4-EU Must Press Ukraine at Summit to Stop Police Abuses - Amnesty International 5-Shalyapin Festival to Feature 12 Operas - Denis Valeev 6-Turkmenistan Culture Days - Inci Bowman 8-Kókten sesler (I, Temúçin) - Taner Murat 14-Photoshop 15-Kím yaş tókmez ótmegíne - Johann Wolfgang Goethe 16-Úzúlgen şeşek - Mehmet Núzet 18-Tatarlar (XIII) - Gúner Akmolla (Ghiuner Acmola) 24-Sona (II) - Yusuf Mahuldur 26-Atalar sózí - akîlnîñ kózí
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ISS
N 2
069-4
784
TOMRÎĞA KÎRÎM TATARLARÎÑ TURUŞ-MAMURIYET MEĞMUWASÎATTITUDE AND CULTURE MAGAZINE OF DOBRUDJA’S CRIMEAN TATARS
5 - Shalyapin Festival to Feature 12 Operas - Denis Valeev
6 - Turkmenistan Culture Days - Inci Bowman
8 - Kókten sesler (I, Temúçin) - Taner Murat
14 - Photoshop15 - Kím yaş tókmez
ótmegíne - Johann Wolfgang Goethe
16 - Úzúlgen şeşek - Mehmet Núzet
24 - Sona (II) - Yusuf Mahuldur
Oşak/January 2012Sene/Year: 2Sayî/Issue: 131/2012
ww
w.n
azar
-look
.com
Chin
a Let
The U
yghu
rs Fr
ee!
Hist
ory I
s Not
A To
y, Th
ey A
re C
itize
ns O
f Anc
ient T
roy!
Nazar Look 3
ÍŞÍNDEKÍLERCONTENTS
BAŞ KABÎMÎZDAON THE COVER Inci Bowman Túrkmen múğewherlerí tagîp resímge turmakta. Inci Bowman posing with Turkmen jewelry Resím/Photo: Inci Bowman
Copyright reverts back to contributors upon publication.The full issue is available for viewing online from the Nazar - Look website.For submission guidelines and further information, please stop bywww.nazar-look.com
CONTRIBUTORSMEMBALAR Andrey GryshchukBorasan Ahmet (Ametov)Denis Valeevdreamstime.comJenny ZhouKazanTimes.comNizamiy Ibrahim (Ibraimov)
4EU Must Press Ukraine at Summit to Stop Police Abuses - Amnesty International
5Shalyapin Festival to Feature 12 Operas - Denis Valeev
6Turkmenistan Culture Days - Inci Bowman
8Kókten sesler (I, Temúçin) - Taner Murat
14Photoshop
15Kím yaş tókmez ótmegíne - Johann Wolfgang Goethe
AMNESTY INTERNATIONAL PRESS RELEASE16 December 2011
EU Must Press Ukraine at Summit to Stop Police Abuses
AI Index: PRE01/626/2011
Endemic abuse by Ukraine’s police force needs to be strongly challenged during the EU-Ukraine summit on 19 December, Amnesty International said today.
Monday’s planned summit in Kyiv has been a source of diplomatic tension as the EU continues to criticise Ukraine’s politically motivated prosecution of former Prime Minister Yuliya Tymoshenko.
“The EU has to keep human rights on the agenda, and pressure Ukraine to stop its epidemic of police criminality,” said Heather McGill, Amnesty International’s researcher on Ukraine.
“Ukraine’s police continue to torture and extort money from victims with effective impunity. It is not uncommon for the victims to find that they are prosecuted in reprisal for their complaints about torture.”
In a recent report, Amnesty International highlighted the Ukrainian police force’s widespread criminal misconduct, and its frequent use of torture, beatings, and fabricated charges to boost crime solving statistics.
No evidence of a crime: Paying the price for police impunity in Ukraine, revealed how police are rarely punished for their crimes because of a system that relies on colleagues in the local prosecutor’s office to investigate. The Ukrainian Ombudsperson’s office stated that they received 5,000 complaints about police torture and other ill-treatment last year, but only 10 police officers were prosecuted.
One fresh case is that of lawyer Dmytro Karpenko, who faces trial on 29 December on charges of resisting arrest and assaulting police officers, after being detained, and beaten by police on 17 August in the town of Cherkasy. He could face up to 6 years in prison.
Police officers detained him while he was trying to see his client, and beat him in a police station corridor for about two hours. He spent more than a week in hospital with concussion, kidney damage and heavy bruising.
When Karpenko complained about his treatment, the local prosecutor’s office charged him with assaulting the police officers who beat him. The Cherkasy Appeals Court threw out the charges after viewing CCTV evidence of the police officers aggressively seizing Karpenko, forcing him to the floor and dragging him into a police van.
However, the assault case against the lawyer was re-opened on 28 November in violation of Ukrainian law, by the prosecutor’s office in Kirovograd, a town 100km away from Cherkasy.
“The Ukrainian authorities must stop the abuse of its citizens by the very people tasked to protect them. The best way to do this would be to establish an independent body for investigating crimes by police,” said Heather McGill.
Region Europe And Central AsiaCountry Ukraine
Nazar Look 5www.nazar-look.com
The program of the 30th Shaliapin international opera festival named after F. Shaliapin will include 12 operas and 2 major gala concerts combining the best performances of performers invited to the festival. The festival’s repertoire is traditionally based on the Tatar Opera and Ballet Theatre’s own productions, including the latest premieres – “Carmen”, “Lucia de Lammermoor”, “Madame Butterfly”, “Rigoletto” and “La Traviata”.
The programme will also include operas from F. Shaliapin’s famous repertoire – “Boris Godunov” by Musorgsky and “Aida” by Verdi. The parts of the restless Tzar Boris and ruthless priest Ramfis were landmark ones in Fedor Shaliapin’s career. The comic opera “Figaro’s Wedding” will be performed as a concert.
The festival will open on the 1st February 2012 with a premiere of P.Tchaikovsky’s “Evgeny Onegin”. The newest version of the popular Russian opera is a result of the joint effort by conductor Mikhail Pletnev, director Mikhail Panjavidze and designer Igor Grinevich. This year’s innovation is a play staged by the Mariinski Theatre, “The Enchanted Wanderer”. The world premiere of the play, composed by Rodion Schedrin in 2002 by the request of the New York Philharmonic was a great international success. The Wanderer was first performed in Russia in 2007 by the Mariinski Theatre’s soloists and its orchestra.
The stage version premiered in July 2008 during the international music festival White Nights Stars, which aroused a great interest from the audience and the press. “The Enchanted Wanderer” has never been shown in Kazan. The play will be performed by the Mariinski Theatre’s soloists, orchestra and choir with over 150 singers.
The 30th Shaliapin Festival will end with two major gala concerts on the 16th and 17th February, 2012. Due to the high demand for tickets among Kazan opera fans the Opera Theatre limited the festival ticket sales to a maximum of 4 tickets per customer.
All tickets to the performances of XXX International Opera Festival named after Shalyapin are on sale since the 23rd December.
Washinghton, DC - A series of events celebrating the 20th anniversary of Turkmenistan's independence took place in Washington, DC, 28-29 November 2011.
A symposium and a concert were held at the Library of Congress, followed by a reception and an exhibition of carpets, weavings and jewelry at the Meridian House the next day.
The presentations by the Turkmenistan Folk Ensemble singers, dancers and musicians were outstanding. Sponsored by the Smithsonian Institution, Library of Congress, U.S. State Department, Ministry of Culture and Embassy of Turkmenistan, and Chevron Corporation.
Inci Bowman
Turkmenistan Culture Days
Nazar Look 7www.nazar-look.com
Photos: Inci Bowman
kalmayîm, mínaw kîzmetşí kîzîmîzdan başka bírew yok, katîmda. Bír túrlí úrkúp kalayatîrman. - dep ğalbardî koğasîna Borokğin Kuwa.
bosagasîn geşer-geşmez, awurayaklî kaldî. Toylarîndan tam dokîz ay bolayatîr edí. Ğaznîñ dinkalasî. Konagîn tam Onan Múrenníñ akkankózníñ katîna kurgan edíler. Baárníñ başînda o yerge barîp, şondan berítlí kîbîrdamay o yerde kalgan edíler. “Onan Múrenníñ şokrak suwî bek yakşî bola eken tapkanga”, dep aytîla edí. Bírgún:
- Eee, balam, ewelí kaşîratan edím. Endí, bo yaşta, úyúmdekílerím maga tiysetelerdír, taa. "Tîgîrîp kalîr" dep korkalardîr. Aş ólmekten tok ólmek árúwdúr, balam, kuysî sen maga da bír tane! - dep ğîltîrattî kartiy kózlerín, tolî kadení kóteríp salîp.
Súnnetçî akayîñ da íşí yok , Kayriy koşkarnî kóteríp oynatkanda azbarîñ ortasînda algan balalarnî şo súslí kîyafetlerí men , kólekleríñ bír kollarî man kóteríp , aylandîrada-aylandîra havadan taa elamet şaltlîgî man çúnkí bo kúreştekí hawa bek şalt ritim men şalîna eken Kîrîm`nîñ şól betínde . Ya yorgînlîktan , ya da korkîdan "ne bolağak eken" dep , Moterem`níñ şîrayîn sarargan kórdí hağí Fazîl , ayttî şo yerde akrabasî Ómer'ge :
- Úla Ómer , yeter endí , bo kalk zewukka toymayğakka uşay ! Balalar yorîldîlar . Ómer Moterem'nî kóterdí , başka akaylarda ánawbír ballarnî kartlar "Tekbír Alla ga" başlap . Azbarîñ eñ uzak ğerínde , kalawga tayanîp , Şeripe ğîlay , oga da ğesaret beríp turalar beş - altî apakay taa .
Bír ses "ay , abay" dep eşítíldí , Fazîl işaret ettí Ruknedin`ge , o da kettí ğuwurup , "mújde"-nî aytmaga kalaw başînda ğîlagan tiyzesíne :
- Tatay , tatay , kózaydîn ! Kózaydîn ! Mújdení maga ber , Moterem boldî , boldî !
- Way , bír de árúw súnnetşî eken , dep apakaylar başlarîn sallap-sallap konîşkanda aralarînda Kavlamet akayîñ Oriye'sîñ sesí ayîrîlîp şîktî :
- Árúw súnnetşî bolîr ya , az ğúrmedí soraştîrîp hağí - akam ! E - hey , ka-yerlerde ğúrmedí o eñ yakşînî alayîm dep , hem ballar saglam bolsînlar dedí , hem de toyîm yakîşsîn , dedí . Onday , ya , Şeripe totay , ayt sen bírşiy eger onday bolmasa ? Ne zorîm bar yalan aytayîm ?
Şeripe ğewabîn bergenşík Ómírzade ebanay tatay konîştî şîlay dep :
- Garîp babalarî bírkaş kúnden bertlí kan kusa , şímdí de ğatkan tóşegínden tur-almay , óleğek dep bek korkaman , taliysíz balalarîm óksíz kalağaklar , men de babasîz óstím , bílemen neday zor . Bakîrdî , sesín toktat-almadan bakîrîp ğîladî . . . Arada bír ayta : "Kaysî kapîda tíleníp ğúrerler , sabiyşíîklerím ! Bawurşuklarîm ! " Ungur-ungur ğîladî .
Şeripe toktatağak bolganda Pera kolîn salladî "Bîrak boşansîn zawallî" degendiy etíp . O da bîraktî .
- Bonday kalabalîk sáátte lafka otîra bolar ! dep hağí kírdí ; hálleríñ kórgen soñra , yawaşîladî .
Pakize`ge karap , ağînîklî sesí men ayttî :
- Abdurayim hoğa-akay dedí ke , heş kaáretme , Alla sení taşlamaz zorda , zaten kaysî tatar kóyímízde aştan óldí de , ya da unutulup kaldî da , yardîmsîz-merhametsîz ? E - e - e ? Ayt aydî ? Sen de bízímkísíñ . Balalarîña da Alla kîsmet berer , kaydan-kaydan ! Men de óksíz óstím , ya ? Korkma , aydî şúndí sîpralarnî tíziyík , de , Pakize , de ?
Háğíníñ bo sózlerí adamakîllî ğesaret
Nazar Look 19www.nazar-look.com
20 Nazar Look www.nazar-look.com
bergendiy boldî karíp Pakize tatayga ; şalt-şalt beğerdí sínílerge etní botkanîñ ústúne tízíp, koşapnî kuyup deren toprak sawutlarga , katlamalarnî bokşalardan şîgarîp sínílerge yerleştírdí . Zaten her şakîrtuw katlamanî totîrîp kelgen koğaman síníníñ ústúne bol etíp şekerní sepken ; bazîlarî bal salganlar ústúne ; ka-típ aytmasînlar soñra ğîllar boyî bo ğerleríñ kalkî-muslumanî neday árúw toy , bol-zengín toy yasadîlar ullarîna hağí Fazîl man Şeripe , Azaplar'da , bo zemanîñ başînda , hoğanîñ-efendíníñ aytkanînday asîrlarîñ başînda ?
Bonday laflarnî eşíte kalgan kúreşníñ ortasînda el - alemden şaylî Senya kîz . Tutkan olarnî bala akîlînda ğúregíñ derenínde , añlamasa da kîymetlí bolganîn bílíp başîn kóteríp karagan hem kenarda otîrgan kalkka , hem de kúreşken pelwanlarga , soñrada toyga kelgen kíşílerge . . . Oga dep tígílgen katipeden uzun entárí , kawerengí bolsa da kúmúş túymelerí men akşamlarî penerlígíñ ğarîgînda ğaltîr-ğaltîr ete , bay kîzîñ kibarlîgîn belletíp . Katînda Nasiya akrabasî kíygen láğivert katipeden entárí , túymeleríñ bír órnekte kúmúş íşlemesí añlata ke bír túkkáandan alîngan mal , belkí de barabar alîngan bola bo aytuwlî toyga . . .
Zaten kîrîmtatarlarî watandan algan terbiyelerí men Dobruğa`da bíle yaşayîşlarîn ilerí súreler , heş deñíştírmeden tertípní , belkí de korkîp modernizma ketíre-bíler yaman uzaklaşmaknî ; ya da unutmaknî ; ekísí de tehlikelídiy kóríne milletíñ írímesíne dayir ilerí de . . . Bo uzak hem yabanğî ğerlerde , herşiy bolar . . .
K Ó Y M E K T E B Í
Altî yaşîn totîrganda Moterem abiysíndiy Senya da kóy mektebíne başladî. Halalarîñ koğasî Reşit molla okîta edí balalarnî. O zaman, mektep ğamînîñ katînda taştan kalalgan bír kíşkene bina edí, bír katlî, balaban bír oda bír de bír hayatî bar edí. Sîra degen şiyler 10-15 ğîl soñra keldíler kóyge. Senya odaga kírgende bír duwardan bír duwarga uzangan beş sîra rakle kórdí, arkalarîndada túz şókken ballar ğerde otîrganlar. 10 santim geñíşlígínde, 25 santim yúkseklígínde, rakleler ayaklarîn torasîndakî kalîn kerestelerge dayanalar.
Aldînda kîzlar otîra, arkada ullar, hem de nekadar arkaga ketseñ kózleríñ men
balaban balalarga rastlarsîn! Bír penğíre bolgan odada tórde bír mínder, ústúnde Reşit molla otîra edí. Katîndan heş eksílmiy edí uzun tayak we o man eñ arkada otîrgannî da kóteklemege yetíşe edí. Bírkaş tane taa kîzîlşîk agaşîndan kesílgen kîska tayaklar da tura edíler katînda, olar man balalarîñ ayaklarîna wura edí. Bo ayak tóbelemesíne bíz "palaka" der edík. Kóyde bír molla bola edí, onî herkez tanîp saya edí, o da başînda sarîgî, arkasînda ğúbbesí men ğúre edí. 1906 senelerínde kóy tatar mektebínde balalar sáde din derslerí kóre edíler, molla akamîz úyrete onlarga Kuran, ğúzlerní de barabar bíldíríp.
Keş kaldîm dep ğîlayğak bolganda Senya, molla yakînladî, bakşîşlarîn kuwanîp aldî Şeripe`níñ kolîndan, şalt bolîp kîznî saldî balalarîn turgan ğeríne, ortada oga ğer yasatîp-tîgîp hem de işaret etíp kalpege. Inğe seslerí ğangîrdaganda Fazîl hağí de keldí başka bír-ekí babalar man, o yerde bolganlar ana-baba, kartanalar-kartbabalar, hepísí de, kózlerí ğaşka tolîp súygí taşîp ğúreklerínden karşîladîlar toplî, búgún Kur`an`ga túşkenlerní.
Ğemaát úşún"Kur`an`ga túşmek" diniy hayatka kírmek, milletíñ hem de diníñ kayîp bolmayğagîna bír arka kibí kóríne.
Bo heyeğanlî dakkalardan soñra veliyler úyleríne kayttîlar, molla kabul etken bakşîşlarîn bír kóşege saldî, o da bíle, her sene hağí ya bay balalarî túşmiyler Kur`an`ga, bonday kîymetlí bakşîş ta her sene kelmiy hoğaga!
-Ballar! dedí molla Reşit, seslerí ğatîşkan soñ balalarîñ. Búgún kíşkene talebeler úşún eñ kîymetlí kún, onlar endí şîgardîlar aralarîndan Senya'nî, o geştí sabaktaş bolîp ortanğîlarga, demek bízím II-nğílerge kírdí. Herkez ğutsun ğemíşní, barabar okîmaga başlayğakmîz búgúnkí dersní. Konîşmak yasak!
Mollanîñ bo sózlerí herkezní merak ettírdí, ama eñ kóp Senya'nî, yedí yaşînda kîz ewlat, kózlerí ğaltîray Kur`an`ga karap okîganda, mollanîn her aytkanîn emírdiy kóríp, kîymîldamay otîra sîrasînda, şúndí ondan, belkí de ekí-úş yaş balaban bolganlarîñ katînda.
Bonlarîñ bazîlarî, Kîyaseddin, Nureddin akranlar Moterem akasîna ama koy bagîp, şólge ketíp kaldîlar gerí dersten, şúndí yetíştí Senya artlarîndan, Moterem de Kóstenğí`de okîy, Rúşdiye mektebínde, Ali efendí men. Hem onda okîy, hem de onîñ úyúnde otîra dep bír aytîldî kóy ğemaátíñ arasînda. Artîndan yetíştí mínaw zekiy kîz,
Pho
to: N
izam
iy Ib
rahi
m (I
brai
mov
)
parlay mî, parlay derste. Bírew bílmiy ama, dersleríñ sonînda onî kúnnegen ullardan kótek aşamamak úşún Senya torbasîndan şîgarîp mektebíñ arkasînda ulkumlarnî bere yaramaz ballarîñ başlarîna, Nimet'ke hem de Mursel`ge!
Ka-tsín kîzşîk? Ullar hem balabanlar, hem kuwetlíler, hem de vahşiyler, olardan taa árúw dersín bílgen kîzga bonday bír vergí saldîlar, ne ózlerí kótekliy, ne de başkalarîna músaade eteler, herkez memnun, hağíníñ ulkumî, kurabiyesí, kîygaşasî şay geze kóyníñ bír maállesínden ánawbír maállesíne!
Sesín şîgarmadî Senya, aytsa eger hakkîykatnî belkí de ózí de, ballar da kótek aşayğaklar úylerínde, ya, o da soñra ka-típ ketíp keleğek mektepke? Akayda ğók mínda onî korîmaga! Bonday, yarî zewuk, yarî korkî, balalîk hálí men Kur`an okîmasîna başladî, hem de aylar geştí. Bírgun úylerínde konîşmalar Senya'nî baya úzdí. Akasî Moterem artîk ketmiyğek Kóstenğí`de Rúşdiye mektebíne! Sebebín bek árúw añlamasada Senya tuydî abaynîñ ğîlamasîndan zawallî ulşuk tap bitlegen hoğanîñ hanîmîñ sebebínden! Sert hem şefkatsîz apakay, ne temízlíkní korîy, ne de ótmekke toydîrgan balalarnî! Akay da suwuklangan, tóşegí suwlanîp, sasîp kalgan, abay man kîzmetşíler zor-zor temízledíler ğún tóşekní...
Aríf day da aytkan ke bolay-típ bala okîmaz! Bonlarnî bílgen Senya bek kuwandî, endí onî heşbír bala kóteklemez, bírózí tuwul mektepte, akasî bar!
Zaten 1910 ğîlînda kóyge Istambul`dan keldí Ali Riza Efendí degen bír Túrkiye okîmîşî. Azaplar tuydî şay-típ Túrkiye`de bolgan Jon Túrklerní! Bo muwallímíñ atî Hafîz Hasan edí, Ali Riza`nîñ úyúnde kalmasî ğan arkadaş bolîp Azaplar`nîñ ğemaátín duygulandîrdî oga karşî. Bonday túşúnğeler men ístedíler onî da muwallím etmege kóyleríne, osmanlî kímlígí bolsa da onî rumen húkúmetí kabul ettí úyretmenlík wazifesíne. O zamanlar rumen húkúmetí bek yakşî karşîlay edí túrk-tatarlarnî, aslînda memurlarîñ kóbísí túrk'ní tatardan ayîrmay edí, o igílíkte bír maksat man edí, memleketten túrkler kóşkende Túrkiye`ge, boşala edí Dobruğa kóylerí hem de şóllerí, o zaman bo ğerlerde rumenleríñ ózlerí bek az bírşiy edíler...
Aynî zamanda bo yerde yaşagan túrk-
tatarlar bek milletşí edíler, bek te korka edíler balalarîn hristiyanlaşma teklikesínden. Bo sebepten balalarîn ğíbere edíler okîmaga taa Istambul`ga, taa Şam`ga, taa Kayire`ge. Oga da balaban kuwet kerek edí, Istambul`da okîmak bek yakşîdîr ama bek te palîga mal bola edí Dobruğa`da yaşagan kîrîm tatarlarîna...
Bo hálde bolgan kóylerní añlamak kerek, aralarînda rumenğe bílgen bek az tabîla edí ya da heş ğok edí, Azaplar'da eñ ilerísínde diyík úş-beş kíşí tababílseñ anğa! "Abdiyek"ní pítíríp mektepke soñ bergenlerge "kara tanîdî" dep ayta edíler, ğahillerden ayîrîp olarnî háríflerní tanîganlarî úşún... Kóstenğí`de bírkaş pîkare ayileníñ ballarî beduwa okîmak úşún askeriy mektepleríne baş wurganlardîr, olar da sene soñra túrk-rumen subaylarî boldîlar, bolarnî bonday tuygan Senya sabîrsîzğa bekliy mektebíñ aşîlganîn. Ánawbír balalar oysem ğalbaralar Alla`ga mektep aşîlmasîn dep!
Bonlarnî tuygan tiyzesí Munire, ğaş kîz o wakîtta, ğañî kabul etmege başladî ğaşlarnî odasîñ penğíresíne, hağí babaydan korkîp ama Senya`dan saklamadan, çúnkí bo kíşkene yaramaz herşiyní bíle, ara-sîra laf ata sîpradan soñra:
Lafîn şay pítírgen Munire`ge arada bír ğewap bere Aríf akasî, oda muwallím:
-Ne añlaysîñîz síz, Hafîz Hasan Efendí onday okîy ke kóyímíz onday kíşí kórmedí hem de kórmez! Kur`an`dan başka ózlígínden, bo aydîn kíşí şiir de úyrete ballarga, hem de onîñ ğabalamasî man şalt yasala îşkola degenímíz, rumenler berdíler kereste, ğam, kîramet, kíreş, taş bíle, hem de zorlaylar îşkola pítsín dep! Balaban bír sînîf, biro, maksus ekí oda rumen muwallímí úşún, aşkana bíle yasaldî...
Şonday, kóy mektebí men bala oyînlarîn arasînda, ana-baba katînda, ayileníñ tatlî koyînînda, Senya`nîñ balalîgî bahtiyarlîk íşínde geştí. 1906 senesín baárínde Nayîm ul kardaşî tuwdî, o man barabar oyînlarî súrdí, bo arada toylar, súnnet toylar, duwalar, tíş mús'urler, loksa toylar, hele o bayramlar totîralar kóyníñ heş deñíşmeden, kóp ğîllar súrgen, sessíz ama sonsuz ómírín.
Hepsínden taa bek deren tuya Senya kabal sesín, kóyíñ Yúksel atlî şobanî, akşam ústúnde, koy sawanîñ art kalawuna tayanîp, kawalnî parmaklarîñ oyînînda serbest otîrtîp şala, onday şala ke kart-ğaş, hağí Fazîl`nîñ azbarînda yaşaganlar, hele Munire, etiyatîrgan íşlerín taşlaylar kawal sesíne ğîmşap...
Şay árúw şala şoban Yúksel kúliyatîrgan ğîlay, ğîlayatîrgan kómíle bam-başka bír dúniyaga, artîk lafsîz, sáde tuygular we súygúler íşínde kalîp, hem úmit bolgan bír dúniyanîn barlîgîna inanîp... Onî bek súye Senya totay kîz, koklasîn ya da oriyatîrgan şorabîn ala, ğíbín kolîndan tayîp túşkenín tuymay kala sessíz we yaradîlîşlî tuygularga dalîp... Onîşîn o herwakît, abay ya da Pakize tatay şiybórek píşírgende, ózí aşamazdan ewel şoban Yúksel`ge akete. O da bír óksíz bala, onî hağí tabîp ketírdí úyúne taa Kara-Ómer merasîndan, bír ğawunlî kúz hawasînda. Yúksel şoban bek nazík bír îrgat, heş sesín kóteríp bakîrmaz, haywanlarnî bíle înğîntmayîm dep otlata, suwga ayday, damga tîga... Onday bír bala. Tiyzesí Munire de bek súye kalba kawal sesín, o da neğí
karasañ Yúksel`ge ya sút, ya ayran, ya başka bír kerekní akîlîna túşúrup katînda tabîla. Kaş kere abay bakîrdî oga "akîz, taşla şobannî ózíne" dep. Hem de abay bílmiy taa neler kóre hem bíle Senya totay kîz! Bír ğuma akşamî, endí kawal sesí toktaldî degende, Yúksel'íñ otîrgan kalaw kenarîna dogrî ketkende, o akşam ústí karangîsînda kîzşîk kórdí, ama bírewge aytmadî, Munire tutup kolîndan Yúksel'íñ kulagîna şîbîrday edí bírşemekíyler!
Yuklaganîm man şekararzlî túş kórdím. Peterburk'ta ekením. Karşîmda marúşkeler "Şípte tellení" oynaylar. Rus mîrzalarî bír-bírín ózíp kîzmet etmege aşîgalar. Bírewí miywa ketíre, başkasî şerbet men kurabiyeler; şay-kawe, ğantîklar, kawurulgan etler, pilawlar… Rus çarî da olarnîñ ústúnden kîşkîrîp: "Tez bolîñîz, tembeller!" bakîrîp sóge. Kayday árúw hayaletler, a! Tatlî, şekearlí hayaletler!
Şo arada şîyîldagan-vîyîldagan şamata eşítíle. Şamata hep yakînlaşa.
Bo taa ne eken?... (Uzakka karap) Way! Way! Karasa-a! Óz ózíme îşanmayman. Kara ógíz kúle! Alaman da oynay! Saban şîñla-ay!!! Kara sen şo îrgatka. (Kamşîsîna ğabîşîp). Tokta sen, kelsí katîma!
Bay: Şo wakîtkaşîk şîkarmagansîñ. Ebet, ólen basağak.
Zayde: Úyleden soñ tîynakka kelgen ğóllarnî temízliyím dedím. Ğawun ğawsa ğîlgalardan suw árúw aktarîlmay, ğóllarî pítín ğabîk…
Bay: Ana-a-a. Sen de anañ-babañday tembelsíñ. Şetten turup, tîynakka suw tolmaganîn abaylamagansîñ.
Zayde: Men ka-típ ğetíştíriyím?... Bír ózíme kîyîn bolganîn bílesíz…
Bay (bírden betíne wurup): Boldî! Kóp sólenme dep kaş kere ayttîm saga. Haramnîñ balasî, tembel!... Ne aytağak edím şo?... Kara, unuttum aytağagîmnî…
Zayde (yawaş): Ğanîmnî ayamay íşliymen, bo da mení taa wura.
Bay: Ne mîrîldaysîñ taa? Ne aytağak bolasîñ?... Ğetíştír-almaganîña kím kabaátlí? Tez dawranmak kerek. Kîş kelíp ğapalak-ğapalak kar túşkenín bekliysíñ alelem.
Koltîkka otîrîp, kolîna bîzîynî alîp oynay.
Metíyden bír şanak turşî alîp, taliyarga sal. Ótmek te tílersíñ. Kazan túbún ğak. Ánaw… îrgat koynî soygandîr endí. Bar şakîr onî, etní ketírsíñ. Zayde, toktasî… Altîdan soñra ne bola?
Zayde: Yedí.Bay: Soñra?...Zayde: Sekíz.Bay: Soñra?...Zayde: Dokîz.Bay: A-a, kolay-ğeñgíl eken. Altî, sekíz, dokîz.Zayde: Ğañgîş.Bay: Neşín?...Zayde: Altîdan soñ yedí bola.Bay: Bílemen. Altî, yedí, dokîz…Zayde: Ğok.Bay: Ne-ye?... Kene ğók mî?Zayde: Altî, yedí, sekíz…Bay: Men de şolay diymen de.Zayde: Síz sekízní aytmadîñîz.Bay: Altîdan soñra mî?...Zayde: Ğok, yedíden soñ.Bay: Aydî, ne bolsa da… Bar ánawnî kara!
Ánda-mínda ğúrgen soñ, meğmuwanî kolîna alîp kene de otîra.
Vay-vay, bo taa gúzel!... Ay ğanîñdan ay-la-nay!... Ak, kolîma túşken bolsa edí, bíler edím ne etmege… (Başka sayipege karap) Alla berse şolay bere eken! Kara, kara!... Men diymen şolar bír bolmayğaklarîñ apakaylarî. Mendiy bayga… mîrzaga rastkelmez ebet.
Kene meğmuwanî ğabîp avantsçenaga şîga.
(Tantana man) Ğo-yok! Mendiy bay-zengín mîrzaga Peterburk'ta tuwul da… ánaw Prankistannîñ paytaktînda ğaşamak kerek!... Men ille maksatîma ğetermen! Az-kóp rakamlarnî úyrendím. Bír, ekí, úş, altî, sekíz, on! Ana-a!!! Sabaktan háriplerní úyrenmege başlarman. Okîmaknî úyrengen soñ, prantsîz tílín úyrenermen. Ne mením úşún Bakşasaray, Peterburk?! Maga balşîkta tuwul da Awrofada ğaşamak kerek!...
Zayde şaşkan kózlerí men kíre. Betí dertlí bolganîndan, Bay bír şekíy bolganîn añlay.