Nasz barwny świat Związek Harcerstwa Polskiego Wychowanie patriotyczne, obywatelskie i europejskie po harcersku 48 Część III Nie być obojętnym Spróbuj zapalić maleńką świeczkę zamiast przeklinać ciemność. Konfucjusz Zwiad Przeprowadźcie w swojej okolicy zwiad w poszukiwaniu ludzi, których prawa wciąż nie są w pełni respektowane. Dowiedzcie się, jaka jest przyczyna nieprzestrzegania tych praw. Kto ponosi za to odpo- wiedzialność? Komu należy zgłosić ten fakt? Jak pomóc tej osobie lub grupie ludzi? W przypadku podję- cia jakichś działań nie zapomnijcie zapytać o zgodę osobę krzywdzoną. Spotkanie Przygotujcie dla swojej drużyny, hufca lub szkoły spotkanie z człowiekiem, który aktywnie włącza się w obronę praw człowieka. Zapytajcie go o powody tej działalności. Stwórzcie listę motywów, dlaczego warto zaangażować się w ochronę praw człowieka. Szybka reakcja Na co dzień gazety donoszą o różnych pogwałceniach praw człowieka i tragediach ludzkich. Zastanów- cie się, w jaki sposób możecie pomóc ludziom w innych krajach? Podejmijcie akcję! Szkolenie Przeprowadźcie w szkole lub drużynie krótkie szkolenie na temat praw i wolności człowieka. Wybierzcie tę kategorię praw człowieka, którą uważacie za szczególnie ważną. Możecie poprosić o pomoc nauczyciela historii lub kształcenia obywatelskiego. Amnesty International Włączcie się z drużyną w jedną z akcji organizowanych przez Amnesty International w obronie praw człowieka. Opis możliwych działań znajdziesz w broszurze Moje prawa i wolności. Zastanów się, jakie sprawności zuchowe i harcerskie oraz które znaki służb możesz wykorzystać w realizacji zadań z powyższego rozdziału. Zapisz też przykładowe zadania na stopnie dla swoich harcerek i harcerzy.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Nasz barw
nyśw
iat
Związek H
arcerstwa Polskiego
Wychow
anie patriotyczne,obyw
atelskie i europejskiepo harcersku
48Część IIIN
ie być obojętnym
Spróbuj zapalić maleńką św
ieczkę zamiast przeklinać ciem
ność.K
onfucjuszZ
wia
dPrzeprow
adźcie w sw
ojej okolicy zwiad w
poszukiwaniu ludzi, których praw
a wciąż nie są w
pełnirespektow
ane. Dow
iedzcie się, jaka jest przyczyna nieprzestrzegania tych praw. K
to ponosi za to odpo-w
iedzialność? Kom
u należy zgłosić ten fakt? Jak pomóc tej osobie lub grupie ludzi? W
przypadku podję-cia jakichś działań nie zapom
nijcie zapytać o zgodę osobę krzywdzoną.
Sp
otk
an
iePrzygotujcie dla sw
ojej drużyny, hufca lub szkoły spotkanie z człowiekiem
, który aktywnie w
łącza sięw
obronę praw człow
ieka. Zapytajcie go o powody tej działalności. Stw
órzcie listę motyw
ów, dlaczego
warto zaangażow
ać się w ochronę praw
człowieka.
Szy
bk
a re
ak
cja
Na co dzień gazety donoszą o różnych pogw
ałceniach praw człow
ieka i tragediach ludzkich. Zastanów-
cie się, w jaki sposób m
ożecie pomóc ludziom
w innych krajach? Podejm
ijcie akcję!
Szk
ole
nie
Przeprowadźcie w
szkole lub drużynie krótkie szkolenie na temat praw
i wolności człow
ieka. Wybierzcie
tę kategorię praw człow
ieka, którą uważacie za szczególnie w
ażną. Możecie poprosić o pom
oc nauczycielahistorii lub kształcenia obyw
atelskiego.
Am
ne
sty
Inte
rna
tion
al
Włączcie się z drużyną w
jedną z akcji organizowanych przez A
mnesty International w
obronie prawczłow
ieka. Opis m
ożliwych działań znajdziesz w
broszurze Moje praw
a i wolności.
Zastanów się, jakie spraw
ności zuchowe i harcerskie oraz które znaki służb m
ożesz wykorzystać
w realizacji zadań z pow
yższego rozdziału.Zapisz też przykładow
e zadania na stopnie dla swoich harcerek i harcerzy.
2A
utor phm. Paw
eł Smardz
przy współpracy hm
. Ewy G
ąsiorowskiej i pw
d. Anny C
hełmińskiej
Dziękujem
y za pomoc
hm. A
gnieszce Kazek
phm. Ew
ie Urbańczyk
pwd. M
arcie Maciejew
skiejpw
d. Marcinow
i Nikielow
ipw
d. Magdzie Ruszczak (Ruch program
owo-m
etodyczny Wspólnota D
rużyn Grunw
aldzkich)uczestnikom
kursu liderów w
ychowania obyw
atelskiego i europejskiego, „Perkoz” listopad 2002
Publikacja wydana na zlecenie G
łównej Kw
atery Związku H
arcerstwa Polskiego
przez Harcerskie Biuro W
ydawnicze „H
oryzonty”
Broszura powstała dzięki w
sparciu finansowem
u Stowarzyszenia A
mnesty International
ISBN
83-89037-25-4
47Zastanów
cie się, jaką rolę w naszym
życiu odgrywają stereotypy? Jakie m
ogą być konsekwencje m
yśleniastereotypow
ego? Jak z nimi w
alczyć? Podejmijcie stosow
ne kroki.Zastanów
cie się, jak Polacy widziani są za granicą? Ile w
tym obrazie jest praw
dy, a ile krzywdzącego
stereotypu? Kogo jeszcze krzyw
dzą stereotypy?Zastanów
cie się, jakich jeszcze grup poza narodami dotyczą stereotypy?
Stereotyp to pow
szechnie funkcjonujący w św
iadomości spo-
łecznej, skrótowy, uproszczony i zabarw
iony wartościująco
obraz rzeczywistości odnoszący się do rzeczy, osób i instytu-
cji, często oparty na niepełnej lub fałszywej w
iedzy o świecie.
Słownik w
yrazów obcych P
WN
Cóż za sm
utna epoka, w której łatw
iej jest rozbić atom niż
zniszczyć przesąd. A
lbert Einstein
Inny obok nasW
yobraźcie sobie, że władze w
aszej miejscow
ości postanowiły ulokow
ać w w
aszym sąsiedztw
ie ośrodekdla uchodźców
. Niestety część m
ieszkańców sprzeciw
ia się budowie tego ośrodka w
obawie przed w
zro-stem
przestępczości. Zastanówcie się, czego obaw
iają się niechętni mieszkańcy i jak ich przekonać do
pomysłu w
ładz miasta.
Prawa człow
ieka na naszym kontynencie
Przeprowadźcie zw
iad, którego celem będzie zrozum
ienie roli Europy w krystalizow
aniu się idei prawczłow
ieka. Jakie nazwiska kojarzą się w
am z tą problem
atyką? Jaki znaczący wkład w
niosła Polska w rozw
ójm
iędzynarodowego system
u ochrony praw człow
ieka? Wyniki zw
iadu przedstawcie w
formie w
ystawy, którą
zaprezentujecie w hufcu lub szkole.
3
Chcesz, by Tw
oje zuchy i harcerze z odwagą patrzyli na nasz św
iat i czynili go jeszcze pięk-niejszym
i szczęśliwszym
???
Nasz św
iat! To wszystko, co nas otacza, to m
iejscowość, w
której mieszkam
y, pobliski park,szkoła, ścieżki, którym
i chodzimy, to otocznie bliskie i trochę dalsze, to ludzie, których m
ijamy
na co dzień i ci, których nigdy nie spotkamy, to w
szystko, co kochamy i lubim
y, ale także to, cochcielibyśm
y zmienić... N
asz świat! Ten, który w
ymaga naszego zaangażow
ania...
Bardzo dziękuję, że zdecydowałaś się lub zdecydow
ałeś spośród różnych materiałów
otwo-
rzyć właśnie ten. G
warantuję, że jego lektura i w
ykorzystanie pomysłów
w nim
zawartych przy-
niesie korzyść Twoim
harcerkom i harcerzom
, Twojej grom
adzie lub drużynie, no i oczywiście
naszemu św
iatu.Tw
oim harcerzom
, bo przez realizację zawartych tutaj zadań staną się bardziej otw
arci naśw
iat, świadom
i jego problemów
, ale przede wszystkich chętni do tw
órczego ich rozwiązyw
a-nia. N
auczą się także pracować w
grupie i lepiej się poznają.Tw
ojej gromadzie i drużynie, bo stanie się bardziej zintegrow
anym zespołem
, do któregodołączyć będzie chciało w
iele dzieci spoza harcerstwa.
Naszem
u światu, bo w
ykonacie wiele różnych działań na rzecz W
aszej miejscow
ości, Polskii Europy oraz innych ludzi.
phm. Paw
eł Smardz
46M
am sen
Mam
sen – marzę o tym
, że pewnego dnia czw
oro moich dzieci będzie żyło w
narodzie, którynie oceni ich po kolorze skóry, ale po zaletach ich charakteru.
Śnię o tym dzisiaj
Marzę o tym
, że pewnego dnia stan A
labama, którego rząd m
a dziś na ustach słowa o dom
ina-cji i pogardzie, zam
ieni się w m
iejsce, w którym
mali czarnoskórzy chłopcy i dziew
czynki będąm
ogli chwycić się za ręce z m
ałymi białym
i chłopcami i dziew
czynkami i pójdą razem
jak braciai siostry.
Śnię o tym dzisiaj
Marzę o tym
, że pewnego dnia każda dolina zostanie w
yniesiona w górę, każdy pagórek
i góra będzie obniżona, w niespokojnych m
iejscach zapanuje łagodność, wszystkie kręte ścieżki
się wyprostują i ukazana zostanie chw
ała Boga i ujrzą ją wszystkie żyjące stw
orzenia…
Mow
a wygłoszona 2
8 sierpnia 19
63
roku na schodach pomnika Lincolna
w W
aszyngtonieD
r Martin Luther K
ing, jr. (1929-1968), pastor, polityk murzyński.
Walczył o zniesienie segregacji rasow
ej w U
SA i o praw
a obywatelskie M
urzy-nów
. W 1963 poprow
adził na czele 250 tys. ludzi obu ras marsz na W
aszyngton.W
roku 1964 otrzymał pokojow
ą Nagrodę N
obla. Zastrzelony w M
emphis.
Nasze m
niejszościZaproście na zbiórkę osobę, która była za granicą przez dłuższy czas. Poproście, by opow
iedziała wam
,jak czuła się będąc w
innym kraju. C
o jej przeszkadzało, a co było ciekawe i pouczające. Zastanów
cie się,jak m
ożecie pomóc obcokrajow
com poczuć się w
Polsce szczęśliwym
i.
Nasze przesądy i stereotypyW
ybierzcie kilka znanych wam
narodowości, m
ogą być europejskie, ale niekoniecznie. Wypiszcie w
szyst-kie skojarzenia, które nasuw
ają się wam
w zw
iązku z tymi narodow
ościami. Które z tych stw
ierdzeń sąpraw
dziwe, a które są przesądam
i lub stereotypami?
4U
wagi m
etodyczne
Materiał, który trzym
asz w ręce, pośw
ięcony jest wychow
aniu patriotycznemu, obyw
atelskiemu i euro-
pejskiemu. C
o to oznacza? Poprzez wychow
anie patriotyczne, obywatelskie i europejskie chcem
y wycho-
wać nasze zuchy oraz harcerki i harcerzy na ludzi praw
ych, odpowiedzialnych obyw
ateli, znających swój
region, kraj i kontynent, ludzi, którzy szanować będą drugiego człow
ieka i jego prawa, którzy obserw
ować
będą swój św
iat i aktywnie w
łączać się w życie w
spólnoty regionalnej, państwow
ej, europejskiej i ogólno-ludzkiej. Potrzeba kształtow
ania w naszych harcerzach odpow
iedzialności, twórczości i otw
artości jest za-w
sze aktualna.
Zastanów się i w
ypisz, jakie twoim
zdaniem postaw
y i umiejętności chcem
y kształtować w
zu-chach, harcerkach i harcerzach przez w
ychowanie patriotyczne, obyw
atelskie i europejskie?
Na w
ychowanie patriotyczne, obyw
atelskie i europejskie składają się między innym
i:✓
kształtowanie „patriotyzm
u w codziennym
życiu”, wzm
acnianie poczucia odpowiedzialności za sw
ójkraj;
✓kształtow
anie świadom
ości narodowej, np. dum
y z polskiej kultury, budowanie przyw
iązania dosym
boli narodowych;
✓kształtow
anie otwartości na św
iat i drugiego człowieka;
✓przygotow
anie do świadom
ego i pełnego uczestnictwa w
e wspólnocie europejskiej;
✓kształtow
anie orientacji w problem
ach współczesnego św
iata.Zagadnienia te, choć różnej w
agi, mają jednak w
spólny mianow
nik, którym jest św
iadome oraz aktyw
neżycie i uczestnictw
o w otaczającym
świecie i w
śród ludzi.
Broszura ta zawiera zestaw
pomysłów
na różne działania gromady i drużyny. W
spiera ona osiągnięcie celunakreślonego w
cześniej. Jednak pamiętać należy, że cały obszar szeroko rozum
ianej edukacji obywatelskiej
jest realizowany przez harcerski system
wychow
awczy. Popraw
ne działanie metodą harcerską jest pierw
szymkrokiem
do osiągnięcia wyznaczonych celów
.K
ażdy z elementów
harcerskiej metody odgryw
a ważną rolę w
tym procesie:
✓system
małych grup – uczy harcerkę i harcerza w
spółpracy z innymi, otw
artości na drugiego człowie-
ka, daje okazję nawiązania trw
ałych przyjaźni,✓
uczenie przez działania – uczy stawiania celów
i ich osiągania,
45N
a planecie jest bardzo zimno. N
iektórzy zgubili swoje ciepłe ubrania w
czasie katastrofystatku. C
zy:A
)Pozw
alacie, żeby każdy korzystał tylko ze swoich rzeczy, poniew
aż wcześniej czy później
zużyją się one?B)
Każecie w
szystkim dzielić się ubraniam
i?
Ktoś z was kradnie. K
obieta zostaje przyłapana na wyciąganiu pieniędzy z torby. C
zy:A
)K
arzecie ją za jedną kradzież, o której wiecie?
B)K
arzecie ją bardzo surowo jako ostrzeżenie dla innych?
Termom
etr prawSkoro znacie już praw
a i wolności człow
ieka, postarajcie się teraz zbadać, jak są one przestrzeganew
waszym
otoczeniu. Przeprowadźcie w
szkole anonimow
ą ankietę, w której poprosicie pytanych o zazna-
czenie na zarysowanych term
ometrach, jak przestrzegane są ich praw
a. Im niższa tem
peratura, tym w
ięcejproblem
ów z ich przestrzeganiem
. Wyniki ankiety przedstaw
cie dyrekcji szkoły lub szkolnemu rzecznikow
ipraw
ucznia. Wspólnie zastanów
cie się, co możecie zrobić dla zw
iększenia świadom
ości praw i w
olnościczłow
ieka oraz dla ich przestrzegania. Może stać się to początkiem
większej kam
panii w w
aszym środow
iskuna tem
at praw człow
ieka. Obok zajęć na tem
at poszczególnych praw m
ożecie także przygotować konkurs,
wystaw
ę lub zaproponować inne działania w
celu ich propagowania.
Postarajcie się też poznać sytuację oraz stan przestrzegania praw i w
olności człowieka na św
iecie. Na w
ielkiejm
apie świata przyklejcie w
ycinki prasowe św
iadczące o łamaniu praw
człowieka w
różnych regionach świata.
I have a Dream
Przeczytajcie poniższy tekst Martina Luthera Kinga. Zastanów
cie się wspólnie, o jakim
świecie m
arzyłautor słów
, a w jakich przyszło m
u żyć. Zastanówcie się, czy w
ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat udało sięchoć trochę przybliżyć do w
yrażonego snu?
5✓
Prawo i Przyrzeczenie H
arcerskie – pokazuje nam w
artości, które powinny kierow
ać naszym życiem
i w obronie których w
arto działać,✓
program – daje szansę rozw
oju harcerki i harcerza na lepszego człowieka i obyw
atela.Pam
iętać należy, że podstawą działania drużyny są program
y gwiazdek zuchow
ych, stopni i sprawności
harcerskich oraz znaków służb. Poprzez te instrum
enty metodyczne m
ożemy niejako dać zuchom
, harcer-kom
i harcerzom m
ożliwość rozw
ijania siebie.Przy edukacji patriotycznej, obyw
atelskiej i europejskiej ważną rolę odgryw
a nie tylko treść realizowanych
zadań, ale także ich forma. W
trakcie sejmików
, debat, kuźnic, zadań, zwiadów
, działań w społeczności lokalnej,
uczymy naszych podopiecznych w
szystkich umiejętności, niezbędnych w
życiu każdego człowieka i obyw
atela.
Materiał, który trzym
asz w ręce, podzielony jest na trzy rozdziały. K
ażdy z nich dotyka innych zagadnień.✓
U siebie – dotyczy w
ychowania patriotycznego i obyw
atelskiego. Zadania w nim
zawarte odnoszą
się do poszanowania m
ałej ojczyzny – czyli regionu, w którym
mieszkacie, i ojczyzny – Polski.
✓N
asza Europa – dotyczy przygotowania do uczestnictw
a we w
spólnocie europejskiej. Zadaniaw
nim zaw
arte dotyczą kultury i różnorodności europejskiej, procesów integracji europejskiej oraz
roli Polski w Europie.
✓R
azem w
świat – dotyczy praw
i wolności człow
ieka, które są gwarantem
poszanowania ludzkiej
godności oraz wolności, spraw
iedliwości i pokoju na św
iecie. Dają m
ożliwość i gw
arancję rozwijania
przyjaznych relacji z innymi, uczą otw
artości i akceptacji drugiego człowieka.
Kolejne rozdziały w
zbogacone są dodatkowo o pom
ysły na gawędy, ciekaw
e cytaty, grę planszową
i inne uzupełniania, które mogą być pom
ocne w trakcie realizacji zadań. Pam
iętaj, że tematyka poruszana
w tych rozdziałach często jest bardzo trudna do rozgraniczenia, dlatego zaw
sze szukaj inspiracji w różnych
częściach materiału.
Pomysły, zaw
arte w broszurze, m
ają pełnić funkcję inspirującą. Dlatego są one najczęściej opisane bar-
dzo ogólnie i to do ciebie należy ich wykorzystanie oraz dopracow
anie szczegółów, bo przecież to w
łaśniety znasz najlepiej potrzeby i m
ożliwości tw
oich podopiecznych.W
iele pomysłów
nie ma także jednoznacznego w
skazania, dla której grupy wiekow
ej są przeznaczone.Zależało nam
, byś samodzielnie na podstaw
ie swojej znajom
ości twoich podopiecznych w
ybrał dla nichzadania najciekaw
sze i najbardziej ich rozwijające. D
aje to możliw
ość zachowania ciągu w
ychowaw
czegooraz płynnego przechodzenia do kolejnych etapów
zaawansow
ania.Treści, zaw
arte w broszurze na tem
at wychow
ania obywatelskiego i europejskiego, z pow
odzeniemm
ożesz podejmow
ać także w trakcie letnich w
yjazdów, biw
aków i obozów
. Przez odpowiednią organizację
i sposób działania w drużynie m
ożesz wykształcić w
iele ważnych um
iejętności i postaw.
44Jedna osoba ciągle krytykuje sposób, w
jaki prowadzona jest grupa. Jej opinie w
pływają na
postawę innych. C
zy:A
)Pozw
alacie jej kontynuować krytykę?
B)K
ażecie jej przestać i izolujecie od innych?
Jedna osoba z grupy odmaw
ia wykonania zadań, które zostały jej przydzielone. M
ówi, że nie
ma to sensu, poniew
aż i tak wszyscy zginą. Jest ona w
depresji. Czy:
A)
Zostawiacie ją w
spokoju i pozwalacie robić, co chce?
B)G
rozicie, że ją ukarzecie, jeżeli nie będzie wykonyw
ała obowiązków
?
Um
iera starsza kobieta. Okazuje się, że niosła ona ze sobą dużą sum
ę pieniędzy, które, jaktw
ierdzi jej córka, należą teraz do niej. Czy:
A)
Pozwalacie córce zatrzym
ać pieniądze?B)
Kontrolujecie pieniądze tak, żeby nie m
ogła ona kupić nieuczciwie dodatkow
ych racji żyw-
ności?
Para starszych osób uważa, że zw
alnia tempo m
arszu grupy i postanawia dobrow
olnie zostaćw
tyle. Czy:
A) Pom
agacie im pokonać trudy w
ędrówki?
B) Zgadzacie się na ich propozycję?
Odkryw
acie, że osoba, którą zobowiązaliście do zajm
owania się zapasam
i żywności, spędziła
6 lat w w
ięzieniu za kradzież. Jak do tej pory dobrze wykonuje sw
ój obowiązek. C
zy:A
)U
facie jej i pozwalacie, żeby dalej w
ykonywała sw
oją pracę?B)
Nie ryzykujecie i pow
ierzacie ten obowiązek kom
uś innemu?
Dw
ie osoby kłócą się. Planują bić się wieczorem
. Czy:
A)
Pozwalacie im
się bić?B)
Nie pozw
alacie im na bójkę w
obawie, że inni m
ogą dołączyć? Proponujesz inny sposóbrozw
iązania problemu.
6Pom
ocy i dodatkowych inform
acji możesz szukać
Strony internetowe w
arte odwiedzenia:
✓w
ww
.schuman.org.pl – Polska Fundacja im
. Roberta Schumana
✓w
ww
.rucheuropejski.org – Polska Rada Ruchu Europejskiego✓
ww
w.ukie.gov.pl – U
rząd Kom
itetu Integracji Europejskiej✓
ww
w.cie.gov.pl – C
entrum Inform
acji Europejskiej✓
ww
w.europa.eu.int – U
nia Europejska✓
ww
w.am
nesty.org.pl – Am
nesty International✓
ww
w.ceo.org.pl – C
entrum Edukacji O
bywatelskiej
Dotychczasow
e propozycje i zdania programow
e ZHP:
✓Paszport do Europy
✓A
zymut 270
✓W
idok z ratusza✓
Uchodźcy
✓Pod znakiem
lilii i koniczyny
W razie w
ątpliwości zw
róć się o pomoc do kom
endy hufca.Zachęcam
y was także do w
zięcia udziału w ogólnopolskim
czacie – spotkaniu w przestrzeni w
irtualnej,które odbędzie się 3 czerw
ca 2003 r. w godzinach 18.00–20.00 na stronie internetow
ej ww
w.czat.zhp.org.pl.
W czasie tego czatu będziem
y mieli okazję porozm
awiać na tem
at waszych sukcesów
w zw
iązku z jużzrealizow
anymi zadaniam
i oraz o trudnościach w podejm
owaniu zaproponow
anych zadań.Jeżeli nie m
asz bezpośredniego dostępu do komputera, udaj się do kaw
iarenki internetowej lub szkol-
nej pracowni kom
puterowej i poproś o pom
oc w zalogow
aniu się na podaną stronę.D
o zobaczenia więc 3 czerw
ca i na Ogólnopolskim
Zlocie Drużynow
ych...
Powodzenia!!!
43N
ie ma zgodności, kto m
a przewodzić grupie. D
użą stratą czasu jest pozwalanie każdem
u nazabranie głosu. C
zy:A
)Jesteście za system
em, w
którym każdy m
oże wypow
iedzieć swoje zadanie?
B)G
łosujecie za jednym przyw
ódcą, który podejmow
ałby szybko decyzje?
Członkow
ie jednej rodziny, która ma niepełnospraw
ne dziecko, twierdzą, że nie m
ogą prawi-
dłowo się nim
opiekować. D
ziecko cierpi. Czy:
A)
Przydzielacie im osobę do pom
ocy?B)
Nic nie robicie. Pozostaw
iacie rodzinie rozwiązanie ich problem
u?
W grupie urodziło się dziecko. Jest chore i jego stan się pogorszy podczas dalszej podróży. C
zy:A
)Zatrzym
acie grupę do mom
entu, aż matka i dziecko będą m
ogli podróżować?
B)K
ontynuujecie wypraw
ę mając nadzieję, że dziecko przeżyje?
Grupa znajduje staw
wypełniony jasną, zieloną cieczą, która pow
oduje, że ludzie czują sięszczęśliw
i, ale niektórzy piją za dużo i stają się leniwi. C
zy:A
)Pozw
alacie im się napić?
B)C
ałkowicie zakazujecie picia w
ody ze stawu?
14-letni chłopiec zachowuje się bardzo źle, zakłócając porządek w
grupie. Jego rodzice nieum
ieją na niego wpłynąć, ale zabraniają także innym
spróbować. C
zy:A
)Respektujecie życzenie rodziców
?B)
Przenosicie dziecko do innej rodziny?
Jeden z przywódców
grupy zachorował i m
usi przejść transfuzję krwi. Kilka osób m
a tę samą
grupę krwi, ale nikt nie chce oddać jej na ochotnika, bojąc się infekcji. C
zy:A
)Zezw
alacie im na odm
owę, jeśli tak chcą?
B)Zm
uszacie ich do oddania krwi?
7W
wypraw
ce znajdziesz także:
✓płytę C
D z hym
nami Polski i Europy
✓grę planszow
ą o prawach człow
ieka Katastrofa na M
obiusie (gra przeznaczona dla harcerzystarszych i w
ędrowników
)✓
broszurę o prawach człow
ieka Moje praw
a i wolności w
raz z tekstem Pow
szechnej Deklaracji
Praw C
złowieka oraz kartką pocztow
ą✓
broszurę z podstawow
ymi inform
acjami na tem
at integracji europejskiej Unia bez tajem
nicW
szystko to będzie wspierać realizację w
ychowania patriotycznego, obyw
atelskiegoi europejskiego w
twojej drużynie.
42M
imo że opcje B cenione są w
yżej niż A, nie w
olno wybierać B tylko dlatego, żeby poruszać się
szybciej. Zawsze róbcie to, co grupa uw
aża za właściw
e, nawet jeżeli poruszacie się przez to
wolniej.
Kiedy twoja grupa dojdzie do latarni, policzcie, ile ruchów
zrobiliście. Wpiszcie sum
ę ruchów A
i B do tabelki u dołu planszy i porównajcie się z w
ynikami poniżej.
Jakim typem
grupy byliście?8–10 ruchów
: Wasze decyzje pom
agały całej grupie szybko dotrzeć do latarni, ale niektóreosoby m
ogły się zgubić po drodze.11–13 ruchów
: Próbowaliście przem
ieszczać się całą grupą do przodu tak szybko, jak to byłotylko m
ożliwe, ale nie ignorow
aliście potrzeb części członków grupy.
14–16 ruchów: Przedkładaliście życzenia poszczególnych osób nad potrzeby całej grupy. To
spowodow
ało, że wasza podróż trw
ała dłużej.Po grze podyskutujcie już całą drużyną, jak przychodziło w
am podejm
owanie decyzji? C
zy byłoto łatw
e? Z czym m
ieliście problemy i jak się z tym
czuliście? Na podstaw
ie tekstu Powszechnej
Deklaracji Praw
Człow
ieka postarajcie się wypisać praw
a i wolności człow
ieka, które były za-grożone w
trakcie gry. Czy istnieją w
arunki, i jeżeli tak, to jakie, które usprawiedliw
iają zawie-
szenie praw człow
ieka?C
zy spotykacie się z podobnymi decyzjam
i w dorosłym
życiu? Jak wtedy przychodzi w
am po-
dejmow
anie decyzji?
Karty decyzyjne
Jedna z osób w grupie lubi śpiew
ać. Niestety, śpiew
a cały czas. Niektórym
to nie przeszkadza,ale są tacy, których doprow
adza to do szału. Czy:
A)
Nic nie robicie i pozw
alacie jej śpiewać, kiedy tylko chce?
B)Żądacie, aby nie śpiew
ała, kiedy inni są w pobliżu?
Kilka osób, które zostały ranne w czasie w
ypadku, opóźniają całą wypraw
ę. Boicie się, że niedotrzecie do latarni, zanim
skończy się wam
jedzenie. Czy:
A)
Dostosow
ujecie się do ich tempa i ryzykujecie życie w
szystkich?B)
Zostawiacie ich, skazując praw
dopodobnie na śmierć?
8U
SIEBIE
Hasło A
ndrzeja Małkow
skiego „Harcerstw
o to skauting plusniepodległość” jest w
ciąż aktualne. Od nas zależy zm
iana formjego realizacji, a nie jego treści.
hm. S
tefan Mirow
ski
Poniższy rozdział poświęcony jest w
ychowaniu obyw
atelskiemu i patriotycznem
u. Przez zaproponowane
tutaj działania chcemy rozbudow
ać w zuchach i harcerzach postaw
y patriotyczne. By jednak to osiągnąć,m
usimy zastanow
ić się, czym w
dzisiejszych czasach jest patriotyzm i w
jaki sposób go kształtować.
Patriotyzm jest niczym
innym, jak m
iłością i szacunkiem do ojczyzny, jej sym
boli, ale także szacunkiem do
innych ludzi, którzy zamieszkują jej teren. Patriotyzm
to dbanie o to wszystko, co nasze, przyczynianie się
do rozwoju kraju, jego dobrobytu i pow
odzenia.Trzeba m
ieć świadom
ość, że forma okazyw
ania patriotyzmu zm
ieniała się na przestrzeni wieków
, a jegoprzejaw
y zależą od sytuacji konkretnego narodu i państwa w
danym czasie. Kiedyś, gdy byt naszego kraju
był zagrożony, formą postaw
y patriotycznej była walka zbrojna o niepodległość. D
ziś na szczęście Polska jestw
bardzo korzystnej sytuacji i głównym
zadaniem stojącym
przed jej mieszkańcam
i jest dbanie o rozwój
i dobro naszego kraju, o rozwój naszej kultury i dobrobytu, dbanie o to, by w
szystkim żyło się u nas dobrze
i szczęśliwie. W
ażna jest świadom
ość, że służenie ojczyźnie to między innym
i uczestnictwo w
wyborach czy
dbanie o środowisko naturalne, ale także rozw
ój samego siebie, gdyż lepsi obyw
atele to zasobniejszyi bardziej rozw
inięty kraj.Patriotyzm
jest więc odpow
iedzialnością za ojczyznę, którą możem
y widzieć w
dwóch w
ymiarach:
✓m
ałej ojczyzny – czyli regionu, w którym
żyjemy, w
którym w
ychowaliśm
y się, który miał najw
iększyw
pływ na to, kim
jesteśmy;
✓ojczyzny – kraju, naszych barw
, symboli narodow
ych, hymnu, języka, dziedzictw
a kulturalnego i toż-sam
ości narodowej.
Pojęcia ojczyzna i mała ojczyzna nie tylko się nie w
ykluczają, ale wręcz uzupełniają i w
zbogacają.Patriotyzm
rozumiany jako odpow
iedzialność za ojczyznę to patriotyzm przyszłości. Jednak nie m
ożemy
zapomnieć o korzeniach i o przeszłości naszego kraju, jego bohaterach, historii, o tym
wszystkim
, bez czegonie zbudujem
y stabilnej i pewnej przyszłości.
41Katastrofa na M
obiusieTa gra pokazuje, że często w
życiu codziennym w
ystępują konflikty praw i interesów
. Ukazuje,
jak w sposób ostrożny i z poszanow
aniem opinii innych dojść do kom
promisu, choć czasam
im
oże to być bardzo trudne.G
ra przeznaczona jest dla grup liczących od 3 do 5 osób. Kilka grup może grać rów
nolegle(każda na sw
ojej planszy). Każdej grupie daj kopie planszy gry. K
ażdej grupie daj też zbiór kartz problem
ami (każdy problem
– ramka, na osobnej kartce).
Odczytaj historię katastrofy, a następnie reguły gry.
Historia katastrofy
Kosm
iczny statek wycieczkow
y „Voyager” w czasie podróży z Ziem
i na wypoczynkow
ą planetęFunfaria napotkał na burzę m
eteorytów. Statek został pow
ażnie uszkodzony i wszystkie syste-
my kom
unikacyjne przestały działać, zanim w
ysłano sygnał SOS. Pilot zdołał lądow
ać awaryjnie
na najbliższej planecie, Mobiusie.
Planeta jest prawie niezbadana, ale rozbitkow
ie wiedzą, że jest tam
atmosfera podobna do tej
na Ziemi i że ostatni przybysze zainstalow
ali latarnię ratunkową na północnym
biegunie Mo-
biusa. Niestety, statek rozbił się niedaleko przeciw
nego bieguna. Dotarcie do latarni m
ożezająć m
iesiące.Znajdujesz się w
dużej grupie ocalałych, która rozpoczyna podróż do latarni. Zdołałeś urato-w
ać trochę jedzenia i zapasów, ale podczas w
ędrówki pow
stanie wiele problem
ów, które bę-
dziesz musiał rozw
iązać razem z innym
i. Jeżeli nie rozwiążecie ich szybko, cała grupa m
oże natym
ucierpieć i możecie nigdy nie dotrzeć do latarni.
Reguły gryPom
ieszajcie karty z problemam
i i ułóżcie je zapisaną stroną do stolika. Odw
róćcie jedną kartęza każdym
razem. O
dczytajcie problem. K
ażdy problem składa się z opcji A
i B. Wasza grupa
musi w
ybrać jedną z tych opcji.G
dy wybierzecie opcję, zam
alujcie odpowiednio pole planszy rozpoczynając od dołu i poru-
szając się do góry w kierunku latarni na szczycie. Jeżeli podjęliście decyzję A
, zamalujcie jedno
pole, jeżeli podjęliście decyzję B, zamalujcie dw
a pola.Przejdźcie do kolejnego problem
u, dopiero gdy zakończycie poprzedni.
9W
poniższym rozdziale znajdziesz pom
ysły różnych zadań dla twojej grom
ady i drużyny. Odnoszą się one
zarówno do m
ałej ojczyzny, jak i całego kraju a także do kształtowania postaw
obywatelskich. Pom
ysłypodzielono na dw
ie części.C
zęść I – Nasz region, zadania zw
iązane z małą ojczyzną.
Część II – N
asza Polska – z wielką ojczyzną.
Tak jak zaznaczono wyżej, trudno jest czasam
i oddzielić, co jest małą, a co w
ielką ojczyzną. W pracy ze
swoim
i podopiecznymi staraj się jednak zw
racać uwagę, by zadania dotyczyły obu tych w
ymiarów
.
40Pam
iętaj, że prawa dziecka to szczególne praw
a, przysługujące każdej osobie poniżej 18 roku życia. Ichcelem
jest zapewnienie dziecku m
ożliwości pełnego rozw
oju i dorastania. Każdem
u dziecku przysługujątakże w
szystkie prawa i w
olności człowieka.
Konwencja o Praw
ach Dziecka (skrót)
✓D
zieci mają praw
o być ze swoją rodziną lub z tym
i, którzy zaopiekują się nimi najlepiej.
✓D
zieci mają praw
o do wystarczającej ilości pożyw
ienia i czystej wody.
✓D
zieci mają praw
o do odpowiedniego standardu życia.
✓D
zieci mają praw
o do opieki zdrowotnej.
✓D
zieci niepełnosprawne m
ają prawo do specjalnej opieki i rehabilitacji.
✓D
zieci mają praw
o do zabawy.
✓D
zieci mają praw
o do bezpłatnej edukacji.✓
Dzieci m
ają prawo do bezpieczeństw
a, do niekrzywdzenia ich i niezaniedbyw
ania.✓
Dzieci nie w
olno wykorzystyw
ać jako taniej siły roboczej i jako żołnierzy.✓
Dzieci m
uszą mieć praw
o do mów
ienia w ich w
łasnym języku, w
yznawania sw
ojej religiii korzystania z dóbr kultury.
✓D
zieci mają praw
o do wyrażania sw
oich opinii, do wspólnego spotykania się i w
yrażaniasw
oich poglądów.
Mam
obowiązki
Posiadanie praw rodzi rów
nież obowiązki zw
iązane za poszanowaniem
praw innych ludzi. Zastanów
ciesię, jakie m
acie obowiązki zw
iązane z prawam
i i wolnościam
i innych ludzi. Na przykład, skoro przysługuje
nam w
olność religijna, znaczy to, że mam
y obowiązek szanow
ać wyznanie innych ludzi.
Katastrofa na M
obiusieW
codziennym życiu bardzo często dochodzi do konfliktu praw
. Wciąż m
usimy uczyć się kom
-prom
isu i poszanowania praw
innych ludzi. Skorzystaj z gry Katastrofa na M
obiusie. Pamiętaj,
że gra ta przeznaczona jest tylko dla harcerzy starszych i wędrow
ników.
10Część IN
asz region
Zapadła decyzja! Rodzice Marka postanow
ili, że cała rodzina przenosi się do Dzierżoniow
a.Tata dostał tam
pracę i od 6 kwietnia m
a objąć nowe obow
iązki. To tylko 250 kilometrów
odobecnego m
iejsca zamieszkania, w
ięc nie będzie dużych problemów
z przenosinami. M
arekw
raz z siostrą i mam
ą dołączą do taty dopiero od czerwca, po zakończeniu roku szkolnego.
Marek bardzo się ucieszył, szczególnie, gdy tata zabrał do D
zierżoniowa całą rodzinę w
kwietniu
na wycieczkę, pokazał now
y dom, okolice i szkołę, do której będą chodzić. Istny raj, pom
yślałM
arek i już zaczął układać plany, co zabierze ze sobą i co będzie robić w now
ym m
iasteczku.G
dy przyszedł czerwiec i zakończył się rok szkolny, rozpoczęły się gorączkow
e przygotowania do
przenosin. Marek jeszcze raz spraw
dził, czy spisał wszystkie telefony i adresy e-m
ailowe do
starych kolegów. D
o swego osobistego pudła zapakow
ał wszystkie książki Sapkow
skiego, rolki,ulubione plakaty i inne skarby.O
statniego wieczoru po pożegnaniu z kolegam
i, gdy Marek leżał już w
łóżku, nagle poczułprzykrość i sm
utek. W ferw
orze przygotowań do w
yjazdu nie pomyślał, że opuszcza sw
ój naj-ukochańszy dom
. Nagle poczuł, że nigdzie już nie będzie tego parku, w
którym biegał w
razkolegam
i. A co ze szkołą? Tam
ta w D
zierżoniowie jest m
oże i nowoczesna, ale gdzie jej do
starych murów
i zakamarków
w jego „czternastce”. N
o i Krzysiek i Tomek – najlepsi kum
ple.M
a ich adresy internetowe, obiecali spotykać się na czacie, ale to już nie to sam
o...N
agle poczuł, że traci to wszystko, co jest takie codzienne i takie znajom
e.
Porozmaw
iaj z zuchami lub harcerzam
i, za co lubią swoją m
iejscowość. C
zym jest dla nich ich
mała ojczyzna?
Ga
leria
sła
wZorganizujcie zw
iad w poszukiw
aniu sławnych ludzi z w
aszej miejscow
ości (dzielnicy, a może tylko ulicy).
Mogą to być artyści, sportow
cy, politycy... Przygotujcie w harców
ce galerię sław – stw
órzcie portrety odna-lezionych osób, odnajdźcie stare zdjęcia i artykuły prasow
e, poszperajcie w Internecie.
Możecie także zorganizow
ać bal znanych osobistości z waszej m
iejscowości. C
zy będzie to bal, w czasie
którego przebierzecie się za miejscow
e sławy? A
może bal, na który zaprosicie znane w
całym kraju osoby?
39Część IIN
asze prawa
Moja godnośćG
odność ludzka to podstawa praw
i wolności człow
ieka. Przynależy ona każdemu niezależnie od jakich-
kolwiek cech. W
parach odrysujcie na dużych kartonach swoje kontury. Zaznaczcie na nich to, co dla w
asw
ażne, co lubicie itd. Ułóżcie kartony na ziem
i i zacznijcie zwykłą zabaw
ę, pląsy czy ćwiczenia m
usztry.Zastanów
cie się następnie, jak czuliście się, gdy ktoś deptał wasz portret? Podajcie przykładow
e zachowa-
nia z waszego życia, gdy ktoś naruszał w
aszą godność. Jak się wtedy zachow
ać?
Kolorowa deklaracja
W trakcie zbiórki na podstaw
ie tekstu Powszechnej D
eklaracji Praw C
złowieka, którą znajdziesz
w broszurze M
oje prawa i w
olności sporządźcie uproszczoną wersję tego dokum
entu. Na w
ielkim płótnie
zapiszcie (w postaci krótkich haseł) lub nam
alujcie (w postaci sym
boli) najważniejsze praw
a wynikające
z Powszechnej D
eklaracji Praw C
złowieka. Taką kolorow
ą deklarację powieście na korytarzu w
szkole.
Z czego nie zrezygnujęN
a podstawie ćw
iczenia Kolorow
a deklaracja każdy z was niech w
ypisze dziesięć praw lub w
olności dlaniego najw
ażniejszych. Zastanówcie się, które są dla w
as najważniejsze, które uw
ażacie za „fundamental-
ne”, a z których w pew
nych szczególnych okolicznościach bylibyście w stanie zrezygnow
ać. Jakie to byłybyokoliczności? Zadanie to m
ożecie wykonyw
ać indywidualnie lub w
zastępach. Pamiętajcie jednak o posza-
nowaniu zdania innych harcerek i harcerzy, naw
et jeżeli się z nimi nie zgadzacie.
Cenny skarbN
a następnej stronie znajdują się najważniejsze praw
a dziecka zawarte w
Konw
encji o Prawach D
zieckaz 1989 roku. Przed zbiórką zuchow
ą przepisz wybrane przez ciebie praw
a na osobnych małych karteczkach.
Pochowaj je po harców
ce. Na początku zbiórki pow
iedz zuchom, że w
pomieszczeniu ukryte są pew
neskarby zapisane na kartkach papieru. Poproś o ich odnalezienie. N
astępnie odczytajcie wspólnie odkryte
prawa. Poproś zuchy, które znalazły karteczki, o w
yjaśnienie pozostałym, czym
są zapisane na ich kartkachpraw
a. Przedstawcie je w
formie scenek lub m
alunków.
11Plebiscyt
Zorganizujcie plebiscyt na najpopularniejszą postać waszej m
iejscowości. Zanim
jednak dokonacie wy-
boru, stwórzcie listę kandydatów
, rozdzielcie ich między zastępy. Postarajcie się jak najw
ięcej o nich dowie-
dzieć, np. kiedy się urodzili, czym się zajm
ują, jakie są ich dokonania, jakie mają pasje. Przygotujcie ich
kampanię w
yborczą, prezentując ich najwartościow
sze cechy. Na koniec przeprow
adźcie plebiscyt w dru-
żynie, szczepie lub szkole. Wybierzecie osobę, która uzyskała w
asze największe uznanie. C
zy będziecie sięstarali spotkać z tą osobą?
Spotkanie pokoleńZ okazji D
nia Babci i Dnia D
ziadka przygotujcie rodzinne spotkanie. Poproście dziadków i babcie, by
opowiedzieli w
am o w
aszej miejscow
ości w czasach ich m
łodości, o popularnych grach i zabawach,
o działających wów
czas drużynach harcerskich, sposobach spędzania wolnego czasu.
„I porwał nas za sobą”
Wraz z grom
adą lub drużyną odnajdźcie w w
aszej okolicy miejscow
ego, mało znanego bohatera, kogoś,
z kogo jesteście dumni i o kim
chcielibyście opowiedzieć innym
. Niech będzie to osoba, która przez sw
ojąspołeczną działalność przyczyniła się do rozw
oju waszej społeczności.
Zastanówcie się, jak m
ożecie wyprom
ować tę osobę. N
iech twoja grom
ada przygotuje inscenizacjęo różnych w
ydarzeniach z życia tej osoby. Przeprowadźcie kw
iz na jej temat w
szkole. Zastanówcie się,
może będzie to w
asz przyszły bohater drużyny, jeżeli jeszcze takiego nie macie?
Zaproponujecie radzie gminy, by im
ieniem tej osoby nazw
ać jedną z nowo pow
stałych ulic.
„Nasza m
iejscowość w
XV i XXI wieku”
Przygotujcie zabawę – spotkanie m
ieszkańców w
aszej miejscow
ości, przeszłych, współczesnych i przy-
szłych. W zastępach postarajcie się poszukać inform
acji na temat w
aszej miejscow
ości w różnych okresach
istnienia, np. cztery wieki tem
u, 50 lat temu, obecnie oraz na tem
at perspektyw rozw
oju.Postarajcie się odpow
iedzieć na następujące pytania w odniesieniu do każdego okresu: jaką rolę odgry-
wa w
asza miejscow
ość w regionie, z czego słynie, jacy są znani m
ieszkańcy, osobowości, narodow
ości za-m
ieszkujące, główne zajęcie m
ieszkańców, rozryw
ka, przebieg ulic...Przygotujcie spotkanie „różnych epok”. N
iech każdy z zastępów w
ustalonej formie przedstaw
i to, co udałom
u się dowiedzieć na tem
at waszej m
iejscowości w
różnych okresach. Przyjdźcie w odpow
iednich strojach.Zastanów
cie się, jak będzie wyglądać w
asza miejscow
ość za lat 20 i 50. Jak możecie się w
łączyćw
dokonywanie tych zm
ian?
38M
y w oczach innych
Jako ciąg dalszy poprzedniego ćwiczenia – w
czujcie się przez chwilę w
rolę mieszkańców
kontynentu,którego dzieci opisyw
aliście. Jak oni widzą Europejczyków
? Co o nas m
yślą?
Wznosząc się do gw
iazdW
yobraźcie sobie, że zaprosiliście mieszkańców
Marsa do odw
iedzin naszej planety. Przygotujcie portretZiem
ianina dla waszych gości. C
o jest wspólne dla w
szystkich mieszkańców
naszej planety?
Rozpoznaj swe jabłko
Poproś zuchy, by przyniosły na kolejną zbiórkę po jednym jabłku. W
rzućcie wszystkie jabłka do jednego
worka, a następnie postarajcie się odnaleźć każdy sw
oje. Zastanówcie się, co stanow
i, że teoretyczniepodobne rzeczy czym
ś się jednak różnią.
Chłopiec z dwojgiem
oczuD
aleko w kosm
osie była planeta podobna do Ziemi. Ludzie, którzy na niej żyli, byli także
podobni do Ziemian z tym
tylko wyjątkiem
, że mieli tylko jedno oko. Było to oko niesam
o-w
ite, bo dzięki niemu m
ożna było widzieć w
ciemności. Jednak pew
nego dnia na planecieurodził się w
yjątkowy chłopiec. W
yjątkowy, poniew
aż miał dw
oje oczu. Jego rodzice bardzoposm
utnieli, gdyż nie chcieli mieć tak innego od w
szystkich dziecka. Jednak chłopiec rósłi żył szczęśliw
ie. Rodzice kochali go i akceptowali, ale starali się go z kalectw
a wyleczyć.
Chodzili z nim
do lekarzy, jednak ci nie wiedzieli, jak uczynić go jednookim
chłopcem. W
razz upływ
em lat rosła ilość problem
ów, gdyż chłopiec z pow
odu swej inności nie m
iał kolegówani koleżanek, m
iał problemy z czytaniem
i nie widział w
ciemności. Był coraz bardziej sa-
motny. Pew
nego dnia pomyślał, że skoro nie w
idzi tyle, co normalni m
ieszkańcy planety, tom
usi być coś, czego nie widzieli pozostali, a co w
idzi tylko on. I odkrył, że tym, co go
odróżnia, jest widzenie kolorów
, gdyż pozostali mieszkańcy planety rozrózniali jedynie natę-
żenie barw. O
powiedział rodzicom
o swym
odkryciu, wyszedł z nim
i na spacer i opowiadał,
co widzi i jak piękne są kolory. Rodzice, a później przyjaciele byli oszołom
ieni, wszyscy
chcieli słuchać jego opowieści o kolorow
ym św
iecie i zazdrościli mu tego niesam
owitego
daru, jakim było posiadanie dw
ojga oczu.Zastanów
cie się, czy to, co w nas inne, czyni nas gorszym
i, czy może piękniejszym
i i bogatszymi
w now
e doświadczenia. D
zięki temu, że jesteśm
y inni, możem
y sobie nawzajem
pomóc
w odkryw
aniu piękna.
12Regionalna odznaka krajoznaw
czaW
wielu częściach Polski istnieją regionalne odznaki krajoznaw
cze. Zdobycie odznaki jest okazją dopoznania najpiękniejszych m
iejsc okolicy. Dow
iedzcie się w m
iejscowym
oddziale PTTK o wym
agania zwią-
zane z tą odznaką w w
aszym regionie. Podejm
ijcie się jej zdobywania. W
czasie wycieczek po regionie
możecie także przeprow
adzić „bezkrwaw
e łowy” – kam
erą lub aparatem fotograficznym
uwiecznijcie naj-
piękniejsze widoki okolicy. Zdjęcia pow
ieście w harców
ce lub w innym
dostępnym m
iejscu.
„Siedmiom
ilowe B
uty”A
może tw
oje zuchy zdobędą odznakę „Siedmiom
ilowe Buty”, której regulam
in znajdziecie w PTTK?
W trakcie w
ycieczek zbierajcie różne okazy przyrodnicze, które posłużą wam
do zrobienia w harców
cew
ystawy. Pam
iętajcie o przepisach dotyczących ochrony przyrody!
Kalendarz regionuPrzygotujcie kalendarz ścienny na kolejny rok. W
zbogaćcie go w zdjęcia i krótkie inform
acje o waszym
regionie. Zaznaczcie na nim w
ytyczony przez was szlak lub ulubioną trasę w
ędrówki. Zaznaczcie także
ważne daty zw
iązane z życiem w
spólnoty lokalnej. Podarujcie go zaprzyjaźnionej drużynie z innej miejsco-
wości.
Poznajcie, skąd przyjeżdżamy
W trakcie w
akacji, gdy wraz ze sw
oją gromadą lub drużyną w
yjeżdżacie na kolonię lub obóz do innejm
iejscowości, przygotujcie prom
ocję okolicy, z której pochodzicie. W różnej form
ie możecie się zaprezen-
tować m
ieszkańcom m
iejscowości, w
której obozujecie albo innym turystom
, zachęcając ich w ten sposób
do odwiedzenia w
aszych okolic.Pam
iętajcie, postarajcie się to przygotować w
sposób jak najciekawszy, dostarczając tylko tych inform
a-cji, które napraw
dę mogą zainteresow
ać. Forma w
aszej prezentacji musi być bardzo atrakcyjna (pokaz,
wystaw
a, przedstawienie, m
akieta miejscow
ości...).
Szlak waszego regionu
Wraz z drużyną w
ytyczcie szlak turystyczny po waszej okolicy. Postarajcie się tak go poprow
adzić, byprzechodził on przez najpiękniejsze zabytki i m
iejsca. Zgłoście się do miejscow
ego oddziału PTTK, zapropo-nujcie jego oznakow
anie i opisanie. Nadajcie m
u oczywiście nazw
ę, najlepiej na cześć waszej drużyny.
37Część IKażdy inny, w
szyscy równi
Poznaj mnie
Dobierz harcerzy w
pary i poproś, by przez trzy minuty opow
iadali nawzajem
o sobie, o tym, co jest dla
nich ważne, jakie lubią zabaw
y, jakie słodycze, jaką muzykę itp. N
astępnie rozdaj im kartki i farby. Poproś,
by namalow
ali portret osoby z pary i przedstawili go całej drużynie. Sporządźcie w
harcówce galerię w
a-szych portretów
.
Połączymy się w
innościSiądźcie drużyną w
kręgu. Na podstaw
ie informacji zdobytej przy m
alowaniu portretów
w poprzednim
ćwiczeniu kłębkiem
włóczki podaw
anym sobie połączcie osoby o w
spólnych cechach (np. znaku zodiaku,ulubionym
daniu). W ten sposób pow
staje pajęczyna, która symbolizuje w
aszą różnorodność i jednośćzarazem
. Pamiętajcie, by pajęczyna objęła każdego uczestnika zabaw
y.
Znajdź we m
nie to, co dobreW
parach odrysujcie na dużych arkuszach papieru swoje kształty. Podpiszcie je sw
oim im
ieniem i następ-
nie poproście innych członków drużyny o w
pisanie, za co lubię daną osobę.
DotykStańcie w
kole. Ochotnikow
i zawiążcie oczy. Jego zadaniem
jest dzięki dotykowi rozpoznać kolejne
osoby, które przed nim stają. W
arto, by każdy miał okazję być osobą zgadującą. Po ćw
iczeniu porozmaw
iaj-cie o tym
, co sprawiło, że udało się w
am rozpoznać kolejne osoby? Zastanów
cie się, co by było, gdybyw
szyscy byli tacy sami? Jak w
ówczas w
yglądałby świat?
Dzieci całego św
iataPoproś sw
ą drużynę, by na kolejną zbiórkę każdy przyniósł kilka zdjęć dzieci z różnych stron świata.
Zdjęcia mogą pochodzić z gazet, pocztów
ek itp. W trakcie zbiórki na nam
alowanej na dużym
papierzekonturow
ej mapie św
iata postarajcie się umieścić zdjęcia w
miejscach, z których praw
dopodobnie bohate-row
ie zdjęć pochodzą. Poproś zastępy, by znalazły jak najwięcej cech w
spólnych dla wszystkich dzieci.
Zastanówcie się też, jakie są różnice w
wyglądzie i sposobie życia. C
zy pomim
o tych różnic wszystkim
należąsię te sam
e prawa? Jakie praw
a uważacie za najw
ażniejsze dla wszystkich dzieci?
13M
oje magiczne m
iejsceK
ażdy ma jakieś m
iejsce, w którym
czuje się najlepiej, gdzie czuje się bezpiecznie i szczęśliwie. Zaznaczcie
na planie okolicy i odwiedźcie w
asze magiczne m
iejsca. Może tam
tędy przechodzić będzie szlak waszej
drużyny?
Nasza gm
ina on-linePrzygotujcie w
raz z drużyną serwis internetow
y skierowany do m
łodzieży o wydarzeniach w
waszej oko-
licy. Podzielcie się pracą, jeden z zastępów m
oże zająć się zbieraniem inform
acji ważnych dla m
łodych ludzina tem
at różnych wydarzeń z życia m
iejscowości, inny niech zajm
ie się stroną techniczną, jeszcze innypropagow
aniem serw
isu w w
aszej miejscow
ości. O pom
oc w uzyskaniu dostępu do serw
era zwróćcie się do
szkoły lub urzędu gminy.
„Niew
idzialna ręka”Przeprow
adźcie z drużyna akcję „niewidzialna ręka”. Postaw
cie sobie jako zadanie niezauważone pom
a-ganie ludziom
, którzy tego potrzebują. Nie m
usicie szukać daleko, rozejrzyjcie się wokół siebie, na pew
nojest w
iele osób, które potrzebują waszej pom
ocy. Wykonane zadania opiszcie w
kronice drużyny.
Nie pytajcie, co kraj m
oże zrobić dla was; pytajcie, co w
ym
ożecie zrobić dla kraju.John F. K
ennedy
Na tropie służbyW
raz z drużyną przeprowadźcie poszukiw
ania realnych problemów
trapiących wasz region. M
ożeciew
tym celu przeprow
adzić ankietę lub zwiad. W
ybierzcie te, które uważacie za palące i rozw
iążcie je. Warto
zacząć od takich, których rozwiązanie ułatw
i życie innym m
ieszkańcom (segregacja śm
ieci, zorganizowanie
podjazdów dla niepełnospraw
nych, pomoc w
remoncie schroniska dla bezdom
nych, likwidacja dzikiego
wysypiska śm
ieci).
„Każdy m
a swoje zadanie”
Jeżeli jesteście drużyną starszoharcerską lub wędrow
niczą, stwórzcie schem
at najważniejszych urzędów
waszej gm
iny, powiatu i w
ojewództw
a. Nanieście na niego w
zajemne zależności. Spraw
dźcie zadania stoją-ce przed każdym
z urzędów. Z jakim
i problemam
i możecie się do nich zw
rócić?
36C
zęść II – Nasze praw
a – zawiera zestaw
ćwiczeń i zabaw
, dzięki którym poznam
y podstawow
e prawa
i wolności przysługujące każdem
u człowiekow
i.C
zęść III – Nie być obojętnym
– to zestaw pom
ysłów, jak w
łączyć się w działalność na rzecz praw
człowieka.
Do rozdziału tego dołączona jest gra decyzyjna K
atastrofa na Mobiusie dla harcerzy starszych i w
ędrow-
ników. C
ennym uzupełnieniem
tej części jest także broszura na temat praw
i wolności człow
ieka, ichgenezy, różnych katalogów
i organizacji zajmujących się działaniem
w obronie innych ludzi. Znajdziesz
w niej najczęściej zadaw
ane pytania związane z praw
ami człow
ieka, które pozwolą ci lepiej zrozum
iećporuszaną tem
atykę. Znajdziesz tam rów
nież dołączony tekst Powszechnej D
eklaracji Praw C
złowieka,
która stanowi najbardziej uniw
ersalny zapis praw i w
olności przysługujących każdemu człow
iekowi. W
trak-cie zbiórek na tem
at praw człow
ieka odwołuj się często do tekstu D
eklaracji.W
iele z ćwiczeń zaproponow
anych w tym
rozdziale pochodzi z książki „Pierwsze kroki. Jak uczyć
o prawach człow
ieka” Stowarzyszenie A
mnesty International w
Polsce.
14Część IIN
asza Polska
SŁUŻYĆ O
JCZYŹNIE
Dla m
nie Ojczyzną jest nie tylko m
iejsce mego urodzenia czy też kraj m
ego ojca, dziadkai pradziadka, czy tylko urząd, w
którym im
ię moje jest zapisane w
śród akt.N
ie. Dla m
nie Ojczyzna to kraj m
ojej miłości, kraj, który uczynił m
nie taką, jaką jestem…
Mo
ja O
jczyzna
…N
azywam
tym im
ieniem m
iasto, którego wszystkie ulice są m
i znane, pola, które przebiegłamw
zdłuż i wszerz, błękit nieba i błękit jeziora.
Mo
ja O
jczyzna
…To w
szyscy, których widzę codziennie: m
ały chłopak zamiatający ulice i duży policjant, który
chodzi pod ratuszem, szew
c z miasta i m
leczarz ze wsi; w
szyscy, którzy pracują dla mnie bez m
ejw
iedzy i którym nigdy nie pow
iem „dziękuję”.
Mo
ja O
jczyzna
…To w
szyscy ludzie i wszystkie spraw
y dobrze mi znane…
Czy w
ierzysz tak jak ja, że służyć Ojczyźnie to po prostu służyć bliźniem
u, który mieszka gdzieś
blisko, może w
domku obok?
A potem
temu, który m
ieszka trochę dalej, na innej ulicy, w innej w
iosce, w innej dzielnicy?
Służyć bliźniemu to ująć m
u pracy, zamiast jej dodaw
ać. To ułatwiać jego staranie, zam
iast jeutrudniać.
KSIĘGA JASZC
ZURK
I
Zastanów się w
raz ze swoją grom
adą i drużyną, co znaczy służba ojczyźnie, w jaki sposób w
ym
ożecie jej służyć?
35RA
ZEM W
ŚWIAT
Jeśli nie widzicie w
nas ludzi, to co z was za ludzie?
Peja
Ten rozdział poświęcony jest praw
om i w
olnościom człow
ieka. Dlaczego w
gromadzie zuchow
ej lubdrużynie harcerskiej należy w
prowadzać tem
atykę praw człow
ieka? Czy praw
a i wolności członków
naszychdrużyn są w
jakiś sposób zagrożone? Czy podejm
owanie tak trudnego tem
atu nie przestraszy najmłodszych?
Prawa człow
ieka są podstawow
ymi zasadam
i traktowania drugiego człow
ieka, bez których nie może się
on w pełni rozw
ijać i wykorzystać sw
oich możliw
ości. Podstawow
ą kategorią praw człow
ieka jest pojęciegodności, która jest przyrodzona każdem
u człowiekow
i. Innymi słow
y – prawa człow
ieka są prawam
i należ-nym
i każdej jednostce, są naturalne, powszechne i niepodzielne. N
ikt nie może drugiego człow
ieka po-zbaw
ić jego praw i w
olności. Nie oznacza to oczyw
iście, że prawa człow
ieka są zawsze przestrzegane. N
ie-stety, w
ciąż wiele jest przypadków
ich łamania. Przez zadania zaw
arte w tym
rozdziale chcemy w
naszychzuchach i harcerzach:
✓rozw
inąć wrażliw
ość na problematykę praw
i wolności człow
ieka, ukazać podstawow
e prawa, które
przysługują każdemu człow
iekowi;
✓w
ykształcić postawę otw
artości i szacunku dla innych;✓
zachęcić do podejmow
ania działań w obronie innych ludzi, ukazać m
ożliwości takiego działania.
O praw
ach człowieka pow
inniśmy m
ówić nie tylko dlatego, by m
óc się upominać o ich przestrzeganie
w stosunku do nas sam
ych, ale przede wszystkim
po to, by w pełni rozw
inąć zasadę braterstwa i służby
bliźniemu, które leżą o podstaw
skautingu i harcerstwa.
Problematyka praw
i wolności człow
ieka wym
aga od drużynowego szczególnej ostrożności i uw
agi.C
zasami poruszane są trudne spraw
y, związane z przekonaniam
i i wartościam
i wyniesionym
i z domu. D
ruży-now
y musi w
ięc bacznie obserwow
ać każdą harcerkę i harcerza i w razie potrzeby przyjść im
z pomocą. N
ienależy się jednak obaw
iać tej tematyki. Jej podejm
owanie daje niepow
tarzalną okazję do poznania pod-opiecznych oraz kształtow
ania ich postaw.
Poniższy rozdział składa się z trzech części.C
zęść I – Każdy inny, w
szyscy równi – zaw
iera zestaw różnych ćw
iczeń, do przeprowadzenia najczę-
ściej w czasie zbiórki, które ukazują zuchom
, harcerkom i harcerzom
, że niezależnie od tego, jak bardzo sięróżnim
y, wszyscy jesteśm
y wartościow
i i mam
y wiele cennych cech.
15Polska m
askotkaPrzeprow
adź ze swoim
i zuchami zbiórkę na tem
at polskich symboli narodow
ych. W gaw
ędzie przypo-m
nij symbolikę i historię godła, hym
nu i barw narodow
ych. Przygotujcie dużą maskotkę naszego kraju.
Możecie także opracow
ać piosenkę o Polsce wraz z teledyskiem
. W trakcie zbiórki w
ykorzystajcie załączonąpłytę C
D z hym
nem Polski.
Co lubię w Polsce?
W grom
adzie zuchowej lub drużynie harcerskiej przeprow
adźcie konkurs plastyczny na temat „C
o lubięw
Polsce?”. Najlepsze prace pow
ieście w harców
ce lub w w
aszej gablocie na korytarzu szkolnym.
Festiwal kultur
Przed II wojną św
iatową 1/3 m
ieszkańców Rzeczypospolitej stanow
iły mniejszości narodow
e. Odnajdź-
cie ich ślady. Dow
iedzcie się, jakie obecnie mniejszości m
ieszkają w Polsce. O
dnajdźcie ich przedstawicieli
w sw
ojej okolicy. Przygotujcie festiwal, w
czasie którego zaprezentujecie te mniejszości i ich kultury.
Bałtyk tak sam
o szumi po polsku jak po niem
iecku.G
ünter Grass
Dzień dem
okracjiW
trakcie obozu letniego przeprowadźcie dzień dem
okracji – zorganizujecie swój obóz jak państw
o.Przeprow
adzicie wybory w
ładz, głosowanie, decyzje podejm
ujcie zgodnie z zasadami dem
okracji. Będziecieteż m
ieli okazję zastanowić się, dlaczego dem
okracja jest najlepszą formą rządów
?
Zuchowe państw
oW
raz ze swoim
i zuchami w
trakcie kolonii możecie przeprow
adzić zabawę w
zuchowe państw
o na pod-staw
ie „Króla Maciusia I” Janusza K
orczaka – powołajcie sw
oich ministrów
odpowiedzialnych za różne
elementy życia grom
ady, podzielcie się obowiązkam
i, opiszcie prawa przysługujące w
zuchowym
państwie.
Gra kom
puterowa
Przygotujcie dla innej drużyny lub gromady zuchow
ej grę komputerow
ą (np. test), która będzie prze-w
odnikiem po naszym
państwie, jego instytucjach, historii, kulturze. W
grze możecie zaw
rzeć także infor-m
acje o polskiej muzyce, film
ie, modzie, sportow
cach oraz organizacjach młodzieżow
ych.
34Zastanów
się, jakie sprawności zuchow
e i harcerskie oraz które znaki służb możesz w
ykorzystaćw
realizacji zadań z powyższego rozdziału.
Zapisz też przykładowe zadania na stopnie dla sw
oich harcerek i harcerzy.
16N
asza konstytucjaPrzygotuj w
raz ze swoją drużyną konstytucję, która będzie regulow
ać podstawow
e zasady waszej pracy.
Zapiszcie w niej najw
ażniejsze prawa i obow
iązki, zasady dotyczące pracy. Opiszcie obow
iązki łączące sięz różnym
i funkcjami oraz przyw
ileje niezbędne do ich prawidłow
ego realizowania.
W czasie uroczystego ogniska lub innej uroczystej zbiórki przyjm
ijcie zapisany tekst. Starajcie się do niegoodw
oływać. N
iech wasza konstytucja stanie się w
ażnym elem
entem działania drużyny.
Konstytucja 76 Ostrzeszow
skiej Drużyny H
arcerskiej Wilki
My, członkow
ie 76 Ostrzeszow
skiej Drużyny H
arcerskiej Wilki, chcem
y, by drużyna nasza byłazaw
sze tak zgraną grupą, jaką jesteśmy w
chwili obecnej i aby członkostw
o w naszej drużynie
było najlepszą okazją do realizacji planów...
Dlatego zobow
iązujemy się:
✓przestrzegać Praw
a Harcerskiego i niniejszej konstytucji,
✓dbać o dobro drużyny i każdego W
ilka,✓
bronić honoru naszej drużyny,✓
dołożyć wszelkich starań, by drużyna nasza była najlepszą grupą przyjaciół, a każdy czuł się
w niej dobrze.
Każdy W
ilk ma praw
o do:✓
noszenia barw drużyny,
✓korzystania z w
szelkiego majątku drużyny,
✓uczestniczenia w
e wszystkich im
prezach drużyny oraz wychodzenia z inicjatyw
ą dotyczącądziałania drużyny.
Każdy W
ilk ma obow
iązek:✓
dbać o majątek drużyny,
✓w
spółtworzyć działania podejm
owane przez drużynę,
✓w
spierać młodszych członków
drużyny.D
ążymy do zgodnego podejm
owania decyzji w
drużynie i poszanowania zdania w
szystkichW
ilków.
Pamiętaj, że konstytucja drużyny m
a służyć przede wszystkim
harcerzom a nie drużynow
emu. M
a uczyćszacunku do praw
a i odpowiedzialności za zobow
iązanie w m
omencie przyjm
owania konstytucji. Starajcie
33Część IIIJuż tu jesteśm
y
Nasz znak firm
owy
Nam
alujcie wielki plakat pod tytułem
„Nasz znak firm
owy”. U
każcie na nim w
szystkie te rzeczy, które sąpolskie i którym
i chcielibyście się pochwalić na św
iecie, to, co powinno stać się polską w
izytówką i polskim
znakiem firm
owym
za granicą. Nam
alowany plakat um
ieśćcie w dobrze w
idocznym m
iejscu w harców
ce,hufcu lub szkole.
Nasi partnerzyD
owiedzcie się, jakie m
iasta i regiony w Europie są partneram
i waszej m
iejscowości. N
awiążcie kontakt
listowny z drużyną skautow
ą z danego terenu. Postarajcie się dowiedzieć jak najw
ięcej o nich, ale zapre-zentujcie im
także waszą m
iejscowość. K
ontakt ten będzie okazją do szlifowania znajom
ości języka obcegooraz prom
owania w
aszego regionu. W celu naw
iązania współpracy z drużyną skautów
i przewodniczek
z danego regionu skontaktujcie się z pełnomocnikiem
komendanta w
aszej chorągwi do spraw
zagranicz-nych, który podpow
ie wam
, jak to zrobić.
Europejska gmina
Przeprowadźcie zw
iad w poszukiw
aniu atutów i m
ocnych stron waszej gm
iny. Które z nich będą ważne
w kontekście integracji europejskiej, które podniosą szansę na szybki rozw
ój waszej m
iejscowości? W
ynikizw
iadu spiszcie i przekażcie do urzędu gminy.
Polska myśl europejska
Postarajcie się odnaleźć informacje na tem
at Polaków, którzy m
ieli wkład w
kształtowanie m
yśli euro-pejskiej (Józef H
ieronim Retinger, Stanisław
hr. Grocholski, Ignacy Jan Paderew
ski). Które elementy ich
programu m
ożna uznać za wciąż aktualne?
Harcerski posąg dla EuropyN
a jednej ze zbiórek przygotujcie harcerski posąg dla Europy. Postarajcie się, by była to monum
entalnakonstrukcja. Zastanów
cie się, co jest najcenniejszą cechą, z której harcerze mogą być dum
ni i którą warto
prezentować innym
narodom europejskim
. Zadanie to możecie w
ykonać także w trakcie obozu, podczas
olimpiady lub festiw
alu.
17się w
ięc zapisać ją jak najprostszym językiem
. Na pew
no nie musi ona zaw
ierać odpowiedzi na w
szystkiem
ożliwe sytuacje, które m
ogą zdarzyć się w drużynie. N
ajważniejsze, byście w
szyscy się z nią utożsamiali,
dlatego może m
ieć dowolną form
ę, np. umow
y lub deklaracji.Zam
ieszczone fragmenty konstytucji drużyny to oczyw
iście tylko propozycja. Kształt waszej konstytucji
zależy tylko od waszej inw
encji i pomysłow
ości.
Harcerski sejm
ik – „Co ważniejsze?”
W w
aszej miejscow
ości rozgorzała gorąca dyskusja na temat inw
estycji w ciągu najbliższych lat. C
zyw
pierwszej kolejności rada gm
iny powinna przeznaczyć rezerw
y finansowe na napraw
ę ważnego m
ostu, cobardzo uspraw
niłoby komunikację w
miejscow
ości, czy może na rem
ont miejskiej starów
ki, co dawałoby
szansę na przyciągnięcie turystów, rozw
ój turystyki i nowe m
iejsca pracy. Niestety, na realizację obu priory-
tetów jednocześnie nie starcza pieniędzy.
Wraz ze sw
oją drużyną przeprowadź sym
ulację obrad rady gminy. Podzielcie się na dw
ie grupy, z którychkażda będzie bronić jednego z pom
ysłów. N
ie zapomnijcie o w
szystkich elementach, które m
ogą wam
pomóc w
czuć się w role radnych, np. w
ybierzcie przewodniczącego obrad, ustalcie krótkie zasady podej-
mow
ania decyzji. Zaproście jednego z waszych radnych, by obserw
ował dyskusję i następnie ją podsum
o-w
ał. Oczyw
iście jako temat dyskusji m
ożecie wybrać któryś z autentycznych palących problem
ów w
aszejspołeczności.
Kto to jest patriota?W
drużynie lub w zastępie zastępow
ych przeprowadźcie kuźnicę na tem
at: Kto to jest patriota? Posta-rajcie się w
dyskusji poruszyć następujące wątki i zagadnienia: czym
jest patriotyzm, co św
iadczy o tym, że
możem
y kogoś nazwać patriotą, co daje nam
patriotyzm i w
końcu czy uważacie siebie za patriotów
.Zbadajcie, jak w
ygląda to w innych krajach i narodach. D
la wzbogacenia argum
entacji odnajdźcie i wyko-
rzystajcie badania społeczne, które mów
ią na temat patriotyzm
u współczesnych Polaków
.
Nasze praw
a i obowiązki
Przeprowadźcie w
drużynie warsztaty na tem
at praw i obow
iązków obyw
atelskich zapisanych w konsty-
tucji naszego kraju. Postarajcie się odpowiedzieć na pytanie, do czego m
oże doprowadzić nieprzestrzega-
nie prawa przez obyw
ateli i władze. Rozw
ażcie możliw
ość przeprowadzenia kam
panii informacyjnej, skiero-
wanej do w
aszych kolegów, o praw
ach i obowiązkach obyw
atelskich oraz w jaki sposób ukazać innym
wagę
ich przestrzegania.
32Adres
Polska Fundacja im. Roberta Schum
anaA
l. Ujazdow
skie 37 IIp., 00-540 Warszaw
atel. 022 621 21 61, 621 75 55
ww
w.schum
an.org.plpoczta@
schuman.org.pl
Polską Radą R
uchu Europejskiego – to rów
nież organizacja pozarządowa w
spierająca dzia-łalność klubów
europejskich. Jest to polski oddział Ruchu Europejskiego. PRRE organizujeszkolenia i sem
inaria dla opiekunów klubów
oraz wspiera ich działanie różnym
i materiałam
iedukacyjnym
i. PRRE organizuje także okrągłe stoły przedstawicieli klubów