlarışişmiş,körükgibisoluyarakgeldi:"Köysarıldı,"dedi.Ferhat Hoca yaklaştı, Kuzgun Velinin adamlarının önündedurdu:"Bakınçobankardaşnededi,köyüsarmışlar.Sizbizekatılıyormusunuz,yoksagidiyormusunuz?"Öndekikısacaboylusu:"Biryeregidemeyizzaten,sarıldık,"dedi."Memed..."SapsarıkesilmişMemed:"Adam bizi öldürüyordu. Sen mahsustan dışarı çıkmıştınHocam,bunubilerek.""BenKuzgunuyakındantanırım."Karşıyamaçtanköyünüstünebiryaylımateşiaçıldı,ardından
dakesildi."Teslimol,İnceMemed!"Memed:"Kasım, sen yanına iki kişi al, şu kayanın altına sığın, orayıtut.Temirsende ikikişial,şuaşağıyı tut...Hocamsendeşukarşıya..."Ortadakısacıkadamkalmıştı."Sendeyanıma."Biryaylımateşidahabaşladı."Yereyatın.Köylüler,sizlerdeevlerinize..."Yaylımateşisürüyordu."Teslim ol İnce Memed, kurtuluşun yok. Her bir yerdensarıldın."Köyündörtbiryanındangelenyaylımateşinebakarsanbüyükbir kalabalıkça sarılmışlardı. Kurtulmaları olanaksızdı hemenhemen..."Hocamsöyleneyapacağız?""Çarpışacağız.""Böylekaçgündayanırız?""Köydedeçokcephanevar,belkiüçgün,dörtgün.Bilemedinbeşgün.""Üçgüniçindebütünyöremizyüzlerce,binlerceaskerledolar. Bugün bu kuşatmayı, en çok da bu gece yarıpçıkamazsakbizdenhayırbeklemeHocam,hepimizitekertekerkeklikgibiavlarlar.""Nedüşünüyorsun?"İnceMemedHocayıelindentuttu,uçurumunbaşınagötürdü.Üstlerine kurşun yağıyordu, taş yığınlarının ardında durdular.O kısa boylu eşkıya da yanlarındaydı. Az sonra, neredençıktıysa,çobanMüslümdegeldiaralarına."Benşuuçurumdanaşağıinsemde,bugeceonlarıvarsamdaarkalarındankuşatsam,onlarda..."FerhatHocauçurumunucunageldi,aşağıyabaktı:"Abooov,ocağınyanaMemed,"dedi,"bakamadımbile,dibinibilegöremedimuçurumun!Senburadannasılaşağıineceksin?Birdüşersenbinparçaolursun.""Ben çok indim böyle uçurumlardan. Eskiden, geyik
avlarken.""Bu uçurumdan inemezsin. Kuş kanadıyla, yılan beliyle deinemez.""Ya inerim, ya daburadahepimiz candarmalara yemoluruz.Candarmalarbiziyakalarlarsasağmıbırakırlarsanıyorsun."Memedle Ferhat Hoca arasındaki tartışma uzayıp gidiyor,köyü saranların yaylım ateşi de gittikçe çoğalıyor, KasımlaTemir de yanlarındaki Kuzgun Velinin adamlarıyla aynıyoğunluktaonlarakarşılıkveriyorlardı."SeninKasımiyidövüşüyor.""Geceyarısınakadaronlarıarkalarından...""Bu uçurumu inemezsin. Baksana, uçsuz bucaksız, bir deduvargibidimdik."Bu sırada orada durmuş bekleyen, bir kızarıp bir bozarançobanMüslüm:"BenMemedAğamıburadanindiririm,"dedi."Nasılindirirsin?""Benyolunubiliyorum.Öncebenönlerindeninerim,sonradaonlar benim ardımdan gelirler. Eğer bana da bir tüfekverirseniz...""Sentüfeğineyapacaksın?""Ben de işte onlara..." Köyün dışından ateş edenleri eliylegösterdi. "Ben de... Bana tüfek vermezseniz, ben de buradakalırım.Benbirçobançocuğum,kimsebanabirşeyyapmaz."FerhatHocaduvarlarındibinesinerekKuzgunVelininölüsünekadar gitti. Müslümün bu tüfeğe göz koyduğunu anlamıştı.Eşkıyanın üstündeki bütün silahları, kurşunları, bir de onunkuburunu aldı geldi, "Al," dedi çoban Müslüme verdi. ÇobanMüslüm,elleriayaklanbiribirinedolanaraksilahlarıkuşandı."Memed,sendebukuburual...Ağzınakadaraltındolu.Sanabirgünparagerekebilir."Memed hiçbir söze varmadan, gümüş savatlı, çok güzel birderiden işlenmiş, gül, ceren, at başı kabartmalı kuburu aldıbelinebağladı.Kubur çokağırdı ve ancakaltınbukadar ağırolabilirdi.Ferhat Hoca, "Ben gidiyorum, adamlar bizimkileri çoksıkıştırıyorlar.Böylegiderseakşamakadardayanamayacağız,"
dedi, yanındaki iki kişiyle köyün sol yanına, uçurumun ötekiucundakikayalığakaydı."Hocaorayıtutarsabirgünde,ikigündedövüşür,karşısındabirordudaolsa."Az ilerde durmuş kalmış Kuzgun Velinin kısa boylu çetesihiçbirsözevarmıyordu."Senin adın ne?" diye onun varlığının farkına varanMemedsordu."Sahan.""İnebilirmiyizdersinburadanaşağıyaparçalanmadan?""İneriz.""ÖyleyseMüslüm,düşönümüze."Müslümünyüzükıpkırmızıolmuş,suratıasılmıştı.Olağanüstübir işe hazırlanmış insanların temkinindeydi. Yönünügündoğuyadöndürdü,uçurumunkıyısındakiuzun,hendekgibibirçukuraindi.Çukuruniçinikevendikenleri,çalılar,kurumuşotlar ağzına kadar doldurmuştu. Memedle Sahan da onuizlediler. Müslüm, kiminde göbeğe kadar suya batıyor, amahendektençıkıpdadışardayürümeyinedensedüşünmüyordu,ateş etkisinin dışına çıktıkları halde. İster istemez MemedleSahanda,birşeysöylemedenonunarkasındangidiyorlardı.Sık ağaçlıklı, ağaçlarının her birisinin gövdesini iki kişiçeviremezbirormanageldiler.Birselyatağıormanıçokderinikiyebiçmişti."İşte,inersekburadan,buselyatağındanaşağıinebiliriz.Beneskidenhepselyataklarındaninerdim.Keçilerdesıkışıncaselyataklarından inerler uçurumu. Ben keçilerden öğrendimuçurumlardanböyleinmeyi."Sahan,Memededöndü:"Şuormanıniçindenvursakda,arkalarınageçsek,nedersin?"Memed:"Çevirmişlerdir. Burasını boş bırakmazlar. Müslümünkılavuzluğundanbaşkaçaremizyok.İnMüslüm."Memed:"Ya Allah, ya fettah, ya bismillah," dedi, uçurumu inmeyebaşladı.Bıçakgibikayalarınarasından,suyunaçtığıyollardankolaylıkla aşağı iniyorlardı. Bu yollar da çok sarptı,
tutundukları kayalar, çalılar, ağaç kökleri, dikenler ellerinibıçakgibidoğruyor,giyitlerinidalıyordu.Azbirsüredeüçünündeellerikızılkaniçindekaldı.Müslüm arada sırada biraz durup da onları beklediğindeöğütlerini eksik etmiyordu. "Uçurumdan aşağıyabakmayacaksınız. Sonra başınız döner düşersiniz. Toprağa,küçüktaşlarabasmayacaksınız.Kayabulacaksınızbasmakiçin.Kayalardan değil, köklerden tutacaksınız, sağlam köklerden,"diyordu.Öğütleribirerbuyruktu.Büyükbircebelleşmedensonrauçurumuindileramaonlardadainsanlıkhalikalmamış,elleri,dizleri,ayaklarıparçalanmıştı.Müslüm:"Şimdi şu derenin içinden aşağıya inersek oradan yukarıyaçıkılacak bir dere bulacağız. O dereyi de çıkınca onların tamarkasına düşeriz. Ondan sonra da, allooooş, Allah ya onlaraverir,yabize.MemedAğam,sendebenimnasılbirkurşunlarsıktığımı göreceksin," diye sevindi. "Ne yazık ki bumendeburKuzgununçokkurşunuyokmuş.""Ne diyorsun sen Müslüm, sendeki kurşunla bir ordudurdurulur.""Az, az," dediMüslüm. "Haydi yürüyelim, daha çok yolumuzvar.""Müslüm,senburalarınıçokiyibiliyorsun.Dahaöncegelmişmiydinbuköye?""Benburayahiçgelmedim.""Öyleyseazilerdebirdereolduğununebiliyorsun?""Bilirim," diye övündü Müslüm. "Belli olur o. İndiğimiz selyatağındandolayı.Herselyatağınınyanındabirkaçdereolur.Senbunubilmezmisin?"Dereçakıltaşlıbirkurudereydi.Selsuyuazalmıştı.Yokuşudaazdı.Sularıniçindenyürüdüler.Kurşunsesleridahadurmadangeliyordu.Derenin üstüne ormana çıktıklarında karanlık kavuşmuştu.Birsüreormandabekleyipsoluklandılar.Sahan:"Benbuyukarılarıiyibilirim.Şukoyaktanyürüyelim."Islakdallaryüzleriniacıtıyordu.KoyağıçıkarlarkenMemed:
"Durun,"dedi."Önümüzdebirisivar."Durdular,kulakverdileryöreyidinlediler."Kıpırdama!Kimo?""BenimİnceMemed,"dedibirses."Senkimsin?""SefilAliyimben,Sefil...Anladınmı?""GelAli,buradayız,bekliyoruzseni."Ali çalıların arasından, çalıları yararak sesler çıkararak birsüresonrageldionlarıbuldu.Memedlekucaklaştılar."Sizi arıyordum. Burada olduğunuzu duydum, ata bindimsürdüm. Buraya gelince de sarıldığınızı anladım. Ben dearkadan candarmalara ateş etmeye başladım. Neyeuğradıklarını bilemediler. Şimdi, nedense, az önce köyükurşunlamayı durdurdular. Gelin şu ilerdeki kayaya gidelim.Atımorada.Okayayı tutarsak,dörtkişioldukşimdi,ateşebirbaşlarsaksarıldıklarınısanarlar,helebirikisinivurursak...""Vururuz," dediMemed. "O kolay. Tüfeklerinin yalımına ateşaçarız,otamam.İstediğimkadarını...""Danagibiböğürtürüz,"dediSahan."Bukardaşkim?""BuSahan,"dediMemed."BudaçobanMüslüm.""KuzgunVeli çetesinden Sahan bumu?AbooovMemed, sendeadamınhasınıbulurmuşsun!KuzgunVelikimki,onuKuzgunVeli eden bu Sahandır derler. Ne oldu Kuzguna, size mikatıldı?"Memedolayıolduğugibionaanlattı.SefilAli:"İyi olmuş," dedi. "Şimdi benim kayaya gidelim. Kayanınarkasıbirsarpkikartalbileuçamaz."Kayaya vardıklarında Sefil Alinin atı onları kişneyerekkarşıladı. Yukardaki on altılık ayın önünden hızla bulutlargeçiyordu.AtınüstündebirsazınkarartısınıgörenMemed:"DemeksendahaaşıklığıbırakmadınAli,"dedi."Ben eşkıyalığı bıraktım. Öncesi gün köye geldiğimde seninyeniden dağa çıktığını, bu köyde olduğunu duydum. Tüfeğimialdımdüştümyola."
Ali daha sözünü bitirmeden önlerinden yoğun bir cayırtıbaşladı.ÇobanMüslüm:"Bendeçokcandarmaöldüreceğim.""Eşkıyalarcandarmaöldürmezler,"diyeonuazarladıMemed."Ya,onlareşkıyalarıöldürüyorlar.""Onlaröldürürler.""Eşkıyalarcandarmalarıöldürmezlerdeneyaparlaröyleyse?""Çoksıkışırlarsayaralarlar.""Sıkışmazlarsa?""Kaçarlar.""YabenKertişAliyigörürsem?""Onuvur,"dediöfkesinibelliederekİnceMemed."Öldüronu.Obirzalim,işkenceci..."Candarmalara ilk ateşi Müslüm açtı. Üçüncü kurşunundaaşağıdanbirbağırtıgeldi."Gördüm,"dediMüslüm."Tüfeğininyalımıylabirliktedenişanaldım.Öldürmedim.Omuzunudeldigeçtikurşunum.""Sus,konuşma,"dediMemed.Dağılmışlar, aşağıyı yoğun bir ateşe tutmuşlardı. Sanki dörtadam değil de kırk adam ateş ediyordu. Koşarak, sağa solaatlayarak, elleri makina gibi işleyerek kendileriniçoğaltıyorlardı. Candarmalar iki ateş arasında kaldıklarınıçoktan anlamışlar, şaşkınlıktan ateşlerini seyrekleştirmişler,ateş çemberinden bir an önce, gün doğmadan sıyrılmanınyollarınıarıyorlardı.Bueşkıyakalabalığıgündoğuncahepsinikeklikgibiavlayacaktı.Kimseyehabervermedenadamlarıyla İnceMemedi izlemeyeçıkanMahmutAğaKızılkartallıdaYüzbaşıŞevketlekarşılaşmış,Kuzgun Velinin Çamlıyol köyünde İnce Memedi yakaladığınıduymuş, Yüzbaşıyla birleşerek hızla bu yöne kaymışlar,Çamlıyol köyünü kuşatmışlardı.Mahmut Ağa da, adamları dabuköyü,buyöreleritaştaş,çalıçalıbiliyorlardı."Bastırıyorlar Yüzbaşım. Sandığımız gibi bunlar birkaç kişiolamazlar. Sarıldık. Hem sarıldık, hem de köydekiler yamandövüşüyorlar. Çok usta adamlar. Biz onlardan ancak bir kişiyivurabildik, onlarsa bizim yarıya yakınımızı yaraladılar.
İsteseydiler hepimizi vururlardı. Sıkışırlarsa, sabah da olursabizim bir tekimizi bırakmazlar. Onlar, candarmadır diyeöldürmeye sıkmıyorlar. Gün doğup da bizi böyle görürlerse...Bençekiliyorum,şunaaşağıdoğru."YüzbaşıŞevketçoköfkelenmişti:"İnceMemedibirdahamıkaçırdık?""Belkikaçamamış,belkionuöldürmüştürKuzgunVeli.""YaoKuzgunVeliyiöldürmüşse?""OöldüremezKuzgunu.Kuzgunkurtgibibiradamdır.""Demek ben artık hiçbir zaman İnce Memediöldüremeyeceğim,öylemi?""Kimbilir,belki...""Faruk Yüzbaşı benim şu halimi duyarsa çok sevinecek.Çekilelim Mahmut Ağa." Memed bir süre sonra onlarınçekilmekteolduklarınıanladı."NeyanagidiyorlarMüslüm?""Şimdiöğrenirim."Müslümkayalaratutunarakaşağıyaindi,ağaçlarınarasından,çalıların içinden çıtırtı çıkarmadan yürüdü, yok oldu.Döndüğündeaybatıyaiyiceneyıkılmışgitmişti."Geldiğimiz yöne aşağı çekiliyorlar. Oradan aşağıdaki büyükanayolainecekler.Aralarındaçoksivilvar.Birisitamönümdengeçti.İstesemöldürürdüm.""Sivilmi?""Sivil" dedi Sefil Ali. "Seni bizim köyün Ağası Mahmut Ağaüstünealmış.""MahmutAğanınbenimlenealıpveremediğivarmış?""Seni yakalamak, seni öldürmek herkes için bir şan... Şimdiartık şu ağaçlar bile sana düşman. Mahmut Ağayla adamlarıolacakosiviller.""Haydinöyleyseyollarınıkeselim."Geldiklerikoyağaindiler,sonhızlainmeyebaşladılar.Bulutlarayınönündenakıpgitmişler,ortadatestekerlek,koskocamanaygökteyüzergibikalakalmıştı.Çokuzaklarda,göğüneteklerindedebirkaçyıldızipiliyordu.Yapraklarınüstlerindekidamlalardaparlayıpsönüyorlardı.KoyağainipdedirseğidönünceMemed:
"Ayakseslerigeliyor,şukarşıyamaca,kayalığasiz,buyamacadaMüslümlebençıkalım,onlarıaramıza,çaprazateşealalım.Sivillerin iğne ucu kadar bir yerlerini görürsek vuracağız.Herkessivillereöldürmeyekurşunsıkacak."Biraz sonra ilk candarmanın deredeki karartısını gördüler.Sefil Ali onun ayaklarının dibine bir tarak kurşunu boşalttı.Candarma bağırarak geriye doğru aldı yatırdı. Ardından da,ormanıniçindenkayalığakurşunlaryağdı.Karşılıklıdövüşgünışıyıncayakadar sürdü. İnceMemed,MahmutAğayı arıyordu.Onuvurmaksevapolacak,bütünbudağlar,aşağıdakiÇukurovabayramedecek,diyedüşünüyordu."SenMahmutAğayıtanırmısın?""Tanımazolurmuyum,köyümüzünAğası...""Bendeyakındantanırım,"dediSahan."Benimdeonunlabirgeçmişimvar.""Haydiöyleysebitirelimşimdişuadamınişini."Bulundukları yerden aşağılar tabak gibi gözüküyordu.Ağaçların, büyük taşların arkasına siperlenmiş candarmalarapaçıkortadaydılar.Ne tuhaf,bir teksivilkişiyoktuortalıkta.Yüzbaşı, sol elindekırbacı, sağelinde tabancası ortadadönüpduruyordu.Gün kuşluğa kadar, ne candarmalar, ne de Memed çıtçıkarmadanbeklediler.SonundaYüzbaşı,kalkınkomutuverdi.Candarmalar birer ikişer ağaçların, taşların ardından çıktılar,tek sıra olup koyağın içinden aşağıya yürüdüler, çektilergittiler.OnlarçekilipgidinceMemed:"Köyegidelim.BelkiMahmutAğadandabirhaberalırız."İkindiolurkenköyegeldiler.Açtılar,yorgunluktanbitmiştiler.OnlarköyegirerkenHıdırAğaonlarıgediktekarşıladı."FerhatHocayaralandı,durumudahiçiyideğil.Aşağıdandaikibölükcandarmaköyedoğrugeliyormuş,"diyehaberverdi.Memed hemen Ferhat Hocanın yanına koştu. Hoca akçarşaflariçindekisabunkokanbiryataktarahatyatıyor,aradasıradaacıdanyüzünüburuşturuyordu."GeçmişolsunHocam.""SağolMemed,hemenkalkıpbuköydenuzaklaşmalıyız.Biziburada bir daha kıstırırlarsa bizim için artık kurtuluş yok.
Önüne gelen, aşağıdan buraya doğru yürüyen candarmalarabizihaberveriyor.Sabahtanbuyanabelkionbeşkişigeldi.""Yarannasıl?""Kolumda. O kadar önemi yok. Silah bile sıkabilirimsıkışırsam.Hemengitmeliyiz.Benimiçinbiratbulun.""SefilAlininatıvar.""KimbuSefilAli?""Benimeskiarkadaşım.Birarabirliktedolaştık,yiğitoğlandır.Bizimsarıldığımızıduyunca..."Memed Ferhat Hocayı kendi eliyle giydirdi, Sefil Alinin atıkapıda bekliyordu. Binektaşına çıkabilen Hoca ata kolaylıklabindi. Köylüler onları köyün dışına kadar uğurladılar. FerhatHocaya, onun kurşun sıkışına, yiğitliğine, kurnazlığına hayrankalmışlardı.İnceMemedinadınıbileetmiyorlardı.Köyüdışarıçıkıpbirsigaraiçimliğiyolgidincedurdular."Nereyegidiyoruz?""NereyegidelimHocam?"Herkes bir köyü, saklanacak bir yeri söylüyordu. Hocanınyarası,Hocaaldırmazgörünmesinekarşıniyiceşişmişti.Ağrısıdaçoğalıyordu."Yakın bir köy olsa daha iyi olur. Bir de cerrah gerekecekbana.Birazşişiyor."SefilAli:"Enyakınköybizimköy.""Sizin köyün Ağası da bizim kanımıza susamış. Gidip deMahmut Ağanın kucağına mı düşelim," diye acı gülümsediFerhatHoca."Daha iyi ya," diye diretti Sefil Ali. "O bizim ardımızdaysa,bizimkendiköyünesaklanacağımızhiçaklınagelmez.""Birtanesibizimoradaolduğumuzuhaberveremezmi?""Bizimköydeöyleinsanyoktur,"dediSefilAli."Sonracerrahdahazır.""Kasımınboşköyünegitsek?""Benorayagitmesemiyiolur,"dediKasım.Aralarında uzun bir süre tartıştılar. Karanlık kavuşmuş,dondurucubiryelesiyordu."BizMemedle bizim köyde o kadar kaldık da, söyleMemed,
kimsebizikancıkladımı?""Kimse.""BirkişibileçıkmazmıMahmutAğayahaberverecek?""Çıkmaz.""İkiye ayrılacağız," dediMemed. "Ben,Hoca, Ali, Kasım, birde eşkıya Müslüm, Çiçeklideresi köyüne gideceğiz. Temir,Sahan, ötekiler deSakızlı köyünegidecekler.Hangimizin başıdara gelirse, o ötekinin imdadına yetişir. Yiyecek var mıyanımızda?""Var," dedi Temir. "Hıdır Ağa o kadar çok azık koymuş kihepimizebirhaftayeter."Düzlükteki yol ayrımında biribirlerinden ayrıldılar. İnceMemedle Ferhat Hoca, Kasım, Müslüm, Ali Çiçeklideresine,ötekilerse boş Sakızlı köyüne gittiler. Çiçeklideresinevardıklarında neredeyse gün ışıyacaktı, horozlar dahaötmemişlerdi. Sefil Ali ötekilere köyün dışında bir sürebeklemelerini söyleyip köye girdi. Sarı Çavuş onun dayısıolurdu, onun evine vardı, durumu anlattı. Sarı Çavuş:"Gelsinler,başımüstündeyerlerivar.Buköydedeonlarıkimsebulamaz. Bizim evi aramak kimsenin aklına gelmez." Sefil Aligeriye döndü arkadaşlarını aldı, Sarı Çavuşun evine geldi.Çavuşuneviçokbüyük,altıgözelibirdamdı.Odalarbiribirineulalıydıveodadanodayageçilebiliyordu."Bu son oda sizin," dedi Sarı Çavuş. "Düşmanlar kapıdangirerlerse,beşodayıgeçipsizegelinceyekadarsizşukapıdankaçar,hemenarkadakikayalığıtutarsınız.Okayalığıtutuncadasizikimseyakalayamaz."Yerlere kilimler, keçeler serilmiş, üstlerine kalın döşekleratılmıştı. Harlı yanan ocakta da büyük bir çaydanlıkkaynıyordu."Siz oturun, kahvaltı şimdi hazırlanır. Bizim Köroğlu şimdiyanınızagelir,bendecerrahagidiyorum.İnşallahevdedir."Sarı Çavuş öğle olurken yanında bir kara eşeğe binili yaşlıcerrahla köye girdi. Cerrahı Sarı Çavuşun yanında görenköylüler, ortada olağanüstü bir şeylerin geçtiğini, Çamlıyoldakuşatılmış İnce Memed çetesinden yaralıların burayadüştüklerini anladılar, sus pus oldular. Bunu Tazı Tahsin de
duydu.SarıÇavuşunevininarkasındakikayalıklarasaklanıpevigözetlemeye başladı. Köy evlerinde ayakyolu yoktu. Herkesişini kayalıkların arasında görüyordu.Eğer eşkıyalardan birisidışarıyaçıkacakolursa,nasılolsaçıkacaklardı,TazıTahsindeonları görecek, kim olduklarını öğrenecekti. ÖnceKasım çıktıkayalığa, ay ışığında sağına soluna uzun bir süre bakındıktansonraşalvarınınbağınıçözdütaşlarınduldasına,TazıTahsininazilerisineçömeldiçatladı.Birhoşbirkokualdıortalığı.Kasımişinigörürkenbileeli tüfeğinintetiğindeydi.TazıTahsininödükoptu.Biröksürse,birsesçıkarsayanmıştı.Bukorkunçadamonungözündegittikçeşişiyor,uzuyor,kocamanlaşıyordu.ArdındanSefilAli, onunardındandaMüslüm.Müslümündeeli tetikteydi. Az daha da Tazı Tahsini görüyordu. Bir adımötesindeki uzun taşın yanına gelmiş uzun uzun çövdürmüştü.Sidiğinden sıçrayan damlalar Tazı Tahsinin yüzünü gözünüıslattı.İnceMemedFerhatHocanınkolunagirmişdışarıyaçıktı.Aralarındafısırfısırkonuşuyorlardı.Sonrayanyanaçömeldiler,öyle çömelerek de konuşmalarını sürdürdüler. Onları görünceTazıTahsinkendindengeçmiş,yüreğigöğsünükütkütdövmeyebaşlamıştı. Yerinde duramıyor, ötekilerse çömelmişler, kıçlarıaçık konuşmalarını sıçarak sürdürüyorlardı. O kadar yavaşkonuşuyorlardı ki Tahsin onların bir sözcüklerini bileduyamıyordu.Kanter içindekalmış titriyordu.Birarakendiniçont olmuş sandı. Elini kolunu, başını bile kımıldatamıyordu.Onlarınoradaçömelmişkonuşmalarıonabiryılkadarsürmüşgeldi. Onlar kalkıp gittikten, dama girdikten uzun bir süresonra bile Tazı Tahsin kendine gelemedi. Kalkmak, yürümek,koşmakistiyor,birtürlübedeninehükmünügeçiremiyordu.İlk horozlar ötünce doğrulabildi. Ayaklarını sürükleyerekMuhtarın evine geldi. Muhtar avluda aptes alıyordu. Onugörünce,aptesiniyarıdakesti,ayağakalktı:"Nevar,neolduTahsin?"diyesordu.Tahsininbusabahvaktiniçingeldiğinihemenanlamıştı.İçeriyegirdiler."Burada,"dediTahsin."Şuikigözümlegördüm.İnceMemed,birdeyaralıadam.BirdebizimSefilAli,biradamdaha,hepside Sarı Çavuşun evindeler. Mahmut Ağaya hemen haber
vermeliyim.Odabana çokpara verecek,MurtazaAğadandabileçok.BizimMahmutAğamızherkestenzengindeğilmi?""Zengin.""Hemengidiyorum.""Ya İnce Memed kaçarsa, ondan sonra düşündün mü seninhalinneolur?""Bendekaçarım.""HerkesbiliyorseninİnceMemediherkesehaberverdiğini.""Bilsinler.Benkaçarım.""Pekibenimhalimneyevaracak?""MahmutAğaİnceMemedikaçırmaz."MuhtarlaTazıTahsinarasındakikonuşmaepeycesürdü.TazıTahsinibirtürlükandıramadıMuhtar.Buküçücükadamıngözüdönmüştü. Başına da çok kötü işler gelecekti. Ancak kapıdançıktığını görebildi. Gitse Sarı Çavuşa, Tazı Tahsinin MahmutAğayakonuklarınıkancıklamayakoştuğunusöylesemiydi?SarıÇavuşun damının kapısına kadar yürüdü, orada bir süredurduktan sonra geriye döndü. Yerinde duramıyor, bir SarıÇavuşundamınınönünegidiyor,oradabirsürebekliyor,sonrakendievinegeridönüyordu.Evdenevemekikdokumasıöğleyekadar sürdü. Öğleyi biraz geçiyordu, Sarı Çavuşla ağacınaltındakarşılaştılar."Dur," diye kükredi Sarı Çavuş. "Sen beni bilirsin. BenMustafa Kemal Paşayla silah çatmış bir adamım. OnunlabirlikteÇanakkaledenizinibengöğe fışkırttım.Sennedemekistiyorsun da, daha gün doğmadan bu yana evimin kapısınaayağı yanmış it gibidurmadangeliyorgidiyorsun?Banabak,"diye çimeni yeşil gözlerini belertti. "İnce Memed bu evde.Kıçındadonunvarsa,onugitdeseninozalim,alçak,kanemiciAğana söyle. Gelsin de İnceMemedi benim evimde öldürsün.İşte o zaman ben de, sen bu Sarı Çavuşu iyi tanırsın, işte ozaman ben de senin de, o Ağan olacak itin de kökünüzükuruturum. Unutma bunu Muhtar, ben Çanakkalede MustafaKemalle çakmak çaktım, gökyüzüne sular fışkırttım. Haydiyürü.Sendüşüngerisini."Muhtarındili tutulmuştusanki.TazıTahsininMahmutAğayagittiğini, kendini zorluyor zorluyor, bir türlü söyleyemiyordu
SarıÇavuşa."Çavuşumbanakıyma," sözcüğüağzındandökülüverdi. "Bensanabirşeyyapmadım.""Sendüşüngerisini,"diyeÇavuşonasırtınıdöndüevinegirdi.ÇokkızmıştıMuhtara.Öfkedenseyreksakallarıtitreyerekonasövüyordu.Muhtar birkaç kere daha Sarı Çavuşun kapısına kadar gitti.Tazı Tahsini söylemek istiyor, kapıya gelince orada budüşüncesindenvazgeçiyordu.AkşamoluncaMuhtarkonukodasınagirdi,anahtarıkarısınıneline verdi, "Üstüme kilitle," dedi, "yarın sabaha kadar dabağırsam çağırsam, evde yangın çıksa, Mahmut Ağa gelsekapıyı bana açma. Yemin et, adı güzel Muhammedin, üstübulutlu Kırkgöz Ocağı üstüne..." Kadın yemin etti ve onunüstünekapıyıkilitledi.
28
Kayalıklardanesenyelköyekekikkokularıgetiriyordu.Silmeay ışığında kayalıklar billurdanmış gibi ışılıyor, aşağıdanyukarıya dağı çevirmiş ova apak bir göl gibi dalgalanıyordu.Uzun kavakların gölgeleri toprak damların üstüne düşmüştü.Önde Mahmut Ağa arkada adamları bir kedi sessizliğiyle,konuşmadan, sigara içmeden, ince dağ yolundan köyeiniyorlardı.Çokuzaklarda,durupdurupbirpuhuötüyor,aradasıradadakayalarınçatırtısıduyuluyordu."Gel bakayım yanıma Tazı." Mahmut Ağa duyulur duyulmazbirfısıltıylakonuştu.TazıTahsinarkasındaydı,yanınageldi."Kapıdanöbetbekleyenbirkişivarmıydı?""Düngeceyoktu,belkibugecekoymuşlardır."Yürüdüler, köyün yukarısına, Sarı Çavuşun evinin üst başınageldiler.Okadarsessizyürümüşlerdikiayaklarınınaltındanbirtaşbilekayıpaşağıyayuvarlanmamıştı."Gitbakbakalım,dışardabirnöbetçivarmı?"Tahsinyamaçtanaşağıyakayarakindi.İnmesiylededönmesibiroldu."Nöbetçi var. Tam kapının önünde. Allalem nöbetçi de SefilAli.""SefilAlimi,hanisazçalanbireşkıyavardı,omu?Bizim"Gözümiyiseçtiyse,odur,"dediTazıTahsin.Ağayanındakiiriyarıadamabuyurdu:"Senbuişinustasısın,SefilAliyialdaburayagetir.Eğeronukaçırırsan, en küçük bir sesi çıkarsa, hepimizi ölmüş bil.İstersenTazıyıdaalyanına."Uzun boylu, iri adam ayakkabılarını çıkardı, oraya taşınüstünekoydu,"HaydiTahsin,"dedi,"düşönüme."Bir kelebek gibi sessiz kayıyorlardı. Köyün ortasından akansuyun sesi taa buralarda patlıyordu. Ortalıkta başkaca enküçükbirçıtırtıyoktu,kayalarınçatlamasındanbaşka.OnlarSarıÇavuşundamınınduldasınagirdiklerindeSefilAliyisırtınıköşeyevermiş,başınıdaönünedüşürmüşbuldular.Ona
beş adım, dört adım, üç, iki adım yaklaştılar, Sefil Ali dahadurumunu bozmuyordu. Önce iri adam Alinin üstüne atıldı,mengene gibi kollarıyla Alinin ağzını kapadı. Ali deprenirkenTazı Tahsin de üstüne atladı. Onu kıskıvrak yapıp yukarıya,MahmutAğanınyanınagötürdüler."Elini ayağını bağlayın, o burada kalsın. Biriniz de başınıbekleyin."Damın duldasına indiler, duvarın dibine arka arkayasıralandılar.Buandauzaktakipuhuöttü,SefilAlininatıkişnedi,kocaman,akbirçobanköpeğidekuyruğunupatançlarıarasınasıkıştırmış büzülerek yanlarından geldi geçti, gitti SarıÇavuşun, ağacın altında uyuyan köpeğinin yanında durdu.Köyün alt ucundan birkaç köpek sesi geldi, çok seyrek, o dakesildi.Mahmut Ağa biraz önce Sefil Aliyi yakalayan iri adamıkolundantuttuyanınaçekti:"Kapı açık değilse, üçünüz birden yükleneceksiniz kapıya.İnşallah kapı açıktır. Yanınıza mavzer almayacaksınız. Karşıkoyarlarsahançerlersiniz.Tazı,sendeköpekleremukayyetol.Hiçköpeksesiistemem."Üçkişidahaayırdı."Sizdekapıaçılıraçılmaz,onlarınarkasından..."Kapı açıktı ve öndeki üç adam ellerindeki cep fenerleriniyakarak içeriye daldılar. Ötekiler uyuyorlardı, deprenemedilerbile."Tamammı?"diyeheyecandankısılmış,titreyensesiylesorduMahmutAğa.İriadam:"Tamam,"diyebağırdı."Ellerinikollarınıbağlayın.""Birtanesiyaralı.""Onudabağlayın."Kısa bir sürede dört kişinin kollarını arkalarına bağladılar,SefilAliyideyukardangetirdiler."Muhtarıçağırın."Sarı Çavuş olanı biteni duymuş, don gömlek dışarıya çıkmışaval aval Mahmut Ağanın yöresinde konuşmadan dönüp
duruyordu."SarıÇavuşualıngetirin.""Oburada,"dediler."Vay, seni kocamış köpek, demek benim köyümde, benimevimde düşmanlarımı, bu milletin canına kast etmişlerisaklarsınha?Senikocamışuyuzitseni.Başınanelergeleceğinihiçşuakılsızbaşınınköşeciğindengeçiriyormusun?""Ağzını toplaMahmut, ben kocamış köpek değilim, kocamışköpekolansensin.""Söyletmeyin şu deyyusu, bağlayın ellerini. Senin deriniyüzeceğimsenin,kocamışçakal.""Çakalseninbaban.Hemdesensin.Hemdesülalen.""Getirinşudinsiziyanıma."MahmutAğanınboğaaletindenkırbacıarkaarkayayılanıslığıgibiötereksakladı."MuhtargelemiyorAğamız.""Nedenmişo?""Avradıonuodayakitlemiş.""Gidindekırınkapıyı."İkievötedekievdenbirsürepatküt,kapıgıcırtılarıgeldi,azsonradakesildi."OoooMuhtar,babadostu, insanAğasınıböylekilitli kapılarardındanmıkarşılar?""KusurakalmaAğam,avradakendimikilitlettim.""Nedenmişo?""Çünküleyim ki Tazı Tahsini sana ben gönderdim. Pişmanolurumdaonlara,TazıTahsinisanagönderdiğime...""İyiyapmışsın.""Bizebuyurun.""Sizegeleceğizya,şueşkıyalarınereyekoyacağız?""Heleevegidelimde...Onlarıdaalıp...""Doğru..."Köyde iki katlı topu topu iki ev vardı. Bir tanesi MahmutAğanın konağı, bir tanesi deMuhtarın eviydi. Eşkıyalar önde,MahmutAğaylaadamlarıarkada,birandaolayıduyupalanları,ev aralarını doldurmuş köylü kalabalığını yardılar, Muhtarınevinegeldiler.Kalabalıktançıtçıkmıyordu.Sankihepsininkanıçekilmiş,kupkuruağaçlaradönmüşlerdi.
Muhtarın konuk odasının kapısı açıktı ve karısı elindeanahtarlarlakapınınkırıkkanadınınönündeduruyordu.Kadınocağa da üst üste üç kütük atmış, kütükler tutuşmuşlar, bolyalımlarlayanıyorlardı.Odaaydınlıktı.MahmutAğageçtibaşaoturdu.Adamlarındanbeşidealtaltaonunaşağısınasediresıralandılar.Ötekiadamlarınınbirkısmıdışarda,birkısmıdaiçerdeelleritetiktebekliyorlardı."İndirin onları sedirden, o eşkıyaları...Kimoluyormuşonlar!Aşağılık yol kesiciler, soyguncular... Getirin onları, yere, şuayağımındibineoturtun.BizimMuhtardabukefensoyucularapaşamuamelesiyapıyor."Muhtarın sedire oturttuğu eşkıyaları Mahmut Ağanınadamlarıaldılar,Ağanınayaklarınındibineyanyanadizdiler.MahmutAğabirsüreonlarısüzdüktensonra,baştakine:"Hey yaralı, sen kimsinbakalım?Çokdautangaçbir adamabenziyorsun."FerhatHocabaşınıkaldırdı,inceden,alaylıgülümsedi:"BenFerhatHocayım.""Oooo,senmisino?Duydunmu,senhapisiyarıpdakaçtıktansonra beraat ettin, kurtuldun yani. Ama şimdi, İnceMemedinyandaşı,çetesiolaraktanasılacaksın.Senineden,sizinedenşuanda öldürmüyorum, biliyor musunuz, siz benim elimleöldürülmeye layık değilsiniz, siz asılarak ölmeye layıkcanavarlarsınız.Bilseydimkiiçinizdeazıcıkadamlıkvar,siziipegöndermez,hemenburacıktaöldürürdüm.Seniuyuzköpek,birde hoca olacaksın. Dediklerine göre çok da bilgili, derin birhocaymışsın. Hiç de suçun yokmuş kaçtığında, şimdi idamedileceksin.Bacaklarınsallanacak,böyleböyle."Sağelininikiparmağınıaçtıaçtıkapadı."Senkimsin?""BenİnceMemedim.""Vay anasını, süt dökmüş kediye benziyorsun ulan, İnceMemede de hiç benzemiyorsun." Muhtara döndü. "İyi bakbakalımşubabayiğide,şuaçkalmışbirsıçanabenzeyenTorosdağlarının kahramanına!Bu adam İnceMemedmi? Sen dahaönceMemeditanıdınmı?""İnce Memedi bu köyde kim tanımaz ki... Bu adam İnce
Memed.""Allah Allah! Allah Allah, şu yakaladığım, bunca ardındakoştuğum adam da bari bir adama benzeseydi. Bunu İnceMemeddir diye kasabaya götürsem herkes benimle alay eder,beni tefe koyar da diyar diyar gezdirirler! Ben böyle birsümüklüyü, solucanı kasabaya götüreceğime bırakırım. Bunusalıveririmdeutançtankurtulurum.KasabadaAğalara,Beylerededimki yarıngiderdeonukulağından tutargetiririm.Bakınşu övündüğüm adama, ben bunu kapıma uşak yanaşma bilealmam!Şumurdarınsuratınabakın,AbdiAğayı,AliSafaBeyiöldüren kokmuş tilki taşağının suratına! Tuuuu, senin pisyüzüne... Daha da durmuş, şuna söz söylüyorum, şu kokmuşsırtlan leşine.BenHükümetin yerindeolsam, şöylebir adamabenzemezi aşmazdım bile. Bok kuyusuna atardım, bokkuyusuna..."MahmutAğakimiöfkeleniyor,ayağakalkıyor,eğilipMemedinyüzününortasınatükürüyor,onutekmeliyor,kimiyerineoturupayakayaküstüneatıyor,onunlaalayediyor,alayınardındandaküfürlere başlıyordu. Sonunda yoruldu, sesi bile çıkmaz oldu.AmaMemeddenhıncınıdahaalamamıştı."Senkimsin?"Kasımasordu."BenHacıTemirim.Anavarzaköylüklerindenolurum.KuzgunVeli çetesindenim. Kuzgun Veli vurulunca bunlara katıldım.Kader..."MahmutAğaonunüstündedurmadı."Çocuk,senkimsin?""BendeSarıkeçilioymağındanolurum.BenimadımdaeşkıyaMüslüm.""Neee,eşkıyamısınsen?""Eşkıyayımya...""Nezamandanberi?""İki gün önceden..."Müslüm, iki gün demeyecekti ya, iki yıldiyecektibelkide,ağzındankaçırdı.MahmutAğa:"Çözünşununkollarını,"diyebuyurdu.AdamlarMüslümünkollarınıaçtılar."BensananekötülükyaptımdaAğabenibırakıyorsun?Ben
eşkıyadeğilmiyim?""Atınşunudışarıya."Müslümsomurtuyordu.Dışarıyaattılar."Seni biliyorum, sen bizim Aşık Sefil Alisin. Sana bir şeyyapamam. Baban benim has adamımdı, Allah rahmet eylesin.BalkanSavaşınagitti,okadarönünegeçmeyeçalıştım,askeregitme, dedim, beni dinlemedi gitti, bir daha dönmedi. Senieşkıyalığıbıraktı,dedilerbana.""Bırakmıştım.İnceMemedinyenidendağaçıktığınıduyunca,ikigünöncebendegittimonubuldum.""İyi ki buldun. Sen olmazsan o bu köye gelmez, ben de onuböyle,dalındaolmuşbirarmutgibikoparamazdım.Açınşununkollarını."SefilAlininkolunuaçtılar."Çeksazıdabirikitıngırdatbakalım."Sefil Ali karşılık vermedi, herhangi bir devinimde debulunmadı."Alsazıeline,"diyesertbuyurduMahmutAğa.SefilAligeneoralıolmadı."Banasazçalmıyormusun?"SarıÇavuşbaşınıkaldırdı:"Sana,değilbenimyiğityiğenim,sanabenimköpeğimbilesazçalmaz,Mahmut.""Öylemi?"diyealaylıgüldüMahmutAğa."Öylemi,MustafaKemalin has adamı, öyle mi Çanakkalede bir mermide denizigöğeuçurupdadünyayıdenizsizkoyanmartavalcı?""MustafaKemal Paşanın adını senin gibi köpekler ağızlarınaalamazlar. Senin gibi kan içiciler. Senin gibi atına adamçiğnetereköldürenler..."MahmutAğaağırağıryerindenkalktı.Gözlerisapsarıydı.SarıÇavuşun yanına geldi. Bu böğrüdür diyerek yaşlı adama birtekme savurdu. Ardından bir daha, bir daha... Sonra elindekikırbaçla, ayaklarıyla, bütün gövdesiyle Sarı Çavuşun üstüneabandı. Yaşlı adamın ağzı burnu, saçları sakalları, mintanıayakları kızıl kan içinde kaldı. Öteki dövdükçe hırslanıyor,yerdeki adamın üstünde dolanıyor, hırslandıkça dövüyordu.Sarhoş gibi yalpalayıncaya, ayakta duramaz bir durumadüşünceyekadarÇavuşuçiğnedi.Çavuşsaenküçücükbir ses
çıkarmadı,ofbiledemedi."Eğer bu gece sabaha kadar ölmezsen, yarın sabah seniÖldüreceğim.Şuitindeelinitekrarbağlayın."SefilAlinineliniarkasınayenidenbağladılar."ŞimdiMuhtar,bugecebizburadakalacağız.Muhkembiryergerek bunlara sabaha kadar. Sabahleyin candarmalargelecekler,kasabayabucanavarlarıöylegötüreceğiz.""Buodadakalsınlar.""Burasıolmaz.Belkiadamlarıbasıverirlerköyü.BunlarınbiryarısınıSakızlıdakıstırdım.SeninTazıgelincedehemenonlarıorada bıraktımgeldim.Onlar bu gece belki burasını basarlar.Seninevolmaz..."Başınıelleriarasınaaldı,düşündü."Buldum,"diyedebaşınıkaldırdı."Bizimkonağa...Orasıkalegibi muhkemdir. Bin kişi kuşatsa orasını üç kişi on günkoruyabilir.""Doğru,"dediMuhtar."Anahtarlarsendemi?""Bende.""Haydi kalkalım da bu ahır zaman kahramanlarını bizimkonağa misafir edelim. Şu kocamış uyuz domuzu da ortadankaldırın.Kaldırında,yarınasağçıkarsaeğer,bunudakasabayagötürüpasalım."Dışarıya çıktılar. Köyün içinde kimsecikler kalmamış, in cintopoynuyordu.Ortalıktaürkütücübir sessizlikvardı.Bu,eskikurtMahmutAğanıngözündenkaçmadı."Buköydebirşeylerdönüyor,Muhtar.""Negibi,Ağam?""Bilemem.Köyçoksessiz.""Bizimköyümüzherzamansessizdir.""Bu başka bir sessizlik. Köye ben gelmişim, İnce Memediyakalamışım, Sarı Çavuşu çiğnemişim, bunu da bütün köylüduymuş,sonradabusessizlik...""Korktular. Sen gelince bizim köylü hep böyle sessizleşir,saygıdan.""Belkide..."Muhtar önce kale kapısı gibi muhkem kemerli yüksek avlu
kapısını, ardından da konağı açtı, merdivenleri çıktılar. Birdelikanlı, elinde büyük bir gemici feneri taşıyarak önlerindengidiyordu."Şu odaya koyalım. Bir gecelik. Bu odanın dışarıya açılanpenceresi yoktur. Zaten babam suçlu köylüleri hep bu odayahapsederdi."Önce Sarı Çavuşu getirdiler, odanın ortasına attılar,arkasındandaötekileri."Bütünkonağıışıklandırın.Avlununortasınadabüyükbirateşyakın. Sabaha kadar sönmeyecek." Adamlarına da buyurdu:"Sen, sen, sen...Gözünüzükırpmayacaksınız.Benbugecedenkorkuyorum.Keski şu eşkıyaları alıp hemen gidebilseydik...Oda olmazdı... Pusu... Candarmaları bekleyeceğiz. Tazı Tahsinkasabaya uçtu mu? Bir de atlılar gitsinler, bizimkilerden,çabuk.""Gönderelim.TazıTahsinçoktanuçtu.""Yorulmuşum.Gözlerimdenuykuakıyor."Konağınherköşesinebir lambaasılmış,avlununortasınadakütükleryığılmayabaşlanmıştı."Gözlerinizidörtaçın.Yoksacanınızdanolursunuz."O önde, Muhtar, adamları arkada, eve geldiler. Muhtarınkarısısofrayısermiş,birdebüyükşişerakıyısofranınortasınadikmişti.Ağalarının içkisizyapamayacağınbilirlerdi.Sinidedehaşlanmışbirkaçkekliktütüpduruyordu."İştebunasevindimMuhtar.Amabusessizlikbeniürkütüyor.""Uykudalar.""Elimikeserimkibuanda,buköydekimseuyumuyor,bebelerbile."Mahmut Ağa kendi köylüsünü iyi biliyordu. İnce Memed vearkadaşlarının yakalandığı andan bu yana köyü çok sessiz birfısıltı almıştı. Kadınlar, kızlar, kız çocukları lisanı hal ilebiribirleriylekonuşuyorlar,onlarınkonuşmalarınıhiçbirerkek,erkekçocuklarbileduymuyorlar,duysalardakonuştuklarındanhiçbirşeyanlamıyorlardı."İnceMemediasacaklar.""Nedegüzelağıtlaryakmıştıkona!""Şimdidebizimköyümüzdeyakalandı."
"Lanetli,uğursuzsayılacakbizimköy...""İnceMemedasılırsa...""İnceMemedasılırsa...""Başımıza gökten taş, ateş, yılan çıyan, ejderha, solucanyağacak...""İnceMemedasılırsa...""Buköy,budünya...""BukocaBinboğalaryıkılacak.""Topraktankanfışkıracaksuyerine...""Kıyametekadar."Emiş Hatun, arkasında yedi tane genç kız köyün içinedüşmüşler,evev,kadınkadındolaşıyorlardı."Bubizeyakışırmı?""Bizim köy İnce Memedin yakalandığı yer, diye anılacakkıyametekadar.""İnceMemeddebizimyüzümüzdenasılacak.""SarıÇavuşudaöldürdüodinsiz.""Eskidenatınaadamçiğnetereköldürürdü.""Şimdikendisiçiğniyor.""Atınınyerine...""Varıncaöbürdünyayaölülerinyüzünenasılbakacağız?""Çocuklarımızın..?""Elalemin..?""ŞukocaTorosdağlarının..?""PamuktopladığımızAkçadenizin..?""Ekin biçtiğimiz Çukurova toprağının yüzüne nasılbakacağız..?""İnsanoğlubizdenbunukıyametekadarsualetmezmi?""İnsanoğlunanediyeceğiz?"Tanyerleri neredeyse ışıdı ışıyacaktı. Köyün bütün kadınlarısessizce gelmişler, Mahmut Ağanın konağının kapısındadurmuşlardı. Üç kadının ellerinde siniler, sinilerin içinde deyiyeceklervardı.Bütünkadınlarakçarşaflarasarınmışlardı."Açınkapıyıyavrular,sizeyiyecekgetirdik."Nöbetçi, kadınların sesini duyunca kapıyı açtı, kadınkalabalığınıgörüncebirtuhafoldu.EmişHatun:
"Ne o, yavrum?" dedi. "Ürküttük mü seni? Korkma bir şeyolmaz."Kadınlar içeriye doldular. Nöbetçiyi ortalarına aldılar. Adambir anda aralarında yitti gitti, sesi soluğu çıkmadı. Kadınlarınbir ucu çoktan konağa çıkmışlar, oradaki nöbetçileri dearalarınaalmış,yitirmişlerdi.Muhtarınyaşlıkarısıyla,odaİnceMemede güzel ağıt yakanlardandı, Emiş Hatun, onlarınarkalarındadagençkızlarmahpuslarınodasınagirdiler.EmişHatun:"Çözünşunlarınellerini,"diyebağırdı.Kızlargözaçıpkapayıncayakadaronlarınelleriniçözdüler."Bunlargiyitleriniz,alındahemengiyinin."Eşkıyalarınsilahlarıdakızlarınkucaklarındaydı."Bunlar da silahlarınız, kuşanın. Sabaha az var. Neredeysegünışıdıışıyacak.Dağıtutun.SarıÇavuşubizebırakın.Bizonabakarız."Önce İnce Memed, sonra ötekiler, yaralı Ferhat Hoca bile,nasıl giyindiklerini, silahlarını nasıl kuşandıklarını bilemedengiyindiler kuşandılar, "Sağlıcakla kalın, sağ olun, var olun,"dediler, ikiye ayrılarak, onlara yol veren kadın kalabalığınınarasından çıktılar, az sonra da kayalıkları tuttular. Kadınlarsahiçbir şey olmamış gibi ellerindeki tepsileri yere, nöbetçilerinönüne koydular, "Yiyin afiyet olsun," dediler, geldikleri gibigenesessizceçekildilergittiler.BirsüresersemsersemoradakalakalmışnöbetçilerbirkoşuMahmut Ağaya gittiler. Mahmut Ağa daha yeni sızmıştı, onukendine getirmeye çalıştılar. Kendinden geçmiş Ağa bütünçabalara karşın ancak bir kere gözlerini açtı. "İnce Memedkaçtı Ağa, kaçtı," dediler, o aldırmadı, gözlerini kapayıpyenidenderinuykularadaldı.Sabah oldu, gün ışıdı, Ağayı kimse uyandıramıyordu.Yöresinde dönenip duruyorlar, bağırıp çağırıyorlar, kıyametkoparıyorlar,MahmutAğabanamısındemiyor,rahatuykusunusürdürüyordu.Öğle vaktinin horozları öterken Ağa kendiliğinden uyandı,eline tutuşturulan ibriği aldı, uykulu sersem, sallanarak, evinarkasındaki kayalığa gitti, bir taşın arkasına çömelip çatladı.
Yıkandıktansonradöndü,yöresindekiherkessuspustu,köydende,horozseslerindenbaşkabirsesgelmiyordu.Büyükbirsiniiçindekahvaltıgeldi.MahmutAğakahvaltısınıtekbaşınayaptığının farkınavarmadı.Sofradankalktı, bir kızibrik sabun, havlu getirdi, Ağa ellerini, ağzını yıkadı, ayağakalkınca,önündeelpençedurmuş,sütdökmüşkediyedönmüşMuhtarasordu:"Candarmalardahagelmedilermi?""GelmedileryaAğam...""Nevar?""Yanidahagelmedilerde...Hani...""Söyle,dilininaltındanevar?""Hanidememodurki...Ağamdaha iyibilirya,bugeceya...Yaniya...""Nevar,neoluyor?""BugeceİnceMemedde...""NeolduİnceMemede?""Onugötürdüler...""Kim?Candarmalarmı?Gösteririmonlara.Benimyakaladığımeşkıyayı... Olamaz. Onların ellerinden alacağım. Beni nedenuyandırmadınızonlargeldiğinde?""UyandırdıkAğam,senuyanmadın.""Binin atlara, candarmaların arkasından yetişelim, İnceMemediellerindenalalım."Busıradaoiriyarıadamortayaçıktı,elleriniovuşturuyordu:"Ağam,"dedi,"İnceMemedicandarmalargötürmedi.""Yakimlergötürdü?""Periler,cinler...""Nasılperiler,cinler?Yanidüpedüzkaçırdınız,öylemi?"OlayıduyuncaMahmutAğanınbağırıpçağıracağını,kıyametikoparacağını, nöbetçileri, Muhtarı, öteki adamlarını kanişetinceye kadar döveceğini sanıyorlardı, tam tersi oldu, Ağaçoksoğukkanlıdavrandı."Şimdianlatbakalımsen."İriyarıadamellerinidahaçokovuşturuyordu."Ben avlu kapısında nöbet bekliyordum. Ortalıkta çıt bileyoktu. Bir ara dalmışım, bir kadının sesiyle ayıktım. Sana
yemek getirdim, dedi kadın. Tepeden tırnağa ak libaslariçindeydi. Şu yukarı kayalıklardan, şu aşağıdaki alandan,yandanyöndenhiçsesçıkarmadanaklibaslargiyinmişkadınlargeliyorlardı. Sonra ne olduğunu anlayamadım. Gözümüaçtığımda kollarımın, ağzımın bağlı olduğunu anladım. Ötekinöbetçilerdeyanımdayatıyorlardı,avlununortasında,taşlarınüstünde. Ayağa kalktım, odaya koştum, İnce Memed yoktu.Dağa yukarı baktım, binlerce ak libaslı kadın doruğa yukarıağırağırçekilipgidiyorlardı.Arkalarındankoştum,birkaçeldeateş ettim, bir baktım ortada kimsecikler yok.Cinmiydi, perimiydi,insanmıydıbukadınlar,artıkonunorasınıbenbilemem,Allahbilir.""Çiçeklideresinin canavar kadınlarıydı. Hani o İnceMemedeağıt yakan kadınlar. Onlar ne cin, ne peri, ne feriştahtı,düpedüzinsandı."Ötekinöbetçilerdeaşağıyukarıbunabenzerşeylersöylediler.Yalnız, onlara göre kadınlar çırılçıplaktılar, hepsinin dememeleridimdik, sert ve sivriydi.Bunlardaonları yakalamakiçin arkalarından koşmuşlar, yetişmişler, kadınlardan tuhaf,bayıltıcıbirkokuesincekendilerindengeçmişlerdi."Atımıgetirin."Hemenatınıgetirdiler,bindi:"Muhtar,bütünköylütoplansın."Adamlarınabuyurdu:"Sizdeatabinin."Muhtaryanındakibekçiye:"Şu taşın üstüne çık da tellal çağır, bilumum köylü buradatoplanacak,Ağamızgidiyor."Bekçi taşın üstüne çıktı, gür sesiyle köylünün alandatoplanmasını söyledi.Bubirgelenekti.YıllardanbuyanaAğa,Ağanın babası, dedesi ne zaman isterlerse köylü alanahemencecikdakikasektirmedentoplanırdı.Azbirsüredekalabalıkbütünalanıdoldurdu.MahmutAğada,arkasında adamlarıyla atını sürdü kalabalığın kıyısına geldidurdu. Bıyıklarını burarak güldü. Köylü, bunca yaşyaşamışlardı,MahmutAğanıngüldüğünüilkkezgörüyordu."İyiyaptınız,"diyesözebaşladı.Sesisoğuk,düz,kesindi.Enküçükbiröfke,birkırgınlık,üzüntüyoktu."Çokiyiyaptınızda
benimyakaladığımİnceMemedibıraktınız.Bizimahmaklarıda,İnce Memedi periler aldı götürdü diye de kandırdınız,uyuttunuz. Ne yaptıysanız iyi yaptınız. İnce Memed sizemübarekolsun.Onutepetepekullanın,sevin,sayın.Şimdibenbugün gidiyorum. Az sonra gelecek candarmalara da yoldarastgelirsem, size bir fiske bile vurmamalarını söyleyeceğim.Siz benim bin yıllık köylümsünüz, aşiretim kanımsınız. Onuniçin hiç kimsenin size hakaret etmesine dayanamam. Şimdisizdenistediğim,ongüniçindebuköyübırakacakgideceksiniz.Bugünden sonra bu köyde hiçbir tavuk, keçi, sığır, koyunkesilmeyecek. Göndereceğim çobanlara hayvanları teslimedeceksiniz.Biliyorsunuz,oturduğunuzevler,bastığınıztoprak,köyde ne var ne yoksa, şu akan su bile, hepsi benim.Kıçınızdaki donunuz bile benim. On gün sonra burayageleceğim, burada bir tek kişi bulursam, artık onun orasınıkendisiylebirdeAllahbilir."Atınısürdü,arkasınabiledönüpbakmadanköyüçıktı.Kalabalık karıştı. Uzun bir süre kimin ne söylediğianlaşılmadı.Ardındandatoptopdağılıştılar."AyağıkademligeldiİnceMemedin,batası!""Batıpdayerleregecesi...""Olmazolası!""Yıktıviranettiköyümüzü.""Öldürdühepimizi.""Söndürdüocağımızı.""Zatenyüzündedemeymenetyoktu.""Gözlerideyılangözleri.""Boyudabirkarış.""Boyuyerindibinegecesi..."Biraz sonra köyün içini bir çığrıltıdır aldı. Sürgün ağıtlarıyakılıyor,İnceMemedekargışlaryağıyordu.EmişHatunevininkarşısına geçmiş, kuş gibi çığırıyor, bu evde geçen güzelyaşamını anımsıyor, dile getiriyor, senden nasıl, nasılayrılacağım tellice evim, diyordu her sözünün sonunda da...Senden nasıl ayrılacağım tellice kavağım, senden nasılayrılacağımgüngibisuyum,alakarlıdağım,savrankurmuşsarıçiçekli, mor kevenli koyağım, yaz bahar ayları gelince
nennilenen ormanım, sarıasmalarım, üveyiklerim, ballıincirlerim,binçiçektenbinkokuderleyenarılarım?"GelmezolaydındaÇiçeklideresine,İnceMemed!""Görmezolaydıkodevrilesiboyunu.""Pörtlemişkurbağagözünü.""Ölü,dağarcıkyüzünü.""Yağlıkurşunlardangidersininşallah,İnceMemed.""LeşiniitlersürüklerinşallahİnceMemed.""Kartalların ağzında kalır her parçan, her bölüğün inşallahİnceMemed.""İnşallahsenibirçingeneasar,İnceMemed.""Onmayası...""Güngörmeyesi...""Yılın yılın, yılancıklar çıkararakdahapislerde çürüyesi İnceMemed.""Mezaryüzügörmeyesi..."Kayalıklara saklanmış eşkıyalara kadar köyün çığlıkları,patırtılarıgürültülerigeliyordu."Hocam,birşeyvarbuköyde.Birşeyolduonlara.""Oldu,"dediFerhatHoca."Mahmutsabahleyinuyanınca...""NeyaparonlaraHoca?""Kasımınköyüneneyapmışsa,ondanbeterinide,hemdebinbeterinibunlarayapacak.""Neyapalımöyleyse,Hoca?"Hocaonakarşılıkvermedi.Aralarındauzunbirsessizlikoldu.Hiçkimsekonuşmuyordu.Köyün üstünden bu yana durmadan top top kuşlar uçuşarakyorgungeliyorlardı.Köydeseslerinkesildiğininedensonrafarkettiler."Neoldu,Hocam?""Kötübirşeyoldu.Seslerinböylebirdenbirekesilmesihayraalametdeğil.""Tam bizim köyde de böyle olmuştu," dedi Kasım. "Allahdüşmanbaşınavermesinböylebirderdi."Busıradaaşağıdan,kayalıklarınarasındanMüslümünkırmızıfesli başı gözüktü. "Nereden buldun o fesi?" diye ona takıldıFerhatHoca.
"SarıÇavuşverdi.""Nasılo?""Çokinliyorya,iyi.""Köynasıl?"Müslümköyü,köylüleri,Memedesövenlerieninceayrıntısınakadaronlarabirbiranlattı."Demekböyleha!""Böyle," dedi Müslüm. "Hiç anlamadım bu işi, ne var birgöçmededebukadarağlıyorlar,kıyametikoparıyorlar?Bizhergüngöçüyoruz.Göçmekdahaiyideğilmi?"AyağakalkmışHocaonunomuzunuokşadı:"Konup göçmek daha iyi ya, bu insanlar o tadı çoktanunuttularyavrum.Müslüm.Seninçocuklarındaunutacak.Göçsözüedilincedeaşağıdakilergibikıyametikoparacaklar.""Sankidünyabatıyormuşgibi..."FerhatHocaMemedielindentuttu,kendinedoğruçekti:"Gel," dedi, "gel de şurada birazıcık kendi kendimizekonuşalım."Birkayanındibine,sırtlarınıtaşlaraverdileroturdular."Şimdiiyiceanladımki,oğlumMemed,bueşkıyalıksanagöredeğil. Aşağıdan sesler gelirken öldün öldün de dirildin. Eğerköylü sürgün edilir de, öyleye benziyor, Çiçeklideresi köyüSakızlıya benzerse sen kolay kolay ayakta kalamaz,yaşayamazsın.Buişbaşkaiş,seningibiçocukyüreklileregöredeğil. Senin yüzünden bir köy azıcık ağladı diye neredeysedüşüp şu kayaların içine ölecektin. Ya yarın senin yüzündenFaruk Yüzbaşı, Ağalar, Beyler bütün Torosları dayaktan,işkenceden,zulümdengeçirirlerse,yayarınöbürsügünbütünToroslar bir feryadü figana dönerse, senin halin nice olurMemed?"Memedboynunubükmüşkonuşmuyordu."Bakyavrum,senbirdeliatınbiletekbaşınadağdakalmasınadayanamıyorsun. Neredeyse üzüntünden çont olacaksın. Seniöldürseler de sen bir insana ateş edemezsin. Benimanlamadığım, sen nasıl Abdi Ağayı, Kel Hamzayı, Ali Safayıöldürdün? Bana öyle geliyor ki onları sen öldürmedin. Azıcıkanlıyorum ya, az daha Yobazoğlunu öldürecektin atını
yakalamayagitmiyorda,başınıalıpkaçıyordiye.BakMemed,senin o belindeki kuburda çok altını varKuzgunVelinin, sanabir ömür boyu yeter. İyi ki Mahmut görmedi. Ben de İnceMemed adını bu dağlarda eksik etmem. Ölünceye kadar senibaşımda, yanımda taşırım. Hiç kimse senin düze indiğinibilemez ben ölünceye kadar. Ben ölünce de bir başka İnceMemedçıkar.""Çıkarmı,dersin?""Çıkar," diye toprağı yumrukladı Ferhat Hoca. "Sen nasılçıktın?Şutopraktan,şusarıçiğdem,bak,toprağınasılyarmışçıkmışsa, bak, nasıl yüzümüze gün ışığı gibi gülüyorsa,insanlarıniçindendeİnceMemedlerböyleçıkacak.Benimeraketme.Benşimdidağlardan,ormanlardanbenimköyegiderim.""SefilAliylebirliktegidin.""Olur.""BendeKasımı,Müslümüalırım.Temirneolduacaba?""Senonlarımeraketme,benyakındabulurum.""HakkınıhelaleyleHocam.""Çokçocuğunolsun."Kucaklaştılar.Eşkıyaların yanınageldiler.FerhatHocanın sakalı titriyordu.Durmadandagözlerinikirpiştiriyor,elleriniovuşturuyordu."Haydi siz sağlıcakla kalın. Ben, Kasım, bir deMüslüm, bizgidiyoruz."Helallaştılar.Memed arkadaşlarıyla köye geldi. Gün yıkılmış gitmiş,gölgeler uzamıştı. Köylüler alanda durmuşlar kalmışlardı.Yamaçtan inen İnce Memedi, o daha çok uzaklardaykengörmüşlerdi.İnceMemedaralarınagelincehiçbir tepkigöstermediler.Nebaşlarınıçeviripbaktılar,nekonuştular,nedeonabirkötüsözsöylediler, öyle orada balçık gibi devinimsiz kalakaldılar.SadeceEmişHatunonasırtınıdöndü.Memed,yanındaKasımlaMüslüm köyün içinde bir oraya gitti, bir buraya... Bir süredolandı durdu.Köyden çıt çıkmıyordu. SonundaSarı Çavuşunevine yollandı. Evde kimsecikler yoktu. Sarı Çavuş da ocağınyanınaserilmişyataktatekbaşınainliyordu.
Memedvardı,Çavuşunyanınadizçöktü:"GeçmişolsunÇavuşAğam.""Sağ ol Memed. O kafir gitmiş. Gitmiş, gitmiş ya köyü debitirmiş. Ben bunu ona bırakmam. Sarı Çavuşun bunu onabırakacağını sanıyorsa aldanıyor. Ayağa kalkar kalkmaz onuöldürecek,başınıdakesip İsmetPaşayayollayacağım,bunlarıbaşımızasizcellateyledinizdiye.MustafaKemalPaşamadabirmektup donatacağım kimektup derim sana. İşte o zaman bukasabaağalarıgörürlerHanyayıKonyayı...KöyüsürgünediyorsidikliMahmut, varsın, ne olacak, biz de Çukurovaya gideriz.Giderdekaraçalılıklardan,kamışlıklardan,sazlıklardantoprakçıkarırız. Bizim köyümüzün delikanlıları çok güçlüdürler.. Birköye yetecek kadar ormanı, karaçalılığı altı ayda hopur eder,tarlaçıkarırlar."YanınaçökmüşMemedikolundantuttu:"Sen çok üzülmüşe benziyorsun. Aldırma bizim köyünkadınlarınınseniniçinilerigerikonuştuklarına.Canlarıyanıyorda,köylerindensürgünediliyorlardaonun içinöyleazıcıkacıkonuşuyorlar. Yoksa onlar sana hiç kıyarlar mı? Sen ölünce,bizimköyünkadınlarıseninüstüneöylebirağıtlaryaktılarki,şu dünyada hiçbir kadın adı güzel kendi güzel HazretiMuhammed üstüne bile böyle güzel ağıtlar yakmış değil... Okadınlariştedüngecede..."Gözleriışıladı,sözününgerisiniyuttu."Düngecedeperikızları,bin tane, ikibin tane,ak libaslarabürünmüşler geldiler de, bizim kadınlar da onlara, salt sizingüldennazikhatırınıziçinballıböreklerverdilerde...OnlardasizioyılanMahmudundişlerindenkurtardılarda...Olsebeptenbizim kadınların kusuruna bakmayasın Memedim. SeniÇukurovadakiköyümüzdedebeklerim.BenozamanakadardaMahmudu öldürürüm, sen de rahat rahat köyümüze gelirgidersin."Dişsizağzınıaçarakiçtengüldü:"Başın dara gelirse deÇukurovada gene peri kızları gelirlerdesenikurtarırlar."EliniMemedinkolundançekti."Ben iyiyim. Cerraha adam gönderdim, az sonra gelir. Tez
günde iyi eder beni. Haydi sen git. Allah yolunu açık, kılıcınıkeskinetsin."Memedeğildi,onuneliniöptü.Kasımda,Müslümde...SarıÇavuş,onlargiderlerkenyataktandoğruldu,gözleri yaşiçindekalmıştı:"Aaah," dedi arkalarından, "aaah, sizin bu yiğitliğinizi,insanlığınızı,insanlarasaygınızıMustafaKemalPaşabirgörse,birduysaydısizecanınıverirdi.BenonunlaÇanakkaledeomuzomuza çarpıştım. Her top mermisi atışımızda düşmangemilerine,bütündenizolduğugibigöğeçıkıyordu,gemilerdehavalardauçuyorlardı."Memed başını geriye çevirdi, ona çok güzel bir şeylersöylemekistiyor,birtürlüdebulamıyordu."Allah sana çok, çok uzun ömürler versin Emmi," diyebildisonunda."HazretiNuhkadaruzunömürlüolasın."
29
İncebir yel esiyor, ovadaki yeşil ekinleri yatırıyor, bol ışıktayatan ekinlerinsırtlarıışılıyor,gökte,köyünüstündedebüyükbirkartalgenişhalkalarçizerek,kanatlarınıkıpırdatmadandolanıyordu.Ay ışığı bataklığın üstünde sallanıyor, bataklık yerlerisarsarak,çokuzaklardasoluklanıyordu.BuradanTorosadoğrufırıldakgibi dönerek, yöresinde ay ışığını savurtarak akan tozdirekleriylebirliktegölgelergidiyorlardı.Birsuyunüstünegeldilertozdirekleriylegölgeler.Ayışığınınderinliğinde göklerin ucunda yüzlerce kartal geniş halkalarçizerekdönüyorlar, koyugölgeleri toprağadüşüyor, ağaçların,çalıların, kırmızı, ak,mor, sarı çiçeklerin, akarsuların üstündebirtuhafoyunoynuyorlardı,gölgelerin,kanatların,yıldızların...Hiçbiryerdenhiçbirsesçıkmıyordu.Soğukbiryelesti,çokuzaklardakiAladağınardındaüstüsteşimşeklerçaktı,şimşekışıklarıoradanburayaancakulaşabildi.Ardındanbirdenbirekoyubirgeceçöktü,ortalıkışıksızmazbirkaranlığa kesti. Gecenin içinden, üstünden kır donlu atlarindiler yamaçtan aşağıya, upuzun uzayarak, apak çizgilerbırakarakkaranlığınucunda.Atlargeceninüstünde,kartallarınaltında dönüyorlar, ak çizgilerini parlatarak, geceyi oyarakaşağıya iniyorlardı. Çok, çok atlar çıktı karanlığın içinden,kuyruklarında,yelelerindeyıldızlar.Parladılar,söndüler,köyüniçini baştan sona doldurdular, üst üste, burun buruna, yeleyeleye, başları havada, horulayarak soluklandılar, göğüslerikörük gibi indi çıktı. Baş, yele, kuyruk, gövde ayak biribirinekarıştı, savruldu. Birden dünyayı bir kişneme aldı. Bütün kıratlar başlarını göğe kaldırdılar, kulaklarını diktiler. Göğünötesinden onların kişnemelerine bir tek at onlara uzun birkişnemeyle karşılık verdi. Kişneme yaklaştı, bu sırada dakaranlığın içini bir tünel gibi oyarak bir top ışık çıktı geldi.Işığın içindenbir kır at, kır atınüstündebir yeşil donlu, yeşilsarıklı atlı, atlının elinde yeşil ışıklar fışkırtan bir kılıç... Yeşil
atlı köyü ev ev dolaştı, her evin kapısının önünde durdu.Ardından da konağa vardı. Zincirler şangırdadı gecede,kayalıklar,karanlık,yıldızlarunufakoldu.Yeşil donlu adam atını duvara sürdü, duvar ortadan ikiyebiçildi, kapılar ardına kadar açıldı. Hızır Aleyhisselam, binterkime İnce Memed, dedi. Öteki onun terkisine atladı, aladonlu, mor çiçekli Aladağına doğru uçtular gittiler. Onunarkasındankızılkülahlıbirkıratlı,onunardındandaakkülahlıbirkıratlıgeldiler,FerhatHocaylaKasımıaldılargötürdüler.Kayalıklarda kurşun sesleri kaynıyordu. Ortalık yalımakesmiş, cehenneme dönmüştü. Bir turna çıkmıştı göğün ötekiucundan, gelmiş, üstlerinde usulcana dönüyordu. Memed,Kasım, bir de çoban Müslüm sarılmışlardı. Mahmut Ağanınadamları yüz kişiden de fazlaydı. Bir yandan da bölük bölükcandarmalar geliyorlardı. Belki bin kişi kuşatmıştı üç kişiyi.Ormanı da üst yandan ateşlemişlerdi. Orman, bütün dağtutuşmuştu. Yalımlar doludizgin geliyordu Memedin üstünedoğru. Yalımların önünden yılanlar, tilkiler, kurtlar, böcekler,ayılar, tavşanlar uçarak, çığlık çığlığa kaçıyorlardı. Az birsürede bütün dağ yalıma kesti, dünya bir köz yığını oldu.Öterek çığlık çığlığa gelen yılanlar, tilkiler, kurtlar, böcekler,tavşanlar, çakallar kendilerini akarsuya atıyorlar, su onlarıalıyor, aşağılara götürüyordu. Yağız at da geldi kuyruğututuşmuş, yalımların üstünden, karnında yalımlar... O dakendini suya bıraktı. Memed arkadaşlarıyla yüksek biruçurumun başındaydı, yalımlar burunlarının dibine kadargelmiş,onlarıneredeyseiçinealacaktı.Turnageldi,tamtepelerinde,yalımların,dumanlarınüstündedurdu. Yağız at sağılarak ormanın içinden çıktı. Memed atınyelesini yakaladı. Kasım da kuyruğunu tuttu, Müslüm atınüstüne bindi. At uçurumdan aşağıya süzüldü indi. Sonraaşağıyabinlerce, onbinlerceatgeldi.Üstüste suyunkıyısınayığılıştılar.Yağızatonlarınarasınakarıştıçekildigitti.Çamlıyol köyünde Yüzbaşı Şevket, FerhatHocayı kuşatmıştı.Memed ortaya çıktı. ÇiçeklidereliMahmutAğaFerhatHocayıyaraladı. İnce Memed onları kuşattı. Berikiler onun elindencanlarını zor kurtardılar, üç gün üç gece savaşarak. Sonra
Memedle arkadaşları, Ferhat Hoca yorgun düştüler. SarıÇavuşun evinde uyudular. Mahmut Ağa geldi onları yakaladı.Ellerini kollarını zincirledi, onlar o kadar yorgundular kiuyanamadılar. Mahmut Ağa, onlar uyuyorlar diye onlarıöldürmedi,uyuyaninsanlaröldüklerinibilemezler,hiçölmemişgibi olurlar diye. Götürdü onları kendi konağına hapseyledi,yedi kapı arkasına. Bir bulut çıktı Aladağın üstünden, ışığadoymuş, ışıkta patlayacak bir duruma gelmiş, güneş gibiaydınlatan, koskocaman, göğün yarısını almış bir bulut. Ak,çakmaktaşıkayalıklarınüstündedurduışıkbulutu.Geceyeışıkyağıyordu. Kayalıklardan bir kadın kalabalığı, hepsi de aklibaslargiyinmiş,köye indiler. İndikçe iniyor, indikçe iniyorlar,kadınkalabalığınınardıarkasıkesilmiyordu.ÇiçeklideresindenEmişHatunonlara,hoşgeldiniz,dedi.Aklibaslıkadınlarköyüniçinde büyük bir toy düğün kurdular. Yöredeki bütün dağlar,üstteki gök, yandaki orman aydınlandı. Sabaha karşı kadınlarkonağın kapısına geldiler, silahlı adamlara, açın kapıları,dediler,biz İnceMemedialacağız. İnceMemedi,arkadaşlarınıaldılargötürdüler,köyünüstbaşındakimağarayabıraktılar.Sabah olunca yağız at kuyruğu sırtında, kulakları dikilmiş,yelesi kabarmış, köyün içinden üç kere yel gibi geçti. Üçkeresinde de Mahmut Ağa, adamları tüfeklerinde ne kadarkurşunlarıvarsayağızınüstüneboşalttılar,atadeğmedi.Sonraatlar indiler yamaçlardan aşağıya, hepsi de kırdı. Ovadabuluştular. Gelen ovanın ortasına birikiyor, gelen birikiyordu.Ovaya ak bulutlar inmiş gibi oldu. Atlar, ovanın bir ucundanöteki ucuna çekiliyorlardı. Memedi, yaralı Ferhat Hocayıaralarınaaldılar,Çukurovayaindiler,Akdenizkıyısınaçekildilergittiler,denizdeyittiler.Dağlardangelenatlı atınınbaşınıMurtazaAğanın kapısındaçekti.MurtazaAğaonukonaktangördü,aşağıyaindi."Mahmut Ağa İnce Memedi yakaladı, elini kolunu bağladıhapsetti,kapısınadaonbeşsilahlıadamınıdikti.Candarmalarıbekliyor,onlargelincealıpkasabayagetirecekler.Banadedikiselamet,dedi,MurtazaAğaya,gözleriaydınolsun,dedi.Onahabervermedençıktımdağlara,dedi,kusurumakalmasın.Onada,kimseyedehaberveremezdim."
Daha onlar konuşurlarken Tazı Tahsin sallanarak geldi, atıntırnağının dibine düştü. Yüzüne kolonya serperek, epeyceuğraşarakonuayıktılar."Şuikigözümlegördüm,"dedi."İnceMemedFerhatHocaylaSarı Çavuşun evinde uyurlarken, ben Muhtara söyledim, birgece sabaha kadar evin ardındaki kayalıklarda bekledim de...Mahmut Ağa da geldi, onları kıskıvrak yakaladı, elleriniayaklarını zincirlediler, kapıya da yüz silahlı adam diktiler.Muştuluğumuisterim."TazıTahsinsözünüyenibitirmiştikibiratlıdahageldi.Atınınburnuşişmiş,körükgibisoluyordu."İnceMemediyakaladıMahmutAğa."O gün akşama kadar atlılar geldiler geldiler gittiler. TazıTahsin çarşıya düşmüş İnceMemedi nasıl yakalattığını önünegelene anlatıyor, ama o eski kebapçı dükkanının önündengeçmekyürekliliğinibirtürlügösteremiyor,pazaryerinegelincebelkiüçyüzadımötesindengeçiyordukebapçının.SonundaTopalAlibulduonu."GelbakalımTazıTahsin,"dedi.TazıTahsinolayıonadabirebinkatarak,kıvançtankendindengeçerekanlattı."EğerbuyaptığındoğruysaseniöldürürümulanbokluTazı.""Neden,neyaptımkibensana?"Gözü dönmüş, boyun damarları şişmiş, bıyıkları diken dikenolmuş Topal Ali hışımla onun üstüne yürüdü. Tazı eğer atikdavranmayıp da Alinin eline bir geçseydi, kırılmadık yerikalmazdı.Topal Ali öfkesini yenemeyince Molla Duran Efendiye gitti,onugörenDuranEfendi:"DuydumAli,duydum,"dedi."ÇokyandımİnceMemede.Diriyakalamış onu üstelik de o kafir. Keski onun ölüsünü elegeçirseydiMahmut.ÇokkötülükedeceklerİnceMemede.Onaçok hakaret edecekler. İnsanlığa yakışmaz zulümlerle,işkencelerle aşağılayarak öldürecekler. Ölümden de bin beteredecekler onu. Bu yoz kasabalılar, ben bunları çok iyitanıyorum, öç almaları yaman olur. Bunlar insanlığın dışınadüşmüş,hiçbirhayvanında...""Onukurtarmakmümkündeğilmi?"
"Durhele,durAli,gündoğmadannelerdoğar.Durheledur,okadarüzülüpdekahretmekendini.İnceMemeddiro.""Obirçocuktur,iyi,temizyüreklibirçocuk.Buişburadabitti.BendeoMahmuduyaşatırsambanadaTopalAlidemesinler.""Dur hele dur Ali. Ben şimdi Belediyeye gidiyorum. Sen deçarşıyaçık.DurAli,üzülme,bizdevarız.Gündoğmadannelerdoğar."Yüzbaşı Faruk çok üzgündü. Kaymakamın, BelediyeBaşkanının, ötekilerin dediklerini hiçbir zaman yapamayacak,candarmalarını alıp Deveboynunda Mahmut Ağayı, YüzbaşıŞevketi karşılayamayacaktı. Arif Saim Bey, Vali, İl CandarmaKomutanı,İçişleriBakanıdaemirversebuişiyapamayacaktı."Asım Çavuş, bir olay çıkmalı bu gece kasabada. Biz deaskerimiziçekipyaşuyana,Düldüldağınadoğrugitmeliyiz,yadaovayaaşağıinmeliyiz.""OlurYüzbaşım.AliOnbaşıbugecesivilgiyinipbaşınakırmızıbirfestakar,geçerkasabanınüstbaşınasabahakadarkasabayıkurşunlar.BizdeonuHemitedağına,Osmaniyeüstünedoğrukovalarız."Yüzbaşı kıvançlanmıştı. Ne olursa olsun, kendisine habervermedenİnceMemediyakalamayadağaçıkanMahmutAğayı,ona yardakçılık eden, üstelik de kendi bölgesine girerekteneşkıyaavlayanoişgüzarŞevketikarşılamayacaktı.O,önceİnceMemede fiske bile vurdurmayacak, ne boynuna ip takılıpkasabadadolaştırılacak,neonakimsetükürecek,nedeonuenküçükbirbiçimdedeolsakimseaşağılayabilecekti."Biz gidiyoruz Yüzbaşım. Biz kasabada yokken bu katil İnceMemedeneleryaptırmazki...""Hiçbirşeyyaptıramaz,"diyeyumruklarınısıktıYüzbaşı."BenKaymakama tembih ederim, o da benim sözümden çıkamaz.Kasabadışınaçıkmasakda,okatilikarşılamasak...Onudaelealeme ilan etsek... Olmaz, değil mi? O zaman kıskandı daYüzbaşı...Demezlermi?""Derler.""İnceMemedeenküçükbirhakarettebulunsunlardagöreyimonları.Hepsinideliğetıkarım.""Korkarlar."
"ÜstelikdeİnceMemediastırmayalım,AsımÇavuş,öyledeğilmi? Onun Abdiyi, Ali Safayı, KelHamzayı öldürdüğünü görenvarmı?""Yok.Hiçkimseonunkarıncayıincittiğinibilegörmemiştir.""İstersekonuberaatbileettiririz.""EttiririzYüzbaşım.""Bana haber vermeden İnce Memedi yakalamak nasılolurmuş,görsünler.""Bu gece kasabadan çıkıp gidecek, birkaç gün dedönmeyeceğiz,öylemiYüzbaşım?""OMahmutAğayı,okatili,oköylerisürgünedensömürücüyü,o halk ve insanlık düşmanını karşılayacak değilim ya... Herbakımdanbizim,ogelirkenkasabadaolmamamızdaha iyi.Birasker bir katilin elini sıkmamalı. Bir asker bir eşkıyayı birkatildenteslimalmamalı."Çarşıda bir uyurgezer gibi dolaşan Topal Ali neredeysekahrından ölecekti. Yukarlardan, dağlarlardan kim geliyorsaİnceMemedin yakalanma haberini getiriyor, herkes kendincebaşkabaşkabiçimlerdeonunyakalanışınıanlatıyordu.Belediyede toplanmış kasaba ileri gelenleri de artık İnceMemedin yakalandığından şüphe etmiyorlar, Mahmut Ağayınasıl karşılayacaklarını, ona nasıl görkemli bir törendüzenleyeceklerinidüşünüyorlardı.MurtazaAğa,Zülfü,TaşkınHalil, ötekiler, buolaydandolayıburuktular. İnceMemedi bu adam yakalayacağına, keski İnceMemed dağlarda kalsa da, bunlar da ölüm korkusundangeberseler,sokağaçıkamasalardı.Herkesiniçindendebu,bunabenzer düşünceler geçiyor, kimse de yüreğindekini dışarıyavuramıyordu.ŞimdiartıkMahmut,ArifSaimBeyin,Ankaranıngözünde bir iyice milli kahraman olur, isterse eğer onumilletvekili de yaparlardı. İşte o zaman yaklaş yaklaşabilirsenÇiçeklidereliMahmudunyanına.Artık,oisterseÇukurovadaki,Toroslardaki bütün köyleri sürgün edebilirdi. Çarşıda dahaşimdidenonunyiğitliğiüstünedestanlardüzülmeyebaşlamıştı."Çangalbıyığınıburar,atınaadamçiğnetir,bunaMahmutAğaderler,parmağındadünyayıoynatır.""Yüzbaşıyayüreğimacıyor."
"Gitdeavınıelindenalonun.""İnceMemedikimseyehabervermedengitdesenyakala.""Olurmuböyleşey!""Yüzbaşıda,busoylu,özTürkkanlıbuYüzbaşıdaböyleağırbir hakareti de onun yanına bırakırsa, ben de ona YüzbaşıFarukdemem.""Olamaz.""Bırakamaz.""Durun hele," diye gürledi Murtaza Ağa. "Durun helearkadaşlar,İnceMemeddahagelmedikasabamıza,hapisaneyegirmedi. İnce Memedi o dağlardan indirip de kasabayagetirmek, bir alay candarma da olsa yanlarında kolay mısanıyorsunuz?Azıcıksabırlıolalımvehemdebekleyelim.KimbilirodessasİnceMemedinehilelerebaşvurarakyakalamıştır.Yüzbaşıdiyorki,İnceMemedehiçbirhakarettebulunamayacakkimse, diyor. Muhterem Yüzbaşımız Faruk Bey diyorlar ki, oaslanyavrusuMemedimahkumetmekiçinelimizdehiçbirdelilyok,diyor.OnunAbdiAğayıda,KelHamzayı,AliSafaBeyidevurduğunu gören bir kimseyi şimdiye kadar bulamadık, diyor.Evet, doğru söylüyor. Böyle olunca bu adamı adil Türkmahkemesinasılmahkumedecek?SensöyleTaşkınHalilBey,sen hem büyük bir hukukçu, hem de Milli Mücadelekahramanısın. Cumhuriyetimizin hem de gözbebeğisin, sensöyle.""DelilyoksaİnceMemedikimsemahkumedemez."MollaDuranEfendi:"Onu, bu kadar ünlenmiş bir eşkıyayı bırakabilecekler,demek?"Taşkın Halil Bey sağ elini yeni kabaran göbeğinin üstünekoyupMollaDuranEfendiyedöndü:"Delilyoksaneyapabilirmahkeme?"diyesordu."Heleböylekılı kırk yaran bizim Hakim gibi bir hakime düşerse, o hiçkimseyi,babasınıbile,devletibiledinlemez,kanunneyseonunbütün gereğini yerine getirir, İnce Memedi de kimseningözününyaşınabakmadanbırakır.""İnce Memedi dağlardan alıp getirebilirse o Mahmut, oMahmudunkimolduğunutekmilbukasababilir,"diyekonuştu
Zülfü. "Hiçkimsebuzavallı köylüçocuğununaleyhinebir tekdelil bulamayacaktır. Eğer bir ülkede adalet yozlaşırsa, omemleketin dibi oyulmuş demektir. Adaleti çökmüş birmilletiyokolmaktanhiçbir güçkurtaramaz.Kanunkarşısında eşkıyaİnce Memed de birdir, Başvekil İsmet Paşa da... O zamanöyleyse kim, hangi kuvvet İnce Memedi mahkum edebilir?Yakında İnceMemedde, bu talihsiz kişi de, buhalkımızınbirermişmertebesineyükselttiğimübarekinsandabizimgibihür,serbestbirvatandaşolarakbu topraklardadolaşacaktır.Obirşehit yavrusudur. Dedesi Çanakkalede, babası Yunanda, biramcası Sarıkamışta, dayısı Kanalda, öbür amcası Galiçyadakalmıştır. Bütün bunlardan ötürü bu vatanda hür ve serbestdolaşmayıohepimizdendahaçokhaketmiştir.İcapedersebenonun için Hakim Beyle de, Arif Saim Beyle de görüşeceğim.İcap ederse ben onun için Ankaraya kadar giderim. Siz hiçüzülmeyin,benİnceMemedi,bumübarekkişiyi,oÇiçeklidereliMahmuda yedirmem, o kan içiciye, o zalim, o köyleri sürgünedene, o sülük gibi bütün bu dağların, ovanın kanınısomurana... Tanrı şahidim olsun ki, şu koca ovadan ona,bundan sonra da değil bir dönüm, bir karışlık bir toprakparçasınıbilevermeyeceğim."Belediyedensonrakonuşmalarıgecegeçzamanlarakadardalokantadaiçereksürdürdüler.Sabah olurken de karşı tepeden bir cayırtı koptu. Eşkıyalargenekasabayıbasmışlardı.Yüzbaşıyarındanteziyokkasabayıbasanlarıizlemeyeçıkacak,osıradadaMahmutAğakasabayagelecekti. Kasaba ileri gelenleri de ister istemez, Yüzbaşıyıkarşıladıkları gibi değilse de, onu gene görkemlikarşılayacaklardı. Yüzbaşının kasaba baskını oyununuoynayaraktan böylece ayrılması iyi olacaktı. Onun yanındakimseMahmutAğayı kucaklayamaz, coşamaz, onu gökyüzüneçıkaramazdı.Öylegörkemlikarşılayamazlar,kasababayraklarladonatılamaz,TurgutSaimogözyaşartıcı söylevini,yırtınarak,kendini paralayarak, ölüp ölüp dirilircesine söyleyemezdi.Bütün bunları yapsalar da tadı olmazdı. Genç, CumhuriyetçocuğuYüzbaşıya karşı biraz ayıp olurdu. ZatenMahmutAğaİnceMemediyakalamaklaonayapacağınıyapmıştı.
Molla Duran Efendi eve gece yarısından sonra ancakgidebildi.TopalAligözlerişişmiş,yüzübiriyicekırışmış,onbeşyaşdahakocamış,onubekliyordu."HaydigözünaydınAli,müjdemiisterim.""İnceMemedkaçmışmı?""KaçmamışAli.""Yaneolmuşöyleyse?""İnceMemedAbdiAğayıöldürmedimi?""Benimbildiğim...""Senin ne bilip bilmediğini bilmem. İnceMemedAbdi Ağayıöldürmemiş.KelHamzayıda,AliSafayıdaöldürenİnceMemeddeğilmiş.""Hiçbirşeyanlamıyorum,Efendi.""Ben de anlamıyorum Ali ya, dur da sana anlatayımanlatabilirsem."Molla Duran Efendi gitti sedire oturdu, doksan dokuzluktespihinielinealıpdualarokumayabaşladı."Gelyanımaotur,Ali.İnceMemediÇiçeklidereliMahmutAğayakalayıncaburadabizimkileröldülerdirildiler.Yüzbaşıdaçoköfkelendi, onu karşılamamak için bir oyunlar çevirecek. EmirvermişYüzbaşı,İnceMemedekimse..."Herşeyiolduğugibibaştansonaanlattı.Ali:"Herşeyaklımagelirdideiştebugelmezdi.""İnceMemedideyanımızaalırız.""Ozatenhiçeşkıyalıkyapmakistemiyordu,buiyioldu.""İnce Memed beş altı yıl çok işimize yarar. Ondan sonraeşkıya,ermişdeğildepeygamberolsadaunutulur.Beşaltıyıldabizeyeterdeartarbile."Sabaha kadar uyumadan konuştular, tasarımlar kurdular,düşler,çiftliklergerçekleştirdiler.Ali uyumadan çarşıya çıktı, camiye gidip sabah namazınıoradakıldı.NamazdansonraberberKörSaliheuğradı.Berberedahahiçbirmüşterigelmemişti,KörSalihonugüzelcebirtıraşetti.Tıraşederkendedurmadankonuştu."İnceMemed beraat edecek. Bir eşkıya adam, dağa alışmışadamdüzdeneyapabilirki..."
"Dahaoçokgenç,birçocuko.""DemekAbdiAğayı,AliSafayıdaoöldürmedi?""Öldürmedi," diye kesin konuştu Ali. "O, karıncayı bileincitmez,neredenadamöldürecek...İftira.""İftirabirateştengömlek,"dediKörSalihhayıflanarak.Ali Kör Salihe para verdi, berber Aliden para almadı. OçıktıktansonradükkanaMurtazaAğagirdi,girergirmezde:"Salih,Salih,kardaşımKörSalih,"dedi,"insanoğluyanılanbiryaratıktır.Neçokyanılmışda,nekadarçokkorkmuşuz.MeğerİnceMemedhiçkimseyiöldürmemiş.""BendebiliyorumAğa,okarıncayıincitmemişbirkimsedir.Oküçükbirdelikanlıdır,bukoskocamanAğalarınasılöldürürki?"MurtazaAğabirazdüşündü,bıyıklarınısağasolaoynattı:"HerkesbiliyorbuAğaları,Beylerikiminöldürdüğünü.Birbizbilmiyormuşuz.Dahadoğrusubirbenbilmiyormuşum.Yüzbaşıda,TaşkınHalilBeyde,MollaDuranda,Zülfüde,AnkaradakiArif Saim Bey de, bütün Türkiye biliyormuş, bes bir benbilmiyormuşum. Benim de onun adını söylemeye dilimvarmıyor.""KimAğa?Kurbanınolayımsöyle..."Ağanazlandı."Kimdiro,Ağa?Ben,ben,bennasılolurdabenbilmem?Bukasabada benim bilmediğim bir şey olabilir mi, söyle kulunolayım.""Diyorlarki,bütünkasaba,bütünÇukurovayedidenyetmişeonukonuşuyor,maalesef,diyorlarki,AbdiAğayı,AliSafayıda,KelHamzayıdaöldürenÇiçeklidereliMahmuttur,diyorlar.""Vayanasını!"diyebağırdıKörSalih."Bunubilmeliydimişte.İnce Memed gibi ayağı çarıklı bir garibanın bu kaplan gibiAğaları öldüremeyeceğini bilmeliydim.Nasıl, nasıl oldu da bukadar atladım? Kendimi ölünceye kadar bağışlamayacağım.TalipBeyikimöldürdüöyleyse?""Bu kadar ahmak olma Kör Salih," diye ona çıkıştıMurtazaAğa. "Ayıp etme artık'. Artık onu da kimin öldürdüğünü senbul.""Vay be, onu da Mahmut Ağa ha? Vay namussuz kan içiciadamvay!DiyorlarkiMahmutAğanınokadarçokaltınıvarmış
kihepsinidebankayakoymuş,onbirsandık...Doğrumu?""Herkes biliyor, var. Nasıl olmasın, onun sülalesi yüz yıldırTorosusoyuyor.ArtıkÇukurovadaonakaldı.Bundansonradabütün Türkiyeyi soyar soğana çevirir. Bundan sonra bukasabadaonunönüneduracakbirkuvvetyok.Bundansonraodaha çok, daha çok kaplan gibi Ağaları öldürmeye devamedecek.""AllahseniesirgesinAğa."MurtazaAğaboynundankuyruksokumunakadarürperdi."Dilimvarmıyorya,Allahbizibuadamlarınelindenkurtarsın.ZavallıİnceMemed,zavallıçocukbihakkınbudağlardaaçkurtgibi yıllarca kovalandı, bok yoluna. Ne haksızlık, nevicdansızlık,nezulüm,neadaletsizlik."Tıraşıbitti,berberKörSalihhiçkonuşmadaneskibirfırçaylaonunüstündekikıllarıaldı."Hırslı, doymaz insanlar, gözlerini toprak doyursun. Onu, ozalimi, o kan içiciyi bir de merasimlerle karşılayacağız, millikahraman ilan edeceğiz Çiçeklidereli katili. Hay Allah, şubaşımızagelenlerebakın!Birkatil,birmasumuyakalamışdiyemerasimler yapıyoruz.Neyapalımbizimmilli geleneğimizbu,Oğuzdedelerimizdenbuyanagöreneğimizbu."Çarşıda esnafın bir kısmı dükkanlarına ay yıldızlı kırmızıbayrakları çekmişlerdi bile. Dağlardan murt dallan, yabançiçekleri getirilmiş, taklar dikilmişti. Ustalar hırslaçalışıyorlardı.Pazaryerinekürsükurulmuş,kürsününüstü,yanıyöresi bayraklarla örtülmüştü. Davulcular pazaryerine dahagün doğmadan gelmişler, sabırsızlanıyor, bir sorumlu kişinin,çaldemesinibekliyorlardı.Köylülerdağlardan,ovalardandahaşimdidenkasabayaçekilmeyebaşlamışlardı.Öğleye doğru bütün hazırlıklar bitti. Herkes heyecaniçindeydi.Artıkkasaba,buncazamandırbeklediğiİnceMemedigörecekti. ÇiçeklideresindenMahmutAğayı da daha iyi, dahayakındantanıyacaktı.Çarşının ortasına üç tane tak kurulmuştu, yemyeşil, mavisusamlarla, yaban çiçekleriyle, kasımpatılarla donatılmış, herzamankilerden daha güzel. Kurbanlar hazırlanmıştı, koyun,keçi, boğa... Boğayı Murtaza Ağa Mahmut Ağanın ayaklan
dibindekestirecekti.TaşkınHalilBey:"Olamaz," diyordu. "Bile bile bir katili biz böylekarşılayamayız. Ankara duyarsa bunu, bizim için hiç de iyiolmayacak.""Yaneyapalım,adamİnceMemedialmışgetiriyor,zincirlemişonukanlıkatillergibi.""AhkeşkiYüzbaşıgitmeseydi.""Neolurdu?""Birkatilikarşılamamızamüsaadeetmezdi."BelediyeBaşkanı:"Ben de etmiyorum," diye dikeldi. "O adam, o katil bukasabaya sessiz sadasız, bir tabut gibi girecektir. BundanYüzbaşıdaçokmemnunolacaktır.""Öyleysebayraklarindirilsin.""Taklarsökülsün.""Davulcularıdefedin.""Çokgüzelolacak,böylebirkarşılamabuadama.""OnunİnceMemediyakaladığınıValiduymayacak.""Ankarabilmeyecek.""Tısyok.""Sorarlarsainkarederiz.""Belkidekendiiçeriyegirecek.""İnceMemedde..."Belediye Başkanı, "Siz beni burada bekleyin," diye dışarıyaçıktı.Bugörkemlitaklarınyıkılmasınabizzatnezaretedecekti.Çarşınınortasındayeşilbirdaim,bir tekçiçeğin,birbayrağınbile asılı kalması bu katile büyük bir onur vermek olurdu.Çarşıyaaşağıhızlayürürkenkarşısındangelen,atıkanköpüğebatmış atlı doludizgin giden atının başını onun önünde çekti,atındandahızlakaldırımaatladı."FelaketReisBey,felaket,"dedi."Neoldu?""İnceMemedikaçırdılar.""GelBelediyeyegidelim."BelediyeBaşkanıönde,haberciarkadakörükgibisoluyanatıbirmemurabırakıpsalonagirdiler.
"Kaçmış,"dediBaşkan."Kim?""İnceMemed."Herkes ayağa kalktı, haberciye soru üstüne soru yönelttiler.Haberci, onun yalnız, onun ve arkadaşlarınınMahmutAğanınÇiçeklideresindekikalegibikonağından,elleriayaklarızincirevurulmuş, kapıda da on altı silahlı adam beklerkenkaçırıldıklarını biliyordu. Mahmut Ağa ona bu kadarınısöylemişti.Buhabercidensonrakasabayahaberüstünehabergelmeye başladı. Her önüne gelen İnce Memed üstüne birhaber getiriyor, her haber de önce çarşıyı bir anda dolaşıyor,sonradakasabanınenuçmahallesindeki enküçükevekadarulaşıyordu.MurtazaAğaBelediyedendoğruçarşıyakoştu:"İndirmeyin bayrakları," diye bağırdı. "Muhterem MahmutAğa İnce Memedi elinden kaçırmış. Takları da daha güzelsüsleyin."Pazaryerine geldi. Pazaryerinin alanı kalabalıktı, davulcular,zurnacılarbeklemektenyüzlerikararmış,yorulmuşlardı."Çalın!"Dağlardan ak libaslar giyinmiş kadınlar iniyorlardı geceninkaranlığında,bir ellerindeyalınkılıçlar, öteki ellerinde ışıklar.Kadınlar dağlardan, yamaçlardan, aşağı ovadan çekildilergeldiler,çekildilergeldiler,köyünalanını,evaralarını,arkadakikayalığı doldurdular. Sonra da ardındanMahmut Ağanın kalegibikonağınısardılar,duvarlarınıyıktılar,silahlıadamlaronlarıgörünce durdular kaldılar, yerlerinden kıpırdayamadılar bile.Ak libaslı kadınlar gittiler İnce Memedle arkadaşlarınınzincirlerini kopardılar, aralarına aldılar, çakmaktaşındankayalıklı dağlara çekildiler gittiler. O sayısız ak libaslıkadınlarınherbirisininüstündedebirkırmızıkartaldönüyordugeceninarkasındayalımlarsaçarak.MahmutAğa İnceMemedi yakaladığında yağmur yağıyordu.Dağ başıydı, karanlıktı. Soğuk, dondurucu bir yel esiyordu.Memed kaçıyor, Mahmut Ağa onu kovalıyordu. Memed kayakovuklarına, ağaçlara,mağaralara saklanıyor,Mahmut Ağa, oneredeyse eliyle koymuş gibi bulup çıkarıyordu. Memed ne
yapacağını,nereyesaklanacağınıbilemiyor,kayalıklardadönüpduruyordu.SonundaFerhatHocaişianladı,"GörmüyormusunMemed," dedi, "parmağındaki yüzük seni ele veriyor. Nereyegitsen, nereye saklansan, ateşböceğinin götündeki ışık gibielindeki bu yüzük gün gibi ışıyarak..." İnce Memed, "Ben buyüzüğü parmağımdan çıkaramam. Çıkarırsam eğer, MahmutAğanın pireyi vurur nişancıları beni delik deşik ederler." İnceMemed yürürken bir aydınlık selinin ortasında kalarak, güngibi ışıyarak öyle yürüyordu. Mahmut Ağa onu bir duvaradayadı,yirmiyediadamınınyirmiyedisinideönünedizdi,ateş,dedi.Yirmiyedikurşununyirmiyedisibirdensapır sapıryeredöküldüler.Ateş,ateş,ateş...MahmutAğahırsındankudurdu.Işık içinde balkıyan Memed gülüyordu. Bunun üstüne büyükkamasını çekti Mahmut Ağa, uzağa çekildi, gerindi, gerindi,İnce Memede gelha eyledi. Kama, çeliğe gelmiş gibi ortadanküt diye kırıldı. Ateşe attı kamayı Mahmut Ağa, o dağ gibiyığılmış közlerin içinden seher vakti açmış, üstü çiyli iri apakbirgül gibi açtı, esen yelde ığralanmayabaşladı.Elini kolunuzincirleyerek, en yüksek uçurumun başından onu derin suyaattı Ağa, o elini kolunu sallayarak bir ışık yumağı içinde,yöresine kıvılcımlar fışkırtarak geriye geldi. Mahmut Ağanınonunparmağındakiyüzüktenhaberiyoktu.Dörtyanındapembekiraz çiçekleri açtı. Çalılar, otlar, çamlar, kayalar, akarsu,toprak,gökyüzü,yeryüzü,bulutlarhepbirdençiçeğedurdular,evrenağzınakadarçiçekledoldu.ÇaresizMahmutAğaağlamayabaşladı,bubaşımagelennedirdiye.Kısa boylu, apak, uzun sakallı asık yüzlü bir Derviş çıktıortaya.Seningücünbuna yetmez, dediMahmuda.Çünkü seneli kanlı birisisin. Baksana kör adam, İnce Memed bir ışıkdenizindeyüzüpdurur.KısaboyluDerviş,gelburayaMahmut,diye buyurdu. Mahmut onun huzurunda hazır ola geçti, elpençe divan durdu, boyun kırdı, buyur pirim, dedi. Senöldürmedin mi Abdiyi, söyle bana? Ben öldürdün pirim. KelHamzayı, Ali Safayı, Talip Beyi sen öldürmedin mi? Benöldürdüm.İnceMemed,sağolsenpirim,dedi.Aşağıda,ovadaaklibaslargiyinmişbinlerce,yüzbinlercekızoğlankızarasına
karıştıgitti.Akdenizinkıyısınavardılar,portakallarhepbirdençiçek açtılar, yer gök, deniz çiçeğe kesti. Kızoğlan kızlar hepbirden denize türküler söylediler, deniz onların ayaklarınındibine geldi. Taa buradan Torosa kadar incecik bir mavi aldıortalığı. Maviye yürüdüler. İnce Memed ışığı ortalarındaparlıyordu,uzaklardayittilergittiler.Ferhat Hoca kolundan yaralıydı. Şişmişti. Acısından yerindeduramıyor, dişlerini sıkıyordu. İnce Memedin zincirevurulduğunu, Mahmut Ağanın kalesine hapsedildiğini duydu.Dağlardan aşağıya yürüdü. Onunla birlikte köylüler, taşlarkayalardabirlikteiniyorduÇiçeklideresininüstüne.Köyüniçiniağzına kadar candarmalar doldurmuşlardı. Ferhat Hocanıntaşlarla,kayalarla,yergötürmezinsanlaköyeindiğinigörüncekorkularından deliye dönüp, soluğu aşağıdaki ovada aldılar.Hocadır, İnce Memedin hapsedildiği kaleye gitti, açılın yakapılar, dedi, kapılar açıldı. İnce Memed bir köşeye sinmiş,korkusundan gözleri ışılıyordu karanlıkta. Ferhat Hocadır,silinin ya karanlıklar, dedi, karanlıklar silindi, bir top ışıkaltındakiİnceMemedgözlerinikirpiştirdi.Çözülünyazincirler,zincirler İnce Memedin üstünden sıyrıldılar, olduğu gibi yeredüştüler.Hışımgibiyağmuryağdı.FerhatHoca, İnceMemed,ötekiler dağın doruğuna çıktılar. Buradan Düldül dağına,oradan Aladağa görkemli gökkuşakları uzandı. Gökkuşaklarıbütün gece gün ışıyıncaya kadar da gökyüzünde yalp yalpederek,tekmilyıldızlarlabirliktesavruldular.İnceMemednereyeyönünüdönseoradakendiboyundandauzun bir çiçek açıyor, üstünde incecik, salkım saçakgökkuşaklarıdönüyordu.Yağmuryağdı,sellerdensonraakçakıltaşlarıçıktıortaya.Kaymakam, Belediye Başkanı, yargıçlar, savcı, öğretmenler,Murtaza Ağa, Taşkın Halil Bey, Zülfü, ötekilerMahmut Ağayıyukardakiçınarınoradakarşıladılar.MahmutAğayorgun,sarıbir yüzle atından indi, ona karşıcı çıkanlarla kucaklaştı.Arkasındaki atlıları put gibi kıpırdamadan oldukları yerde,başlarıönlerindeduruyorlardı.Kaymakam, Mahmut Ağa, Belediye Başkanı, Murtaza Ağa,Molla Duran Efendi, Hamza Dayının otomobiline sıkışarak
Murtaza Ağanın evine, o üç görkemli takın altından geçerekyollandılar,onlar takınaltındangeçerlerkendavullar, zurnalardabaşladı,esnaf,bugüzelgünükutlamayagelenlerdeyollaradökülmüşlerdi,kıyametalkışladılar.Büyük bir şölen hazırlanmış, cicim sofralara bakır sinilerkonmuştu. Yemeğe oturmak için geride kalan arkadaşlarınıbeklediler. Onlar daha yeni soluklanmışlardı ki ötekileryetiştiler. Murtaza Ağa, o eli kanlı, iri, can, vatan milletdüşmanı İnce Memedi yakalamış arkadaşı yiğitler yiğidiMahmut Ağa için öyle yemekler pişirtmişti ki yiyen beşparmağınıdabirlikteyer,öylelezzetli.Mahmut Ağanın adamları dört yandan İnceMemedin yeriniona haber veriyorlardı. Bütün dağlar da, o Kırkgözün piriolacakorospuyüzündenİnceMemeditutuyor,onusaklıyordu.MahmutAğatamyedikerekapanakıstırdıokaniçiciyi.Berikihemcıvagibibiradam,hemdebütünbu fakirToroslaronunyanında. O orospu Anacık Sultan yüzünden de, onun yarasınıAnacıkSultaniyieylemiş,ocağınmührünüdeonavermiş,iştebundan dolayı da bu kanlı katil bir ermiş olmuş çıkmış. Amameramın elinden ne kurtulur ki, sonunda Mahmut Ağa onuÇiçeklideresinde yakalayıp zincire vurmuş, kendi kale gibikonağınada,yedikapıarkasınahapseylemiş.Vegeceyarısıbirgürültükopmuş,MahmutAğadışarıçıkmışkinegörsün,bütünköylüler yediden yetmişe dışarda bekleşip dururlar. Konağınyöresini de almışlar, köyü hıncahınç doldurmuşlar. Sonradağlardan, aşağı ovadan daha çok, daha çok insanlar akmışgelmişler, akmış gelmişler. İğne atsan adamdan yeredüşmüyormuş. Ayağı çarıklılar kalabalığı da nedense gittikçeöfkeleniyor,homurtularıuğultuyadönüşüyormuş.Sabaholmuşgünaçılmışki,MahmutAğanegörsün,dünyabiradamdeniziolmuş.NeyapsınMahmutAğa,atınabinmiş,adamlarınıyanınaalmış,kalabalığıyararak,canınıköyündışınazoratmış.Birdebakmışki,negörsün,kalabalık,baştadakendiköylüleri,hepsionun köylüleri ya, hepsi de onun nam nimetiyle perverdeolanlar ya, konağa yürümüş, bir kapanmışlar, sonra dakalkmışlar, konağın yerinde yeller esiyor. Bu, ejderhadankorkmayanMahmutAğanın,oazgınkalabalıktanödüpatlamış.
İnce Memedi, Ferhat Hocayı almış kalabalık, hiç durmadan,Mahmut Ağanın gözünün önünden, zincirleri parçalayarakdağlaraçekilmişgitmişler.MurtazaAğanınrakıkadehini tutaneli titriyor,ağzınakadardolu kadehten yöreye rakılar saçılıyordu. Taşkın Halilkıpkırmızı kesilmiş, boyun damarları şişmiş, elinde bir keklikbuduöylekalakalmıştı.MollaDuranEfendibiryandantespihiniçekiyor, bir yandan sakalını sıvazlıyordu. Zülfü çenesiniavuçları arasına almıştı. Kaymakam bir şeyler homurdanıyor,Savcışaşkınlığınıgizleyemiyordu."Bendemedimmi?"diyeyakındıMurtazaAğa."Söyleyin,bendemedimmiyılanınbaşıküçükkenezilmeli?ŞimdiartıkbundansonraKuyucuMuratPaşadagelseparaetmez.Ayağıçarıklılarartık azdılar, dişlerine kan değdi, İnceMemedi Toros kaplanıMahmut Ağanın bile elinden aldılar. Tamam, bu iş buradabiter... İnce Memed artık bundan sonra bu kasabada taşüstünde taş, kelle üstünde baş bırakmaz. Ben söyledim. Benkendimiparaladım,amanın,dedim,buköylünündişinebirkerekan değmesin, amanın yoldaşlar bunlar bizi perişan ederler,dedim.Banainanmadılar,banaMurtazakorkusundançıldırmış,karıncayıbileİnceMemedgörüyor,dediler,buyurun,alınişte!Oysa bizim çok tecrübemiz vardı. Dişine kan değmiş ayağıçarıklıdan daha zalimi, daha kan içicisi bu dünyaya gelmişdeğildir. Benim dedem, salt bir eşkıyayı, Devlete asiKozanoğlunu yakaladı da Derviş Paşaya teslim etti diye, şuÇukurova bizimle, bizim soyumuzla, itimiz atımızla bilekonuşmadı.Kendielimiz,obamızbileogündensonrayüzümüzebakmadı. Yahu, yüz yıl geçmiş, daha yüzümüze bakmıyorlar.İştebundansonra,şimdineyapacağızbiz,söyleyin?"MahmutAğarakıyıiçtikçekendinegeliyordu."O İnceMemedibirdahayakalayacağım.Yakalar yakalamazda öldüreceğim, hem de çok yakın bir günde. Çiçeklideresiköyünedeongün içindeköyüboşaltsınlardiyeemir verdim,"dedi,elindekikadehisonunakadarbaşınadikti."O köy yerinde kalırsa olmaz," dedi Murtaza Ağa. "O İnceMemedi elimizden alıp kaçıran köy cezasını bulmalı. OnlarınÇukurovayayerleşmelerinemüsaadeetmemeli."
"Onlarıhudutharicietmeli,"dediTaşkınHalilBey."Bukadarıda fazla. Bu, basbayağı Cumhuriyete, Devlete, hepimize kafatutmadır.Bufiilçoksertbirşekildecezalandırılmalı.""Derhal," dedi Zülfü Bey. "Bu gaileden, zecri tedbirleralmadankurtulamayacağımızanlaşıldı.""İnce Memed kurtulur kurtulmaz da geçen gece eşkıyalarkasabamızı bastılar. Bu hadiseden sonra, İnce Memedinkurtulduğunu bilmeliydik. İşte bu yüzden de Yüzbaşımız,kıymetli kardeşimiz Mahmut Ağayı karşılamak şerefindenmahrum kaldı. Çok dikkatli olacağız bundan sonra," dediKaymakam.İçki, muhabbet gece yarıya kadar sürdü. Çiçeklideresiköylülerinetanınanongünlükmühletçoktu.Oköylülerderhalköyü tahliye etmeliydiler. Mahmut Ağa bunun mümkünolamayacağını söylüyor, "Ben," diyordu, "bu yaşa gelinceyekadarçokköyboşalttım.Ongündenönceneyaparsakyapalımonlar köyü boşaltamazlar, bize de baş ağrısı olurlar. Benimsizden ricam, onlar Çukurovaya gelirlerse, onların bu altıntopraklara yerleşmelerinin önüne geçilmesidir. BunlarSuriyeye, Iraka, İrana sürgün edilmeliler. Çünkü dağlardankovulanlargelirÇukurovadaköykurarlarsamükafatlandırılmışolurlar,tıpkıSakızlıköyügibi.Numuneyiimtisalolurlar.""Hayır,"diyebağırdıZülfü."SanasözveriyorumMahmutAğa,oköylülerTürkiyetopraklarındankendilerinebirayakbasacakyer bulamadıkları gibi, bir mezarlık toprak dabulamayacaklardır.Sanasözveriyorum,söz."Şerefekadehkaldırdılar.
30
Dağlardan, ormanlıklardan çok hızlı yürüyerek Avşarlaragelmişler,büklüğüniçinesaklanmışlardı.Uzun,tozaklamışmorkamışlaresen inceyelde ırgalanıyorlar,bulutsuzgöktekuşlar,buradan Akdeniz üstüne küme küme uçuyorlardı. İncecik birotta da bir arı kadar küçük ak bir kelebek kanatlarını açıpkapayarak dinleniyordu. Yorulmuş bitmişlerdi. Bir türlü deonları uyku tutmuyordu. Kasım hep konuşuyor, Memed onudinlemiyordu.Derindüşünceleredalmış,kendiiçinegömülmüşgitmişti.Kimi zamano çelik ışıltısı geliyorgözlerineoturuyor,ayağa kalkıp yöreyi dinliyor, başında bir sarı ışık yumağısaçılarakşavklanıyor,toprağapulpulsağılıyordu.Kararsızdı. Burnuna çürümüş ot, kamış kökü, saz, çürümüşsu, bataklık kokusuyla birlikte portakal çiçeklerinin, Seyranıngüneştenyanmışbacaklarının,dikmemelerininkokusugüneşe,sıcağa karışmış geliyordu. Bataklık soluklanıyor, uğulduyor,toprak sallanıyordu dünya her soluk alışta. Önce Seyranagitmeli, onun sıcacık koynuna girmeli, gamzeli, gülerkensevgiden, sevecenlikten insanı çıldırtan yüzünü görmeli,karşısına oturmalı, gözlerini kırpmadan kıyamete kadar onuseyreylemeliydi.Seyranböylesidurumlardahiçkonuşmazdı.Oda durur, hiç konuşmadan ona öylece bakar kalırdı. Onu birkere daha görseydi... Belki gideceği yerden bir daha hiçdönemezdi. Seyranı görmeden ölmek ölümden de beterdi.Portakalkokuları,Seyranıngüneşkokusuelletutulacakgibiydi.Yöresindeki her şey silinmişti. Bataklık, dünya, Kasım, küçükkelebek... Ortada yalnız Seyran kalmıştı. Korkmaya dabaşlıyordu.Seyranıbirdahagörememekonuçıldırtıyordu.Çokacıkmışlardı.Yemekyemedende,açacınaorayagidilmezdiki...Şimdi,Seyranagitmeli, onunyanınavarmalı,Seyranona tazeÇukurovasebzelerindenbir türlüyapmalı,onlardakarınlarınıbiriyicedoyurmalılardı.Müslümkasabaya,TopalAliyegideliçokolmuştu.Birtürlüde
gelmiyordu.Yakalanmışmıydıacaba?Yakalanmışda...Yokyok,buYörükçocuğunuyakalayıpdiridiriderisiniyüzseler,etlerinikıyma etseler, gözlerini oysalar bile onun ağzından kimse birsözalamazdı.Gecikmesininbirsebebiolmalıydı."SabırsızlanmaMemed,"dediKasım."Geçkaldı.""Azsonragelir."Müslümün ay ıslığını yakında duyacaklardı. Müslüm gelincede buradan doğruca Seyrana gidecekler, ona bir yemekyaptıracaklar... Seyranın yemeğinin kokusu geldi burnuna...Seyranı candarmalar bekliyorlarsa, gene bir yakalanırlarsaÇiçeklideresinin durumu neye varırdı... Sarı Çavuş onubağışlamış görünüyordu. Ama ötekiler, kıyamete kadar onubağışlayamayacaklardı.Belkidebinyıl,ikibin,üçbinyılonunadı anıldıkça kargışlar okuyacaklardı ona. Ama Seyranı dagörmedenolmazdı.Açaçdabirşeyyapılmazdıki...İkircik cehenneminde yanıyor, bataklığın dışına çıkıyor, birkamış kümesinin arkasına gizleniyor, yolları gözlüyordu.Müslüm görünürlerde yoktu. İçine kurt düşüyor, Kasımınyanına gidiyor, ya bataklığı candarmalar sararlarsa diyedüşünüyordu. O zaman hiçbir kurtuluşları yoktu. Sığındıklarıbubataklıkyer,bubüklükküçücük,adagibibiryerdi.Dörtbiryandan kuşatılırlarsa kurtulmanın mümkünü yoktu.Candarmalar, köylüler onları sararlar, çıkacak bir delik bilebırakmazlar, burada bataklığın içinde boğarlardı onları.Seyranın yanı, Vayvay köyü daha güvenli değil miydi? Oradasarılsa bile, bir koca köy vardı yanlarında, geceleyin dışarıyasızarlar,Akçasazı,Anavarzayıtutuncabelkidekurtulabilirlerdi,geçen seferki gibi. Burada kapana kısılmışlardı. Tedirgindi.Kasımadabirşeysöyleyemiyordu.KasımsaAladağdanserindi,dingindi. Hiçbir şey olmuyor gibi sırtını bir kamış kökünedayamış, bacaklarını da upuzun uzatmış, gözlerini yummuştu.Kendisindeki tedirginliğin ona da geçtiğini bilmiyor değildiMemed. Öteki hiç renk vermiyordu. Aldırmıyor görünmek,korkmadığını göstermek için ya durmadan konuşuyor, ya daböyle gözlerini kapatıp, yüzü kıpırtısız öyle uzanıp kalıyordu.SonundaiçindekiikirciğedayanamayanMemed:
"Kasım," dedi. Kasım gözlerini açtı. "Kasım, ya bizi haberalırlar da burada kuşatacak olurlarsa biz ne yaparız? Buküçücük büklükten nasıl çıkarız, ben de o zamanÇiçekliderelilerinyüzünenasılbakarım?""Onlarınyüzlerinehiçbakamazsın.""Benim derdim ölmek değil, keski ölseydim de bu işlergelmeseydi başıma. Ölümümle karşılaşsaydım da oÇiçekliderelileri öyle görmeseydim.Ben ölünce benimüstümeöyle bir ağıtlar yakmışlar ki... Hazreti Peygambere bile böylebirağıtlaryakılmamış.Senhiçoağıtlarıduydunmu?""Neredenduyacağım,duymadımyasöylediler.""Benşimdiöldürülürsem,buanda,şubataklığıniçinde,banabirdahaağıtmıyakarlar,kargışmıederlerdersin?..""Onunorasıhiçbelliolmaz.""Biz köye girince gördün ya yüzlerini. Hepsinin kanıçekilmişti.Herevdenbirölüçıkmışgibiydiler.""Allah başa vermesin onların düştüğü durumu. Allah bizimbaşımızaverdi,kulolanınbaşınavermesin.Zor."Ya şimdi ölürsek... Karnımız da aç. Gitsek de Vayvaya...Seyran... SeyranbizebirÇukurova türlüsü yapsa...Bizdebiriyice karnımızı doyursak... Ben de... Ben de hiç olmazsa birkereolsunSeyranınyüzünügörsem,diyecekti,diyemedi."Bendeişte...""Müslümü bekleyeceğiz. Zaten gün kavuşuncaya kadarburadançıkmakolmaz.Bizibirisigörürse işteozamanbittik.İşte o zaman Çiçeklidereliler öldüler, diri diri de toprağagömüldüler.""Gerçekten Kasım, onların neydi o halleri öyle, yüzleri? Diridiritoprağagömülmüşgibiydiler."Müslümün ıslığı taabataklığınöbürucundangeldiğindegünçoktankavuşmuştu.Kasımonakarşılıkverdi.IslıklarsustuktanbirazsonraMüslümyanlarındaydı."Topal Ali Ağam size yemek gönderdi," dedi. "Ben karnımıhemenoracıktadoyurdum.Sizacınızdanöldünüz,değilmi?""Öldük," dedi Memed, hemen onun elindeki çıkını aldı açtı."Gel Kasım." Yemeğe başladılar, hiç konuşmadan çıkındakilerisildilersüpürdüler.
"Topal Ali Ağam dedi ki hemen gelsinler. CandamalarınhepsiniYüzbaşıalmışkasabanındışınaçıkmış.TopalAliAğamdedi ki, Osmaniye üstüne gitmişler. Mahmut Ağa kasabayageliyor diye, Yüzbaşı candarmalarını çekmiş, başını da almışgitmiş. Topal Ali Ağam dedi ki, tam sırası, Mahmut Ağa daMurtaza Ağanın evinde, tam sırası, dedi. Aman bu geceyetişsinler.Güngeçiripfırsatvermesinlerzamana.BenikiatlaKabasakızın altında onları bekliyorum. Mahmut Ağa daadamlarını,dediTopalAğam,çiftliğinegöndermiş."Müslümsustu,somurttu:"Benimatımyok,"dediarkasındanda.Memedayağakalktı,dahaöncekazdıklarıçaykaradansuiçtiavuçlarıyla."Demek Seyranı göremeyeceğim. Belki de onu hiç bir dahadünyagözüylegöremeyeceğim.Ölürsem,buyüzüksanateslimMüslüm, sen bu yüzüğü ne edip eyleyeceksin Seyranaulaştırıcaksın..." İçini çekti. "Ölümü de burada, Çukurovatoprağında bırakmayın. Ölümü Hürü Anaya teslim edin, o neyapacağını, beni nereye gömeceğini bilir. Bir de Hürü Anayasöyleki..."Sözünübitirmedi."Haydi,düşelimyola."Kabasakıza geldiklerinde Topal Alinin karartısını dahauzaktangördüler.Uluağacınaltındabiradamlaüçat...TopalAliönceMemedi,sonradaKasımıkucakladı."NeyapalımAli,"dediMemed,"yazgıböyleimiş."TopalAligüldü."Bunu ben hiç istemedim, Ali. Bil ki hiç mümkünüm çaremyok.""Allahyolunuaçıketsin,kılıcımdakeskin..."Sonra taşların üstüne oturdular, Ali, Murtaza Ağanın evini,merdiveni,odayıuzunuzadıyaonaanlattı:"Kapıyıbenaçacağım,"dedi."Senitaaodanınkapısınakadarben götüreceğim. Bir şey olursa Kasımla ikimiz... Üçümüz,kasaba candarmayla dolu bile olsa, biz dağları tutarız.Meraklanma."Memed konuşmadı. Üç kişi atlara bindiler, Müslüm oradakaldı."Sen,"dedi,"Seyranbacınagit,herşeyionaolduğugibisöyle.
Memeddiyorki,de,kusurumakalmasın.Sağlıcaklakal."Atlarınısürdüler.Silmeayışığıaşağıovayıdoldurmuş,dağlarıaydınlığa boğmuştu, gündüz gibi. Hızla kasabanın içindengeçtiler. Evlerin gölgeleri sokaklara, alanlara düşmüştü.Murtaza Ağanın kapısında indiler. Ali avlu kapısını kolaylıklaaçtı.Evincümlekapısınınanahtarıdaçoktandırkendisindeydi.Merdiveninbaşındabirgemicifeneriyanıyordu.Aliöndençıktı.Sahanlıktadurdu,"İştebukapı,"diyefısıldadı,oaşağıinerkenMemedodakapısını açtı.Karpuzubüyük lambabiraz kısılmışyan duvarda yanıyordu. Kapı açılır açılmaz Mahmut Ağauyandı, doğruldu, sol dirseğinin üstüne yaslandı, tabancasıelindeydi,Memedi görünce öyle kalakaldı. Bu sıradaMurtazadauyanmış,odaonungibidurmuşMemedebakıyordu."BenitanıdınmıMahmutAğa,benimadımİnceMemed."Mahmut Ağanın elindeki tabanca son bir gayretle doğruldu,bu sırada da İnce Memedin elindeki filinta üç kere üst üstepatladı. Kurşunların yelinden duvardaki lamba söndü.Kurşunlar patlar patlamaz da Murtaza Ağa yorganı başınaçekti,yatağın içindetortopoldu.Memedmerdivenlerden indi,Alininelindekiatıaldıatladı,kasabanıniçindenyelgibiçıktı.Okasabadan çıkmış, uzaklaşmış gitmişti ki arkasından kurşunsesleriningeldiğiniduydu.Bütün bir gün, bir gece sapa yollardan, ormanlardan, selyataklarından at sürdü, gün burnuna Çiçeklideresi köyünegeldi. Köyün orta yerindeki alanın ucunda, uzun kavağın yanıbaşındadurdu.Atköpükiçindekalmış,burundelikleriaçılmış,göğsükörükgibi iniyorkalkıyordu.Gündoğdu,ortalığıyoğunbirışıkaldı.Kavakağacının,atlınıngölgeleriipileyen,gürakansuyugeçipöteye,günbatıdakikayalarakadaruzandılar.Köydençıt çıkmıyordu. Birkaç kız çocuğu, birkaç kadın başlarınıkapılardanuzatıpgeriçektiler.Karşıdağdanbirkuşsesigeldi,sonra da sustu. Boynu tohtlu turuncu iri bir çoban köpeğitoprağı koklayaraktan köyün alt başına ağır ağır yürüdü,evlerin aralarında yitti.Dağın doruğundankopan akbir bulutgeldikavakağacınınüstündebirsüresalındıktansonrayönünügündoğudakiyüksekdağadöndü,teltelsaçılarakyukarıağdı.Yeşil,kırmızıtüyleriyalbırdayanbirhoroz,birkültümseğinden
çıkmış hatmi çiçeklerinin yanında eşindi. Horozun, iri çiçeklimor hatminin yöresinde, güneşe gelince çakan, binbirkıvılcımda balkıyan boncuklu azgın bir arı gürültüyledönüyordu.Suyunaltınagünvurmuş,akçakıl taşlarıburadanaşağıdakidüzlüğekadarakbiryolgibikıvrımlaşarakserilmişti.Memed atının üstünde öylece durmuş bekliyordu. Esmeryüzünde de pul pul ışıklar, derin çizgilerini iyice ortayaçıkarmıştı. Başı açıktı. Sırmalı fişeklikleri, filintasınınnamlusunumenevişliyordu.Kuşlukoldu,vakitöğleyeyaklaştı,köydeenküçükbirdevinimyoktu.Memedneyapacağınıbilemiyor,orada,kavağınyanındadurmuş bekliyor, küllükteki horoz da durmadan eşiniyor,boncukluarıhızını,vızıltısınıartırmışçakarak,kıvılcımlanarakdaha uçuyordu. Bu sırada karşı evden kıpkırmızı giyinmiş,saçlarıkırkörgülü,maviboncuklubirkızçocuğuçıktı,ürkek,ayaklarının ucuna basarak geldi atın önünde durdu, gözlerinihayretle açmışMemede dikmiş orada kalakaldı. Ardından birkız çocuğu daha geldi. Tıpkı birinci gelene benziyordu. Sonrabirer ikişer kız çocukları geldiler, öteki kızların yanınadikildiler.Memedonlaragülümsedi.Atbaşını,kulaklarınıdikti.Kuyruğu,yelesikapkaradökülüyordu.Donualdı,tüyleridomurdomurolmuş,rengidegittikçeaçılıyordu.Çocuklarınardındangenç kızlar, onların ardından ak başörtülü kadınlar sessizce,akar gibi geldiler, alanı doldurdular. Memedin gözlerikalabalığıniçindeoiriyankadını,EmişHatunuarıyordu.EmişHatunu suyun öte gecesinde, kavak ağacının gölgesininucunda,orada,aktaşınyanındadikilmişgördü.Atıonadoğrusürdü,kalabalıkusulcaikiyeayrılıponayolverdiler.Küllüktekihoroz eşinmiyor, arı da artık o kadar hızla, dünyayı vızıltıyaboğarak dönmüyor, kadınların başları üstünden uçarak köyünaltbaşınakadarinerekgenişhalkalarçiziyordu.Memed, Emiş Hatunun birkaç adım önünde atının başınıçekti:"Emiş Hatun," dedi, biraz yorgun, biraz utangaç, "EmişHatun,bundan sonrabuköykıyametekadar yerindekalacak.Hakkınızıhelaledin."Atının başını Yıldızlı dağdan yana çevirdi, doldurdu, köyün
içindenal bir rüzgargibi süzüldü çıktı.Alandakalanköylülerbir süre daha yerlerinden kıpırdayamadılar, o gözden yitipgidinceyekadararkasındanbakakaldılar.İkindiüstü köye ilk muştucularla birlikte davulcu AbdalBayram, zurnacı Cümek de geldi. Haberi alan öteki Torosköylükleri de dağlardan, ovalardan Çiçeklideresine aktılar.Çiçeklideresi köyü bu kadar kalabalığı alamadı. Kayalıklar,aşağıovainsanladoldutaştı.Gecesabahakadardavullarçaldı,halaylarçekildi.Mübalağaşenlikoldu.Toroslarşimdiyekadarböylebirşenliğigörmemişlerdi.Sabaholdugünaçıldı,SarıÇavuşuyatağındanaldılar,kolunagiripkalabalığınortasınagötürdüler.SarıÇavuş:"Uşaklar," dedi, "öteki köylüler, İnce Memed atına binip degözdenırayıpgidincebirşeyleryaparlarmış..."Bu söz üstüne delikanlılar karşı çıplak, uçsuz bucaksızyamacaçekildiler,azbir süredepembe, sarı, kırmızıkurumuşkeven dikenlerinden bir tepe yığdılar, Sarı Çavuş çakmağınıçakıp öbeği tutuşturdu. Köylüler yamacı doldurmuşlardı, iğneatsan insandan yere düşmezdi. Abdaloğlu Bayram davulunuçalarak, oynayarak, yalımların içine bir batarak, bir çıkarak oeskizamanoyununuoynadı.Kadınlar,eleletutuşarak,şimdiyekadar görülmemiş dev bir halaya durdular. Yalımlar öbektenyamaca kaydı, bütün dağı bir anda sardı. Dağ yalımlarladönerekçalkandı.İnce Memedden bir daha haber alınmadı, imi timi bellisizoldu.O gün bugündür, Çiçeklidüzü köylüleriyle öbür köylülerkevenli yamaçta, İnceMemedin gittiği gün toplanırlar, büyükbirtoydüğünlekevenlereateşverirler.Yalımlarüçgünüçgecebir sel gibi yamaçtadolanır, bütündağ tepeden tırnağa ateşekeser, yamaç bir yalım fırtınasında çalkanır, kevenlerdençığlıklar gelir. Bu ateşle birlikte de önce Yıldızlı, sonraÇakmaklı,ardındandaBoranlıdağındoruğundabirer top ışıkpatlar. Dağların doruğu üç gece ağarır, ortalık apaydınlık,gündüzgibiolur.
Related Documents
