Natuur%20en%20milieu%202015%20zomer

NatuurMilieu en

Zomernummer 2015

Natuur & Milieu Natuur & Milieu is het tijdschrift van Werkgroep Isis en verschijnt driemaandelijks op 31 maart, 30 juni, 30 september en 31 december.

Zetel en administratie Werkgroep Isis vzw (secretariaat) Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer tel. 011/63.37.05 [email protected] www.werkgroepisis.be

Erkenning Werkgroep Isis vzw is een regionale natuur- en milieuvereniging erkend door de Vlaamse Over-heid en aangesloten bij de Bond Beter Leefmili-eu Vlaanderen en de Limburgse Milieukoepel. Werkgroep Isis is werkzaam in Noord-Limburg in de gemeenten Peer, Hechtel-Eksel, Bree, Meeu-wen-Gruitrode, Kinrooi, Neerpelt, Overpelt, Ha-mont-Achel, Lommel en Bocholt en is actief op het vlak van natuurbeheer, natuurbehoud en natuureducatie.

Milieu-informatie NME Centrum Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer (Grote-Brogel) maandag tot vrijdag: 08.00u -12.00u In de namiddag: op afspraak

Standpunten en meningen met naamvermelding in dit nummer, zijn niet noodzakelijk die van Werkgroep Isis vzw. Gehele of gedeeltelijke overname van artikels uit dit tijdschrift is toegelaten mits bronvermelding.

2

Word lid

Door storting van een vrije bijdrage

(minimaal € 3 per lid) op rekening BE40 4542 0739 5163 van Werkgroep Isis vzw. BIC: KREDBEBB.

Giften

Steun Werkgroep Isis in de strijd tegen de con-tinue achteruitgang van ons leefmilieu. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE40 45420739 5163 van Werkgroep Isis vzw, met vermelding ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

Colofon

©Foto voorpagina: Theo Van Vlierden

www.theovanvlierden.be

Bitterzoet

Inhoud

Colofon

Inhoud

Editoriaal

Een warme oproep !

Educatie

HOUTKANTenBELEVEN

Verslag wandeling Hobos

De interieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid.

Documentatiecentrum

Activiteiten andere verenigingen

Activiteitenkalender

Publieksdag Hobos / De Grooten Hof

Aanbod voor groepen en verenigingen

02

03

04

05

06

07

08

14

16

17

3

Editoriaal

4

Luidt het nieuwe erkennings- en subsi-

diebesluit voor natuur- en milieuverenigin-gen het einde in voor de zelfstandige regi-onale natuur- en milieuverenigingen in Vlaanderen? Dat zou zomaar kunnen… Met een mini-mum aan inspraak door de zelfstandige regionale verenigingen en in een minimum van tijd wil men dit besluit laten goedkeu-ren door het parlement. Onze vereniging is een erkende regionale natuurvereniging van het zogenaamde type 2, die actief is in tien aaneengesloten gemeenten. Het totale aantal leden dat we in de toekomst nodig hebben voor deze erkenning zouden we nog kunnen berei-ken, maar de quota die nu per gemeente worden opgelegd, zijn voor ons onrealis-tisch. In enkele gemeenten hebben we een ruim overschot en alle leden die we daar nu bijwinnen, zijn blijkbaar nutteloos voor de erkenning. De kern van het pro-bleem voor onze vereniging is dat we de leden uit de werking moeten halen, maar dat we vooral werken voor schoolkinderen en die vallen niet onder de definitie van lid… De geschiedenis lijkt zich te herhalen. Op 10 februari 2000 hadden we in zaal “Jan zonder Vrees” nabij het Steen in Antwer-pen een vergadering samengeroepen, omdat de Bond Beter Leefmilieu de belan-gen van de bovenvermelde verenigingen destijds in onvoldoende mate verdedigde in het toen voorliggende ontwerpbesluit.

Het eindpunt van die actie was het bezoek dat we samen aan het kabinet van de Vlaamse Minister van Leefmilieu hadden gebracht op 25 april 2001. Door de initia-tieven die toen werden ondernomen en door de respons van de BBL, kon toen een gelijkaardige dreiging worden afge-wend. Door die acties had de BBL het initi-atief vervolgens terug opgenomen, het-geen resulteerde in het regionale overleg. De vertrouwensrelatie met de BBL kon daardoor achteraf ook worden hersteld, niet in het minst dankzij een aantal bekwa-me mensen bij de aldaar tewerkgestelden. Op dit moment zoeken we dan ook in overleg met de BBL en het kabinet naar een oplossing, zodat Werkgroep Isis haar waardevolle natuureducatie naar de scho-len toe kan verderzetten.

Jean-Pierre Sleurs

Voorzitter Werkgroep Isis vzw

Een warme OPROEP !!!!!

5

Beste leden Beste sympathisanten Beste relaties bij gemeentebesturen, gecoro’s en mina-raden

Werkgroep Isis heeft uw hulp nodig. Waarom? Werkgroep Isis heeft te weinig leden om haar educatieve natuurwerking verder te zetten, in de nieuwe reglementering. Elk jaar gidst Werkgroep Isis duizenden leerlingen uit het basisonderwijs. Vorig jaar 4.850 kinderen en we groeien elk jaar. Maar kinderen zijn officieel geen ‘lid’. Alleen volwassenen kunnen lid zijn en daarin kunt u ons helpen. Hoe kunt u helpen?

Bent u nog geen lid?

Stort 3 euro op rekening BE40 4542 0739 5163 en mail uw naam en adres naar [email protected]. Een overschrijvingsformulier vindt u in bijlage. Of maak het nog makkelijker, vul het domiciliëringsformulier in, dan wordt het administratieve

werk eenvoudiger en kunnen we onze dienstverlening nog verbeteren !

Bent u wel lid?

Geef iemand bij uw buren en vrienden een lidmaatschap cadeau. Stort 3 euro en geef de naam, het adres én het e-mail adres van het nieuwe lid door. Voor uw hulp krijgt u uw lidmaatschap in 2016 cadeau. Twee voor de prijs van één dus.

Meer communicatie In onze nieuwe werking zullen we ook vaker communiceren over onze activiteiten, wandelingen en workshops. Dus ook als u al lid bent, voortaan hebben we graag uw e-mail adres. Zo kunnen we sneller en gerich-ter communiceren dan via een tijdschrift. Maak er even 30 seconden tijd voor. Tussen alle inzenders verloten we bovendien een mooi natuurboek over de Abeek. Nu mailen op [email protected].

Alvast bedankt om ons te helpen met uw lidmaatschap: een klein gebaar maar erg belangrijk

voor onze werking.

Met vriendelijke groeten,

de gidsen,

de stuurgroep

en 4.850 schoolkinderen die vanaf september weer op ons willen rekenen!

Educatie

6

Wij hebben met onze klas deelgenomen aan het project

‘Houtkanten beleven’. Tijdens de eerste trimester hebben we onder leiding van

een gids geleerd wat een houtkant is en welk nut ze hebben.

Vroeger werden de houtkanten gebruikt als hakhout, veevoeder of als begren-

zing tussen percelen. Vele dieren hebben deze houtkanten nodig om voedsel te

vinden of zich te beschermen. Er zijn zelfs dieren die ze nodig hebben om in te

leven. We bouwden een voedselweb en hakten brandhout waar we mutsaarden

van maakten. (een mutsaard is een stapel bijeengebonden takhout afkomstig

van houtkanten)

Tijdens de tweede activiteit vorige week maandag hebben we brood gebakken in

een oude bakoven. We mochten het hout in kleine stukjes breken en daar werd

de oven heet mee gestookt.

Binnen maakten we kennis met de verschillende graansoorten. Daarna meng-

den we meel, bloem, allerhande graantjes en zaden, water en gist. Dit deeg

mocht enkele keren rijzen waarna we het bakten in de oven.

Het was een leerrijke belevenis met als resultaat een overheerlijk lekker gezond

broodje tijdens de middagpauze!

HOUTKANTEN beLEVEN

Leerlingen van de klas van Silvie Daniëls

Pieter Brueghel Basisschool Erpekom

Verslag wandeling Hobos

Dit voorjaar waren we met 33 personen present

om het Hobos in Overpelt te verkennen.

Bij een hartverwarmend lentezonnetje stonden

twee natuurgidsen ons op te wachten voor een

mooie natuur-historische wandeling. We kregen

uitleg over de begroeiing op de arme Kempense

zandgrond, over het waarom van het geringe aan-

tal soorten inlandse eik, waarom de wintereik in

aantal zo miniem is tegenover de zomereik. We

zagen verschillende soorten naaldbomen en de

aanplant van hoogstamfruitbomen. Centraal op

het domein van bijna 150 ha staat de vervallen

boerderij waarin drossaard Clerx woonde. Dat

was de man die de bokkenrijders uitroeide. Hier leeft de herinnering aan roven en brandbrie-

ven, aan folteren en de galg.

Na een wandeling van anderhalf uur trokken we naar ‘Het achtste sacrament’ waar we, in een

zaaltje bij een stuk vlaai en enkele kopjes koffie, konden genieten van een film over de specia-

le vorm van veeteelt die de laatste bewoners van Hobos toepasten : ruim 250 runderen be-

graasden in een soort rotatiesysteem het gebied waar ze dag en nacht buiten leefden en een-

maal per jaar in ware rodeostijl samengedreven werden in een kraal om de nodige inentingen

en oormerken te krijgen.

Een heerlijke namiddag : leerrijk en ontspannend en bovenal onder een staalblauwe hemel

met een stralende zon.

7

Informatie bezorgd door André Claes,

bestuurslid COV-vriendenkring Bree-Peer

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

8

Rivaliteit, plagerijen en (relatieve) spanningsvelden tussen buren, buurtschappen, buurdorpen, naburige gemeenschappen en buurlanden, zijn van alle tijden en waarschijnlijk in het diepste zijn terug te bren-gen tot ons Darwiniaans instinct tot afbakening, verdediging en een - al dan niet lichte - verheerlijking van het eigen leefgebied of territorium. De argumenten en voorwendsels – meestal vooroordelen - waarmee buren elkaar bestoken zijn meestal niet gehinderd door een hoog gehalte aan inzicht, objectiviteit en gebrek aan chauvinisme. We weten wel allemaal iets te vertellen over : de …,de…, en de... Wij Limburgers, moeten vaak ervaren dat Vlamingen uit andere provincies het hebben over ‘de Lim-burg’ of ‘het verre Limburg’ ; onuitroeibare, lichtjes tegen de haren strijkende benamingen. Gelukkig is er ons ‘limburggevoel’ om gepast te reageren. Op die ‘de Limburg’ volstaat: " Ok ‘de Limburg”, maar dan ‘de’ met kleine letter, omdat we van adel

zijn!”; meestal einde verhaal.

Dat het spanningsitem tussen gemeenschappen ook aardwor-men, plaatselijk pieringen genoemd, kon betreffen is waarschijnlijk onuitgegeven. Vroeger - in de vorige eeuw - hoorde men in Grote-Brogel wel eens zeggen :” Als ze in Kaulille een piering (aardworm) vinden worden de klokken geluid.”

Die bewering leent zich tot meerdere beschouwingen :

Uiteraard allereerst de belangrijkste, nl. dat het voorkomen van aardwormen in de grond als een positief feit beschouwd wordt ; de aardworm als vruchtbaarheidsindicator! Vervolgens drukt het licht aanmatigend karakter van de zin uit, dat ‘die van Brogel’ dus op veel vrucht-baardere grond als hun ‘buren uit Kaulille’ zouden wonen. Ten derde zouden we kunnen zeggen dat de Brogelaars wel de ‘splinter in het oog’ van de Kaulille-

naars zagen, maar niet de ‘balk - van zandige onvruchtbaarheid - in het eigen oog’. Want, evenmin als

in Kaulille, kwam in Grote-Brogel zeker niet bij elke spaden- of riekensteek een weldoorvoede aard-

worm mee naar boven. Beide Kempense buurdorpen behoren zeker niet tot het ‘ Land overvloeiend

van melk en honing’; als het over bodemvruchtbaarheid gaat.

Maar niet alleen de geesten en de harten van de bewoners uit Kaulille en Grote-Brogel – overigens

beste buren – werden door de aardworm beroerd !

• Een vreugdevolle tijding !

Compostwormen uit bladerhoop

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

9

Reeds in de Griekse Oudheid leerde Aristoteles (384 – 322 vC) - nog niet geholpen door

voortschrijdend wetenschappelijk inzicht, maar met een alert opmerkingsvermogen en veel ge-zond verstand - "Aardwormen zijn de ingewanden van de aarde!”

Charles Darwin publiceerde naast zijn standaardwerk : ’The origin of species’ nog een tweede

bestseller 1 over de rol van de aardworm als bodemverbeteraar. Hij concludeert dat de rol van aardwormen in het ecosysteem van onschatbare waarde is. Darwin noemde ze een ‘natuurlijke ploeg’ en 'één van de allerbelangrijkste diersoorten op aarde !'

De Engelse wetenschapper W.J. Guild schrijft in zijn werk 2, dat een aardworm – afhankelijk van

de soort – van 20 tot 40g droge mest per dag kan opnemen en door zijn darmkanaal laten passeren. Als we rekening houden met een gemiddeld aantal regenwormen van 25/m2 ; is dat 7 à 8 ton mest/ha/jaar! Telt men bij de aardwormen ook nog de activiteit van alle kleinere wormen dan kan dat oplopen tot 25 à 30 t!

De studie van een andere Engelse wetenschapper A.C. Evans 3 brengt aan het licht dat onder

permanent weiland het gewicht aan, door aardwormen afgescheiden, secreties (wormenhoopjes) oploopt tot: 1200 kg/ha na 1j, 4550 kg/ha na 7j, 25000 kg/ha na 7 j, 57000 kg/ha na 300 jaar !

De Franse agronoom André Voisin, de geestelijke vader van het veeteelt-bosbouwmodel dat op

het Hobos in Overpelt gedurende decennia werd toegepast ; zegt in zijn werk 4 ; dat het aantal

regenwormen in middelmatig grasland ± 97 wormen per m2 zou zijn , tegenover ± 41 in akker-

land.

Voor alle duidelijkheid A. Voisin bestudeerde vruchtbare gronden in Frankrijk

De bewerkingsmethode van de landbouwgrond heeft een grote invloed op de wormenpopulatie. De afscheidingen (wormenhoopjes) van deze organismen zouden in permanent weiland – en na ver-loop van tijd - 52 ton aan zuivere humus per ha en per jaar opleveren.

Om het permanent karakter te bekomen en het proces zo optimaal mogelijk te laten verlopen pleitte A. Voisin dan ook zeer sterk om de weilanden nooit te scheuren, laat staan ze te ploegen. Dit werd op het Hobos reeds 45j consequent toegepast ! Sommige percelen zijn zelfs al 85 jaar permanent weiland !

André Voisin betitelt de aardworm als ' l'atlète complet de la fertilité' ! Ch. Darwin en A. Voisin beschouwen de aardworm als 'één van de peilers van de menselijke beschav-

ing !'

• Een plejade van filosofen en wetenschappers

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

10

Een beverdam verandert het ecosysteem in en om de rivier zowel stroomopwaarts als –afwaarts. Een kudde olifanten kan een stuk woud in een mum van tijd drastisch verbouwen en omzetten in een open savannevegetatie. Het ‘werk’ van bevers, olifanten, termieten, mieren e.a. is oorzaak van de verandering in de biodiversiteit. Daarom noemt men ze eco-systeemingenieurs. Ook aardwormen hebben door hun activiteiten

grote invloed op het bodemecosysteem.

Aardwormen dragen bij tot de vertering van strooisel, van wortel- en gewasresten. Het zijn onmisbare tun-nelbouwers ; waardoor de bodem belucht wordt en wortels de ondergrond bereiken en er water en voe-dingsstoffen uit opnemen. Door beluchting bevorderen ze het leven van zuurstofminnende microörganismen, waardoor de afbraak van organisch materiaal versneld wordt. De regenwormen zorgen ervoor dat er een ver-menging ontstaat tussen mineralen en humus zodat er een klei-humuscomplex ontstaat ; dat zeer goed is voor de waterhuishouding en het behoud aan voedingsstoffen. Minerale bodempartikels worden vermengd met verteerd organisch materiaal, micoörganismen en sui-kerverbindingen geproduceerd door het darmkanaal van de wormen. Door de passage door de verteringsbuis van de wormen ondergaat het organisch materiaal een aantal veranderingen en komen er meer opneembare stoffen voor de planten vrij. Zo is in de wormenhoopjes het gehalte aan Kalium (Potas) verhoogd met een factor 10, aan Magnesium x 3, aan opneembare Fos-for x 6 en aan nitraat x 5 ! Hun vertikale gangen fungeren bij grote neerslag als enorm drainagesysteem en zijn zeer belangrijk

inzake ecologische bodemerosiebestrijding.

Uitgaande van een gezonde wormenpopulatie kunnen we stellen dat in een periode van 10 jaar grosso

modo de gehele vruchtbare bovenlaag door het spijsverteringskanaal van de aardwormen gepasseer

• Ecosysteemingenieurs

Regenwormgangen fungeren als wateropslag

bij zware regens

Regenwormuitwerpselen

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

11

Er zouden wereldwijd ± 3000 regenwormsoorten voorkomen, verspreid over 3 groepen. In Vlaanderen komen zo'n 25 soorten voor. Onderstaande tabel geeft de belangrijkste categorieën en hun kenmerken.

• Ecologie van de regenwormen

STROOISELWORMEN BODEMWOELERS

DIEPGRAVERS

GROOTTE Klein ( 50-100 mg) tussenformaat Groot ( 1-10g)

KLEUR Bruin, donkerrood Beige, grijs, roze groen Donker, schutkleur Rugzijde

HABITAT Org.mat./mest/

Plantenresten a. opp. Tijdelijke gangen tot

20 cm diepte

Permanente vertikale Gangen tot 1 m

VOEDSEL Vers org. mat.

Mest, gewassenresten Ouder org. mat. In

Bodem, humus

Vers org.mat. Gewassenresten, bodemdeeltjes

FUNCTIE Strooiselverkleining,

Afbraak org. mat. Bodemaggregaten, Porositeit v. bodem

Strooiselverkleining, Afbraak, verluchting v. bodem

• Regenwormtelling op het Hobos te Overpelt 23/05/2015. Droog, zonnig.

→ De toolkit voor regenworminventarisatie

In vroegere tijden werd eerder het kwalitatieve belang van de aard-wormen benadrukt : de ingewanden van de aarde, een natuurlijke ploeg.

De moderne wetenschapper - adept van het adagium 'meten is

weten '- gaat eerder uit van een kwantitatieve benadering ; hij drukt

de activiteiten van de rusteloos werkende aardworm graag uit in

aantallen, biomassa en massa's verteerd organisch materiaal.

Om een idee te krijgen over het aantal regenwormen in een

bepaalde bodem, moet men ze met een of ander pikant middel

uitdrijven.

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

12

Als uitdrijvingsmiddel werd gebruikt gemaakt van een suspensie van gemalen gele mosterd in water. Dit middel is onschadelijk zowel voor de diertjes als voor de bodem ! Er werden 200g mosterzaadjes met een blender fijngemalen tot mosterdmeel of -poeder. We maakten twee oplossingen : - met lage concentratie van 3 g mosterdpoeder/ l water - met hoge concentratie van 6 g/ l Er werd een stuk weidegrond—reeds minstens 45 jaar ongestoord - met een haagschaar volledig kaal geschoren ( 0,60m /0,50m = 0,3 m2). In de strooisellaag werd zorgvuldig naar wormen gezocht ; zonder resultaat.

Eerste uitdrijving met lage conc.; met een tussenpauze van 10 min werd in twee beurten 20 l opl.

binnen de afgebakende opp. uitgegoten --> 4 compostwormen werden gevangen

Tweede uitdrijving met conc. 6g/l --> 2 grotere wormen werden gevangen.

Interpretatie van de inventarisering: 6 wormen/0,3 m2 --> 20 w/m2 --> 200 000 w / ha

De vermelde auteurs5 deden hun proeven te Huldenberg, in de Brabantse zandleembodem. Ze stelden vast dat het aantal regewormen sterk afhangt van de grondbewerkingsmethode. In alle 8 proefnemingen, gedaan in de periode tussen de lente van 2004 en 2008 werden het minst wor-men geteld bij de klassieke geploegde strook(1) van een akker. Verder werden twee stroken bemonsterd met niet-kerende grondbewerking ; de ene strook werd diep(2) bewerkt en de derde slechts oppervlakkig. Op één bemonstering na werden telkens duidelijk meer wormen geteld bij de oppervlakkige niet-kerende grondbewerking.

Uitgedreven aardwormen Hobos

• Toetsing van de resultaten

De ingenieur-architect van de

bodemvruchtbaarheid

13

De biomassa van de wormenpopulatie liep bij meting 'herfst 2005' op tot ± 2450 kg wormen /ha. In onze proef konden we de massa van de wormen wegens technische redenen niet meten. Indien we het gemiddeld gewicht zouden gelijkstellen aan 1 g/worm ; dan komen we voor het perma-nent weiland op het Hobos tot een massa van 200 kg/ha. (Getoetst aan de resultaten van Huldenberg moeten we besluiten dat de biomassa aan aardwormen6 in de lemigzandige bodem te Overpelt slechts 10 % is van de Brabantse leemstreek.) Het moet gezegd dat zandbodems de beweging en de voeding bemoeilijken door het schurend effect van de zandkorrels. Kleinere wormen ondervinden bovendien moeilijkheden om de zandkorrels op te nemen. Nochthans besluiten niet alleen André Voisin, maar ook de Huldenbergse onderzoekers dat permacul-tuur van grasland een goede en continue voedselbron vormt, er is geen bodemverstoring ; hetgeen zeer gunstig is voor regenwormen. Het zal dus nog lang duren om in de armere gronden van het Hobos - de oudste weilanden zijn er slechts 85 jaar 7- voldoende humus op te bouwen voor een evenwichtige en duurzame weidegrond. Jaak Weltens

Gids Werkgroep Isis

1 Formation of vegetable mould through the action of worms 2 Earthworms in soil structure 3 Studies on the relationship between earthworms and soil fertility 4 La dynamique des herbages 5 Dieper graven naar regenwormen in duurzaam akkerbeheer-eoworm toolkit - KUL aard- en omgevingswetenschappen ( J.Valckx, e.a.) foto's 2 en 3 6 Er werd slechte één bemonstering gedaan 7 Intergraal beheersplan Domein Hobos, Werkgroep isis,( E. Kesters e.a.)

Documentatiecentrum

14

Speurtochten - deel 4 / Auteur en Uitge-ver: Jong Nederland - 128 p. Speurtochten is een boekje boordevol met speurtochten en tochttechnieken. Het is belangrijk jeugdi-gen te laten spelen.

Tijdens het spelen ontdekt het kind de ander, de wereld en vooral zichzelf. Spelen betekent ontmoeting, ontspanning en ontplooiing. Spe-len is leren leven. En spelen is vooral leuk! Veel speurplezier!

Sharing Nature - Spelvormen voor natuurbewustzijn / Auteur: Joseph Cor-nell / Uitg. A3-boeken - 206 p. Wanneer kinderen persoonlijk ervaring opdoen met de na-tuur ontstaat er meer

individuele waardering voor de natuur. Ze ont-dekken wat de natuur hen te bieden heeft en zullen er dan ook beter voor zorgen. De basis vormt de leermethode "flow learning". De me-thode bestaat uit vier fasen: 1. Stimuleer en-thousiasme 2. Concentreer de aandacht. 3. Direct ervaren 4. Deel inspiratie. Het is een inspirerend en praktisch handboek voor onder meer ouders, leerkrachten en natuurliefheb-bers. De 77 spelvormen zijn geschikt voor kin-deren van 4 tot 100 jaar.

Recente aanwinsten De publicaties die hieronder worden besproken,

kunnen worden uitgeleend of ter plaatse

geraadpleegd

Kaboutersoep en wonderblaadjes - zintuiglijke buiten-avonturen voor baby-s, peuters en kleu-ters / Auteur: Ity Bus-stra / Uitg. A3-boeken - 143 p. Kinderen leren door observatie en boot-

sen spelenderwijs na wat ze zien gebeuren. Kinderen verwonderen zich en hebben een innerlijke drang om de wereld te ontdekken met hun zintuigen. Kunnen toegeven aan deze in-nerlijke drang is essentieel voor een kind, want het verrijkt zijn leven in vele opzichten. Een natuurlijke omgeving biedt kinderen alle rust en de materialen om zich te kunnen uiten, zichzelf te zijn en alle ervaringen een plekje te geven. In dit boek zie je dat er ook voor baby's, peu-ters en kleuters buiten van alles te beleven valt, hoe je als begeleider hierin kunt mee gaan en dat het helemaal niet ingewikkeld hoeft te zijn. Het boek bevat ook tips hoe je een kleine of grote buitenruimte op eenvoudige wijze zelf kunt omtoveren tot een kinderontdektuin.

Het Kempenbroek - Op de grens van mens, na-tuur en landschap / Au-teurs: Erwin Christis en Jan van der Straaten / Uitg. Pictures Publshers - 328 p. Op het punt waar de beide provincies Limburg en Noord-Brabant sa-menkomen, ligt het Kem-penbroek. Deze heidege-

bieden, beekvalleien, bossen, beemden en akkers scheidden en verbonden in het verleden de omliggende dorpen van deze verraderlijke, moeilijk doordringbare woestenij. Door eeu-wenlange interactie tussen mens en natuur ontstond een mozaïek van landschappen.

Documentatiecentrum

15

100 experimenten om zelf te doen / Auteurs: Georgina Andrews en Kate Knighton / Uitg. Manteau - 95 p. Dit boek dompelt je on-der in de wereld van wetenschap en techno-logie. Met in totaal niet minder dan 100 experi-menten: speels opge-

bouwd, stap voor stap uitgelegd en met een-voudige materialen uit te voeren. Bekijk de resultaten en ontdek de wetenschap die erach-ter schuilt. Want de beste manier om de dingen te begrijpen, is door er zelf mee aan de slag te gaan!

Knutselen en experimen-teren / Auteurs: Rebecca Gilpin en Leonie Pratte / Uitg. Manteau - 95 p. Met dit boek kan je vele toffe knutselwerken ma-ken. Alle projecten zijn makkelijk uit te voeren dankzij de stapsgewijze uitleg en eenvoudig te vinden materialen. Bo-vendien leer je bij elk

knutselwerk iets bij over een wetenschappelijk verschijnsel.

Super Cool Knutselen! - 50 leuke experimenten om samen te ontdek-ken / Auteurs: Franziska Heidenreich en Bianka Langnickel / Uitg. Karak-ter Uitgevers - 132 p. Knutselprojecten voor jong en oud. Experimen-teren met alles wat de natuur te bieden heeft.

Met stap-voor-stap instructies. Eenvoudige benodigdheden. Projecten voor jongens, voor meisjes en projecten voor iedereen.

De vakantie komt eraan ! We wensen jullie fijne dagen met veel zon !

Activiteiten andere verenigingen

de KERS® 2015 Op zondag 12 juli 2015 organiseert de Nationale Boomgaardenstichting vzw haar 12de Euregionale Ker-senhappening. Dat ‘de KERS®’ ondertussen DE gezinsdag bij uitstek is geworden, dat zullen de vaste bezoekers alvast beamen. Nergens vindt u meer toepassingen met en informatie over deze Haspengouwse parel. De rijke hoogstamboomgaarden of fructuaria in de ridderlijke en prachtige omgeving van het kasteel van Alden Biesen vormen een bijzondere troef voor deze zomeractiviteit. Reeds 12 jaar laten we u ieder jaar opnieuw genieten van deze geliefde zomervrucht. De laatste jaren steeg het aan-tal bezoekers spectaculair. Tijdens onze vorige editie mochten we meer dan 7000 belangstellenden welkom heten. ‘de KERS®’ biedt dan ook voor elk wat wils! De vruchten van meer dan 250 kersenvariëteiten (traditionele en moderne soorten) zetten we natuurlijk centraal in een groots opgebouwde tentoonstelling. De meeste variëteiten plukken we op de Hertenbergboomgaard van Alden Bie-sen, alwaar er tijdens ‘de KERS®’ continue geleide wandelingen en gidsingen doorgaan. Onze plukploegen zijn er constant aan het werk en demonstreren de pluk- en sorteertechnieken van toen en nu. Al eens op een plukladder gestaan? Wij leren u de ‘laddertechnieken’; zelfs onze allerkleinsten mogen de ladder beklimmen en wij zorgen voor een mooie ‘fotoherinnering’! Wat ‘de KERS®’ tevens zo bijzonder maakt, is dat geen enkele editie dezelfde is dankzij onze verrassende nieuwighe-den, naast onze klassieke standen en activiteiten. Zo stellen we deze editie zeker de ‘Bij-mobiel’ voor en zal er een uitgebreide stand verzorgd worden over de bestuiving van onze kersenbomen door zowel de honingbij als de solitaire bijen. U kan er leren hoe u met een eigen bijenhotelletje deze noeste natuurwerkers kan helpen! Maar ook de successtories van de vorige edities krijgen een opsmukbeurt, zoals daar zijn:

In een heus kersentreintje, ‘de kersenboemmel’

een ritje maken over het kasteeldomein en tot aan de kersenboomgaard. Dit jaar voorzien we nog een verrassing voor onderweg!?

Lekker genieten op onze zomerterrasjes!

Rondom de tafeltjes vinden jullie de standjes met doorlopende ’kersenpannenkoekenbak’ (met takverse ker-sen vanuit de boomgaard), met kersenwijn en kersenbier, kersenijsjes, sapjes, kersenkoeken …

Exclusieve kersen-cherry pops!

Kersengerechten en –recepten, keukengehei-

men

Onze kersen-proefstand met de lekkerste kers, de dikste exemplaren en de zoetse witbuiken! Deelne-

men aan de wedstrijd brengt je misschien dit jaar wel het verhoopte geluk!

De adviesstanden over nieuwe aanplantingen, ziektes en plagen, speciale kersensoorten en onderstam-

men, pluk- en snoeimateriaal, boeken en cursussen… De geïnteresseerden aan bomen, boomgaarden, snoeien en boomteelt worden met woord en daad verder geholpen.

Laat u niet afschrikken door het weer, zowel bij zon als bij regen zorgen we voor een gezellige en leerrijke sfeer. ‘de KERS®’ blijft een aangenaam familiegebeuren; wij zorgen met onze kersenverkoopstand voor een lekker nagenieten!

Zondag 12 juli van 10 tot 17 u. op de Landcommanderij Alden Biesen, Kasteelstraat 6 in 3740 Bilzen. Inkom gratis.

16

Activiteitenkalender

17

Activiteitenkalender

17

Activiteitenkalender

17

Activiteitenkalender

17

Op stap in Bosland : Ontdek de kriebeldiertjes in de natuur

uur: 14:00 - 16:00 uur

Locatie: Wateringhuis Oude Maai Lommel

19 zondag juli

Speciaal voor kinderen vanaf 4 jaar.

Gebruik je ogen, oren en handen om de

natuur te ontdekken.

Wat leeft er in en om het water bij het Wa-

teringhuis?

Gewapend met schepnetjes, loeppotten

en zoekkaarten gaan we op jacht naar

alles wat er leeft in en om de poel.

Deze activiteit wordt georganiseerd door

Werkgroep Isis in samenwerking met

Gratis

!!!

Activiteitenkalender

18

Activiteitenkalender

18

Activiteitenkalender

18

Activiteitenkalender

18

13 zondag september

Publieksdag Hobos / De Grooten Hof

Op 13 september gaat de 3de Publieksdag Hobos / De Grooten Hof door. In dit stukje Eksel en Lindelhoeven kan u de hele cultuurhistorie van Noord-Limburg van enkele eeuwen aflezen. Dit past perfect in deze Open Monumentendag met als thema dit jaar: “Erfgoed in de toekomst” Ook de huidige waarde van het gebied op het vlak van landschap, ecologie en zachte recreatie komt aan bod. Het is een publieksdag, dus zowel voor- als namiddag bent u welkom. U kan de activiteiten op eigen houtje doen of onder deskundige leiding. Breng een bezoekje aan de gebouwen, aanschouw de degen van Drossaard Clerckx, die de Bokkenrijders kortwiekte. Twee maal is er een begeleide wandeling met deskundige gids. De wandeling doorkruist het hele gebied, start aan De Grooten Hof en eindigt op Het Hobos (of andersom) Nieuw dit jaar is het idee om de Publieksdag kindvriendelijk te maken. Bovendien kan u ook mee beslissen over de toekomst van Het Hobos. Momenteel werken alle partijen namelijk aan het Land-schapsbeheerplan Hobos. En het studiebureau dat dit plan coör-dineert is geïnteresseerd in uw mening.

Deze publieksdag is een organisatie van de ge-meenten Overpelt en Hechtel-Eksel, Bosland, Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt Noord-Limburg, De heemkundige kring en Werkgroep Isis.

Activiteitenkalender

19

Activiteitenkalender

19

Activiteitenkalender

19

Activiteitenkalender

19

Aanbod voor groepen/verenigingen

Vegers voor vlinders

Voor reservatie : telefonisch op 011/633.705 of via email [email protected]

Deze activiteit duurt een ganse dag en kan doorgaan in de periode juli tot en met oktober.

Prijs: 90 euro of het aanbrengen van 20 nieuwe leden (lidgeld = 3 euro pp)

Dat vegers of borstels vlinders kunnen helpen, klinkt bizar, maar toch is het waar. Op de heide leven diverse vlindersoorten, aangepast aan dit biotoop. Helaas wordt de heide overwoekerd door grassen en bomen. Bij de activiteit ‘Vegers voor vlinders’ geeft een gids je meer uitleg over de hei-de van toen en van nu, over de heivlinder en diver-se andere typische heidebewoners. Daarna steek je de handen uit de mouwen en het pijpenstrootje uit de grond. Met de wortels van het pijpenstrootje maakt iedere deelnemer een veger, net zoals de heideboeren het vroeger deden. Na afloop ben je een duurzame borstel rijker en is de heide een stukje gered

Stiltebelevingswandeling Stilte zijn we niet gewend. Je moet al een heel

groot natuurgebied uitzoeken en er midden-in

staan om geen verkeer of andere menselijke

activiteiten te horen.

Wat wordt er mogelijk als er stilte is?

Door de stilte te beleven kunnen we onze zin-

tuigen intenser ervaren.

Verwondering en bewondering durven uiten.

Heerlijk ontspannen !

Deze wandeling duurt ongeveer 2 uur en gaat door op een af te spreken locatie.

Prijs : 50 euro of het aanbrengen van 15 nieuwe leden (lidgeld = 3 euro pp)

Socio-cultureel tijdschrift

Vzw Werkgroep Isis

Dorpsstraat 8 bus 1

3990 Peer

Meer info en contact

www.werkgroepisis.be

Verschijnt driemaandelijks

Jaargang 44 nummer 2

Datum van uitgifte: 30 juni 2015

Toelatingsnummer: 5.2.0/1-38/837

Afgiftekantoor: 3990 Peer

V.u. J.-P. Sleurs, Oude weg 24, 3930 Hamont-Achel

5.2.0/1-38/837